ทมา: การสมมนาสาธารณะทดอาร ไอ ประจ�าป 2561 เรอง “ปรบทศทางเศรษฐกจไทยใหพรอมส ยคแหงความปนปวนทางเทคโนโลย” วนท 14 พฤษภาคม 2561

สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย (ทดอารไอ) ไดเผยแพร “รายงานทดอารไอ” (ชอเดมวา “สมดปกขาวทดอารไอ”) มาตงแตเดอนสงหาคม 2536 โดยคดสรรกลนกรองงานวจยตางๆ มาน�าเสนออยางเรยบงายเพอจดประกายใหเกดการวพากษวจารณ “รายงานทดอารไอ” มโอกาสรบใชสงคมไทยมาตลอด ทงเปนรายสะดวก และปรบมาเปนรายเดอนในระยะตอมา อยางไรกตาม ตงแตฉบบท 118 เปนตนไป “รายงานทด อารไอ” จะมาพบผ อ านเปนรายสะดวก พรอมทงยงคงน�าเสนอเรองราวตางๆ อยางเรยบงายแบบเปนมตรตอความสนใจใครรของผอานทวไปเชนเดม

บรรณาธการบรหารจรากร ยงไพบลยวงศ กองบรรณาธการวฒนา กาญจนานจ ออกแบบwrongdes ign

รายงานทดอารไอฉบบท 142

กรกฎาคม 2561

4 รายงานทดอารไอ

ปรบทศทางเศรษฐกจไทยใหพรอมสยคแหงความปนปวนทางเทคโนโลย

เปดเรอง: อนาคตประเทศไทยในยคแหงความปนปวนทางเทคโนโลย สรปโดย: กตตพฒน บวอบล รวมดวย กญจน จระวฒพงศ และ ชวน หวงสนทรชย

ปรบโมเดลการพฒนาประเทศใหโตไดในความปนปวน สรปโดย: ชาคร เลศนทศน รวมดวย กญจน จระวฒพงศ และ ชวน หวงสนทรชย

ปรบการเรยนรเพอสรางทกษะใหม สรปโดย: กชกร ความเจรญ

การปรบระบบสวสดการสงคมพรอมรบโลกใหมทผนผวน (รายงานทดอารไอ ฉบบท 141 มถนายน 2561)สรปโดย: พสษฐ พจนา

ปรบทศนคตภาครฐเพอรบความเปลยนแปลงแหงอนาคต (รายงานทดอารไอ ฉบบท 140 พฤษภาคม 2561) สรป เรยบเรยง และเพมเตมขอมลโดย: ธปไตร แสละวงศ

การอภปราย “ทางเลอก-ทางรอดประเทศไทย ในยคแหงความปนปวนทางเทคโนโลย” สรปประเดนการอภปรายโดย: ศภชย สมผล ภทรพล ยทธศกดนกล สรลชนา ธตสวรรค รวมดวย กญจน จระวฒพงศ และ ชวน หวงสนทรชย

5ฉบบท 142 กรกฎาคม 2561

เราอยในโลกทก�าลงเปลยนแปลงอยางรวดเรว

ดวยเทคโนโลย ทงโลกกายภาพ โลกชวภาพและโลก

เสมอนซงมความเชอมโยงกน เชนการใช computing

technologyในโลกกายภาพกอใหเกดInternetofThings

(IoT)หรอการใชในดานชวภาพท�าใหเกดbioinformatics

ทงน computing technology ทส�าคญประกอบไปดวย

เทคโนโลยหลก 4 ประเภท ไดแก เซนเซอร (sensor)

ขอมลขนาดใหญ(bigdata)ปญญาประดษฐและการเรยน

รเชงลก(artificialintelligence–AI/deeplearning)และ

คลาวดคอมพวตง(cloudcomputing)

ในปทผานมา เทคโนโลย AI ไดพฒนาไปอยาง

กาวกระโดดเชนการทAlphaGoZeroสามารถเอาชนะ

AlphaGoทเคยเอาชนะแชมปโลกหมากลอมมาแลวได

การทโปรแกรม Libratus สามารถเลนโปกเกอรชนะคน

ไดการทหนยนตXiaoyiสามารถสอบใบอนญาตแพทย

ผานได และการทหนยนต Sophia แสดงความสามารถ

คลายมนษยจนไดรบสญชาตซาอดอาระเบย

หนยนตและAIสามารถท�าสงตางๆ ไดเหมอน

มนษยมากขน มสมองทสามารถแกไขปญหาและโจทย

ตางๆ ไดดขน มตาทสามารถแยกแยะและระบวตถไดด

จนเกงกวามนษยในหลายกรณ มหทสามารถแยกแยะ

ถอยค�าจากเสยงไดดขนมปากทสามารถโตตอบไดชดเจน

เสมอนจรงมากขนและมมอทสามารถประกอบและสราง

สงตางๆ ในสภาพแวดลอมทไมเปนระเบยบ (unstruc-

turedenvironment)ได

AI อยใกลตวเรามาก เชน การท Facebook

สามารถร ไดวาเราอย กบใครโดยดจากรปทอพโหลด

การใช AI จดจ�าใบหนาเพอตดตามบคคลในสนามบน

และตรวจคนเขาเมอง การดใบหนาคนแลวสามารถบง

บอกถงรสนยมทางเพศวาชอบคนตางเพศหรอคนเพศ

เดยวกน หรอการใชยนในทเกดเหตเพอสนนษฐานรป

พรรณสณฐานของคนราย

การทAIสามารถจดจ�าและแยกแยะใบหนาไดจะ

ท�าใหการใชบตรตางๆเพอระบตวคนหมดความจ�าเปนลง

เปดเรอง: อนาคตประเทศไทยในยคแหงความปนปวนทางเทคโนโลย

โดย ดร.สมเกยรต ตงกจวานชย

6 รายงานทดอารไอ

ทนาสนใจกคอ มหลายประเทศอยในเอเชย เชน จน เกาหลใต ญปน ไตหวน และสงคโปรซงประกาศจะลงทนวจยดาน AI มหาศาลในแตละป โดยเฉพาะประเทศจนซงมผลงานตพมพดาน AI สงกวาสหรฐอเมรกามากมจ�านวนการจดสทธบตรมากกวาประเทศองกฤษ และมเงนลงทนส�าหรบกจการสตารทอพดาน AI มากกวาหลายประเทศในโลก ในขณะทประเทศไทยยงไมมกลยทธดาน AI ทชดเจนเลย

7ฉบบท 142 กรกฎาคม 2561

ในอนาคต ไมวาจะเปนบตรประชาชนบตรเครดต หรอ

บตร ATM เพราะจะสามารถระบตวตนไดอยางแมนย�า

จากใบหนา เชน การสแกนใบหนาหรอถายเซลฟเพอ

ช�าระเงน การใชแวนตาของต�ารวจในจนเพอจดจ�าและ

แยกแยะใบหนาคนทเดนผานไปมาและการท7-Eleven

ในประเทศไทยก�าลงจะใชเทคโนโลยดงกลาวในการ

วเคราะหพฤตกรรมของลกคาและพนกงานในรานสะดวก

ซอ

วทยาการขนสงเชนการแพทยกจะถกกระทบ

จากAIซงสามารถวนจฉยโรคหลายโรคไดดกวาแพทยผ

เชยวชาญแลวเชนการวนจฉยโรคจากการเตนผดปรกต

ของหวใจจากสญญาณelectrocardiogram(ECG)การ

พยากรณการเกดโรคในอนาคตจากประวตของคนไข

ในอดต และการวนจฉยโรคปอดจากภาพถายเอกซเรย

เปนตน

AI สามารถประยกตใชในทางธรกจไดมากมาย

โดยในสวนการตลาดและการขายAIจะชวยในการบรการ

ลกคารวมถงการวเคราะหสนคาทจะเสนอขายตอไปจาก

การสงซอสนคาทผานมาซงจะชวยเพมยอดขายและก�าไร

ของธรกจไดในสวนของการผลตและการบรหารซพพลาย

เชนAI จะมสวนชวยในการซอมบ�ารงเชงปองกน (pre-

ventivemaintenance)ดวยการตดเซนเซอรทเครองจกร

ทมมลคาสงเชนเครองผลตไฟฟาเพอตดตามการท�างาน

กอนทเครองจกรเหลานนจะช�ารดจนใชงานไมได เพราะ

การทเครองจกรหยดท�างานจะสงผลเสยหายอยางมาก

นอกจากนAIยงสามารถชวยปองกนและลดความเสยง

ในการฉอโกงในธรกจไดดวย

จสตนทรโดนายกรฐมนตรของแคนาดากลาว

วา “ความเรวในการเปลยนแปลงในโลกไมเคยเรวขนาด

น แตตอไปจะไมชาอยางนอก” ขณะท วลาดมร ปตน

ประธานาธบดของรสเซยกลาววา“ใครเปนผน�าในดานAI

จะเปนผครองโลก” ดวยเหตนหลายประเทศจงพยายาม

แขงขนกนเปนมหาอ�านาจดวย AI เชน สหรฐอเมรกา

องกฤษเยอรมนและทนาสนใจกคอมหลายประเทศอย

ในเอเชยเชนจนเกาหลใตญปนไตหวนและสงคโปร

ซงประกาศจะลงทนวจยดานAIมหาศาลในแตละปโดย

เฉพาะประเทศจนซงมผลงานตพมพดาน AI สงกวา

สหรฐอเมรกามาก มจ�านวนการจดสทธบตรมากกวา

ประเทศองกฤษ และมเงนลงทนส�าหรบกจการสตารท

อพดาน AI มากกวาหลายประเทศในโลก ในขณะท

ประเทศไทยยงไมมกลยทธดานAIทชดเจนเลย

การสมมนาประจ�าปในครงนวเคราะหและเสนอ

แนะวาอนาคตของประเทศไทยจะเปนอยางไรในยคของ

ความปนปวนทางเทคโนโลยโครงสรางเศรษฐกจไทยและ

การจางงานควรจะปรบตวอยางไรในโลกทหนยนตและAI

เกงขน สวสดการสงคมจะเปนอยางไรเมอคนถกแทนท

ดวยหนยนตในการท�างาน และกฎระเบยบและนโยบาย

ของรฐควรจะเปลยนไปอยางไรเพอใหทนตอโลกสมยใหม

ประเทศไทยจะตองปรบตวครงใหญ ตองปรบ

โมเดลในการพฒนาประเทศใหเตบโตไดในความปนปวน

ตองปรบการเรยนรใหสามารถสรางทกษะใหมแกเยาวชน

ของไทยตองปรบระบบสวสดการใหพรอมรบกบโลกสมย

ใหม1และตองปรบทศนคตของภาครฐเพอวางกฎเกณฑ

รองรบความเปลยนแปลงของประเทศไทย2

1 ตพมพในรายงานทดอารไอ ฉบบท 141 เดอนมถนายน 2561 (กองบรรณาธการ)

2 ตพมพในรายงานทดอารไอ ฉบบท 140 เดอนพฤษภาคม 2561 (กองบรรณาธการ)

8 รายงานทดอารไอ

ปรบโมเดลการพฒนาประเทศใหโตไดในความปนปวน

โดย ดร.สมเกยรต ตงกจวานชย และ ดร.นณรฏ พศลยบตร

เทคโนโลยและความปนปวนทางเศรษฐกจ

เทคโนโลยสมยใหมน�ามาซงความปนปวนใน

หลายตลาดเชนบรการเรยกแทกซผานแอปพลเคชนของ

อเบอร (Uber) นบเปนตวอยางหนงของความปนปวน

ทางเศรษฐกจทเกดขนในอดตผสอบใบอนญาตเพอขบ

รถแทกซในกรงลอนดอนประเทศองกฤษจะตองสามารถ

จดจ�าถนน6หมนเสนทางใหไดทงหมดแตอเบอรท�าให

ผขบขจ�านวนมากสามารถขบรถไดโดยไมตองจดจ�าถนน

ซงสงผลกระทบตอรายไดของผใหบรการเดมอยางรนแรง

จนเกดการประทวงใหญ นอกจากน บรการเรยกแทกซ

ผานแอปพลเคชนยงท�าใหราคาใบอนญาตขบรถแทกซ

สาธารณะในนครนวยอรคทเคยสงถง1.2ลานเหรยญตอ

คนลดลงอยางมาก

ในขณะเดยวกน เทคโนโลยดจทลสมยใหมได

สรางระบบเศรษฐกจแบบใหมขนมาซงเรยกวาเศรษฐกจ

แบงปน (sharing economy)อนเปนการน�าทรพยสนท

ไมไดใชประโยชนเตมทมาใชใหเกดประโยชนสงสด และ

อาจท�าใหประชาชนจ�านวนมากไมจ�าเปนตองมทรพยสน

ดงกลาวเชนรถยนตเปนของตวเองอกตอไปซงจะสงผล

กระทบตอการใชชวตของคนในเมองและการวางผงเมอง

อยางมาก

ผลกระทบตอภาคการผลต

การเปลยนแปลงทางเทคโนโลยสงผลกระทบ

ตอทกภาคการผลต ในภาคเกษตรกรรม มตวอยางการ

พฒนาเทคโนโลยมากมายเชนในสหรฐอเมรกาบรษท

จอนเดยรไดพฒนาแทรกเตอรอจฉรยะทสามารถควบคม

และสงการใหดแลใสปย รดน�าจากหนาจอควบคม ซง

ชวยลดแรงงานและตนทนในการผลต ในญปน มการใช

เซนเซอรแสงในการคดคณภาพของมนหวานมยาซาก

และมการตดตงเซนเซอรวดการเคลอนไหวเพอเพมผลต

ภาพในฟารมเลยงโควากว เปนตน สวนในประเทศไทย

มตวอยางการท�าสมารทฟารมของเครอมตรผล ทมการ

9ฉบบท 142 กรกฎาคม 2561

ใชขอมลภาพถายดาวเทยมและแผนทภมศาสตรในการ

ประเมนผลผลตและใชโดรนในการเพมผลผลตของไรออย

ในภาคอตสาหกรรมมการน�าหนยนตและระบบ

อตโนมตมาใชงานมากมาย ทงการบรหารจดการคลง

สนคา (warehouse)ท�าใหสามารถลดจ�านวนคนงานได

มากโดยในประเทศไทยมการพฒนาระบบคลงอตโนมต

ของหลายบรษท เชน บรษท สยามโกลบอลเฮาส และ

บรษทขอนแกนแหอวน ซงเปนผผลตแหอวนรายใหญ

ของโลกและมสนคามากกวา100,000รายการ

นอกจากนบรษทเดนโซประเทศไทย(Denso

Thailand) ยงน�าเอาระบบผลตอตโนมตแบบลน (lean

automation) มาใช โดยยดหลกการบรหารทโรงงานจะ

ตอง“ลน”กอนการน�าเอาระบบ“ออโตเมชน”มาใชเพอ

ใหโครงการทลงทนคนทนไดอยางรวดเรวเชนภายใน1

ปผลกระทบทเกดขนคอการลดจ�านวนแรงงานไดอยาง

มาก

ภาคบรการกไดรบผลกระทบจากเทคโนโลยเชน

กนเชนสอสงพมพสาธารณะวทยและโทรทศนตางได

รบผลกระทบจากการเตบโตของสอออนไลน เชน เฟส

บค (Facebook)หรอกเกล (Google) ธรกจการคากได

รบผลกระทบจากพาณชยอเลกทรอนกสเชนอาลบาบา

(Alibaba)และธรกจขนสงกไดรบผลกระทบอยางรนแรง

จากบรการเรยกรถยนตผานแอปพลเคชน เชน อเบอร

และแกรบ(Grab)เปนตน

ผลกระทบตอตลาดแรงงาน

เทคโนโลยยงสงผลกระทบอยางรนแรงตอตลาด

แรงงาน โดยจะมงานหลายประเภททจะถกทดแทน

ในอนาคตอนใกล เชน งานใชแรงงานทมการท�าซ�า

บอยๆ เปนตนมผคาดการณวาประเทศตางๆ รวมทง

ประเทศไทยมงานทมความนาจะเปนสงทจะถกทดแทน

ไดถงประมาณรอยละ50ของงานทงหมดในตลาดแรงงาน

ปจจบน (Frey and Osborne, 2017)1 อยางไรกตาม

จะมงานอกกลมหนงทจะไดรบผลกระทบนอยจากการ

เปลยนแปลงเทคโนโลย ในทนจะขอเรยกวา “งาน 3H”

ซงประกอบดวยงานทมความละเอยดประณตในการใชมอ

(Hand)ในสภาพแวดลอมทไมไดเปนระเบยบ(unstruc-

turedenvironment)งานทมความคดสรางสรรค(Head)

และงานทตองใชความฉลาดทางสงคม(Heart)

การพฒนาประเทศไทยตอไปในยคแหงความปน

ปวนทางเทคโนโลยจงตองหาแนวทางในการสรางงานใน

กลมงาน3Hนใหเกดขนไดมากพอ

สามภาพอนาคตทเปนไปไดของประเทศไทย

เป าหมายการพฒนาประเทศไทยภายใต

ยทธศาสตรชาต 20 ปคอการสรางการเตบโตทาง

เศรษฐกจในอตราเฉลยรอยละ5ตอปเพอใหประเทศไทย

พนจาก “กบดกรายไดปานกลาง” อยางไรกตาม เมอ

พจารณาปจจยตางๆเชนการเขาสสงคมสงอายประกอบ

แลว กเปนเรองไมงายเลยทประเทศไทยจะมอตราการ

เตบโตทางเศรษฐกจสงตามเปาหมายดงกลาว

บทความนจะขอวาดภาพอนาคต 3 ภาพ

สถานการณ (scenario) ทน าจะเปนไปไดส�าหรบ

ประเทศไทยทงนเปาหมายหลกของการวาดภาพอนาคต

คอการชวนใหคนไทยครนคดกบอนาคตของประเทศโดย

ใชภาพสถานการณดงกลาว

ภาพสถานการณแรกคอ เศรษฐกจไทยถกปน

1 Frey, Carl Benedikt and Michael A. Osborne. 2017. “The future of employment: How susceptible are jobs to computerisation?” Technological Forecasting and Social Change vol. 114, issue C: 254-280.

10 รายงานทดอารไอ

ปวนจากตางประเทศซงจะเกดขนในกรณทประเทศไทย

ไมสามารถปรบตวในการแขงขนระดบโลกไดอยางทน

การณ เพราะขาดการน�าเทคโนโลยเขามาเปนสวนหนง

ของระบบการผลต ท�าใหมลคาเพม (value added)

ของสาขาตางๆ ในระบบเศรษฐกจไทยไหลออกไปตาง

ประเทศและท�าใหงานหายไปกวา3.1ลานต�าแหนงใน

ภาพสถานการณนอตราการเตบโตเฉลยของประเทศไทย

ตลอด20ปจะอยทรอยละ2.1ตอปท�าใหไทยมรายได

ตอหวเพยง8,600ดอลลารในป2579ซงเปนระดบทยง

ไมพนจากกบดกรายไดปานกลาง

ภาพสถานการณทสองคอ ประเทศไทยปวน

ตวเองดวยนโยบาย “ไทยแลนด 4.0” โดยรฐบาลเรม

พฒนาอตสาหกรรมใหมๆ ทเรยกวา S-Curve จ�านวน

10 อตสาหกรรม โดยสงเสรมการลงทนในพนทระเบยง

เศรษฐกจพเศษภาคตะวนออก (EEC) อยางไรกตาม

ภาพสถานการณทสองนตอบสนองความทาทายไดเพยง

บางสวน เนองจากนโยบาย “ไทยแลนด 4.0” ยงขาด

ยทธศาสตรดานก�าลงคนทชดเจนโดยเฉพาะการพฒนา

แรงงานทกษะสงขาดยทธศาสตรในการใชเทคโนโลยAI

และขาดยทธศาสตรการสรางงานใหมซงถกเทคโนโลย

ทดแทนไดยากตามภาพสถานการณนอตราการเตบโต

เฉลยของประเทศจะสงขนเปนรอยละ 3.1 ตอป ท�าให

แรงงานมรายไดตอหวสงขนเปน 10,300 ดอลลารในป

2579 ซงยงไมเพยงพอตอการหลดพนจากกบดกรายได

ปานกลางเชนกน นอกจากน แมจะมการสรางงานใหม

ขนมาไดแตกจะยงไมสามารถทดแทนงานเดมไดทงหมด

โดยจะมต�าแหนงงานทหายไป1.5ลานต�าแหนง

ภาพสถานการณทสามคอการสราง“เศรษฐกจ

แหงอนาคต” ซงเปนภาพสถานการณทตอยอดจาก

“ไทยแลนด 4.0” ดวยการก�าหนดยทธศาสตรในการใช

เทคโนโลยAIและการสรางงานใหมในภาคเศรษฐกจ3C

ซงใชทกษะ3Hอนประกอบดวย

1. เศรษฐกจประณต(CraftEconomy)ซงเปน

เศรษฐกจทเนนการผลตสนคาและบรการทม

ความประณตมมลคาสงแทนการผลตสนคา

และบรการจ�านวนมาก เชน การผลตสนคา

เกษตรชนยอด การผลตเฟอรนเจอรสงท�า

พเศษเปนตน

2. เศรษฐกจสรางสรรค(CreativeEconomy)ซง

เปนเศรษฐกจทเนนการผลตสนคาและบรการ

ทตองอาศยความคดสรางสรรคสง เชน การ

ออกแบบแฟชนการผลตภาพยนตรการผลต

สอโฆษณาเปนตนและ

3. เศรษฐกจใสใจ (Care Economy) ซงเปน

เศรษฐกจทเนนการผลตสนคาและบรการ

ทเนนการดแลรางกาย อารมณ และความ

ตองการของผใชเชนการดแลผสงอายการ

ดแลผปวยการแนะแนวอาชพเปนตน

ในภาพสถานการณทสามน อตราการเตบโต

เฉลยของประเทศจะสงขนเปนรอยละ4.3ตอปท�าใหคน

ไทยมรายไดตอหวสงถง12,500ดอลลารในป2579ซง

จะท�าใหประเทศไทยพนจากกบดกรายไดปานกลาง

สรางเศรษฐกจ 3C ดวยสมองทงสองขาง

การสรางเศรษฐกจ3Cใหเกดขนในประเทศไทย

ตองอาศยการศกษาคณภาพสงทผสมผสานระหวาง

สมองซกซายซงเนนการศกษาวทยาศาสตรเทคโนโลย

วศวกรรมศาสตรและคณตศาสตร (STEMEducation)

และสมองซกขวาซงเนนการศกษาศลปศาสตร(Liberal

ArtsEducation)โดยทระบบการศกษาของไทยไมจ�าเปน

11ฉบบท 142 กรกฎาคม 2561

ตองมงไปดานวทยาศาสตรเพยงอยางเดยวธรกจสตารท

อพทประสบความส�าเรจหลายแหงเกดจากผกอตงทจบ

การศกษาดานศลปศาสตรเชนReidHolfmanผกอตง

LinkedIn จบการศกษาทางดานปรชญาหรอแมกระทง

JackMa ผกอตงอาลบาบากจบดานภาษาองกฤษและ

เคยเปนครสอนภาษาองกฤษมากอนเปนตน

เมอโมเดลของการพฒนาประเทศเปลยนแปลง

ไปตามทกลาวมาขางตน การพฒนาในแตละมต อาท

ระบบนวตกรรม ระบบการพฒนาทกษะแรงงาน ระบบ

สวสดการ รวมทงกฎระเบยบและทศนคตของรฐ กตอง

เปลยนแปลงไปดวยเพอใหสามารถรองรบกบการพฒนา

ภายใตความปนปวนทางเทคโนโลยทเกดขน

การปรบตวของประเทศไทย ความเหนของคณธนา เธยรอจฉรยะ (ด�ารงต�าแหนงรองผจดการใหญอาวโส Chief Marketing Officer ธนาคารไทยพาณชย)

เทคโนโลยมผลท�าให พฤตกรรมผ บ รโภค

เปลยนแปลงไป จนสงผลกระทบในหลายธรกจ เชน

ธรกจธนาคารทไดรบแรงกดดนจากพฤตกรรมผบรโภค

ทเปลยนแปลงไปจากความคนเคยกบความสะดวกสบาย

ของโทรศพทเคลอนทเปนตนดงนนธรกจจงตองเตรยม

ความพรอมในการปรบตวใหทนกบการเปลยนแปลงท

เกดขน

การปรบตวของประเทศไทยผานเศรษฐกจ 3C

เปนแนวทางทนาสนใจและนาจะชวยผลกดนประเทศไทย

ไปขางหนาแตการพฒนาของประเทศไทยในปจจบนยง

คงชาอยเชนจ�านวนสตารทอพในไทยชวง5-6ปทผาน

มามเพยง500-600กจการในขณะทประเทศจนมสตารท

อพตงใหมสงถงวนละ12,000แหง

อยางไรกตามคนไทยกมความคดสรางสรรคไม

นอยเชนสามารถสรางแอปพลเคชนทเปดใหมการเขยน

นยายในระบบออนไลน ซงสรางรายไดหลกลานบาทตอ

เดอนและมตนทนต�ากวาการตพมพนยามเปนเลม และ

ก�าลงจะขยายการใหบรการไปยงประเทศเพอนบาน

การเตรยมเดกในปจจบนเปนเรองส�าคญ โดย

ควรพฒนาสมองทงสองซกเพอสรางองคความรทเกด

จากการผสมผสานระหวางความรเชงวทยาศาสตรและ

ศลปศาสตร ควบคไปกบความเขาใจความเปนพลเมอง

โลก(globalcitizen)

12 รายงานทดอารไอ

ในโลกอนาคตทก�าลงจะมาถง จะมงานหลายประเภทหายไปเนองจากเทคโนโลยทเขามาท�างานแทนมนษยดวยประสทธภาพทสงกวาและตนทนทต�ากวา นกวจยจากมหาวทยาลย Oxford สองทานไดศกษาพบวามงานคอขวดทางวศวกรรมทจะไมสามารถพฒนา AIมาท�างานแทนคนไดในเวลาอนใกล 3 งานหลกไดแก งานทใชความละเอยด (Hand)งานทใชความคดสรางสรรค (Head)และงานทใชความฉลาดทางสงคม (Heart)

13ฉบบท 142 กรกฎาคม 2561

ปรบการเรยนรเพอสรางทกษะใหม

โดย คณณฐสฏ รกษเกยรตวงศ คณศภณฎฐ ศศวฒวฒน และ คณเทยนธนย ณศะนนท (ผกอตงและกรรมการผจดการ Skillsolved Recruitment)

เมอการรบเอาเทคโนโลยเขามาชวยในการ

ท�างานไมใชทางเลอกส�าหรบโลกทก�าลงจะมาถงอกตอ

ไป หลายอาชพจะถกทดแทนดวยเทคโนโลย บทความ

นจะพาผอานจนตนาการถงโลกอนาคต เราคาดเดาได

หรอไมวางานประเภทไหนจะยงคงอยงานประเภทไหน

จะหายไปหรอทกษะใดจะเปนทตองการผอานจะไดออก

ไปส�ารวจประเทศทเปนผผลกดนโลกไปขางหนาวาแตละ

ภาคสวนในประเทศเหลานนสรางการศกษาขนพนฐาน

และเตรยมแรงงานทตอบโจทยโลกอนาคตอยางไร และ

สดทายกลบมาทบทวนประเทศไทยและทบทวนตนเอง

วาเราพรอมแคไหน ปจเจกจะตองปรบตวอยางไร และ

รฐจะตองปรบตวอยางไรเพอสนบสนนและเตรยมพรอม

ประชากรใหอยไดในโลกยคใหม

ในโลกอนาคตทก�าลงจะมาถง จะมงานหลาย

ประเภทหายไปเนองจากเทคโนโลยทเขามาท�างานแทน

มนษยดวยประสทธภาพทสงกวาและตนทนทต�ากวาเมอ

คดในทางกลบกนโจทยทควรตงค�าถามตอมาคองานใดท

มนษยจะยงคงท�าไดดกวาและควรคาแกการฝกฝนเพอ

รบมอกบโลกอนาคต นกวจยจากมหาวทยาลยOxford

สองทานไดศกษาพบวามงานคอขวดทางวศวกรรมทจะ

ไมสามารถพฒนาAIมาท�างานแทนคนไดในเวลาอนใกล

3งานหลกไดแกงานทใชความละเอยด(Hand)งานทใช

ความคดสรางสรรค(Head)และงานทใชความฉลาดทาง

สงคม(Heart)อาชพทจ�าเปนตองเชยวชาญในคณสมบต

ทง3ขอนจะมโอกาสถกแทนทต�าเชนอาชพศลยแพทย

สวนอาชพพนกงานคยขอมลทแทบไมตองใชคณสมบต

ทง3ขอดงกลาวนนมโอกาสถกทดแทนมากซงนกวจย

จากมหาวทยาลยOxfordไดประมาณการวามโอกาสมาก

ถงรอยละ99ทจะถกทดแทน

หากถอวางานทมโอกาสถกแทนทมากกวารอย

ละ70เปน“งานเสยงสง”ปจจบนประเทศไทยมแรงงาน

เสยงสงอยราว8.3ลานคนโดยทแรงงานเสยงสงกวาครง

มวฒการศกษาม.3หรอต�ากวาแตทงนใชวาจะมเพยงผ

จบการศกษาไมสงเชนคนงานเยบผาคนขบรถบรรทก

14 รายงานทดอารไอ

พนกงานแคชเชยรเทานนทจะไดรบผลกระทบแมแตคน

ท�างานทมการศกษาคอนขางสงอยางเชนพนกงานบญช

หรอนกบญช กหนเทคโนโลยปนปวนไมพน นนคอ ไม

วาคนท�างานจะจบการศกษาระดบไหนกมความเสยงท

เทคโนโลยจะเขามาทดแทนเชนกน

ยกตวอยางเชนคนงานเยบผา ซงในอดตจะม

โอกาสถกปนปวนดวย automationคอนขางยากเพราะ

เปนงานปราณต(Hand)แตทอเมรกามสตารทอพชอวา

SoftWearทประสบความส�าเรจในการพฒนาเทคโนโลย

Automation ทสามารถผลตเสอยดไดตงแตขนตอนการ

ตรวจสอบคณภาพชนผาไปจนถงเยบผาส�าเรจเปนเสอ

ยดโดยเยบไดเรวเปน2เทาของคนงานซงเรองนท�าให

โรงงานตดเยบเสอผาสญชาตจนอยาง TianyuanGar-

ments ยายฐานการผลตไปทรฐอารคนซอ (Arkansas)

เนองดวยไมตองพงแรงงานราคาถกอกตอไป

อาชพพนกงานแคชเชยรกจะหายไปเมอรานคา

มระบบใหลกคาจายเงนอตโนมต เหมอนทamazonได

ทดลองเปดamazongoรานซปเปอรมารเกตทปราศจาก

เคานเตอรคดเงนลกคาสามารถเดนเขาไปแลวหยบสนคา

ทตองการ หลงจากทเดนออกจากราน amazon จะคด

เงนไปยงบญชamazonของลกคาโดยอตโนมตประเทศ

จนกมรานสะดวกซอทไมมแมแตพนกงานประจ�ารานชอ

BingoBoxทเปดไปแลวกวา300สาขาและมMobyMart

มารทเคลอนทไดทนอกจากไมตองใชพนกงานประจ�าราน

แลวรานกยงสามารถเคลอนทไปหาลกคาไดดวย

พนกงานบญชและนกบญชกมความเสยงเชนท

ประเทศเยอรมนมบรษทสตารทอพชอSMACCทพฒนา

เทคโนโลย Deep Learning ใหสามารถท�างานบญช

อยางครบวงจร ตงแตแปลงเอกสารการเงนใหอยในรป

ทคอมพวเตอรใชไดใชAIจดแยกประเภทขอมลตรวจ

สอบความถกตองท�าบญชตามกระบวนการทก�าหนดลวง

หนากระทบยอดบญชกบธนาคารและอนมตเบกจายเงน

อตโนมตรายงานขอมลแบบreal-timeไปจนถงสามารถ

เชอมตอกบระบบERPทบรษทใชได

งานกฎหมายกมงานบางสวนทเทคโนโลย AI

สามารถเขามาท�าแทนนกกฎหมายไดตงแตRobo-Law-

yerทเปนทปรกษากฎหมายอตโนมตLegalResearch

ชวยวเคราะหขอกฎหมายและคนหาค�าพพากษากอน

หนาทเกยวของกบContract Analysisทจะเขามาชวย

ตรวจสอบทบทวนสญญาวาการเซนสญญาจะท�าใหผเซน

เกดความเสยงทางกฎหมายหรอไมระบบอยางeDiscov-

eryทชวยรวบรวมคดกรองขอมลใหเหลอเฉพาะขอมล

ทเกยวของกบคดและLegalAnalyticsทใชBigdata

ชวยวางกลยทธตอสคดทบอกไดกระทงวาผพพากษาคน

ไหนมกจะรบฟงขอโตแยงแบบไหนเปนพเศษ

จะเหนไดวาแมแตอาชพทเปนผเชยวชาญอยาง

นกกฎหมายกยงตองปรบตวเมอมเทคโนโลยเขามาทงน

คณณฐสฎไดแนะน�า5กลยทธหลกทมนษยจะอยรวมกบ

AIทเสนอโดยนกวชาการ2ทานคอThomasDaven-

portandJuliaKirby1และไดยกกรณการปรบตวของนก

กฎหมายเปนตวอยางไดแก(1)ยายมาท�างานภาพรวม

เชนนกกฎหมายผนตวเปนผจดการโครงการ(2)เขาไป

รวมพฒนาระบบAIเชนนกกฎหมายเขาไปรวมพฒนา

ระบบAI ดานกฎหมาย (3) ชาญฉลาดใช เปลยนจาก

ความกงวลทจะถกแทนทงานมาเปนการน�า AI มาชวย

งานเชนน�าAIมาใชวเคราะหแนวทางการเขยนค�าฟอง

ทจะชนะ (4) ใฝหาชองวางท AI ไมสามารถทดแทนได

เชนเลอกเปนนกกฎหมายทเชยวชาญเฉพาะดานอยาง

กฎหมายกฬากฎหมายคมครองสตวและ(5)แตกตาง

ดวยสมผสมนษย ท�าในสงทเทคโนโลยไมสามารถมอบ

1 Davenport, Thomas, and Julia Kirby. 2015. 2016. Only Humans Need Apply: Winners and Losers in the Age of Smart Machines.

15ฉบบท 142 กรกฎาคม 2561

ใหได เชน เปนทนายวาความหรอเปนทปรกษาทเขาใจ

ลกความ2

คณเทยนธนยณศะนนท ผกอตงและกรรมการ

ผจดการ Skillsolved Recruitment ไดรวมใหขอมลวา

ปจเจกและองคกรตองปรบตวเพอรบมอกบโลกทก�าลง

มาถงอยางไร

นอกจากอาชพทกลาวมาขางตน ยงมอาชพผ

เชยวชาญอกหลายอาชพทนาเปนหวงปจจบนมAIท�า

เทรดเดอร (Trader) หลายตวทสามารถเทรดโดยไมม

อารมณเขามาเกยวของท�าใหเทรดไดก�าไรเทากบหรอ

มากกวามนษย หรอธรกจประเภทCustomer Service

กมหนยนตตอบค�าถาม(Chatbot)ทมาชวยตอบปญหา

ลกคาในธรกจคาออนไลน (E-commerce) และธรกจ

สรรหาพนกงานใหม (Recruitment)กม AI เขามาชวย

คดเลอกประวตผสมครงาน(CV)

ทอเมรกาเคยจดงานเชญผสรรหาพนกงานใหม

ทมความเชยวชาญระดบโลก(GlobalRecruiter)ทมชอ

เสยงมา10ทานรวมกบอก1ผสรรหาทเปนAIมาแขง

กนคดเลอกประวตผ สมครงานจ�านวน 6,000 ใบเพอ

คดผสมครทมคณสมบตเหมาะสมกบบรษททสด ผชนะ

อนดบ 1 และ 2ทคดเลอกไดอยางมคณภาพคอมนษย

โดยใชเวลาคดเลอก24ชวโมงในขณะทAIสามารถคด

เลอกผสมครไดอยางมคณภาพเปนอนดบ3โดยใชเวลา

คดเลอกเพยง 3 วนาท แตเมอเปลยนมมมอง AI จาก

เปนภยคกคามมาเปนการ ‘ชาญฉลาดใช’ คนทท�างาน

สรรหาพนกงานใหมกสามารถใชโอกาสนท�างานรวมกบ

เทคโนโลยเมอใชเวลาคดเลอกประวตผสมครงานนอยลง

กสามารถใชเวลากบการสมภาษณและฝกอบรมพนกงาน

ไดมากขน

2 Susskind, Richard. 2017. Tomorrow’s Lawyers: An Introduction to Your Future. Oxford University Press.

แลวองคกรจะตองท�าอยางไรเพอรบมอกบโลก

เทคโนโลยทก�าลงมาถง องคกรแบบดงเดมทตองการ

ปรบตวรบเทคโนโลยโดยจางคนดจทล (Digital Talent)

เขามาท�างานควรรจกการสรางคณคาใหแกพนกงาน

ภายในองคกร(employeevalueproposition)เพอดงดด

พนกงานในแบบทบรษทตองการจากการส�ารวจลกษณะ

งานทคนดจทลของไทยตองการ5อนดบแรกคอการได

เงนเดอนและผลตอบแทนทด(66%)การมสมดลระหวาง

การท�างานและการใชชวต (63%) ความทาทายในการ

ท�างาน(50%)การมเสนทางความกาวหนาในสายอาชพ

(40%)และบรษทมวฒนธรรมการท�างานทตรงกบบคลก

(38%)โดยทกษะทางเทคโนโลยทเปนทตองการมากทสด

ในปจจบนคอAI,BigdataและCloudcomputing

การเปลยนแปลงของงานในอนาคตท�าใหวงจร

ชวตการท�างานของคนในยคปจจบนตางจากยคกอนทม

เพยงการเรยนท�างานและเกษยณอาย ในโลกยคนคน

ท�างานตองพบเสนทางทตองพฒนาตวเองและประกอบ

สรางตวเองใหม (Reinvent) ตลอดเวลา คนในยคนจง

จ�าเปนตองปรบตวโดยการก�าหนดเปาหมาย ขวนขวาย

เตมทกษะทขาดและสรางความสามารถจากตวชวยเพอ

ปรบเปลยนตนเองใหทน

ประเทศสงคโปรเปนประเทศหนงทใหความ

ส�าคญกบการReinventตวเองและรฐบาลสงคโปรไดเขา

มามบทบาทในเรองนอยางจรงจงเชนรฐบาลสงคโปรได

จดท�าplatformชอMySkillFutureทใหประชาชนเขาไป

กรอกขอมลประวตและทกษะทตนเองม แลวระบบจะ

แนะน�าอาชพทเหมาะกบทกษะทมอย รวมถงระบทกษะ

ทคนนนๆควรขวนขวายเพมประเทศสงคโปรไดรบรอง

หลกสตรอบรมกวา24,000หลกสตรทงระยะสนและระยะ

ยาว ซงเปดสอนโดยผใหบรการหลายแหง รฐอดหนน

คาใชจายในการอบรมบางสวนใหกบประชาชน รวมถง

16 รายงานทดอารไอ

ชดเชยคาเสยเวลาใหนายจาง และแจกคปองอบรมให

ประชาชนคนละ500เหรยญสงคโปร

ตวอยางของตวชวยReinventตวเองจากบรษท

สตารทอพเชนบรษทAndelaทประเทศเคนยาไดจด

หลกสตรอบรมเขมขน6 เดอนผผานการคดเลอกจะได

อบรมการเขยนโปรแกรมและออกไปท�างานแกไขปญหา

จรงกบบรษทลกคา ระหวางโครงการผเขารวมจะไดรบ

เงนเดอนและท�างานเตมเวลาและทประเทศสหรฐอเมรกา

รฐเคนตกกกมบรษทสตารทอพชอBitsourceทรบอดต

คนงานเหมองถานหนทถกปดมาเปนโปรแกรมเมอรโดย

คดคนทมทกษะการคดเปนกระบวนการแลวสอนเขยน

โปรแกรมโดยเรมจากศนยวธการเชนนถกขยายไปใชใน

หลายรฐในอเมรกาเพอชวยแกปญหาคนวางงาน

ในขณะทรฐบาลไทยมหลกสตรของกรมพฒาฝมอ

แรงงานเพยง3,000หลกสตรและเปนหลกสตรระยะสน

เนนทกษะพนฐานและงานฝมอท�าใหไมเออตอการRe-

invent ตวเอง น�ามาสขอเสนอใหรฐบาลชวยใหแรงงาน

ไทยReinventตวเองโดยการสรางระบบขอมลชทกษะ

ทตลาดตองการสรางระบบแนะแนวอาชพสงเสรมใหผ

ฝกอบรมแขงขนกน เชน พฒนาหลกสตรอบรมทหลาก

หลาย จดการฝกอบรมคณภาพสง อดหนนคนงานและ

นายจางส�าหรบคาใชจายฝกอบรมและคาเสยเวลางาน

เยาวชนในวนนจะตองเตรยมตวเองใหพรอมกบ

งานทยงไมมในวนน ใชเทคโนโลยทยงไมเกดขน และ

แกปญหาทวนนยงไมรวาคออะไร การศกษาขนพนฐาน

จงจ�าเปนตองพฒนาคนรนใหมใหมทกษะแหงอนาคต

มพรอมทงทศนคต (Attitude) ทกษะ (Skill) และความ

ร (Knowledge) การจ�าความรจะมประโยชนลดลงเมอ

เทคโนโลยกาวเขามา สงส�าคญกวาคอทศนคตใฝเรยนร

ทกษะคดสรางสรรค สอสารเกง คดแกปญหาเปน และ

สามารถท�างานเปนทมเพอรบมอกบปญหาทซบซอน

เกนกวาจะแกปญหาดวยตวคนเดยวในโลกอนาคต การ

ศกษาทจะท�าใหผเรยนพรอมกบโลกอนาคตไดนนจะตอง

เปนการศกษาทไมใชเพยงนงฟงอยางเดยวผเรยนจะตอง

ไดเลนและลงมอท�า(Activelearning)

ทกษะการเขยนโปรแกรม (Coding) เปนอก

ทกษะทมความจ�าเปนตอโลกอนาคตทจะชวยใหผเรยน

เขาใจและสามารถสรางสรรคสงทจะเปนอนาคตของโลก

นเชนAIหรอRobotรวมถงพฒนาทกษะการคดอยาง

เปนระบบทกขนตอน

เมอกลาวถงเรองสงคมแหงเทคโนโลยแลว ก

ตองพดถงประเทศเลกๆในยโรปเหนอประเทศหนงนน

คอเอสโตเนย ซงเปนประเทศทรอยละ 99 ของบรการ

สาธารณะสามารถตดตอใชบรการออนไลน รอยละ 33

ของประชากรเลอกตงออนไลน และเปดรบคนตางชาต

เปนพลเมองเอสโตเนยออนไลนนอกจากนนการบรหาร

การศกษาของประเทศเอสโตเนยกเปนการบรหารแบบ

ออนไลนทงหมดไมวาจะเปนการดตารางเรยนลาเรยน

ให-สงการบาน รวมถงพอแมสามารถตดตามขอมลการ

เรยนของลกไดออนไลน

ส งท เ กดขนสะท อนถงวสยทศน ผ น� าของ

เอสโตเนย Toomas Hendrik Ilves ประธานาธบด

เอสโตเนย(2006-2016)ซงไดกลาวไววาการเปลยนแปลง

สงคมตองเรมมาจากเยาวชนโดย“มอบการศกษาทเออ

ใหพวกเขาอยในสงคมอนาคตได”และไดกลาวถงการให

เดกเอสโตเนยเรยนเขยนโปรแกรมตงแตเดกไววา“ถาคณ

เรยนแกรมมาภาษาตางประเทศตอน7-8ขวบแลวมนจะ

ตางอะไรกบการเรยนเขยนโปรแกรม”AveLauringson

อดตผจดการมลนธเทคโนโลยสารสนเทศเพอการเรยนร

ซงเปนมลนธส�าคญทไดวางรากฐานสารสนเทศให

เอสโตเนยไดกลาวไววา “ใครทเขยนโปรแกรมไดจะไมม

ปญหาในการหางานเพราะทกบรษทจะมองหาคณ”

17ฉบบท 142 กรกฎาคม 2561

การเรยนเขยนโปรแกรมไมจ�าเปนตองเกดขนท

หนาคอมพวเตอรเสมอไปประเทศฟนแลนดสอนใหเดก

เขยนโปรแกรมดวยโจทยการจดโตะอาหาร เชน เราจะ

ไมไดกนขาวหากเราวางอาหารกอน แลวตามดวยจาน

ตอดวยชอนสอม และปผาปโตะเปนอนดบสดทาย การ

เรยนในลกษณะนใหทงความสนกและไดซมซบทกษะการ

คดอยางเปนระบบและเปนล�าดบในทกขนตอน หรอถา

เราเดนเขาไปทโรงเรยนในเอสโตเนย เราจะเหนเดกท�า

เกมสกนโดยการเขยนโปรแกรมภาษาภาพ เดกทโตขน

มาอกระดบหนงกจะรวมกลมกนประกอบหนยนตบงคบ

นอกจากนนเอสโตเนยกยงมโครงการใหเดกรวมกลมกน

ไปดปญหาของผสงอาย และใหเดกๆพฒนาเทคโนโลย

ทจะชวยแกปญหาผสงอาย

การเรยนเขยนโปรแกรมในโรงเรยนของประเทศ

เอสโตเนยเกดจากความรวมมอระหวางภาครฐ ภาค

เอกชนและภาคการศกษาผานโครงการProgramming

Tigerซงเรมเพยง20โรงเรยนในป2012และไดขยาย

ผลในปจจบนเปน 440 โรงเรยนจาก 550 โรงเรยนทว

ประเทศ ภาคแตละฝายมบทบาทดงน ภาครฐจดท�า

หลกสตรบรณาการสอดแทรกการเรยนโปรแกรมสราง

หนยนตในวชาตางๆ และสนบสนนงบประมาณ มลนธ

เทคโนโลยสารสนเทศเพอการเรยนรเปนผด�าเนนการจด

อบรมครจดหาสอการสอนใหโรงเรยนทขาดแคลนรวมถง

สนบสนนงบประมาณใหกบกจกรรมนอกหองเรยน และ

ครมการรวมกลมและแลกเปลยนเรยนรถงวธการสอนท

ดเพอปรบปรงการสอนอยเสมอ

กลบมาทประเทศไทยกบค�าถามวาประเทศไทย

พรอมแคไหนกบโลกอนาคตผลการสอบPISA (2015)

ชวารอยละ 50 ของเดกไทยอาย 15 ปอานจบใจความ

ไมได รอยละ 53 แกโจทยคณตประยกตอยางงายไมได

รอยละ47แกโจทยวทยประยกตอยางงายไมไดรอยละ

36ไมผานเกณฑทง3วชาและรอยละ54ของเดกไทย

ไมสามารถท�างานกลมเพอแกปญหาทซบซอน

แมวาขอมลขางตนจะแสดงใหเหนวาการศกษา

ไทยนาเปนหวงไมนอย คณศภณฎฐกลาววาหากมอง

ในรายละเอยดแลวการศกษาไทยยงมความหวงเมอน�า

คะแนนPISAมาแจกแจงโดยคาเฉลยจะพบวาโรงเรยน

ทสอนนกเรยนยากจนมคะแนนPISAต�ากวามาตรฐาน

แตกพบดวยวามบางโรงเรยนทแมจะสอนนกเรยนยากจน

แตกไดคะแนนPISAสงกวาคาเฉลยทงประเทศรวมถง

สงกวาคาเฉลยทวโลก นอกจากนนประเทศไทยกยงม

โรงเรยนทางเลอกทจดการเรยนการสอนโดยทใหนกเรยน

ศกษาหาความรดวยตนเองและท�าโครงการเพอแกปญหา

เชน โรงเรยนดรณสกขาลย และโรงเรยนล�าปลายมาศ

พฒนา มภาคเอกชนอยางบรษท LearnEducation ท

พฒนาโปรแกรมสอนหนงสอทนกเรยนเลอกเรยนไดตาม

ความเรวทตองการบรษทCDGจดท�าBoothcampเขยน

โปรแกรมในโรงเรยนและเมอปลายเดอนมนาคมทผานมา

งานEducationDisruption&Hackathonมทมสมครเขา

มาพฒนาEdtechเพอแกปญหาการศกษากวา300ทม

ประเทศไทยยงมคร โรงเรยน และองคกรทม

ความสามารถ มความคดและพลงทจะท�าใหการศกษา

ไทยเปนการศกษาแหงอนาคต เพยงแตปจจบนเรายง

ท�างานแยกสวนกนภาคการศกษาตองเปดรบเทคโนโลย

เขามาเสรมการเรยนรเปดโอกาสใหประชากรทกชวงอาย

กลบเขามาพฒนาตวเองเอกชนสนบสนนใหพนกงานได

เพมพนทกษะ และรฐบาลตองมนโยบายสนบสนนการ

เรยนรตลอดชวต โดยเฉพาะชวยเหลอคนมโอกาสนอย

ใหมโอกาสไดเปลยนอาชพ

18 รายงานทดอารไอ

สถานการณในอนาคตเมอความปนปวนของเทคโนโลยเขามากจะท�าใหแรงงานจ�านวนไมนอยตองออกนอกระบบและบางสวนกจะประกอบอาชพอสระ โดยเฉพาะกลมทหนมาท�าอาชพอสระผาน online platform ซงเปนอาชพทตอบสนองความตองการของแรงงานรนใหมทชอบความเปนอสระ ความยดหยน เปนนายตวเอง และสามารถท�างานผาน onlineplatform ซงท�าไดงายและมตนทนต�ากวา

19ฉบบท 142 กรกฎาคม 2561

การปรบระบบสวสดการสงคมพรอมรบโลกใหมทผนผวน โดย รศ.ดร.วรวรรณ ชาญดวยวทย ดร.วชสณ วบลผลประเสรฐ ดร.บญวรา สมะโน เจนพงพร รวมน�าเสนอโดย คณสทธพงศ กนกากร (สมาชกคณะท�างานดานเทคนค National Digital ID และผรวมกอตงบรษท WS3)

สวสดการสงคมมหลายประเภทและมเปาหมาย

เพอปองกนและบรรเทาความเดอดรอนของประชากร

จากเหตตางๆ ไมวาจะเปนการตกงาน ความเจบปวย

ทพพลภาพหรอการขาดรายไดเพอท�าใหคนเหลานนม

ชวตและภาวะทางสงคมทดขน

รายงานนแบงเนอหาเปน3สวนดงน

สวนท1สวสดการส�าหรบแรงงานในระบบโดย

รศ.ดร.วรวรรณชาญดวยวทย

สวนท2สวสดการส�าหรบแรงงานนอกระบบโดย

ดร.วชสณวบลผลประเสรฐและ

สวนท 3 สวสดการส�าหรบกลมคนดอยโอกาส

ในสงคม โดย ดร.บญวรา สมะโน เจนพงพร และ

การใชประโยชนจากเทคโนโลยในการใหสวสดการสงคม

โดยคณสทธพงศกนกากร

ทงน กองบรรณาธการไดจดพมพบทสรปของ

การน�าเสนอในหวขอนในรายงานทดอารไอฉบบท 141

เดอนมถนายน2561แลว

20 รายงานทดอารไอ

ภาครฐตองเรงปรบตวเพอสรางระบบก�ากบดแลทเหมาะสมส�าหรบอนาคตโดยเฉพาะในชวงทโลกก�าลงเปลยนผานไปสยคดจทลทการเปลยนแปลงทางเทคโนโลยครงใหญก�าลงสรางความปนปวน (disruption) เทคโนโลยใหมดงกลาวสามประเภทแรกทก�าลงปนปวนเศรษฐกจและสงคมไทย ไดแก แอปพลเคชนเรยกรถแทกซ (ride sharing) โดรนสงพสด และการระดมทนผานเหรยญดจทล

21ฉบบท 142 กรกฎาคม 2561

ปรบทศนคตภาครฐเพอรบความเปลยนแปลงแหงอนาคต โดย ดร. เดอนเดน นคมบรรกษ และ คณเทยนสวาง ธรรมวนช รวมน�าเสนอโดย คณรพ สจรตกล (เลขาธการส�านกงานคณะกรรมการ ก�ากบหลกทรพยและตลาดหลกทรพย (ก.ล.ต.) )

โลกก� า ล ง เป ลยนผ านไปส ย ค ดจ ทลท การ

เปลยนแปลงทางเทคโนโลยครงใหญก�าลงสรางความ

ปนปวน (disruption) โดยเทคโนโลยสามประเภทแรก

ทก�าลงปนปวนเศรษฐกจและสงคมไทย ไดแก แอปพล-

เคชนเรยกรถแทกซ (ride sharing) โดรนสงพสด และ

การระดมทนผานเหรยญดจทล เทคโนโลยเหลานสราง

ความทาทายอยางนอย 4 เรอง ไดแก (1) การแขงขน

กบผประกอบการรายเดม เชน ในกรณรถแทกซทเรยก

ผานแอปพลเคชน (2) การละเมดความเปนสวนตวของ

ประชาชนเชนจากการถายภาพดวยโดรน(3)ความเสยง

ตอชวตและทรพยสนของประชาชน เชน กรณอบตเหต

จากโดรนและ(4)การกออาชญากรรมทางคอมพวเตอร

(cybercrime)เชนการหลอกลวงนกลงทนจากการระดม

ทนผานเหรยญดจทล ดงนน ภาครฐไทยจะตองปรบ

เปลยนทศนคตเพอรบความเปลยนแปลงแหงอนาคต

รวมทงเรงปรบตวเพอสรางระบบก�ากบดแลทเหมาะสม

ดวย

การน�าเสนอในหวขอนได สรปและเรยบเรยง

ประเดนการอภปราย รวมทงเพมเตมขอมลทเปน

ประโยชนนอกเหนอจากทไดน�าเสนอไวในการสมมนา

กองบรรณาธการจงไดจดพมพบทความนในรายงาน

ทดอารไอฉบบท140เดอนพฤษภาคม2561

22 รายงานทดอารไอ

ทางเลอก-ทางรอดประเทศไทยในยคแหงความปนปวนทางเทคโนโลย รวมอภปรายโดย ดร.กอบศกด ภตระกล ดร.เดชรต สขก�าเนด คณเรองโรจน พนผลและ คณสฤณ อาชวานนทกล ผด�าเนนการอภปราย ดร.ณฏฐา โกมลวาทน

การเปลยนแปลงทางเทคโนโลยในปจจบนทเกด

ขนทงในและตางประเทศกอใหเกดความกงวลใจตอการ

เตรยมความพรอมเพอรบมอเปนอยางมากผอภปรายทง

4 ทานไดรวมน�าเสนอความคดเหน แนวทางการรบมอ

และการเตรยมความพรอมตอการเปลยนแปลงดงกลาว

ซงสาระส�าคญของการอภปรายสามารถสรปไดดงน

นโยบายและกฎระเบยบของประเทศไทยกบปญหาการสรางธรกจสตารทอพระดบยนคอรน (Unicorn)1 และรปแบบการปรบตวของภาครฐเพอรองรบการเปลยนแปลงดงกลาว ดร. กอบศกด ภตระกล (รฐมนตรประจ�าส�านกนายกรฐมนตร)

แนวคดเรองเทคโนโลยเปนเรองทคนสมยกอน

1 สตารทอพทมมลคาบรษทเกน 1 พนลานดอลลารสหรฐ

ไมคดวาจะเกดขนจรงและจะสามารถสรางประโยชน

ใหกบสงคมไดดงเชนปจจบน แตการเปลยนแปลงทาง

เทคโนโลยเหลานไดกลายมาเปนอกหนงปจจยส�าคญท

เกยวของกบการด�าเนนชวตประจ�าวนของคนในสงคม

ดงนน ภาครฐจ�าเปนตองปรบตวเพอรบมอตอการ

เปลยนแปลงโดยผานประเดนใหญ3ประเดนคอ

1. การปรบปรงและแกไข ตลอดจนการออก

กฎหมายเพอใหสอดคลองกบสถานการณความเปนจรง

ในปจจบน ภาครฐจ�าเปนตองปรบเปลยนการก�ากบดแล

ในสวนของกฎหมายเสยกอน เนองจากกฎหมายของ

ประเทศไมรองรบสงทเกดขนในปจจบน ทงน ภาครฐ

เรมใหความส�าคญกบประเดนนมากขน ซงเหนไดจาก

แนวคดการจดตงคณะกรรมการเพอแกปญหาขางตนนน

คอ คณะกรรมการรางกฎหมายเพอรองรบธรกรรมทจะ

เกดขนในอนาคตและมการออกกฎหมายเพอตอบสนอง

ความตองการและอ�านวยความสะดวกใหกบประชาชน

ตวอยางเชน

23ฉบบท 142 กรกฎาคม 2561

1)พระราชบญญตแกไขประมวลกฎหมายแพง

และพาณชย เพอสงเสรมวสาหกจเรมตนท

จะรองรบการประกอบธรกจสตารทอพมาก

ยงขน

2)พระราชบญญตแซนดบอกซ (Sandbox)จะ

เพมขอบเขตในการสรางแซนดบอกซมาก

ขน เพอเออใหผทอยากท�านวตกรรมใหมๆ

สามารถท�าไดอยางถกตองตามกฎหมาย

3)พระราชบญญตรฐบาลอเลกทรอนกส (e-

Government) ทมหวใจคอการน�าขอมลมา

ใชประโยชนมากยงขน ทงน�าไปสการสราง

เทคโนโลยเพอการแลกเปลยนขอมลระหวาง

หนวยงานรฐ

2. การพฒนาขดความสามารถของหนวยงาน

ขบเคลอนก�ากบดแลตลอดจนผรางกฎหมายจากเดมท

หนวยงานทท�าหนาทก�ากบดแลขางตนยงมองไมเหนภาพ

สงทก�าลงเกดขนซงท�าใหการขบเคลอนงานเปนไปไดชา

กวาทควรจะเปน จงตองมการพฒนาเพอยกระดบความ

เขาใจของหนวยงานดงกลาว เพอใหเกดความรความ

เขาใจอยางถองแทในตวของกฎหมายและสงทตองการ

จะบงคบใช จากทกลาวมาขางตนชใหเหนวา แมเราจะ

มกฎหมายทดแลว แตหากผก�ากบดแลหรอผบงคบใช

กฎหมายยงไมมความเขาใจอยางแทจรงการพฒนากไม

สามารถเกดขนได

3. การสรางความตงใจและความตองการทจะ

ผลกดนใหประเทศไทยกาวหนาไปใหทนตางชาต การ

ด�าเนนงานของภาครฐไมควรทจะปกปองตวเองมากเกน

เหตจนท�าใหไมสามารถทจะพฒนาประเทศไดอยางเตม

ทยกตวอยางเชนแมวาประเทศไทยจะมสตารทอพสนใจ

เขามาประกอบธรกจอยมากโดยเฉพาะในตางจงหวดแต

ภาครฐกยงคงไมเปดใจเพอรบสงทเกดขนอยางเตมทเหน

ไดจากชาวตางชาตทจะเขามาประกอบธรกจสตารทอพยง

จ�าเปนทจะตองใชวซานกทองเทยวทงๆทมความสนใจท

จะเขามาประกอบธรกจสตารทอพในประเทศไทยซงหาก

มการเปดใจรบสงน การเปดใหมวซาแบบพเศษส�าหรบ

ธรกจสตารทอพดงกลาวกจะเปนตวชวยอ�านวยความ

สะดวกใหกบผประกอบธรกจสตารทอพได

ภาครฐมแนวทางการเพมประสทธภาพการท�างานอยางไรเพอใหตอบโจทยกบสถานการณปจจบน

การด�าเนนงานของภาครฐเพอตอบโจทยการ

เปลยนแปลงดงกลาว นอกจากการรเรมแนวคดทบทวน

และปฏรปกฎหมายแลวหนวยงานภาครฐยงจ�าเปนตอง

ปรบเปลยนบทบาทตนเองใหเปนผอ�านวยความสะดวก

มากขน ส�าหรบแนวทางทเหมาะสมเพอรองรบการ

เปลยนแปลงทางเทคโนโลยในปจจบนนน ภาครฐควร

24 รายงานทดอารไอ

ลดบทบาทของตนเองลงใหเปนเพยงสวนสนบสนนและ

รบฟงปญหาอกทงยงควรสงเสรมและผลกดนใหเอกชน

มบทบาทมากยงขน และตองรกษาความสมดลทเหมาะ

สมตอการเปลยนแปลงระหวางโลกเกาและโลกใหม ท

ตองค�านงถงประชาชนทกภาคสวนในประเทศทยงมความ

แตกตางกนอยมากทงในเรองการเขาถงสทธและขาวสาร

ตางๆกลาวคอในขณะทโลกใหมเปนหวหอกในการสราง

การพฒนาประเทศเพอกาวไปขางหนา กยงคงมคนอก

กลมหนงทยงไมเขาใจการเปลยนแปลงทเกดขนนน

ปญหาการสรางสตารทอพในประเทศไทย เมอเทยบกบประเทศอนๆ ในอาเซยน คณเรองโรจน พนผล (ผกอตง Disrupt University และกองทน 500 TukTuks)

ธรกจสตารทอพในประเทศไทยยงเผชญกบ

ปญหาส�าคญอย3ประเดนทท�าใหธรกจไมสามารถเตบโต

ไดถงระดบยนคอรนดงรายละเอยดตอไปน

1. ปญหาดานระยะเวลาการกอตวของสตารท

อพธรกจสตารทอพในประเทศไทยเพงเกดขนไมนานเมอ

เทยบกบประเทศอนในอาเซยนทสตารทอพมการเตบโต

ส�าหรบประเทศไทยยงคงเปนคลนลกแรกนอกจากนน

ตลาดสตารทอพในประเทศไทยมลกษณะเฉพาะทไมใหญ

ไมเลก และการประกอบธรกจกเนนการอยไดเปนหลก

จงไมดงดดการลงทนจากตางประเทศมากนกเมอเทยบ

กบประเทศอน

2. ปญหาทางดานการเงนและการระดมทน

ธรกจสตารทอพในประเทศไทยยงคงมจดออนดานการ

เงนและการระดมทนทยงมปญหาคอขวดประกอบกบม

ความเปนไปไดทธรกจเหลานจะถกตมลคาต�ากวาทเปน

จรง อนจะท�าใหสตารทอพทเกดขนในประเทศไทยเสย

เปรยบในการระดมเงนทนจากนกลงทน กลาวคอ หาก

เปรยบเทยบสตารทอพทมลกษณะเหมอนกนทกประการ

แตแหงหนงเกดในไทยและอกแหงก�าเนดในตางประเทศ

เชน ประเทศสงคโปร การระดมเงนทนของสตารทอพท

เกดขนในสงคโปรจะไดมลคามากกวา

3. ปญหาความขาดแคลนบคลากรทมความ

รความสามารถ แมวาธรกจสตารทอพในประเทศไทย

จะเตบโตอยางรวดเรว แตประเทศไทยยงคงตองการ

บคลากรทมความรความสามารถอยพอสมควรในปจจบน

พบวาบคลากรในประเทศทมความสามารถยงไมเพยงพอ

ตอความตองการของภาคธรกจทงหมดภายในประเทศจง

มความจ�าเปนทจะตองน�าเขาแรงงานตางชาตทมความ

สามารถเพอชดเชยความขาดแคลนดงกลาว

อยางไรกตาม แนวทางการสรางสตารทอพของ

ไทยในขนแรกไมจ�าเปนทจะตองตงเปาหมายทจะสราง

ธรกจสตารทอพมลคาสงถงระดบยนคอรน แตควรสราง

กระแสคลนสตารทอพทอยในระดบทต�าลงมา(ระดบโพน)

จ�านวนหลายๆ แหงใหไดกอน เพอจะเปนตวสนบสนน

การสรางกระแสคลนลกทสองอกครงเพอใหเหลาสตารท

อพระดบโพนเหลานกลายเปนระดบยนคอรนไดในอนาคต

นอกจากน ในขนตนนรฐบาลควรมบทบาทใน

การปรบปรงและสงเสรมสภาพแวดลอมใหเหมาะสมและ

รองรบการพฒนาประเทศใน3ประเดนดงตอไปน

1. การปรบแกกฎหมายใหมความสอดคลองกบ

สถานการณปจจบน ในบางครงกฎหมายของ

ประเทศไทยยงไมสามารถน�ามาใชกบสงทเกด

ขนในปจจบนได จงควรมการปรบแกใหมความ

ทนสมยมากขน

2. การปรบตวชวดโดยใหความส�าคญกบภาค

ปฏบตประกอบไปดวย เพอใหระบบราชการม

ประสทธภาพในการน�าแผนการตางๆมาปฏบต

25ฉบบท 142 กรกฎาคม 2561

ไดจรง ทงน อาจเปนผลมาจากการก�าหนดตว

ชวดของสวนราชการ ท�าใหเกดการปฏบตเพอ

มงไปสเปาหมายทปลายทางเทานน โดยบาง

ครงอาจไมค�านงถงการเรยนรในขณะปฏบตซง

ผลลพธจากตวชวดทออกมากไมอาจสะทอน

ความเปนจรงไดทงหมด

3. การปรบทกษะแรงงานผานนวตกรรมทเกดขน

โดยบทบาทของเอกชนเปนหลกโดยทหนวยงาน

ภาครฐท�าหนาทเปนผสนบสนน ทงน อาจรวม

ไปถงการกระจายอ�านาจการตดสนใจไปสชมชน

ความมนใจกบแนวทางของรฐบาลทรบมอกบเทคโนโลยทปนปวน การเปลยนแปลงทางเทคโนโลยทจะสงผลกระทบตอแรงงาน และแนวทางการรบมอของภาครฐดร. เดชรต สขก�าเนด (หวหนาภาควชาเศรษฐศาสตรเกษตรและทรพยากร คณะเศรษฐศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร)

ในอนาคตแรงงานจะถกทดแทนดวยเครองจกร

และปญญาประดษฐ (AI) แรงงานจงจ�าเปนตองปรบตว

ใหทนเทคโนโลย แตการปรบตวระหวางปจจยการผลต

ทนและแรงงานยงมความแตกตางกนมากทงแรงงาน

ยงตองใชเวลานานในการปรบตวเพอไปท�างานในรปแบบ

ใหมโดยเฉพาะอยางยงในแรงงานทไมมทกษะนอกจาก

น วงจรการพฒนาเทคโนโลยและวงจรผลตภณฑทสน

ลงถอเปนโจทยใหมทมความทาทายส�าหรบแรงงาน

ไทยทงน การทประเทศไทยยงไมไดเตรยมความพรอม

ในเรองนมากนกจะท�าใหอ�านาจการตอรองของแรงงาน

ไทยลดลง และจะมผลกระทบตอคณภาพชวตของคนใน

สงคมวงกวางได

แนวทางการรบมอและการเตรยมความพรอม

ของภาครฐมอย3ประเดนใหญคอ

1. การฝกทกษะแรงงานควรด�าเนนการใน

ลกษณะกระจายอ�านาจและเปนเชงรกมากขน โดยหนวย

งานภาครฐอาจด�าเนนการโดยมองจากดานอปสงคหรอ

demandsideมากขนเพอใหแรงงานไดฝกทกษะความ

สามารถทตรงตามความตองการของตนเอง

2. การสรางความจ�าเพาะเจาะจงหรอทกษะ

เฉพาะทางใหกบแรงงาน เชน ความนมของมอ การชม

การสมผสเปนตนตลอดจนการพฒนาในเชงพนทอาท

การวางแผนพฒนาเขตเศรษฐกจพเศษวาควรออกแบบ

อยางไรใหเออตอสภาพแวดลอมของทองถน

3. การดแลสวสดการของแรงงาน ภาครฐควร

มสวสดการทเพยงพอและเหมาะสมตอการรบมอการ

เปลยนแปลงทางเทคโนโลยใหกบแรงงานอยางไรกตาม

ประเดนดานสวสดการทางสงคมกยงเปนขอถกเถยง

กนอยวาระดบไหนจงจะเหมาะสม เพราะหากภาครฐให

สวสดการกบแรงงานมากเกนไปอาจลดแรงจงใจในการ

ท�างานของแรงงานได

ปญหาความเหลอมล�าทอาจเกดขนจากการทดแทนแรงงานเพราะการเปลยนแปลงทางเทคโนโลย

ความเหลอมล�าของแรงงานสามารถวดไดจาก

การกระจกตวของผลตภาพแรงงาน การเกดขนของ

ปญญาประดษฐ และ Platform บางอยางท�าใหการ

กระจกตวของผลตภาพแรงงานเพมขนไปดวย เชน

แอปพลเคชนการเดนทาง แอปพลเคชนโซเชยลมเดยท

มเพยงไมกแอปพลเคชนเปนตนอยางไรกตามในความ

เหนสวนตวมองวาการพฒนาไปสยคดจทลไมไดเปนตว

26 รายงานทดอารไอ

รบประกนวาจะเกดความเหลอมล�านอยลงแตมโอกาสท

ปญหาความเหลอมล�าจะลดลงไดเพราะการเปลยนแปลง

ทางเทคโนโลยท�าใหการเรมธรกจมตนทนนอยลงและเกด

ความสะดวกสบายมากขน

ความปนปวนทางเทคโนโลยกบการเปดกวางของพนท และสทธเสรภาพทางการเมองใหกบประชาชนคณสฤณ อาชวานนทกล (กรรมการผจดการดานการพฒนาความร บรษท ปาสาละ จ�ากด)

การเปลยนแปลงของเทคโนโลยไมไดท�าให

ประชาชนมสทธเสรภาพในการแสดงความคดเหนใน

ประเดนทางการเมองเพมมากขน จะเหนไดจากการเขา

ถงอนเทอรเนตของประชาชนยงเปนสงทรฐบาลสามารถ

ควบคมไดการสอดแนมการปดกนความคดเหนลวนอย

ในมอของผมอ�านาจทงสน

พฒนาการของประเทศเรองเศรษฐกจดจทล

ปจจบนมการท�าDigitalRevolution Index เพอใชเปน

ตวชวด โดยเมอป ค.ศ.2017ประเทศไทยไดรบคะแนน

ลดลง ทงน มองคประกอบในการคดคาดชนครอบคลม

4ดานดงน

1. อปทาน:โครงสรางพนฐานความสามารถในการ

เขาถงอนเทอรเนต

2. อปสงค : คนในสงคมยนดทจะใช อปกรณ

เทคโนโลยบรการใหมๆมากนอยเพยงใดซงผ

บรโภคในประเทศไทยมการใชเทคโนโลยsocial

mediaอยในระดบทด

3. สภาพแวดลอม: สภาพแวดลอมในการก�ากบ

ดแลและลงทนครอบคลมตงแตกฎหมายทเปด

กวาง เออตอการลงทน รวมไปถงรฐบาลทม

ความโปรงใส ซงประเทศไทยมทศทางไปใน

ทางทควบคมและตกรอบมากกวาเปดกวางและ

สนบสนน และยงมความกงวลในการใชซอขาย

สนคาทางอเลกทรอนกสอย

4. การสนบสนนนวตกรรมและความเปลยนแปลง:

ตองสรางวฒนธรรมผประกอบการ คอ มความ

กลาเสยงแตการทผประกอบการจะกลาเสยงได

ตองมโครงสรางและสภาพแวดลอมทรองรบและ

สนบสนนใหคนรสกวาสามารถขดผลประโยชน

หรอแสดงความคดเหนทไมตรงกบผมอ�านาจได

เมอพจารณาจากดชนทง 4 ดานทสนบสนนให

เกดการพฒนาทางเทคโนโลยของประเทศพบวาปจจย

ทางดานสภาพแวดลอมภายในประเทศและการสนบสนน

นวตกรรมยงเปนปญหาส�าคญทมผลตอการพฒนา

นวตกรรมและเทคโนโลยในประเทศไทย

นอกจากน ยงมความกงวลในเรองของปญญา

ประดษฐทมจ�านวนเพมสงขนซงอาจจะเขามาทดแทน

แรงงานมนษยได โดยหากอาชพทถกแทนทเปนอาชพ

ทตองการโอกาสในการบมเพาะทกษะของแรงงานเพอท

จะกาวไปยงอาชพทใชทกษะจ�าเพาะแลว กจะสงผลให

ความเหลอมล�าเพมสงขนอาทอาชพผชวยทนายความ

หรอเสมยนในส�านกงานทนายความ(Paralegal)ซงเปน

แรงงานไรฝมอหากถกแทนทดวยปญญาประดษฐซงจะ

ท�าใหแรงงานเหลานไมสามารถกาวขนไปเปนแรงงานทม

ทกษะสงขนไดเชนอาชพทนายความ