โดยธปไตร แสละวงศ� และ เดอนเด�น นคมบร�รกษ�สถาบนว�จยเพ�อการพฒนาประเทศไทยพฤศจ�กายน 2560

เสนอต�อองค�กรต�อต�านคอร�รปชน (ประเทศไทย)

บทว�เคราะห� ร�างพระราชบญญตว�าด�วยความผดเกยวกบการขดกนระหว�างประโยชน�ส�วนบคคลกบประโยชน�ส�วนรวม พ.ศ. …. (ฉบบเสนอสภานตบญญตแห�งชาต พ.ศ. 2560)

บทวเคราะห

รางพระราชบญญตวาดวยความผดเกยวกบการขดกนระหวางประโยชนสวนบคคลกบประโยชนสวนรวม พ.ศ. ....

(ฉบบเสนอสภานตบญญตแหงชาต พ.ศ. 2560)

ธปไตร แสละวงศ และ เดอนเดน นคมบรรกษ1

สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย

เสนอตอ

องคกรตอตานคอรรปชน (ประเทศไทย)

พฤศจกายน 2560

1 คณะผวจยขอขอบคณกตตเดช ฉนทงกล สมาคมสงเสรมสถาบนกรรมการบรษทไทย ดร. มานะ นมตรมงคล และ

คณะท างานในองคกรตอตานคอรรปชน (ประเทศไทย) ทชวยอานทบทวนเนอหาและใหค าแนะน าอนเปนประโยชนตอการเสนอความเหนเชงนโยบาย

สารบญ

หนา

บทน า ......................................................................................................................................... 1

1. มาตรการปองกนและแกไขผลประโยชนทบซอนในภาครฐในตางประเทศ ............................................. 2

1.1 มาตรการปองกนและแกไขผลประโยชนทบซอนของเจาหนาทรฐ ....................................................... 3

1.2 การก ากบดแลและการบงคบใชกฎหมายปองกนผลประโยชนทบซอน ................................................ 7

2. มาตรการปองกนและแกไขผลประโยชนทบซอนของประเทศไทย ......................................................... 8

2.1 ผลประโยชนทบซอนของเจาหนาทรฐในกฎหมายไทย ........................................................................ 8

2.2 กฎหมายเฉพาะวาดวยการปองกนผลประโยชนทบซอน ................................................................... 12

3. บทวเคราะหราง พ.ร.บ. ผลประโยชนทบซอน ฉบบ สนช. พ.ศ. 2560 ............................................... 14

3.1 ค านยาม ........................................................................................................................................... 15

3.2 ลกษณะและขอหามของการมผลประโยชนทบซอน .......................................................................... 17

3.3 การยบยงความเสยหายในโครงการของรฐทเกดจากผลประโยชนทบซอน......................................... 20

3.4 การแจงบญชผลประโยชนทไดรบของเจาหนาทรฐ (Declaration of interest) ............................... 22

3.5 การจดตงหนวยงานพเศษภายในส านกงาน ป.ป.ช. ........................................................................... 22

3.6 บทลงโทษ ......................................................................................................................................... 22

4. ความเหนและขอเสนอแนะของคณะผวจย ......................................................................................... 24

4.1 เนอหารางกฎหมาย .......................................................................................................................... 24

4.2 ผลประโยชนทบซอนในบรบทของประเทศไทย ................................................................................. 24

4.3 บทบาทของหนวยงานตอตานการทจรตอน ๆ ................................................................................... 25

4.4 การเปดเผยขอมลตอสาธารณะ ......................................................................................................... 26

4.5 การออกแนวทางการปฏบตตนในกรณทมผลประโยชนทบซอน ........................................................ 28

เอกสารอางอง ....................................................................................................................................... 30

ภาคผนวก ....................................................................................................................................... 33

1

บทน า

การขดกนระหวางผลประโยขนสวนตวและผลประโยชนสวนรวมหรอเรยกสน ๆ วาผลประโยชนทบซอน (Conflict of interest) เกดขนไดกบบคลากรในภาครฐและภาคเอกชน ทงนองคการเพอความรวมมอและการพฒนาทางเศรษฐกจ (Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD)) นยามค าวา Conflict of interest ของเจาหนาทรฐวาหมายถงการทเจาหนาทรฐมผลประโยชนสวนตวทสามารถสงผลท าใหการท าหนาทบดเบอนไป ผลประโยขนสวนตวทอางถงนไมจ าเปนตองอยในรปตวเงนเสมอไป2

ผลประโยชนทบซอนยงไมถอเปนการคอรรปชนซงเปนสงทเกดแลวจรง แตเปนกาวแรกทน าไปสปญหาคอรรปชน รฐบาลจงจ าเปนตองปองกนปญหาการผลประโยชนทบซอนของเจาหนาทรฐกอนทปญหานนจะท าลายชอเสยงองคกรและความนาเชอถอทประชาชนมตอรฐบาลหรอมตการพจารณาหรออนมตในเรองตาง ๆ โดยทวไป

ในชวงเวลาอยางนอยตงแตป พ.ศ. 2540 เปนตนมา ประเทศไทยมการปฏรปกฎ หมายและกฎระเบยบของรฐเพอปองกนและตรวจสอบปญหาผลประโยชนทบซอนของเจาหนาทรฐทงในระดบชาตและระดบทองถน แตเปนการบญญตขอหามและแนวทางปฏบตเรองผลประโยชนทบซอนไวในกฎหมายหลายฉบบ จงไดมความพยายามเสนอรางกฎหมายวาดวยผลประโยชนทบซอนในป พ.ศ. 2550 ซงเปนชวงทประเทศไทยตองผานวกฤตผลประโยชนทบซอนของผบรหารประเทศลกใหญ รางกฎหมายดงกลาวมผไมเหนดวยจ านวนหนง กอนทการเสนอรางกฎหมายดงกลาวจะระงบไปหลงศาลรฐธรรมนพจารณาวากระบวนการพจารณารางกฎหมายขดรฐธรรมนญ

ในป พ.ศ. 2558 สภาปฏรปแหงชาต (สปช.) ไดน ารางกฎหมายวาดวยผลประโยชนทบซอนมาพจารณาปรบปรงอกครง ซงตอมาส านกงานคณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต (ส านกงาน ป.ป.ช.) ไดน ารางดงกลาวเสนอตอสภานตบญญตแหงชาต (สนช.) ในป พ.ศ. 2560 เนอหาบางสวนของรางกฎหมายผลประโยชนทบซอนฉบบ พ.ศ. 2560 ถกกระแสคดคานจากบคคลหลายฝายทงจากภาครฐและนอกภาครฐ ดวยเหตน คณะผวจยจงจดท ารายงานนขนเพอวเคราะหรางกฎหมายฉบบดงกลาวเพอประโยชนในทางวชาการและจดท าขอเสนอแนะตอองคกรตอตานคอรรปชน (ประเทศไทย) เพอผลกดนใหมการปรบปรงแกไขรางกฎหมายฉบบนกอนทจะมการประกาศใชอยางเปนทางการ

2 OECD. 2005. Managing Conflict of Interest in the Public Sector: A TOOLKIT.

2

1. มาตรการปองกนและแกไขผลประโยชนทบซอนในภาครฐในตางประเทศ

OECD (2005) พบวา เจาหนาทรฐอยางนอย 3 กลมทจะตองระวงเรองผลประโยชนทบซอน ไดแก ผก าหนดนโยบายสาธารณะและขาราชการระดบสง ผบงคบใชกฎหมาย และผอนมตโครงการทมเอกชนเกยวของ การส ารวจของ OECD (2005) ยงพบวา โอกาสทผลประโยชนทบซอนในภาครฐจะเกดขนไดมอยางนอย 6 ประการ ไดแก

การรบงานหรอต าแหนงจากหนวยงานภายนอก (รอยละ 80)

การรบของก านลหรอประโยชนหรอบรการตาง ๆ (รอยละ 80)

การใชสายสมพนธเครอญาตและต าแหนงหนาททรบผดชอบ (รอยละ 80)

การใชขอมลภายในเพอหาประโยชนสวนตว

การเปนคสญญากบรฐ

การท างานหลงออกจากต าแหนงหรอเกษยณราชการ

เนองจากปญหาผลประโยชนทบซอนเกดขนไดทกเมอกบเจาหนาทรฐในเกอบทกต าแหนง จงจ าเปนทรฐบาลจะตองมกลไกและกฎหมายเฉพาะเพอก ากบดแลปญหาดงกลาว ดงนนประเทศสมาชก OECD 28 ประเทศ (จาก 30 ประเทศ) จงไดออกกฎหมายระดบพระราชบญญตวาดวยมาตรการปองกนผลประโยชนทบซ อ น เช น Code of Civil Servants, Law 2683/1999 ขอ งป ระ เท ศ ก ร ซ Civil Service Code and Criminal Code ของออสเตรย และ Bribery, Graft, and Conflicts of Interest, Ch. 11 of Title 18 United States Code ของสหรฐอเมรกา

ในประเทศสหรฐอเมรกา กฎหมายผลประโยชนทบซอนบงคบใชเปนการทวไปส าหรบเจาหนาทรฐทกระดบ และเพมกฎระเบยบเฉพาะส าหรบเจาหนาทรฐระดบอาวโสตามลกษณะหนาท เชน เจาหนาทจดเกบภาษ จดซอจดจาง ศลกากร ผตรวจบญช อยการ ในขณะทในประเทศแคนาดา กฎหมายเรองผลประโยชนทบซอน (Conflict of Interest Act) เนนก ากบดแลผลประโยชนทบซอนของผด ารงต าแหนงระดบสงในฝายบรหาร ไดแก นายกรฐมนตร รฐมนตร (Ministers of State) รฐมนตรชวยวาการ ปลดกระทรวงหรอกรม รฐวสาหกจ คณะกรรมการตาง ๆ และศาลยตธรรม แตถงกระนนกยงมเจาหนารฐระดบบรหารตองปฏบตตามกฎหมายผลประโยชนทบซอนอยางนอย 1,250 คน3

3 Michel Bedard, Kristen Douglas and Elise Hurtubise-Loranger. 2010. Conflict of Interest at the Federal

Level: Legislative Framework and Oversight.

3

คณะผวจยไดศกษากฎหมายวาดวยผลประโยชนทบซอนของตางประเทศและสรปมาตรการปองกนและแกไขปญหาดงกลาวไวดงน

1.1 มาตรการปองกนและแกไขผลประโยชนทบซอนของเจาหนาทรฐ

การรบงานจากหนวยงานภายนอกและการประกอบอาชพเสรม

ประเทศสวนใหญมกมกฎหมายหามการรบงานหรอต าแหนงจากหนวยงานภายนอกโดยเฉพาะบรษทเอกชน เนองจากเปนชองทางทจะเกดผลประโยชนทบซอนมากทสดชองทางหนง ขอหามนอาจเขมงวดมากหรอนอยแตกตางกนไป บางประเทศซงยดตดกบกฎหมายปกครองในการบรหารประเทศ เชน โปรตเกส หามเจาหนาทรฐระดบสง อนไดแก นายกฯ รฐมนตร ผบรหารหนวยงานรฐ ส.ส. และ ส.ว. ประกอบกจกรรมใดๆ ไมวาจะไดรบคาตอบแทนหรอไมหรอเขาไปมสวนไดสวนเสยในคณะกรรมการบรหารขององคกรเอกชนทแสวงหาก าไร

ในประเทศสวเดนเจาหนาทรฐจะถกจ ากดเร องการประกอบอาชพเสรม (Extra-occupational activities) ดวยเหตผลวาการท าอาขพเสรมอาจท าใหเจาหนาทรฐหรอองคกรของรฐนาเชอถอนอยลง การท างานนอกของเจาหนาทอาจท าใหประสทธภาพในการท าหนาทของราชการลดลง หรอเปนอาชพทแขงขนกบบทบาทของรฐบาลโดยตรง สวนประเทศฟนแลนดมการหามขาราชการทเปนตวแทนรฐฝายนายจางเปนสมาชกสหภาพแรงงาน เพอจ ากดการมสองบทบาททอาจมผลประโยชนทขดแยงกน

เพอเปนการปองกนผลประโยชนทบซอนทอาจจะเกดขนเมอรบต าแหนงไปแลว เจาหนาทรฐโดยเฉพาะเจาหนาทระดบสง จะตองรายงานวาในระหวางทท าหนาทหลกน ไดรบต าแหนงใดอกบางในหนวยงานอนและตองเปดเผยขอมลดงกลาวตอประชาชน

การรบของขวญหรอทรพยสนตอบแทน

การปองกนการรบของขวญหรอทรพยสนเปนอกหนงหลกปฏบตทเจาหนาทตองยดถอเพอปองกนผลประโยชนทบซอนเชนกน การรบของขวญหรอทรพยสนเพยงเลกนอยอาจเปนชองทางใหสนบนหรอน าพาใหเกดการสรางบญคณทตองตอบแทนหรอความเกรงใจตอกน โดยเฉพาะประเทศทมวฒนธรรมตอบแทนบญคณในระดบสงอยางประเทศไทยและประเทศเกาหลใต

ประเทศเกาหลใตเปนประเทศทมกฎหมายวาดวยการก ากบดแลการรบสงของหรอผลประโยชนตอบแทนทเขมงวดมากทสดประเทศหนง โดย Improper Solicitation and Graft Act 2016 (เรยกอกชอวา Kim Young-ran Act) ก าหนดไมใหหนวยงานของรฐและเจาหนาทรฐและคสมรสรบเลยงอาหารเกนมอละ 3 หมนวอน (36 ดอลลารสหรฐ) ของขวญมลคาเกน 5 หมนวอน (60 ดอลลารสหรฐ) และเงนสดมลคาเกน

4

1 แสนวอน (120 ดอลลารสหรฐ) กฎหมายดงกลาวบงคบใชกบสถาบนการศกษาเอกชน องคกรสอเอกชน และบคลากรขององคกรเหลานและคสมรส อนงมการวเคราะหวามบคคลทตองปฏบตตามกฎหมายฉบบนถง 4 ลานคน4 , 5

เจาหนาทรฐทถกเชญไปบรรยายหรอเปนวทยากรภายนอกหนวยงานจะรบเงนคาตอบแทน (Honoraria) เกนกวาทกฎหมายก าหนดไมไดซงอยทระหวาง 2 แสนถง 5 แสนวอน (240 ถง 600 ดอลลารสหรฐ) สวนบคลากรสถาบนการศกษาและองคกรสอเอกชนจะรบไดไมเกน 1 ลานวอนตอชวโมง (1 ,200 ดอลลารสหรฐ) กอนทเจาหนาทรฐจะรบงานบรรยายนอกหนวยงาน จะตองรายงานตอตนสงกดทราบกอน การรบเงนคาตอบแทนเกนกวากฎหมายก าหนดมโทษปรบไมเกน 5 ลานวอน (6,000 ดอลลารสหรฐ) และการไมรายงานใหหนวยงานตนสงกดทราบกอนรบงานบรรยายนอกหนวยงานมโทษทางวนย กฎหมายในบางประเทศบงคบใหเจาหนาทรฐมอบทรพยสนทรบมาเกนมลคาทกฎหมายวาดวยผลประโยชนทบซอนจ ากดไวใหแกหนวยงานตนสงกด

การมอบของขวญหรอเงนตอบแทนอาจกระท าในตางประเทศ หรออาจอยในรปแบบของการจายคาเดนทางเพอไปธระในตางประเทศ จงจ าเปนทภาครฐตองมการก ากบดแลและสรางความโปรงใสในการเดนทาง

4 Anti-Corruption and Civil Rights Commission. 28 September 2016. Improper Solicitation and Graft Act

took effect on September 28. 5 Improper Solicitation and Graft Act 2016 ถกเรมเสนอเปนรางกฎหมายในป พ.ศ. 2555 โดยประธาน ป.ป.ช. เกาหล

ใต (Anti-corruption & Civil Rights Commission - ACRC) หลงจากทรางกฎหมายดงกลาวถกเสนอ องคกรภาคธรกจ เชน สภาอตสาหกรรมเกาหล ใต (Federation of Korean Industries) และหอการค าเกาหล ใต (Korean Chamber of Commerce and Industries) สมาคมนกขาวแหงเกาหลใต (Journalists Association of Korea) สถาบนการศกษา และเนตบณฑตยสภา ไดออกมาคดคานและยนฟองตอศาลรฐธรรมนญวารางกฎหมายดงกลาวขดรฐธรรมนญและมขอบเขตการบงคบใชทกวางขวางมากเกนไป แตสดทายแลวศาลรฐธรรมนญมมตวารางกฎหมายดงกลาวไมขดรฐธรรมนญ และรฐสภา ไดออกกฎหมายน (ด Korea Joongang Daily. July 29, 2016. Constitutional Court upholds anti-graft law.) อยางไรกด ความเขมงวดและขอบเขตการบงคบใชทกวางของ Improper Solicitation and Graft Act 2016 ท าใหเจาหนาทรฐหลกเลยงทจะตอบรบงานเลยงตาง ๆ หรอรบประทานอาหารในรานอาหารราคาสง และผบรโภคสวนหนงลดการซอสงของมลคาสง ท าใหสงผลกระทบตอธรกจรานอาหารและรานคาราคาสง (ด Kim Eun-jung. 27 October 2016. (News Focus) Anti-graft law changes dining scene, gift culture.)

5

ไปตางประเทศเชนกน สมาชกรฐสภาสกอตแลนดตองรายงานการเดนทางไปตางประเทศเขนเดยวกบสมาชกรฐสภาสหรฐฯ ทตองรายงานก าหนดการเดนทางไปตางประเทศกอนเดนทาง 30 วน6

สวนในประเทศแคนาดา ส านกผตรวจจรยธรรมและผลประโยชนทบซอนในรฐสภา (Office of the Conflict of Interest and Ethics Commissioner – CEIC) มการเผยแพรขอมลการรบของขวญหรอการเดนทางของสมาชกสภาผแทนราษฎร (House of the Commons) ในเวบไซตของส านกงานใหสาธารณชนไดรบทราบ7 ขอมลการเดนทางตางประเทศมรายละเอยด เชน เหตผลของการเดนทาง รายชอผสนบสนนคาใชจาย มลคาของทระลก คาเดนทาง และคาทพก8 เชนเดยวกบการรบของขวญทจะตองระบลกษณะสงของทมอบใหอยางละเอยด (มลคาเกนกวา 200 ดอลลารแคนาดา (5,000 บาท) ตองแจงขอมล) ชอผมอบให และทส าคญคอโอกาสหรอเหตผลทมอบให (ดรปท 1)

รปท 1 ตวอยางขอมลการรบของขวญของนายจสตน ทรโด นายกรฐมนตรแคนาคา

ทมา: Office of the Conflict of Interest and Ethics Commissioner

ขอมลเหลานชวา การตรวจสอบผลประโยชนทบซอนทดนน นอกจากจะออกกฎระเบยบใหเจาหนาทรฐระดบสงรายงานขอมลการรบสงของหรอประโยชนตอบแทนแกหนวยงานตรวจสอบแลว ยงตองเปดเผยขอมลตอประชาชนเชนกน

6 Committee on Ethics of U.S. House of Representatives. 2013. Memorandum for All Members, Officers,

and Employees June 12, 2013 Subject: Reminder: Travel Approval Requests Must Be Submitted at least 30 Days before the Trip. 7 http://ciec-ccie.parl.gc.ca/ 8 Office of the Conflict of Interest and Ethics Commissioner. 2017. List of Sponsored Travel Presented to

the House of Commons 2016.

6

การประกอบอาชพหลงเกษยณราชการ

การท างานของเจาหนาทรฐในภาคเอกชนหลงเกษยณหรอออกจากต าแหนงราชการเปนกระแสทเกดมากขนในตางประเทศ และไมใชสงทไมควรท าแตอยางใด อยางไรกด ภาครฐจ าเปนตองมการก าหนดระยะเวลาเวนวรรคหลงเกษยณ เพอก ากบดแลไมใหเกดการใชอทธพล เสนสายและความลบทางราชการเพอเออประโยชนกบเอกชนโดยไมสจรต กฎหมายปองกนผลประโยชนทบซอนของประเทศเยอรมนก าหนดระยะเวลาเวนวรรคส าหรบเจาหนาทบางต าแหนงอยระหวาง 1 - 5 ป สวนในเกาหลใต ประธานาธบด นายกรฐมนตร รฐมนตร และขาราชการระดบสงจะถกก าหนดใหเวนวรรค 1 ป แตไมมระยะเวลาเวนวรรคส าหรบขาราชการทวไป9

การรกษาความเปนกลางในการปฏบตหนาท

เปนเรองทหลกเลยงไมไดทเจาหนาทรฐจะตองไดรบอ านาจหนาทโดยกฎหมายใหใชอ านาจและใชดลยพนจในบางครง ซงการพจารณาหรออนมตทางราชการนนอาจมผลกระทบตอประชาชนและภาคธรกจได การใชอ านาจและการพจารณาอนมตทางราชการจงจ าเปนตองกระท าโดยเจาหนาททมความเปนกลาง (Impartiality) ในกรณทเจาหนาทรฐก าลงพจารณาอนมตทางราชการในเรองทสมาชกในครอบครวหรอคนใกลชดจะไดรบผลกระทบหรอประโยชน อาจถกทกทวงจากบคคลฝายทสาม แมจะเปนการท าหนาทสจรตกตาม

หนวยงานรฐในตางประเทศจงมมาตรการปองกนและระงบปญหาผลประโยชนทบซอนดวยกนหลายลกษณะ เชน การใหยายต าแหนงหนาท ลาออกจากต าแหนง หรอ “เกษยณราชการชวคราว” (Temporary retirement) อยางในประเทศเยอรมน การจ ากดสทธรบรขอมลบางเรองหรองดเวนเขาประชม (Recusal)10 การเปดเผยขอมลในการท าหนาทตอสาธารณชนและการใหบคคลทสามเปนผประเมนผลการด าเนนงาน และการแสดงขอมลในการพบปะผคนและการเดนทางเขารวมกจกรรมตาง ๆ

คณะกรรมการและเจาหนาท ระดบบรหารขององคกรก ากบดแลธรกจในตางประเทศ เชน คณะกรรมการก ากบดแลกจการโทรคมนาคมของสหรฐฯ (Federal Communications Commission -

9 Organisation for Economic Co-operation and Development. 2016. Government at a Glance How Korea

Compares. p. 76. 10 Conflict of Interest Act ของแคนาคายงก าหนดไปถงวา หามเจาหนาทรฐเขาประชมเรองใดๆ ทเปนประโยชนหรอ

กระทบตอประโยชนของบรษทเอกชนหรอบคคลทเจาหนาทรฐนนเคยรบเงนบรจาค (ด Office of the Conflict of Interest and Ethics Commissioner. April 2016. Guideline Conflict of Interest Act: Fundraising and the Conflict of Interest Act.)

7

FCC) มขอก าหนดวาดวยการตดตอกบบคคลภายนอก (Ex-parte rule) โดยก าหนดใหมการบนทกขอมลจากการพบปะเพอหารอระหวางเจาหนาทและบคคลภายนอกและใหเปดเผยบนทกการพบปะนนแกสาธารณชน11

1.2 การก ากบดแลและการบงคบใชกฎหมายปองกนผลประโยชนทบซอน

การก ากบดแลเรองผลประโยชนทบซอนเปนภาระงานทหนกคลายหนาทการตรวจสอบการทจรตในภาครฐ เนองจากโอกาสการเกดผลประโยชนทบซอนและจ านวนเจาหนาทรฐทมอยเปนจ านวนไมนอย ภาระงานเหลานนมทงการรบเรองรองเรยน การใหความรและขอมลแกเจาหนาทรฐ และการรบแจงขอมล เชน การรบทรพยสน การเดนทางไปตางประเทศ หนวยงานภาครฐในตางประเทศจงตงหนวยงานท าหนาทนเปนการเฉพาะ โดยมทงการจดตงหนวยงานตรวจสอบจรยธรรมในฝายบรหาร เชน ส านกงานคมครองจรยธรรม (Office of Government Ethics - OGE) ของสหรฐฯ และ กระทรวงการบรหารบคลากรของเกาหลใต (Ministry of Personnel Management) ซ งม ฝ ายน โยบายจรยธรรมภาครฐ (Public Ethics Policy Division) หรอใหเปนหนาทของหนวยงานตรวจสอบอสระ เชน ส านกงานการตรวจเงนแผนดน (เชน ประเทศแคนาดา) ผตรวจการแผนดน ซงตองมการรายงานตอสาธารณะอยางตอเนอง

11 เดอนเดน นคมบรรกษ และ คณะ. มนาคม 2559. ธรรมาภบาลและความรบผดชอบของหนวยงานก ากบดแล กรณกจการ

โทรคมนาคม และกจการพลงงาน. สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย.

8

2. มาตรการปองกนและแกไขผลประโยชนทบซอนของประเทศไทย

2.1 ผลประโยชนทบซอนของเจาหนาทรฐในกฎหมายไทย

รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย

แนวคดการปองกนการขดกนแหงผลประโยชนหรอการทผลประโยชนทบซอนของเจาหนาทรฐถกบญญตอยในกฎหมายไทยครงแรกอยางนอยตงแตการประกาศใชรฐธรรมนญฯ พ.ศ. 2492 มาตรา 80 และ 143 ซงหามไมใหสมาชกวฒสภา สภาผแทนราษฏร และรฐมนตรรบต าแหนงในหนวยงานของรฐ หามรบสมปทานหรอเปนคสญญากบรฐ และหามด ารงต าแหนงหรอถอหนเกนรอยละ 50 ในบรษทเอกชนและบรษททรฐลงทน ขอหามเหลานถกยดถอเปนหลกการพนฐานเรอยมาจนถงรฐธรรมนญฯ ฉบบ พ.ศ. 255012 (ดภาคผนวก ก.)

ทงน หลงวกฤตผลประโยชนทบซอนของผด ารงต าแหนงทางการเมองในรฐบาลไทยรกไทย 13 รฐธรรมนญฯ พ.ศ. 2550 ไดมการแยกขอหามดงกลาวออกมาไวอยางชดเจนในหมวด “การกระท าทเปนการขดกนแหงผลประโยชน” และบญญตขอหามเพมเตมและละเอยดมากขนส าหรบนายกรฐมนตร รฐมนตร ส.ส. และ ส.ว. ในเรองการแทรกแซงกระบวนการพจารณามอบสมปทานหรอการเปนคสญญาของรฐ จากเดมทบญญตหาม ส.ส. ส.ว. หรอรฐมนตรรบสมปทานหรอเปนคสญญาของรฐเทานน และหามผด ารงต าแหนงทางการเมองเปนเจาของกจการสอ หรอใหผอนถอหนแทนหรอด าเนนการใดๆ ทจะสามารถบรหารกจการสอไดทางออม

เมอกฎหมายสงสดของประเทศบญญตขอหามเกยวกบผลประโยชนทบซอนไว ฝายนตบญญตและฝายบรหารจงไดออกกฎหมายและระเบยบเกยวกบเรองดงกลาวอกหลายฉบบ โดยเฉพาะกฎหมายวาดวยการปองกนและตอตานการทจรตซงบญญตเนอหาเรองผลประโยชนทบซอนทสอดคลองกบรฐธรรมนญฯ อยางนอยตงแตรฐธรรมนญฉบบป พ.ศ. 2540 พระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. ๒๕๓๙ และประมวลจรยธรรมขาราชการพลเรอน กฎหมายจดตงขององคกรก ากบดแลธรกจ ระเบยบส านกนายกรฐมนตรวาดวยการเรยไรเงน

12 เพลนตา ตนรงสรรค. 2552. กฎหมายภายใตหลก Conflict of Interest. 13 วทยากร เชยงกล . 2549. นโยบายของรฐบาลดานเศรษฐกจ: การทบซอนของผลประโยชนทางธรกจ (conflict of

interest).

9

พ.ร.บ. ประกอบรฐธรรมนญวาดวยการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต พ.ศ. 2542

พ.ร.บ. ประกอบรฐธรรมนญวาดวยการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต พ.ศ. 2542 (ดภาคผนวก ข.) หมวดการขดกนระหวางประโยชนสวนบคคลและประโยชนสวนรวมมขอหามเรองผลประโยชนทบซอนของเจาหนาทรฐทส าคญในมาตรา 100 และมาตรา 103

มาตรา 100 ก าหนดหามเจาหนาทรฐ คสมรส และเจาหนาทรฐทออกจากต าแหนงไปแลวไมเกน 2 ป เปนคสญญาหรอถอหนในบรษทเอกชนทเปนคสญญาในโครงการจดซอจดจางและสมปทานของรฐหรอรบต าแหนงใด ๆ ในบรษทเอกชนทอยภายใตการก ากบดแล ป.ป.ช. ประกาศเจาะจงใหค าวาเจาหนาทรฐ หมายถง นายกรฐมนตร รฐมนตร ผบรหารทองถน และรองผบรหารทองถนเทานน14

ในการแกไขราง พ.ร.บ. ประกอบรฐธรรมนญวาดวยการปองกนและปราบปรามการทจรต พ.ศ.... ของ สนช. ในเดอนพฤศจกายน พ.ศ. 2560 ไดมการเจาะจงในรางกฎหมายวาหามผด ารงต าแหนงในองคกรอสระและผด ารงต าแหนงระดบสง (ขาราชการหวหนาสวนราชการ) ทออกจากต าแหนงไปแลวไมเกน 2 ป รบต าแหนงในบรษทเอกชนทเคยก ากบดแลหรอตรวจสอบ แตไมมขอหามการเปนคสญญากบรฐ15

มาตรา 103 ไดก าหนดใหมการออกระเบยบวาดวยการรบทรพยสนซงในปจจบนคอ “ประกาศคณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต เรอง หลกเกณฑการรบทรพยสนหรอประโยชนอนใดโดยธรรมจรรยาของเจาหนาทของรฐ พ.ศ. 2543” ซงมเนอหาโดยสงเขปก าหนดใหเจาหนาทรฐสามารถรบทรพยสนหรอประโยชนใด ๆ จากญาตตามสมควรแกฐานะหรอจากผอนได แตตองไมมมลคาเกน 3,000 บาทตอคน หรอตองเปนทรพยสนหรอประโยชนทคนทวไปกไดรบเชนกน แตหากจ าเปนตองรบทรพยสนมลคาเกนกวา 3,000 บาท กตองใหมอบทรพยสนนนแกหนวยงานตนสงกด และใหรายงานตอผบงคบบญชา หรอผทมอ านาจถอดถอนตนเอง ในกรณนายกรฐมนตร รฐมนตร หรอกรรมการองคกรอสระ ขอหามตามมาตรานบงคบใชกบเจาหนาทรฐและเจาหนาทรฐทออกจากต าแหนงไปแลวไมเกน 2 ป การละเมดมาตรา 100 และมาตรา 103 จะมโทษจ าคกไมเกน 3 ป หรอปรบไมเกน 6 หมนบาท หรอทงจ าทงปรบ

14 ประกาศคณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต เรอง ก าหนดต าแหนงเจาหนาทของรฐทตองหามมให

ด าเนนกจการ ตามความในมาตรา ๑๐๐ แหงพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญ วาดวยการปองกนและปราบปรามการทจรต พ.ศ.๒๕๔๒ พ.ศ.๒๕๔๔ และประกาศฯ (ฉบบท ๒) พ.ศ. ๒๕๕๕ 15 ด รางพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยการปองกนและปราบปรามการทจรต พ.ศ. ... ฉบบผานวาระท 1 ของ

สนช. ป 2560 หมวด 6 การขดกนระหวางประโยชนสวนบคคลและประโยชนสวนรวม มาตรา 124

10

พ.ร.บ. วธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539

พ.ร.บ. วธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 มาตรา 13 และมาตรา 16 ก าหนดใหเจาหนาท ทจะท าการพจารณาทางปกครองจะตองไมมสวนไดสวนเสยหรอเปนคนใกลชดกบผทจะไดรบผลหรอผลกระทบจากการพจารณาทางปกครองนน หากเปนเชนนน กจะตองหยดการท าหนาทด งกลาว (ด ภาคผนวก ค.)

ประมวลจรยธรรมขาราชการพลเรอน

ประมวลจรยธรรมขาราชการพลเรอน ฉบบ พ.ศ. 2552 ขอ 5 ก าหนดแนวปฏบตใหขาราชการพลเรอนแบงแยกประโยชนสวนตวและประโยชนสวนรวมในการใชดลยพนจทเกยวของกบบคคลใกลตว การใชเวลาและทรพยสนของราชการ และการตดสนใจใด ๆ ของขาราชการพลเรอนทตองยดประโยชนสวนรวมเปนหลก ขาราชการพลเรอนตองยตท าหนาทและใหคณะกรรมการจรยธรรมวนจฉยเมอถกสงสยวาใชอ านาจหนาทเพอประโยชนสวนตว (ด ภาคผนวก ง.)

กฎหมายและระเบยบขององคกรก ากบดแลธรกจ

มาตรา 100 ของ พ.ร.บ. ประกอบรฐธรรมนญวาดวยการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต พ.ศ. 2542 ก าหนดระยะเวลาเวนวรรค (Cooling-off period) ส าหรบเจาหนาทรฐทเกษยณอายไปแลวไมเกน 2 ป กฎหมายขอนเปนแนวทางใหองคกรก ากบดแลไดออกขอปฏบตในการประกอบอาชพหลงพนต าแหนงหนาทส าหรบกรรมการและผบรหารระดบสง อาท ส านกงานคณะกรรมการก ากบกจการพลงงาน (ส านกงาน กกพ.) และ ธนาคารแหงประเทศไทย (ธปท.)

พ.ร.บ. การประกอบกจการพลงงาน พ.ศ. 2550 มาตรา 20 และ มาตรา 38 (ด ภาคผนวก จ.) มขอก าหนดทเขมงวดในการประกอบอาชพหลงพนต าแหนงหนาทส าหรบคณะกรรมการก ากบกจการพลงงาน (กกพ.) และเลขาธการ กกพ. โดย กกพ. และเลขาธการ กกพ. ทพนต าแหนงไปแลวไมเกน 2 ป หามรบเงนหรอสทธประโยชนใด ๆ จากบรษทเอกชนทประกอบกจการพลงงาน และบรษทเอกชนทถอหนในบรษททประกอบกจการพลงงานรอยละ 25 ขนไปอก 3 ชน (ดรปท 2) ผฝาฝนตองระวางโทษจ าคกไมเกน 1 ป หรอปรบไมเกนหนงลานบาท หรอทงจ าทงปรบ

อยางไรกด เปนทนาสงเกตวา แมมาตรา 38 ของ พ.ร.บ. การประกอบกจการพลงงาน พ.ศ. 2550 จะเปดโอกาสให ส านกงาน กกพ. ขยายขอบเขตการบงคบใชขอหามการประกอบอาชพหลงพนต าแหนงหนาทในบรษทภายใตก ากบดแลนกบเจาหนาทระดบสงต าแหนงอน โดยเฉพาะระดบรองเลขาธการ ผชวยเลขาธการ และระดบผอ านวยการฝายซงการตดสนใจมผลกระทบตอประโยชนของเอกชน เชน ฝายใบอนญาต แตขอมลท

11

ไดจากส านกงาน กกพ. พบวา ยงไมมการออกกฎระเบยบลกออกมาแตอยางใด ตางจากระเบยบวาดวยขอหามการประกอบอาชพหลงพนต าแหนงหนาทชอง ธปท. ทบงคบใชกบผบรหารองคกรระดบผอ านวยการ

รปท 2 บรษททประกอบกจการพลงงานทหาม กกพ. และเลขาธการ กกพ. มประโยชนไดเสยหลงพนต าแหนงหนาทไมเกน 2 ป

ทมา: พ.ร.บ. การประกอบกจการพลงงาน พ.ศ. 2550 มาตรา 20 และ มาตรา 38

ธปท. ออกประกาศธนาคารแหงประเทศไทย ท สนส. ๑๓/๒๕๕๔ เรอง หลกเกณฑการพจารณาใหความเหนชอบการแตงตงกรรมการ ผจดการ ผมอ านาจในการจดการ หรอทปรกษาของสถาบนการเงน เพอหามอดตพนกงานของ ธปท. ระดบผอ านวยการขนไปและผบรหารในสวนงานทสามารถลวงรขอมลของกจการสถาบนการเงนซงเกษยณอายหรอลาออกไปไมครบ 1 ป ไปรบต าแหนงในสถาบนการเงน ยกเวนต าแหนงกรรมการสถาบนเงนของตางประเทศทมสาขาในประเทศไทย ประกาศดงกลาวเปนการเพมขอบเขตการพจารณาเรองผลประโยชนทบซอนใหครอบคลมต าแหนงบรหารของ ธปท. มากขน จากเดมทเคยก าหนดขอหามนเฉพาะกบอดตผชวยผวาการขนไปและกบผอ านวยการอาวโสในสายงานก ากบดแลและตรวจสอบสถาบนการเงนเทานน

ระเบยบส านกนายกรฐมนตรวาดวยการเรยไรของหนวยงานของรฐ พ.ศ. 2544

หนวยงานของรฐหลายแหง เชน ส านกงานเลขาธการสภาผแทนราษฎร พจารณาเหนวาการเรยไรเงนหรอสงของถอเปนการกระท าทควรระวงเรองผลประโยชนทบซอน16 ระเบยบส านกนายกรฐมนตรวาดวยการเรยไรของหนวยงานของรฐ พ.ศ. 2544 หามหนวยงานรฐเรยไรเงนหรอสงของหรอเขาไปชวยเหลอจดการการเรยไร ยกเวนคณะกรรมการควบคมการเรยไรของหนวยงานของรฐ (กคร.) หรอ กคร. จงหวดอนมต (ขอ 6)17 และหามใหเจาหนาทของรฐออกท าการเรยไร หรอสงใหผใตบงคบบญชาหรอบคคลอนออกท าการเรยไร

16 ส านกงานเลขาธการสภาผแทนราษฎร. มถนายน 2560. คมอการปองกนผลประโยชนทบซอน. 17 กคร. มรองนายกรฐมนตรหรอรฐมนตรประจ าส านกนายกฯ เปนประธาน กคร. จงหวดมผวาราชการจงหวดเปนประธาน

บรษท ก. ประกอบกจการพลงงาน

บรษท ข. ถอหนบรษท ก. รอยละ 25 ขนไป

บรษท ค. ถอหนบรษท ข. รอยละ 25 ขนไป

บรษท ง. ถอหนบรษท ค. รอยละ 25 ขนไป

12

(ขอ 21) การเรยไรทก าหนดมลคาวงเงนมากกวา 5 แสนบาทจะตองขออนมตจาก กคร.18 หนวยงานทเรยไรเงนจะตองรายงานตวเลขรายไดแกส านกงานการตรวจเงนแผนดน (สตง.) ภายใน 30 วน

2.2 กฎหมายเฉพาะวาดวยการปองกนผลประโยชนทบซอน

สงคมไทยเรมตนตวและเรยกรองใหมการออกมาตรการปองกนผลประโยชนทบซอนของผบรหารประเทศทเขมงวดมากขนหลงจากทไดผานวกฤตผลประโยชนทบซอนชองรฐบาลในชวงป พ.ศ. 2544-254819ผด ารงต าแหนงทางการเมองและขาราชการไมนอยถกกลาวหาวามผลประโยชนทบซอนจนน าไปสการยนเรองตอหนวยงานตรวจสอบ เชน ป.ป.ช. เพอด าเนนคด ลกษณะผลประโยชนทบซอนทถกกลาวหามอยางนอยดงน

การออกกฎระเบยบเออธรกจ

การถอหนบรษทคสญญา

การท างานใหกบบรษทเอกชนทอยภายใตก ากบดแลเมอเกษยณราชการ

การแตงตงญาตเปนเจาหนาทรฐ

การรบเงนบรจาคจากประชาชนและเอกชน

การใชทรพยสนราชการเพอประโยชนสวนตว

ดวยเหตน ในชวงหลงจากนนจงไดมความพยายามเสนอใหออกฎหมายเฉพาะเพอจดการกบปญหาผลประโยชนทบซอนทเกดขนอยางในลกษณะทซบซอนและหลากหลายมากขน การสบคนขอมลการเสนอรางกฎ ห มาย เฉพ าะว าด ว ย ผลป ระ โยชน ท บ ซ อ น ใน อด ตพ บ ว า เม อ ช ว งป พ .ศ . 2 550 ร ฐบ าล พล.อ. สรยทธ จลานนท เคยไดเสนอราง พ.ร.บ. วาดวยความผดเกยวกบการขดระหวางผลประโยชนสวนบคคลกบผลประโยชนสวนรวม พ.ศ.... ซงมเปาหมายเปนมาตรการยบยงการอนมตโครงการของรฐททจรต ราง พ.ร.บ. ดงกลาวถกเรยกวารางกฎหมาย “7 ชวโคตร”20 เนองจากค านยามวา “ญาต” ครอบคลม ป ยา ตา ยาย พอแม ลง ปา นา อา พนอง ลก ลกของพนอง (หลาน) และลกของหลานของเจาหนาทรฐและ คสมรส รางกฎหมายนผาน สนช. ในป พ.ศ. 2550 แตศาลรฐธรรญนญมค าวนจฉยวาการพจารณา ราง พ.ร.บ. นผดรฐธรรมนญเนองจากในวาระทสาม องคประชม สนช. มสมาชกลงมตไมถงกงหนง (ลงมต 95 คนจากทงหมด 249 คน)

18 ผจดการรายวน. 19 มกราคม 2560. รฐออกกฎเรยไรเกน 5 แสนตองแจง. 19 วทยากร เชยงกล . 2549. นโยบายของรฐบาลดานเศรษฐกจ: การทบซอนของผลประโยชนทางธรกจ (conflict of

interest). สถาบนพระปกเกลา. 20 โครงการอนเทอรเนตเพอกฎหมายประชาชน (iLaw). 23 สงหาคม 2560. รางกฎหมาย 4 ชวโคตร" การเหนชอบราง

กฎหมาย รบของทระลก เสยงคกหนก.

13

รางกฎหมายผลประโยชนทบซอน พ.ศ. 2550 เนนก าหนดบทลงโทษส าหรบเจาหนาทรฐทมผลประโยชนทบซอน โดยเจาหนาทรฐจะมโทษจ าคก 1–10 ป สวนผด ารงต าแหนงทางการเมองมโทษจ าคก 2–15 ป หากกระท าผด รางกฎหมายนไมไดก าหนดวาการกระท าหรอการรบสงทถอเปนผลประโยชนทบซอนมลกษณะอยางใด แตตองให ป.ป.ช. ประกาศเมอมกฎหมายแมบทเสยกอน

อนง การส ารวจขอเสนอแนะของภาคประชาสงคม พบวา ลกษณะของผลประโยชนทบซอนไมไดเกดขนในชวงทเจาหนาทรฐด ารงต าแหนงเพยงอยางเดยว แตรวมถงการหาประโยชนจากอ านาจหนาท การมเครอขายและการรบรขอมลภายในภายหลงทออกจากต าแหนงไดเชนกน องคกรตอตานคอรรปชน (ประเทศไทย) มขอเสนอใหออกกฎระเบยบก าหนดระยะเวลาเวนวรรค (Cooling-off period) โดยใหขาราชการและนกการเมองตองเวนวรรคการรบต าแหนง (ในบรษทเอกชน) เปนเวลา 2 ป ทขดแยงกบผลประโยชนสาธารณะทเจาหนาทผนนเคยท าหนาทดแล และเหนวาควรมการออกระเบยบเกยวกบการปองกนการมผลประโยชนทบซอนเปนการเฉพาะ21

แมจะยงไมมกฎหมายวาดวยความผดของการมผลประโยชนทบซอนเปนกฎหมายเฉพาะออกมา แตรฐบาลกพยายามสงเสรมใหความรแกขาราชการเกยวกบเรองนมาตลอดแมจะไมสามารถก าจดปญหานไปไดหมดกตาม คณะผวจยพบวา รฐบาลในชวงป พ.ศ. 2557 เปนตนมามนโยบายใหหนวยงานภาครฐจดท าคมอการปองกนผลประโยชนทบซอนเพอเปนแหลงขอมลใหกบเจาหนาทรฐ หนวยงานภาครฐแตละแหลงจะมศนยปฏบตการตอตานการทจรตหรอกลมงานสงเสรมจรยธรรมเปนฝายทมหนาทรบผดชอบด าเนนการประเดนนโดยตรง

21 ประชมสมมนา เรอง “กรณคาทปรกษาเจาหนาท ถก ผด แกได หรอไรหวง” จดโดยองคกรตอตานคอรรปชน (ประเทศไทย) เมอวนพธท 21ธนวาคม 2559 โรงแรมดสตธาน กรงเทพฯ

14

3. บทวเคราะหราง พ.ร.บ. ผลประโยชนทบซอน ฉบบ สนช. พ.ศ. 2560

รางกฎหมายผลประโยชนทบซอนฉบบทเสนอผาน สภาปฏรปแหงชาต (สนช.) ในเดอนพฤศจกายน พ.ศ. 2560 เปนรางทมจดเรมตนมาจากการเสนอของ สปช. ในชวงตนป พ.ศ. 2558 และมการแกไขเพมเตมบางสวนจนออกมาเปนรางกฏหมายผลประโยชนทบซอนฉบบป 2560 ซงส านกงานมาตรการปองกนการทจรต ส านกงาน ป.ป.ช. เปนผเสนอตอ ครม. หากรางกฎหมายนถกประกาศบงคบใช ส านกงาน ป.ป.ช. จะเปนหนวยงานหลกทบงคบใชกฎหมายน

รางกฎหมายฉบบทเสนอ สนช. ป 2560 มเนอหาโดยรวมเหมอนกบรางกฎหมายฉบบ สปช. แตแตกตางกบราง พ.ร.บ. ผลประโยชนทบซอน ป พ.ศ. 2550 ซงเนนบญญตบทลงโทษ แตไมไดบญญตลกษณะการกระท าทถอเปนผลประโยชนทบซอนในรางกฎหมาย และมขอบเขตการพจารณาเรองผลประโยชนทบซอนครอบคลมกลมบคคลอยางกวางขวาง

รางกฎหมายผลประโยชนทบซอนฉบบเสนอ สนช. ป 2560 ประกอบดวยบทบญญต 29 มาตรา คณะผวจยไดคดเลอกเพอกลาวถงบางมาตรา ซงสามารถน ามาจดหมวดเนอหาไดเปน 6 กลมไดแก 1) ค านยาม 2) ลกษณะและขอหามของการมผลประโยชนทบซอน 3) การยบยงความเสยหายในโครงการของรฐจากผลประโยชนทบซอน 4) การแจงบญชประโยชนทเจาหนาทรฐไดรบ (Declaration of interest) 5) การจดตงหนวยงานภายในส านกงาน ป.ป.ช. และ 6) บทลงโทษ (ด ตารางท 1)

ตารางท 1 สรปประเดนส าคญในรางกฎหมายผลประโยนชทบซอนฉบบเสนอ สนช. ป 2560 และรางมาตราทเกยวของ

ประเดนส าคญ มาตราทเกยวของ

1) ค านยาม 3 2) ลกษณะและขอหามของการมผลประโยชนทบซอน 5, 7, 9, 10 3) การยบย งความ เส ยหายใน โครงการของรฐจาก

ผลประโยชนทบซอน 11, 12, 13, 14, 15

4) การแจงบญชผลประโยชนท ไดรบของเจาหนาทรฐ (declaration of interest)

17

5) การจดตงหนวยงานภายในส านกงาน ป.ป.ช. 18 6) บทลงโทษ 6, 20, 21, 22, 23, 24, 25, 26

15

3.1 ค านยาม

รางกฎหมายผลประโยชนทบซอนฉบบเสนอ สนช. ป 2560 ใหค านยาม “เจาหนาทรฐ” “ผด ารงต าแหนงทางการเมอง” และ “หนวยงานรฐ” เหมอนกบ พ.ร.บ. ประกอบรฐธรรมนญวาดวยการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต พ.ศ. 2542 โดยครอบคลมบคลากรในต าแหนงทางการเมองและพนกงานประจ าในหนวยงานทกแหงทไดรบงบประมาณหรอเงนจากรฐ

ส าหรบคณะผวจย ค านยามทจะกระทบตอการพจารณาผลประโยชนทบซอนม 2 ค า ไดแก ญาต และ ผลประโยชนอนใดอนอาจค านวณเปนเงนได รางกฎหมายผลประโยชนทบซอนฉบบเสนอ สนช. ป 2560 มการจ ากดค าวา “ญาต” ใหครอบคลมกลมบคคลนอยลงเมอเทยบกบรางกฎหมายผลประโยชนทบซอนฉบบป 2550 และประกาศของ ป.ป.ช. วาดวยการรบทรพยสนฯ (ดตารางท 2) “ญาต” ตามรางกฎหมายฉบบปจจบนจะหมายถง พอแม คสมรส พนอง และลกเขยหรอลกสะใภของเจาหนาทรฐ

มาตรา 7 ของรางกฎหมายผลประโยชนทบซอนฉบบเสนอ สนช. ก าหนดวา คสมรสและญาตของเจาหนาทรฐหามรบของขวญ ทรพยสน หรอ “ประโยชนอนใดอนอาจค านวณเปนเงนได” ในโอกาสทเจาหนาทรฐปฏบตงานตามหนาท แมจะใหเปนการสวนตว ยกเวนมกฎระเบยบวาอนญาตใหรบได หากรบมาแลว จะตองแจงใหเจาหนาทรฐทราบ เพอทเจาหนาทรฐจะไดรายงานและมอบสงของตอหนวยงานตนสงกด ดวยเหตน ค าวา “ญาต” ทแคบลงจะชวยใหการพจารณาผลการมประโยชนทบซอนเปนไปอยางจ ากดและไมเปนภาระแกเจาหนาทรฐและหนวยงานตรวจสอบเกนความจ าเปน โดยเฉพาะอยางยงเมอการฝาฝนขอหามนมโทษจ าคกไมเกน 1 ป ปรบไมเกน 6 หมนบาท (รางมาตรา 21)

“ผลประโยชนอนใดอนอาจค านวณเปนเงนได” ในรางกฎหมายผลประโยชนทบซอนฉบบเสนอ สนช. ป 2560 หมายถง

การกหน ไดแก ปลดหนหรอลดหน ใหยมไมคดดอกเบย ค าประกนไมคดคาธรรมเนยม

คานายหนาหรอคาธรรมเนยมเปนตวแทน

การซอขายทรพยสน ไดแก ซอ ขายหรอใหเชาต ากวามลคาทองตลาด

การใหใชบรการหรอทรพยสน (สถานทหรอยานพาหนะ) บรการวชาชพอสระ ใหเดนทางหรอขนสงสงของ หรอจดเลยง แบบไมคดคาเชาหรอคดคาเชานอยกวา หรอใหสวนลดมากกวาโดยปกตทางการคา

การใหรางวล

การใหช าระเงนลวงหนาหรอคนเงนภายหลง

16

ตารางท 2 ค านยาม “ญาต” ในรางกฎหมายวาดวยผลประโยชนทบซอน

บคคลทถอวาเปนญาตของ

เจาหนาทรฐ

ขอบเขตของค าวา “ญาต” O = ครอบคลม X = ไมครอบคลม

ประกาศ ป.ป.ช. เรอง ห ล ก เก ณ ฑ ก า ร ร บทรพยสนหรอประโยชนอนใดโดยธรรมจรรยาของเจาหนาท ของรฐ พ.ศ. ๒๕๔๓

ร า ง ก ฎ ห ม า ยผลประโยชนทบซอน พ .ศ . ๒ ๕ ๕ ๐ (ร า งกฎหมาย “7 ชวโคตร”)

ร า ง ก ฎ ห ม า ยผลประโยชนทบซอน ฉ บ บ ส ป ช . พ .ศ . ๒๕๕๗

ร า ง ก ฎ ห ม า ยผลประโยชนทบซอน พ.ศ. ๒๕๖๐

พอแม O O O O

คสมรส O O O O

ผสบสนดานหรอลกหรอลกบญธรรม

O O O O

คสมรสของลก X X O O

พนอง O O X O

ลง ปา นา อา O O X X

พอ แม ของคสมรส

O X X X

ผสบสนดานหรอลกหรอลกบญธรรมของคสมรส

O X X X

พนองของคสมรส X X X X

ลง ปา นา อาของคสมรส

X O X X

ป ยา ตา ยาย ของคสมรส

X O X X

ลกของพนอง (หลาน) ของเจาหนาทรฐและของคสมรส

X O X X

ลกของหลาน (เหลน) ของเจาหนาทรฐและของคสมรส

X O X X

หมายเหต: ดเนอหากฎหมายในภาคผนวก ฉ.

17

3.2 ลกษณะและขอหามของการมผลประโยชนทบซอน

รางกฎหมายผลประโยชนทบซอนฉบบเสนอ สนช. ก าหนดลกษณะและขอหามของการมผลประโยชนทบซอนไวใน 4 มาตรา ไดแก มาตรา 5 มาตรา 7 มาตรา 9 และมาตรา 10 ซงมรายละเอยดดงน

รางมาตรา 5 การกระท าทเปนผลประโยชนทบซอน

รางมาตรา 5 ก าหนดการกระท าของเจาหนาทรฐทถอเปนการขดกนระหวางผลประโยชนสวนบคคลและผลประโยชนสวนรวม 6 ลกษณะ ไดแก

1. การกระท าทเปนผลประโยชนทบซอนตาม พ.ร.บ. ประกอบรฐธรรมนญวาดวยการปองกนและปราบปรามการทจรต ในปจจบนมเรองการหามเปนคสญญากบรฐ การถอหนหรอรบผลประโยชนจากธรกจภายใตก ากบการดแลหรอการตรวจสอบ และการรบของขวญมลคาเกน 3,000 บาท

2. การก าหนดนโยบายและการเสนอหรอเหนชอบรางกฎหมายทเออประโยชนเฉพาะกจการทตวเจาหนาทรฐ คสมรส ลก หรอพอแมมสวนไดเสยมากกวาสวนไดเสยปกตทคนทวไปมอย หรอเออประโยชนตอนตบคคลทถอหนเกนรอยละ 5

3. การใชขอมลภายในของรฐทยงเปนความลบไปแสวงหาประโยชน 4. การเสนอหรออนมตโครงการเพอเออประโยชนแกตนเองหรอผอนทงทางตรงหรอทางออม 5. การใชทรพยสนของหนวยงานหรออ านาจหนาทเพอประโยชนสวนตวของเจาหนาทรฐเองหรอ

ของคนอน ยกเวนวามกฎระเบยบใหอนญาตหรอทรพยสนมราคาเลกนอย 6. การใชต าแหนงหรอหนาทแทรกแซงการตดสนของเจาหนาทอนในเรอง ไดแก การอนญาตทาง

ราชการหรอออกค าสงทางปกครอง การใหสมปทานหรอท าสญญา การแตงตงหรอเลอนขนหรอโยกยายเจาหนาท การไมแจงความหรอรองทกขเพอด าเนนคดอาญา การไมฟองคด หรอไมด าเนนคด การพจารณาหรอวนจฉยคด การไมบงคบคดหรอบงคบทางปกครอง

รางกฎหมายผลประโยชนทบซอนฉบบเสนอ สนช. มบทบญญตเจาะจงวา ลกษณะผลประโยชนทบซอนตามขอ 2 3 และ 4 ขางตนใหบงคบใชกบผด ารงต าแหนงระดบสง ผบรหารระดบสง ผอ านวยการกองตามค านยามของ พ.ร.บ. ประกอบรฐธรรมนญวาดวยการปองกนและปราบปรามการทจรต พ.ศ. 2542 (ดกรอบท 1) รวมถงลก คสมรส และบคคลอนทถกเจาหนาทรฐสงใหท าหรอมสวนรเหนดวย (รางมาตรา 5 วรรคสาม วรรคส และวรรคหา)

18

ส าหรบลกษณะผลประโยชนทบซอนในขอ 5 ฝายนโยบายของหนวยงานรฐตองจดท าระเบยบวาดวยการอนญาตใหใชทรพยสนส าหรบการใชยานพาหนะ เครองมอสอสาร อาคารสถานท วสดอปกรณในส านกงาน และสงสาธารณปโภค (มาตรา 5 วรรคหก) เพอใหสามารถตรวจสอบการกระท าผดได

การใชทรพยสนของราชการเพอประโยชนสวนตวอาจไมใชปญหาผลประโยชนทบซอนทสรางความเสยหายในเชงมลคามากเทาการท ส.ส. ขออนมตงบประมาณเพอเฉพาะพนทในเขตเลอกตงของตนเอง (Pork-barrel politics) แตเปนปญหาทเกดขนไดงายและแพรหลายโดยทผกระท าผดอาจไมรตว และตรวจสอบได

กรอบท 1 ค ำนยำม ผด ำรงต ำแหนงระดบสง ผบรหำรระดบสง และผอ ำนวยกำรกอง

มาตรา 4 ของ พ.ร.บ. ประกอบรฐธรรมนญวาดวยการปองกนและปราบปรามการทจรต พ.ศ. 2542 ใหค านยาม ผด ารงต าแหนงระดบสง ผบรหารระดบสง และผอ านวยการกอง ดงน

“ผด ารงต าแหนงระดบสง” หมายความวา ผด ารงต าแหนงหวหนาสวนราชการระดบกระทรวง ทบวง หรอกรมส าหรบขาราชการพลเรอน ปลดกระทรวงกลาโหม ผบญชาการทหารสงสด ผบญชาการเหลาทพส าหรบขาราชการทหาร ผด ารงต าแหนงผบญชาการต ารวจแหงชาต ปลดกรงเทพมหานคร กรรมการและผบรหารสงสดของรฐวสาหกจ หวหนาหนวยงานอสระตามรฐธรรมนญทมฐานะเปนนตบคคล กรรมการและผบรหารสงสดของหนวยงานอนของรฐตามทคณะกรรมการ ป.ป.ช. ก าหนดโดยประกาศในราชกจจานเบกษา และผด ารงต าแหนงอนตามทมกฎหมายบญญต ไดแก

ประธานกรรมการก ากบและสงเสรมการประกอบธรกจประกนภย และกรรมการก ากบและสงเสรมการประกอบธรกจประกนภย

เลขาธการคณะกรรมการก ากบและสงเสรมการประกอบธรกจประกนภย

ผวาการธนาคารแหงประเทศไทย

เลขาธการคณะกรรมการก ากบหลกทรพยและตลาดหลกทรพย

“ผบรหารระดบสง” หมายความวา ผด ารงต าแหนงทางการเมอง ผด ารงต าแหนงระดบสง กรรมการในองคกรอสระตามรฐธรรมนญ กรรมการผชวยรฐมนตร ผด ารงต าแหนงตงแตผอ านวยการระดบตนหรอเทยบเทาของสวนราชการ รฐวสาหกจ หนวยงานอนของรฐ หนวยงานทใชอ านาจหรอไดรบมอบหมายใหใชอ านาจทางปกครอง และใหหมายความรวมงงบคคลหรอคณะบคคลทมอ านาจหนาทควบคมก ากบดแลหนวยงานดงกลาว และเจาหนาทอนของรฐตามทคณะกรรมการ ป.ป.ช. ก าหนด โดยประกาศในราชกจจานเบกษา

“ผอ านวยการกอง” หมายความวา ขาราชการซงงด ารงต าแหนงตงแตผอ านวยการระดบตนหรอเทยบเทาขงนไป ตามกฎหมายวาดวยระเบยบขาราชการพลเรอนหรอขาราชการตามกฎหมายอน ทงน ตามทคณะกรรมการ ป.ป.ช. ก าหนด โดยประกาศในราชกจจานเบกษา

19

ยาก ส านกขาวอศรารายงานวาตงแตป พ.ศ. 2551 ถง พ.ศ. 2560 มผบรหารระดบสงขององคกรปกครองสวนทองถน (อปท.) ถก ป.ป.ช. ไตสวนในขอกลาวหาน ารถยนตของราชการมาใชประโยชนสวนตว 23 ราย22 แตตวอยางทส าคญคอ กรณอดตคณบดคณะแพทยศาสตรของมหาวทยาลยแหงหนงใน กทม. ถก ป.ป.ช. ชมลความผดในป พ.ศ. 2556 ฐานน ารถยนตของราชการไปใชในงานแตงงานบตรสาว และถกศาลอาญาตดสนจ าคก 5 ป และปรบ 2 หมนบาท แตรอลงอาญา ในป พ.ศ. 255923

รางมาตรา 7 การหามรบของขวญหรอทรพยสน

รางมาตรา 7 ก าหนดหามเจาหนาทรฐ คสมรส และญาตรบของขวญ ของทระลก เงน ทรพยสนหรอประโยชนทน ามาค านวณเปนเงนไดในโอกาสทปฏบตงานตามหนาท แมจะใหเปนการสวนตว ยกเวนมกฎหมายอนญาต มจ านวนสมควรตามปกตประเพณนยม หรอคนทวไปกไดรบเชนกน หากจ าเปนตองรบ เจาหนาทรฐตองรายงานและมอบสงของใหหนวยงานตนสงกดภายใน 30 วน หนวยงานตองท าบญชเปนหลกฐาน

การบงคบใชรางกฎหมายมาตรานยงจ าเปนตองรอวา ป.ป.ช. จะก าหนดมลคาหรอลกษณะของของขวญอยางไรไมใหการพจารณาเรองผลประโยชนทบซอนเปนภาระแกเจาหนาทรฐและหนวยงานตนสงกดมากเกนไป

รางมาตรา 9 การประกอบอาชพหลงเกษยณหรอลาออกจากงานภาครฐ

รางมาตรา 9 หามไมใหเจาหนาทรฐทพนจากต าแหนงในภาครฐไมถงสองปเปนกรรมการ ทปรกษา ตวแทน ลกจาง หรอด าแหนงใด ๆ ในธรกจเอกชนทเจาหนาทรฐเคยมอ านาจหนาทก ากบดแล ตรวจสอบหรอด าเนนคด และหามรบเงนหรอประโยชนใด ๆ เปนพเศษจากธรกจเหลาน ยกเวนประโยชนทธรกจนใหตอบคคลอน ๆ ในกจการทด าเนนอยปกต เชน สนคาหรอบรการ ขอหามนเปนไปตามมาตรฐานสากลและประเทศไทยมกฎหมายวาดวยการประกอบอาชพหลงเกษยณหรอลาออกจากงานภาครฐทเขมงวดอยแลว

ทงน ป.ป.ช. จะประกาศในกฎหมายลกวาขอหามนบงคบใชกบเจาหนาทรฐต าแหนงใดบาง หากยดประกาศของ ป.ป.ช. ทบงคบใชอยในปจจบน เจาหนาทรฐในทน อาจจะหมายถง นายกรฐมนตร รฐมนตร ผบรหารทองถน และรองผบรหารทองถนเทานน แตหากมการประกาศใช พ.ร.บ. ประกอบรฐธรรมนญวาดวยการปองกนและปราบปรามการทจรต ฉบบท สนช. พจารณาอยในเดอนพฤศจกายน พ.ศ. 2560 อาจจะมการบญญตไวกวาง ๆ วาเปนผด ารงต าแหนงในองคกรอสระและผด ารงต าแหนงระดบสง

22 ส านกขาวอศรา. 25 กรกฎาคม 2560. ใหเมยใช-จอดไวบาน-ตระเวนดมเหลา! ขดกรสารพดคด 'รถหลวง' ฐานขอมลสอบ

ป.ป.ช. 23 ไทยรฐ. 28 มนาคม 2559. สงคก 2 ป 6 เดอน 'หมอวชรพยาบาล' น าของหลวง ใชงานแตงลกสาว.

20

รางมาตรา 10 การหามน าความลบทางราชการไปหาประโยชนสวนตน

รางมาตรา 10 หามไมใหเจาหนาทรฐทพนจากต าแหนงหรออกจากราชการหรอหนวยงานของรฐน าความลบทางราชการทเคยไดรบรในระหวางต าแหนงน าไปใชแสวงหาประโยชนสวนตนโดยมชอบหรอใหผอนรเพอแสวงหาประโยชน ยกเวนวาเรองนนจะไมเปนความลบแลว

3.3 การยบยงความเสยหายในโครงการของรฐทเกดจากผลประโยชนทบซอน

รางกฎหมายผลประโยชนทบซอนฉบบ สนช. ป 2560 มบทบญญตเกยวกบการปองกนความเสยหายตอเงนแผนดนทอาจเกดขนจากการอนมตสญญาหรอโครงการของรฐดวยผลประโยชนทบซอนของเจาหนาทรฐ รางมาตราของกฎหมายทบญญตอ านาจหนาทระงบและพจารณายกเลกสญญาหรอโครงการของรฐมดงน

รางมาตรา 11 ส านกงานอยการสงสดตรวจรางสญญาแพงและทางปกครอง

หากส านกงานอยการสงสดตรวจรางสญญาแพงและทางปกครองพบวามการกระท าโดยทจรตหรอมผลประโยชนทบซอนทจะท าใหรฐเสยประโยชนรายแรง ใหแจงหนวยงานรฐเจาของสญญาและเอกชนคสญญา ครม. หรอหนวยงานตนสงกดหรอมอ านาจก ากบดแลหนวยงานเจาของสญญา และ ป.ป.ช. ระหวางท ครม. หรอหนวยงานตนสงกดพจารณาปญหา ใหระงบการท าสญญาจนกวา ครม. หรอหนวยงานตนสงกดจะมมตออกมา

รางมาตรา 12 การยกเลกสญญาทางแพงและทางปกครองเมอพบประโยชนทบซอน

หาก ป.ป.ช. ไตสวนแลวเหนวาสญญาทางแพงหรอทางปกครองใดมลกษณะเปนการจดท าดวยผลประโยชนทบซอนหรอโดยทจรตและคสญญาฝงเอกชนรเหนเปนใจ ใหยนค ารองตอศาลอทธรณแผนกคดทจรตและประพฤตมชอบภายในสองป ศาลอทธรณแผนกคดทจรตและประพฤตมชอบอาจมค าตดสนทกระทบตอการด าเนนการตามสญญาทางใดทางหนง ดงน

ใหเปนโมฆะ หากสญญาทพบวาจะท าใหรฐเสยประโยชน “อยางรายแรง”

ใหด าเนนการตอไปได หากการด าเนนการตามสญญาดงกลาวยงเปนประโยชนแกสาธารณะและรฐไมเสยประโยชน “เกนสมควร” แตหนวยงานรฐเจาของสญญามอ านาจฝายเดยวทจะแกไขเพมเตมสญญา

ทงน ศาลอทธรณแผนกคดทจรตและประพฤตมชอบอาจพจารณาใหสญญาบางสวนเปนโมฆะและอกสวนด าเนนการตอไปกได หนวยงานรฐเจาของสญญาชดใชคาทดแทนทเปนธรรมแกเอกชนคสญญาทไดรบ

21

ความเสยหาย แตมสทธเรยกรองคาเสยหายจากเอกชนคสญญาซงรเหนเปนใจหรอควรจะรเรองการท าสญญาดวยผลประโยชนทบซอน

รางมาตรา 13 สตง. ตรวจพบทจรตและเสนอเรองตอ ป.ป.ช.

รางมาตรา 13 บญญตวาหากผวาการตรวจเงนแผนดนตรวจพบการท าสญญาโดยทจรตหรอมผลประโยชนทบซอนในลกษณะเดยวกบทบทบญญตในรางมาตรา 12 ใหสงเรองให ป.ป.ช. ด าเนนการไตสวนและยนเรองตอศาลฯ หากพบทจรต โดย ป.ป.ช. ถอหลกฐานทผวาการตรวจเงนแผนดนสงใหเปนสวนหนงของส านวนไตสวนขอเทจจรง

รางมาตรา 14 บคคล 4 กลมทสามารถยนค ารองให ป.ป.ช. ตรวจสอบสญญาสมปทานของรฐ

บคคลตอไปนสามารถยนค ารองให ป.ป.ช. ไตสวน หากพบวาสญญาสมปทานของรฐ สญญาจดท าบรการสาธารณะ หรอสญญาใหแสวงหาประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตมการอนมตดวยผลประโยชนทบซอนหรอทจรต

ส.ส. หรอ ส.ว. หรอสมาชกทงสองสภาไมนอยกวา 70 คน24

ผมสทธเลอกตงไมนอยกวา 5,000 คน

คณะกรรมการตรวจเงนแผนดน (คตง.) เหนชอบไมนอยกวา 2 ใน 3 ของ คตง. ทมอย (คตง. ม 7 คน)

ผตรวจการแผนดน เหนชอบรวมกน

ป.ป.ช. ตองไตสวนใหเสรจภายใน 90 วน และขยายเวลาไดไมเกน 2 ครง ครงละ 30 วน ป.ป.ช. ตองมมตเหนชอบไมนอยกวา 2 ใน 3 เพอยนค ารองตอศาลปกครองสงสด ป.ป.ช. จะขอใหศาลฯ สงระงบสญญาชวคราวกได หากจะเกดความเสยหายถาด าเนนการตอ ศาลฯ อาจมมตใหสญญานเปนโมฆะหรอด าเนนการตอไปแลวแตกรณเหมอนทบญญตในรางมาตรา 12

รางมาตรา 15 โครงการของรฐประเภทอน ๆ ทสามารถถกตรวจสอบไดตามมาตรา 12 และ มาตรา 14

รางกฎหมายมาตรา 15 ก าหนดวา หากโครงการตามมต ครม. และของหนวยงานรฐ (อปท. หนวยงานราชการสวนกลางและสวนภมภาค รฐวสาหกจ องคการมหาชน ฯลฯ) ทไดรบอนมตหรอไดรบ

24 รฐธรรมนญฯ พ.ศ. 2560 บญญตวา สมาชกรฐสภาม 700 ถง 750 คน ไดแก ส.ว. 200 ถง 250 คน และ ส.ส. 500 คน

22

งบประมาณถกพบวามการท าสญญาจากผลประโยชนทบซอน กลมบคคลตามรางมาตรา 14 สามารถยนค ารองตอศาลอทธรณแผนกคดทจรตและประพฤตมชอบเพอใหด าเนนการพจารณาตามรางมาตรา 12 แตตองยนค ารองภายใน 2 ปนบตงแตโครงการทพบวามผลประโยชนทบซอนไดเรมด าเนนการ เพอใหศาลฯ สงยตโครงการหรอใหมการทบทวนเพอแกไขโครงการไมใหรฐเสยประโยชน ทงน ผกระท าความผดยงสามารถถกด าเนนคดตอไปแมเกนเวลา 2 ปหลงโครงการเรม

3.4 การแจงบญชผลประโยชนทไดรบของเจาหนาทรฐ (Declaration of interest)

เจาหนาทก ากบดแล ตรวจสอบและด าเนนคดตองแสดงขอมลการด ารงต าแหนงและรายไดในหนวยงานของรฐและในภาคเอกชนทกต าแหนง และการประกอบอาชพพเศษตอ ป.ป.ช. รวมถงกจกรรมอน ๆ ท ป.ป.ช. จะก าหนดเพมเตม หากขอมลมการเปลยนแปลง เจาหนาทตองแจงภายใน 30 วน (รางมาตรา 17)

3.5 การจดตงหนวยงานพเศษภายในส านกงาน ป.ป.ช.

รางกฎหมายผลประโยชนทบซอนฉบบ สนช. ป 2560 ก าหนดใหมจดตงหนวยงานพเศษภายใน ส านกงาน ป.ป.ช. เพอท าหนาทก ากบดแลปญหาผลประโยชนทบซอน ใหค าปรกษาแกเจาหน าทรฐและประชาชน และรณรงคสรางคณธรรมและจรยธรรมปองกนผลประโยชนทบซอน

ขอมลจากการจดท าประชาพจารณรางกฎหมายฉบบดงกลาวพบวา ส านกงาน ป.ป.ช. ตองการบคลากร 100 คน แบงเปนฝายไตสวน 50 คน และฝายใหขอมล 50 คน โดยใชงบประมาณรวม 29 ลานบาทตลอด 5 ป ทงน คณะอนกรรมการโครงสรางส านกงาน ป.ป.ช. ยงไมมความเหนใด ๆ ตอขอเสนอของส านกงาน ป.ป.ช.

3.6 บทลงโทษ

รางกฎหมายผลประโยชนทบซอนบญญตใหศาลคดทจรตและประพฤตมชอบพจารณาโทษจ าคกและโทษปรบแกเจาหนาทรฐทมผลประโยชนทบซอนดงน

บคคลอน (นอกเหนอจากเจาหนาทรฐ คสมรส และญาต) ทมสวนรเหนเปนใจและไดรบประโยชนจากการละเมดรางมาตรา 5 วาดวยเรองพฤตกรรมการมผลประโยชนทบซอนระหวางด ารงต าแหนงของเจาหนาทรฐ มโทษกงหนงของโทษตามรางมาตรา 20 บทบญญตนบงคบใชกบนตบคคล และผทรบผดชอบในการด าเนนงานของนตบคค โดยเฉพาะกรรมการ หรอผจดการอาจไดรบโทษดวยหากไมมมาตรการควบคมภายในทเหมาะสมเพอปองกนการกระท าผด และรเหนเปนใจใหมการกระท าผดเพอใหนตบคคลไดรบประโยชน (รางมาตรา 6)

23

ละเมดรางมาตรา 5 วาดวยเรองพฤตกรรมการมผลประโยชนทบซอนระหวางด ารงต าแหนง ระวางโทษจ าคกไมเกน 5 ป ปรบไมเกน 1 แสนบาท หรอทงจ าทงปรบ ถาเปนผด ารงต าแหนงทางการเมองอาจมโทษ 2 เทา (รางมาตรา 20)

ละเมดรางมาตรา 7 วาดวยเรองหามรบทรพยสน มโทษจ าคกไมเกน 3 ป ปรบไมเกน 6 หมนบาท หรอทงจ าทงปรบ (รางมาตรา 21)

ละเมดรางมาตรา 9 วาดวยเรองผลประโยชนทบซอนในการประกอบอาชพหลงเกษยณหรอลาออกจากงานภาครฐ มโทษจ าคกไมเกน 1 ป ปรบไมเกน 5 แสนบาท หรอทงจ าทงปรบ (รางมาตรา 22)

ละเมดรางมาตรา 10 วาดวยเรองหามเจาหนาทพนต าแหนงน าความลบทางราชการไปทจรต มโทษจ าคกไมเกน 5 ป ปรบไมเกน 1 แสนบาท หรอทงจ าทงปรบ (รางมาตรา 23)

ละเมดรางมาตรา 17 วาดวยเรองการตองแจงขอมลประโยชนทไดรบในการด ารงต าแหนงตางๆ และแจงการเปลยนแปลงขอมลตอ ป.ป.ช. มโทษจ าคกไมเกน 6 เดอน ปรบไมเกน 1 หมนบาท หรอทงจ าทงปรบ (รางมาตรา 24)

เจาหนาท ป.ป.ช. ถาท าผด ตองโทษ 2 เทา โดย ส.ส. ส.ว. หรอสมาชกทงสองสภาไมนอยกวา 1 ใน 5 หรอผมสทธเลอกตงไมนอยกวา 2 หมนคน หรอ คตง. สามารถยนชอกลาวหาเรองผลประโยชนของกรรมการ ป.ป.ช. ตอประธานรฐสภาเพอใหพจารณาเสนอตอประธานศาลฎกา ซงจะตงคณะผไตสวนอสระ (รางมาตรา 26)

24

4. ความเหนและขอเสนอแนะของคณะผวจย

4.1 เนอหารางกฎหมาย

คณะผวจยเหนวาบทบญญตเกยวกบค านยาม ลกษณะและขอหามของการมผลประโยชนทบซอนในรางกฎหมายฉบบนมมาตรฐานสากล โดยครอบคลม 4 ประเดนส าคญ ไดแก การหามรบของขวญหรอทรพยสน การก าหนดระยะเวลาเวนวรรคหลงพนต าแหนง การหามใชความลบทางราชการไปหาประโยชน และการแจงบญชผลประโยชนทบซอน

อยางไรกด คณะผวจยยงจ าเปนตองตดตามพจารณาเนอหาในกฎหมายระดบรองวามการก าหนดขอบเขตการบงคบใชกบเจาหนาทรฐในระดบใดบาง แตการศกษาเนอหาของกฎระเบยบวาดวยการปองกนผลประโยชนทบซอนของ ป.ป.ช. และองคกรก ากบดแล พบวา มการก าหนดขอบเขตการบงคบใชขอหามกบผด ารงต าแหนงระดบสง เชน นายกรฐมนตร หวหนาสวนราชการ หรอเจาหนาทระดบสงทมหนาทก ากบดแลธรกจ ซงเปนการบงคบใชอยางจ ากด โดยไมเปนภาระแกเจาหนาทระดบปฏบตการทไมมหนาททจะสรางความเสยหายแกเงนแผนดนหรอความนาเชอถอของภาครฐมากนก

4.2 ผลประโยชนทบซอนในบรบทของประเทศไทย

คณะผวจยเหนวาผออกกฎหมายควรเพมขอหามหรอแนวทางปฏบตเพอปองกนผลประโยชนทบซอนลกษณะตอไปนในรางกฎหมาย เชน การเรยไรเงนหรอรบบรจาคสงของโดยหนวยงานภาครฐและเจาหนาทรฐ การปองกนผลประโยชนทบซอนอนเกดจากการทเจาหนาทรฐระดบสงเขารวมหลกสตรการศกษาพเศษทมตวแทนเอกชนใตก ากบดแลเขารวมอยดวย25 หรอการแตงตงญาตและคนใกลชดด ารงต าแหนงในภาครฐ เนองจากสวนหนงของปญหาผลประโยชนทบซอนทเกดขนในประเทศไทยนนมตนตอมาจากเหตการณเหลาน มาตรการปองกนผลประโยชนทบซอนเหลานไมใชการหามเจาหนาทรฐกระท าทงหมด เพยงแตควรก าหนดขอจ ากดบางประการดงน

ขอจ ากดเรองเรยไรเงน o หามหนวยงานของรฐรบเงนบรจาคหรอเรยไรเงนจากบรษทเอกชนหรอบคคลทอย

ภายใตการก ากบดแล

25 ด นวลนอย ตรรตน และ ภาคภม วาณชกะ. บทท 5 เครอขายผบรหารระดบสงผานเครอขายการศกษาพเศษ. ใน ผาสก

พงษไพจตร (บรรณาธการ). ตลาคม 2557. สสงคมไทยเสมอหนา.

25

o ก าหนดความถในการรบบรจาคตอปและวงเงนบรจาคขนสงทจะบรจาคได โดยตองไมสงกวาผบรจาครายอน

o ตองเปดเผยรายชอผบรจาค จ านวนเงนทบรจาค และรายการใชจายเงนบรจาคตอสาธารณชนทกครงตามระเบยบวาดวยการเรยไรเงนของหนวยงานรฐ

o เจาหนาทรฐควรพจารณางดเวนเขาประชมหรอพจารณาเรองใดทใหมผลกระทบตอเอกชนหรอบคคลทเจาหนาทรฐนนเคยไดรบเงนบรจาค (กรณเจาหนาทรฐเปนนกการเมอง) หรอเปนผรบผดชอบเรยไรเงน (เชน กรณเปนหวหนาหนวยงานรฐ)

ขอจ ากดเรองการเขารวมหลกสตรการศกษาพเศษ o หามเจาหนาทรฐทมหนาทก ากบดแลหรอตรวจสอบเขารวมหลกสตรการศกษาพเศษ

ทมเอกชนหรอบคคลภายใตก ากบดแลเขารวม o หากจะสงบคลากรเขารวมหลกสตร ตองหามสงบคลากรทมอ านาจหนาทในการให

คณใหโทษเอกชนในชวงเขารวมหลกสตร o ควรก าหนดใหเจาหนาทรฐระดบสงตองแจงขอมลการเขารวมหลกสตรเชนเดยวกบ

การแจงขอมลตามรางมาตรา 17

ขอจ ากดการแตงตงคนใกลชดใหด ารงต าแหนงในภาครฐ o ควรก าหนดให “คนใกลชด” ทถกแตงตงใหด ารงต าแหนงในภาครฐนตองปฏบตตาม

ขอหามและหลกปฏบตวาดวยผลประโยชนทบซอนในรางกฎหมายฉบบนเทากบ “คสมรส” และ “ญาต”

o ตองมการเปดเผยเกณฑความเหมาะสมและเหตผลในการแตงตงคนใกลชดด ารงต าแหนงในภาครฐ

o หามมการแตงตงคนใกลชดด ารงต าแหนงทมหนาทตองรวมโหวตลงคะแนนหรอพจารณาอนมตกบผแตงตง หรอตรวจสอบเรองทมผลกระทบกบผแตงตงหรอญาต

o คนใกลชดทถกแตงตงขนมาเพอด ารงต าแหนงในภาครฐควรพจารณางดเวนไมเขารวมการพจารณาหรอการออกเสยงใด ๆ ทผแตงตงเขารวมดวย

4.3 บทบาทของหนวยงานตอตานการทจรตอน ๆ

รางกฎหมายผลประโยชนทบซอนฉบบ สมาชกสภานตบญญตแหงชาต สมาชกสภานตบญญตแหงชาต (สนช.) ป 2560 เนนบทบาทการท างานของคณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต (ป.ป.ช.) เปนหลก และมการบญญตการท างานรวมกนระหวาง สตง. และ ป.ป.ช. แตการศกษาวจยของสถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทยพบวา ยทธศาสตรในการตอตานการทจรตคอรรปชนทพงพาเพยงองคกรอสระตาง ๆ ทตงขนมาตามบทบญญตของรฐธรรมนญนนไมสามารถปองกนหรอปราบปรามการทจรตคอรรปชนไดอยางมประสทธภาพ เนองจากองคกรเหลานมขดความสามารถทจ ากดและมความเสยงทอาจถกการเมองแทรกแซงได

26

ซงจะท าใหกลไกในการตรวจสอบปญหาผลประโยชนทบซอนทตราเปนกฎหมายทงหมดตองประสบกบความลมเหลว คณะผวจยเหนวา การก ากบดแลผลประโยชนทบซอนทมประสทธภาพนนควรไดรบความรวมมอจากหนวยงานอกหลายภาคสวนดวย เชน หนวยงานอน ๆ ในภาครฐ องคกรภาคประชาสงคม อาท สอมวลชน และกลมประชาชน26

ในสวนของหนวยงานในฝายบรหารนน มองคกรทปฏบตภารกจในการตอตานการทจรตซงมการจดตงมาอยางนอย 10 ป อยางกลมงานคมครองจรยธรรม ผตรวจการแผนดนและส านกงานคณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตในภาครฐ (ป.ป.ท) หนวยงานระดบกระทรวงและกรมทกแหงจะมกลมงานคมครองจรยธรรมหรอศนยตอตานการทจรตภายใน กลมงานภายในเหลานควรมหนาทส าคญในเรองการใหความรและรบแจงขอมลผลประโยชนทบซอนเพอน าสง ป.ป.ช. และท าหนาทประเมนสถานการณผลประโยชนทบซอนภานในองคกรและรายงานตอสาธารณะสม าเสมอ

คณะผวจยเหนวา หนวยงานของรฐจ าเปนตองมส านกหรอกลมงานทมหนาทและอ านาจตรวจสอบและแจงขอมลผลประโยชนทบซอน เนองจากการปฏบตราชการภายในหนวยงานรฐ เชน การประชมหรออนมตโครงการขนาดเลกของรฐอาจจ าเปนตองมผตรวจสอบและใหขอมลวาจะมปญหาผลประโยชนทบซอนหรอไม และผเขาประชมหรออนมตโครงการจะตองปฏบตตวอยางไร แตการรอตรวจสอบจากหนวยงานภายนอกอาจใชเวลาและท าใหการปฏบตราชการลาชา ในขณะท สถานการณบางเรองอาจไมชดเจนทจะพจารณาวาเปนผลประโยชนทบซอนไดหรอไม การคาดหวงใหเจาหนาทรฐทกคนใชวจารณญาณไดถกตองตามทกฎหมายก าหนดอาจเปนขอก าหนดทเขมงวดเกนไป เมอพจารณาวาการกระท าผดนนมโทษทางอาญา

ในอกดานหนง ผตรวจการแผนดนและส านกงาน ป.ป.ท. เปนก าลงส าคญในกระบวนการตรวจสอบและรบเรองรองเรยนทจรต ท าใหมศกยภาพทจะท าหนาทตรวจสอบผลประโยชนทบซอนอยางยง จงควรมการบญญตให ป.ป.ช. รบขอมลการตรวจสอบเรองรองเรยนการมผลประโยชนจากผตรวจการแผนดน และ ป.ป.ท. และถอเปนหลกฐานประกอบการพจารณาคดในลกษณะเดยวกบขอมลทไดรบจาก สตง.

4.4 การเปดเผยขอมลตอสาธารณะ

คณะผวจยเหนวา หนวยงานรฐและหนวยงานตรวจสอบทจรตของประเทศไทยยงขาดการเชอมโยงกบสาธารณชนในแงทไมคอยมการเปดเผยขอมลการปฏบตหนาทใหสาธารณชนรบทราบอยางตอเนอง เพอเปน

26 เดอนเดน นคมบรรกษ และ คณะ. มถนายน 2560. โครงการ “ประมวลองคความรดานการเสรมสรางธรรมาภบาลและการ

ลดคอรรปชน”.

27

การสรางความโปรงใสซงเปนมาตรการปองกนผลประโยชนทบซอนทมประสทธภาพมาตรการหนง จงมขอเสนอให ผรางกฎหมายวาดวยผลประโยชนทบซอนควรพจารณาเพมเตมบทบญญตเกยวกบเรองตอไปน

การเปดเผยรายงานการรบสงของหรอประโยชนอนใดทไมมสทธรบ ตามรางมาตรา 7 ในเวบไซตขององคกรดวย เพอใหสาธารณะรวมตรวจสอบความผดปกตของสงของทไดรบ ทงนควรเปดเผยชอของผทใหสงของนนดวยตามตวอยางเชน ฐานขอมลรายงานการรบสงของหรอประโยชน (Public Registry) ของ Office of the Conflict of Interest and Ethics Commissioner ของประเทศแคนาคา

การเปดเผยสญญาของรฐตามรางมาตรา 12 14 และ 15 เพอใหประชาชนสามารถรวมตรวจสอบสญญาของรฐทมลกษณะขดกนระหวางประโยชนสวนตวกบประโยชนสวนรวม โดยมตวอยางการเปดเผยเอกสารสญญาจดซอจดจางและสมปทานทหนวยงานภาครฐของไทยควรยดถอเปนมาตรฐาน เชน o ในสหราชอาณาจกร รฐบาลเปดเผยสญญาจดซอจดจางและเอกสารแนบอน ๆ เชน

แบบแปลนกอสรางในฐานขอมลสญญาจดซอจดจาง (Contracts Finder Archive) ในเวบไซต https://data.gov.uk/data/contracts-finder-archive/

o ในประเทศไทย บมจ. อากาศยานไทย ซงเขารวมโครงการความโปรงใสในการกอสรางของรฐ (CoST) เปดเผยขอมลเอกสารสญญากอสรางทาอากาศยานสวรรณภม ระยะท 2 ในเวบไซต CoST AOT https://costaot.airportthai.co.th/

o ประเทศฟลปปนสไดเผยแพรสญญาสมปทานในการขดเจาะปโตรเลยมและแรในเวบไซต ResourceContracts.org เวบไซตดงกลาวพฒนาโดยธนาคารโลก องคกรไมแสวงหาก า ไรช อ Natural Resource Governance Institute (NRGI) และม ห า ว ท ย าล ย โค ล ม เบ ย (ส ห ร ฐ ฯ ) (Columbia Center on Sustainable Investment)27

การพจารณาคดผลประโยชนทบซอนตองเปดเผยตอสาธารณะตามรางมาตรา 8 11 12 16 และ 19

27 เวบไซตดงกลาวยงเปดเผยสญญาใชทรพยากรธรรมชาตระหวางเอกชนและรฐบาลในประเทศอน ๆ รวมถงประเทศไทย

ส าหรบประเทศไทย ปรากฏรางสญญาเพยง 3 ฉบบระบป ค.ศ. 1994 และ ค.ศ. 1999 ซงลงนามระหวางบรษทส ารวจน ามน PETRONAS Carigali Sdn Bhd (บรษทลกของ Petroliam Nasional Berhad) และบรษ ท Triton Oil Company of Thailand

28

การเปดเผยขอมลการเดนทางในประเทศหรอตางประเทศของเจาหนาทรฐระดบสงทเดนทางดวยงบประมาณของรฐหรองบสนบสนนจากหนวยงานภายนอก พรอมระบเหตผล รายชอผตดตาม และก าหนดการของกจกรรมระหวางการเดนทาง

การเพมความโปรงใสในขนตอนการพจารณาทางปกครอง เชน การเปดเผยบนทกการประชมทมความเหนแยง โดยเปดเผยตามวนทประชมและไมเกน 30 วนหลงการประชม

4.5 การออกแนวทางการปฏบตตนในกรณทมผลประโยชนทบซอน

รางกฎหมายฉบบนไมมบทบญญตเกยวกบการปฏบตตนในกรณทมปญหาทบซอนของผลประโยชน มแตการหาม ใหแจง และลงโทษ ตางจากกฎ ระเบยบเรองผลประโยชนทบซอนในตางประเทศซงจะใหความส าคญแกการสรางองคความรเกยวกบวธการในการปองกนการทบซอนของผลประโยชนภายในองคกร ดงน

ออกแนวปฏบตเพอปองกนความเสยงจากการกระท าทอาจละเมดกฎหมายผลประโยชนของเจาหนาทมอยมาก

ในกรณทส านกงานอยการสงสดของรฐแคลฟอรเนย (California Attorney General’s Office) สหรฐฯ ไดจดท าคมอทชอวา Conflict of Interest28 ซงมรายละเอยดและค าอธบายเกยวกบนยามและการตความเกยวกบผลประโยชนทางตรงและผลประโยชนทางออมวาครอบคลมเรองใดบาง ผลประโยชนทางเศรษฐกจหมายความถงผลประโยชนในรปแบบใด การวเคราะหวาผลประโยชนทบซอนนาจะมผลกระทบตอการตดสนใจของเจาหนาทมากนอยเพยงใด แนวทางและทางเลอกในการแกไขปญหาในกรณท เกดผลประโยชนทบซอน เชน การแจงขอมล การขายหนในธรกจทเกยวของ การปฏเสธทจะเขารวมในขนตอนในการพจารณาประเดนทมผลประโยชนทบซอน

จดฝกอบรมเกยวกบกฎหมายและแนวทางในการปฎบตตามกฎหมายผลประโยชนทบซอน

กฎหมายผลประโยชนทบซอนอาจมความซบซอนในทางปฏบตและการตความ ท าใหเจาหนาทรฐอาจละเมดกฎหมายไดโดยไมไดตงใจ ในกรณของกฎหมายวาดวยการทบซอนของผลประโยชนของรฐบาลของรฐแมสซาชเซตสก าหนดใหคณะกรรมการจรรยาบรรณของมลรฐ (State Ethics Commission) เปนหนวยงานทจดฝกอบรมเกยวกบเนอหาสาระและแนวทางในการปฏบตตามกฎหมายดงกลาว29

28 California Attorney General’s Office. 2010. Conflicts of Interest. 29 Section 28 of G.L. c. 268A, the Conflict of Interest Law, as Amended by c. 194, Acts of 2011

http://www.mass.gov/ethics/laws-and-regulations/conflict-of-interest-information/

29

ออกกฎเกยวกบการตดตอสอสารกบบคคลทมสวนไดเสย (ex parte rule)

ส านกงานคณะกรรมการก ากบดแลกจการโทรคมนาคมของสหรฐฯ ก าหนดใหกรรมการและเจาหนาทก ากบดแลตองวางตวในการพบปะเอกชนหรอบคคลซงมสวนไดสวนเสยในการก ากบดแล โดยก าหนดประเดนและระดบการพบปะกบเอกชนหรอบคคลภายใตการก ากบดแลไวเปนอยางนอย 2 ระดบ ไดแก30

o ระดบทหามเจาหนาทรฐพบผมสวนไดเสย ซงประเดนสวนใหญเปนเรองเกยวของกบการออกมตหรอการตดสนขอพพาททมผลกระทบตอเอกชนหรอบคคล

o ระดบทสามารถพบปะได แตตองมบนทกเนอหาทไดหารอกนและมผเขารวมรบฟง และเผยแพรขอมลดงกลาวตอสาธารณชน

FCC ยงออกกฎกตกาเกยวกบวธการและขนตอนในการปฏบตในกรณทเจาหนาทมผลประโยชนจากการปฏบตหนาทในกรณทเปนกรรมการในคณะกรรมการทพจารณาการออกใบอนญาตการประกอบกจการโทรคมนาคมอาจตองแจงใหประธานกรรมการรบทราบ คณะกรรมการจะรวมกนพจารณาวาผลประโยชนทบซอนนนมผลกระทบตอการตดสนใจของกรรมการทานนนหรอไม และจะก าหนดแนวทางทชดเจนในกรณทมปญหา เชน ไมใหเขารวมในการพจารณา ไมรบเอกสารหรอขอมลใด ๆ ทเกยวกบการขออนญาตและไมแลกเปลยนความเหนกบกรรมการทานอนและเจาหนาททเกยวของเกยวกบประเดนนน ๆ

ควรก าหนดใหมการจดตงหนวยงานภายในเพอตอบขอหารอกบเจาหนาทรฐเกยวกบการกระท าท “อาจ” แสดงถงภาพพจนทไมเปนกลางได พรอมใหชแนะแนวทางปฏบตวาจะตองด าเนนการอยางไรเพอหลกเลยงปญหาผลประโยชนทบซอนซงยงไมมความชดเจนในกฎหมาย

ประเทศแคนาดามการจดตงส านกผตรวจจรยธรรมและผลประโยชนทบซอนในรฐสภาแคนาดา สวนในกรณของมหาวทยาลยในสหรฐอเมรกา เชน สถาบนเทคโนโลยแหงแคลฟอรเนย (California Institute of Technology) มการจดตงส านกงานจรรยาบรรณและผลประโยชนทบซอนเพอดแลปญหาเกยวกบการรบเงนวจยของคณาจารย31

30 ดขอมลในเวบไซตของ FCC https://www.fcc.gov/proceedings-actions/ex-parte 31 https://ogc.caltech.edu/practicegroups/workforce/ethics

30

เอกสารอางอง

Anti-Corruption and Civil Rights Commission. 2016. Improper Solicitation and Graft Act took effect on September 28 http://www.acrc.go.kr/en/board.do?command=searchDetail&method=searchDetailViewInc&menuId=0205&confId=62&conConfId=62&conTabId=0&currPageNo=1&boardNum=61628 (accessed 1 November 2017)

BBC. 3 พฤศจกายน 2560. ตงลกสาวเปนเลขา แปลกตรงไหน ใครใครกท ากน?. http://www.bbc.com/thai/thailand-41827671 (เขาถงเมอ 1 พฤศจกายน 2560)

California Attorney General’s Office. 2010. Conflicts of Interest. https://oag.ca.gov/sites/all/files/agweb/pdfs/publications/coi.pdf (accessed 1 November 2017)

Committee on Ethics of U.S. House of Representatives. 2013. Memorandum for All Members, Officers, and Employees June 12, 2013 Subject: Reminder: Travel Approval Requests Must Be Submitted at least 30 Days Before the Trip.

Eun-jung. Kim. 27 October 2016. (News Focus) “Anti-graft law changes dining scene, gift culture. Yonhap News Agency.” http://english.yonhapnews.co.kr/focus/2016/10/27/58/1700000000AEN20161027006600320F.html (accessed 1 November 2017)

Korea Joongang Daily. 29 July 2016. Constitutional Court upholds antigraft law. http://koreajoongangdaily.joins.com/news/article/article.aspx?aid=3021918 (accessed 1 November 2017)

Michel Bedard, Kristen Douglas and Elise Hurtubise-Loranger. 2010. Conflict of Interest at the Federal Level: Legislative Framework and Oversight. Library of Parliament: Ottawa.

Office of the Conflict of Interest and Ethics Commissioner. 2017. List of Sponsored Travel Presented to the House of Commons 2016. http://ciec-

31

ccie.parl.gc.ca/Documents/English/Public%20Reports/Sponsored%20Travel/2016%20Sponsored%20Travel%20List.pdf (accessed 1 November 2017)

Office of the Conflict of Interest and Ethics Commissioner. 2016. Guideline Conflict of Interest Act: Fundraising and the Conflict of Interest Act.

Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD). 2005. Managing Conflict of Interest in the Public Sector A TOOLKIT.

Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD). 2016. Government at a Glance How Korea Compares. Paris: OECD Publishing.

ขาวสด. 3 มนาคม 2558. “สนช.ตงลกเมยนง ผช.ไมเหมาะ ?”. https://www.khaosod.co.th/view_newsonline.php?newsid=TVRReU5UTTJNalUzTVE9PQ== (เขาถงเมอ 1 พฤศจกายน 2560)

โครงการอนเทอรเนตเพอกฎหมายประชาชน (iLaw). 2560. รางกฎหมาย 4 ชวโคตร" การเหนชอบรางกฎหมาย รบของทระลก เสยงคกหนก. https://ilaw.or.th/node/4605 (เขาถงเมอ 1 พฤศจกายน 2560)

เดอนเดน นคมบรรกษ และ คณะ. 2560. โครงการ “ประมวลองคความรดานการเสรมสราง ธรรมาภบาลและการลดคอรรปชน”. สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย เสนอตอส านกงานกองทนสนบสนนการวจย.

เดอนเดน นคมบรรกษ และ คณะ. มนาคม 2559. ธรรมาภบาลและความรบผดชอบของหนวยงานก ากบดแล กรณกจการโทรคมนาคม และกจการพลงงาน. กรงเทพฯ: สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย.

ไทยรฐ. 28 มนาคม 2559. “สงคก 2 ป 6 เดอน 'หมอวชรพยาบาล' น าของหลวง ใชงานแตงลกสาว.”https://www.thairath.co.th/content/597364. (เขาถงเมอ 1 พฤศจกายน 2560)

ประกาศคณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต เรอง ก าหนดต าแหนงเจาหนาทของรฐทตองหามมใหด าเนนกจการ ตามความในมาตรา ๑๐๐ แหงพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยการปองกนและปราบปรามการทจรต พ.ศ.๒๕๔๒ พ.ศ.๒๕๔๔

32

ประกาศคณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต เรอง ก าหนดต าแหนงเจาหนาทของรฐทตองหามมใหด าเนนกจการ ตามความในมาตรา ๑๐๐ แหงพระราชบญญตประกอบรฐธรรมนญวาดวยการปองกนและปราบปรามการทจรต พ.ศ.๒๕๔๒ (ฉบบท ๒) พ.ศ. ๒๕๕๕

ผาสก พงษไพจตร (บรรณาธการ). ตลาคม 2557. สสงคมไทยเสมอหนา. กรงเทพฯ: ส านกพมพมตชน:

ผจดการรายวน. 19 มกราคม 2560. รฐออกกฎเรยไรเกน5แสนตองแจง. http://www.manager.co.th/daily/viewnews.aspx?NewsID=9600000006438 (เขาถงเมอ 1 พฤศจกายน 2560)

เพลนตา ตนรงสรรค. 2552. “กฎหมายภายใตหลก Confllict of Interest.” วารสารจลนต ก.ย.-ต.ค. 2552

วทยากร เชยงกล. 2549. นโยบายของรฐบาลดานเศรษฐกจ: การทบซอนของผลประโยชนทางธรกจ (conflict of interest). กรงเทพฯ : สถาบนพระปกเกลา.

สภาปฏรปแหงชาต. สงหาคม 2558. วาระปฏรปท 1 การปองกนและปราบปรามการทจรตและประพฤตมชอบ. ส านกงานเลขาธการสภาผแทนราษฏร. http://library2.parliament.go.th/giventake/content_nrcinf/nrc2557-pr17.pdf

ส านกขาวอศรา. 25 กรกฎาคม 2560. “ใหเมยใช-จอดไวบาน-ตระเวนดมเหลา! ขดกรสารพดคด 'รถหลวง' ฐานขอมลสอบ ป.ป.ช.” https://www.isranews.org/investigative/investigate-news/58286-invesnm01-58286.html (เขาถงเมอ 1 พฤศจกายน 2560)

ส านกงานเลขาธการสภาผแทนราษฎร. 2560. คมอการปองกนผลประโยชนทบซอน.

ส านกงานเลขาธการสภาผแทนราษฏร. 2557. รายงานของคณะกรรมาธการปฏรปการปองกนและปราบปรามการทจรตและประพฤตมชอบ สภาปฏรปแหงชาต วาระการปฏรปท 1 การปองกนและปราบปรามการทจรตและประพฤตมชอบ (รอบ 2). http://library2.parliament.go.th/giventake/content_nrc2557/d072058-01.pdf

33

ภาคผนวก

รวมเนอหากฎหมายวาดวยผลประโยชนทบซอนของไทย

ภาคผนวก ก. บทบญญตวาดวยผลประโยชนทบซอนในรฐธรรมนญไทย

รฐธรรมนญฯ พ.ศ. ๒๔๙๒

มาตรา ๘๐ สมาชกวฒสภาและสมาชกสภาผแทน

(๑) ตองไมรบต าแหนง หรอหนาทใดจากรฐ หนวยราชการของรฐ หรอหนวยงานใด ๆ ทอยในบงคบบญชาของรฐโดยมประโยชนตอบแทน หรอด ารงอยซงต าแหนงหนาทเชนวานน ทงนนอกจากต าแหนงรฐมนตรหรอขาราชการการเมองอน หรอต าแหนงทรฐมนตรตองด ารงโดยบทบญญตแหงกฎหมาย หรอต าแหนงทรฐสภา วฒสภาหรอสภาผแทนเปนผแตงตง หรอต าแหนง หรอหนาทเปนผสอนในมหาวทยาลย หร อสถานศกษาชนอดมศกษาอน

(๒) ตองไมเปนผจดการ กรรมการ ทปรกษา ตวแทน หรอลกจางของหางหนสวนหรอบรษท ทรฐหรอหนวยราชการของรฐเปนผลงทนหรอถอหนมากกวารอยละหาสบของทนหรอจ านวนหนทงสน

(๓) ตองไมรบสมปทานจากรฐหรอหนวยราชการของรฐ หรอคงถอไวซงสมปทานนน หรอเปนคสญญากบรฐ หรอหนวยราชการของรฐอนมลกษณะเปนการผกขาดตดตอน ทงนไมวาโดยตรงหรอโดยทางออม

(๔) ตองไมรบเงนหรอประโยชนใด ๆ จากรฐหรอหนวยราชการของรฐเปนพเศษ นอกเหนอไปจากทรฐหรอหนวยราชการของรฐปฏบตกบบคคลอน ๆ ในธรกจการงานตามปรกต และนอกจากเงนหรอประโยชนทพงไดรบในฐานะเปนสมาชกวฒสภาหรอสมาชกสภาผแทน หรอในฐานะทไดปฏบตงานในต าแหนงทด ารงไดโดยไมตองหามตามมาตราน

บทบญญตมาตรานมใหใชบงคบในกรณทสมาชกวฒสภาหรอสมาชกสภาผแทนรบเบยหวด บ าเหนจ บ านาญ หรอเงนปพระบรมวงศานวงศ หรอเงนอนใดทตองจายตามขอผกพนซงมระบใหจายในงบประมาณแผนดนประจ าป และมใหใชบงคบในกรณทสมาชกวฒสภาหรอสมาชกสภาผแทนรบหรอด ารงอยซงต าแหนงกรรมการหรอกรรมาธการ ทมประโยชนตอบแทนตามอตราทก าหนดโดยกฎหมายหรอโดยพระราชกฤษฎกา

มาตรา ๑๔๓ รฐมนตรจะกระท าการใด ๆ ทหามไวมใหสมาชกวฒสภาและสมาชกสภาผแทนกระท าตามทบญญตในมาตรา ๘๐ มได และนอกจากนนรฐมนตรจะเปนผจดการ กรรมการ ทปรกษา ตวแทน หรอลกจางของบคคล หางหนสวน บรษทหรอองคการใด ๆ ซงด าเนนธรกจเพอคาก าไรกมไดดวย

34

รฐธรรมนญฯ พ.ศ. ๒๕๕๐ สวนท ๒ การกระท าทเปนการขดกนแหงผลประโยชน

มาตรา ๒๖๕ สมาชกสภาผแทนราษฎรและสมาชกวฒสภาตอง

(๑) ไมด ารงต าแหนงหรอหนาทใดในหนวยราชการ หนวยงานของรฐ หรอรฐวสาหกจหรอต าแหนงสมาชกสภาทองถน ผบรหารทองถน หรอขาราชการสวนทองถน

(๒) ไมรบหรอแทรกแซงหรอกาวกายการเขารบสมปทานจากรฐ หนวยราชการ หนวยงานของรฐ หรอรฐวสาหกจ หรอเขาเปนคสญญากบรฐ หนวยราชการ หนวยงานของรฐ หรอรฐวสาหกจอนมลกษณะเปนการผกขาดตดตอน หรอเปนหนสวนหรอผถอหนในหางหนสวนหรอบรษททรบสมปทานหรอเขาเปนคสญญาในลกษณะดงกลาว ทงน ไมวาโดยทางตรงหรอทางออม

(๓) ไมรบเงนหรอประโยชนใด ๆ จากหนวยราชการ หนวยงานของรฐ หรอรฐว สาหกจเปนพเศษนอกเหนอไปจากทหนวยราชการ หนวยงานของรฐ หรอรฐวสาหกจ ปฏบตตอบคคลอน ๆ ในธรกจการงานตามปกต

(๔) ไมกระท าการอนเปนการตองหามตามมาตรา ๔๘

บทบญญตมาตรานมใหใชบงคบในกรณทสมาชกสภาผแทนราษฎรหรอสมาชกวฒสภารบเบยหวด บ าเหนจ บ านาญ เงนปพระบรมวงศานวงศ หรอเงนอนใดในลกษณะเดยวกน และมใหใชบงคบในกรณทสมาชกสภาผแทนราษฎรหรอสมาชกวฒสภารบหรอด ารงต าแหนงกรรมาธการของรฐสภา สภาผแทนราษฎร หรอวฒสภา หรอกรรมการทไดรบแตงตงในการบรหารราชการแผนดน

ใหน าความใน (๒) (๓) และ (๔) มาใชบงคบกบคสมรสและบตรของสมาชกสภาผแทนราษฎรหรอสมาชกวฒสภา และบคคลอนซงมใชคสมรสและบตรของสมาชกสภาผแทนราษฎรหรอสมาชกวฒสภานน ทด าเนนการในลกษณะผถกใช ผรวมด าเนนการ หรอผไดรบมอบหมายจากสมาชกสภาผแทนราษฎรหรอสมาชกวฒสภาใหกระท าการตามมาตรานดวย

มาตรา ๒๖๖ สมาชกสภาผแทนราษฎรและสมาชกวฒสภาตองไมใชสถานะหรอต าแหนงการเปนสมาชกสภาผแทนราษฎรหรอสมาชกวฒสภาเขาไปกาวกายหรอแทรกแซงเพอประโยชนของตนเอง ของผอน หรอของพรรคการเมอง ไมวาโดยทางตรงหรอทางออม ในเรองดงตอไปน

(๑) การปฏบตราชการหรอการด าเนนงานในหนาทประจ าของขาราชการ พนกงาน หรอลกจางของหนวยราชการ หนวยงานของรฐ รฐวสาหกจ กจการทรฐถอหนใหญ หรอราชการสวนทองถน

35

(๒) การบรรจ แตงตง โยกยาย โอน เลอนต าแหนง และเลอนเงนเดอนของขาราชการซงมต าแหนงหรอเงนเดอนประจ าและมใชขาราชการการเมอง พนกงาน หรอลกจางของหนวยราชการ หนวยงานของรฐ รฐวสาหกจ กจการทรฐถอหนใหญ หรอราชการสวนทองถน หรอ

(๓) การใหขาราชการซงมต าแหนงหรอเงนเดอนประจ าและมใชขาราชการการเมอง พนกงาน หรอลกจางของหนวยราชการ หนวยงานของรฐ รฐวสาหกจ กจการทรฐถอหนใหญ หรอราชการสวนทองถน พนจากต าแหนง

มาตรา ๒๖๗ ใหน าบทบญญตมาตรา ๒๖๕ มาใชบงคบกบนายกรฐมนตรและรฐมนตรดวย เวนแตเปนการด ารงต าแหนงหรอด าเนนการตามบทบญญตแหงกฎหมาย และจะด ารงต าแหนงใดในหางหนสวน บรษท หรอองคการทด าเนนธรกจโดยมงหาผลก าไรหรอรายไดมาแบงปนกน หรอเปนลกจางของบคคลใดกมไดดวย

มาตรา ๒๖๘ นายกรฐมนตรและรฐมนตรจะกระท าการใดทบญญตไวในมาตรา ๒๖๖ มได เวนแตเปนการกระท าตามอ านาจหนาทในการบรหารราชการตามนโยบายทไดแถลงตอรฐสภาหรอตามทกฎหมายบญญต

มาตรา ๒๖๙ นายกรฐมนตรและรฐมนตรตองไมเปนหนสวนหรอผถอหนในหางหนสวนหรอบรษท หรอไมคงไวซงความเปนหนสวนหรอผถอหนในหางหนสวนหรอบรษทตอไป ทงน ตามจ านวนทกฎหมายบญญต ในกรณทนายกรฐมนตรหรอรฐมนตรผใดประสงคจะไดรบประโยชนจากกรณดงกลาวตอไป ใหนายกรฐมนตรหรอรฐมนตรผนนแจงใหประธานกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาตทราบภายในสามสบวนนบแตวนทไดรบแตงตง และใหนายกรฐมนตรหรอรฐมนตรผนนโอนหนในหางหนสวนหรอบรษทดงกลาวใหนตบคคลซงจดการทรพยสนเพอประโยชนของผอน ทงน ตามทกฎหมายบญญต

นายกรฐมนตรและรฐมนตรจะกระท าการใดอนมลกษณะเปนการเขาไปบรหารหรอจดการใด ๆ เกยวกบหนหรอกจการของหางหนสวนหรอบรษทตามวรรคหนงมได

บทบญญตมาตรานใหน ามาใชบงคบกบคสมรสและบตรทยงไมบรรลนตภาวะของนายกรฐมนตรและรฐมนตรดวย และใหน าบทบญญตมาตรา ๒๕๙ วรรคสาม มาใชบงคบโดยอนโลม

รฐธรรมนญฯ พ.ศ. ๒๕๖๐ หมวด ๙ การขดกนแหงผลประโยชน

มาตรา ๑๘๔ สมาชกสภาผแทนราษฎรและสมาชกวฒสภาตอง

36

(๑) ไมด ารงต าแหนงหรอหนาทใดในหนวยราชการ หนวยงานของรฐหรอรฐวสาหกจหรอต าแหนงสมาชกสภาทองถนหรอผบรหารทองถน

(๒) ไมรบหรอแทรกแซงหรอกาวกายการเขารบสมปทานจากรฐ หนวยราชการ หนวยงานของรฐ หรอรฐวสาหกจ หรอเขาเปนคสญญากบรฐ หนวยราชการ หนวยงานของรฐ หรอรฐวสาหกจอนมลกษณะเปนการผกขาดตดตอน หรอเปนหนสวนหรอผถอหนในหางหนสวนหรอบรษททรบสมปทานหรอเขาเปนคสญญาในลกษณะดงกลาว ทงน ไมวาโดยทางตรงหรอทางออม

(๓) ไมรบเงนหรอประโยชนใด ๆ จากหนวยราชการ หนวยงานของรฐ หรอรฐวสาหกจเปนพเศษ นอกเหนอไปจากทหนวยราชการ หนวยงานของรฐ หรอรฐวสาหกจปฏบตตอบคคลอน ๆ ในธรกจการงานปกต

(๔) ไมกระท าการใด ๆ ไมวาโดยทางตรงหรอทางออม อนเปนการขดขวางหรอแทรกแซงการใชสทธหรอเสรภาพของหนงสอพมพหรอสอมวลชนโดยมชอบ

มาตรานมใหใชบงคบในกรณทสมาชกสภาผแทนราษฎรหรอสมาชกวฒสภารบเบยหวด บ าเหนจบ านาญ เงนปพระบรมวงศานวงศ หรอเงน อนใดในลกษณะเดยวกน และม ให ใชบ งคบในกรณทสมาชกสภาผแทนราษฎรหรอสมาชกวฒสภารบหรอด ารงต าแหนงกรรมาธการของรฐสภา สภาผแทนราษฎร หรอวฒสภา หรอกรรมการทไดรบแตงตงในการบรหารราชการแผนดนทเกยวกบกจการของสภา หรอกรรมการตามทมกฎหมายบญญตไวเปนการเฉพาะ

ใหน า (๒) และ (๓) มาบงคบใชแกคสมรสและบตรของสมาชกสภาผแทนราษฎรหรอสมาชกวฒสภา และบคคลอนซงมใชคสมรสและบตรของสมาชกสภาผแทนราษฎรหรอสมาชกวฒสภานนทด าเนนการในลกษณะผถกใช ผรวมด าเนนการ หรอผไดรบมอบหมายจากสมาชกสภาผแทนราษฎรหรอสมาชกวฒสภาใหกระท าการตามมาตรานดวย

มาตรา ๑๘๕ สมาชกสภาผแทนราษฎรหรอสมาชกวฒสภาตองไมใชสถานะหรอต าแหนงการเปนสมาชกสภาผแทนราษฎรหรอสมาชกวฒสภากระท าการใด ๆ อนมลกษณะทเปนการกาวกายหรอแทรกแซงเพอประโยชนของตนเอง ของผอน หรอของพรรคการเมอง ไมวาโดยทางตรงหรอทางออมในเรองดงตอไปน

(๑) การปฏบตราชการหรอการด าเนนงานในหนาทประจ าของขาราชการ พนกงานหรอลกจางของหนวยราชการ หนวยงานของรฐ รฐวสาหกจ กจการทรฐถอหนใหญ หรอราชการสวนทองถน

(๒) กระท าการในลกษณะทท าใหตนมสวนรวมในการใชจายเงนงบประมาณหรอใหความเหนชอบในการจดท าโครงการใด ๆ ของหนวยงานของรฐ เวนแตเปนการด าเนนการในกจการของรฐสภา

37

(๓) การบรรจ แตงตง โยกยาย โอน เลอนต าแหนง เลอนเงนเดอนหรอการใหพนจากต าแหนงของขาราชการซงมต าแหนงหรอเงนเดอนประจ าและมใชขาราชการการเมอง พนกงาน หรอลกจางของหนวยราชการ หนวยงานของรฐ รฐวสาหกจ กจการทรฐถอหนใหญ หรอราชการสวนทองถน

มาตรา ๑๘๖ ใหน าความในมาตรา ๑๘๔ มาใชบงคบแกรฐมนตรดวยโดยอนโลม เวนแตกรณ ดงตอไปน

(๑) การด ารงต าแหนงหรอการด าเนนการทกฎหมายบญญตใหเปนหนาทหรออ านาจของรฐมนตร

(๒) การกระท าตามหนาทและอ านาจในการบรหารราชการแผนดน หรอตามนโยบายทไดแถลงตอรฐสภา หรอตามทกฎหมายบญญต

นอกจากกรณตามวรรคหนง รฐมนตรตองไมใชสถานะหรอต าแหนงกระท าการใดไมวาโดยทางตรงหรอทางออม อนเปนการกาวกายหรอแทรกแซงการปฏบตหนาทของเจาหนาทของรฐเพอประโยชนของตนเองของผอน หรอของพรรคการเมองโดยมชอบตามทก าหนดในมาตรฐานทางจรยธรรม

มาตรา ๑๘๗ รฐมนตรตองไมเปนหนสวนหรอผถอหนในหางหนสวนหรอบรษทหรอไมคงไวซงความเปนหนสวนหรอผถอหนในหางหนสวนหรอบรษทตอไปตามจ านวนทกฎหมายบญญต และตองไมเปนลกจางของบคคลใด

ในกรณทรฐมนตรผใดประสงคจะไดรบประโยชนจากกรณตามวรรคหนงตอไป ใหแจงประธานกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาตทราบภายในสามสบวนนบแตวนทไดรบแตงตง และใหโอนหนในหางหนสวนหรอบรษทดงกลาวใหแกนตบคคลซงจดการทรพยสนเพอประโยชนของผอน ทงน ตามทกฎหมายบญญต

รฐมนตรจะเขาไปเกยวของกบการบรหารจดการหนหรอกจการของหางหนสวนหรอบรษทตามวรรคสองไมวาในทางใด ๆ มได

มาตรานเฉพาะในสวนทเกยวกบความเปนหนสวนหรอผถอหน ใหใชบงคบแกคสมรสและบตรทยงไมบรรลนตภาวะของรฐมนตร และการถอหนของรฐมนตรทอยในความครอบครองหรอดแลของบคคลอนไมวาโดยทางใด ๆ ดวย

38

ภาคผนวก ข. พ.ร.บ. ประกอบรฐธรรมนญ วาดวยการปองกนและปราบปรามการทจรต พ.ศ. ๒๕๔๒ หมวด ๙ การขดกนระหวางประโยชนสวนบคคลและประโยชนสวนรวม

มาตรา ๑๐๐ หามมใหเจาหนาทของรฐผใดด าเนนกจการ ดงตอไปน

(๑) เปนคสญญาหรอมสวนไดเสยในสญญาทท ากบหนวยงานของรฐทเจาหนาทของรฐผนนปฏบตหนาทในฐานะทเปนเจาหนาทของรฐซงมอ านาจก ากบ ดแล ควบคม ตรวจสอบ หรอด าเนนคด

(๒) เปนหนสวนหรอผถอหนในหางหนสวนหรอบรษททเขาเปนคสญญากบหนวยงานของรฐทเจาหนาทของรฐผนนปฏบตหนาทในฐานะทเปนเจาหนาทของรฐซงมอ านาจก ากบ ดแล ควบคม ตรวจสอบ หรอด าเนนคด

(๓) รบสมปทานหรอคงถอไวซงสมปทานจากรฐ หนวยราชการ หนวยงานของรฐ รฐวสาหกจ หรอราชการสวนทองถน หรอเขาเปนคสญญากบรฐ หนวยราชการ หนวยงานของรฐ รฐวสาหกจ หรอราชการสวนทองถนอนมลกษณะเปนการผกขาดตดตอน ทงน ไมวาโดยทางตรงหรอทางออม หรอเปนหนสวนหรอผถอหนในหางหนสวนหรอบรษททรบสมปทานหรอเขาเปนคสญญาในลกษณะดงกลาว

(๔) เขาไปมสวนไดเสยในฐานะเปนกรรมการ ทปรกษา ตวแทน พนกงานหรอลกจางในธรกจของเอกชนซงอยภายใตการก ากบ ดแล ควบคม หรอตรวจสอบของหนวยงานของรฐทเจาหนาทของรฐผนนสงกดอยหรอปฏบตหนาทในฐานะเปนเจาหนาทของรฐ ซงโดยสภาพของผลประโยชนของธรกจของเอกชนนนอาจขดหรอแยงตอประโยชนสวนรวม หรอประโยชนทางราชการ หรอกระทบตอความมอสระในการปฏบตหนาทของเจาหนาทของรฐผนน

เจาหนาทของรฐต าแหนงใดทตองหามมใหด าเนนกจการตามวรรคหนงใหเปนไปตามทคณะกรรมการ ป.ป.ช. ก าหนดโดยประกาศในราชกจจานเบกษา

ใหน าบทบญญตในวรรคหนงมาใชบงคบกบคสมรสของเจาหนาทของรฐตามวรรคสอง โดยใหถอวาการด าเนนกจการของคสมรสดงกลาว เปนการด าเนนกจการของเจาหนาทของรฐ

มาตรา ๑๐๑ ใหน าบทบญญตมาตรา ๑๐๐ มาใชบงคบกบการด าเนนกจการของผซงพนจากการเปนเจาหนาทของรฐมาแลวยงไมถงสองปโดยอนโลม เวนแตการเปนผถอหนไมเกนรอยละหาของจ านวนหนทงหมดทจ าหนายไดในบรษทมหาชนจ ากด ซงมใชบรษททเปนคสญญากบหนวยงานของรฐตามมาตรา ๑๐๐ (๒) ทไดรบอนญาตตามกฎหมายวาดวยหลกทรพยและตลาดหลกทรพย

39

มาตรา ๑๐๒ บทบญญตมาตรา ๑๐๐ มใหน ามาใชบงคบกบการด าเนนกจการของเจาหนาทของรฐ ซงหนวยงานของรฐทมอ านาจก ากบ ดแล ควบคม หรอตรวจสอบการด าเนนงานของบรษทจ ากดหรอบรษทมหาชนจ ากดมอบหมายใหปฏบตหนาทในบรษทจ ากดหรอบรษทมหาชนจ ากดทหนวยงานของรฐถอหนหรอเขารวมทน

มาตรา ๑๐๓ หามม ให เจ าหนาท ของรฐผ ใดรบทรพยสนหรอประโยชน อนใดจากบคคล นอกเหนอจากทรพยสนหรอประโยชนอนควรไดตามกฎหมาย หรอกฎ ขอบงคบทออกโดยอาศยอ านาจตามบทบญญตแหงกฎหมาย เวนแตการรบทรพยสนหรอประโยชนอนใดโดยธรรมจรรยา ตามหลกเกณฑและจ านวนทคณะกรรมการ ป.ป.ช. ก าหนด

บทบญญตในวรรคหนงใหใชบงคบกบการรบทรพยสนหรอประโยชนอนใดของผซงพนจากการเปนเจาหนาทของรฐมาแลวยงไมถงสองปดวยโดยอนโลม

มาตรา ๑๐๓/๑ บรรดาความผดทบญญตไวในหมวดน ใหถอเปนความผดฐานทจรตตอหนาทหรอความผดตอต าแหนงหนาทราชการหรอความผดตอต าแหนงหนาทในการยตธรรมตามประมวลกฎหมายอาญาดวย

มาตรา ๑๒๒ เจาหนาทของรฐผใดฝาฝนบทบญญตมาตรา ๑๐๐ มาตรา ๑๐๑ หรอมาตรา ๑๐๓ ตองระวางโทษจ าคกไมเกนสามป หรอปรบไมเกนหกหมนบาท หรอทงจ าทงปรบ

กรณความผดตามมาตรา ๑๐๐ วรรคสาม หากเจาหนาทของรฐผใดพสจนไดวา ตนมไดรเหนยนยอมดวยในการทคสมรสของตนด าเนนกจการตามมาตรา ๑๐๐ วรรคหนง ใหถอวาผนนไมมความผด

40

ภาคผนวก ค. พระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง พ.ศ. ๒๕๓๙

มาตรา ๑๓ เจาหนาทดงตอไปนจะท าการพจารณาทางปกครองไมได

(๑) เปนคกรณเอง

(๒) เปนคหมนหรอคสมรสของคกรณ

(๓) เปนญาตของคกรณ คอ เปนบพการหรอผสบสนดานไมวาชนใด ๆ หรอเปนพนองหรอลกพลกนองนบไดเพยงภายในสามชน หรอเปนญาตเกยวพนทางแตงงานนบไดเพยงสองชน

(๔) เปนหรอเคยเปนผแทนโดยชอบธรรมหรอผพทกษหรอผแทนหรอตวแทนของคกรณ

(๕) เปนเจาหนหรอลกหน หรอเปนนายจางของคกรณ

(๖) กรณอนตามทก าหนดในกฎกระทรวง

มาตรา ๑๖ ในกรณมเหตอนใดนอกจากทบญญตไวในมาตรา ๑๓ เกยวกบเจาหนาทหรอกรรมการในคณะกรรมการทมอ านาจพจารณาทางปกครองซงมสภาพรายแรงอนอาจท าใหการพจารณาทางปกครองไมเปนกลาง เจาหนาทหรอกรรมการผนนจะท าการพจารณาทางปกครองในเรองนนไมได

ในกรณตามวรรคหนง ใหด าเนนการ ดงน

(๑) ถาผนน เหนเองวาตนมกรณดงกลาว ใหผนนหยดการพจารณาเรองไวกอนและแจงใหผบงคบบญชาเหนอตนขนไปชนหนงหรอประธานกรรมการทราบ แลวแตกรณ

(๒) ถามคกรณคดคานวาผนนมเหตดงกลาว หากผนนเหนวาตนไมมเหตตามทคดค านนน ผนนจะท าการพจารณาเรองตอไปกไดแตตองแจงใหผบงคบบญชาเหนอตนขนไปชนหนงหรอประธานกรรมการทราบ แลวแตกรณ

(๓) ใหผบงคบบญชาของผนนหรอคณะกรรมการทมอ านาจพจารณาทางปกครองซงผนนเปนกรรมการอยมค าสงหรอมมตโดยไมชกชา แลวแตกรณวาผนนมอ านาจในการพจารณาทางปกครองในเรองนนหรอไม

ใหน าบทบญญตมาตรา ๑๔ วรรคสอง และมาตรา ๑๕ วรรคสอง วรรคสาม และวรรคสมาใชบงคบโดยอนโลม

41

42

ภาคผนวก ง. ประมวลจรยธรรมขาราชการพลเรอน พ.ศ. ๒๕๕๒

ขอ ๕ ขาราชการตองแยกเรองสวนตวออกจากต าแหนงหนาท และยดถอประโยชนสวนรวมของประเทศชาต เหนอกวาประโยชนสวนตน โดยอยางนอยตองวางตน ดงน

(๑) ไมน าความสมพนธสวนตวทตนมตอบคคลอน ไมวาจะเปนญาตพนอง พรรคพวกเพอนฝง หรอผมบญคณสวนตว มาประกอบการใชดลพนจใหเปนคณหรอเปนโทษแกบคคลนน หรอปฏบตตอบคคลนนตางจากบคคลอนเพราะชอบหรอชง

(๒) ไมใชเวลาราชการ เงน ทรพยสน บคลากร บรการ หรอสงอ านวยความสะดวกของทางราชการไปเพอประโยชนสวนตวของตนเองหรอผอน เวนแตไดรบอนญาตโดยชอบดวยกฎหมาย

(๓) ไมกระท าการใด หรอด ารงต าแหนง หรอปฏบตการใดในฐานะสวนตว ซงกอใหเกดความเคลอบแคลงหรอสงสยวาจะขดกบประโยชนสวนรวมทอยในความรบผดชอบของหนาท

ในกรณมความเคลอบแคลงหรอสงสย ใหขาราชการผนนยตการกระท าดงกลาวไวกอนแล วแจงใหผบงคบบญชา หวหนาสวนราชการ และคณะกรรมการจรยธรรมพจารณา เมอคณะกรรมการจรยธรรมวนจฉยเปนประการใดแลวจงปฏบตตามนน

(๔) ในการปฏบตหนาททรบผดชอบในหนวยงานโดยตรงหรอหนาท อนในราชการ รฐวสาหกจ องคการมหาชน หรอหนวยงานของรฐ ขาราชการตองยดถอประโยชนของทางราชการเปนหลก ในกรณทมความขดแยงระหวางประโยชนของทางราชการ หรอประโยชนสวนรวมกบประโยชนสวนตนหรอสวนกลม อนจ าเปนตองวนจฉยหรอชขาด ตองยดประโยชนของทางราชการและประโยชนสวนรวมเปนส าคญ

43

ภาคผนวก จ. พระราชบญญตการประกอบกจการพลงงาน พ.ศ. ๒๕๕๐

มาตรา ๒๐ ภายในเวลาสองปนบแตพนจากต าแหนง กรรมการจะประกอบอาชพหรอวชาชพทเปนผลใหไดรบเงนหรอสทธประโยชนอนใดจากนตบคคลซงประกอบกจการพลงงานมได ความในวรรคหนงใหใชกบนตบคคลทมลกษณะดงนดวย คอ

(๑) นตบคคลอนทถอหนหรอเปนหนสวนไมนอยกวารอยละยสบหาในนตบคคลตามวรรคหนง

(๒) นตบคคลอนทถอหนหรอเปนหนสวนไมนอยกวารอยละยสบหาในนตบคคลตาม (๑)

(๓) นตบคคลอนทถอหนหรอเปนหนสวนไมนอยกวารอยละยสบหาในนตบคคลตาม (๒)

ใหน าความในวรรคหนงและวรรคสองมาใชบงคบกบการเปนกรรมการหรอทปรกษาของนตบคคลดงกลาวดวย

มาตรา ๒๑ ภายในก าหนดระยะเวลาตามมาตรา ๒๐ กรรมการจะถอหนของนตบคคลตามมาตรา ๒๐ ไมได เวนแตเปนการถอหนของนตบคคลโดยการซอในตลาดหลกทรพย ตามจ านวนทคณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาตก าหนด

มาตรา ๓๘ ใหน าบทบญญตในมาตรา ๒๐ และมาตรา ๒๑ มาใชบงคบกบเลขาธการและพนกงานในต าแหนงทคณะกรรมการก าหนดดวย

มาตรา ๑๒๙ ผใดฝาฝนมาตรา ๒๐ ตองระวางโทษจ าคกไมเกนหนงป หรอปรบไมเกนหนงลานบาท หรอทงจ าทงปรบ

44

ภาคผนวก ฉ. ค านยาม “ญาต” ในรางกฎหมายผลประโยชนทบซอน

ป ระก าศ ค ณ ะก ร รม ก า รปองกนและปราบปรามการท จ ร ต แ ห ง ช า ต เ ร อ ง หลกเกณฑการรบทรพยสนห รอป ระ โยช น อ น ใด โด ยธรรมจรรยาของเจาหนาทของรฐ พ.ศ. ๒๕๔๓

รางกฎหมายผลประโยชนทบซอน พ.ศ. ๒๕๕๐ (รางกฎหมาย “7 ชวโคตร”)

รางกฎหมายผลประโยชนท บ ซ อ น ฉ บ บ ส ป ช . ๒๕๕๗

รางกฎหมายผลประโยชนทบซอน พ.ศ. ๒๕๖๐

“ญาต” หมายความวา ผ เปนบพการ ผสบสนดาน พนองรวมบดามารดาหรอรวมบดาหรอมารดาเดยวกน ลง ปา นา อ า ค ส ม รส บ พ ก า ร ห ร อผสบสนดานของคสมรส บตรบญ ธรรมหรอผ รบบตรบญธรรม

ญาต หมายความวา (1) บพการของตน (2) ผสบสนดานของ

ตน (3) พ น อ ง ร ว ม บ ด า

ม ารด าห ร อ ร วมบ ด า ม า ร ด าเด ย วก น ขอ งต นหรอของคสมรส

(4) ลง ปา นา อาของตนหรอของคสมรส

(5) บดา มารดา ป ยา ต า ย า ย ข อ ง คสมรส

(6) บตรของบคคลตาม (3)

(7) บตรของบคคลตาม (6) เฉพาะท เป นญาตของตน

ทงน ไมวาจะมความเกยวพน

ญาต หมายความวา (1) บพการของตน (2) ผสบสนดานของ

ตน (3) คสมรสของบตร

ของตน32,33

ญาต หมายความวา (1) บ พ ก า ร ข อ ง

เจาหนาทรฐ (2) ผสบสนดานของ

เจาหนาทรฐ (3) ค สมรสของบต ร

ของเจาหนาทรฐ (4) พ น อ ง ร ว ม บ ด า

มารดาเดยวกนของเจาหนาทรฐ

(5) พนองรวมบดาหรอรวมมารดาเดยวกนของเจาหนาทรฐ

(6) บตรบญธรรมหรอผรบบตรบญธรรมของเจาหนาทรฐ

ทงน ไมวาจะมความเกยวพนโดยทางนตนยหรอพฤตนย

32 สภาปฏรปแหงชาต . สงหาคม 2558. วาระปฏรปท 1 : การปองกนและปรามปราบการทจรตและประพฤตมชอบ.

http://library2.parliament.go.th/giventake/content_nrcinf/nrc2557-pr17.pdf (ด ภาคผนวก ค.) 33 ส านกงานเลขาธการสภาผแทนราษฏร. 2557. รายงานของคณะกรรมาธการปฏรปการปองกนและปราบปรามการทจรต

และประพฤตมชอบ สภาปฏรปแหงชาต วาระการปฏรปท 1 การปองกนและปราบปรามการทจรตและประพฤตมชอบ (รอบ 2). http://library2.parliament.go.th/giventake/content_nrc2557/d072058-01.pdf (ด ภาคผนวก จ.)

45

โดยทางนตนยหรอพฤตนย

สถาบนว�จยเพ�อการพฒนาประเทศไทย (ทดอาร�ไอ)565 ซอยรามคำแหง 39 เขตวงทองหลาง กรงเทพ 10310โทรศพท�: 02-718-5460โทรสาร: 02-718-5461-2Website: http://tdri.or.th

องค�กรต�อต�านคอร�รปชน (ประเทศไทย)44 อาคารศร�จลทรพย� ถนนพระราม 1แขวงรองเมอง เขตปทมวน กรงเทพฯ 10330โทรศพท�: 02-613-8863 ถง 66โทรสาร: 02-613-6600Website: http://www.anticorruption.in.th