บทท 1

บทนา

1. ความเปนมาและความสาคญของปญหา

การดแลเปนแนวทางทพยาบาลปฏบตในการชวยเหลอเพอนมนษยใหมสขภาพและคณภาพชวตทด

สามารถดารงชวตในสงคมไดอยางมความสข การแสดงพฤตกรรมการดแลของพยาบาล

เกดจากความตระหนกในคณคาของบคคลและเขาใจถงชวตมนษย โดยมความเมตตา

ความสนใจและเอาใจใสเปนพนฐาน กอใหเกดความรกและปรารถนาดตอกน

การดแลในวชาชพพยาบาลจงไมใชเพยงการดแลผปวยเทานน แตเปนการดแลเพอนมนษย

การดแลเปนคาทเกดขนมาพรอมกบวชาชพการพยาบาล

การดแลเปนหวใจสาคญของการพยาบาล

เปนเอกลกษณขององคความรและเปนพนฐานสาคญของการปฏบตการพยาบาล (Leininger,1988)

จงไมอาจแยกการดแลออกจากการพยาบาลไดแนวคดของการดแลเกดจากแนวคดของการรบผดชอ

บ หวงใย เอาใจใส ตองการ ชวยเหลอ สนบสนน ใหมความสข มการเจรญเตบโตและพฒนา

ศาสตรการดแลเปนแกนของวชาชพพยาบาลเพราะ

เปนองคประกอบสาคญของการปฏบตการพยาบาลตาง ๆ ตอผใชบรการแบบองครวมอยางชดเจน

ชวยเสรมสรางความเปนวชาชพพยาบาลใหสมบรณยงขน

รวมทงทาใหผใชบรการยอมรบและเชอถอพยาบาลอยางแทจรง

ซงพยาบาลจะตองศกษาเรยนรพฒนาความสามารถในการดแลใหกาวหนายงขนและนาความรทไดไ

ปปฏบตในการพยาบาลดงนนพยาบาลจงควรไดรบการเรยนรและปลกฝงพฤตกรรมการดแลตงแต

เรมเขามาเปนนกศกษาพยาบาล

ซงกระบวนการทจะผลตนกศกษาใหสาเรจเปนพยาบาลทมความรและมพฤตกรรมการเอาใจใสดแล

ในการปฏบตการพยาบาลนนขนอยกนปจจยหลายอยาง ไดแก สถานศกษา หลกสตร

และการจดการศกษา กระบวนการเรยนการสอน และอาจารยพยาบาล

วชาชพพยาบาล เปนวชาชพทมการปฏบตเปนแกนกลาง (practice – oriented discipline)

ซงตองใชทงศาสตรและศลปะในการพยาบาล

ดงนนในการจดการศกษาพยาบาลจงประกอบดวยการศกษาภาคทฤษฏและการปฏบตควบคกนไป

  2

การศกษาภาคปฏบตถอเปนหวใจสาคญของการศกษาพยาบาล

เพราะเปนการชวยใหผเรยนนาความรทเรยนมาในภาคทฤษฏไปสการปฏบตจรงในคลนก

ในการเรยนการสอนภาคปฏบตนน

อาจารยพยาบาลและนกศกษาพยาบาลจะมปฏสมพนธกนอยางใกลชดโดยมเปาหมายเพอใหนกศกษ

ามความรความสามารถ

พฒนากระบวนการคดและมการเปลยนแปลงพฤตกรรมเพอใหสามารถปฏบตการพยาบาลไดอยางม

คณภาพบนพนฐานของการเอาใจใสดแล ดงนนอาจารยพยาบาลจงมความสาคญมาก

เนองจากมบทบาทเปนผรบผดชอบโดยตรงในการถายทอดความร คอยสนบสนนสงเสรม

และเปนแบบอยางทดในการแสดงพฤตกรรมการเอาใจใสดแล ทงการดแลชวยเหลอผปวย

ครอบครว ชมชน บคลากรในทมสขภาพและนกศกษาพยาบาล

การเอาใจใสดแลเปนคณลกษณะเฉพาะของการพยาบาลเปนศลปะทนกศกษาสามารถรบรและเรยน

รได ถาอาจารยพยาบาลแสดงพฤตกรรมการเอาใจใสดแลนกศกษาพยาบาล

จะทาใหนกศกษาพยาบาลเกดการยอมรบและตระหนกในคณคาของตนเอง

มแรงจงใจและรกในวชาชพพยาบาล มพฒนาการของการเรยนรทดขน

และสามารถนาประสบการณเอาใจใสดแลทไดรบจากอาจารยพยาบาลไปพฒนาและปฏบตเพอใหกา

รดแลบคคลอนตอไป ในทางตรงกนขาม

ถาอาจารยพยาบาลขาดพฤตกรรมการเอาใจใสดแลนกศกษาจะทาใหนกศกษาพยาบาลเกดความรสก

ไมด หมดกาลงใจ หวาดกลว และไมเชอวาตนเองจะมความสามารถในเชงวชาชพ รสกสญเสย

ขาดทพง ไมไวใจอาจารย ขาดความเคารพ กลวและหลกเลยงอาจารย รสกวาอาจารยคอยจบผด

มภาพลกษณตอตนเองในทางลบ และเกดความรสกทไมดตอวชาชพ (Beck, 1992 และ

Halldorsdottir, 1900)

คณะพยาบาลศาสตรมหาวทยาลยสยามไดเหนความสาคญในการผลตพยาบาลทใหการพยา

บาลอยางมคณภาพบนพนฐานของการเอาใจใสดแล

จงไดเนนการมปฏสมพนธดวยความเอาใจใสดแลในหลกสตรและการเรยนการสอน

ผวจยในฐานะอาจารยพยาบาล

กไดตระหนกถงความสาคญของพฤตกรรมการเอาใจใสดแลทอาจารยพยาบาลแสดงตอนกศกษา

จงสนใจศกษาพฤตกรรมการเอาใจใสดแลนกศกษาพยาบาลของอาจารยพยาบาลในการสอนภาคปฏ

  3

บต ตามการรบรของอาจารยและนกศกษาพยาบาล

คณะพยาบาลศาสตรมหาวทยาลยสยามวาเปนอยางไร รวมทงตองการศกษาถงปจจยตาง ๆ

ทงของอาจารยและนกศกษาพยาบาล

ททาใหการรบรพฤตกรรมการเอาใจใสดแลนกศกษาของอาจารยพยาบาลในการสอนภาคปฏบตแตก

ตางกน

เพอนาผลการวจยมาเปนแนวทางในการปรบปรงการเรยนการสอนภาคปฏบตและพฒนารปแบบกา

รสอนภาคปฏบตทสงเสรมบรรยากาศของความเอาใจใสดแล

เพอจะสามารถผลตพยาบาลวชาชพทมพฤตกรรมการดแลในการปฏบตพยาบาลได

2. วตถประสงคของการวจย

1.

เพอศกษาและเปรยบเทยบพฤตกรรมการเอาใจใสดแลนกศกษาของอาจารยพยาบาลในการสอนภาค

ปฏบต ตามการรบรของอาจารยและนกศกษาพยาบาล คณะพยาบาลศาสตรมหาวทยาลยสยาม

2. เพอศกษาความแตกตางของพฤตกรรมการเอาใจใสดแลนกศกษาของอาจารยพยาบาล

ในการสอนภาคปฏบตตามการรบรของอาจารย เมอจาแนกตาม เพศ อาย ลาดบการเกด

จานวนพนอง ลกษณะครอบครว สถานภาพสมรส ระดบเงนเดอน วฒการศกษา

ประสบการณการทางานและประสบการณการไดรบการเอาใจใสดแลจากบคคลอน

3. เพอศกษาความแตกตางของพฤตกรรมการเอาใจใสดแลนกศกษาของอาจารยพยาบาล

ในการสอนภาคปฏบตตามการรบรของนกศกษา เมอจาแนกตามเพศ อาย ลาดบการเกด

จานวนพนอง ชนปการศกษา และเกรดเฉลยสะสม

3. สมมตฐานของการวจย

1.

พฤตกรรมการเอาใจใสดแลนกศกษาของอาจารยในการสอนภาคปฏบตตามการรบรของอาจารยและ

นกศกษาพยาบาล คณะพยาบาลศาสตร มหาวทยาลยสยาม มความแตกตางกน

2. อาจารยพยาบาลทม เพศ อาย ลาดบการเกด จานวนพนอง ลกษณะครอบครว

สถานภาพสมรส ระดบเงนเดอน วฒการศกษา ประสบการณการทางาน

และประสบการณการไดรบการเอาใจใสดแลจากบคคลอน แตกตางกน

จะมพฤตกรรมการเอาใจใสดแลนกศกษาพยาบาลในการสอนภาคปฏบตแตกตางกน

  4

3. นกศกษาพยาบาลทมเพศอาย ลาดบการเกด จานวนพนอง ชนปการศกษา

และเกรดเฉลยสะสมแตกตางกนมการรบรตอพฤตกรรมการเอาใจใสดแลนกศกษา

ของอาจารยพยาบาลในการสอนภาคปฏบต แตกตางกน

4. ขอบเขตของการวจย

การวจยนเปนการศกษาถงพฤตกรรมการเอาใจใสดแลนกศกษาของอาจารยพยาบาลในการ

สอนภาคปฏบต ตามการรบรของอาจารยและนกศกษาพยาบาล คณะพยาบาลศาสตร

มหาวทยาลยสยาม ในอาจารยนเทศและนกศกษาพยาบาลชนปท 2 และ 3 หลงสนสดปการศกษา

2547

และอาจารยนเทศและนกศกษาพยาบาลชนปท4หลงสนสดการเรยนรายวชาปฏบตการพยาบาลปกา

รศกษา 2548

5. ขอตกลงเบองตน

การศกษานเปนการสารวจพฤตกรรมการเอาใจใสดแลนกศกษาของอาจารยพยาบาลในการ

สอนภาคปฏบตในภาพรวม โดยครอบคลมทกรายวชาปฏบตการพยาบาลทนกศกษาชนปท 2 และ 3

ศกษาอยในภาคการศกษาฤดรอน ปการศกษา 2547

และทกรายวชาปฏบตการพยาบาลทนกศกษาชนปท 4 ศกษาในภาคการศกษาท 1 ปการศกษา 2548

การศกษาพฤตกรรมการเอาใจใสดแลนกศกษาของอาจารยพยาบาลในการสอนภาคปฏบตป

ระเมนจากการรบรพฤตกรรมทเกดขนระหวางการเรยนการสอนภาคปฏบตและประเมนผลปจจยตา

ง ๆ

ทมความสมพนธกบพฤตกรรมการเอาใจใสดแลนกศกษาของอาจารยพยาบาลในการสอนภาคปฏบ

ตโดยใชวธประเมนจากการตอบแบบสอบถาม

6. นยามศพทเฉพาะ

พฤตกรรมการเอาใจใสดแลของอาจารยพยาบาลในการสอนภาคปฏบต หมายถง

ลกษณะการแสดงออกหรอการกระทากรยาทาทาง การฟง การสมผส คาพด นาเสยง

ของอาจารยพยาบาลในขณะทปฏบตหนาทในการสอนภาคปฏบต ซงจากดเฉพาะพฤตกรรม 5 ดาน

ตามแนวคดของ (Roach, 1987) คอ ดานความเหนอกเหนใจ ดานความรความสามารถ

ดานความไววางใจ ดานการมจตสานกทางจรยธรรม และดานความยดมนผกพน

  5

- พฤตกรรมการเอาใจใสดแลดานความเหนอกเหนใจ (compassion)

คอการแสดงออกในการปฏบตงานทตระหนกถงสมพนธภาพระหวางกน ประกอบดวย ความหวงใย

และตงใจจรงในการชวยเหลอผอนและยอมรวมแบงปนความสขความทกข ความเจบปวด

ความวตกกงวล ความยนดและความสาเรจรวมกนผอน

- พฤตกรรมการเอาใจใสดแลดานความรความสามารถ (competence) คอ

การแสดงออกถงการปฏบตงานทใชความรทกษะความชานาญทมอยไดถกตองตามหลกวชาการและ

เทคนควธ ปฏบตดวยความมนใจ มการตดสนใจทด

สามารถแกปญหาและตอบสนองความตองการของผรบบรการไดอยางครอบคลมทงรางกาย จตใจ

อารมณและสงคม

- พฤตกรรมการเอาใจใสดแลดานความไววางใจ (confidence) คอ

การแสดงออกถงความเชอมนและเชอถอซงกนและกน ซงจะสนบสนนความไววางใจ

การพงพาระหวางกนและการแสดงถงความเคารพในความเปนบคคล

ทาใหเกดการตดตอสอสารทจรงใจกนซงจะนาไปสคณภาพของสมพนธภาพการเอาใจใสดแล

- พฤตกรรมการเอาใจใสดแลดานการมจตสานกทางจรยธรรม (conscience) คอ

การแสดงออกทคานงถงศลธรรมสทธมนษยชนและเคารพในศกดศรของผอน

เปนการปฏบตงานทดาเนนตามสายกลาง

มสตในการปฏบตงานสามารถเลอกตดสนใจอยางสมเหตสมผลในการกระทาหรอไมกระทา

ภายใตความตระหนกถงความถกผด สอดคลองตามความเปนจรง และมความยตธรรม

รวมทงการเขาถงความเชอของผอน

- พฤตกรรมการเอาใจใสดแลดานความยดมนผกพน (commitment) คอ

การแสดงออกถงความตงใจจรงในการปฏบตงาน กระตอรอรน กระทาอยางตอเนอง

ไมเลกลมงานนนงายๆ เตมใจตอการปฏบตงาน ยอมรบในคณคาและปฏบตในคณคานน

ไมคดวาเปนภาระหนก และมความรบผดชอบในงานทไดรบมอบหมาย

เพอใหงานนนสาเรจอยางมประสทธภาพและเกดผลดตอผอน หนวยงานและวชาชพ

การรบร หมายถง กระบวนการทางจตวทยาในการตความสงเราตาง ๆ ทไดสมผส

โดยอาศยความจา ความรและประสบการณเดมของแตละบคคล

เกดขนตลอดเวลาในขณะทบคคลมปฏสมพนธกบสงแวดลอมเพอสรางประสบการณทมความสาค

ญสาหรบผรบรและมความหมายเฉพาะตวเอง

  6

อาจารยพยาบาล หมายถง

บคคลทสาเรจการศกษาหลกสตรพยาบาลศาสตรไดรบประกาศนยบตรพยาบาลศาสตร

เทยบเทาปรญญาตรหรอปรญญาตร หรอสงกวาปรญญาตร

เปนอาจารยประจาของคณะพยาบาลศาสตรมหาวทยาลยสยาม

ทสอนการฝกปฏบตการพยาบาลในคลนก

การสอนภาคปฏบต หมายถง

วธการสอนการปฏบตการพยาบาลดวยการประยกตความรดานทฤษฎมาใชในการปฏบต

โดยผานกระบวนการสอนทเกดจากการมปฏสมพนธ

ระหวางอาจารยพยาบาลและนกศกษาพยาบาล ในสถานการณทเกดขนในคลนก

โดยอาจารยพยาบาลในคลนกมหนาทรบผดชอบในการจดประสบการณการเรยนร

และประเมนผลการปฏบตงานของนกศกษาพยาบาล

ลกษณะครอบครว หมายถง ลกษณะโครงสรางการอยรวมกนในครอบครว

ซงแบงเปนครอบครวเดยวและครอบครวขยาย

- ครอบครวเดยว หมายถง ครอบครวทประกอบดวย สาม ภรรยา และ บตร

- ครอบครวขยาย หมายถง

ครอบครวทมญาตทางสามหรอภรรยาอยรวมในครอบครวดวย

สาขาการศกษา หมายถง หลกสตรการศกษาทอาจารยพยาบาลสาเรจ

การศกษาในระดบปรญญาโทขนไปทงหลกสตรพยาบาลศาสตรมหาบณฑตและหลกสตรอนทเกยว

ของ

ประสบการณการทางาน หมายถง ระยะเวลาหรอ

จานวนปในการทางานทงในบทบาทการเปนพยาบาลและอาจารยพยาบาล

ประสบการณการไดรบการเอาใจใสดแลจากบคคลอน หมายถง

การทอาจารยพยาบาลสามารถรบรวาเคยไดรบความหวงใย เอาใจใส ชวยเหลอสนบสนน

จากบคคลอน ใหสามารถดารงชวตอยามความสขและมคณคา

  7

7. ประโยชนทคาดวาจะไดรบ

1.

ทาใหทราบถงพฤตกรรมการเอาใจใสดแลนกศกษาของอาจารยพยาบาลในการสอนภาคปฏบต

ตามการรบรของอาจารย และนกศกษาพยาบาล คณะพยาบาลศาสตรมหาวทยาลยสยาม

2.

ทาใหทราบถงความแตกตางของพฤตกรรมการเอาใจใสดแลนกศกษาของอาจารยพยาบาล

ในการสอนภาคปฏบตตามการรบรของอาจารยเมอจาแนกตาม เพศ อาย ลาดบการเกด จานวนพนอง

ลกษณะครอบครว สถานะภาพสมรส ระดบเงนเดอน วฒการศกษา ประสบการณการทางาน

และประสบการณการไดรบการเอาใจใสดแลจากบคคลอน

3.

ทาใหทราบถงความแตกตางของพฤตกรรมการเอาใจใสดแลนกศกษาของอาจารยพยาบาล

ในการสอนภาคปฏบตตามการรบรของนกศกษาเมอจาแนกตาม เพศ ลาดบการเกด จานวนพนอง

ชนปการศกษา และเกรดเฉลยสะสม

4.

เพอเปนขอมลสาหรบอาจารยพยาบาลในการพฒนาตนเองใหมพฤตกรรมเอาใจใสดแลนกศกษา

ซงกอใหเกดประโยชนแกนกศกษาโดยตรง

และเปนตวอยางทดแกนกศกษาในการเอาใจใสดแลผรบบรการตอไป

5. เพอเปนแนวทางในการปรบปรงการเรยนการสอนภาคปฏบต

และพฒนารปแบบการสอนภาคปฏบตทสงเสรมบรรยากาศของความเอาใจใสดแลระหวางอาจารยพ

ยาบาลและนกศกษาพยาบาล