หนวยท 10 : การอนรกษและสงเสรม

ภมปญญาดานการแพทยพนบานไทย

แนวคดและหลกการสงเสรมและอนรกษภมปญญาการแพทยพนบานไทย

ภมปญญาการแพทยพนบานไทย หมายถง การดแลสขภาพ กนเองในชมชนแบบดงเดม จนกลายเปนสวนหนงของวถชวต

เกยวของกบความเช อ พธกรรม วฒนธรรม ประเพณ และทรพยากร ทแตกตางกนในแตละทองถน และเปนทยอมรบของชมชนนน

สถานการณ แนวทางการอนรกษและการพฒนาการแพทยแผนไทย

สถานการณในอดตจนถงปจจบน –การแพทยแผนไทยเปนการดแลสขภาพของชาตไทยทไดสบทอดกนมา

ตงแตอดตจนถงปจจบน โดยมววฒนาการการดแลรกษาสขภาพทม รปแบบเชอมโยงในดานของแนวความคด ทฤษฎ การปฏบต ตลอดจน

ความเชอ พธกรรม และหลกธรรมทางศาสนา จนกระทงพฒนาเปนแบบแผนของวถสขภาพของคนไทย

สถานการณ แนวทางการอนรกษและการพฒนาการแพทยแผนไทย

–การแพทยแผนไทยมววฒนาการมาตามหลกฐานตงแตสมยพทธกาล และเผยแพรเขาสดนแดนสวรรณภมในอาณาจกรขอม และเขาสยคสมย

สโขทย มความโดดเดนในสมยพอขนรามค าแหง ยคสมยอยธยามความ โดดเดนในสมยพระนารายณมหาราช และยคสมยรตนโกสนทร มความ

โดดเดนในสมยรชกาลท 5 และรชกาลปจจบน

แนวโนมสถานการณในอนาคตของการแพทยแผนไทย

สถานการณการแพทยแผนไทยในอนาคตไดรบการยอมรบมากขนและกระแสความตนตวทางสขภาพของชาวโลกทมองเหนจดดจดดอยของการแพทยแตละแบบ

แผน ท าใหเกดการผสมผสานและประยกตใชในการดแลสขภาพมากขน โดยเฉพาะ อยางยงการแพทยแผนไทยทรฐบาลไทยไดก าหนดและบรรจไวในแผนพฒนา

เศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 4 เปนตนมาจนถงปจจบน นอกจากนยงพฒนา สงเสรมการแพทยแผนไทยเปนยทธศาสตรของการดแลสขภาพของชาตแลวยงน า

การแพทยแผนไทยกาวไกล เพอใชในอตสาหกรรมและการสงออก

เหตผลและความจ าเปนในการสงเสรมและอนรกษภมปญญาการแพทยพนบานไทย

สถานการณ ของภมปญญาการแพทยพนบานไทยทแทจรงทงใน 3 มต ไดแก• มตท 1 คอ แนวคดและทฤษฎของการแพทยพนบานคออะไร• มตท 2 คอ การสบทอด บอกเลา ภมปญญาการแพทยพนบานไทย• มต ท 3 คอ การเปลยนแปลงของกาลเวลา สงคม รปแบบและสถานภาพการแพทยพนบานไทยของหมอพนบาน

เหตผลและความจ าเปนในการสงเสรมและอนรกษภมปญญาการแพทยพนบานไทย

จดออนของภมปญญาการแพทยพนบานไทย คอ ไมสามารถอธบาย ไดในทางวทยาศาสตรเชงประจกษ ขาดการวจยสนบสนนแนวคดทฤษฎ

มลกษณะความแตกตางหลากหลายจนเกนไป และยงมความสมพนธเกยวโยงกบความเช อเรองอ านาจเหนอธรรมชาตมาก

เหตผลและความจ าเปนในการสงเสรมและอนรกษภมปญญาการแพทยพนบานไทย

จากสถานการณขางตน รวมทงปญหาจากกลมผอางตนเปนหมอ พนบาน ซงม 4 กลม คอ

1) กลมทเปนหมอพนบานแทจรง (ไมมใบประกอบโรคศลปะ) 2)กลมทอางตววาเปนหมอพนบาน

3)กลมทนยมสมนไพรอยางเดยว 4) กลมทหนวยงานราชการเปนผสรางขน ท าใหเราควรมเหตผลและความ

จ าเปนในการสงเสรมและอนรกษภมปญญาการแพทยพนบานไทย

เหตผลและความจ าเปนในการสงเสรมและอนรกษภมปญญาการแพทยพนบานไทย

ตามแนวทาง ดงน• การคนหาหมอพนบานทแทจรงตามอดมการณของหมอพนบาน• องค ความรทแทจรงของหมอพนบานคออะไร มมาตรฐานอยางไร• แนวทางการสงเสรมและสนบสนนหมอพนบาน ตองมความชดเจน คอ

มงเนนในการอนรกษและพงตนเองในชมชน ใชคณประโยชนจากภมปญญาการแพทยพนบานรวมกบการแพทยหลกของประเทศ

หลกการสงเสรมภมปญญาการแพทยพนบานไทย

หลกการส าคญในการสงเสรมภมปญญาการแพทยพนบานไทย ไดแก• การศกษา คนควา วจยและพฒนาองคความรภมปญญาการแพทยพนบานไทย• การบรณาการภมปญญาการแพทยพนบานไทย เขาสระบบบรการสาธารณสขของรฐ• การจดระบบการเร ยนการสอนทงแบบเปนทางการ และไมเปนทางการ

หลกการสงเสรมภมปญญาการแพทยพนบานไทย

• การสนบสนนเชงนโยบาย เพอน าไปสการประยกตใชในสถานบรการและระดบชมชน• การสรางกระบวนการมสวนรวมของชมชนทเปนเจาของภมปญญาการแพทยพนบานไทย

หลกการสงเสรมภมปญญาการแพทยพนบานไทย

• การสรางคานยม วฒนธรรมและความตระหนกรในคณคาของภม ปญญาการแพทยพนบานไทยแกชมชน และสงคมในรปแบบประชาสงคม

หมบาน• การสรางรปแบบจ าลองในการสงเสรมการใชภมปญญาการแพทยพนบานไทยอยางเปนรปธรรม

หลกการสงเสรมภมปญญาการแพทยพนบานไทย

แนวทางในการสงเสรมภมปญญาการแพทยพนบานไทยทส าคญ ดงน• เนนความเปนองครวม• พงตวเองในชมชน• พฒนาภมปญญาการแพทยพนบานไทย ตองรกษาแนวคดและรปแบบดงเดม

หลกการสงเสรมภมปญญาการแพทยพนบานไทย

• เนนและด ารงความหลากหลายของวธการแพทยพนบานไทยไว• พฒนามาตรฐานองคความรใหชดเจน• เนนกระบวนการเรยนรชมชนดวยการพงตนเอง

แนวทางการอนรกษการแพทยแผนไทย

แนวทางการอนรกษการแพทยแผนไทยในมตของสงคมและ วฒนธรรม ความเชอ พธกรรม

– การแพทยแผนไทยเกยวของกบคนไทยตงแตเกดจนตาย ดงนนคนไทย จงควรรกษามรดกภมปญญาเหลานไว โดยตระหนกและเหนคณคาเขาใจ

ในความเปนเอกลกษณ ของการแพทยแผนไทย โดยใหการสนบสนน สงเสรมและน ามาประยกตใชในชวตประจ าวน

แนวทางการอนรกษการแพทยแผนไทย

แนวทางการอนรกษการแพทยแผนไทยในมตทรพยากรทางธรรมชาตและสงแวดลอมo ตองมจตส านกและตระหนกในคณคาของทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมo ชวยกนสงเสรมและพฒนารจกใช รจกรกษา และอยาลมวาเภสชวตถ

ตาง ๆ นนลวนมาจากทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมทงสน ใชแลวมการหมดไปหากไมคดอนรกษไว

แนวทางการอนรกษการแพทยแผนไทย

แนวทางการอนรกษการแพทยแผนไทยในมตทางเศรษฐกจและการเมองo การแพทยแผนไทยเปนภมปญญาทมการพงตนเองได เหมาะสมกบบรบทของสงคมไทยo ผน าหรอผมบทบาทในการก าหนดนโยบายของประเทศควรตระหนกและเหน

คณคาของการแพทยแผนไทยอยางแทจรง มใชมงหวงผลพวงคณคาทางเศรษฐกจเทานนo ตองกระท าการอนรกษสงเสรมฟ นฟอยางตอเนองเพอใหเกดความยงยน โดยมองยอนระบบเศรษฐกจในอดตทผานมาเปนเครองเตอนใจ

หลกการอนรกษภมปญญาการแพทยพนบานไทย

หลกการในการอนรกษภมปญญาการแพทยพนบานไทย มหลกการท ส าคญ 3 ประการ คอ• การอนรกษตวบคคล• การอนรกษต ารบ ต ารา• การอนรกษเครองมอ วสด อปกรณตาง ๆ

รปแบบ สถานการณ และบทบาทในการสงเสรมและอนรกษภมปญญาการแพทยพนบานไทย

รปแบบในการสงเสรมและอนรกษภมปญญาการแพทยพนบานไทยหลกการในการสนบสนนใหภมปญญาการแพทยพนบานไทยเปนท

ยอมรบ ม 3 ประการ คอ• การใหการสนบสนนหมอพนบาน โดยอาศยหลกการทางความเชอและ

วฒนธรรม ความเช อทางศาสนา และพธกรรมทเกยวของกบการดแล สขภาพ โดยใชหลกการทางศาสนาเปนหลกแทน

รปแบบ สถานการณ และบทบาทในการสงเสรมและอนรกษภมปญญาการแพทยพนบานไทย

• พธกรรมทหมอพนบานกระท าตอผปวยนน ไมเปนไปในลกษณะท รนแรงหรอท ารายหรอเสยงตอการบาดเจบ จงสมควรใหการสนบสนน

สงเสรมและพฒนารปแบบทอธบายไดทางวทยาศาสตร• บทบาทและรปแบบภมปญญาการแพทยพนบานไทยในลกษณะการ

สงคมสงเคราะห ไมมการเรยกเกบเงนทสงเกนไปซงรฐตองมการควบคม ก ากบ

รปแบบในการสงเสรมและอนรกษภมปญญาการแพทยพนบานไทย

การวเคราะหสถานการณการสงเสรมและอนรกษภมปญญาการแพทยพนบานไทย

สถานการณ ดานตาง ๆ ของภมปญญาการแพทยพนบานไทยนน ใน ภาพรวมยงมปญหาอปสรรคในแงการสงเสรมและอนรกษอยบาง เนองจาก

เปนภมปญญาทย งไมมกฎหมายรองรบ มเพยงความนยมในระดบชมชน ทองถน และกลมทมความเชอถอศรทธาเทานน ซงแนวทางการสงเสรม

และอนรกษนน ควรมการด าเนนการศกษาวจยควบคไปดวย

รปแบบในการสงเสรมและอนรกษภมปญญาการแพทยพนบานไทย

และบทบาทภาครฐกยงมความจ าเปนอยางยงตอการจดการภมปญญา ดงกลาว เพอใหด ารงอยและรบใชสงคมไทยดานสขภาพอยางสมศกดศร

ตอไป โดยมรายละเอยดในดานตาง ๆ ดงน• ในดานสาธารณสข• ในดานการศกษา• ในดานของชมชน• ในดานกฎหมาย ระเบยบตาง ๆ• ในดานการวจย

บทบาทของภาคสวนตาง ๆ ในสงคมในการสงเสรมและอนรกษภมปญญาการแพทยพนบานไทย

ภาคสวนตาง ๆ ในสงคมทมบทบาทในการสงเสรมและอนรกษภม ปญญาการแพทยพนบานไทย โดยอาศยกลไกตาง ๆ ดงน

• กลไกระบบราชการ• กลไกหมอพนบานและเจาของภมปญญานน• กลไกการศกษา อบรม ว จย พฒนาและการประยกตใชในระบบบรการสาธารณสข

บทบาทของภาคสวนตาง ๆ ในสงคมในการสงเสรมและอนรกษภมปญญาการแพทยพนบานไทย

ความเปนไปไดในการใชบทบาทของชมชนในกระบวนการมสวนรวมใน การสงเสรมและอนรกษภมปญญาการแพทยพนบานไทย ไดแก

• การเหนคณคาและตระหนกในความส าคญของภมปญญาการแพทยพนบานไทย• การด ารงอยของความหลากหลายของภมปญญาการแพทยพนบานไทย ในการดแลสขภาพของคนในชมชน• ความเขมแขงของชมชนทงตวผน าและสมาชก ตองมศกยภาพและความสามารถในระดบทชมชนใหการยอมรบนบถอไววางใจได

การประยกตหลกการและแนวทางในการสงเสรมและอนรกษภมปญญาการแพทยพนบานไทย

แนวทางและมาตรการในการสงเสรมและอนรกษภมปญญาการแพทยพนบานไทย

แนวทางและมาตรการตาง ๆ ในการสวนเสรมและอนรกษภมปญญา การแพทยพนบานไทย ตองอาศยมาตรการหลาย ๆ ดานรวมกน เพอให

เกดความสอดคลองเชอมโยงของทกภาคสวนทมบทบาทในการสงเสรม และอนรกษภมปญญาการแพทยพนบานไทย โดยเฉพาะชมชนและสงคม

ทองถนทมความสมพนธใกลชดและเปนเจาของภมปญญาดงกลาวดวย

การประยกตหลกการและแนวทางในการสงเสรมและอนรกษภมปญญาการแพทยพนบานไทย

โดยมรายละเอยด ดงน• การประยกตใชทรพยากรในทองถน ในรปแบบการผสมผสานกบการสาธารณสขมลฐาน• การทบทวนนโยบายภาครฐใหมการสงเสรม สนบสนนบทบาทหมอพนบานในการใชภมปญญาในระดบชมชน• การสนบสนนโดยมาตรการกฎหมายทเกยวของกบภมปญญาไทยและภมปญญาการแพทยพนบานไทย

การประยกตหลกการและแนวทางในการสงเสรมและอนรกษภมปญญาการแพทยพนบานไทย

• การจดการกบระบบองคความรภมปญญาทองถน• การพฒนาเครอขายความรวมมอ และการจดตงศนยเรยนรเพอสงเสรมบทบาทการใชภมปญญา• การศกษาวจยและพฒนาเพอตอยอดภมปญญา

กระบวนการมสวนรวมของชมชนและสงคมในการสงเสรมและอนรกษภมปญญาการแพทยแผนไทย

แนวทางการสรางกระบวนการมสวนรวมของชมชนและสงคมในการ สงเสรมและอนรกษ ภมปญญาการแพทยพนบานไทยนน ม แนวทางดงน

• การประสานเครอขายความรวมมอกบองคกร• การประยกตใชในสถานบรการสาธารณสขของรฐ และเอกชนในรปแบบการสาธารณสขมลฐาน• การประยกตใชในชมชน• การประยกตใชในโรงเรยน

กระบวนการมสวนรวมของชมชนและสงคมในการสงเสรมและอนรกษภมปญญาการแพทยแผนไทย

กระบวนการมสวนรวมของชมชนเปนยทธศาสตรส าคญในการสงเสรม และอนรกษภมปญญาการแพทยพนบานไทย ทมความเปนไปได คอ

• การจดตงศนยเรยนรภมปญญาการแพทยแผนไทยในชมชน โดยอาศยแนวคดการสาธารณสขมลฐานและการศกษาตามอธยาศยของกระทรวงศกษาฯ• รวบรวมและวเคราะหองคความรทแทจรงของหมอพนบานและใหการ

สนบสนน สงเสรม ศกยภาพ และบทบาทในการดแลสขภาพของคนใน ชมชน จดท ามาตรฐานองคความรภมปญญาทองถน

กระบวนการมสวนรวมของชมชนและสงคมในการสงเสรมและอนรกษภมปญญาการแพทยแผนไทย

• การวางแผนระดบนโยบายเกยวกบการสงเสรม และอนรกษภมปญญา การแพทยพนบานไทย เพอการพงตนเอง โดยรฐควรมกองทนสนบสนน

การจดตงศนยเรยนรภมปญญาไทย