ø Çø NDEKø LER - · PDF fileDERS øN ADI Temel Teknik

i

AÇIKLAMALAR................................................................................................................... iiiG R ........................................................................................................................................1Ö RENME FAAL YET -1 ....................................................................................................31. YAZI VE RAKAM...............................................................................................................3

1.1. Teknik Resmin Endüstrideki Yeri, Önemi ve Tan m ..................................................31.1.1. Endüstriyel Teknik Resmin Önemi ......................................................................41.1.2. Teknik Haberle me Dili Olarak Teknik Resim ....................................................51.1.3. Teknik Resmin Tan m .........................................................................................5

1.2. Çizim Araç ve Gereçleri ...............................................................................................71.2.1. Resim Tahtalar ve Masalar .................................................................................71.2.2. Cetveller ...............................................................................................................81.2.3. Kalemler .............................................................................................................111.2.4. Silgiler ................................................................................................................151.2.5. Pergeller..............................................................................................................151.2.6. ablonlar.............................................................................................................161.2.7. Resim Kâ tlar ...................................................................................................181.2.8. Standart Kâ t Ölçüleri ve Çe itleri....................................................................19

1.3. Yaz ve Rakamlar .......................................................................................................211.3.1. Teknik Resimde Kullan lan Yaz lar n Özellikleri ..............................................221.3.2. Teknik Resimlerde Kullan lan Terimler.............................................................221.3.3.Yaz Çe itleri ve Boyutlar ..................................................................................231.3.4. Yaz Yazma ........................................................................................................25

1.4. Çizgi ve Çe itleri ........................................................................................................271.4.1. Tan m .................................................................................................................271.4.2. Çizgi Çe itleri .....................................................................................................271.4.3. Çizgi Boyutlar ...................................................................................................281.4.4. Çizgilerin Çizilmesi............................................................................................301.4.5. Çizgilerin Kullan ld Yerler.............................................................................33

1.5. Do rularla lgili Geometrik Çizimler .........................................................................361.5.1. Paralel Do rular n Çizilmesi ..............................................................................361.5.2. Dik Do rular n Çizilmesi ...................................................................................371.5.3. Do runun E it Parçalara Bölünmesi...................................................................40

UYGULAMA FAAL YET ..............................................................................................42ÖLÇME VE DE ERLEND RME....................................................................................44

Ö RENME FAAL YET -2 ..................................................................................................462. DO RULAR, DA RELER VE DÜZLEMLER.................................................................46

2.1. Aç larla lgili Geometrik Çizimler..............................................................................462.1.1. Aç lar n Çizilmesi...............................................................................................462.1.2. Verilen Aç ya E it Aç Çizmek ..........................................................................472.1.3. Bir Aç y kiye Bölmek ......................................................................................482.1.4. 90o lik Aç y Üçe Bölmek...................................................................................482.1.5. Tepe Noktas Olmayan Bir Aç n n Aç Ortay n Çizmek...................................49

2.2. Çokgenlerin Çizimi.....................................................................................................492.2.1. Üçgen Çizimleri..................................................................................................492.2.2. Dörtgen Çizimleri ...............................................................................................512.2.3. Be gen Çizimi ....................................................................................................52

Ç NDEK LER

ii

2.2.4. Alt gen Çizimi ....................................................................................................532.2.5. Yedigen Çizimi...................................................................................................542.2.6. Sekizgen Çizimi..................................................................................................552.2.7. Dokuzgen Çizimi................................................................................................552.2.8. Ongen Çizimi......................................................................................................562.2.9. Genel Metotla Çokgen Çizimi ............................................................................56

2.3. Çember ve Te et Do rularla lgili Çizimler...............................................................572.3.1 Daire ve Yaylarla lgili Geometrik Çizimler .......................................................572.3.1.2 Daire veya Yay n Merkezini Bulmak ...............................................................582.3.2 Çember D ndaki Noktadan Geçen Te et Do ru Çizmek..................................582.3.3 Çember Üzerindeki Bir Noktadan Geçen Te et Do ru Çizmek .........................592.3.4 ki Daireye D tan Ortak Te et Do ru Çizmek...................................................602.3.5 ki Daireye çten Ortak Te et Do ru Çizmek .....................................................612.3.6. Üçgenin çine Te et Daire Çizmek ....................................................................622.3.7. Üçgenin Kö elerinden Geçen Daire Çizmek......................................................622.3.8. Bir Do ruyla Bir Noktay Yayla Te et Birle tirmek .........................................632.3.9. Bir Noktayla Do ru Üzerindeki Bir Noktay Yayla Birle tirmek ......................632.3.10. Birbirine Dik ki Do ruyu Bir Yayla Birle tirmek...........................................642.3.11. ki Do ruyu ki Ayr Yayla Birle tirmek .........................................................652.3.12. Do ruya, Daireyi veya Yay , Verilen Yayla Birle tirmek................................662.3.13. ki Daireyi Verilen Bir Yayla Birle tirmek ......................................................672.3.14. Daire ve Bir Noktan n Verilen Bir Yayla Te et Birle tirilmesi .......................69

2.4. Oval Çizimleri ............................................................................................................692.4.1. Büyük Ekseni Verilen Ovali Çizmek .................................................................692.4.2. Küçük Ekseni Verilen Ovali Çizmek .................................................................70

2.5. Elips Çizimleri ............................................................................................................712.5.1. Pergel Yard m yla Elips Çizimi..........................................................................722.5.2. Daireler Yard m yla Elips Çizimi.......................................................................732.5.3. Dikdörtgen Yard m yla Elips Çizimi..................................................................74

2.6. Helis Çizimleri............................................................................................................742.6.1. Helis E risini Çizmek.........................................................................................752.6.2. Helis E risinin Aç n m n Çizmek .....................................................................76

UYGULAMA FAAL YET ..............................................................................................77ÖLÇME VE DE ERLEND RME....................................................................................79

MODÜL DE ERLEND RME...............................................................................................81CEVAP ANAHTARLARI .....................................................................................................83KAYNAKÇA .........................................................................................................................84

iii

AÇIKLAMALARKOD 520TC0004

ALAN Makine Teknolojileri

DAL/MESLEK

Bilgisayar Destekli Makine Ressaml ,Endüstriyel Kal pç l k,Endüstriyel Modellemecilik,Makine malatç l .

DERS N ADI Temel Teknik Resim

SÜRE 40/32

AÇIKLAMA Teknik resim çizim ortam nda uygulanmal d r.

ÖN KO UL Temel e itimi tamamlam olmak.

YETERL K Geometrik çizimler yapmak.

MODÜLÜN AMACI

Genel Amaç: Gerekli ortam sa land nda bu modül ileö renci; Standart ve teknik resim kurallar na uygun olarakgeometrik çizimler yapabileceksiniz.Amaçlar:1- Standart ve teknik resim kurallar na göre yaz ve

rakam yazabileceksiniz.2- Standart ve teknik resim kurallar na göre do rular,

daireler ve düzlemler çizebileceksiniz.E T M Ö RET MORTAMLARI VEDONANIMLARI

Teknik resim çizim ortam , resim masas , çizim araçve gereçleri.

ÖLÇME VEDE ERLEND RME

Modülün içinde yer alan her faaliyetten sonra,verilen ölçme araçlar ile kazan lan bilgi ve becerileriölçerek kendi kendinizi de erlendireceksiniz.

Ö retmen, modül sonunda size ölçme aracuygulayarak modül uygulamalar ile kazand n z bilgi vebecerileri ölçerek de erlendirecektir.

Faaliyetin sonundaki sayfada size uygulanacakçoktan seçmeli test ve bir adet performans uygulama testibulacaks n z.

AÇIKLAMALAR

iv

1

G RSevgili Ö renci,

nsanlar var oldu undan beri, birbirleri ile ileti im kurma ihtiyac n hissetmi tir.nsanlar aras nda ileti im, hareketlerle ve konu mayla gerçekle mektedir. Ancak insanlar,

duygular n ve dü üncelerini ba kalar na ifade edebilmek için sadece bu iki ileti im arac ylayetinmemi tir. Resim, bu iki ileti im arac n destekleyen, ifadelere bütünlük katan vekonu madan, hareket etmeden de bir eyler anlatabilen ayn zamanda kal c bilgileri içerenileti im arac olmu tur. Resmin tamamlay c s olan yaz , anlat lmak istenen ifadelerinkesinlik kazanmas na yard mc olmu tur.

Teknik resimler, teknik alanda e itim görmü ki iler aras nda bir anla ma dili olarakortaya ç km t r. Makineler, araçlar, tesisler, in aatlar ve benzeri yap tlar anlat larak,hareketlerle veya yaz yla tarif edilerek yap lamaz. Bu tip yap tlar ancak teknik resimyard m yla ifade edilebilir. Bu nedenle teknik resmi bilen insanlar, hangi dili konu ursakonu sun teknik resmi bilen ba ka bir insanla dünyan n her yerinde rahatl kla ileti imkurabilir.

Teknik resmin öneminden dolay resim uygulamalar nda kullan lmas zorunlu olanyaz , rakam ve çizgilerin standard nda ve uluslar aras normlara uygun olarak bilinmesigerekir. Hangi tip çizgiyi, yaz y ve rakam , nerede kullanmam z gerekti ine karar vererek,çizece iniz resmin anla l r olmas ve do ru bilgiler anlatmas gerekir.

Ayr ca bu modülde; sizlere do ru çizimleri, aç çizimleri, do ru ve yaylarbirle tirmek gibi konular anlat lacakt r. Bu modülü ba ar ile tamamlayan ö renciler piyasaartlar na göre bilinçli teknik çizim yapabilme yeterli ine sahip olacaklard r.

Unutulmamal d r ki; piyasada üretilen her mamulün mutlaka çiziminin yap lmasgerekmektedir. Buna ba l olarak geometrik teknik çizimlerin pratik olarak bilinmesigerekmektedir.

Bu modül ile elde edece iniz kazan mlar sonucunda, teknik resimde kullan lan yaz ,rakam ve çizgilerin standartlar , uygulama yeri ve ekli bir beceriye dönü ecektir.

Ülkemizin sizin gibi bilgili meslek adamlar na ihtiyac oldu unu sak n unutmay n z.

G R

2

3

Ö RENME FAAL YET -1

Bu ö renme faaliyetinin sonunda, standart ve teknik resim kurallar na uygun olarakyaz ve rakamlar yazabileceksiniz.

Teknik resmin endüstrideki yerini ve önemini ö retmeninizin rehberli indeara t rarak bilgi toplay n z. Toplad n z materyalleri s n f ortam ndaarkada lar n zla payla n z.

1. YAZI VE RAKAM1.1. Teknik Resmin Endüstrideki Yeri, Önemi ve Tan m

nsanlar n birbiriyle ileti im kurma ihtiyac , varoldu u zamandan günümüze kadaruzanan bir süreçtir. Resim de insanlar n duygu ve dü üncelerini serbest el veya özelaletlerle çizip anlatmak için kulland klar ileti im yollar ndan birisidir.

Çizilen resimler e ya, manzara veya hayal gücündeki anlat mlar çizenin zevk veanlay na göre ifade ediyorsa, sanat resmi olarak tan mlan r.

Resimler, e er önceden belirlenmi kurallar ve metotlar kullan larak grafik olarakçizilmi se, endüstriyi ilgilendiren bir resim türü ortaya ç kar. Bu grafik anlat m ekli,(genel anlamda dü ünce ve tasar lar n ürünü olan ekiller veya cisimler) görünü ,ölçülendirme, çe itli semboller vb. di er bilgilerle desteklenir. Bu bilgilerin belirli birdüzen ortam nda, kullan m kolayl , ucuzluk, sa laml k ve estetik artlarla anlat lmagereklili i vard r. Aç klanan bilgileri üzerinde ta yan çizimler teknik resimdebulunmaktad r.

Teknik resmin (teknikle ilgili kurallara göre çizilmi resim) tarihi geli imindemilattan önce otuz y l na (M.Ö.30) kadar geriye gitti i bilinmektedir ( ekil 1.1).

ekil 1.1: 12-16. Yüzy llarda çizilmi perspektif resimler.


AMAÇ

ARA TIRMA

4

Endüstride kullan lan resimlerin daha basit ve aç klay c bilgilerle çizilme gere iduyulmu tur.Bu konuda ancak 18. yüzy l sonlar nda Frans z matematikçisi Gaspart Monge(1746-1818), 1795 y l nda yay nlad geometri kitab nda, bir cismi, birbirine dikdüzlemler aras nda dü ünerek üç boyutunun, bu düzlemler üzerinde iz dü üm olarakgörülmesini sa lam t r. Böylece bu gün kulland m z iz dü üm kural ve metotlar n ntemeli at lm t r ( ekil 1.2).

ekil 1.2: 1835’ te çizilmi bir kesme makas .

19. yüzy ldan sonra ülkelerin çok h zl sanayile mesi sonucu, teknik resme önemverilmesi gere i duyulmu tur.Bu anlat m için gerekli kurallar herkesin anlayabilece i eklesokulmu tur. Böylece teknik resim, günümüzün vazgeçilmez bir anla ma arac olarakmodern çizim araç ve gereçlerine uyum sa layacak de i iklikleri de kapsayacak ekildetarihi geli imindeki yerini alm t r.

1.1.1. Endüstriyel Teknik Resmin Önemi

Bir e ya veya makinenin her parças n n görevini yapabilmesi için, ekil, ölçü, yüzeydurumu, malzeme, s l i lemler, vb. bilgiler bak m ndan ara t r lmas , üretilmesi vemontaj n n yap lmas gerekir.

Üretimi yap lacak parçalar, özelliklerine göre de i ik atölyelerde bir çok ki ininelinden geçer. Bu ki ilerin imal edilecek parçalar hakk nda bilgi sahibi olmas ve çizilmiresmi anlamas (okumas ) gerekmektedir.

Mühendis, konstrüktör, ve teknik ressamlar n tasarlad klar parça ve makinelerin,sa laml k, ekonomiklik, estetik ve yap labilirlik artlar n ta yabilmesi, ancak imalatbilgilerine sahip yetenekli ve tecrübeli ki iler taraf ndan teknik resimlerinin çizilmesiyleolur.

Teknik resimler, çizilen ekillerin üzerine ilave edilen bilgilerle (teknik konulardaortak kurallar) anlam kazan r. Bunun için teknik resim teknikle ilgili bütün mesleklerinkulland ortak çizim grameri olarak kabul edilebilir.

5

1.1.2. Teknik Haberle me Dili Olarak Teknik Resim

Teknik resim temel kurallara ve uluslararas standartlara uygun çizildi i zamandünyan n her yerinde kolayl kla okunup bütün bilgileriyle anla l r. Bu birli i sa lamakiçin ISO ve ona ba l TS standartlar ndan yararlan l r. Teknik alanda çizilen resimlerlemühendis, teknisyen, ve teknik elemanlar yap lacak üretim ve i lerle ilgili diyalog kuruphaberle irler. Çizilen resimlerde bir yorum ve yanl anlama durumu olmamal d r. Dilleribirbirinden çok farkl olan ülkelerde çizilen teknik resimler incelendi i zaman lisanbilmeden de okunabilmekte ve anla lmaktad r.

1.1.3. Teknik Resmin Tan m

Bir parçan n yap m için gerekli olan bütün bilgileri eksiksiz olarak ta yan resimlereteknik resim denir.

Teknik resim bu konudaki kabul edilmi çizim ve kural metotlar n bilen veuygulayabilen ki ilerce çizilebilir ve okunabilir.Bu resimler serbest elle, çizim araç vegereçleriyle veya bilgisayar ortam nda çizilir.

Teknik resmi çizebilmek ve okuyabilmek için, yaz , çizgi, geometrik çizimler, kroki,iz dü üm, görünü , ölçülendirme, ölçek, yüzey durumlar , toleranslar vb. konularda bilgi vebeceri sahibi olmak gerekir.

Her türlü üretim i lerinde ekil, büyüklük ve aç klama bak m ndan resimlerinçizilmesi gerekir. Mimari, makine, tesisat, mobilya ve dekorasyon, elektrik, elektronik, vb.meslek gruplar nda üretimin do ru ve seri olarak yap labilmesi için meslek resimlerindenfaydalan l r.

Teknik resmin temel kurallar içinde her meslek çe idinin kendine uygun çizilenresimlerine meslek resmi denir. Bu resimler teknik resim bilgisiyle çizilir. ekil 1.4’ teçe itli meslek resmi örnekleri görülmektedir.

ekil 1.3: Kasnak ve çelik konstrüksiyon çizimi

6

ekil 1.4: Teknik resmin kullan ld meslek resim çizimleri.

7

1.2. Çizim Araç ve Gereçleri

Resim tamamen grafiksel bir anlat m eklidir. Resim kâ d üzerindeki çizgilerleanlat m n do ru ve temiz olmas gerekir. Teknik resimdeki çizgi ve yaz n n arananözelliklerde olmas için uygun araç ve gereçlerden yararlan l r.

Teknik resim tak mlar n n kaliteli ve aranan özelliklerde olmas , yap lacak çizimlerinde do ru ve h zl yap lmas n sa lar. Ayn zamanda özelli ini kaybetmeden uzun sürekullan lmas mümkün olur. Bu resim tak mlar ayr ayr ele al n p özellikleri ve çe itleritan t lacakt r.

1.2.1. Resim Tahtalar ve Masalar

Resim tahtalar ve masalar , üzerine resim kâ tlar n n ba lanmas na(yap t r lmas na) yarayan çok düzgün yüzeylerden meydana gelen, a aç, a aç kaplanmsunta veya yapay malzemelerden yap lm plakalard r.

S n f içinde veya evde resim çizmek için kullan lan ta nabilir özelli inde a aç veyaplastikten yap lm resim tahtalar ekil 1.5 ‘te görülmektedir.

ekil 1.5: Resim tahtalar ve ölçüleri.

8

ekil 1.6: Üniversal resim masas .

Üniversal Resim Masas

T cetveli ile gönyelerin görevini yapan, büyük ölçülerdeki resimlerin kolayl klaçizilmelerini sa layan ve çizim sürelerini h zland ran çizim aparatlar yap lm t r. Bunlarresim büyüklü üne göre seçilir.

Resim tahtalar n n masa ayaklar na tespit edilmesi ve çe itli çizim aparatlar n n resimtahtas na ba lanmas yla resim masalar meydana getirilir. Her ölçüdeki resim ka d nakolayl kla çizim yapabilen, ayarlanma özelli ine sahip bu masalara üniversal resim masasdenir ( ekil 1.6).

1.2.2. Cetveller

1.2.2.1. T – Cetveli

Ba ve cetvel k sm ndan meydana gelen T eklindeki cetveldir. Yatay çizgilerinçizilmesinde ve üzerine yerle tirilen gönyeler yard m yla dikey ve çe itli aç lar nçizilmesinde kullan l r. T cetveli ah ap (sert a aç) veya plastik malzemelerden yap l r. T-cetvelinin ba k sm sabit veya ayarlanabilir özelli indedir ( ekil 1.7).

T – cetvelinin boyu kullan lacak masaya ve resim kâ d n n büyüklü üne uygunolmal d r.

Ba k sm ve cetvel aras nda tam 90 o aç olmal ve cetvelin çizim kenar çok düzgünolmal d r.

9

ekil 1.7: T-Cetveli

ekil 1.8’ de T – cetvelinin masaya yerle tirilmesi, tutulmas ve yatay çizgininçizilmesi görülmektedir.

ekil 1.8: T-Cetvelinin kullan lmas .

ekil 1.9’ da T – cetveli ve gönye ile dü eyçizgilerin çizilmesi görülmektedir.

1.2.2.2. Yass (Ölçü) cetvel

Verilen ölçüye göre çizgi çizmek, ölçüyüi aretlemek veya çizilen resimlerden ölçü almaküzere kullan lan cetvele yass (ölçü) cetvel denir. Birveya iki taraf nda milimetrik bölüntüler bulunur( ekil 1.10).

ekil 1.9: T-Cetveliyle gönyenin kullan lmas . ekil 1.10: Yass cetvel.

10

1.2.2.3. Ölçek Cetveli

Ölçek cetveli, ölçekli yap lan çizimlerde, büyüklük veya küçüklük miktar nhesaplamadan kullan lan cetvellerdir. Üçgen profilli yap lmak suretiyle çok say daki ölçe iüzerinde bulundurur ( ekil 1.11).

ekil 1.11: Ölçek cetveli.

1.2.2.4. E ri Cetveli (Pistole)

Pergelle çizilemeyen yay ve e rilerin düzgün olarak çizilmesinde kullan lancetvellerdir ( ekil 1.12).

ekil 1.12: E ri cetveli (Pistole).1.2.2.5. Gönyeler

Belirli aç larda, çe itli yönlerdeki çizgilerin çizilmesinde ve istenilen aç lar ni aretlenmesinde kullan lan üçgen ekilli cetvellerdir.

11

Standart gönyeler, 45o ve 30o/60o olmak üzere iki çe ittir. T – cetveli veya birbiriüzerinde kayd r larak dü ey ve çe itli e ik çizgilerin çizilmesinde kullan l rlar. Bugönyelerin birlikte kullan lmas yla 15o ve katlar aç lardaki e ik çizgileri çizmekmümkündür. Ah ap, saydam ve çe itli renklerde yar saydam plastik malzemelerdenyap l rlar ( ekil 1.13).

ekil 1.13: Standart gönyeler. ekil 1.14: Aç gönyeleri.

Aç gönyeleri ( letki), 0o – 180o aras ndaki aç lar n i aretlenerek çizilmesi veyaölçülmesi amac yla kullan l rlar ( ekil 1.14). De i ik biçimlerde saydam, yar saydam verenkli plastikten yap l rlar.

1.2.3. Kalemler

Teknik resimde çizgileri çizmek için kullan lan araçlara kalem denir.

1.2.3.1. Kur un Kalemler

Kur un kalemler ( resim kalemleri ), ah ap içerisine yerle tirilmi grafit uçlardanyap l r. Geleneksel ekilleriyle ( yuvarlak, alt kö e ) hala kullan lmaktad r. Bu kalemler,her türlü ka t üzerine yaz yazmak veya çizmek amac yla çe itli sertlik derecelerindeyap l rlar ( ekil 1.15).

12

ekil 1.15: Kur un kalemler ve sertlik dereceleri.

Kur un kalemler, sertlik bak m ndan üç ana grupta toplanm t r,

SERT ORTA YUMU AK

Madeni levha ve ta gibisert cisimler üzerinde resimlerçizilirken.

Grafik ve diyagramlarçizilirken .

Resimler kopyaedilirken

SERT KALEM SER S

9H, 8H, 7H, 6H, 5H, 4H

2H, 3H ince sürekli,kesik çizgilerin ve ince noktalkesik çizgilerin çizilmesindeçiniye çekilecek resimlerinçizilmesinde .

F, H orta kal nl ktakiçizgilerin çizilmesinde.

HB, B kal n doluçizgilerin çizilmesinde.

Yaz ve rakamlar nyaz lmas nda .

Serbest elle resimlerinçizilmesinde kullan l r.

ORTA KALEM SER S

3H, 2H, H, F, HB, B

Serbest elle ara t rmaresimlerinin çizilmesinde

Pürüzsüz ve parlakyüzlü ka tlara resimlerinçizilmesinde.

Artistik resimlerde

Gölgelendirmedekullan l r.

YUMU AK KALEM SER S

2B, 3B, 4B, 5B, 6B, 7B

Tablo 1: Kur un kalem sertlik dereceleri.

13

1.2.3.2. Kur un Kalemlerin Kullan lmas

Çizgi çizerken kalem, cetvel kenar na dik veya arkaya do ru çok az e imlitutulmal d r. Yatay çizgilerin çizilmesi s ras nda kalemin nas l tutulaca ve yatayla yaptaç ekil 1.16’ da görülmektedir.

ekil 1.16: Kur un kalemin (yatay çizgilerde) kullan lmas .

Dikey çizgilerin çizilmesinde kalemin tutulmas , yatayla yapt aç , çekme yönü vekendi ekseni etraf nda döndürülmesi ekil 1.17’ de görülmektedir.

ekil 1.17: Kur un kalemin (dü ey çizgilerde) kullan lmas .

14

Resimlerin istenilen düzgünlükte çizilebilmesi için kur un kalemin ah ap k smyakla k 30-35 mm, grafit k sm ise 7-9 mm aras nda b rak l r. Grafit uçlar n n sivriltilmesi,z mpara yap t r lm takozlar yard m yla yap l r. Z mpara takozlar yard m yla sivriltilenuçlar, bir bezle silinerek kalem ucundaki grafit tozlar ndan ar nd r l r.

Yukar da sözünü etti imiz bu i lemin zor olmas nedeniyle günümüzde takma uçlukalemler kullan lmakta ve kullan m kolayl ndan dolay tercih edilmektedir.

Takma uçlu kalemlerin 2 çe idi vard r :Bunlardan birincisi; 2mm kal nl nda grafitten yap lm uçlar n, özel tutucular

içerisine konulmas yla olu turulan kalemlerdir ( ekil 1.18). Kur un kalemlere göre dahakullan l ve daha ekonomiktir.

ekil 1.18: 2 mm Takma uçlu kalemler ve uçlar .

Bunlardan ikincisi ise; 0,3 - 0,5 – 0,7 – 0, 9 mm kal nl nda ve de i ik sertlikde erlerine sahip grafit uçlar n tak larak kullan ld takma uçlu kalemler ( ekil 1.19).

ekil 1.19: De i ik çapl takma uç kullanan kalem çe itleri.

1.2.3.3. Teknik Çizim Kalemleri (Rapido Tak mlar )

Eskiz ka tlar ve normal beyaz resim ka tlar üzerine çizilen resimleri, ayd ngerka d üzerine kopya etmek yada do rudan ayd nger üzerine çizim yapmak amac ylakullan lan, mürekkebi bir tüp içerisinde korunabilen, uç kal nl klar standart ölçülerde olanteknik çizim kalemlerine rapido kalemi denir ( ekil 1.20).

15

Rapido; mürekkep tank , ince boru uç, boru içinde hareket ederek ak kanlsa layan i ne ve uç gövdesinden olu ur. Teknik çizimlerde kullan lmak üzere haz rlanmiki uç dizisi vard r. Bunlar ; ( 0.13 , 0.18 , 0.25 , 0.35 , 0.5 , 0.7 , 1.0 , 1.4 , 2.0 mm ) veya(0.1 , 0.2 , 0.3 , 0.4 , 0.5 , 0.6 , 0.8 , 1.0 , 1.2 mm ) çizgi kal nl ndaki uçlard r.

ekil 1.20: Rapido kalemleri ve çizgi kal nl klar .

1.2.4. Silgiler

Çizimlerde, yap lan hatalar n veya fazla çizgilerin temizlenmesi için silgilerkullan l r. Kur un kalemle yap lan çizimlerin temizlenmesinde yumu ak silgiler tercihedilir. Ayd nger, resim kâ d veya çizim folyeleri üzerindeki mürekkeple yap lançizimlerin temizlenmesinde sert plastik silgiler kullan l r. Yumu ak ve sert silgiler, çe itlifirmalar taraf ndan özel olarak üretilip özel numaralar yla piyasada bulunurlar ( ekil 1.21).

a) b)ekil 1.21: a) Yumu ak silgiler, b) Sert silgiler.

1.2.5. Pergeller

Daire ve yaylar n çizilmesinde kullan lan pergel, teknik resim çizimi yapan herkesinyan nda bulunmas gereken önemli bir alettir.

Pergeller, piyasada tek olarak bulundu u gibi komple bir tak m olarak da bulunur.Genel olarak metal veya metal – plastik kar m gereçlerden yap l r ( ekil 1.22).

16

Pergel çe itleri : Dairelerin ve dairesel yaylar n çizilmesinde, daire pergelleri; küçükçaptaki dairelerin çizilmesinde, küçük daire pergelleri; ölçülerin cetvel kullan lmadan birçizimden di erine ta nmas nda, i aretlenmesinde ve bölünmesinde ölçü pergelleri;yar çap çok küçük dairelerin çizilmesinde nokta pergelleri; yar çap çok büyük olandairelerin çizilmesinde çubuklu pergeller olmak üzere çok fonksiyonlu ve çe itli olabilirler.

ekil 1.22: Pergel tak m ve kullan lmas .

1.2.6. ablonlar

Teknik resimde, çizim ve ekillerin temiz, tam ve do ru olarak çizilmesine yard mcolan, ayr ca zaman kazand ran çizim araçlar d r. ablonlar, saydam ve yar saydammalzemeden çe itli renklerde ve iç k s mlar veya d k s mlar na çizilecek biçimlerinbo lu unun oldu u ekilde yap l r. Teknik resimde en çok kullan lan ablon çe itleria a da görülmektedir.

1.2.6.1. Daire ve Yay ablonlar

1 mm’ den ba layan de i ik çaplardaki dairelerin ve çe itli ölçülerdeki yaylar nçizilmesinde kullan lan ablonlard r ( ekil 1.23)

ekil 1.23: Daire ve yay ablonu.

17

1.2.6.2. Elips ablonlar

zometrik, dimetrik perspektifler ile dairelerin de i ik aç lardaki elipslerini çizmedekullan lan ablonlard r ( ekil 1.24).

ekil 1.24: zometrik ve dimetrik elips ablonlar .

1.2.6.3. Yaz ablonlar

Teknik resimde, yaz standartlar na uygun yaz lar n yaz lmas nda yaz ablonlarkullan l r ( ekil 1.25)

ekil 1.25:Yaz ablonu.

1.2.6.4. Sembol ablonlar

Teknik resimlerde vida, c vata, somun, yüzey i aretleri, ekil ve konum toleranslar ,hidrolik ve pnömatik, kaynak i aretleri vb. çizimler için kullan lan ablonlard r.

Mimarl k, elektrik ve elektronik, tesisatç l k ve matematik ile ilgili sembol ablonlarda mevcuttur ( ekil 1.26).

18

ekil 1.26: Sembol ablonlar .

1.2.7. Resim Kâ tlar

Resim kâ tlar , teknik resim çizimlerinin yap ld standart ölçülerdeki kâ tlard r.Kâ t cinsi ve ölçüleri çizilecek resmin özelli ine göre seçilir. Kâ tlar, geni lik ve uzunlukölçülerine göre uygun standart ölçülerinde kesilmi olarak veya rulo eklinde bulunurlar.Kâ tlar n ismi ile kal nl klar da standartla t r lm t r.

1 m2 ‘sinin a rl (gr/m2), o kâ d n kal nl olarak söylenir. 60 gr, 70 gr, 80 gr, 90gr, 120 gr vb.

1.2.7.1. Düz Beyaz Resim Kâ d

Beyaz renkli, 1. hamur selülozdan yap lm kâ tlard r. Resim kâ tlar silinmeye,y rt lmaya kar dayan kl olmal ve üzerine çini mürekkebi veya boyal kalemlerle çizimyap labilmelidir.

1.2.7.2. Eskiz Kâ d

Nebati ya lara bat r ld ktan sonra havada kurutularak elde edilen bir kâ t cinsidir.Ucuz ve k geçirme özelli ine sahip oldu undan çizilen resimlerin ozalit makinesindeço alt lmas mümkündür. Çini mürekkebi ile çizim yap labilir.

1.2.7.3. Ayd nger Kâ d

Gri renkte, effafl k özelli i olan, çini mürekkebiyle çizim yapmaya uygun olan vesilmeye, kaz maya kar dayan kl olan resim kâ d d r.

I çok iyi geçirdi i için ozalit makinelerinde ço altma ve orijinal kâ t olarakkullan l r.

19

Rutubetli ortamlarda dalgalanmas ve kabarmas , s cak ortamlarda ise sertle ipk r lganl n n artmas yla özelli ini kaybeder. Muhafaza edilirken bu durumlara dikkatedilmesi gerekir. Ayd nger kâ tlar katlanmadan rulo olarak veya tabaka eklinde saklan r.

1.2.7.4. Ozalit Kâ d

Genellikle rulo eklinde olup bir yüzeyine ktan etkilenen kimyasal maddeemdirilmi kâ tt r.

Ozalit makinelerinde orijinal olarak haz rlanm ayd nger kâ d ile birlikte ktan veamonyak veya ilaçtan geçirilerek kimyasal maddenin mavi, kahverengi veya siyahadönü mesiyle resimlerin ço alt lmas nda kullan lan bir kâ tt r. Güne ve ktankorunmal , k sa sürede kullan lmal d r.

1.2.7.5. Mu amba Kâ t

Mu amba ka tlara y pranmamas istenilen resimler çizilir. çlerinde ince bezbulundu u halde iyi geçirirler. Y rt lma ve silinmeye kar dayan kl d rlar. Çizimçal malar nda, kur un kalem ve çini mürekkebi kullan l r.

1.2.8. Standart Kâ t Ölçüleri ve Çe itleri

Resim kâ tlar n n ölçüleri Nisan 1997’ de yay nlanan TS ISO 5457’ ye görestandartla t r lm t r. Teknik resimdeki en büyük resim kâ d A0’ n alan 1 m2 kabuledilmi tir. Resim kâ tlar dikdörtgen olarak kullan l r. Dikdörtgenin bir kenar X=841mm,di er kenar Y=1189mm ölçüsündedir. X.Y=1m2=1000000 mm2’ dir.

Daha küçük boyutlarda formalar elde edilirken tabaka daima ikiye bölünür. BöyleceA1, A2, A3, A4 ve A5 formalar bulunur.

ekil 1.27 formalar n nas l elde edildi i ve ölçüleri verilmektedir. Bu ölçülerkesilmi tabaka ölçüleridir.

ekil 1.27: Resim kâ d ölçüleri.Orijinal çizimlerin boyutunun seçimi ve bunlar n kopyalar standart ölçülerde

olmal d r. TS 506 EN 20216’ da belirtilmi ISO–A ana serisinden seçilen t ra lanmtabakalar n tercih edilen boyutlar ekil 1.28’ de görülmektedir.

ekil 1.28:T ra lanm resim kâ tlar n n ölçüleri.

20

1.2.9. Dosyalanacak Resim Kâ tlar n n Katlanmas

A4 (210x297) ölçüsünde katlanm resim kâ d n n dosyaya tak ld ktan sonra,yerinden ç kar lmadan bir bölümünün veya tamam n n incelenmesi mümkün olmal d r.Resim kâ tlar n n katlanmas ekil 1.29 görülmektedir. Katlama i lemi yap l rken katlamaizlerinin üzeri çizilmez. Katlaman n kolay olmas ve ölçü taml için çerçeve çizgilerininüzerine katlama i aretleri konulabilir.

ekil 1.29: Dosyalanacak resim kâ tlar n n katlanmas .

1.2.10. Yaz Alan (Antet) ve Bilgiler

Parça resmi üzerinde gösterilemeyen baz bilgiler, yaz alan veya antet dedi imizçizelgelere yaz l r. Teknik resimlerin idari ve teknik yönden tan t lmas ve pratik olarakkullan labilmesi amac yla yeterli bilgileri ta yan en az 170 mm uzunlu unda ve en az 15mm yüksekli inde olan, dikdörtgen biçiminde bir çizelgedir.

21

Yaz alan (antet), resim kâ tlar n n daima sa alt kö elerinde ve çerçeve çizgisinebiti ik olarak çizilir.Türk Standartlar taraf ndan tavsiye edilmi baz antet örnekleri ekil1.30’ da görülmektedir.

ekil 1.30: TS 6700 ve 7015’e göre yaz alan (antet) çe itleri

1.3. Yaz ve RakamlarTeknik resimlerde kullan lan, belli biçim ve boyutlarda, bir düzen içinde yaz lan yaz

veya rakamlara “ standart yaz ve rakamlar ” denir.Tasarlanan bir konunun çizimle ifade edilebilmesi için haz rlanan resimlerin takdim

edilmesinde, gerekli aç klamalar yaz ile, boyutlar n ölçülendirilmesi de rakamla yap l r.Resmin tamamlay c s olan bu yaz ve rakamlar n uygulamada kolayl k getirebilmesi için,basit ve sade olmas , kolay ve çabuk yaz labilmesi, rahat okunabilmesi ve ekil olarak daresme uymas gerekir.

Sade ve güzel görünü lü bir yaz y elde edebilmek için harflerin geni lik vearal klar n n uyumlu bir ekilde ayn çizgiye yerle tirilmesine önem verilmelidir. Budüzgünlü ün sa lanabilmesi için teknik resimde kullan lan yaz ve rakamlarstandartla t r lm t r. Türk Standartlar Enstitüsü Nisan 1993 ’te yay nlanan yaz larstandard nda ISO 3098/1’ e uygun teknik yaz standard na göre kullan lacak yaz ekli veölçüleri a a da aç klanacakt r.

22

1.3.1. Teknik Resimde Kullan lan Yaz lar n ÖzellikleriYaz lar okunakl olmal ve ayn çizimdeki yaz lar, ayn tip ve ölçüdeolmal d r.Mikrofilm ve di er fotografik ço altmalar için uygun olmal ve harf veyarakamlar aras ndaki bo luk, yaz kal nl n n en az iki kat olmal d r.Harf ve rakamlar n, çok ince yaz larda dahi, kar kl a sebep olmadan farkedilir olmas gerekir.Büyük ve küçük harflerin yaz kal nl ayn olmal d r. Birbirini takip edenyaz kal nl n n farkl olmas durumunda, aralar ndaki bo luk, daha kal nolan yaz kal nl n n iki kat olmal d r.ki harf veya rakam aras ndaki bo lu un ölçüsü, yaz ya daha iyi bir görünüm

verdi inde yar ya indirilebilir.Yaz kal nl , yaz n n büyüklü üne göre seçilir. Yaz n n birle en kö elerikeskin ve tam birle mi olmal d r.

1.3.2. Teknik Resimlerde Kullan lan Terimler

ekil 1.31’ de görüldü ü gibi, yaz yla ilgili harf yükseklikleri, harf ve kelimeleraras ndaki bo luk, sat r aras bo luk ve çizgi kal nl klar boyutland r lm t r.

1.3.2.1. Yaz Yüksekli i (h)

Büyük harf yüksekli idir. Yaz n n anma boyutudur.

1.3.2.2. Büyük Harf Yüksekli i (h)

Yaz da büyük harf yükseklik ölçüsü ile üst uzant s olan b, d, f, h, k, l, t, ve altuzant s olan g, j, p, y küçük harflerin yükseklik (h) ölçüsüdür.

1.3.2.3. Küçük Harf Yüksekli i (c1)

Küçük harflerin gövde yüksekli idir. Uzant s olmayan a, c, e, , m, n, o, r, s, u, v, zile uzant s ve noktas olan harflerin gövde yükseklik (c1) ölçüsüdür. Küçük harflerin altuzant ölçüsü (c2), üst uzant ölçüsü (c3) tür.

ekil 1.31: Yaz n n boyutland r lmas .

23

1.3.2.4. Harfler Aras ndaki Bo luk (a)

ki harf aras ndaki bo luk ölçüsüdür. Bo lu un de eri, yaz yüksekli i veya çizgikal nl na göre de i ir. Harf ve rakamlar aras ndaki bo luk, yaz ya daha iyi görünümkazand r yorsa (a) ölçüsü yar ya indirilebilir.

1.3.2.5 Sat r Aral

Harf ve rakamlar n alt alta yaz lmas nda, harflerin sat r çizgileri (tabanlar ) ars ndakimesafedir. Yaz n n s kl na veya seyrekli ine ba l olarak sat rlar aras üç ölçü olarakal nm t r.

En fazla sat r aral (b1), normal sat r aral (b2) ve en az sat r aral (b3) ölçüsüyleseçilir.

1.3.2.6. Kelimeler Aras ndaki Aral k (e)Yaz larda kelimeler aras nda b rak lmas gereken aral kt r. Yaz lar n s kl na ba l

olarak aral k ölçüsü daha büyük al nabilir.

1.3.2.7. Yaz Kal nl (d)Yaz n n harf ve rakamlar n n çizgi kal nl d r. Yaz kal nl harf yüksekli ine ba l

olarak de i ir. A tipi yaz da 0,07.h ve B tipi yaz da 0,1.h ölçüsündedir.

1.3.3.Yaz Çe itleri ve Boyutlar

1.3.3.1. Yaz Çe itleri

Yaz lar dik veya sa a do ru 15o lik aç alt nda italik olmak üzere ikiye ayr l r.Yaz lar, dik yaz labilece i gibi yataya 75o e ik de yaz labilir. Teknik resim

derslerinde yeni EN ISO 3098/1-2 standard na göre dik yaz tercih edilecektir.Standart yaz , A tipi ve B tipi olmak üzere iki çe ittir. Burada yaz n n fark çizgi

kal nl n n d/h için 1/14 ve 1/10 olmas d r ( ekil 1.32).

A tipi daha ince, B tipi daha kal n yaz d r. 1/14 oran mikrofilm uygulamalar ndadaha çok kullan lmaktad r. 1/10 oran daha kal n ve dolgun göründü ünden teknik resimçizimlerinde kullan l r.

ekil 1.32: A ve B tipi yaz n n çizgi kal nl klar .

24

1.3.3.2. Yaz Boyutlar

Büyük harf yüksekli i h, boyutland rmada esas olarak al n r.

Yaz yüksekli i h de eri anma büyüklü ü serisine uygun olmal d r. Anmabüyüklü ü serisi 2,5-3,5-5-7-10-14 ve 20 mm’ dir.Anma büyüklü ü serisi oran ile standartla t r lm t r. Bu oran,resim kâ d boyutlar na ve çizgi kal nl klar na ait standart seridenolu turulmu tur (TS 506). Yaz yüksekli inin 20 mm’ den daha büyükolmas halinde nin kat olarak al nmal d rh ve c yükseklikleri 2,5 mm’ den küçük al nmamal d r. Özel durumlarda, hyüksekli i 2,5 mm al nd nda, küçük harf yüksekli i olan c ölçüsü 1,75 mmal n r.Yaz kal nl nda d/h için 1/14 ve 1/10 oranlar , çizgi kal nl bak m ndan enuygun de erlerdedir. Mikrofilm yaz lar için daha ince olan 1/14h orantercih edilir (Çizelge 1 ve Çizelge 2).

Çizelge 2: A Tipi yaz n n boyutland r lmas . Çizelge 3: B Tipi yaz n n boyutland r lmas .

Yaz lar n özelliklerini göstermek üzere örnek olarak ekil 1.33 A tipi dik yaz , ekil1.34 A tipi e ik yaz , ekil 1.35 B tipi dik yaz ve ekil 1.36 B tipi e ik yaz aç klanm t r.

ekillerde yaz lar, dik ve e ik a lar içerisinde verilmi tir, Böylece harflerin boyut,ekil ve özellikleri hakk nda daha ayr nt l bilgi edinilebilir.

25

ekil 1.33: A tipi dik standart yaz . ekil 1.34: A tipi e ik standart yaz

ekil 1.35: B tipi dik standart yaz . ekil 1.36: B tipi e ik standart yaz

1.3.4. Yaz Yazma

1.3.4.1. Serbest Elle Yazma

Elle yaz yaz l rken, kur un uçlu veya mürekkepli kalem kullan l r. Kur un kaleminuç sertli i F, HB veya B olmal d r. Yaz kal nl da çizgi kal nl na göre seçilmelidir.Mürekkeple yaz için genellikle teknik çizim kalemleri kullan l r. Bu kalemle yaz yazarkenucun dik tutulmas gerekir. Bu ekilde yaz yazmak zorla r. Bunun için mafsall kalemadaptörleri kullan l r.

Harf ve rakamlar n düzgün yaz labilmesi için sat r, büyük harf yüksekli i, küçük harfyüksekli i çizgilerinden faydalan l r. E ik yaz larda 75o lik aç n n gösterilmesi ve 75o likaç n n gönyelerle ve kareler yard m yla bulunmas ekil 1.37’ de görülmektedir.

26

ekil 1.37: Yaz için yard mc çizgiler ekil 1.38: Standart yaz yazarkenve kalemin tutulmas . kalemin hareket s ras

Serbest elle standart yaz için a a daki hususlara dikkat edilir:Harf, rakam ve i aretlerin standart biçimlerini iyi bilmek.Her harf ve rakam için kalemin hareket s ras n ve yönünü do ru uygulamak gerekir

( ekil 1.38)

27

1.3.4.2. ablonla Yaz YazmaTeknik resim çizimlerinde serbest elle yaz lan yaz larda yanl l klar ve okuma

zorluklar n gidermek, yaz n n ayn tip ve yükseklikte olmas n sa lamak için yazablonlar ndan faydalan l r. Yaz ablonlar 2,5-3,5-5-7-10-14 ve 20 mm harf

yüksekliklerinde, dik, e ik ve A ile B tipi olmak üzere standart hale getirilmi lerdir.Yaz ablonlar üzerinde harf ve rakamlara göre kanal aç lm t r. Kalem ucu bu harf

veya rakama göre bu kanal n içinde gezdirilerek yaz l r. Yaz larda harflerin yan yanagelmesi için ablon yatay olarak kayd r l r.

ablonla yaz yazarken, ablonun hareketi için T cetveli, gönye veya çizimaparatlar ndan faydalan l r. ablonda kullan lacak kalem ucunun dik tutulmas gerekir.Büyük ve küçük harflerin yaz lmas nda ablon ters çevrilir.

ablonla yaz yazarken, harf yüksekli i, çizgi kal nl ve kalem ucunun birbirineuygun olmas gerekir.

1.4. Çizgi ve Çe itleri

1.4.1. Tan mTeknik resimde, cisimlerin ifade edilmeleri çizgilerle olmaktad r. ekillerin ka t

üzerindeki anlat m çizgi çe itleriyle meydana gelir. Çizgiler teknik resmin alfabesidirdenilebilir. Bunu için resim çizen veya resmi okuyan teknik elemanlar n çizgi çe itlerini veözelliklerini çok iyi bilmeleri gerekir.

Do ru, e ri eklinde, kesik veya sürekli herhangi bir ekildeki ba lang ç noktas n birbiti (son) noktas yla birle tiren ve uzunlu u, çizgi geni li inin yar s ndan fazla olan birgeometrik ekil eleman d r.

Uzunlu u çizgi geni li inin yar s na e it veya daha küçük olan çizgi bir nokta olarakadland r l r.

1.4.2. Çizgi Çe itleri

Teknik resimde kullan lan çizgilerin bütününü kapsayan çizgi çe itleri ekil 1.39’ dagörülmektedir. TS 88-20 ISO 128-20/ UBAT 2000’ de yay nlanan standartta teknik resimçizgilerinin özellikleri aç klanm t r. Bu standard n amac , teknik resimlerindüzenlenmesinde çizgi bak m ndan birli i sa lamaktad r.

Bu standart, ema çizimleri, planlar veya haritalar gibi teknik resimlerdeki çizgilerinçizilmesine dair genel kurallar n yan s ra tan t mlar ve ekil düzenlemesi ile çizgi tiplerineait esaslar kapsar.

28

a)

b)ekil 1.39: a) Çizgi tipleri ve kullan lma yerleri b) Çizgi tipleri.

1.4.3. Çizgi Boyutlar

Bütün çizgi tiplerinde çizgi geni li i d, teknik resim tipine ve büyüklü üne ba lolarak a a daki seriden seçilmelidir. Bu seri 1: 2 ortak oran na göre düzenlenmi tir.

29

0,13 mm; 0,18 mm, 0,25 mm, 0,35 mm, 0,5 mm, 0,7 mm, 1 mm, 1,4 mm, ve 2 mmtemel çizgi geni likleridir (Çizelge 3).

Çizimlerde çizgi geni likleri çok geni , geni ve dar çizgilerin geni lik oranlar 4:2:1’ dir. Örne in çok geni çizgi , 1mm, geni çizgi 0,5mm, dar çizgi 0,25mm olur.

Bir çizginin çizgi geni li i, bütün çizgi boyunca sabit kalmal d r.

Çizelge 4: Çizgi geni li i gruplar .

Elle çizilen teknik resimlerde, çizgi elemanlar n n uzunluklar Çizelge 4’ te verilende erlere uygun olmal d r.

Sürekli çizgilerin d ndaki çizgilerde ekil ve biçim bak m ndan standart ölçülerdikkate al nmal d r. Çizgiler ölçülerek çizilmezler. Kalem hareket ederken el becerisi vegöz ayar ile kesik kesik, noktal kesik, iki noktal kesik ve serbest el çizgileri meydanagetirilir.

ekil 1.40 elle çizilen resimlerde çizgilerin yakla k ölçülerine göre çizilmi örneklergörülmektedir.

Çizgiler ve bunlar n elemanlar n n baz temel tiplerinin hesab için formüller, TS 88-21 ISO 128-21’ de verilmi tir. Bu formüller, CAD sistemleriyle teknik resimlerinçizilmesini kolayla t r r (Çizelge 5)

ekil 1.40: Çizgilerin yakla k ölçüleri. Çizelge 5: Çizgi eleman n n boyutlar

30

1.4.4. Çizgilerin Çizilmesi

Çizilen resimlerin güzel görünmesi, çizgilerin özelliklerine uygun çizilmesiylesa lan r. Bunun için dikkat edilmesi gereken ba l ca hususlar a a da aç klanm t r.

Çizgi geni likleri, standartlarda belirtilen ekil ve geni liklerde olmal d r.Çizgi grubu, çizilen resmin büyüklü üne göre seçilmelidir. Bütün resim, seçilençizgi grubunun çizgi geni li iyle tamamlanmal d r.Çizgiler standart geni likteki uçlarla çizilmelidir. Kur un kalemle çizimlerdesürekli geni çizgiler B veya 2B, dar çizgiler H veya 2H uçlar yla ve uygunaç lm ekilde çizilmelidir.Kesik çizgiler, mümkün oldu u kadar e it aral klarla ve ayn geni likte çizilmeliayr ca resim büyüklü üne uygun olmal d r.Paralel çizgilerin aral , en az 0,7 mm de erinde olmal d r ( ekil 1.41).

ekil 1.41: Paralel çizgilerin en az aral .

Eksen çizgisinin dolu k s mlar , birbirini kesmeli ve belirttikleri ana k sma aitana çizgiden 3-6 mm’ den fazla d ar ya uzat lmal d r ( ekil 1.42).

ekil 1.42: Eksen çizgilerinin kesi mesi.

Noktal uzun kesik çizgilerin, birle me noktalar ndaki durumlar ve çizilmeörnekleri ekil 1.43’ te görülmektedir.

31

ekil 1.43: Çizgilerin kesi mesi ve birle meleri.

Daire yaylar yla do rular n birle me yerleri, birbirinin devam gibi olmal , kö eyapmamal ve te et birle melidir ( ekil 1.44).

ekil 1.44: Te et birle meler.

Küçük çapl deliklerin merkezlerinin belirtilmesinde, noktal kesik çizgi yerinesürekli dar çizgi kullan labilir ( ekil 1.45).

ekil 1.45: Küçük çapl deliklerde eksen çizgisi.

32

Kesik çizgilerin görünü ler üzerindekidurumlar da ekil 1.46’ da görüldü ügibi olmal d r.

ki kesik çizgi, paralel olarakçok yak n çizilirse (en az 2d)çizgi k s mlar , birbirindenbiraz aç k çizilmelidir ( ekil1.46c ).ki kesik çizgi bir noktada

birle iyorsa, çizgi k s mlarbirle tirilir. Kesik çizgi, ikincibir kesik çizgiden ba l yorsaçizgiler kesi melidir ( ekil1.46a )Kesik çizgi, sürekli geniçizgiden ba l yorsa sürekliçizgiyle birle tirilir. Sürekliçizgiden sonra, kesik çizgidevam ediyorsa, sürekli vekesik çizgi aras nda bo lukb rak l r ( ekil 1.46b ).

ekil 1.46: Kesik çizgilerin kullan lmas .

Bir kesik çizgi, ba ka bir kesik çizgi veya sürekli geni çizgiyle kesi iyorsa,kesi me noktalar nda bo luk olmamal d r ( ekil 1.46e).Üç kesik çizginin, dolu k s mlar bir noktada birle melidir ( ekil 1.46e ).

Bir dairenin bir k sm sürekli, bir k sm kesik çizgi ise, kesik çizgilerinba lang ç noktalar nda bo luk b rak l r ( ekil 1.46d ).Çe itli yar çapl yaylar n kesik çizgilerle çizimleri ekil 1.46d,f’ degörüldü ü gibi yap lmal d r.

Kesik iki noktal çizgide kö e birle meleri ve çizgi ba lang çlar nokta veyabo lu a gelmemelidir ( ekil 1.47)Görünü lerde kö eler yaylarla yuvarlat ld klar nda kö eye ait çizgiler sürekli darçizgi olur ( ekil 1.48).

ekil 1.47: Kesik iki noktal çizginin ekil 1.48: Yuvarlat lan kö eleringösterilmesi. gösterilmesi

33

Kenar-kenar, kenar-yay ve yay-yay birle melerinden meydana gelen te et noktave do rular n di er görünü lerde çizimleri ekil 1.49’ da görüldü ü gibiolmal d r.

ki paralel çizginin çizilmesi için ikifarkl yol gösterilmi tir. Tercih edilenuygulama ekil 1.50’ de gösterilmi tir(ikinci çizgi birinci çizginin alt ndaveya sa nda).

ekil 1.49: Kesik çizgilerin kullan lmas . ekil 1.50: kinci bir çizginin durumu.

Yanl çizilen çizgilerle do ru çizgilerin kar la t r lmas ekil 1.51’ degörülmektedir.

1.4.5. Çizgilerin Kullan ld Yerler

TS ISO 128-24 standard nda ise çizgilerin teknik resimde gösterili leri ve kullan lmayerleri aç klanm t r. ekil 1.52-54’ te çizgi numaras , çizgi ekli, kullan ld yerler vekullanma yerlerinin çizgilerle ilgili numaras görülmektedir.

ekil 1.51: Çizgilerin do ru-yanl kar la t rmas .

34

ekil 1.52: Dar sürekli çizgilerin kullan ld yerler.

35

ekil 1.53: Geni sürekli çizgilerin kullan ld yerler

ekil 1.54: Dar sürekli ve dar kesik çizginin kullan ld yerler

36

1.5. Do rularla lgili Geometrik Çizimler

Teknik resimde bir ekli çizmek için çizim tak mlar ndan faydalan l r. Çizilecekeklin üzerinde e it bölüntüler, paralel do rular, te et birle meler, çemberlerin e it

parçalara bölünmesi, elips, oval, spiral, evolvent vb. bulunabilir. Bu çizimlerin do ruyap labilmesi için geometrik çizim metotlar n n bilinmesi gerekir.

1.5.1. Paralel Do rular n Çizilmesi

1.5.1.1. T Cetveli ve Gönye Yard m yla Paralel Do rular ÇizmekT cetveli, masa üzerinde kayd r lmak suretiyle yatay konumlu paralel do rular, aç l

konumda kayd r larak e ik paralel do rular çizilir. T cetveli üzerinde gönye kayd r larakdü ey (dik) ve 30o, 45o, ve 60o lik e ik paralel do rular çizilir ( ekil 1.55).

T cetveli üzerinde veya T cetveli kullan lmadan iki gönye ile 15o nin katlar nda e ikparalel do rular çizmek mümkün olur ( ekil 1.56)

ekil 1.55: T-cetveliyle paralel do ru çizimi ekil 1.56: ki gönye ile paralel do ru çizimi.

1.5.1.2. Do runun D ndaki Bir Noktadan Geçen Paralel Do ru Çizmek

Gönyenin bir kenar paralel çizilecek do ruya ayarlan r. Di er gönye veya T cetveliayarlanm gönyeye dayat l p sabitle tirilir. Üstteki gönye noktaya kadar kayd r larak bunoktadan geçen do ru çizilir ( ekil 1.57).

ekil 1.57: T-cetveli ve gönyeyle paralel do ru çizimi.

37

1.5.1.3. Pergel Yard m yla Paralel Do ru Çizmek

Bir do ru parças na d ndaki P noktas ndan geçen paralel do ru çizmek için a a dabelirtilen a amalar s ras yla uygulamak gerekir,

AB do rusu üzerinde bir C noktas al n r.CP yar çap olmak üzere C merkezli R yay çizilir. AB do rusu üzerinde Dnoktas bulunur.D ve P merkezli R yar çapl yaylar n kesi ti i E noktas elde edilir. P ve Enoktalar birle tirilerek AB do rusuna paralel do ru çizilir ( ekil 1.58).

ekil 1.58: Do ru d ndaki P noktas ndan do ruya paralel çizmek

1.5.1.4. Do ruya Belirli Uzakl ktan Paralel Do ru Çizmek

Pergel, uzakl k ölçüsü (a) kadar aç l r.AB do rusu üzerine i aretlenen C ve D noktalar merkez olmak üzere iki yayçizilir.Çizilen bu yaylara d tan gönye veya T cetveli yard m yla EF te eti çizilir.Böylece AB do rusuna paralel do ru çizilmi olur ( ekil 1.59).

ekil 1.59: Do ruya belirli uzakl ktaki noktadan paralel çizmek

1.5.2. Dik Do rular n Çizilmesi

1.5.2.1. Do rular n Üzerindeki Noktadan Dikme Ç kmak

1.5.2.1.1. Gönye Yard m yla Dikme Ç kmak

Verilen do ruya çak acak ekilde gönyenin dik kenarlar ndan biri ayarlan r.Gönyenin di er kenar na ikinci bir gönye veya T cetveli çak t r l r.

38

Gönye kayd r larak dik kenar yla do ruya üzerindeki noktadan geçen dik do ruçizilir ( ekil 1.60a).

Dik ç k lacak do ru yatay konumdaysa T cetveli üzerindeki gönyenin dik kenar ylanoktadan dik do ru çizilir ( ekil 1.60b).

ekil 1.60: Do ru üzerindeki noktadan dik do ru çizmek

1.5.2.1.2. Pergel Yard m yla Dikme Ç kmak

Do ru üzerindeki A noktas merkez olmak üzere yay çizilerek B ve C noktalarbulunur.B ve C merkez olmak üzere do ru d nda çizilen ayn yar çapl yay ile D noktaselde edilir.D noktas do ru üzerindeki A noktas yla birle tirildi inde dik do ru çizilmi olur( ekil 1.61).

ekil 1.61: Dikme ç kmak

39

1.5.2.2. Do runun D ndaki Bir Noktadan Dikme nmek

1.5.2.2.1. Gönye Yard m yla Dikme nmek

Verilen do ruya çak acak ekilde gönyenin dik kenarlar ndan biri ayarlan r.Gönyenin di er kenar na ikinci bir gönye veya T cetveli dayat l r.Gönye kayd r larak A noktas ndan geçen dik do ru çizilmi olur ( ekil 1.62).

Dik inilecek do ru yatay konumdaysa T cetveli üzerindeki gönyenin dik kenar ylanoktadan dik do ru çizilir ( ekil 1.62b).

ekil 1.62: Do ru d ndaki bir noktadan dik do ru çizmek.

1.5.2.2.2. Pergel Yard m yla Dikme nmek,

Verilen A noktas merkez olmak üzere do ruyu iki noktadan kesen yay çizilir.Do ru üzerinde bulunan B ve C noktalar merkez al narak ayn yar çapl yay ileD noktas bulunur.D noktas ile A noktas birle tirildi inde do ruya dikme inilmi olur ( ekil 1.63).

ekil 1.63: Dikme inmek.

40

1.5.2.3. Bir Do runun Ucundan Dikme Ç kmakDo runun ucu B noktas merkez olmak üzere R yay çizilerek C noktasi aretlenir.Pergelin ayar bozulmadan B ve C merkez olacak ekilde çizilen yayla D noktasbulunur ve D noktas merkez olacak ekilde çember çizilir.C ve D noktalar n birle tirip uzat lan do ru ile çember üzerinde E noktas eldeedilir.E noktas ile B noktas birle tirildi inde do runun ucundan dikme çizilmi olur( ekil 1.64).

ekil 1.64: Do runun ucundan dikme ç kmak.

1.5.3. Do runun E it Parçalara Bölünmesi

1.5.3.1. Bir Do ruyu Pergel Yard m yla kiye Bölmek

Pergel, do runun yar s ndan fazla aç l r.Do runun A ve B uç noktalar merkez olmak üzere üstte ve altta kesi en iki yayçizilir.Yaylar n kesi me noktalar birle tirildi inde do ru iki e it parçaya bölünmü olur( ekil 1.65a).

Ayn i lemler tekrarlanarak do ruyu dört ve sekiz e it parçaya bölmek mümkündür( ekil 1.65b).

ekil 1.65a: Bir do ruyu pergel yard m yla iki e it parçaya bölmek.

41

ekil 1.65b: Bir do ruyu pergel yard m yla dört e it parçaya bölmek.

1.5.3.2. Do ruyu stenilen Say da E it Parçaya Bölmek

AB do rusunu (örne in be ) e it parçaya bölmek için, A ucundan herhangi biraç da (30o olabilir) yard mc do ru çizilir.Yard mc do ru üzerinde cetvel veya pergelle be e it bölüntü i aretlenir.

aretlenen son nokta olan 5, bölünecek do runun di er ucu olan B noktas ilebirle tirilir.B5 do rusuna uygun gönyenin bir kenar çak t r ld ktan sonra gönyenin di erkenar na T cetveli veya ba ka bir gönye dayat l r.Gönye kayd r larak i aretlenen noktalardan geçen ve AB do rusunu kesen paraleldo rular çizilip AB do rusu be e bölünmü olur ( ekil 1.66)

ekil 1.66: Do ruyu be e it parçaya bölmek.

42

UYGULAMA FAAL YET

Ö retmen taraf ndan verilecek olan, Yaz ve Rakamlar konusuna ait uygulamafaaliyetlerini a a daki i lem basamaklar ve önerileri dikkate alarak yap n z.

lem Basamaklar Öneriler

Standart kâ d resim masas naba lay n z.

önlü ünüzü giyiniz.Çizim ortam n z kontrol edip haz r halegetiriniz (temiz de ilse temizleyiniz).Çizim araçlar n z ve ka d n zhaz rlay n z

güvenli i tedbirlerini göz önündebulundurunuz.Standart resim kâ d ölçülerini kontrolediniz.Bant kullanarak T cetveli yard m ylakâ d n z masaya sabitleyiniz.(Bak n z bu modülün, Resim Kâ tlarkonusu).

Yaz ve rakamlar standartlara uygunolarak yaz n z.

Teknik resimde kullan lan standart yazve rakamlar modülün bilgisayfalar ndan belirleyiniz (Bak n z, YazYazma konusu).

Çizim araçlar n kurallar na görekullan n z..

Teknik resimde kullan lan çizimaraçlar n temin ediniz. (Bak n z bumodülün, Çizim Araç ve Gereçlerikonusu).Kalem ucu sertli ini, yapaca n zçal maya göre belirleyiniz.

Do rular metoduna göre çiziniz.. Teknik resimde kullan lan çizgiçe itlerini ve çizim metotlar n tan y n z.(Bak n z, Do rularla lgili GeometrikÇizimler konusu).Çizgi kal nl klar na dikkat ediniz. Bumodülün bilgi sayfalar ndanyararlanabilirsinizTemizlik ile ilgili kurallar ihmaletmeyiniz, Çal man za uygun silgikullan n z.

43

1-A a da verilen güzel ve özlü sözleri A4 ka d na, serbest elle 7 mm yazyüksekli ine göre B Tipi E ik Standart Yaz yla yaz n z.

“ Sanats z kalan bir milletin hayat damarlar ndan biri kopmu demektir ”K. ATATÜRK

“ Tek bir eye ihtiyac m z vard r. O da çal kan olmak ”K. ATATÜRK

“ Ö renmeden, çal madan, yorulmadan rahat çal ma yollar n aramay usul halinegetirmi milletler; önce haysiyetlerini, sonra hürriyetlerini ve sonra da istiklallerinikaybetmeye mahkumdurlar ” K. ATATÜRK

“ Bir millet sanattan ve sanatkardan mahrumsa tam bir hayata sahip olamaz ”K. ATATÜRK

2- Yandaki ekilde verilençe itli kal nl k ve konumlardakiteknik resim temel çizgilerini,yerle tirme ölçülerine uygun olarakçizim tak mlar yla A4 ka d naçiziniz.

Not: Zümre ö retmenler karar yla, farkl performans testleri de uygulanabilir.

44

ÖLÇME VE DE ERLEND RMEA. OBJEKT F TESTLER (ÖLÇME SORULARI)

A a daki testte çoktan seçmeli 10 soru bulunmaktad r. Sorular dikkatli bir ekildeokuyunuz ve do ru kk yuvarlak içerisine alarak cevapland r n z. Süreniz 10 dakikad r.

1) Standart yaz ve rakamlar n basit ve sade olarak yaz lmas nedeni a a dakilerdenhangisidir ?

A) Estetik görünmesi için. C) Yaz n n karma k olmas için.B) Rahat okunabilmesi. D) Karakter farkl l olmas için.

2) A a dakilerden hangisi e ik yaz lar n kullan ld alanlardan biri de ildir ?A) n aat ve mimari çizimleri C) Elektrik çizimleriB) Makine çizimleri D) Motor çizimleri

3) A a dakilerden hangisi yaz da kur un kalemin orta sertlikte kullan lmas n n nedenidir?A) Ka da zarar verdi i için. C) Kalem ucu az a nd içinB) Silindi inde iz b rakt için D) Yaz lar n net olmas için

4) Dosya pay olarak ka d n sol taraf nda b rak lan ölçü a a dakilerden hangisidir?A) 30 mm C) 15 mmB) 20 mm D) 25 mm

5) Bir resim ka d nda, çizilmi olan eklin, bütün bilgilerinin yaz ld yer a a dakilerdenhangisidir?

A) Resim alan C) Kenar bilgileriB) Plan alan D) Yaz alan

6) Sürekli ince çizgi, a a dakilerden hangisinde kullan lmaz ?A) K lavuz çizgilerinde C) Görünen çevrelerdeB) Ölçü çizgilerinde D) Taramalarda

7) A a daki seçeneklerden hangisi çizgi grubunu belirlemede etkili bir rol oynar?A) Resmin büyüklü ü C) Masan n büyüklü üB) Kalemin büyüklü ü D) Gönyenin büyüklü ü

8) Elips, parabol gibi e rilerin çizilmesinde kullan lan cetvel hangisidir?A) letki C) PistoleB) Ölçek cetveli D) Gönye

9) A a dakilerden hangisi kur un kalemlerin sertlik bak m ndan gruplar ndan biride ildir ?

A) Orta sertlikteki kalemler C) Sert kalemlerB) Çok sert kalemler D) Yumu ak kalemler

10) A a dakilerden hangisi yatay çizginin çizili yönünü belirtir?a) Sa dan sola do ru C) A a dan yukar ya do ruB) Soldan sa a do ru D) Yukar dan a a ya do ru

45

B. UYGULAMALI TEST

Faaliyet Ad Yaz ve Rakamlar Modül E itimi Alan Ki inin

Amaç Teknik kural ve standartlar nauygun olarak yaz ve rakamyazabileceksiniz.

Ad ve Soyad

AÇIKLAMA: Bu faaliyeti gerçekle tirirken a a daki kontrol listesini bir arkada n z ndoldurmas n isteyiniz. Sadece ilgili alan doldurunuz.

A a da listelenen davran lar n her birinin arkada n z taraf ndan yap l pyap lmad n gözlemleyiniz. E er yap ld ysa evet kutucu unun hizas na X i aretikoyunuz. Yap lmad ysa hay r kutucu unun hizas na X i areti koyunuz.

De erlendirme Ölçütleri Evet Hay r

1 önlü ünü giydiniz mi?2 Çizim araç-gereçlerini eksiksiz haz rlad n z m ?

3 Çizim araç-gereçlerinin ve ortam n temiz olmas n sa lad n zm ?

4 Kur un kalemi, uygun ekilde tuttunuz mu?5 “ Yatay çizgiler soldan sa a ” uygulamas na dikkat ettiniz mi?

6 “ Dü ey ve e ik çizgiler a a dan yukar ” uygulamas nadikkat ettiniz mi?

7 Çizim s ras nda kalemi döndürerek kulland n z m ?8 Kalem e imine dikkat ettiniz mi?9 Çizgi çizme h z n iyi ayarlad n z m ?10 Çizgi gruplar n tespit ettiniz mi?11 Yaz ve rakamlar standartlara uygun olarak yazd n z m ?

12 Çizim yaparken ka d n z n kirlenmemesi için ayr bir ka tkulland n z m ?

13 Ka t üzerindeki k r nt lar f rça veya temiz bir bezletemizlediniz mi?

14 Antet bilgilerini eksiksiz ve do ru yazd n z m ?

DE ERLEND RME

Arkada n z kontrol listesindeki davran lar s ras yla uygulayabilmelidir.Uygulayamad davran tan di er davran a geçmek mümkün olamayaca ndan faaliyetitekrar etmesini isteyiniz.

46

Ö RENME FAAL YET -2Bu ö renme faaliyetinin sonunda, standart ve teknik resim kurallar na göre do rular,

daireler ve düzlemler çizebileceksiniz.

Teknik resimde kullan lan aç , çokgen, çember, te et, oval, elips ve helisterimlerinin anlamlar n teknik kitaplardan ara t r n z. Toplad n z bilgileriteknik resim çizim ortam nda arkada lar n zla tart n z. Temel geometrikekillerin çizimleri için kullan lan çizim araçlar n temin ediniz.

2. DO RULAR, DA RELER VEDÜZLEMLER

2.1. Aç larla lgili Geometrik Çizimler

2.1.1. Aç lar n Çizilmesi

2.1.1.1. Gönye le 15o ve Katlar nda Aç lar Çizmek,Kulland m z T cetveli, 45o ve 30o x 60o lik gönyelerle 15o, 30o, 45o, 60o, 75o, 90o

vb. aç lar n çizilmesi ekil 2.1’de görülmektedir.

ekil 2.1 : Gönye yard m yla 15o ve katlar nda aç lar çizmek..


AMAÇ

ARA TIRMA

47

2.1.1.2. Pergel Yard m yla 15o ve Katlar nda Aç lar Çizmek

R yar çapl daire çizildikten sonra ayn yar çapl yaylarla dairenin 1/2 ve 1/3’ ebölünmesiyle 15o, 30o, 45o, 60o…vb. aç lar n çizilmesi ekil 2.2’ de görülmektedir.

ekil 2.2 :Pergel yard m yla standart aç lar çizmek.

2.1.2. Verilen Aç ya E it Aç Çizmek

Pergel herhangi bir R yar çap kadar aç l p aç n n tepe noktas olan A merkezolmak üzere aç kollar n C ve D noktalar nda kesen bir yay çizilir.Ayn yay E noktas merkez olmak üzere tekrar çizilip F noktas bulunur ( ekil2.3a).DC kiri uzunlu u kadar aç lan pergelle R1 yay çizilir ( ekil 2.3b).F merkez olmak üzere çizilen R1 yay ile G noktas bulunur.E ve G noktalar birle tirilerek verilen aç ya e it ba ka bir aç çizilmi olur ( ekil2.3c).

48

ekil 2.3 : Verilen aç ya e it bir aç çizmek.

2.1.3. Bir Aç y kiye Bölmek

R yar çap kadar aç lan pergelle, aç n n tepe noktas (A) merkez olmak üzere yayçizilip B ve C noktalar bulunur.B ve C noktalar merkez al narak çizilen R yaylar n n kesi me noktas D bulunur.A ve D noktalar birle tirildi inde aç ikiye bölünmü olur ( ekil 2.4)

ekil 2.4 : Bir aç y ikiye bölmek.

2.1.4. 90o lik Aç y Üçe Bölmek

A merkez olmak üzere R yar çapl yay çizilip B ve C noktalar bulunur.Pergel aç kl bozulmadan B ve C merkezlerinden R yay yla D ve E noktalarbulunur.Bulunan D ve E noktalar A noktas ile birle tirildi inde dik aç üçe bölünmüolur ( ekil 2.5)

49

ekil 2.5 : Dik aç y üçe bölmek.

2.1.5. Tepe Noktas Olmayan Bir Aç n n Aç Ortay n Çizmek

1. Aç n n B koluna paralel bir do ru ile A kolu C noktas nda kesilir.2. C noktas merkez olacak ekilde bir yay çizilerek D ve E noktalar bulunur.3. D ve E noktalar birle tirilip uzat larak F noktas elde edilir.4. Pergel yard m yla DF noktalar n n orta noktas n bulan yaylarla H ve Gnoktalar bulunur. Bu noktalar birle tiren do ru, verilen aç n n aç ortay d r( ekil 2.6)

ekil 2.6 : Tepe noktas olmayan aç y ikiye bölmek.

2.2. Çokgenlerin Çizimi

2.2.1. Üçgen Çizimleri

2.2.1.1. Pergel Yard m yla Bir Kenar Verilen E kenar Üçgen Çizmek

1. Pergel Üçgen kenar AB kadar aç l p A ve B merkez olmak üzere R yaylarçizilir.2. Yaylar A ve B noktalar yla birle tirildi inde ABC e kenar üçgeni çizilmi olur( ekil 2.7)

50

ekil 2.7 : E kenar üçgen çizmek.

2.2.1.2. Gönye Yard m yla Bir Kenar Verilen E kenar Üçgen Çizmek

1. 30o-60o lik gönyeyle A ve B noktalar ndan geçen, yataya 60o olan iki do ruçizip C noktas bulunur.2. A ve B noktalar yla bulunan C noktas birle tirilerek e kenar üçgen çizilmiolur ( ekil 2.8).

ekil 2.8 : Gönye yard m yla e kenar üçgen çizmek.

2.2.1.3. Çemberi Üç E it Parçaya Bölmek veya çine E kenar Üçgen Çizmek

Pergel çemberin yar çap R ye göre ayarlan r.Çemberin dü ey eksen ile kesi ti i A noktas merkez olacak ekilde R yayçizilip B ve C noktalar bulunur.A noktas n n kar s ndaki D noktas yla B ve C noktalar birle tirildi inde çemberiçine e kenar üçgen çizilmi olur ( ekil 2.9)

ekil 2.9 : Daire içine üçgen çizmek.

51

2.2.2. Dörtgen Çizimleri

2.2.2.1. Bir Kenar Verilen Kare Çizmek

2.2.2.1.1. Pergel Yard m yla Kare ÇizmekKenar uzunlu u AB olan kare çiziminde, A ucundan pergel yard m yla dik do ruçizilir.AB yar çap olacak ekilde A merkezli yay ile dikme üzerinde C noktas bulunur.Pergel aç kl bozulmadan B ve C merkez olmak üzere iki yay daha çizilerek Dnoktas elde edilir.Bulunan noktalar n birle tirilmesiyle kare çizimi tamamlan r ( ekil 2.10)

ekil 2.10 : Bir kenar verilen kare çizmek.

2.2.2.1.2. Gönye Yard m yla Kare Çizmek

1. A ve B noktalar ndan gönyeyle do ruya dikler çizilir.2. 45o lik gönyeyle A ve B noktalar ndan geçen 45o lik do rular çizilir.3. 45o lik do rularla dik do rular n kesi ti i C ve D noktalar bulunur. Bunoktalar A ve B noktalar yla birle tirilerek kare çizimi tamamlan r ( ekil 2.11).

ekil 2.11 : Bir kenar verilen kare çizmek.

2.2.2.2. Çember çine Kare Çizmek

Çember ile eksenlerin kesi me noktalar karenin kö eleridir.Bu noktalar birle tirerek kare çizimi tamamlan r. Kare kenarlar 45o e ik olarakçizilmi olur. Kare kenarlar n n yatay ve dü ey konumlu olmas isteniyorsaeksenler 45o olarak çizilir ( ekil 2.12).

52

ekil 2.12 : Çember içine kare çizmek.

2.2.2.3. Çember D na Kare ÇizmekÇember çizilir.T cetveli ve gönye yard m yla çembere d tan te et olan yatay ve dikey çizgilerçizilir.Çembere te et çizgilerin kesi me noktalar karenin kö eleri olarak bulunur.Noktalar birle tirilerek kare çizimi tamamlan r ( ekil 2.13).

ekil 2.13 : Gönye yard m yla kare çizmek.2.2.3. Be gen Çizimi

2.2.3.1. Çember çine Be gen ÇizmekO merkezine göre çember çizilir.OA yar çap uzunlu unun orta noktas B bulunur. B merkez olmak üzere pergelR1=BC kadar aç larak çizilen yay ile çember ekseni D noktas nda kesi tirilir.CD ölçüsü be genin kenar uzunlu udur. Bu ölçü, R2 yay yla çember üzerines rayla i aretlenip çember be e bölünür.Bulunan noktalar birle tirilerek be gen tamamlan r ( ekil 2.14).

ekil 2.14 : Çember içine be gen çizimi.

53

2.2.4. Alt gen Çizimi

2.2.4.1. Çember çine Alt gen Çizmek

2.2.4.1.1. Pergel Yard m yla Alt gen ÇizimiR yar çapl çember çizilir.Pergel aç kl bozulmadan A ve B noktalar merkez olmak üzere iki yayçizilerek çember üzerinde alt genin di er noktalar bulunur.Çember üzerinde bulunan noktalar ile A ve B noktalar s ras yla birle tirilerekalt gen çizimi tamamlan r ( ekil 2.15)

ekil 2.15 : Çember içine alt gen çizimi

2.2.4.1.2. Gönye Yard m yla Alt gen Çizimi

1. Çember çizilir.2. 30o-60o lik gönyeyle merkezden geçer ekilde çemberi kesen do rular çizilipalt gene ait A, B, C ve D noktalar bulunur.3. 30o-60o lik gönyeyle bu noktalar birle tirilip alt gen çizimi tamamlan r ( ekil2.16).

ekil 2.16 : Gönye yard m yla alt gen çizimi.

54

2.2.4.2. Çember D na Alt gen Çizmek

Çember çizilir.30o-60o lik gönyeyle çemberin d ndan te et do rular çizilerek alt gen çizimitamamlan r ( ekil 2.17).

ekil 2.17 : Gönye yard m yla alt gen çizimi.

2.2.5. Yedigen Çizimi

2.2.5.1. Çember çine Yedigen Çizimi

R yar çapl çember çizilir.Pergel aç kl bozulmadan A noktas na konarak O merkezinden geçen, B ve Cnoktalar nda kesen yay çizilir.B ve C noktalar n n birle tirilmesiyle eksen üzerinde D noktas bulunur.Bulunan BD mesafesi yedigenin kenar uzunlu udur. Pergel BD kadar aç larakçember yedi e it parçaya bölünür.Bulunan noktalar birle tirilerek yedigen çizimi tamamlan r ( ekil 2.18)

ekil 2.18 : Çember içine yedigen çizimi.

55

2.2.6. Sekizgen Çizimi

2.2.6.1. Çember çine Sekizgen Çizimi

Çember çizilir.Çemberde, 45o lik gönye veya pergel yard m yla 90o lik eksenlerin aç ortaylarçizilen çember üzerinde dört nokta bulunur.Çemberin yatay ve dikey eksenlerle kesi ti i dört noktayla birlikte, bulunan dörtnokta birle tirilerek sekizgen çizilir ( ekil 2.19).

ekil 2.19 : Çember içine sekizgen çizimi.

2.2.7. Dokuzgen Çizimi

2.2.7.1. Çember çine Dokuzgen Çizimi

Çember çizilir.OA=R yar çap n n orta dikmesi çizilerek B ve C noktalar i aretlenir.B ve C noktalar merkez olmak üzere R yar çapl yaylar n kesi me noktas Dbulunur.Bulunan D noktas çember merkezi O ile birle tirilerek çember üzerinde Enoktas bulunur.Çember üzerindeki EF mesafesi dokuzgenin kenar uzunlu udur.Bu mesafe pergel ile çember üzerine i aretlenip birle tirilerek dokuzgen çizimitamamlan r ( ekil 2.20).

ekil 2.20 : Daire içine dokuzgen çizimi.

56

2.2.8. Ongen Çizimi

2.2.8.1. Çember çine Ongen Çizimi

Be gen çizimi için yap lan i lemler aynen yap l r.OD mesafesi ongenin kenar uzunlu udur.Bu mesafe çember üzerine pergelle i aretlenip birle tirilerek ongen çizimitamamlan r ( ekil 2.21).

ekil 2.21 : Daire içine ongen çizimi.

ekil 2.22’ de çember içinde çizilen çe itli çokgenlerin kenar uzunluklargörülmektedir.

ekil 2.22 : Çember içindeki çokgen kenarlar .

2.2.9. Genel Metotla Çokgen Çizimi

Çember çizilir. Çemberin çap yar çap olacak ekilde A ve B merkezli yaylarla Cve D noktalar bulunur.Çemberin AB dü ey ekseni çokgen say s kadar e it parçaya bölünür (bu tipçizimlerde, dokuz e it parça, yard mc bir do ru üzerinde bulunup eksen üzerineta nabilir).

57

C ve D noktalar ndan ba layan tek (veya çift) rakaml noktalardan geçen,çemberi kesen do rular çizilir.Çember üzerinde bulunan noktalar birle tirilerek çokgen tamamlan r ( ekil2.23).

ekil 2.23 : Genel metotla dokuzgen çizimi.

2.3. Çember ve Te et Do rularla lgili Çizimler

2.3.1 Daire ve Yaylarla lgili Geometrik Çizimler

2.3.1.1 Genel Tan mlar

Merkez ad verilen bir noktaya göre e it uzakl kta ve sonsuz say da noktan nbirle mesiyle bir çember veya daire çevresi meydana gelir. Bu ekil pergel veya daireablonu ile çizilir. Çemberin s n rlad yüzey daire olarak bilinir. Daire ile ilgili temel

terim ve ekiller ekil 2.24’ te görülmektedir.

ekil 2.24 : Daire ile ilgili temel terimler.

58

2.3.1.2 Daire veya Yay n Merkezini BulmakDaire veya yay üzerinde en az iki tane kiri çizilir.AB ve CD kiri lerinin orta dikmeleri çizilir.Orta dikmelerin kesi me noktas daire veya yay n O merkezidir ( ekil 2.25).

ekil 2.25 : Daire ve yay n merkezini bulmak.

2.3.2 Çember D ndaki Noktadan Geçen Te et Do ru Çizmek

2.3.2.1. Pergel Yard m yla ÇizimÇember d ndaki P noktas ile O merkezini birle tiren do ru çizilir.PO do rusunun A orta noktas bulunur.A merkez olmak üzere O ve P’ den geçen yar m daire çizilir.Çizilen bu yar m daire ile çemberin kesi ti i nokta T te et noktas d r.P noktas T noktas ile birle tirilirse te et do ru çizilmi olur ( ekil 2.26). Tnoktas O merkeziyle birle tirilirse te et do rusuna dik do ru çizilmi olur.

ekil 2.26 : Çembere d ndaki bir noktadan te et do ru çizmek.

59

2.3.2.2. Gönye Yard m yla Çizim90o lik gönyenin bir dik kenar O merkezi, di er dik kenar P noktas ndangeçecek konumda ve T cetveline çak t r lm ekilde ayarlan r.2. O ve P’ den iki ayr çizgi çizilir. Kesi me noktas T, çember ile do runun te etnoktas d r.3. P noktas T ile birle tirilip uzat l rsa te et do ru çizilmi olur ( ekil 2.27).

ekil 2.27 : Daireye d ndaki bir noktadan te et do ru çizmek.

2.3.3 Çember Üzerindeki Bir Noktadan Geçen Te et Do ru Çizmek

2.3.3.1. Pergel Yard m yla ÇizimÇember üzerindeki P noktas merkez olmak üzere çember merkezi Onoktas ndan geçen ve çemberi A noktas nda kesen yay çizilir.O merkeziyle yay n çemberi kesti i A noktas birle tirilip uzat l r.Pergel aç kl bozulmadan A noktas merkez olarak do ruyu B noktas nda kesenyay çizilir.Bulunan B noktas , P noktas yla birle tirilip uzat larak te et do ru çizilir ( ekil2.28)

ekil 2.28 : Çember üzerindeki noktadan te et do ru çizmek.

60

2.3.3.2. Gönye Yard m yla ÇizimGönyenin dik kenarlar ndan birisi O merkez ile P noktas na göre ayarlan r.Gönyenin dik olmayan kenar na T cetveli veya di er gönye yerle tirilir.Gönyenin di er dik kenar P noktas na ayarlan p çembere te et do ru çizilir( ekil 2.29)

ekil 2.29 : Daire üzerindeki noktadan te et do ru çizmek.

2.3.4 ki Daireye D tan Ortak Te et Do ru Çizmek

2.3.4.1. Pergel Yard m yla ÇizimDairelerin merkezleri aras ndaki mesafenin orta noktas A bulunur.A merkez olmak üzere O1 ve O2 noktalar ndan geçen daire çizilir.Büyük dairenin yar çap ölçüsünden küçük dairenin yar çap ölçüsü ç kar larak(R1-R2) büyük dairenin O1 merkezinden daire çizilir.Çizilen bu daireyle A merkezli dairenin kesi me noktalar B ve C bulunur.O1 merkezi ile B ve C noktalar ndan geçen do rularla T1 te et noktalar eldeedilir.B ve C noktalar O2 merkeziyle birle tirilir. Pergel O2B kadar aç l p, T1noktalar merkez olmak üzere küçük daire kesi tirilir ve T2 te et noktalarbulunur.T1 ve T2 te et noktalar n n birle tirilmesiyle te et do ru çizilir ( ekil 2.30)

ekil 2.30 : ki daireye d tan ortak te et çizmek.

61

2.3.4.2. Gönye Yard m yla ÇizimGönyenin bir kenar iki daireye de te et olacak ekilde ayarlan p T cetveliüzerine yerle tirilir.Gönyenin di er dik kenar ile O1 ve O2 merkezlerinden do rular çizilerek T1 veT2 noktalar bulunur.T1 ve T2 te et noktalar birle tirilerek te et do ru çizilir ( ekil 2.31)

ekil 2.31 : ki daireye d tan ortak te et çizmek.

2.3.5 ki Daireye çten Ortak Te et Do ru Çizmek

2.3.5.1. Pergel Yard m yla ÇizimDairelerin merkezleri aras ndaki mesafenin orta noktas A bulunur.A merkez olmak üzere O1 ve O2 noktalar ndan geçen daire çizilir.Dairelerin yar çaplar n n toplam olan (R1+R2) yar çap nda merkezi O1 olacakekilde daire çizilir.

Çizilen R1+R2 yar çapl daireyle daha önce çizilen dairenin kesi ti i B noktalari aretlenir.B noktalar O1 merkeziyle birle tirilir ve T1 noktalar bulunur.Pergel O2B kadar aç l p T1 noktalar merkez olmak üzere O2 merkezli dairekesi tirilir ve T2 noktalar bulunur.T1 ve T2 te et noktalar birle tirilerek te et do ru çizilir ( ekil 2.32)

ekil 2.32 : ki daireye içten ortak te et çizmek.

62

2.3.5.2. Gönye Yard m yla Çizim90o lik gönyenin dik kenar iki daireye te et olacak ekilde ayarlan r.Gönyenin dik kenar T cetveli üzerinde kayd r larak O1 ve O2 merkezlerindengeçen do rularla T1 ve T2 noktalar bulunur.T1 ve T2 noktalar dairenin aras ndan geçecek ekilde birle tirilerek içten te etçizimi tamamlan r ( ekil 2.33)

ekil 2.33 : ki daireye içten ortak te et çizmek.

2.3.6. Üçgenin çine Te et Daire ÇizmekÜçgenin aç ortaylar çizilir.Aç ortaylar n kesi me noktas olan O çizilecek dairenin merkezidir.O noktas ndan üçgen kenarlar ndan birine dikme inilerek T te et noktas bulunur.OT yar çapl daire ile üçgenin içine daire çizilmi olur ( ekil 2.34).

ekil 2.34 : Üçgenin içine daire çizmek.

2.3.7. Üçgenin Kö elerinden Geçen Daire Çizmek1. Üçgenin kenar orta dikmeleri çizilir.2. Kenar orta dikmelerinin kesi ti i O noktas çizilecek dairenin merkezidir.3. O merkezine göre üçgenin kö elerinden geçen daire çizilir ( ekil 2.35).

ekil 2.35 : Üçgen d na daire çizmek.

63

2.3.8. Bir Do ruyla Bir Noktay Yayla Te et Birle tirmek

Verilen do ruya R uzakl kta paralel do ru çizilir.P noktas merkez olmak üzere R yar çapl yayla do ru, C noktas nda kesilir.C noktas ndan verilen do ruya dikme inilerek T noktas bulunur.C merkez olarak R yar çapl yayla P ve T noktalar birle tirilir ( ekil 2.36).

ekil 2.36 : Do ru ve noktay yayla birle tirmek.

2.3.9. Bir Noktayla Do ru Üzerindeki Bir Noktay Yayla Birle tirmek

P noktas ile do ru üzerindeki A noktas n birle tiren do ru çizilir.PA do rusunun orta dikmesi çizilir ve do ru üzerindeki A noktas ndan dado ruya dik do ru çizilir.ki dikmenin kesi ti i B noktas merkez olmak üzere A ve P noktalar ndan geçen

yay çizilir ( ekil 2.37).

ekil 2.37 : Do ru ve noktay yayla birle tirmek.

64

2.3.10. Birbirine Dik ki Do ruyu Bir Yayla Birle tirmek

2.3.10.1. Birbirine Dik ki Do ruyu Bir Yayla Birle tirmek

Do rular n kesi me noktas A merkez olmak üzere R yar çapl yayla do rularkesi tirilir.Bulunan noktalar T te et noktalar d r. T noktalar merkez olmak üzere Ryaylar yla O merkez noktas bulunur.Pergel aç kl bozulmadan T noktalar aras R yay yla birle tirilir ( ekil 2.38).

ekil 2.38 : Birbirine dik iki do ruyu yayla birle tirmek.

2.3.10.2. Dar Aç Yapan ki Do ruyu Yayla Birle tirmek

Dar aç ya ait do rulara pergel yard m yla R yar çap mesafesinde paralel do rularçizilir.Bu do rular n kesi me noktas O merkez noktas d r. T te et noktalar için Omerkez noktas ndan aç kollar na dik do rular çizilir.R yar çapl yay, O merkezi olarak T te et noktalar aras na çizilir ( ekil 2.39).

ekil 2.39 : Dar aç yapan iki do ruyu yayla birle tirmek.

65

2.3.10.3. Geni Aç Yapan ki Do ruyu Yayla Birle tirmek

Geni aç yapan do rulara pergel yard m yla R yar çap mesafesinde paraleldo rular çizilir.Bu do rular n kesi ti i O merkez noktas bulunur. O noktas ndan aç kollar nadik do rular çizilerek T te et noktalar bulunur.R yar çapl yay, O merkezine göre T te et noktalar aras na çizilir ( ekil 2.40).

ekil 2.40 : Geni aç yapan iki do ruyu yayla birle tirmek.

2.3.11. ki Do ruyu ki Ayr Yayla Birle tirmek

2.3.11.1. Birbirine Paralel ki Do ruyu ki Yayla Birle tirmek

Do rular üzerindeki A ve B noktalar birle tirilir.AB do rusu üzerinde herhangi bir T noktas i aretlenir.Bulunan AT ve BT do rular n n orta dikmeleri çizilir. A ve B noktalar ndan dado rulara dikmeler ç k l r.Do rular n kesi ti i C ve D noktalar merkez olmak üzere AT ve BT noktalararas nda yaylar çizilir ( ekil 2.41).

ekil 2.41 : ki do ruyu iki yayla birle tirmek.

2.3.11.2. Do ru Üzerindeki Bir Noktayla Di er Do ruyu Birle tirmek

Do ru üzerindeki A noktas ndan dikme ç k l r. R yar çap ölçüsü i aretlenerek Bmerkezli R yay çizilir.

66

Yine B merkez olmak üzere pergel 2R kadar aç larak bir yay daha çizilir.Di er do ruya R mesafesinde paralel do ru çizilerek 2R yay n kesti i C noktasbulunur.B ve C merkez noktalar birle tirilerek ve C noktas ndan do ruya dik inilerek Tte et noktalar bulunur.C merkez olmak üzere R yar çapl yayla daha önce çizilmi yay T noktalararas nda birle tirilir ( ekil 2.42).

ekil 2.42 : ki do ruyu iki yayla birle tirmek.

2.3.12. Do ruya, Daireyi veya Yay , Verilen Yayla Birle tirmek

2.3.12.1. Bir Do ru ile Bir Yay çten Bir Yayla Birle tirmek

Verilen do ruya R mesafesinde paralel do ru çizilir.O merkezli yay n yar çap na R yar çap ilave edilerek R+R1 yar çapl yay iledo ru kesi tirilir ve C noktas bulunur.Bulunan C noktas ile O noktas birle tirilerek T, C noktas ndan do ruya dikmeinilerek T1 noktas elde edilir.C merkez olmak üzere T ve T1 noktalar R yar çapl yayla birle tirilir ( ekil2.43).

ekil 2.43 : Bir do ru ile bir yay içten bir yayla birle tirmek.

2.3.12.2. Bir Do ru ile Bir Yay D tan Bir Yayla Birle tirmek

Verilen do ruya R mesafesinde paralel do ru çizilir.

67

R1 yar çapl dairenin O merkezine göre R1-R de erinde yeni bir yay çizilerek Ckesi me noktas bulunur.Bulunan C noktas ile O noktas birle tirilip uzat larak T, C noktas ndan do ruyadikme inilerek T1 noktas elde edilir.C merkez olmak üzere T ve T1 noktalar R yay yla birle tirilir ( ekil 2.44)

ekil 2.44 : Bir do ru ile bir yay d tan bir yayla birle tirmek.

2.3.13. ki Daireyi Verilen Bir Yayla Birle tirmek

2.3.13.1. ki Daireyi Bir Yayla çten Birle tirmekBirinci dairenin O1 merkezinden R1+R yar çapl bir yay çizilir.kinci dairenin O2 merkezinden R2+R yar çapl yay çizilir.ki yay n kesi ti i A noktas i aretlenir. O1 ve O2 merkezleriyle A noktas n

birle tiren do rular çizilip daire üzerinde T1 ve T2 te et noktalar bulunur.A merkezinden R yar çapl yayla T1 ve T2 noktalar aras içten birle tirilir ( ekil2.45).

ekil 2.45 : ki daireyi içten bir yayla birle tirmek.

68

2.3.13.2. ki Daireyi Bir Yayla D tan Birle tirmek

Birinci dairenin O1 merkezinden R-R1 yar çapl yay, O2 merkezinden R-R2yar çapl yay çizilir.Yaylar n kesi ti i A noktas yla O1 ve O2 merkezleri birle tirilip uzat l r.Çizilen do rular n daireleri d tarafta kesti i noktalar T1 ve T2 noktalar arasd tan birle tirilir ( ekil 2.46)

ekil 2.46 : ki daireyi d tan bir yayla birle tirmek.

2.3.13.3. ki Daireyi Bir Yayla çten ve D tan Birle tirmek

O1 merkezine göre R+R1 yar çapl , O2 merkezine göre R-R2 yar çapl yaylarçizilir.ki yay n kesi ti i A noktas i aretlenir.

A noktas O1 merkeziyle birle tirildi inde T1 noktas O2 merkezleriylebirle tirilip uzat ld nda T2 te et noktas bulunur.A merkez olmak üzere R yar çapl yayla T1 ve T2 noktalar aras birle tirilir( ekil 2.47).

ekil 2.47 : ki daireyi içten ve d tan te et olan bir yayla birle tirmek.

69

2.3.14. Daire ve Bir Noktan n Verilen Bir Yayla Te et Birle tirilmesi

P noktas merkez olmak üzere R yar çapl yay çizilir.O merkezine göre R+R1 yar çapl bir yay daha çizilerek kesi tirilir.A kesi me noktas ile O merkezi birle tirilip T te et noktas bulunur.A kesi me noktas merkez olmak üzere R yar çapl yayla P ve T noktalar arasbirle tirilir ( ekil 2.48)

ekil 2.48 : Daire ile bir noktan n bir yayla te et birle tirilmesi.

2.4. Oval Çizimleri

Oval: Elips ekillerin çizilmesi zor oldu undan, pergel yard m yla çizilen elipsebenzer çizimlere denir.

2.4.1. Büyük Ekseni Verilen Ovali Çizmek

Ovalin yatay ve dü ey eksenleri çizilir. Eksenlerin kesi me noktas O’ ya göreAO/2 ile C ve OB/2 ile D noktalar i aretlenir.Bulunan C ve D ile O noktas merkez olmak üzere R=AB/4 daireleri çizilir.Çizilen dairelerin birbirini kesti i E ve H noktalar C merkezi, F ve G noktalar Dmerkeziyle birle tirilip uzat l r.Bu uzant lar n daireleri kesti i J, I ve K, L noktalar te et noktas olaraki aretlenir. Çizilen uzant lar n dikey ekseni kesti i M ve N noktalar da merkezolarak bulunur.Bulunan M merkezine göre IL, N merkezine göre JK, C merkezine göre IJ ve Dmerkezine göre KL yaylar çizilerek oval çizimi tamamlan r ( ekil 2.49).

70

ekil 2.49 : Büyük ekseni verilen oval çizimi.

2.4.2. Küçük Ekseni Verilen Ovali Çizmek

Ovalin eksenleri çizilerek C ve D noktalar i aretlenir. OC uzunlu u üç e itparçaya bölünür.O merkez olmak üzere O2 kadar aç lan pergelle bir daire çizilir, yatay eksenlekesi me noktalar E ve F elde edilir.C ve D noktalar , E ve F noktalar ile birle tirilerek uzat l r.C merkez olmak üzere D’ den geçen GH yay , D merkez olmak üzere C’ dengeçen JI yay çizilir.E merkezine IH ve F merkezine göre GJ yay çizilerek oval çizimi tamamlan r( ekil 2.50).

ekil 2.50 : Küçük ekseni verilen oval çizimi.

71

2.5. Elips ÇizimleriBir dairesel yüzeyin iz dü ümleri, temel iz dü üm düzlemlerine göre e ik tutularak

çizildi inde elde edilen ekle elips ad verilir ( ekil 2.51).

ekil 2.51 : Elipsin meydana geli i.

Silindir, koni, küre gibi cisimler tabanlar na veya eksenlerine göre e ikkesildiklerinde bu yüzeylerin görünü lerindeki ekil elipstir ( ekil 2.52). Elipsçizimlerinde, elipse ait noktalar bulunduktan sonra elle veya e ri cetvelleriylebirle tirilerek elips çizimleri tamamlan r.

ekil 2.52 : Cisimlerde elips.

72

2.5.1. Pergel Yard m yla Elips ÇizimiYatay ve dikey eksenler çizildikten sonra elipsin büyük ekseni A ve B ile küçükekseni C ve D noktalar eksenler üzerinde i aretlenir.Büyük eksenin yar s R=AB/2 ölçüsünde C ve D merkezli yaylarla yatay eksenüzerinde F1 ve F2 odak noktalar bulunur.F1O aras nda istenen say da nokta i aretlenir (burada be nokta i aretlendi).Pergelin i nesi A noktas na bat r l p 3 noktas na kadar aç l r, F1 ve F2 merkezliüst ve alt yaylar çizilir.Pergelin i nesi B noktas na bat r l p 3 noktas kadar aç l r. F2 odak noktas nakonup daha önceki yay kesecek ekilde B3 yar çapl yaylarla dört tane 3 noktasbulunur.Ayn i lemler di er noktalar için uygulan p 1’, 2’, 4’, 5’ noktalar bulunur.Bulunan noktalar e ri çizgilerle veya e ri cetveli yard m yla birle tirilip elipsçizimi tamamlan r ( ekil 2.53).

ekil 2.53 : Pergel yard m yla elips çizimi.

73

2.5.2. Daireler Yard m yla Elips Çizimi

Ekipsin büyük ve küçük eksenine göre daireler çizilir.Çizilen bu daireler istenilen say da parçalara bölünür.Merkezden geçen bölüntülerin büyük ve küçük daireleri kesti i noktalari aretlenir.Büyük dairedeki noktalardan dikey, küçük dairedeki noktalardan yatay çizgilerlekesi me yerlerinde elipse ait noktalar bulunur.Bulunan noktalar serbest elle veya e ri cetveli yard m yla birle tirilerek elipstamamlan r ( ekil 2.54).

ekil 2.54 : Daire yard m yla elips çizimi.

74

2.5.3. Dikdörtgen Yard m yla Elips Çizimi

Yatay ve dikey eksen çizildikten sonra büyük eksenin A ve B, küçük eksenin Cve D noktalar i aretlenip bu noktalardan geçen dikdörtgen çizilir.Dikdörtgenin AO ve AE uzunluklar ayn say da e it parçalara bölünür.AE üzerindeki noktalar C noktas yla birle tirilir.AO üzerindeki noktalar D noktas yla birle tirilip daha önce çizilmi do rularkesecek ekilde uzat l r. Do rular n kesi me noktalar elipse ait noktalard r.Elde edilen noktalar e ri cetveliyle birle tirilip elips tamamlan r ( ekil 2.55).

ekil 2.55 : Dikdörtgen yard m yla elips çizimi.

2.6. Helis Çizimleri

Dönel yüzeyler üzerinde bulunan ve ana do rularla e it aç lar yapan uzay e rilerinehelis ad verilir. Dönel yüzey, silindir seçilmi ise; bu silindir üzerinde bir nokta dü ünelim:O noktas , eksen boyunca düzgün hareket yaparken, eksen etraf nda da yine düzgün olarakdönerse, silindir yüzeyinde bir e ri çizer. Bu tür e riye silindirik helis e risi denilir. Helis

75

e risi silindir yüzeyine üstteki ekilde görüldü ü gibi ön tarafta, sa yukar ya do ruç karak sar l rsa sa helis, yüzeyin ön taraf nda, sol yukar ya do ru sar l rsa sol helis olur.

Vida di leri ve h z de i imli kam diyagramlar n n çiziminde, helisel yay, helis di liçark, sonsuz vida ve kar l k di lisinin hesaplar nda kullan l r.

Yukar daki aç klamalara göre, kendi ekseni etraf nda sabit h zla dönen bir silindirüzerinde, silindir ekseni boyunca sabit h zla ilerleyen bir noktan n b rakt izler helise risini meydana getirir. Bu noktan n bir devirde eksensel ilerlemesine ad m denir.

Bir silindir etraf nda sar ld kabul edilen bir dik üçgenin hipotenüsü helis e risinimeydana getirir. Helis e risinin aç n m bir do rudur ( ekil 2.56).

ekil 2.56 : Helis e risinin meydana gelmesi.

2.6.1. Helis E risini Çizmek

Çap d olan silindirin önden ve üstten görünü ü çizilir.Daire olan üstten görünü ü e it parçalara bölünür (burada sekize bölündü) venumaraland r l r.Silindirin önden görünü ünde P ad m ayn say da e it parçaya bölünür (buradasekize bölündü) ve numaraland r l r.Üstten görünü teki bölüntüler, önden görünü teki ayn bölüntüler, öndengörünü teki ayn bölüntülere ait do rular kesecek ekilde ta n p noktalarbulunur.Ayn numaral noktalar serbest elle veya pistole ile birle tirilip helis e risi çizilir( ekil 2.57a).

76

2.6.2. Helis E risinin Aç n m n Çizmek

Silindirin önden görünü ünde silindir taban na ait yatay çizgi çizilir. Bu çizgiüzerinde silindirin çevresine e it (Çevre = .d) aç n m ölçüsü i aretlenir.Aç n m ölçüsü sekiz e it parçaya bölünüp numaraland r l r.Son bölüntüden dikey bir do ru çizilerek sekiz bölüntü noktas i aretlenir.O noktas ile 8 noktas birle tirilerek helis e risine ait aç n m çizilir ( ekil2.57b).

ekil 2.57 : Helis e risi çizimi.

77

UYGULAMA FAAL YETÖ retmen taraf ndan verilecek olan, Do rular, Daireler ve Düzlemler konusuna ait

uygulama faaliyetlerini a a daki i lem basamaklar ve önerileri dikkate alarak yap n z.lem Basamaklar Öneriler

Standart kâ d resim masas naba lay n z..

önlü ünüzü giyiniz.Çal ma ortam n z n (resim masas )temizli ini kontrol ediniz, çizim içinuygun hale getiriniz.Çizim için kullanaca n z kalem, silgi,bant, resim kâ d vb. araçlar n zkontrol edip haz rlay n z.Resim kâ d n z , T cetveli kullanarakdüzgün bir ekilde masan za bantkullanarak sabitleyiniz

Çizim araçlar n metotlar na uygunolarak kullan n z.

Çizimini yapaca n z geometrik ekiliçin uygun çizim tak mlar nbelirleyiniz.Pergelinizin uçlar n kontrol ediniz.

Daireleri ve temel geometrikekilleri metoduna uygun olarak

çiziniz.

Çizimini yapaca n z geometrikekillerin çizim a amalar n gözden

geçiriniz.Geometrik ekillerin çizim metotlar n ,s ras na göre uygulamaya özengösteriniz.

1-Bir A4 kâ d n n yar s na uygun çizim metodunu kullanarak, çap 60 mm olan birdaire içerisine e kenar be gen çiziniz.

2-

78

Yukar da verilen ekildeki, daire çaplar ve eksenler aras ölçülerini üzerindenölçerek, yar m A4 kâ d na çiziniz. Dairelere d tan ortak te et do rular n metoduna uygunolarak çiziniz.

79

ÖLÇME VE DE ERLEND RMEA. OBJEKT F TESTLER (ÖLÇME SORULARI)

A a daki testte çoktan seçmeli 8 soru bulunmaktad r. Sorular dikkatli birekilde okuyunuz ve do ru seçene i yuvarlak içerisine alarak cevapland r n z. Süreniz

10 dakikad r.

1. Standart gönyeler yard m yla kaç derecelik aç ve katlar n kolayca çizebiliriz?A) 30o ve katlar C) 15o ve katlarB) 45o ve katlar D) 75o ve katlar

2. Ayn düzlem içinde olan ve kesi meyen do rulara ne ad verilir?A) Dik aç C) YayB) Te et D) Paralel

3. Çember üzerinde al nan farkl iki nokta aras ndaki çember parças na ne ad verilir?A) Yay C) ÇemberB) Do ru D) Te et

4. Dairenin merkezinden geçen, yatay ve dü ey noktal kesik çizgilere verilen isima a dakilerden hangisidir.?

A) Te et C) MastarB) Eksen D) Orijin

5. E kenar bir alt gende kenarlar n birbiriyle yapt aç a a dakilerden hangisidir.?A) 60o C) 120o

B) 30o D) 180o

6. Genel metotla on bir kö eli çokgen çizilecektir. Çokgenin kö e noktalar n tespit etmekiçin a a daki i lemlerden hangisi uygulanmal d r?

A) Dü ey eksen 11 e it parçaya bölünür. C) Daire üzeri pergelle 11’ e bölünür.B) Yatay eksen 11 e it parçaya bölünür. D) Aç ölçer ile çevre 11’ e bölünür.

7. Bir dairesel yüzeyin iz dü ümleri, temel iz dü üm düzlemlerine göre e ik tutularakçizildi inde elde edilen ekle verilen ad a a dakilerden hangisidir?.

A) Parabol C) HelisB) Evolvent D) Elips

8. Silindir üzerindeki bir noktan n, bir turda eksen do rultusunda ald yola verilen ada a dakilerden hangisidir?

A) Ad m C) ÇevreB) Hamle D) Yükseklik

80

B. UYGULAMALI TEST

Faaliyet Ad Do rular, Daireler veDüzlemler Çizmek

Modül E itimi Alan Ki inin

Ad ve SoyadAmaç Standart ve teknik resimkurallar na göre do rular, dairelerve düzlemler çizebileceksiniz.

AÇIKLAMA: Bu faaliyeti gerçekle tirirken a a daki kontrol listesini bir arkada n z ndoldurmas n isteyiniz. Sadece ilgili alan doldurunuz.

A a da listelenen davran lar n her birinin arkada n z taraf ndan yap l pyap lmad n gözlemleyiniz. E er yap ld ysa evet kutucu unun hizas na X i aretikoyunuz. Yap lmad ysa hay r kutucu unun hizas na X i areti koyunuz.

De erlendirme Ölçütleri Evet Hay r1 önlü ünü giydiniz mi?2 Çizim araç-gereçlerini eksiksiz haz rlad n z m ?


4 Çizim için uygun resim kâ d n seçtiniz mi?5 Kâ d n z çizim masas na sabitlediniz mi?

6 T cetveli ve gönyeleri kullanarak eksen çizgilerini uygunkal nl kta çizdiniz mi?

7 Pergel kullanarak daireleri ve yaylar metoduna uygun olarakçizdiniz mi?

8 Çizim metotlar n s ras ile uygulad n z m ?9 Çizgi kal nl klar n do ru seçtiniz mi?10 Fazla ve gereksiz çizgi ve lekeleri temizlediniz mi?11 Çizim ortam n z temizlediniz mi?

DE ERLEND RME

Arkada n z kontrol listesindeki davran lar s ras yla uygulayabilmelidir.Uygulayamad davran tan di er davran a geçmek mümkün olamayaca ndan faaliyetitekrar etmesini isteyiniz

81

MODÜL DE ERLEND RMEYETERL L K ÖLÇME1- A a da verilen görünü ün çizimini, teknik resim kurallar na uygun olarak bir A4

kâ d n n yar s na çiziniz.

2- A a da verilen standart yaz örneklerini ayn ölçülerde bir A4 ka d n n yar s na,yard mc çizgi kullanarak kur un kalemle yaz n z.

Not: Zümre ö retmenleri karar ile farkl modül de erlendirme sorular dasorulabilir.

MODÜL DE ERLEND RME

82

KONTROL L STES

Modül E itimi Alan Ki inin

Faaliyet Ad Geometrik Çizimler modülüAd ve Soyad

Amaç

Gerekli ortam sa land nda bumodül ile ö renci; Standart veteknik resim kurallar na uygunolarak geometrik çizimleryapabilecektir.

AÇIKLAMA: Bu faaliyeti gerçekle tirirken a a daki kontrol listesiniö retmeniniz doldurmas n isteyiniz.

A a da listelenen davran lar n her birinin uygulamay yapan taraf ndan yap l pyap lmad n gözlemleyiniz. E er yap ld ysa evet kutucu unun hizas na X i aretikoyunuz. Yap lmad ysa hay r kutucu unun hizas na X i areti koyunuz.

De erlendirme Ölçütleri Evet Hay r

1 önlü ünü giydiniz mi?2 Çizim araç-gereçlerini eksiksiz haz rlad n z m ?


4 Çizilecek görünü lerin boyutuna göre standart ölçek ve kâ tseçtiniz mi?

5 Resim kâ d n z masaya sabitlediniz mi?6 Çizim araçlar n kurallara uygun olarak kulland n z m ?7 Çizim yaparken i lem basamaklar n uygulad n z m ?8 Daire ve yaylar düzgün çizdiniz mi?9 Te et ve birle tirmeleri hatas z çizdiniz mi?10 Çizgi kal nl klar standartlara uygun mu?11 ekli hatas z çizdiniz mi?12 Yaz ve rakamlar standartlara uygun yaz ld m ?13 Gereksiz ve ta an çizgiler temizlendi mi?14 Çizim yap lan kâ t düzgün olarak masadan söküldü mü?15 Çal ma ortam temizlendi mi?

DE ERLEND RMEÖ renci de erlendirmedeki davran lar s ras yla do ru olarak uygulayabilmelidir.

Uygulayamad davran tan di er davran a geçmesi mümkün olmayaca ndan, ilgiliö retim faaliyetini veya modülü tekrar etmesini isteyiniz. Kontrol listesindeki davran lardo ru yapan ö rencilerin bir sonraki modüle geçmesini öneriniz.

83

CEVAP ANAHTARLARI

Ö RENME FAAL YET 1 CEVAP ANAHTARI

1. B

2. A

3. D

4. B

5. D

6. C

7. A

8. C

9. B

10. B

Ö RENME FAAL YET 2 CEVAP ANAHTARI

1. C

2. D

3. A

4. B

5. C

6. A

7. D

8. A

CEVAP ANAHTARLARI

84

KAYNAKÇAARSLAN Mehmet, Uygulamal Teknik Resim, Arslan Yay nc l k, stanbul.

PL KÇ O LU – KOPARAL , “ Teknik Resim K s m 1” 14. Bask .

en . Zeki ve Özçilingir, Nail, Teknik Resim Temel Bilgiler. stanbul: Ege Reklam

Bas m Sanatlar Tesisleri, 2002.

Özçilingir Nail ve en, . Zeki, Temel Teknik Resim. stanbul: Ders kitaplar

Anonim irketi, 1994.

Özçilingir Nail ve en, . Zeki,. Makine Resmi. stanbul: Ege Reklam Bas m

Sanatlar Tesisleri, 2004.

TS 88 – Teknik Resim – Gösteri le lgili Genel Prensipler.

TS 11432 / Resim Ka tlar / Ankara 1994.

TS 10841 EN ISO 3098 – 2 Teknik Mamul Dokümantasyonu – Yaz lar – Bölüm

2: Latin Alfabesi Rakamlar ve aretler.

Türk Standartlar Enstitüsü’nün konularla ilgili standartlar .

Prof. Dr. Nevzat Gözayd n, Prof. Dr. smail Parlat r ve Prof. Dr. Hamza Zülfikar.

Okul Sözlü ü. Ankara: Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Dil Kurumu

yay nlar : 603, 1997.

KAYNAKÇA

Documents

ø Çø NDEKø LER - · PDF fileDERS øN ADI Temel Teknik