รายงานวจยฉบบสมบรณ

โครงการ

การพฒนาและถายทอดเทคโนโลยการผลตกลวยไขคณภาพ

เพอการสงออก

โดย รองศาสตราจารย ดร.จรยา วสทธพานช และคณะ

วนท 30 พฤศจกายน 2553

สารบญ หนา

บทสรปส าหรบผบรหาร (Executive summary) 1 บทคดยอ 4 Abstract 6 1. สรปขอเสนอโครงการ 8 2. วตถประสงคของโครงการ 13 3. ตารางสรปผลการด าเนนงานของโครงการ 6 เดอนท 1 14 4. ตารางสรปผลการด าเนนงานของโครงการ 6 เดอนท 2 15 5. ตารางสรปผลการด าเนนงานของโครงการ 6 เดอนท 3 16 6. ตารางสรปผลการด าเนนงานของโครงการ 6 เดอนท 4 17 7. รายละเอยดผลการด าเนนงาน 18

กจกรรมท 1 เกบขอมลตนทนการผลตและผลตอบแทนของกลวยไขรนท 1-6 ในแปลงปลกเดม โดยมการจดการดน ปย ระบบนา และการจดการศตรพช 1.1. แปลงทดลองศนยวจยและพฒนาการเกษตรแพร จงหวดแพร 20 1.2. แปลงทดลองเกษตรกร ทอ าเภอเมอง จงหวดนครสวรรค 33 1.3. แปลงทดลองเกษตรกรทอ าเภอพะโตะ จงหวดชมพร 40 สรปกจกรรมท 1 61

กจกรรมท 2 งานทดลองการใหปยทางดนอยางมประสทธภาพโดยมการจดการ ธาตอาหารตามคาวเคราะหดนและตามปรมาณธาตอาหารทสญเสยไปกบผลผลต

2.1 แปลงทดลองเกษตรกร อ าเภอเมอง จงหวดนครสวรรค จ านวน 3 แปลง 65 2.1.1. แปลงทดลองคณบงอร 65 2.1.2. แปลงทดลองคณพชร 74 2.1.3. แปลงทดลองคณค าปน 80 2.2 แปลงทดลองเกษตรกร อ าเภอพบพระ จงหวดตากจ านวน 2 แปลง 89 2.2.1. แปลงทดลองคณทองค า 89 2.2.1. แปลงทดลองคณเสารค า 101 2.3 แปลงทดลอง อ าเภอเมอง จงหวดเชยงใหม จ านวน 1 แปลง 105 สรปกจกรรมท 2

1 4 5 6 8 14 15 16 17 18

19 20 33 46 61

63 65 74 80 89 101 105 116

กจกรรมท 3 วธการควบคมดวงกดกนใบและผลกลวย 3.1. ส ารวจการแพรระบาดของดวงกดกนใบและผลกลวยในแหลงปลกตางๆ 118

3.2. ชวงการระบาดของดวงกดกนใบและผลกลวยในรอบป 121 3.3. ลกษณะการเขาท าลายและพฤตกรรมเขาหาแหลงอาหาร 128 3.4. การควบคมการระบาดของดวงกดกนใบและผลกลวยดวยสารเคมฆาแมลง 133 สรปกจกรรมท 3 136

กจกรรมท 4 การทดลองควบคมโรคใบจดซกาโตกาสเหลอง (โรคใบกรอบ) 4.1. แปลงทดลองควบคมโรคใบจดซกาโตกาสเหลองในแปลงปลกกลวยไข

ของเกษตรกร ต าบลตะเคยนเลอน อ าเภอเมอง จงหวดนครสวรรค 139 4.2. ผลกระทบของโรคใบจดซกาโตกาสเหลองตอผลผลตกลวยไข 145

4.3. แปลงทดลองควบคมโรคใบจดซกาโตกาสเหลองในแปลงปลกกลวยไขท สถานวจยและศนยฝกอบรมการเกษตร ต าบลแมเหยะ อ าเภอเมอง จงหวดเชยงใหม 149

4.4. แปลงทดลองควบคมโรคใบจดซกาโตกาสเหลองในแปลงปลกกลวยไขท ศนยวจยและพฒนาการเกษตรแพร อ าเภอเมอง จงหวดแพร

4.5. การพสจนเชอสาเหตของโรคใบจดซกาโตกาสเหลอง (Yellow Sigatoka Disease) ของกลวยไข 166

4.6. การตรวจหาเชอสาเหตโรคยอดเนาของกลวยไข 170 สรปกจกรรมท 4 181

กจกรรมท 5 ถายทอดเทคโนโลยการผลตกลวยไขคณภาพ 5.1 จดอบรมวธการท าปยหมกและการขยายพนธกลวยไขดวยวธการผาหนอ 183 5.2 จดอบรมใหแกเกษตรกร และเจาหนาทสงเสรม และผสนใจทวไป

ทจงหวดนครสวรรค 185 5.3 จดเสวนาวชาการใหแกเกษตรกรและเจาหนาทสงเสรมและผสนใจทวไป

ทจงหวดจนทบร 186 5.4 จดอบรมใหแกเกษตรกร และเจาหนาทสงเสรม และผสนใจทวไปท

จงหวดนครสวรรค 187 5.5 จดอบรมการปลกกลวยไขโดยใหระบบน าเพอปรบปรงคณภาพส าหรบสง ออกทจงหวดแพร 188

5.6 ถายทอดความรการผลตกลวยไขใหแกกลมเกษตรกรจากองคการบรหาร สวนต าบลปาแดง อ าเภอเมอง จงหวดแพร 189

117 118 121 128 133 136

137 139 145 149 159 166 173 184

186 187 189 190 191 192 193

5.7 จดอบรมผาหนอใหแกเกษตรกร เจาหนาท และผทสนใจทจงหวดนครสวรรค

กจกรรมท 6 สรางนกวจยทองถน เกษตรกรผนาและเสรมสรางประสบการณใหแกนกศกษา

กระบวนการผลกดนผลงานออกสการใชประโยชน

กจกรรมสรางเสรมประสบการณรวมกบนกวจย

สรปผลงานวจยของโครงการและผลทไดรบ

ภาคผนวก

194

195

197

207

209

210

186

วตถประสงค 5. เพอถายทอดเทคโนโลยการผลตกลวยไขคณภาพทาใหสามารถสงออกไดเพมข*นอยางนอย 30%

กจกรรมท� 5

5.1 จดอบรมวธการทาปยหมกและการขยายพนธกลวยไขดวยวธการผาหนอ

5.2 จดอบรมใหแกเกษตรกร และเจาหนาท�สงเสรม และผสนใจท�วไปท�จงหวดนครสวรรค

5.3 จดเสวนาวชาการใหแกเกษตรกรและเจาหนาท�สงเสรมและผสนใจท�วไป ท�จงหวดจนทบร

5.4 จดอบรมใหแกเกษตรกร และเจาหนาท�สงเสรม และผสนใจท�วไปท�จงหวดนครสวรรค

5.5 จดอบรมการปลกกลวยไขโดยใหระบบน3าเพ�อปรบปรงคณภาพสาหรบสงออกท�จงหวดแพร

5.6 ถายทอดความรการผลตกลวยไขใหแกกลมเกษตรกรจากองคการบรหารสวนตาบลปาแดง

อาเภอเมอง จงหวดแพร

5.7 จดอบรมผาหนอใหแกเกษตรกร เจาหนาท� และผท�สนใจท�จงหวดนครสวรรค

187

5.1 จดอบรมการวธการทาปยหมกและการขยายพนธกลวยไขดวยวธการผาหนอ วนท� 14 มนาคม 2552

ผเขารวมสาธตการทาปยหมก และการขยายพนธกลวยไขดวยวธการผาหนอ ประกอบดวย เจาหนาทสงเสรมเกษตร และเกษตรกรผปลกกลวยไข ตาบลพบพระ อาเภอพบพระ จงหวดตาก ประมาณ 20 คน (ภาพท 5.1 และ 5.2)

ภาพท� 5.1 เจาหนาทสงเสรมและเกษตรกรรวมกนทากองปยหมก

188

ภาพท� 5.2 สาธตการผาหนอกลวยไข เพอใชเปนตนพนธ

189

5.2 จดอบรมใหแกเกษตรกร และเจาหนาท�สงเสรม และผสนใจท�วไปท�จงหวดนครสวรรค

จดอบรมการจดการปยสาหรบการปลกกลวยไข และโรคกลวยไขทสาคญ ณ ศนยบรการและถายทอดเทคโนโลยประจาตาบลตะเคยนเลอน เมอวนท 29 สงหาคม 2552 มเกษตรกรเขารวมอบรม จานวน 20 คน (ภาพท 5.3)

ภาพท� 5.3 เกษตรกรเขารบการอบรมจากวทยากร เรองการจดการดน และโรคทสาคญของกลวยไข

190

5.3 จดเสวนาใหแกเกษตรกรและเจาหนาท�สงเสรมและผสนใจท�วไป ท�จงหวดจนทบร

จดการเสวนาวชาการเทคโนโลยจากงานวจยการผลตกลวยไขคณภาพสงออก ณ คณะเกษตร มหาวทยาลยราชภฏราไพพรรณ วนท 26 กนยายน 2552 มผเขารวมประชม จานวน 150 คน

ภาพท� 5.4 การประชมเสวนาวชาการเทคโนโลยจากงานวจย การผลตกลวยไขความหวงทยงม อนาคต ณ คณะเกษตร มหาวทยาลยราชภฏราไพพรรณ วนเสารท 26 กนยายน 2552

191

5.4 จดอบรมใหแกเกษตรกร และเจาหนาท�สงเสรม และผสนใจท�วไปท�จงหวดนครสวรรค

จดอบรมเกษตรกร เรองการจดการปยสาหรบการปลกกลวยไข และการจดการโรคและแมลงศตรกลวยไขทสาคญ ณ ททาการผใหญบาน ตาบลตะเคยนเลอน อาเภอเมอง จงหวดนครสวรรค เมอวนท 6 พฤศจกายน 2552 มผเขารวมประชมจานวน 120 คน (ภาพท 5.5)

ภาพท� 5.5 เกษตรกรเขารบการอบรมจากวทยากร ณ บานผใหญบาน ตาบลตะเคยนเลอน อาเภอเมอง จงหวดนครสวรรค

192

5.5 จดฝกอบรมการปลกกลวยไขโดยใหระบบน3าเพ�อปรบปรงคณภาพสาหรบการสงออก จานวน 2 รน

รนท 1 วนท 19 กมภาพนธ 2553 ณ ศาลาประชาคมอาเภอเมองแพร อ.เมอง จ.แพร เกษตรกรเขารบการอบรม จานวน 150 คน รนท 2 วนท 20 กมภาพนธ 2553 ณ หอประชมอาเภอรองกวาง อ.รองกวาง จ.แพร เกษตรกรเขารบการอบรม จานวน 150 คน

ภาพท� 5.6 เปนวทยากรฝกอบรมการปลกกลวยไขโดยใชระบบน*าเพอปรบปรงคณภาพสาหรบสงออก ณ หอประชมอาเภอรองกวาง จงหวดแพร

193

5.6 ถายทอดความรการผลตกลวยไขใหแกกลมเกษตรกรจากองคการบรหารสวนตาบลปาแดง อาเภอเมอง

จงหวดแพร ณ ศนยวจยและพฒนาการเกษตรแพร จงหวดแพร เม�อวนท� 21 ตลาคม 2553 มเกษตรกรเขา

รวม จานวน 20 คน

ภาพท� 5.7 เกษตรกรจากองคการบรหารสวนตาบลปาแดง เขารบการอบรมและดงานในแปลงสาธตท ศนยวจยและพฒนาการเกษตรแพร

194

5.7 จดอบรมผาหนอใหแกเกษตรกร เจาหนาท� และผท�สนใจท�จงหวดนครสวรรค

จดอบรมเกษตรกร เรองการผาหนอกลวยไข ณ ตาบลตะเคยนเลอน อาเภอเมอง จงหวดนครสวรรค เมอวนท 1 ธนวาคม 2553 มผเขารวมประชมจานวน 55 คน (ภาพท 5.8)

ภาพท� 5.8 เกษตรกรรบการอบรม เรองการผาหนอกลวย ณ ตาบลตะเคยนเลอน อาเภอเมอง จงหวดนครสวรรค

195

วตถประสงค

6. เพอสรางนกวจยทองถนและเสรมสรางประสบการณใหแกนกศกษาทชวยงานวจยอยางนอย 5 คน

กจกรรมท� 6

196

6. สรางนกวจยทองถ�น เกษตรกรผนา และสรางเสรมประสบการณใหนกศกษา

6.1 จงหวดแพร นางสาวประนอม ใจอาย เปนผรวมโครงการวจยและดแลแปลงสาธต ในศนยวจยพชสวนแพร ม

ผชวยนกวจย 2 คน คอ นางสาวนภารตน จนทรภรมย และนางสาวน* าคาง วรยศ และมเกษตรกรทรวมโครงการ คอนายฉง เหนยวแนน มแปลงสาธตอยท อาเภอเดนชย

6.2 จงหวดนครสวรรค นางคาปน นพพนธ นกวชาการสงเสรมการเกษตร ชานาญการ เปนผรวมโครงการวจยและดแล

แปลงสาธต การใหปยระบบน* า การทดลองควบคมโรค-แมลงศตรทสาคญ มเกษตรกรรวมโครงการทาแปลงสาธตใหปยตามคาวเคราะหดน คอ คณพชร และคณบงอร

6.3 จงหวดชมพร มผจดการสวนคอคณ เปรอง ดแลแปลงสาธตการใหปยระบบน*า 6.4 จงหวดตาก นางสาวชตมา อธคมธร นกวชาการสงเสรมการเกษตร สานกงานเกษตร อาเภอพบพระ จงหวดตาก

ชวยดแลแปลงสาธต ทอาเภอพบพระ จงหวดตาก คณทองคา ใจด เกษตรกรทมแปลงสาธตการใหปยทางดน อาเภอพบพระ จงหวดตาก มลกไรอยใน

ความดแลไมตากวา 30 คน คณเสารคา เกษตรกรทมแปลงสาธตการใหปยทางดน

6.5 จงหวดเชยงใหม มแปลงทดลองทสถานวจยและศนยฝกอบรมการเกษตรแมเหยะ อาเภอเมอง จงหวดเชยงใหม นกศกษารวมทางานวจย ไดแก นกศกษาปรญญาโท สาขาวชาโรคพช ภาควชา กฏวทยาและโรคพช จานวน 2 คน คอ นางสาวนตยา โนคา นางสาวแพรทพย แกวจนทร สาขาวชาพชสวน ภาควชาพชศาสตรและทรพยากรธรรมชาต จานวน 1 คน คอ นายกตสทธI สขเจรญ นกศกษาปรญญาตร จานวน 3 คน คอ นางสาวกลยธรา คนธา นางสาวชฎารตน ชมพพลอย นางสาวจรพร เสารอนทร

197

กระบวนการผลกดนผลงานออกสการใชประโยชน

1 มตวอยางแปลงสาธตเพอเปนตนแบบและเปนแหลงความรใหแกเกษตร และผสนใจทวไป ภาคเหนอ แปลงสาธตของเกษตรกร อาเภอเดนชย จงหวดแพร และศนยวจยและพฒนาการ

เกษตร อาเภอเมอง จงหวดแพร แปลงสาธต ตาบลแมเหยะ อาเภอเมอง จงหวดเชยงใหม ภาคกลาง แปลงสาธตของเกษตรกร อาเมอง จงหวดนครสวรรค ภาคใต แปลงสาธตของเกษตรกร จงหวดชมพร

2 การเผยแพรผลงานวจยทางสอโทรทศน 2.1 เปนวทยากรในรายการพลงแหงความรเรอง กลวยไขสงออกนอกฤด ออกอากาศทางโทรทศน

ชอง 9 เมอวนท 4 ธนวาคม 2552 เวลา 19.43 น. (ภาพท 1)

ภาพท� 1 การถายทารายการพลงแหงความรเรอง กลวยไขสงออกนอกฤด

2.2 ถายทอดความรรายการวจยไทยคด ทางทวชองไทยทว เมอวนท 26 กนยายน 2553

ภาพท� 2 การถายทารายการวจยไทยคด ณ ศนยวจยและพฒนาการเกษตรแพร

198

3 การเผยแพรผลงานทางสงตพมพ 3.1 เขยนบทความ เพมทางเลอกใหเกษตรกร ดนปลกกลวยไขสงออก ชวยเพมรายได นตยสารไม

ลองไมร ฉบบท 90 เดอนมกราคม 2552 หนา 30-32 (ภาพท 7.3)

ภาพท� 3 บทความ เพมทางเลอกใหเกษตรกร ดนปลกกลวยไขสงออก... ชวยเพมรายได

3.2 เขยนบทความเรอง ทางเลอกใหมของคนเมองแพร ในวารสารวจยและพฒนาการเกษตร ของสานกวจยและพฒนาการเกษตรเขตท 1 (สวพ.1) ปท 10 ฉบบท 3 กนยายน–ธนวาคม 2552 (ภาพท 4)

ภาพท� 4 บทความเรองทางเลอกใหมของคนเมองแพร ในวารสารวจยและพฒนาการเกษตรของ สานกวจยและพฒนาการเกษตรเขตท 1 (สวพ.1)

199

3.3 เขยนบทความ กลวยไขผลไมมงคลปลกงาย ขายด หนงสอกสกร ปท 5 เดอนกนยายน-ตลาคม 2553 (ภาพท 5)

200

3.4 บทความคลนกกลวยไข ตพมพในวารสารเคหะการเกษตร 4 ฉบบเดอนตลาคม พฤศจกายน ธนวาคม 2552 และมกราคม 2553 (ภาพท 6)

201

202

203

204

3.5 กลวยไข สรางโอกาส บนชดความร หนงสอโอกาสและทางเลอกของเกษตรกร บนเสนทางสายโซอทาน ฝายเกษตร สานกงานกองทนสนบสนนการวจย หนา 161-180

205

3.6 จดทาโปสเตอร เรองชนดและปรมาณของเช*อราทพบปนเป* อนบนผวกลวยไขกอนเกบเกยวภายใตสภาพสวน โดยนาเสนอในงานประชมวชาการพชสวนแหงชาต คร* งท 8 ณ ศนยประชมนานาชาต โรงแรมดเอมเพรส อาเภอเมอง จงหวดเชยงใหม วนท 6-9 พฤษภาคม 2552 (ภาพท 7)

ภาพท� 7 โปสเตอร เรองชนดและปรมาณของเช*อราทพบปนเป* อนบนผวกลวยไขกอนเกบเกยว ภายใตสภาพสวน

206

3.7. จดทาคมอ “การผลตกลวยไขคณภาพสาหรบเกษตรกร” (ภาพท 7.8)

ภาพท� 8 คมอการปลกกลวยไขเพอการสงออก

207

กจกรรมสรางเสรมประสบการณ เกษตรกรรวมกบนกวจย

1 ดงานแปลงกลวยไขของนาย พงษสทธI สอดศร (นายแมน) ตาบลดอนกรวย อาเภอดาเนนสะดวก จงหวดราชบร เมอวนท 17 กมภาพนธ 2553 สภาพแปลงปลกเปนแปลงยกรอง 1 ไร ม 200 ตน (ภาพท 1-7)

ภาพท� 1 แปลงปลกกลวยไขยกรองปลกระหวางตนมะพราวน*าหอม

ภาพท� 2 การเกบเกยวผลผลตบรรทกทางเรอ

ภาพท� 3-6 การชาแหละกลวยไข และบรรจลงกลองเพอสงออกภายในเพงพกชวคราว อาเภอดาเนนสะดวก จงหวดราชบร

4

5

6

3

208

8.2 ดงานการปลกกลวยไขของนายกร นลเกต เมอวนท 11 พฤษภาคม 2553 ทบานจานใหญ จงหวดศรษะเกษ (ภาพท 7) ลกษณะการปลกกลวยไขปลกเปนกอใหญคลายการปลกกลวยน* าวา มการใหน* าดวยระบบสปรงเกอร ใชน* าใตดนโดยขดบอแลวสบน* าข* นมา มน* าใชตลอดป กลวยใหผลผลตด เฉลย 10 กโลกรมตอเครอ เมอกอนในหมบานน* ปลกประมาณ 600 ไร โดยปลกสลบกบยางพารา ปจจบนเมอตนยางพาราโตจงลมกลวย ปจจบนเหลอพ*นทปลกกลวยไขประมาณ 300 ไร ปญหาใหญ คอ ลมพาย พบแมลงกนใบและผวเปลอกลงรบกวนบาง แตไมนากลวเทาลมพาย

ภาพท� 7 แปลงปลกกลวยไขทบานจานใหญ จงหวดศรษะเกษ