บทท 2 แนวความคดในการประเมนผลโครงการ

แนวความคดในการประเมนผลโครงการ

• วชาการประเมนผลโครงการมพฒนาการ และเตบโตกาวหนามากในโครงการทางดานการศกษา ในโครงการดานการศกษา ประชากรกลมเปาหมายเปนตวนกเรยนทผประเมนสามารถตดตามตรวจสอบการเปลยนแปลงไดโดยงาย ครตองผกพนกบนกเรยนเปนระยะเวลานาน การศกษาขนพนฐานก าหนดใหนกเรยนตองอยในระบบโรงเรยนเปนเวลาถง 12 ป การจดหลกสตรเพอพฒตวนกเรยนในระยะตาง ๆ จงตองมการประเมนการเปลยนแปลงตาง ๆ ทเกดในตวผเรยนเพอพฒนาหลกสตร และตดสนใจคณคาของหลกสตรเหลานน

• ผลงานทมอทธพลอยางมากตอต าราทวาดวยการประเมนผลดวยวธวจยไดแกงานของแคมเบลและแสตนล(1969) เรอง การน ารปแบบการทดลอง และแบบกงการทดลองเขามาใชในการวจยประเมนผล

ความหมายของการประเมนผล• หมายถง การตรวจสอบเพอเปรยบเทยบวา โครงการทไดด าเนนงานไป บรรลวตถประสงคทตงไวเพยงใด ม

ผลตอสงคมทงทางตรงและทางออมอยางไรบาง เปนทางบวกหรอทางลบ มปญหาในการด าเนนงานเพยงใด การด าเนนของกจกรรมตาง ๆ กาวหนาและเปนไปตามแผนงานทก าหนดหรอไม ผลงานของโครงการมปรมาณและคณภาพตรงตามทตงใจไวหรอไม แนวคดและทฤษฎของโครงการเปนจรงหรอไม ทงนเพอจะไดน าผลการประเมนไปเปนขอมลเพอประกอบการตดสนใจในการก าหนดนโยบาย เพอวางแผนและบรหารโครงการในโอกาสตอไป

ความหมายของการประเมนผล

• นกประเมนผลทใชระเบยบวธการวจยในการประเมนผลใหความหมายของการประเมนโครงการไววา “เปนการใชกระบวนการทางวทยาศาสตรหรอการใชเทคนคการวจยทางสงคมศาสตร เพอหาขอมลทเปนจรงและเชอถอไดเกยวกบโครงการเพอตดสนวา โครงการประสบความส าเรจหรอไมเพยงใด สงคมไดรบประโยชนหรอโทษใดบาง”

ความหมายของการประเมนผล

• รอสซ และ ฟรแมนใหนยามไววา “การวจยประเมนผล เปนการน าเอากระบวนการวจยทางสงคมศาสตรเขามาใชเพอตรวจสอบแนวคด รปแบบ การน าไปใช และผลลพธ ตาง ๆ ของโครงการทางสงคมอยางเปนระบบ”

• การประเมนผลโครงการ (Program Evaluation) ตามแนวคดของการวจยประเมนผลจงหมายถง “การตรวจสอบขอเทจจรงทเกดจากการด าเนนงานของโครงการ ทงทางบวกและทางลบ ทงทางตรงและทางออมดวยการใชระเบยบวธทนาเชอถอ เชน ระเบยบวธการวจย (Research Method) เปนเครองมอเพอตรวจสอบขอจรงทไดจากด าเนนงานของโครงการ สวนใหญจะเนนไปทการคนหาผลลพธสดทาย (Outcomes) ของโครงการ เรยกการด าเนนงานดงกลาววาเปน การวจยประเมนผล (Evaluation

Research)”

แสดงจดมงหมายของการประเมนผลโครงการ

การประเมนผลโครงการ การคนหาความจรง ตรวจสอบการด าเนนงานของโครงการอยางละเอยด พจารณาอดตทผานมาเพอก าหนดแนวทางในอนาคต

การประเมนผลดวยวเคราะห ANALYTICAL EVALUATION

• โดยนยามทก าหนด การประเมนผลไมจ าเปนตองใชการวจยเปนเครองมอเพอคนหาความจรงเสมอไป ขนอยกบลกษณะของโครงการ ลกษณะของประชากรกลมเปาหมาย ขอบเขตการด าเนนงานของโครงการ การจดระบบขอมลขาวสารของโครงการ รวมไปถงแนวทางการประเมนผลทเคยจดมากอน

การวจยประเมนผลEVALUATION RESEARCH

• การวจยประเมนผลหมายถงการน าเอาระเบยบวธการวจยเขามาใชในการตรวจสอบขอเทจจรงทเกดจากการด าเนนงานของโครงการทางสงคม ทงทางบวก และทางลบ ทงตรงและทางออม ทงนเพอน าเอาผลทไดไปใชประโยชนในการตดสนใจ เชน ระบยกเลกโครงการ จะน าโครงการไปใชในทองทอน ๆ จะตดทอนหรอเพมงบประมาณ จะยบเลกการด าเนนกจกรรมบางอยางเปนตน

ความหมายของการวจยประเมนผล EVALUATION RESEARCH

องคประกอบทส าคญของการวจยประเมนผล

• ระเบยบวธการวจย

• การมงคนหาผลลพธของโครงการ

• ตวชวดหรอสงชวด และเกณฑความส าเรจ

• การน าเอาไปใชประโยชน

ความแตกตางระหวาง การวเคราะห และ การประเมนผล

แผนภาพแสดงตวอยางของการประเมนผลโครงการ

Program Evaluation คนหาความจรง

-เกษตรกรมสถานะการประกอบอาชพเปนอยางไร หลงจาก ไดรบเงนกยมจากรฐบาล-สขภาพของผทอยในโครงการหลกประกนสขภาพเปนอยางไร หลงจากมการใหบรการโดยไมเสยคาใชจาย.

แผนภาพแสดงตวอยางของการวเคราะหนโยบาย

-เกษตรกรจะมสถานะในการประกอบอาชพอยางไร หลงจาก ไดรบเงนกยมจากรฐบาล-สขภาพของผทอยในโครงการหลกประกนสขภาพจะเปนอยางไร หลงจากมการใหบรการโดยไมเสยคาใจาย

Policy Analysis ท านายลวงหนา

การวเคราะหนโยบาย แผนงาน และโครงการ (Policy , Program and Project Analysis) การประเมนผลโครงการ (Program Evaluation)

ระดบในการท านายปรากฏการณทางสงคม LEVELS OF PREDICTIONS

• การตดสนใจใด ๆ ของแผนงาน โครงการทางสงคมมกไมไดอางองขอเทจจรงเพยงอยางเดยว การคาดท านายผลการตดสนใจของแผนงาน/โครงการใด ๆ จะตองท านายผลการตดสนใจสภาพทางธรรมชาตของแผนงาน/โครงการนน ๆ มการแบงระดบในการท านายผลการตดสนใจใด ๆ เปน 4 ระดบ โดยพจารณาจากขอเทจจรง (Fact) คานยม (Value) พฤกตกรรมทางสงคม (Social Behavior) และ ปรชญาในการอย รวมกนของชมชน (Political Philosophy) (Fischer,1980)

ระดบของการคนหาความจรง EMPIRICAL JUDGEMENT

• Verification = Empirical Judgement

• เครองมอ = Evaluation Research

ระดบของการสรางความเขาใจนสถานการณ SITUATIONAL INTERPRETATION

• Validation = Situational Interpretation

• เครองมอ = Phenomenological Analysis

ระดบของความเขาใจในพฤตกรรม BEHAVIORAL SYSTEM APPROACH

Vindication = Behavioral System Approach

เครองมอ = Persuasion and Conflict Maintenance

ระดบของความเขาใจในวถวตจรง SPECULATIVE INTERPRETATION

• Rational Choice = Speculative Interpretation

• เครองมอ = Political Philosophy

ภาพแสดงความสมพนธระหวาง ความจรง คานยม พฤตกรรม และวถ วตในมน

ปรากฏการณทเปนจรง

คานยม

พฤตกรรมทางสงคม

การด าเนนชวตจรง

ปญหาในการตดสนขอเทจจรงตาง ๆ ทนกประเมนควรตระหนก

จากระดบของการคาดท านาย และแผนภาพแสดงความสมพนธ อาจสรปขอทนกประเมนควรตระหนกไดวา

1. การประเมนของการคาดท านาย และแผนภาพแสดงความสมพนธ อาจสรปขอทนกประเมนควรตระหนก2. งานวจยทางสงคมไมสามารถกระท าไดโดยปราศจากคานยม3. นกประเมนควรมความเขาใจอยางแทจรงถงจดประสงคของการประเมน4. เขาใจบทบาทของนกประเมนเอง5. เขาใจระดบของการคาดท านาย

ปจจยทมอทธพลตอพฒนาการของว าการประเมนผล

• ในชวงป ค.ศ. 1960 เปนตนมา มวธการบรหารทมอทธพลอยางมากตอการประเมนผลโครงการทางสงคม ไดแกการใชการบรหารโดยยดวตถประสงค (Management by Objective) หรอเรยกสน ๆ วา MBO และการน าการจดท างบประมาณแบบวางแผนวางโครงการเขามาใช (Planning Program and Budgeting System) หรอทเรยกกนวา งบประมาณแบบ PPBS ขณะเดยวกน การเปลยนแปลงวธการตดสนใจ จากทใชการวเคราะหเฉพาะสวนทเพมขน (Incremental Analysis) โดยหนมาใชการวเคราะหจากฐานทเปนศนย (Zero-base Analysis) ท าใหการตดตามประเมนผลเปนกจกรรมทจ าเปนเพอใหมขอมลประกอบการตดสนใจทเพยงพอ

การบรหารงานโดยยดวตถประสงค (MBO

• การบรหารโดยยดวตถประสงคเปนการน าแนวคดในการกระจายอ านาจเขามาใชในการบรหาร โดยใหมการท างานเปนทม รบผดชอบงานเปนโครงการ โดยการมอบโครงการทมวตถประสงคทชดเจนใหกบทมงานเพอด าเนนการบรหารใหประสบความส าเรจ

งบประมาณแบบวงแผนโครงการ PPBS

• การจดท างบประมาณแบบวางแผนวางโครงการจ าเปนตองมขอมลจ าเปนตองมขอมลขาวสารเกยวกบผลงานทงาน/โครงการตาง ๆ ไดด าเนนมา รวมทงตองการทราบถงการบรรลความส าเรจในทก ๆ ระดบของโครงสรางแผนงาน การตดตามประเมนผล การตดตามประเมนผล โดยเฉพาะอยางยงการวจยประเมนผลจงเปนเครองมอทจ าเปนทจะท าใหไดรบขอมลขาวสารทเปนจรงถกตอง เพอน ามาประกอบการวเคราะหความเหมาะสมของโครงสรางแผนงาน เพอทจะขยาย ตดทอน ชะลอ หรอยบเลกตอไป

การวเคราะหเฉพาะสวนทเพมขน INCREMENTAL ANALYSIS

• เปนการพจารณาเฉพาะสวนทเพมขน หรอสวนทมการเปลยนแปลง โดยไมสนใจสงทมมากอน แตจะประเมนเฉพาะสวนทเพมขน หรอสวนทมการเปลยนแปลงนนโดยอาศยหลกของความพอใจ เชน การใชการตอรองระหวางกลมผลประโยชน การตอรองทางการเมอง

หนวยงานทท าหนทประเมนผล

• หนวยงานทท าหนาทประมวลผลอาจแบงประเภทตามโครงสรางไดเปน 2 ประเภทใหญ ๆ คอ

• การประเมนผลโดยใชหนวยงานภายใน (Inside หรอ In-house Evaluation)

• การประเมนผลโดยใชหนวยงานภายนอก (Outside Evaluation)

ขอดขอเสยของทงสองกรณอาจพจารณาไดดงน

• ความเขาใจในตวโครงการ

• ความคนเคยกบผบรหารและผปฏบตงานของโครงการ

• ความเชอมนวาจะตองท างานได ความนาเชอถอ

• ความเปนอสระในการด าเนนงาน

• ความถกตองตรงขอเทจจรง

• โอกาสในการน าไปใชประโยชน