Embed Size (px)
Citation preview
1วงการแพทยประจ�าเดอนตลาคม 2559
วตถประสงคการศกษา
1. เพอใหทราบเกยวกบการตดเชอในมารดาและทารก2. เพอใหทราบเกยวกบความผดปกตของทารกทตดเชอToxoplasmaในครรภ3. เพอใหทราบเกยวกบการตรวจวนจฉยในมารดาและทารกในครรภ4. เพอใหทราบเกยวกบการรกษา5. เพอใหทราบเกยวกบชววทยาเชอToxoplasma gondiiและวทยาการระบาดโรคขแมว6. เพอใหทราบเกยวกบเชอT. gondiiระยะตางๆ7. เพอใหทราบเกยวกบวงจรชวตของเชอ8. เพอใหทราบเกยวกบการตดตอสคน9. เพอใหทราบเกยวกบภมตานทาน(Immunity)ตอเชอโรคขแมว10.เพอใหทราบเกยวกบโรคขแมวในกลมผปวยทวไป11.เพอใหทราบเกยวกบผปวยโรคขแมวทางตา12.เพอใหทราบเกยวกบโรคขแมวแตก�าเนด13.เพอใหทราบเกยวกบโรคขแมวในกลมผปวยภมคมกนบกพรอง
นพ.กนกกร สนทรขจต วท.บ., พ.บ.
ประกาศนยบตรชนสงทางวทยาศาสตรการแพทยคลนกมหาวทยาลยมหดลวฒบตรสาขาสตศาสตรและนรเวชวทยาเลขทใบประกอบโรคศลป 9216รหส 3-3220-000-9301/161002
โรคตดเชอขณะตงครรภ(Infectious Diseases During Pregnancy)
ตอนท 2
การตดเชอ Toxoplasmosis ในหญงตงครรภ
Toxoplasmosis เปนการตดเชอทเกดจากปรสตคอToxoplasma gondiiซงเปนโปรโตซวชนดอาศยในเซลลโดยตดเชอไดทงในคนและสตว มพาหะหลกคอ แมว สวนพาหะชวคราวคอหนกระตายแกะรวมทงคนวงจรชวตของเชอม3แบบคอTachyzoite, Tissue cyst และOocyst การตดตอเกดขนไดโดยการรบประทานผกหรอผลไมทปนเปอนดนทม Oocyte ของเชอซงขบออกมาปนกบอจจาระแมวหรอจากการรบประทานเนอสตวทตดเชอปรงไมสก โดยทวไปการตดเชอนมกหายไดเองหรอไมมอาการ ยกเวนในกลมคนทมความบกพรองของภมตานทานรวมทงการตดเชอของทารกในครรภและเดกแรกเกดซงภมตานทาน
ยงไมสมบรณหรออาจท�าใหเกดโรคทางretinaในผใหญอกดวยโดยทวไปการตดเชอในคนมกไมมอาการ แตการตดเชอในทารกในครรภอาจกอใหเกดความพการรนแรงไดอบตการณของการตดเชอในหญงตงครรภพบไดประมาณ1ใน1,000-10ใน1,000ของการตงครรภ
การตดเชอในมารดาและทารก การตดเชอในหญงตงครรภทสขภาพแขงแรงพบวา90%มอาการแสดงนอยจนถงไมมอาการแสดงใดๆและสามารถหายไดเองอาการแสดงทพบไดแกออนเพลยมไขเจบคอปวดศรษะ
ไดรบอนญาตจาก ศ.น.พ.
CME 4. เพอใหทราบเกยวกบการรกษา
CME 4. เพอใหทราบเกยวกบการรกษา5. เพอใหทราบเกยวกบชววทยาเชอ
CME 5. เพอใหทราบเกยวกบชววทยาเชอ6. เพอใหทราบเกยวกบเชอCME 6. เพอใหทราบเกยวกบเชอ7. เพอใหทราบเกยวกบวงจรชวตของเชอ
CME
7. เพอใหทราบเกยวกบวงจรชวตของเชอ
ว3. เพอใหทราบเกยวกบการตรวจวนจฉยในมารดาและทารกในครรภว3. เพอใหทราบเกยวกบการตรวจวนจฉยในมารดาและทารกในครรภ4. เพอใหทราบเกยวกบการรกษา ว4. เพอใหทราบเกยวกบการรกษา
ง3. เพอใหทราบเกยวกบการตรวจวนจฉยในมารดาและทารกในครรภง3. เพอใหทราบเกยวกบการตรวจวนจฉยในมารดาและทารกในครรภก2. เพอใหทราบเกยวกบความผดปกตของทารกทตดเชอก2. เพอใหทราบเกยวกบความผดปกตของทารกทตดเชอ3. เพอใหทราบเกยวกบการตรวจวนจฉยในมารดาและทารกในครรภก3. เพอใหทราบเกยวกบการตรวจวนจฉยในมารดาและทารกในครรภ
า1. เพอใหทราบเกยวกบการตดเชอในมารดาและทารกา1. เพอใหทราบเกยวกบการตดเชอในมารดาและทารก2. เพอใหทราบเกยวกบความผดปกตของทารกทตดเชอา2. เพอใหทราบเกยวกบความผดปกตของทารกทตดเชอ
ร1. เพอใหทราบเกยวกบการตดเชอในมารดาและทารกร1. เพอใหทราบเกยวกบการตดเชอในมารดาและทารก2. เพอใหทราบเกยวกบความผดปกตของทารกทตดเชอ
ร2. เพอใหทราบเกยวกบความผดปกตของทารกทตดเชอ
แ1. เพอใหทราบเกยวกบการตดเชอในมารดาและทารกแ1. เพอใหทราบเกยวกบการตดเชอในมารดาและทารกพ
1. เพอใหทราบเกยวกบการตดเชอในมารดาและทารกพ
1. เพอใหทราบเกยวกบการตดเชอในมารดาและทารก
ททย
www.wongk
arnpa
t.com
www.wongk
arnpa
t.com
2. เพอใหทราบเกยวกบความผดปกตของทารกทตดเชอ
www.wongk
arnpa
t.com
2. เพอใหทราบเกยวกบความผดปกตของทารกทตดเชอ Toxoplasma
www.wongk
arnpa
t.com
Toxoplasma3. เพอใหทราบเกยวกบการตรวจวนจฉยในมารดาและทารกในครรภ
www.wongk
arnpa
t.com
3. เพอใหทราบเกยวกบการตรวจวนจฉยในมารดาและทารกในครรภ
Toxoplasma gondii
www.wongk
arnpa
t.com
Toxoplasma gondiiT. gondii
www.wongk
arnpa
t.com
T. gondii ระยะตาง
www.wongk
arnpa
t.com
ระยะตาง7. เพอใหทราบเกยวกบวงจรชวตของเชอ
www.wongk
arnpa
t.com
7. เพอใหทราบเกยวกบวงจรชวตของเชอ8. เพอใหทราบเกยวกบการตดตอสคน
www.wongk
arnpa
t.com
8. เพอใหทราบเกยวกบการตดตอสคน9. เพอใหทราบเกยวกบภมตานทานwww.won
gkarn
pat.c
om
9. เพอใหทราบเกยวกบภมตานทาน10.เพอใหทราบเกยวกบโรคขแมวในกลมผปวยทวไปwww.won
gkarn
pat.c
om
10.เพอใหทราบเกยวกบโรคขแมวในกลมผปวยทวไป
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
ในครรภ
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
ในครรภ3. เพอใหทราบเกยวกบการตรวจวนจฉยในมารดาและทารกในครรภ
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
3. เพอใหทราบเกยวกบการตรวจวนจฉยในมารดาและทารกในครรภ
และวทยาการระบาดโรคขแมว
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
และวทยาการระบาดโรคขแมว
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
(Immunity)
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
(Immunity) ตอเชอโรคขแมว
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
ตอเชอโรคขแมว10.เพอใหทราบเกยวกบโรคขแมวในกลมผปวยทวไป
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
10.เพอใหทราบเกยวกบโรคขแมวในกลมผปวยทวไป11.เพอใหทราบเกยวกบผปวยโรคขแมวทางตา
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
11.เพอใหทราบเกยวกบผปวยโรคขแมวทางตา12.เพอใหทราบเกยวกบโรคขแมวแตก�
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
12.เพอใหทราบเกยวกบโรคขแมวแตก�า
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
าเนด
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
เนด13.เพอใหทราบเกยวกบโรคขแมวในกลมผปวยภมคมกนบกพรอง
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
13.เพอใหทราบเกยวกบโรคขแมวในกลมผปวยภมคมกนบกพรอง
2 วงการแพทย ประจ�าเดอนตลาคม 2559
ปวดเมอยตามตวตบ-มามโตรวมทงตอมน�าเหลองโตกดไมเจบโดยเฉพาะตอมน�าเหลองกลมPosterior cervical,Submaxillary,OccipitalและAxillarygroups ส�าหรบการตดเชอจากมารดาสทารกเกดขนโดยผานทางรกพบไดประมาณ 30-40% ขนอยกบอายครรภ ขณะทมารดาเกดการตดเชอ การตดเชอสทารกในครรภจะมโอกาสท�าใหเกดความผดปกตในทารกแรกเกดไดสงทสดหากมการตดเชอในชวงไตรมาสแรกของการตงครรภ โดยทวไปโอกาสการตดเชอจะเพมขนตามอายครรภทเพมขนโดยพบได15%,30%และ60%ในไตรมาสแรก 2 และ 3 ตามล�าดบ แตความรนแรงของความผดปกตของทารกในครรภจะแปรผกผนกบอายครรภกลาวคอหากตดเชอเมออายครรภมากขนโอกาสตดเชอในทารกสงแตจะพบความผดปกตของทารกไดนอยการตดเชอสามารถตดเชอทกระยะทงOocyst, Bradyzoite และ Tachyzoite แตการตดเชอแตก�าเนดจะตดตอในระยะTachyzoitesตดตอผานรกหลงมารดาตดเชอครงแรก การตดตอขนกบอายครรภทตดเชอ สงทมผลตอความรนแรงของโรค ไดแก อายครรภทตดเชอ ภมตานทานของผตดเชอและชนดของเชอทารกเกอบทงหมดทมการตดเชอตงแตระยะแรกของการตงครรภมกเสยชวตในครรภหรอระยะหลงคลอดหรอเกดความผดปกตทางระบบประสาทและระบบการมองเหนอยางรนแรงหากมการตดเชอในไตรมาสท2หรอ3โดยสวนใหญจะมอาการไมรนแรงหรออาจไมมอาการเมอคลอดได การตดเชอแตก�าเนดของ Toxoplasmosis มอาการไดคอนขางกวางและไมจ�าเพาะ แตมลกษณะทส�าคญ 3 อยาง(Classic triad) ไดแก Chorioretinitis, Hydrocephalus และIntracranialcalcificationsอยางไรกตามพบลกษณะClassictriadไดเพยง 10% เทานน ทารกสวนใหญทตดเชอเมอแรกเกดกลบไมแสดงอาการ
ความผดปกตของทารกทตดเชอ Toxoplasma ในครรภ พบได 4 รปแบบคอ 1.ทารกไมแสดงอาการ(Subclinicalinfection)พบ70-90% 2. ทารกทมอาการแตก�าเนด (Severe disease in theneonatalperiod) 3.ทารกทมอาการในชวงเดอนแรกๆหลงคลอดอาจเลกนอยหรออาจมอาการรนแรง(MildorSeverediseaseinthefirstfewmonthsoflife) 4.ทารกทไมมอาการในชวงแรกคลอดแตมผลแทรกซอนตามมาภายหลงในชวงขวบปแรกหรอวยเดกหรอวยรนโดยสวนใหญเปนความผดปกตของระบบการมองเหน (Sequelae/relapse ininfancy) ลกษณะความพการโดยก�าเนดทพบไดบอยไดแกภาวะ
ทารกโตชาในครรภ ตบ-มามโต เกลดเลอดต�า ตอมน�าเหลองโตตวเหลองรวมทงความผดปกตของสมองเชนชกกลามเนอออนแรงศรษะเลก มหนปนจบในเนอสมอง อยางไรกตาม พบวา 90%ของทารกทตดเชอจะไมมอาการแสดงใดๆ เมอแรกคลอดและอาการแสดงทจะเกดตามมาภายหลงได เชน ภาวะปญญาออนชกการสญเสยระบบประสาทเกยวกบการไดยนและการมองเหนเปนตน
การตรวจวนจฉยในมารดาและทารกในครรภ การตรวจยนยนการตดเชอในมารดาท�าไดโดยการตรวจหาIgGและIgMspecificantibodiesซงสามารถท�าไดหลายวธเชนSabin-Feldmandyetest,Indirectfluorescentantibodyassay(IFA)หรอEnzymelinkedimmunosorbentassay(ELISA)โดยสามารถตรวจพบ IgG antibodies ไดหลงจากมการตดเชอ1-2สปดาหจะขนสงสดท1-2เดอนและคงอยตลอดชวตส�าหรบIgMantibodyจะสามารถตรวจพบไดกอนIgGantibodiesแตจะลดระดบไดเรวกวาเชนกนโดยทวไปการตรวจพบIgMantibodyสามารถบงถงการตดเชอปจจบนได แตเนองจากบางครงพบวาIgM antibody จะยงคงอยหลงการตดเชอไดนานเปนปเชนเดยวกบIgGantibodyจงมการตรวจเพอหาIgAantibodyและIgEantibodyซงมรายงานวาการตรวจหาIgAantibodyมความไวกวาIgMantibodyและการคงอยของantibodiesทง2ชนดระยะเวลาสนกวาIgMantibody ส�าหรบการตรวจยนยนการตดเชอทารกในครรภขนอยกบวาตรวจพบหลกฐานการตดเชอในมารดาหรอไม การตรวจคลนเสยงความถสงของทารกในครรภความผดปกตทพบบอยคอVentriculardilatationนอกจากนยงมลกษณะอนๆ ทพบไดไดแกMicrocephaly,Hydrocephalus,Intracranialcalcification,Ascites,HepatosplenomegalyและPlacentalthicknessหากมลกษณะดงกลาวควรเจาะเลอดหรอเจาะน�าคร�าทารกในครรภเพอตรวจหาToxoplasmosis-specific IgM antibodies หรอ Direct cultureหรอท�า PCR จากน�าคร�า โดยการตรวจทง 2 วธรวมกนนสามารถใหการวนจฉยภาวะ Fetal toxoplasmosis ไดถง 92%โดยมFalsenegativeเพยง1รายใน209รายในทางปฏบตเมอมารดามภาวะตดเชอหรอสงสยการตดเชอ ToxoplasmaควรไดรบการตรวจยนยนโดยการตรวจIgGและIgMantibodiesรวมกบการตรวจคลนเสยงความถสง ดความผดปกตของทารกในครรภ ซงการมความผดปกตของทารกในครรภบงบอกถงพยากรณโรคทไมด มารดาควรไดรบค�าแนะน�าเกยวกบการยตการตงครรภแตในทางตรงกนขามหากตรวจหาการตดเชอในมารดาใหผลบวกแตไมมลกษณะความผดปกตของทารกในครรภจากการตรวจคลนเสยงความถสงมารดาควรไดรบค�าแนะน�าในการตงครรภตอ
CME 3
CME 3 โดยสวนใหญ
CME โดยสวนใหญหรออาจไมมอาการเมอคลอดได
CME หรออาจไมมอาการเมอคลอดไดoxoplasmosisCME oxoplasmosisลกษณะทส�
CME
ลกษณะทส�
วและระบบการมองเหนวและระบบการมองเหนโดยสวนใหญวโดยสวนใหญ
งและระบบการมองเหนงและระบบการมองเหนกอระยะหลงคลอดกอระยะหลงคลอดและระบบการมองเหนกและระบบการมองเหน
าอระยะหลงคลอดาอระยะหลงคลอด รอบทงหมดทมการตดเชอตงแต รอบทงหมดทมการตดเชอตงแต แสามารถบงถงการตดเชอปจจบนไดแสามารถบงถงการตดเชอปจจบนไดพลดระดบไดเรวกวาเชนกนพลดระดบไดเรวกวาเชนกนสามารถบงถงการตดเชอปจจบนไดพ
สามารถบงถงการตดเชอปจจบนได
ทIgM ทIgM antibodyทantibodyลดระดบไดเรวกวาเชนกนทลดระดบไดเรวกวาเชนกน
ยปดาหยปดาหantibodyยantibody
ปดาหปดาหสปดาหส สปดาหส
www.wongk
arnpa
t.com
อาการได
www.wongk
arnpa
t.com
อาการไดคญ
www.wongk
arnpa
t.com
คญ 3
www.wongk
arnpa
t.com
3 อยาง
www.wongk
arnpa
t.com
อยางHydrocephalus
www.wongk
arnpa
t.com
Hydrocephalusบลกษณะwww.won
gkarn
pat.c
om
บลกษณะ Cwww.wongk
arnpa
t.com
Classicwww.wongk
arnpa
t.com
lassicตดเชอเมอแรกเกดกลบwww.won
gkarn
pat.c
om
ตดเชอเมอแรกเกดกลบ
จะสามารถตรวจพบไดกอน
www.wongk
arnpa
t.com
จะสามารถตรวจพบไดกอนลดระดบไดเรวกวาเชนกน
www.wongk
arnpa
t.com
ลดระดบไดเรวกวาเชนกนสามารถบงถงการตดเชอปจจบนได
www.wongk
arnpa
t.com
สามารถบงถงการตดเชอปจจบนได
antibody
www.wongk
arnpa
t.com
antibody จะย
www.wongk
arnpa
t.com
จะยIgG
www.wongk
arnpa
t.com
IgG antibody
www.wongk
arnpa
t.com
antibodyantibody
www.wongk
arnpa
t.com
antibody งมรายงานวาการตรวจหา
www.wongk
arnpa
t.com
งมรายงานวาการตรวจหาIgM
www.wongk
arnpa
t.com
IgMสนกวา
www.wongk
arnpa
t.com
สนกวา
www.face
book
.com/won
gkarn
patจะสามารถตรวจพบไดกอน
www.face
book
.com/won
gkarn
patจะสามารถตรวจพบไดกอน IgG
www.face
book
.com/won
gkarn
patIgG
โดยทวไปการตรวจพบ
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
โดยทวไปการตรวจพบสามารถบงถงการตดเชอปจจบนได
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
สามารถบงถงการตดเชอปจจบนได แตเน
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
แตเนงคงอยหลงการตดเชอไดนานเปนปเชนเดยว
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
งคงอยหลงการตดเชอไดนานเปนปเชนเดยวจงมการตรวจเพอหา
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
จงมการตรวจเพอหางมรายงานวาการตรวจหา
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
งมรายงานวาการตรวจหาantibody
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
antibody และการคงอย
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
และการคงอยIgM
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
IgM antibody
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
antibody
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
riad
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
riadตดเชอเมอแรกเกดกลบ
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
ตดเชอเมอแรกเกดกลบ
ความผดปกตของทารกทตดเชอ Toxoplasma ในครรภ
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
ความผดปกตของทารกทตดเชอ Toxoplasma ในครรภ
infection)www.fa
cebo
ok.co
m/wongk
arnpa
t
infection)
ส�
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
ส�า
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
าหรบการตรวจยนยนการตดเชอทารกในครรภ
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
หรบการตรวจยนยนการตดเชอทารกในครรภกบวาตรวจพบหลกฐานการตดเชอในมารดาหรอไม
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
กบวาตรวจพบหลกฐานการตดเชอในมารดาหรอไมคลนเสยงความถสงของทารกในครรภ
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
คลนเสยงความถสงของทารกในครรภVentricular
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
Ventricular
3วงการแพทยประจ�าเดอนตลาคม 2559
และพบวาพยากรณโรคของทารกคอนขางดหลงจากมารดาไดรบการรกษา
การรกษา การใหการรกษาในมารดาทมการตดเชอปจจบนพบวาชวยลดอบตการณของการแทง ทารกเสยชวตในครรภ รวมทงลดความพการโดยก�าเนดของทารกได โดยยาหลกทเลอกใชคอSpiramycinซงเปนMacrolideสามารถสงผานรกและใหความเขมขนของยาไดสงโดยไมมผลขางเคยงตอมารดาและทารกโดยให3กรมตอวนตงแตเรมวนจฉยจนคลอดสวนการใชSpiramycinรวมกบยาตวอนเชนPyrimethamineและSulfonamidesจะชวยลดการตรวจพบเชอจากการตดชนเนอรกจาก 50% เปน 25%อยางไรกตามการใชยารวมกนจะจ�ากดไวกรณตดเชอรนแรงหรอทารกในครรภไดรบการตรวจยนยนการตดเชอแลวควรไดรบยาแบบรวมกนและควรหลกเลยงการใหในชวงไตรมาสแรก
ชววทยาเชอ Toxoplasma gondii และวทยาการระบาดโรคขแมว เชอโรคขแมวหรอเชอT. gondiiเปนพยาธสตวเซลลเดยวชนดหนงทพบมานานกวารอยป เมอปค.ศ.1908 เชอนกอโรคในคนและสตวหลายชนดทวโลก นกวทยาศาสตรจากหลายประเทศและหลายกลมตองใชเวลานานเกอบ70ปกวาจะรวาเชอนมวงจรชวตอยางไรจะตดตอมาสคนและสตวไดอยางไรและรวาแมวและสตวตระกลแมว(Felids) เทานนทเปนโฮสตจ�าเพาะของเชอT. gondiiและเปนสตวชนดเดยวเทานนทผลตOocystsซงเปนพยาธระยะตดตอของเชอนปนออกมากบมลแมวมผเรยกเชอT. gondii วา “เชอโรคขแมว” และใชค�าวา “โรคขแมว” ส�าหรบใชเรยกโรคToxoplasmosis เชอโรคขแมวเปนพยาธทมความพเศษมากชนดหนงแมจะเปนพยาธเซลลเดยว แตสามารถด�ารงชวตและกอโรคไดอยางแพรหลายทงในคนและสตวทวโลกมานานกวารอยปเชอT. gondii สามารถตดตอสคนไดมากถงประมาณ1ใน3ของพลโลก
ชววทยาเชอโรคขแมว เชอโรคขแมว หรอเชอ T. gondii เปนพยาธโปรโตซวทถกจดอยในกลมApicomplexanซงพยาธทกชนดทอยในกลมนอาทเชอPlasmodium,Cryptosporidium,เชอในกลมMicrosporaจะมลกษณะ2อยางทคลายกนคอ1.เชอจะตองอยภายในเซลลเสมอและ2. เชอตองมApicalcomplexorganellesทจ�าเปนในการไชเขาเซลลปรากฏในระยะใดระยะหนงของพยาธเสมอ เชอT. gondii และพยาธโปรโตซวทกชนดเปนเซลลชนดEukaryotic ทม nuclear membrane แบงนวเคลยสออกจาก
cytoplasm และมอวยวะตาง ๆ ทจ�าเปนในการด�ารงชพอยในcytoplasm กลาวคอ mitochondria, ribosome, endoplasmicreticulum,Golgicomplexและlysosomeเซลลพวกนเปนเซลลทมขนาดเลก ในกรณของพยาธโปรโตซวถอวาสามารถด�ารงชวตอยไดดวยเซลลเพยงเซลลเดยว เชอกลม Apicomplexan นเกดมานานเมอประมาณ2,000 ลานป เกดกอนสตวทมกระดกสนหลง ดงนน เชอกลมนจงเปนปรสตของโฮสตทไมมกระดกสนหลงกอน ตอมาจงมการเปลยนแปลงตามววฒนาการไปเปนปรสตของสตวทมกระดกสนหลง(Kopecnaetal.,2006)เชอT. gondiiสามารถตดตอสสตวทมกระดกสนหลงประมาณ200ชนดทงนรวมทงสตวเลยงลกดวยนมสตวปก สตวแทะ แตมเพยงแมวและสตวตระกลแมว (Felids)เทานนทเปนโฮสตจ�าเพาะ(Levine,1977) อนกรมวธานพยาธT. gondiiแสดงไดดงน Kingdom Protista Subkingdom Protozoa Phylum Apicomplexa Class Sporozoasida Order Eucoccidiorida Family Sarcocystidae Genus Toxoplasma Species gondii
เชอ T. gondii ระยะตาง ๆ เชอโรคขแมวมหลายระยะ แตละระยะจะมรปรางและลกษณะทางชววทยาแตกตางกนดงน •Tachyzoite:เปนระยะทNicoleและManceauxพบในตบของสตวแทะ เมอแรกพบเชอตวน (Dubey, 2007) เมอกอนเรยกวา Trophozoites แตเพอใหแยกกนไดชดเจนจากเชอทมรปรางเหมอนกนแตการแบงตวและหนาทตางกนFrankel(1973)จงเสนอชอใหม2ชอคอTachyzoiteส�าหรบเชอทแบงตวเรวและBradyzoite ส�าหรบเชอทแบงตวชา ซงค�าวา Tachyzoite เปนค�ามาจากภาษากรก (Tachos แปลวา speed หรอเรว) รปรางTachyzoiteคลายเสยววงพระจนทรขนาดประมาณ2x6ไมโครเมตรนวเคลยสจะอย ตรงกลางหรอคอนไปทางดานซายของเซลลนอกจาก Tachyzoite เปนเชอระยะทแบงตวเรว ยงเปนเซลลทท�าหนาทยอยอาหารและแบงตวเพอขยายพนธแบบไมมเพศเรยกวาEndodyogenyเชอระยะTachyzoiteนจะพบในเซลลของโฮสตตวกลางเทานนสวนในล�าไสแมวและสตวตระกลแมวซงเปนโฮสตจ�าเพาะนน จะเรยกเชอระยะทท�าหนาทแบบเดยวกบTachyzoiteวาMerozoite
CME กวทยาศาสตรจากหลาย
CME กวทยาศาสตรจากหลายประเทศและหลายกลมตองใชเวลานานเกอบ
CME ประเทศและหลายกลมตองใชเวลานานเกอบ 70
CME 70 ป
CME ป กวาจะร
CME กวาจะรจะตดตอมาสคนและสตวไดอยางไCME จะตดตอมาสคนและสตวไดอยางไ
เทานนทเปนโฮสตจ�CME
เทานนทเปนโฮสตจ�
วเวเชอนกอโรควชอนกอโรคกวทยาศาสตรจากหลายวกวทยาศาสตรจากหลายงชอนกอโรคงชอนกอโรคกสตวเซลลเดยวกสตวเซลลเดยว
ชอนกอโรคกชอนกอโรคาสตวเซลลเดยวาสตวเซลลเดยวรสตวเซลลเดยวรสตวเซลลเดยว
แพ Phylumพ Phylumท Subkingdom Protozoaท Subkingdom Protozoa Phylumท Phylum
ย Kingdom Protistaย Kingdom Protista Subkingdom Protozoaย Subkingdom Protozoa
อนกรมวธานพยาธ
อนกรมวธานพยาธ Kingdom Protista Kingdom Protista
www.wongk
arnpa
t.com
วาเชอน
www.wongk
arnpa
t.com
วาเชอนและรวา
www.wongk
arnpa
t.com
และรวาเทานนทเปนโฮสตจ�
www.wongk
arnpa
t.com
เทานนทเปนโฮสตจ�า
www.wongk
arnpa
t.com
าเพาะของ
www.wongk
arnpa
t.com
เพาะของและเปนสตวชนดเดยวเทานนทผลต
www.wongk
arnpa
t.com
และเปนสตวชนดเดยวเทานนทผลต Oocysts
www.wongk
arnpa
t.com
Oocystsเปนพยาธระยะตดตอของเชอนปนออกมากบมลแมวwww.won
gkarn
pat.c
om
เปนพยาธระยะตดตอของเชอนปนออกมากบมลแมว มwww.wongk
arnpa
t.com
มผเรยกเชอwww.wongk
arnpa
t.com
ผเรยกเชอมผเรยกเชอมwww.wongk
arnpa
t.com
มผเรยกเชอม“โwww.won
gkarn
pat.c
om
“โรคขแมว”www.wongk
arnpa
t.com
รคขแมว”
Subkingdom Protozoa
www.wongk
arnpa
t.com
Subkingdom Protozoa Phylum
www.wongk
arnpa
t.com
Phylum Class
www.wongk
arnpa
t.com
Class Order
www.wongk
arnpa
t.com
Order Family
www.wongk
arnpa
t.com
Family Genus
www.wongk
arnpa
t.com
Genus Species
www.wongk
arnpa
t.com
Species
www.face
book
.com/won
gkarn
pat Subkingdom Protozoa
www.face
book
.com/won
gkarn
pat Subkingdom Protozoa
Apicomplexa
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
ApicomplexaSporozoasida
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
Sporozoasida
Genus
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
Genus Species
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
Species
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
ผเรยกเชอ
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
ผเรยกเชอส
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
สา
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
าหร
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
หรบ
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
บหรบหร
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
หรบหร
เชอโรคขแมวเปนพยาธทมความพเศษมากชนดหนง
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
เชอโรคขแมวเปนพยาธทมความพเศษมากชนดหนงรงชวตและกอโรคไดอยาง
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
รงชวตและกอโรคไดอยางแพรหลายทงในคนและสตวทวโลกมานานกวารอยปwww.fa
cebo
ok.co
m/wongk
arnpa
t
แพรหลายทงในคนและสตวทวโลกมานานกวารอยป ชอwww.face
book
.com/won
gkarn
pat
ชอของพลโลกwww.fa
cebo
ok.co
m/wongk
arnpa
t
ของพลโลก
เชอ
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
เชอ T. gondii
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
T. gondii เชอโรคขแมวมหลายระยะ
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
เชอโรคขแมวมหลายระยะลกษณะทางชววทยาแตกตางกน
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
ลกษณะทางชววทยาแตกตางกน
4 วงการแพทย ประจ�าเดอนตลาคม 2559
•Bradyzoite และ tissue cyst:Frankel เปนผรเรมคดค�านขนในป ค.ศ. 1973 เพอแยกเชอ 2 ระยะออกจากกนดงทกลาวขางตนจากรากศพทค�าวาBradyแปลวาslowดงนนจงใชเรยกเชอระยะTrophozoiteทแบงตวชาและอยในระยะฟกวาBradyzoite (Dubey, 2007) เชอระยะ Bradyzoites จะรวมกนจ�านวนมากอยในถงซสต(PVM)และแบงตวแบบendodyogenyเชนเดยวกบเชอระยะTachyzoiteแมวาการแบงตวจะชากวามากถงซสตในสมองมขนาดเสนผาศนยกลางประมาณ5-60ไมโครเมตรแตหากอยในเนอเยออนๆถงซสตอาจโตไดถง100ไมโครเมตร(Dubey,2007)จากการศกษาพบวาเสนผาศนยกลางของถงซสตเชอโรคขแมวในสมองของหนทดลองทไดรบเชอT. gondii มขนาดเฉลยประมาณ50.6ไมโครเมตร(Wareeetal.,2007)และภายในถงซสตโรคขแมวจะไมมผนงกนแบงเหมอนถงซสตของเชอSarcocystis spp. ทมผนง (septa) กนแบงถงซสตเปนสวน ๆ(compartment) หลายอน และจะมขนาดโตกวาถงซสตของเชอโรคขแมวมากบางอนอาจโตถง5เซนตเมตรจ�านวนBradyzoitesในถงซสตเชอโรคขแมวอาจมตงแต4ตวจนถงหลายรอยตวกไดถงซสตพบไดในเซลลทกชนดทมนวเคลยส แตทพบบอยไดแกเซลลตอมน�าเหลองเซลลประสาทเซลลกลามเนอทงกลามเนอลายและกลามเนอเรยบ ผนงซสตจะบางและตดตอกบ endoplasmicreticulum ของโฮสต และบางสวนมาจากสวนของโฮสต ดงนนโฮสตจงไมรสกวาBradyzoites ในถงซสตนนเปนสงแปลกปลอมถงซสตนจงอยในรางกายโฮสตไดตลอดไป ตว Bradyzoite นนแยกจาก Tachyzoite ด วยกลองจลทรรศนไมได แมวาขนาดจะเลกกวา และเรยวกวา คอขนาดประมาณ1.5x7ไมโครเมตรนวเคลยสจะคอนมาทางทายมากกวาของ Tachyzoite ตองใชลกษณะทเหนดวยกลองอเลกตรอนจงจะแยกไดTachyzoiteจะมorganellesหลายชนดคอPellicle(ทปกคลมสวนนอกของเชอ)apicalrings,Polarrings,Conoid,Rhoptries,Micronemes,Micropore,Mitochondrion,Subpellicular microtubules, Endoplasmic reticulum, Golgicomplex, Ribosomes, Endoplasmic reticulum ทงแบบหยาบและแบบเรยบ,Nucleus,Densegranules,AmylopectingranulesซงพบนอยกวาในระยะBradyzoiteหรอบางครงอาจไมพบเลย RhoptriesในBradyzoitesมจ�านวน1-3อนและมกจะทบกวาในTachyzoiteทมลกษณะเปนวง(labyrinthine)อยางไรกตามหากBradyzoitesทยงออนอาจมRhoptriesเปนแบบวงไดแตเมอแกขนจะเปนแบบทบทงหมด ระยะ Bradyzoites จะมamylopectingranulesจ�านวนมาก(Jacobsetal.,1960) เชอระยะBradyzoiteจะทนน�ายอยในกระเพาะไดดกวาระยะTachyzoiteเมอแมวไดรบBradyzoitesเขาไปจะตรวจพบOocystsออกมากบมลไดหลงจากนน3-10วนซงเรวกวาเมอ
ไดรบTachyzoitesทตองใชเวลาถง13วน(PetersenandDubey,2001) การเปลยนแปลงจาก Bradyzoite ไปเปน Tachyzoiteพบไดทงในรางกายเมอภมตานทานของโฮสตต�าลงและเกดขนในหลอดทดลองได มการศกษาจากนกวจยหลายกลม(Tilleyetal.,1997;Ferguson,2004)ทพบmolecularmarker, iso-enzymesและโปรตนทเกยวของกบเชอโรคขแมวทงสวนผนงรอบตว และcytoplasm ทสามารถแยกความแตกตางระหวางเชอระยะTachyzoitesและBradyzoitesไดโดยพบวาเชอระยะTachyzoitesจะพบSAG1(Surfaceantigen1),ENO2(Enolaseisoenzyme2)และLDH1(Lacticdehydrogenaseisoenzyme1)แตจะไมพบBAG1(Bradyzoiteantigen1)ในขณะทระยะBradyzoitesจะพบBAG1,ENO1และLDH2แตไมพบSAG1ความรพนฐานสวนนเปนประโยชนในการพฒนาการตรวจวนจฉยการตดเชอโรคขแมวขนสมองโดยวธทางอณวทยา เพอตรวจหาเชอระยะTachyzoitesทบงบอกอาการรนแรงเฉยบพลนในกลมผปวยเอดสทเกดโรคขแมวขนสมองหรอเชอระยะBradyzoitesทพบในผปวยทเคยตดเชอมากอนแตไมแสดงอาการรนแรง •Oocyst คอระยะทเปนผลผลตจากการสบพนธแบบมเพศทพบไดเฉพาะในเซลลล�าไสของแมวและสตวตระกลแมวเทานน Oocysts ทปนออกมากบมลแมวจะเปน Oocysts ทออนอย (unsporulated oocysts) จงยงไมสามารถตดตอไปยงโฮสตใหมไดตองใชเวลาเพอเตบโตในสงแวดลอมอก48-72ชวโมงจงจะแกเตมท(sporulatedmatureoocysts)และสามารถตดตอโฮสตใหมไดOocystsทแกเตมทจะมรปรางกลมเสนผาศนยกลาง10-12ไมโครเมตรมsporocysts2อนอยภายในและในแตละsporocystจะม sporozoites2ตวดงนนOocyst1อนจะมsporozoitesรวมทงสน4ตวซงเมอoocystถกยอยโดยน�ายอยในกระเพาะของโฮสตกจะปลอยsporozoitesเหลานออกมา
วงจรชวตของเชอ ปค.ศ.1970นกวทยาศาสตรรวาแมวและสตวตระกลแมว(Felids)เทานนทเปนโฮสตจ�าเพาะของเชอโรคขแมวซงมเชอระยะmacrogameteกบmicrogameteทเปนsexualformอยในเซลลล�าไสจะไมพบระยะสบพนธนในโฮสตตวกลางอนๆ เมอเชอสบพนธแบบมเพศจะใหผลผลตเปนOocystsปนออกมากบมลแมวดงกลาวมาแลวตอนทถกขบออกมาจะยงออนอย (unsporulatedoocysts) ตองใชเวลาเจรญเตบโตในสงแวดลอมตออก 2-3 วนจงจะกลายเปนระยะตดตอมsporozoites4ตวอยภายในsporulatedoocysts ซงเปนระยะตดตอ (infective stage) ระยะหนงของเชอสวนเชอระยะอนทเปนระยะตดตออกคอระยะTachyzoitesและระยะBradyzoitesซงอยในถงซสตทมผนงซสตลอมรอบชดเจน
CME และบางสวนมาจากสวนของโฮสต
CME และบางสวนมาจากสวนของโฮสตในถงซสตนนเปนสงแปลกปลอม
CME ในถงซสตนนเปนสงแปลกปลอมถงซสตนจงอยในรางกายโฮสตไดตลอดไป CME ถงซสตนจงอยในรางกายโฮสตไดตลอดไป
วndoplasmicวndoplasmicและบางสวนมาจากสวนของโฮสตวและบางสวนมาจากสวนของโฮสต
งndoplasmicงndoplasmicกงกลามเนอลายกงกลามเนอลายndoplasmicกndoplasmic
างกลามเนอลายางกลามเนอลาย รพบบอยไดแก รพบบอยไดแกงกลามเนอลาย รงกลามเนอลาย
แทเคยตดเชอมากอนแทเคยตดเชอมากอนพทเกดโรคขแมวขนสมองพทเกดโรคขแมวขนสมองทเคยตดเชอมากอนพ
ทเคยตดเชอมากอน
ทTachyzoitesทTachyzoitesทเกดโรคขแมวขนสมองททเกดโรคขแมวขนสมอง
ยโรคขแมวขนสมองโดยวธทางอณวทยายโรคขแมวขนสมองโดยวธทางอณวทยาTachyzoitesยTachyzoites
โรคขแมวขนสมองโดยวธทางอณวทยาโรคขแมวขนสมองโดยวธทางอณวทยา
www.wongk
arnpa
t.com
ในถงซสตนนเปนสงแปลกปลอม
www.wongk
arnpa
t.com
ในถงซสตนนเปนสงแปลกปลอม
achyzoite
www.wongk
arnpa
t.com
achyzoite ด วย
www.wongk
arnpa
t.com
ดวยและเ
www.wongk
arnpa
t.com
และเรยวกวา
www.wongk
arnpa
t.com
รยวกวาและเรยวกวาและเ
www.wongk
arnpa
t.com
และเรยวกวาและเนวเคลยสจะคอนมาทางทายwww.won
gkarn
pat.c
om
นวเคลยสจะคอนมาทางทายชลกษณะทเหนดวยกลองwww.won
gkarn
pat.c
om
ชลกษณะทเหนดวยกลอง
บงบอกอาการรนแรงเฉยบพลนในกลมผปวยเอดส
www.wongk
arnpa
t.com
บงบอกอาการรนแรงเฉยบพลนในกลมผปวยเอดสทเกดโรคขแมวขนสมอง
www.wongk
arnpa
t.com
ทเกดโรคขแมวขนสมอง หร
www.wongk
arnpa
t.com
หรอเชอระยะ
www.wongk
arnpa
t.com
อเชอระยะ
ทเคยตดเชอมากอน
www.wongk
arnpa
t.com
ทเคยตดเชอมากอน แตไมแสดงอาการรนแรง
www.wongk
arnpa
t.com
แตไมแสดงอาการรนแรง
•
www.wongk
arnpa
t.com
• Oocyst
www.wongk
arnpa
t.com
Oocystมเพศทพบไดเฉพาะในเซลลล�
www.wongk
arnpa
t.com
มเพศทพบไดเฉพาะในเซลลล�เทานน
www.wongk
arnpa
t.com
เทานนออนอย
www.wongk
arnpa
t.com
ออนอยโฮสตใหมได
www.wongk
arnpa
t.com
โฮสตใหมได
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
นวเคลยสจะคอนมาทางทาย
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
นวเคลยสจะคอนมาทางทายชลกษณะทเหนดวยกลอง
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
ชลกษณะทเหนดวยกลองหลายชนด
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
หลายชนดrings,
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
rings, Polar
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
Polar rings,
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
rings,Micropore,
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
Micropore, Mitochondrion,
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
Mitochondrion,Endoplasmic www.fa
cebo
ok.co
m/wongk
arnpa
t
Endoplasmic reticulum,www.face
book
.com/won
gkarn
pat
reticulum,
บงบอกอาการรนแรงเฉยบพลนในกลมผปวยเอดส
www.face
book
.com/won
gkarn
patบงบอกอาการรนแรงเฉยบพลนในกลมผปวยเอดส
อเชอระยะ
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
อเชอระยะ Bradyzoites
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
Bradyzoitesแตไมแสดงอาการรนแรง
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
แตไมแสดงอาการรนแรงอระยะทเปนผลผลตจากการสบพนธแบบ
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
อระยะทเปนผลผลตจากการสบพนธแบบมเพศทพบไดเฉพาะในเซลลล�
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
มเพศทพบไดเฉพาะในเซลลล�า
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
าไสของแมวและสตวตระกลแมว
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
ไสของแมวและสตวตระกลแมวOocysts
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
Oocysts ท
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
ทปนออกมากบมลแมวจะเปน
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
ปนออกมากบมลแมวจะเปนทปนออกมากบมลแมวจะเปนท
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
ทปนออกมากบมลแมวจะเปนท(unsporulated
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
(unsporulatedโฮสตใหมได
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
โฮสตใหมได ตองใ
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
ตองใชเวลาเพอเตบโตในสงแวดลอมอก
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
ชเวลาเพอเตบโตในสงแวดลอมอกจงจะแกเตมท
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
จงจะแกเตมทโฮสตใหมได
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
โฮสตใหมได10-12
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
10-12sporocyst
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
sporocyst
5วงการแพทยประจ�าเดอนตลาคม 2559
เมอแมวหรอโฮสตตวกลางอนๆกนอาหารหรอน�าทมsporulated oocysts ปนเปอนอย เชอจะถกยอยดวยน�ายอยในกระเพาะอาหารไดsporozoitesออกมาและจะไชเขาไปยงเซลลของล�าไสของโฮสตแลวเจรญแบบไมมเพศ (asexual cycle หรอmerogeny)แบงตวไดtrophozoitesหลายตวจนเตมเซลลของโฮสตซงระยะแรกจะเคลอนไหวรวดเรวมาก เรยกวาระยะ Tachyzoiteเมอเซลลแตก Tachyzoites กจะไชเขาไปในเซลลใหมเรอย ๆการตดเชอระยะนเรยกไดวาเปนการตดเชอระยะเฉยบพลน(acutephase)ตอมาในแมวหรอสตวตระกลแมวเทานนเชอกจะพฒนาเปนmacrogamete และmicrogamete แลวผสมพนธกนแบบมเพศกลายเปน zygoteและพฒนาตอกลายเปนunsporulatedoocystsหรอimmatureoocystsทปนออกมากบมลแมวเรยกการเจรญเตบโตแบบนวาsexualcycleหรอsporogeny แตในคนหรอโฮสตตวกลางอน ๆ เมอไดรบ Oocystเขาไปกจะมการเจรญแบบmerogeny ไดเปน tachyzoitesอยเตมในเซลลของโฮสตตอจากนนtachyzoitesทตอนแรกๆจะแบงตวเรวมากกจะแบงตวชาลงเขาสระยะพกและเกดเปนถงซสตทมเชอระยะ Bradyzoites จ�านวนมากอยภายใน Parasito-phorous vacuole ผนงของถงซสต (Parasitophorous vacuolemembrane-PVM) จะถกสรางขนทงจากสวนของโฮสตและสวนของพยาธท�าใหโฮสตไมรวาเปนสงแปลกปลอมดงนนBradyzoitesของเชอโรคขแมวจงอยในโฮสตไดตลอดชวต โดยปกตระยะซสตจะพบไดในเซลลทกชนดทมนวเคลยสโดยมากมกพบซสตในเซลลlymphoidtissueกลามเนอหวใจหรอสมอง T. gondiiจะไมสามารถเจรญจนครบวงจรชวตไดในโฮสตตวกลางทงหลายดงนนจะมเพยงระยะBradyzoitesในถงซสตเทานนทอยในตวโฮสตตลอดชวตและยงไมมยาชนดใดทสามารถก�าจด Bradyzoites ออกจากรางกายได โดยปกตถงซสตจะไมมอนตรายตอโฮสต ยกเวนวาเมอใดภมค มกนของโฮสตต�าลงBradyzoites ทเคยอย ในระยะพกกจะกลบกลายเปนระยะTachyzoite ทแบงตวเรวขน และกอใหเกดการอกเสบท�าลายเนอเยออยางรนแรงท�าใหเกดเปนโรครนแรงขนเรยกกระบวนการนวาเกด reactivation เชน โรคขแมวขนสมอง (Toxoplasmicencephalitis)ในผปวยเอดส
การตดตอสคน T. gondiiตดตอสคนได3ทางคอ 1. โดยการรบประทานอาหาร หรอดมน�าทม matureoocystsปนเปอนอย 2.โดยการรบประทานถงซสตของพยาธทอยในเนอสตวทตดเชอโรคขแมวมากอนโดยการปรงแบบดบหรอสกๆดบๆ 3.โดยผานทางรกไปยงทารกเมอมารดาตดเชอขณะตงครรภ
การตดตอโดยวธท1และ2จากการรบประทานจะพบไดบอยกวาวธท3ทตดตอจากมารดาไปสทารกในประเทศฝรงเศสซงพบการตดเชอโรคนสงถง80%และหลายประเทศในทวปยโรปพบวาสวนใหญตดเชอโดยการรบประทานเนอสตวสกๆดบๆในขณะทประเทศทางอเมรกากลางพบวา สวนใหญตดเชอจากแมวจรจด(Sukthana,2006)ในประเทศไทยการตดเชอนคอนขางต�าเมอเทยบกบประเทศทางยโรปคอประมาณ12.6%(Sukthana,2000) เปนทนาสนใจวาในประเทศไทยมการตดเชอ T. gondii ทางใดมากทสดเยาวลกษณสขธนะและคณะ(Sukthana,2003)พบวาเจาของแมวและคนทอย ใกลชดแมวซงตดเชอน (IgGToxoplasmapositive)จะมโอกาสตดเชอนสงกวาพวกทอยใกลชดแมวทไมตดเชอ (IgGToxoplasmanegative) ถง 5 เทาดงนนอาจกลาวไดวาแมวนาจะมสวนท�าใหประชากรชาวไทยตดโรคขแมว สวนเนอสตวจะมสวนท�าใหคนไทยตดเชอโรคขแมวหรอไมนน การศกษาจากคณะสตวแพทยศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตรพบวาหมทถอวาเปนสตวทคนไทยนยมรบประทานเนอมากทสดจ�านวน141ตวอยางจากทางภาคเหนอในจงหวดสโขทยล�าพนพษณโลกเชยงใหมและเชยงรายนนมแอนตบอดตอเชอโรคขแมว7.8%(สมครสจรตและคณะ,2552)แสดงถงการตดเชอ T. gondii มากอน ซงหมเหลานนจะมถงซสตพยาธโรคขแมวอยในเนอซงมโอกาสตดตอถงคน หากการปรงไมสกเพยงพอทจะท�าใหBradyzoitesในถงซสตตายอยางไรกตามยงไมมการศกษาใดทบงบอกไดชดเจนวาพบถงซสตพยาธโรคขแมวในเนอหมมผพยายามใชวธRealtimePCRซงเปนวธทไวสามารถตรวจพบเชอไดแมจะมเชอปนอยเพยงเลกนอย ตรวจเนอหมบดจ�านวน145ตวอยางจากตลาดทกระจายอยทงทศเหนอใตตะวนออกและตะวนตก ในบรเวณปรมณฑลของกรงเทพฯ แตพบการปนเปอนของพยาธโรคขแมวในเนอหมบดเพยง 1.38% เทานนซงถอวาต�ามาก อยางไรกตาม เมอค�านวณหาจ�านวนพยาธทปนเปอนอยในตวอยางหมบดทพบเชอพบวามเชอระยะBradyzoitesปนอยมากกวา20,000ตวตอเนอหม100กรมซงสงกวาขนาดตดเชอ(infectivedose)ของเชอโรคขแมว(Sutthikornchai,2011)ดงนน แมวาการปนเปอนของเชอโรคขแมวจะนอย แตมโอกาสท�าใหคนทรบประทานเนอหมทปรงไมสกดพอมโอกาสตดเชอได ในปจจบนนทวโลกนยมการเลยงสตว ปล อยตามธรรมชาตมากขนเพราะเชอวาสตวจะไดรบธาตอาหารตางๆ ตามธรรมชาตไดดกวาทจะไดรบจากการเสรมตามกระบวนการเลยงสตวแบบอตสาหกรรมทพบเปนสวนใหญในปจจบน การเลยงสตวปลอยนนท�าใหมโอกาสตดเชอโรคขแมวไดมากกวา เพราะสตวมโอกาสสมผสดนทมOocystsปนอยนอกจากนนยงมโอกาสทจะคลกคลหรอกดกนหนหรอสตวแทะอนๆทเปนโฮสตตวกลางทเคยตดเชอโรคขแมวมากอนสตวเลยงปลอยเหลานนจงมโอกาส
CME ด
CME ดงนน
CME งนนดงนนด
CME ดงนนดของเชอโรคขแมวจงอยในโฮสตไดตลอดชวต
CME ของเชอโรคขแมวจงอยในโฮสตไดตลอดชวต โด
CME โดยปกตระยะซสต
CME ยปกตระยะซสตโดยมากมCME โดยมากมกพบซสตในเซลลCME
กพบซสตในเซลลโดยมากมกพบซสตในเซลลโดยมากมCME โดยมากมกพบซสตในเซลลโดยมากม
กลามเนอหวใจหรอสมองCME
กลามเนอหวใจหรอสมอง
วกสรางขนทงจากสวนของโฮสตและสวนวกสรางขนทงจากสวนของโฮสตและสวนงนน วงนน BradyzoitesวBradyzoitesงกสรางขนทงจากสวนของโฮสตและสวนงกสรางขนทงจากสวนของโฮสตและสวนกvกvacuoleกacuoleกสรางขนทงจากสวนของโฮสตและสวนกกสรางขนทงจากสวนของโฮสตและสวน
าacuoleาacuoleรParasito-รParasito- และเกดเปนถงซสต
และเกดเปนถงซสต
Parasito- แParasito-พเนอมากทสดพเนอมากทสดทเกษตรศาสตรทเกษตรศาสตรเนอมากทสดทเนอมากทสด
ยหรอไมนนยหรอไมนนเกษตรศาสตรยเกษตรศาสตร
หรอไมนนหรอไมนน
www.wongk
arnpa
t.com
วาหมทถอวาเปนสตวทคนไทยนยมรบประทาน
www.wongk
arnpa
t.com
วาหมทถอวาเปนสตวทคนไทยนยมรบประทานเนอมากทสด
www.wongk
arnpa
t.com
เนอมากทสด จ�
www.wongk
arnpa
t.com
จ�า
www.wongk
arnpa
t.com
านวน
www.wongk
arnpa
t.com
นวน 141
www.wongk
arnpa
t.com
141
า
www.wongk
arnpa
t.com
าพน
www.wongk
arnpa
t.com
พน พษณโลก
www.wongk
arnpa
t.com
พษณโลก
ตอเชอโรคขแมว
www.wongk
arnpa
t.com
ตอเชอโรคขแมว
www.wongk
arnpa
t.com
ยปกตระยะซสต
www.wongk
arnpa
t.com
ยปกตระยะซสตกพบซสตในเซลล
www.wongk
arnpa
t.com
กพบซสตในเซลล
จรญจนครบวงจรชวตไดในโฮสต
www.wongk
arnpa
t.com
จรญจนครบวงจรชวตไดในโฮสตBradyzoiteswww.won
gkarn
pat.c
om
Bradyzoites ในถงซสตwww.wongk
arnpa
t.com
ในถงซสตงไมมยาชนดใดทสามารถwww.won
gkarn
pat.c
om
งไมมยาชนดใดทสามารถ
การตดเชอ
www.wongk
arnpa
t.com
การตดเชอ T. gondii
www.wongk
arnpa
t.com
T. gondiiโรคขแมวอยในเนอซงมโอกาสตดตอถงคน
www.wongk
arnpa
t.com
โรคขแมวอยในเนอซงมโอกาสตดตอถงคนเพยงพอทจะท�
www.wongk
arnpa
t.com
เพยงพอทจะท�
www.face
book
.com/won
gkarn
patวาหมทถอวาเปนสตวทคนไทยนยมรบประทาน
www.face
book
.com/won
gkarn
patวาหมทถอวาเปนสตวทคนไทยนยมรบประทาน
ตวอยาง
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
ตวอยาง จากทางภาคเหนอในจงหวด
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
จากทางภาคเหนอในจงหวดชยงใหม
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
ชยงใหม และเ
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
และเ
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
ในถงซสต
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
ในถงซสตงไมมยาชนดใดทสามารถ
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
งไมมยาชนดใดทสามารถถงซสตจะไมม
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
ถงซสตจะไมมวนวาเมอใดภมค มกนของโฮสตต�
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
วนวาเมอใดภมค มกนของโฮสตต� เคยอย ในระยะพกกจะกลบกลายเปนระยะ
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
เคยอย ในระยะพกกจะกลบกลายเปนระยะดการอกเสบท�www.fa
cebo
ok.co
m/wongk
arnpa
t
ดการอกเสบท�และกอใหเกดการอกเสบท�และกอใหเก www.face
book
.com/won
gkarn
pat
และกอใหเกดการอกเสบท�และกอใหเกใหเกดเปนโรครนแรงขน
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
ใหเกดเปนโรครนแรงขน
(สมคร
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
(สมคร สจรต
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
สจรต T. gondii
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
T. gondii มากอน
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
มากอนโรคขแมวอยในเนอซงมโอกาสตดตอถงคน
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
โรคขแมวอยในเนอซงมโอกาสตดตอถงคนเพยงพอทจะท�
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
เพยงพอทจะท�า
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
าเพยงพอทจะท�าเพยงพอทจะท�
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
เพยงพอทจะท�าเพยงพอทจะท� ให
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
ใหาใหา
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
าใหา Bradyzoites
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
Bradyzoitesการศกษาใดทบงบอกไดชดเจนวาพบถงซสตพยาธโรคขแมวในเนอหม
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
การศกษาใดทบงบอกไดชดเจนวาพบถงซสตพยาธโรคขแมวในเนอหมมผพยายามใชวธ
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
มผพยายามใชวธเชอไดแมจะมเชอปนอยเพยงเลกนอย
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
เชอไดแมจะมเชอปนอยเพยงเลกนอย145
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
145และตะวนตก
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
และตะวนตก
6 วงการแพทย ประจ�าเดอนตลาคม 2559
ตดเชอระยะ Bradyzoites ได จะเหนไดจากการพบความชกตอเชอโรคขแมวจากฟารมหมเลยงปลอยในประเทศเนเธอรแลนดแมจะต�าเพยง2.3%(Kijlstraetal.,2004)และพบวาไกเลยงปลอยหรอไกบานในไทยมแอนตบอดตอเชอT. gondiiสงถง64.03%(Chumpolbanchorn et al, 2009) การปรงอาหารจากเนอสตวเหลานหากท�าโดยไมสกอาจเปนสาเหตในการแพรเชอโรคขแมวได
ภมตานทาน (Immunity) ตอเชอโรคขแมว เชนเดยวกบการตดเชออนๆ เมอโฮสตตดเชอโรคขแมวจะเกดปฏกรยาภมตานทานทงแบบinnateและadaptiveimmuneresponseและทง2ชนดมปฏกรยาทงจากcellularและhumoral-mediatedcomponents ส�าหรบinnateimmunesystemนนเปนกระบวนการทตอบสนองอยางรวดเรวเมอรางกายมสงแปลกปลอมเขาไปแตไมเฉพาะเจาะจงประกอบไปดวย 1.เซลลPhagocyteกลมmacrophageและneutrophils 2.NK(Naturalkiller)cell 3.Cytokineซงเปนโปรตนทถกขบออกมาจากเซลลทมอทธพลตอเซลลอน 4.Chemokineซงเปนสารเคมทดงดดเซลลตางๆ สวนadaptiveimmunesystemนนจะตอบสนองตอเชอตางๆเจาะจงกวาประกอบไปดวยBcellซงสรางจากไขกระดกและTcellทมาจากไขกระดกและตอมthymusซงตอไปจะสรางภมค มกน CD4 และ CD8 ทท�างานสอดประสานกน และแอนตบอดชนดตางๆรวมทงหมด4ชนดไดแกIgM,IgG,IgAและIgE เนองจากเชอโรคขแมวเปนเชอทไชเขาเซลล แมวาcellular mediated immunity จะมบทบาทความส�าคญในการตดเชอนมากกวาอยางไรกตามกระบวนการตางๆกเปนไปดงทกลาวมาแลวคอ เมอเชอโรคขแมวไชเขาไปในเซลล innatemechanismจะท�างานโดยเซลลmacrophages,neutrophilsและdendritic cells จะสราง cytokine ตวแรก และส�าคญทสดคอinterleukin-12 (IL-12)ซงจะไปกระตนให Tcell (ทงCD4และCD8)และNKcellสรางinterferon-γ(IFN-γ)ตวIFN-γนเปนแอนตบอดทปองกนเชอ T. gondii ในระยะการตดเชอแบบเฉยบพลน พบวาIFN-γเปนสงจ�าเปนอยางยงในการตานทานการตดเชอโรคขแมวทงในระยะเฉยบพลนและระยะเรอรงเพอปองกนไมใหเกดโรคขแมวขนสมอง(ToxoplasmicencephalitisหรอTE)การท�างานเปนไปอยางสอดประสานแบบเครอขาย มเซลลทเกยวของกบการผลต IFN-γ อยางนอย 4 ชนด ไดแก IL-12(Interleukin-12), Bcl-3, TNF (Tumor necrotic factor)-a ซงม
ผลกระตนใหIFN-γไปกระตนmacrophagesใหปองกนการแบงตวของเชอT. gondiiทอยในPV ในเซลลmacrophagesและยงกระตนใหmacrophagesผลตnitricoxide(NO)มากขนNOซงจะชวยเพมปรมาณของreactivenitrogenintermediatesทปองกนการแบงตวของเชอตอไปอกดวยหากเชอT. gondii ไชเขาไปในเซลลอนๆ นอกจากเซลลmacrophagesแลวIFN-γจะสามารถกระตนindolaminedioxygenaseท�าใหเชอขาดessentialaminoacidทใชในการแบงตวเชนกน(Suzuki,2002) ถงซสตพยาธโรคขแมวพบมากทสมองซงเปนแหลงทปฏกรยาทางอมมโนตอบสนองตอการตดเชอแตกตางจากทอนๆ ในรางกายเนองจากCellularimmuneresponseมบทบาทนอยลงเพราะBloodbrainbarrierในสมองขดขวางTcellsทจะผานเขามาในสมองแตTcellsทงCD4และCD8กมสวนในการปองกนTEนอกจากนในสมองจ�านวนMajorhistocompatibilitycomplex(MHC) antigens I และ II จะนอย และการ expression จะต�า(Daubener&Hadding,1997) HumoralimmuneresponseกมสวนสรางภมตานทานในการตดเชอโรคขแมวเชนกนโดยBcellจะผลตIgMประมาณ1สปดาห หลงจากการตดเชอ IgA และ IgE เกดตามมาตดๆImmunoglobulins ทง 3 ชนดนเปนปฏกรยาทพบในการตดเชอระยะเฉยบพลนสามารถตรวจพบระดบImmunoglobulinsเหลานไดสงทสดประมาณ 2 เดอน หลงจากนนจะลดลงจนไมสามารถตรวจพบไดอยางไรกตามระยะเวลาทไมสามารถตรวจพบ IgMไดนน แตกตางกนไปแลวแตวธการทใชตรวจตามปกตทวไปประมาณ6-9 เดอนแตหากใชวธตรวจทมความไวมากๆอาจตรวจพบไดนานถง12-18เดอนบางรายซงไมบอยนกอาจตรวจพบIgMไดนานหลายป(Joynson&Guy,2001) IgGตรวจพบหลงIgMโดยจะพบเมอประมาณอาทตยท2หลงจากการตดเชอตามปกตจะขนสงทสดประมาณ4เดอนหลงตดเชอ แลวคอย ๆ ลดลงจนถงระดบต�าประมาณ 12-24เดอนหลงจากนนกคงอยนานหลายสบปหรอตลอดชวตของโฮสต(Joynson&Guy,2001)เมอตดเชอโรคขแมวแลวแมในโฮสตทภมตานทานปกตกไมสามารถก�าจดเชอนออกไปจากรางกายไดเพยงแตลดจ�านวนเชอลงและตวเชอเองเปลยนตวเองเปนระยะBradyzoitesทอยในถงซสตและคงอยในรางกายของโฮสตตลอดชวตสอดคลองกบระดบ IgG ทต�าลงหลงจากทรางกายสามารถควบคมเชอไวไดดงนนโฮสตทตดเชอมานานจะพบIgGantibodyทระดบtiterต�าๆถอวาเปนlatentstageofinfection
วทยาการระบาด เชอโรคขแมวเปนพยาธทสามารถตดตอไปยงโฮสตไดกวางขวางทงคน สตว และพบไดทวทกภมภาคในโลก คะเนวา
CME นจะตอบสนองตอเชอ
CME นจะตอบสนองตอเชอซงสรางจากไ
CME ซงสรางจากไthymusCME thymus ซงตอไปจะสรางCME
ซงตอไปจะสรางงานสอดประสานกน
CME
งานสอดประสานกน
วซงเปนสารเคมทดงดดเซลลตางวซงเปนสารเคมทดงดดเซลลตางนจะตอบสนองตอเชอวนจะตอบสนองตอเชอ
งซงเปนสารเคมทดงดดเซลลตาง งซงเปนสารเคมทดงดดเซลลตาง งๆๆนจะตอบสนองตอเชอ
งนจะตอบสนองตอเชอ
การซลลทม รซลลทม แในการตดเชอโรคขแมวเชนกนแในการตดเชอโรคขแมวเชนกนพ Humoralพ Humoral
ในการตดเชอโรคขแมวเชนกนพ
ในการตดเชอโรคขแมวเชนกน
ท(Daubenerท(Daubener Humoralท Humoral
ย(MHC) ย(MHC) antigensยantigens(Daubenerย(Daubener(MHC) (MHC)
www.wongk
arnpa
t.com
Hadding,
www.wongk
arnpa
t.com
Hadding, Humoral
www.wongk
arnpa
t.com
Humoral immune
www.wongk
arnpa
t.com
immune
ในการตดเชอโรคขแมวเชนกน
www.wongk
arnpa
t.com
ในการตดเชอโรคขแมวเชนกน
สปดาห
www.wongk
arnpa
t.com
สปดาห หลงจากการตดเ
www.wongk
arnpa
t.com
หลงจากการตดเImmunoglobulins
www.wongk
arnpa
t.com
Immunoglobulins
www.wongk
arnpa
t.com
ขกระดก
www.wongk
arnpa
t.com
ขกระดกซงตอไปจะสราง
www.wongk
arnpa
t.com
ซงตอไปจะสรางงานสอดประสานกน
www.wongk
arnpa
t.com
งานสอดประสานกน และ
www.wongk
arnpa
t.com
และIgM,
www.wongk
arnpa
t.com
IgM, IgG,
www.wongk
arnpa
t.com
IgG,
เนองจากเชอโรคขแมวเปนเชอทไชเขาเซลลwww.wongk
arnpa
t.com
เนองจากเชอโรคขแมวเปนเชอทไชเขาเซลล
ระยะเฉยบพลน
www.wongk
arnpa
t.com
ระยะเฉยบพลนไดสงทสดประมาณ
www.wongk
arnpa
t.com
ไดสงทสดประมาณตรวจพบได
www.wongk
arnpa
t.com
ตรวจพบได
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
response
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
response กมสวนสรางภมตานทาน
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
กมสวนสรางภมตานทานในการตดเชอโรคขแมวเชนกน
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
ในการตดเชอโรคขแมวเชนกน โดย
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
โดย B
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
B cell
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
cellหลงจากการตดเ
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
หลงจากการตดเชอ
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
ชอ IgA
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
IgAง
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
ง 3
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
3 ชน
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
ชนดนเปนปฏกรยาทพบในการตดเชอ
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
ดนเปนปฏกรยาทพบในการตดเชอชนดนเปนปฏกรยาทพบในการตดเชอชน
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
ชนดนเปนปฏกรยาทพบในการตดเชอชน
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
สามารถตรวจพบระด
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
สามารถตรวจพบระดไดสงทสดประมาณ
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
ไดสงทสดประมาณ 2
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
2 เดอน
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
เดอนตรวจพบได
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
ตรวจพบได อยางไ
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
อยางไ
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
แมวา
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
แมวาคญในการ
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
คญในการก
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
กเปนไปดงท
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
เปนไปดงทกเปนไปดงทก
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
กเปนไปดงทกอเชอโรคขแมวไชเขาไปในเซลล
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
อเชอโรคขแมวไชเขาไปในเซลลacrophages,www.fa
cebo
ok.co
m/wongk
arnpa
t
acrophages, nwww.face
book
.com/won
gkarn
pat
neutrophilswww.face
book
.com/won
gkarn
pat
eutrophils
ไดนน
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
ไดนน แตกตางก
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
แตกตางกประมาณ
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
ประมาณตรวจพบไดนานถง
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
ตรวจพบไดนานถงพบ
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
พบ
7วงการแพทยประจ�าเดอนตลาคม 2559
ประมาณ1ใน3ของพลโลกตดเชอนอยางไรกตามเนองจากผทไดรบเชอโรคขแมวมกจะไมรตววาตดเชอ ดงนน ขอมลความชกทไดเหลานนมาจากการตรวจคดกรองการตดเชอในอดตคอตรวจหาแอนตบอดIgGในกลมประชากรทแตกตางกนเชนกลมหญงตงครรภกลมผบรจาคโลหตกลมประชากรทวไปการตรวจกตรวจดวยวธทแตกตางกนดงนนขอมลดงกลาวคงใชเปนกรอบทแสดงความชกมากนอยคราวๆพอสงเขป ความชกโรคขแมวจะพบมากแถบอเมรกากลางอเมรกาใตและทวปแอฟรกาพบ60-70%(Doehringetal.,1995;Tenter,2000)ความชกลดลงบางแตกพบไดบอยถง18-75%ทางตอนใตและตอนกลางของยโรป (Jeannel et al., 1988;Reiter-Owonaetal.,1998;Tenter,2000;Edelhoferetal.,2010)ทางตอนเหนอของยโรปหรอสแกนดเนเวยพบความชกนอยกวายโรปสวนอนคอพบประมาณ9.1-40%ในทวปอเมรกาเหนอพบ14-40%(Shuhaiberetal.,2003;Chenetal.,2005)สวนในทวปเอเชยพบนอยทประเทศเกาหลใต ไตหวน เวยดนาม จน และประเทศไทยโดยพบประมาณ4.2-23%(Fanetal.,2002;Leeetal.,2000;Sukthana,2000;Udonsometal.,2002)สวนทมาเลเซยและอนโดนเซยพบความชกของโรคขแมวประมาณ30-70%(Nissapatornetal.,2002;Terazawaetal.,2003)ซงสงกวาประเทศอนๆในเอเชย ในประเทศไทยมผศกษาเรองแอนตบอดตอโรคขแมวในประเทศไทยมานานระยะแรกๆ เปนการศกษาในกลมผบรจาคโลหตเดกทารกแรกคลอดและหญงตงครรภพบวาโดยเฉลยความชกตอเชอT. gondii อยระหวางนอยกวา1-21.7%ในระยะตอมาเมอมโรคเอดสระบาดกไดมการศกษาในกลมผปวยเลอดบวกเอดสหญงตงครรภทมเลอดบวกเอดส ผปวยเปลยนไต และผปวยทางตาพบวา ความชกตอเชอโรคขแมวอยระหวาง 11-53.7%แตหากพจารณาโดยละเอยดแลวพบวาสวนใหญความชกตอโรคขแมวในประชากรไทยไมสงเกน30%มเพยงบางการศกษาเทานนทไดผลคอนขางสง(Wongkamchaietal.,1995;Wanachiwanawinetal.,2001)ทงนอาจเกดจากเทคนคหรอเครองมอทใชกได การตดเชอโรคขแมวมแนวโนมลดลงทวโลก ทงนนาจะเกดจากหลายปจจย เชน ความรเรองวงจรชวตของเชอและการตดตอสคนเปนททราบแนชด ท�าใหการใหสขศกษาเพอปองกนการตดเชอดขนการดแลสขอนามยสวนบคคลดขนแมวตดเชอจากการกนสตวแทะทเปนโฮสตกงกลางลดลง การตรวจคดกรองในกลมหญงตงครรภทประเทศฝรงเศสและการรกษาแมท�าใหโอกาสเกดการตดเชอแตก�าเนดลดลงอยางไรกตามเนองจากการตรวจหาแอนตบอดในแตละประเทศ การรายงานผลยงมความแตกตางกนมาก ดงนน การวางแผนเพอรบมอในกลมหญงตงครรภทยงไมมแอนตบอดซงจะมโอกาสตดเชอขณะตงครรภและสงตอไปยง
ทารกในครรภจงไมสามารถท�าไดอยางแมนย�ากลาวคอไมสามารถบอกขนาดของปญหาโรคนไดอยางแนนอน นอกจากนผปวยภมคมกนบกพรองทเคยตดเชอมากอนจะมแอนตบอดตอเชอแตเมอภมตานทานต�าลงจะเกดโรคขแมวขนสมองทมอาการรนแรงถงแกชวต กเปนอกกลมหนงทตองอาศยตวเลขความชกตอเชอโรคขแมวเปนตวบอกขนาดของปญหา เพอใชในการวางแผนรบมอเชนกน วทยาการระบาดโรคขแมวยงมลกษณะเฉพาะตวหลายอยางเปนตนวาอายเพศเชอชาตฤดกาลฐานะทางเศรษฐกจ/สงคม รวมไปถงศาสนาและความเชอ สงดงกลาวมผลตอระดบความชกของโรคขแมวดงน อาย จากการศกษาในหลายแหงพบวา แอนตบอดตอเชอโรคขแมวสมพนธกบอายม2รปแบบ(Halletal.,2001)คอ A.รปแบบแรกจะมความชกตอเชอโรคขแมวสงในกลมเดกและจะสงยงขนเมออายมากขน กลมนพบไดเสมอในประเทศทดอยพฒนาและก�าลงพฒนาเชนประเทศในแอฟรกาอเมรกากลางและใต B. รปแบบท 2 จะมความชกตอโรคขแมวต�าในกลมวยเดก แตจะสงขนชา ๆ ในกลมทมอายมากขน รปแบบนพบในประเทศกลมอตสาหกรรมเชนในยโรปตะวนตกอเมรกาเหนอเปนตน ส�าหรบประเทศไทยไมมการศกษาใดทตดตามกลมศกษาระยะยาว (longitudinal study) มแตการศกษาทท�าในแตละกลมเพยงครงเดยว (cross-sectional study) ผลพบวามแนวโนมเปนแบบท2คอพบแอนตบอดตอเชอโรคขแมวสงขนในกลมผทอายมากกวากลมผทมอายนอยโดยเฉพาะในวยเจรญพนธและความชกพบนอยลงในกลมคนสงวย(Bunnagetal.,1986;Chintanaetal.,1998;Sukthana,1999;Pinlaoretal.,2003) เพศการศกษาสวนใหญพบวาเดกชายมกพบความชกตอโรคขแมวสงกวาเดกหญง ทงนนาจะเกดจากการทเดกชายมโอกาสสมผสดนมากกวา และไมคอยพถพถนเรองการลางมอกอนรบประทานอาหารจงมโอกาสไดรบOocystsจากมลแมวทปนอยในดนไดบอยกวา แตเมอยางเขาสวยผใหญหรอวยเจรญพนธจะพบความชกในเพศหญงสงกวาเพศชาย เนองจากการท�าครวท�าใหเพศหญงมโอกาสชมเนอสตวขณะปรงกอนทจะท�าใหสกหรอสมผสเนอสตวจงมโอกาสไดรบเชอในถงซสตไดและเพศหญงมกท�าสวนบอยกวามโอกาสสมผสดนจงตดเชอไดบอยกวา เชอชาตในมาเลเซยจะพบวากลมเชอสายมาเลยจะมแอนตบอดตอเชอโรคขแมวสงกวาเชอสายอนเดยและจน(Yahaya,1991; Nissapatorn et al., 2003; Nissapatorn et al., 2005)ชาวเอเชยทอพยพยายถนฐานไปอยในยโรปหรออเมรกาจะมแอนตบอดต�ากวาชาวทองถนนนเชนในฮาวายพบวาแอนตบอด
CME ในประเทศไทยมผศกษาเรองแอนตบอดตอโรคขแมว
CME ในประเทศไทยมผศกษาเรองแอนตบอดตอโรคขแมวเปนการศCME เปนการศกษาในกลมผบรจาคCME
กษาในกลมผบรจาคเปนการศกษาในกลมผบรจาคเปนการศCME เปนการศกษาในกลมผบรจาคเปนการศ
พบวาโดยเฉลCME
พบวาโดยเฉล
ว2003)ว2003) ง2003) ง2003) ซงสงกวางซงสงกวากมาเลเซยและอนโดนเซยพบความชกของโรคขแมวประมาณ กมาเลเซยและอนโดนเซยพบความชกของโรคขแมวประมาณ30-7ก30-7ซงสงกวากซงสงกวาา30-7า30-70%า0%ร
สวนทรสวนท0%ร0% แสวนท แสวนท
พและใตพและใตททดอยพฒนาและก�ททดอยพฒนาและก�และใตทและใต
ยและจะสงยงขนเมออายมากขนยและจะสงยงขนเมออายมากขนทดอยพฒนาและก�ยทดอยพฒนาและก�
และจะสงยงขนเมออายมากขนและจะสงยงขนเมออายมากขน
www.wongk
arnpa
t.com
ในประเทศไทยมผศกษาเรองแอนตบอดตอโรคขแมว
www.wongk
arnpa
t.com
ในประเทศไทยมผศกษาเรองแอนตบอดตอโรคขแมวกษาในกลมผบรจาค
www.wongk
arnpa
t.com
กษาในกลมผบรจาคพบวาโดยเฉล
www.wongk
arnpa
t.com
พบวาโดยเฉลยความชก
www.wongk
arnpa
t.com
ยความชกพบวาโดยเฉลยความชกพบวาโดยเฉล
www.wongk
arnpa
t.com
พบวาโดยเฉลยความชกพบวาโดยเฉล1-21.7%
www.wongk
arnpa
t.com
1-21.7% ในระยะตอมา
www.wongk
arnpa
t.com
ในระยะตอมาไดมการศกษาในกลมผปวยเลอดบวกเอดสwww.won
gkarn
pat.c
om
ไดมการศกษาในกลมผปวยเลอดบวกเอดสปวยเปลยนไตwww.won
gkarn
pat.c
om
ปวยเปลยนไต
า
www.wongk
arnpa
t.com
าลงพฒนา
www.wongk
arnpa
t.com
ลงพฒนา
B.
www.wongk
arnpa
t.com
B. ร
www.wongk
arnpa
t.com
รปแบบท
www.wongk
arnpa
t.com
ปแบบทรปแบบทร
www.wongk
arnpa
t.com
รปแบบทร
วยเดก
www.wongk
arnpa
t.com
วยเดก แตจะส
www.wongk
arnpa
t.com
แตจะสงขนชา
www.wongk
arnpa
t.com
งขนชาแตจะสงขนชาแตจะส
www.wongk
arnpa
t.com
แตจะสงขนชาแตจะสในประเทศกลมอตสาหกรรม
www.wongk
arnpa
t.com
ในประเทศกลมอตสาหกรรมเปนตน
www.wongk
arnpa
t.com
เปนตน ส�
www.wongk
arnpa
t.com
ส�
www.face
book
.com/won
gkarn
patประเทศในแอฟร
www.face
book
.com/won
gkarn
patประเทศในแอฟร
จะม
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
จะมความชกตอโรคขแมวต�
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
ความชกตอโรคขแมวต�จะมความชกตอโรคขแมวต�จะม
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
จะมความชกตอโรคขแมวต�จะมๆ
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
ๆ ในกล
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
ในกลมทมอายมากขน
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
มทมอายมากขนในกลมทมอายมากขนในกล
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
ในกลมทมอายมากขนในกลในประเทศกลมอตสาหกรรม
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
ในประเทศกลมอตสาหกรรม
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
ไดมการศกษาในกลมผปวยเลอดบวกเอดส
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
ไดมการศกษาในกลมผปวยเลอดบวกเอดสและผ
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
และผปวย
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
ปวยและผปวยและผ
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
และผปวยและผ11-53.7%
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
11-53.7%แตหากพจารณาโดยละเอยดแลวพบวาสวนใหญความชกตอ
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
แตหากพจารณาโดยละเอยดแลวพบวาสวนใหญความชกตอเพยงบางการศกษาเทานน
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
เพยงบางการศกษาเทานน995;www.fa
cebo
ok.co
m/wongk
arnpa
t
995; Wwww.face
book
.com/won
gkarn
pat
Wanachiwanawinwww.face
book
.com/won
gkarn
pat
anachiwanawinทงนอาจเกดจากเทคนคหรอเครองมอทใชกได
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
ทงนอาจเกดจากเทคนคหรอเครองมอทใชกได
ชน
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
ชน
ส�
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
ส�า
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
าหรบประเทศไทยไมมการศกษาใดทตดตามกลมศกษา
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
หรบประเทศไทยไมมการศกษาใดทตดตามกลมศกษาระยะยาว
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
ระยะยาว (longitudinal
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
(longitudinalเพยงครงเดยว
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
เพยงครงเดยวแบบท
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
แบบท 2
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
2มากกวากลมผทมอายนอย
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
มากกวากลมผทมอายนอยพบนอยลงในกลมคนสงวย
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
พบนอยลงในกลมคนสงวย
8 วงการแพทย ประจ�าเดอนตลาคม 2559
อานตอฉบบหนา
ตอเชอโรคขแมวในชาวญปนพบ14%,ชาวฟลปปนสพบ45%แตชาวโปรตเกสพบ 67% หรอพบแอนตบอดตอเชอโรคขแมวในหญงเอเชยทอยในลอนดอน7.6%ขณะทหญงชาวยโรปพบไดถง71.4%เปนตน(Halletal.,2001)JacobsและMason(1978)พบวาในประเทศแอฟรกาใตคนด�าจะมแอนตบอดสงกวาคนขาว(34%กบ9%) พลเมองในประเทศไทยไมไดแตกตางกนทางเชอชาตเดนชดเหมอนในมาเลเซยการศกษาทท�าในประเทศจงไมไดยกเอาเรองเชอชาตมาศกษา แตเมอเรว ๆ นมงานชนหนงท�าโดยชาวตางชาตทไดศกษาแอนตบอดตอเชอโรคขแมวในชาวไทยทมเชอสายมาจากจน โดยศกษาในคนไทย 3 เผา จากจงหวดเชยงรายคอชาวอาขา ชาวเยา และชาวฮน พบวาชาวเยาเปนกลมทมแอนตบอดตอเชอโรคขแมวสงทสดถง37.9%เมอเทยบกบชาวอาขาและชาวฮนทพบ9.1%และ7.9%ตามล�าดบและพบความแตกตางอยางมนยส�าคญทางสถตยงพบวามความสมพนธกบอายดวยคออายมากขนแอนตบอดจะพบมากขน(Fanetal.,2003) ฤดกาล ในองกฤษ สกอตแลนด และแคนาดา พบวาในฤดรอนทอากาศแหงจะท�าใหOocystsตายจ�านวนมากจงเหลอOocystทมชวตสามารถตดตอสโฮสตไดนอยลงท�าใหความชกตอเชอโรคขแมวต�าลง (Hall et al., 2001) ในเซอรเบยมการศกษาระยะยาวนาน4ปพบวาผปวยโรคขแมวรายใหมมกเกดขนในชวงฤดหนาว(Bobic etal.,2010)แตในประเทศไทยยงไมมการศกษาเกยวกบความสมพนธระหวางฤดกาลและความชกของโรคขแมว ศาสนา ความเชอ และวถชวต มผลตอความชกของโรคขแมวมาก ทงนเนองจากวฒนธรรมการรบประทานอาหารแตกตางกนออกไปตามวถชวตอาทในอเมรกาใตอาหารทกอยางจะปรงสกเสมอแมวาความชกโรคขแมวจะสงจงเกดจากการตดเชอจาก Oocysts มากกวาการไดรบเชอ Bradyzoites จากถงซสต(Sukthana, 2006) ซงสมพนธกบแมวจรจดจ�านวนมากทมกไดอาหารสดทเปนเครองในสตวจากชาวบานททงให (GalvanRamirezetal.,1999;Lucasetal.,1999)ในขณะทชาวยโรปนยมรบประทานเนอสตวทปรงกงดบกงสก (medium-rare)มากกวาจะปรงสกทวๆ (well-done) และชาวยโรปมกเลยงแมวดวยอาหารกระปอง พรอมทงไมปลอยใหแมวทเลยงไวออกไปนอกบานดงนนวถชวตแบบนจงมกพบวาเนอสตวเปนปจจยเสยงทส�าคญตอการรบเชอโรคขแมว ในประเทศไทยกลมวจยพบวา การเลยงแมวและการรบประทานอาหารสกๆ ดบๆ เปนปจจยเสยงตอการตดเชอโรคขแมวในกลมหญงตงครรภ(Chintanaetal.,1999)แตในกลมผปวยเปลยนไตมเฉพาะการเลยงแมวทเปนปจจยเสยง(Sukthanaetal.,2001)ดงนนกลมผวจยจงไดพยายามหาวาอะไรทเปนปจจยเสยงตอโรคขแมวในประเทศไทยบาง โดยศกษาในวดทมแมวจรจดท
ถกทงไวจ�านวนมากดวยการสมเลอกวดในกรงเทพฯ18แหงเจาะเลอดแมวจรจดในวดดงกลาวจ�านวน315รายและเจาะเลอดพระเณร แมช ในวดตาง ๆ จ�านวน 327 ตวอยาง เพอตรวจหาแอนตบอดตอเชอโรคขแมวพบวาพระเณรและแมชทอยในวดทแมวทตดเชอโรคขแมวจะมความเสยงตอการตดเชอสงกวาผทอยในวดทแมวไมไดตดเชอถง5เทาและจากการศกษาชนนพบความชกตอเชอโรคขแมวในคน6.4%และในแมว7.3%(Sukthanaet al., 2003) ตอมากลมวจยไดศกษาในเนอหมบดจ�านวน 145ตวอยางทซอจากตลาดในกรงเทพฯดวยวธRealtimePCRพบวามจ�านวน 2 ตวอยางทตรวจพบเชอโรคขแมว (Sutthikornchaietal.,2011)สอดคลองกบการศกษาของสมครสจรตและคณะ(2552) ทพบวา 7.8% ของหมจากจงหวดทางภาคเหนอมแอนตบอดตอเชอโรคขแมว จงอาจกลาวไดวาในประเทศไทยทงแมวและเนอสตวนาจะเปนปจจยเสยงตอโรคขแมว แตแมวนาจะมผลมากกวา ค�าถามทนาสนใจคอในประเทศไทยมแมวจรจดจ�านวนมากหากนบเฉพาะในวดซงประมาณการวามแมวอยางนอย10ตวตอแหง วดทงหมดมกวา 30,000 แหงทวประเทศ จะพบวามแมวจรจดกวา300,000ตวนาจะมการปลอยOocystsจ�านวนมากท�าใหตดเชอมาสคน และนาจะพบความชกตอโรคขแมวในคนไทยสงกวานหรอไมแตความเปนจรงคอความชกของโรคขแมวในไทยไมสงนก จงสนนษฐานวาเปนเพราะประเทศไทยเปนเมองรอนOocystsจะตายอยางงายดายเมอพบกบความแหงและอณหภม56 ๐Cดวยเวลาเพยง5นาท(Dubey,2001)ดงนนเมอOocystsปนออกมากบมลแมวตองใชเวลาในสงแวดลอมอก 2-5 วน จงจะกลายเปนระยะทตดตอไดในระหวางนนอากาศบานเรารอนและบนหลงคาทแมวชอบถายมลไวยงรอนยงขนOocystsจงตายกอนทจะตดตอไดท�าใหความชกตอโรคนไมสงอยางทควรจะเปน สวนชาวมาเลเซยและอนโดนเซยซงเปนประเทศทนบถอศาสนาอสลาม ชอบเลยงแมวเปนสตวเลยงมากกวาสนข ดงนนใน 2 ประเทศนจงมจ�านวนแมวมากกวาสนขมาก อากาศทง 2ประเทศแมจะรอน แตมฝนชกกวา และอณหภมเฉลยเยนกวาประเทศไทย ปจจยเหลานนจงท�าใหความชกโรคขแมวสงกวาในประเทศไทย
CME ปวยโรคขแมวรายใหมมกเกดขนในชวง
CME ปวยโรคขแมวรายใหมมกเกดขนในชวงแตในประเทศไทยย
CME แตในประเทศไทยยงไมมการศกษา
CME งไมมการศกษาแตในประเทศไทยยงไมมการศกษาแตในประเทศไทยย
CME แตในประเทศไทยยงไมมการศกษาแตในประเทศไทยยเกยวกบความสมพนธระหวางฤดกาลและความชกของโรคขแมวCME เกยวกบความสมพนธระหวางฤดกาลและความชกของโรคขแมว
ผลตอความชกของCME
ผลตอความชกของ
วซอรเบยมการศกษาวซอรเบยมการศกษาปวยโรคขแมวรายใหมมกเกดขนในชวงวปวยโรคขแมวรายใหมมกเกดขนในชวง
งซอรเบยมการศกษางซอรเบยมการศกษาปวยโรคขแมวรายใหมมกเกดขนในชวง
งปวยโรคขแมวรายใหมมกเกดขนในชวง
กใหความชกตอกใหความชกตอซอรเบยมการศกษากซอรเบยมการศกษา
าใหความชกตอาใหความชกตอ รงเหลอ รงเหลอ แตอแหงแตอแหงพมากพมากท ค�ท ค�ยนาจะมผลมากกวายนาจะมผลมากกวา ค�ย ค�
นาจะมผลมากกวานาจะมผลมากกวา
www.wongk
arnpa
t.com
งไมมการศกษา
www.wongk
arnpa
t.com
งไมมการศกษาเกยวกบความสมพนธระหวางฤดกาลและความชกของโรคขแมว
www.wongk
arnpa
t.com
เกยวกบความสมพนธระหวางฤดกาลและความชกของโรคขแมวผลตอความชกของ
www.wongk
arnpa
t.com
ผลตอความชกของงนเนองจากวฒนธรรมการรบประทานอาหาร
www.wongk
arnpa
t.com
งนเนองจากวฒนธรรมการรบประทานอาหารกาใตอาหารทกอยางwww.won
gkarn
pat.c
om
กาใตอาหารทกอยางกโรคขแมวจะสงจงเกดจากการตดเชอwww.won
gkarn
pat.c
om
กโรคขแมวจะสงจงเกดจากการตดเชอ
ถามทนาสนใจคอ
www.wongk
arnpa
t.com
ถามทนาสนใจคอบเฉพาะในวดซงประมาณการวามแมวอยางนอย
www.wongk
arnpa
t.com
บเฉพาะในวดซงประมาณการวามแมวอยางนอยดทงหมดมกวา
www.wongk
arnpa
t.com
ดทงหมดมกวา
แมวจรจดกวา
www.wongk
arnpa
t.com
แมวจรจดกวา 300,000
www.wongk
arnpa
t.com
300,000ใหตดเชอมาสคน
www.wongk
arnpa
t.com
ใหตดเชอมาสคนสงกวานหรอไม
www.wongk
arnpa
t.com
สงกวานหรอไมไมสงนก
www.wongk
arnpa
t.com
ไมสงนกOocysts
www.wongk
arnpa
t.com
Oocysts
www.face
book
.com/won
gkarn
patในประเทศไทยมแมวจรจดจ�
www.face
book
.com/won
gkarn
patในประเทศไทยมแมวจรจดจ�
บเฉพาะในวดซงประมาณการวามแมวอยางนอย
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
บเฉพาะในวดซงประมาณการวามแมวอยางนอย30,000
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
30,000 แหงท
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
แหงทว
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
ว นาจะม
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
นาจะมการปลอย
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
การปลอยนาจะมการปลอยนาจะม
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
นาจะมการปลอยนาจะมและนาจะพบความช
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
และนาจะพบความชแตความเปนจร
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
แตความเปนจรงสนนษฐานวาเปนเพราะประเทศไทยเปนเมองรอน
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
งสนนษฐานวาเปนเพราะประเทศไทยเปนเมองรอนOocysts
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
Oocysts จะตายอยางงายดายเมอพบกบความแหงและอณหภม
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
จะตายอยางงายดายเมอพบกบความแหงและอณหภม
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
กาใตอาหารทกอยาง
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
กาใตอาหารทกอยางกโรคขแมวจะสงจงเกดจากการตดเชอ
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
กโรคขแมวจะสงจงเกดจากการตดเชอจากถ
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
จากถงซสต
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
งซสตจากถงซสตจากถ
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
จากถงซสตจากถนวนมากทมกได
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
นวนมากทมกไดอาหารสดทเปนเครองในสตวจากชาวบานททงให
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
อาหารสดทเปนเครองในสตวจากชาวบานททงให (Galvan
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
(Galvanในขณะทชาวยโwww.fa
cebo
ok.co
m/wongk
arnpa
t
ในขณะทชาวยโ
C
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
C ดวยเ
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
ดวยเวลาเพยง
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
วลาเพยงปนออกมากบมลแมวตองใชเวลาในสงแวดลอมอก
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
ปนออกมากบมลแมวตองใชเวลาในสงแวดลอมอกกลายเปนระยะทตดตอได
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
กลายเปนระยะทตดตอไดบนหลงคาทแมวชอบถายมลไวยงรอนยงขน
www.face
book
.com/won
gkarn
pat
บนหลงคาทแมวชอบถายมลไวยงรอนยงขน
