รายงานผลการวจย

เร�อง

การพฒนาระบบการผลตปลานลเพ�อเขาสมาตรฐานการสงออก

Development of Tilapia Culture Systems under Export Standard Criteria

โดย

บญชา ทองม และ คณะ

มหาวทยาลยแมโจ 2556

รหสโครงการวจย มจ.1-54-030/55-021

รายงานผลการวจย

เร�อง การพฒนาระบบการผลตปลานลเพ�อเขาสมาตรฐานการสงออก

Development of Tilapia Culture Systems under Export Standard Criteria

ไดรบการจดสรรงบประมาณวจย ประจาป 2554-2555

จานวน 3,282,500 บาท

ผอานวยการชดโครงการวจย อาจารย ดร.บญชา ทองม

หวหนาโครงการยอย หวหนาโครงการยอยท� 1 : นายบญชา ทองม

หวหนาโครงการยอยท� 2 : นางอดมลกษณ สมพงษ หวหนาโครงการยอยท� 3 : นางดวงพร อมรเลศพศาล หวหนาโครงการยอยท� 4 : นายประจวบ ฉายบ หวหนาโครงการยอยท� 5 : นางสาวสดาพร ตงศร หวหนาโครงการยอยท� 6 : นายนวฒ หวงชย หวหนาโครงการยอยท� 7 : นายชนกนต จตมนส

งานวจยเสรจส1นสมบรณ 30 กนยายน 2556

กตตกรรมประกาศ

คณะผวจยชดโครงการเร� อง การพฒนาระบบการผลตปลานลเพ�อเขาสมาตรฐานการสงออก ขอขอบพระคณ สานกวจยและสงเสรมวชาการการเกษตร มหาวทยาลยแมโจ ท�ใหทนอดหนนการวจย จากสานกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต ประจาปงบประมาณ 2554-2555 จานวนเงน 3,282,500 บาท ผวจยขอขอบคณคณาจารย ขาราชการและเจาหนาท� คณะเทคโนโลยการประมงและทรพยากรทางน5 า มหาวทยาลยแมโจและบคคลอ�นท�มไดกลาวถงในท�น5 ท�ไดใหความเก5อหนน อนเคราะหเร�องสถานท� และอปกรณบางอยางท�ใชในการดาเนนการวจยใหเสรจส5นสมบรณ

คณะผวจย

สารบญเรอง

หนา

สารบญตาราง ข สารบญภาพ ช บทคดยอ 1 Abstract 3 บทนา 7 วตถประสงคหลกของแผนงานวจย 8 ประโยชนท0คาดวาจะไดรบ 9 การตรวจเอกสาร 23 อปกรณและวธการ 60 ผลการวจย 117 วจารณผลการวจย 229 สรปผลการวจย 263เอกสารอางอง 270 ภาคผนวก ก ประวตผวจย 297

ข

สารบญตาราง

หนา

ตาราง 1 ตาราง 2ตาราง 3ตาราง 4ตาราง 5ตาราง 6 ตาราง 7 ตาราง 8 ตาราง 9

ตาราง 10 ตาราง 11 ตาราง 12 ตาราง 13ตาราง 14 ตาราง 15 ตาราง 16 ตาราง17 ตาราง18 ตาราง19 ตาราง 20

ตาราง 21

สวนประกอบทางเคม (เปอรเซนต) ของส0งขบถายของสกร สวนประกอบทางเคมของนBามลหมกท0ผานระบบบาบดแบบไรอากาศแลว สวนประกอบทางเคมของกากเหลอจากการหมกมลสกร คณคาทางอาหารของสาหรายเตา (หนวย: รอยละของนBาหนกแหง) สมบตทวไปของโพลฟอสเฟตบางชนด ลกษณะการเล�ยงปลานลจากฟารมในจงหวดเชยงใหม ลกษณะการเล�ยงปลานลจากฟารมในจงหวดเชยงราย น�าหนก และความยาวของปลานลในจงหวดเชยงใหม และจงหวดเชยงราย คณภาพน�าบางประการจากฟารมเล�ยงปลานลในจงหวดเชยงใหม และจงหวดเชยงราย ลาดบไพรเมอรและขนาดของ RT-PCR ในยนททาการศกษา การจดหนวยทดลอง การวเคราะหคณภาพน�าในหองปฏบตการ ชนดของการใสปย อตราการปลอย และหนวยการทดลอง อตราการกรองนBาเขยวของปลานลขนาดตางๆ ท0ระดบอณหภม 24, 29 และ 34 องศาเซลเซยส โดยมปรมาณแพลงกตอนพชเทากบ 8.15 ± 5.54 x106 เซลลตอมลลลตร เม0อเร0มกอนการทดลอง ระยะเวลา 48 ช0วโมง ปรมาณคลอโรฟลล เอ และปรมาณแพลงกตอนพช ในบอซเมนตท0มกากเหลอ จากการหมกมลสกรท0ระดบตางๆ กน เม0อสBนสดการทดลอง ระยะเวลา 60 วน คณภาพนBาในบอซเมนตท0ใสปยกากเหลอจากการหมกมลสกรท0ระดบตางๆ ผลผลตปลานลท0อตราการใหอาหารท0ตางๆ กน ในบอซเมนตท0มปรมาณคลอโรฟลล เอ ท0แตกตางกน เม0อสBนสดการทดลอง ระยะเวลา 90 วน ปรมาณคลอโรฟลลเอและความหนาแนนของแพลงกตอน 10x106 ในบอซเมนตเลBยงปลานลท0อตราการใหอาหารท0ตางๆ กน คาพารามเตอรทใชในการตรวจสอบคณภาพน�าในบอซเมนต ลกษณะสณฐานวทยาของแบคทเรยกอโรคในปลานล ทดสอบเช�อกอโรคในปลานลเพอดอตราการตายในระยะเวลา 5 วน

27 28 29 38 49 70 73 76 77

95 96 97

106 117

122

125 131

133

137 140 142

ค

ตาราง 22

ตาราง 23

ตาราง 24

ตาราง 25ตาราง 26

ตาราง 27 ตาราง 28 ตาราง 29

ตาราง 30 ตาราง 31 ตาราง 32 ตาราง 33 ตาราง 34

ลกษณะสณฐานวทยาของเช�อจลนทรยโปรไบโอตกสทคดแยกจากปลานล น�า และ ตะกอนดนในจงหวดเชยงใหม และเชยงราย ประสทธภาพของเช�อจลนทรยโปรไบโอตกสทสามารถยบย �งเช�อแบคทเรยกอโรคในปลานล โดยวธการ agar well diffusion อตราการรอดตาย (เปอรเซนต) ของปลานลเมอฉดเช�อจลนทรยทคดเลอกไดแตละไอโซเลท (In vivo test) จานวนปลาเรมตน 10 ตวตอต เปอรเซนตในการเกาะตดของเช�อจลนทรยโปรไบโอตกสในหลอดพลาสตก น�าหนกและความยาวของปลานลทเล�ยงดวยอาหารเมดสาเรจรปทเสรมจลนทรยโปรไบโอตกสในแตละหนวยทดลอง ระยะเวลาการเล�ยง 4 เดอน คาอตราการเจรญเตบโตจาเพาะ (SGR) (เปอรเซนตตอวน) ของปลานลทเล�ยงดวยอาหารเมดสาเรจรปทเสรมจลนทรยโปรไบโอตกสในแตละหนวยทดลอง คาน�าหนกทเพมข�น ปลานลทเล�ยงดวยอาหารเมดสาเรจรปทเสรมจลนทรย โปรไบโอตกส ในแตละหนวยทดลอง ระยะเวลาการเล�ยง 4 เดอน (Mean±SE) คาอตราการรอดตาย อตราการแลกเน�อ ประสทธภาพการใชโปรตน Productive Protein Value (PPV) Productive Fat Value (PFV) ของปลานลทเล�ยงดวยอาหารเมดสาเรจรปผสมจลนทรยโปรไบโอตกสในแตละหนวย คาน�าหนกปลาเฉลย (กรม) ทเล�ยงดวยอาหารเมดสาเรจรปทผสมจลนทรยโปรไบโอตกส และมการฉดเช�อกอโรคในปลานล ในแตละหนวยทดลอง ความยาวปลาเฉลย (เซนตเมตร) ทเล�ยงดวยอาหารเมดสาเรจรปทผสมจลนทรย โปรไบโอตกส และมการฉดเช�อกอโรคในปลานลในแตละหนวยทดลองระยะเวลาการ เล�ยง 6 สปดาห (Mean±SE) อตราการเจรญเตบโตจาเพาะ (กรมตอวน) ของปลานลทเล� ยงดวยอาหารเมดสาเรจรปทผสมจลนทรยโปรไบโอตกส และมการฉดเช�อกอโรคในปลานล ในแตละหนวยทดลอง ระยะเวลาการเล�ยง 6 สปดาห (Mean±SE) อตราการรอดของปลานลทเล�ยงดวยอาหารเมดสาเรจรปทผสมจลนทรยโปรไบโอตกสและมการฉดเช�อกอโรคในปลานล ในแตละหนวยทดลองระยะเวลาการเล�ยง 6 สปดาห (Mean±SE) อตราการแลกเน�อ (FCR) กรมตอวน ปลานลทเล�ยงดวยอาหารเมดสาเรจรปทผสมจลนทรยโปรไบโอตกส และมการฉดเช�อกอโรคในปลานล ในแตละหนวยทดลอง ระยะเวลาการเล�ยง 6 สปดาห (Mean±SE)

143

148

149

152 154

154

155

156

157

158

158

159

160

ง

ตาราง 35 ตาราง 36 ตาราง 37 ตาราง 38 ตาราง 39

ตาราง 40

ตาราง 41

ตาราง 42

ตาราง 43

ตาราง 44

ตาราง 45

ตาราง 46 ตาราง 47 ตาราง 48

คาประสทธภาพการใชโปรตน ของปลานลทเล�ยงดวยอาหารเมดสาเรจรปทผสมจลนทรโปรไบโอตกส และมการฉดเช�อกอโรคในปลานล ในแตละหนวยทดลอง ระยะเวลาการเล�ยง 6 สปดาห (Mean±SE) คาน�าหนกทเพมข�นตอตว ของปลาทเล�ยงดวยอาหารเมดสาเรจรปทผสมจลนทรยโปรไบโอตกส และมการฉดเช�อกอโรคในปลานล Productive Protein Value (PPV) ปลานลทเล�ยงดวยอาหารเมดสาเรจรปทผสม จลนทรย ไบโอตกส และมการฉดเช�อกอโรคในปลานลในแตละหนวยทดลอง Productive Fat Value (PFV) ปลานลทเล�ยงดวยอาหารเมดสาเรจรปทผสมจลนทรยโปรไบโอตกส และมการฉดเช�อกอโรคในปลานล คาอณหภมน�า (องศาเซลเซยส) ของปลานลทเล�ยงดวยอาหารเมดสาเรจรปทผสมจลนทรยโปรไบโอตกสในแตละหนวยทดลอง ระยะเวลา 4 เดอน ความเปนกรด - ดาง (pH) ของปลานลทเล�ยงดวยอาหารเมดสาเรจรปทเสรมจลนทรยโปรไบโอตกส ในแตละหนวยทดลอง ระยะเวลาการเล�ยง 4 เดอน ออกซเจนทละลายในน�าในบอเล�ยงปลานลทเล�ยงดวยอาหารเมดสาเรจรปทผสมจลนทรยโปรไบโอตกสในแตละหนวยทดลอง ระยะเวลา 4 เดอน ความเปนดาง (Alkalinity) mg/l ในบอเล�ยงปลานลทเล�ยงดวยอาหารเมดสาเรจรปทเสรมจลนทรยโปรไบโอตกสในแตละหนวยทดลอง ระยะเวลาการเล�ยง 4 เดอน ปรมาณแอมโมเนยในบอเล�ยงปลานลทเล�ยงดวยอาหารเมดสาเรจรปทผสมจลนทรย โปรไบโอตกส ในแตละหนวยทดลอง ระยะเวลาการเล�ยง 4 เดอนอณหภมน�า (องศาเซลเซยส) ในตปลานลทดลองทเล�ยงดวยอาหารเมดสาเรจรปทผสม จลนทรยโปรไบโอตกส และมการฉดเช�อกอโรคในปลานล คาความเปนกรด-ดาง (pH) ในตปลานลทดลองทเล�ยงดวยอาหารเมดสาเรจรปทผสมจลนทรยโปรไบโอตกส และมการฉดเช�อกอโรคในปลานล ปรมาณออกซเจนทละลายน�า (DO) ในตปลานลทดลองทเล�ยงดวยอาหารเมดสาเรจรปทผสมจลนทรยโปรไบโอตกส และมการฉดเช�อกอโรคในปลานล คาความเปนดางของน�าในตปลานลทดลองทเล�ยงดวยอาหารเมดสาเรจรปทผสมจลนทรยโปรไบโอตกส และมการฉดเช�อกอโรคในปลานล คาแอมโมเนยของน�าในตปลานลทดลองทเล�ยงดวยอาหารเมดสาเรจรปทผสมจลนทรยโปรไบโอตกส และมการฉดเช�อกอโรคในปลานล เปอรเซนต

160

161

161

161

162

162

163

163

164

166

166

167

167

168

จ

ตาราง 49

ตาราง 50 ตาราง 51

ตาราง 52

ตาราง 53 ตาราง 54 ตาราง 55 ตาราง 56

ตาราง 57 ตาราง 58 ตาราง 59 ตาราง 60 ตาราง 61 ตาราง 62 ตาราง 63ตาราง 64ตาราง 65 ตาราง 66 ตาราง 67 ตาราง 68

ความช�น เถา ไขมน เยอใย โปรตน ของเน�อปลานลทเล�ยงดวยอาหารเมด สาเรจรปทเสรมจลนทรยโปรไบโอตกสแตละชนดในแตละหนวยทดลอง คาความช�นในเน�อปลานลทดลองทเล�ยงดวยอาหารเมดสาเรจรปทผสมจลนทรยโปรไบโอตกส และมการฉดเช�อกอโรคในแตละหนวยทดลอง เถาในเน�อปลานลทดลองทเล� ยงดวยอาหารเมดสาเรจรปทผสมจลนทรยโปรไบโอตกสและมการฉดเช�อกอโรค ระยะเวลา 6 สปดาห ปรมาณไขมน เปอรเซนตในเน�อปลานลทดลองทเล�ยงดวยอาหารเมดสาเรจรปทผสมจลนทรยโปรไบโอตกส และมการฉดเช�อกอโรคในแตละหนวยทดลองเปอรเซนตเยอใยในเน�อปลานลทดลองทเล�ยงดวยอาหารเมดสาเรจรปทผสมจลนทรยโปรไบโอตกส และมการฉดเช�อกอโรคในแตละหนวยทดลองคาโปรตนในเน�อปลานลทดลองทเล�ยงดวยอาหารเมดสาเรจรปทผสมจลนทรย โปรไบโอตกสและมการฉดเช�อกอโรคในแตละหนวยทดลอง คารโบไฮเดรตในเน�อปลานลทดลองทเล�ยงดวยอาหารเมดสาเรจรปทผสมจลนทรย โปรไบโอตกส และมการฉดเช�อกอโรคในแตละหนวยทดลองปรมาณสารสกดจากสาหรายเตา (ปรมาณสารสกดน�าจากสาหรายเตา) เปรยบเทยบการตานอนมลอสระท 50 เปอรเซนต ของสาหรายเตา 3 ฤดเทยบ กบ Trolox และ Gallic Acid ปรมาณ Carbohydrate และ sulfate content จากสกดลาดบสวนสาหรายเตา

ผลของระดบกลตาไทโอนรวม ออกซไดสตาไทโอน และรดวสกลตาไทโอนประสทธภาพการเจรญเตบโตของปลานล ประสทธภาพการเจรญเตบโตของผกกาดหอม คณภาพน�าในบอเล�ยงปลานล คา pH ของปลานลแลแชเยอกแขงระหวางการเกบรกษาเปนระยะเวลา 8 เดอนความช�นของเน�อปลานลแลแชแขงระหวางการเกบรกษา ระยะเวลา 8 เดอนการวดปรมาณสารประกอบไนโตรเจนทระเหยไดท�งหมด (TVB-N) ของปลานลแลแชเยอกแขง ระหวางการเกบรกษาเปนเวลา 8 เดอน คา Thiobarbituric acid ของปลานลแลแชเยอกแขงระหวางการเกบรกษา ปรมาณฟอสเฟตในเน�อปลานลแลแชแขงทแชในสารประกอบฟอสเฟต คาการสญเสยน�าจากการละลาย (เปอรเซนต) ของปลานลแลแชเยอกแขงระหวางการเกบรกษาเปนเวลา 8 เดอน

170

170

171

171

172

173

173

175 176

176 190 192 193 194 197 198 200

201 202 203

ฉ

ตาราง 69

ตาราง 70

ตาราง 71

ตาราง 72

ตาราง 73

ตาราง 74

ตาราง 75ตาราง 76 ตาราง 77 ตาราง 78 ตาราง 79 ตาราง 80 ตาราง 81 ตาราง 82

น�าหนกทสญเสยหลงจากการหงตม และปรมาณผลไดหลงจาการหงตม ของปลานลแลแชเยอกแขงระหวางการเกบรกษาเปนเวลา 8 เดอนคาสแสดงเปนระยะพกด CIE Lab ของตวอยางเน�อปลานลแลแชเยอกแขง ระหวางการเกบรกษา 8 เดอน คาเน�อสมผสโดยเครองวดเน�อสมผสของเน�อปลานลแลแชแขงทผานการทาละลายดบระหวางการเกบรกษา 8 เดอน คาคะแนนความชอบเฉลยของตวอยางปลานลแลแชแขงแบบดบโดยใชสเกลคะแนนความชอบแบบ 9-point hedonic scale การวเคราะหปรมาณจลนทรยทมชวต Psychrophile และMesophile ของตวอยางปลานลแลแชเยอกแขงระหวางเกบรกษา 8 เดอน ความเขมขนของสารจออสมนและสารเอมไอบ (mean+SE) ในตวอยางดน น�า และเน�อ ปลานลจากบอเล�ยงปลานลระบบผสมผสาน คณภาพน�าทางกายภาพ เคมและ ชวภาพ ของบอปลานลระบบผสมผสาน ปรมาณสาหรายสเขยวแกมน� าเงนทสรางกลนไมพงประสงคในปลานล ความเขมขนของสารจออสมนและเอมไอบ (mean+SE)ในตวอยางดน น�า และเน�อปลานล จากบอเล�ยงปลานลทใสปยตางกน คาเฉลยน� าหนกเรมตน คาเฉลยน� าหนกสดทาย อตราการเจรญเตบโตจาเพาะ (SGR) ของบอเล�ยงปลานลทใสปยตางกน น�าหนกทเพมข�น อตราการแลกเน�อ (FCR) และอตราการรอดของปลานล คณภาพน�าทางกายภาพ เคมและ ชวภาพ ของบอปลานลทใสปยตางกน ปรมาณสาหรายสเขยวแกมน�าเงนทสรางกลนไมพงประสงคในบอปลานล ทปยตางกน

น� าหนกกอนการทดลอง น� าหนกหลงการทดลอง อตราการเจรญเตบโต น�าหนกทเพมข�นเมอส�นสดการทดลอง (กรม) อตราการเจรญเตบโตจาเพาะ (Specific growth rate; SGR) เปอรเซนตตอวน และอตราการรอด (%)

205

207

209

211

213

214

215 216 217

218

221 222 223

226

ช

ภาพ 1 ภาพ 2 ภาพ 3 ภาพ 4 ภาพ 5 ภาพ 6

ภาพ 7 ภาพ 8 ภาพ 9 ภาพ 10 ภาพ 11 ภาพ 12 ภาพ 13 ภาพ 14 ภาพ 15 ภาพ 16 ภาพ 17 ภาพ 18 ภาพ 19 ภาพ 20 ภาพ 21

สารบญภาพ

ปลานล (Oreochromis niloticus) การตายของปลาทมสาเหตมาจากเช�อแบคทเรย Streptococcus agalactiae การตายของปลาทมสาเหตมาจากเช�อโรคทกาลงระบาดอยในปจจบน สาหรายเตา (Spirogyra sp.) หลกการเกด TBARS การสงเคราะหสารใหกลนโคลน (จออสมน และเอมไอบ) ในวถเทอรปน สถานทเกบตวอยางในจงหวดเชยงใหม (CM1-CM5) สถานทเกบตวอยางในจงหวดเชยงราย (CR1-CR6) แผนภมแสดงวธการเตรยมสารสกดนBาของสาหรายเตา แสดงวธการสกดลาดบสวนของสาหรายเตา ข�นตอนการทดลองการศกษาคณภาพการเกบรกษาผลตภณฑ เน�อปลานลแลแชแขง (A-B) บอเล�ยงปลานลแบบผสมผสาน อาเภอพาน จงหวดเชยงราย (A-D) การเตรยมบอสาหรบการทดลองจานวน 6 บอ (A-C) (A–D) การเตรยมตวอยางเนBอปลามาตรวจสอบปรมาณกล0นไมพงประสงค โดยใชเคร0อง GC/MS การวเคราะหสารจออสมนและเอมบไอ โดยใชเครอง GC/MS Mass spectrum ของสารจออสมน (trans-1, 10-Dimethyl-trans-9-decalinol) Mass spectrum ของสารเอมไอบ (2-methylisoborneol) (A-B) การเตรยมเชBอท0ไดจากฟารม อ.ปง จ.พะเยา และการฉดเชBอกอโรคเขาบรเวณชองทองปลานล ปรมาณคลอโรฟลล เอ ในบอซเมนตเลBยงของปลานลในขนาดตางๆ ท0ระดบอณหภม 24, 29 และ 34 องศาเซลเซยส ระยะเวลา 60 วน ปรมาณแพลงกตอนพชในบอซเมนตเลBยงของปลานลในขนาดตางๆ ท0ระดบอณหภม 24, 29 และ 34 องศาเซลเซยส ระยะเวลา 60 วน อตราการกรองนBาเขยวในบอซเมนตเลBยงของปลานลในขนาดตางๆ ท0ระดบอณหภม 24, 29 และ 34 องศาเซลเซยส ระยะเวลา 60 วน

หนา

23 32 33 37 40 52 71 74 88 90

104

106 108 110

110 111 111 115

118

119

121

ซ

ภาพ 22 ภาพ 23 ภาพ 24 ภาพ 25 ภาพ 26 ภาพ 27 ภาพ 28 ภาพ 29 ภาพ 30 ภาพ 31 ภาพ 32 ภาพ 33 ภาพ 34 ภาพ 35 ภาพ 36 ภาพ 37 ภาพ 38 ภาพ 39 ภาพ 40 ภาพ 41 ภาพ 42 ภาพ 43

ปรมาณคลอโรฟลล เอ ในบอซเมนตท0มกากเหลอจากการหมกมลสกร ท0ระดบตางๆ กน เม0อสBนสดการทดลอง ระยะเวลา 60 วน ปรมาณแพลงกตอนพช ในบอซเมนตท0มกากเหลอจากการหมกมลสกร ท0ระดบตางๆกน ระยะเวลา 60 วน (A-D) แพลงกตอนพชชนดเดนทตรวจพบในบอซเมนต (A) Oscillatoria sp., (B) Cylindrospermopsis sp., (C) Scenedesmus sp., และ (D) Euglena sp. ลกษณะรปรางเซลลของเช�อแบคทเรยกอโรคในปลานล 8 ไอโซเลท แสดงอตราการรอดตาย (เปอรเซนต) ของปลานลเมอฉดเช�อโปรไบโอตกส แตละไอโซเลท (In vivo test) จานวนปลาเรมตน 10 ตวตอต ลกษณะโคโลนของเช�อจลนทรยโปรไบโอตกสในปลานล ลกษณะรปรางเซลลของเชBอจลนทรยโปรไบโอตกสในปลานล แสดงอตราการรอดตาย (เปอรเซนต) ของปลานลเมอฉดเช�อโปรไบโอตกส แตละโซเลท (In vivo test) จานวนปลาเรมตน 10 ตวตอต ปฏกรยาการแตกของเมดเลอดแดง (Blood agar hemolysis) ของเช�อจลนทรย โปรไบโอตกส การทดสอบปฏกรยาของสายพนธแบคทเรย กลม Staphylococci การเจรญของแบคทเรยในอาหารเล�ยงเช�อทระดบพเอชแตกตางกน การทดสอบประสทธภาพการเกาะตดของจลนทรยโปรไบโอตกส กราฟการกระจาย (Scatter plot) แสดงความสมพนธระหวางการเจรญเตบโต และคณภาพน�าในกระชงระหวางเดอนกนยายนถงธนวาคม 2555 ภาพถายของสาหรายเตาภายใตกลองจลทรรศน ความสามารถยบย �งอนมลอสระ ABTS ของสาหรายเตา 3 ฤดเมอเทยบกบ trolox

อาหารเมดผสมสาหรายเตา 4 สตร ผลของการเสรมสาหรายเตาตออตราการเจรญเตบโตของปลานล ผลของการเสรมสาหรายเตาตออตราการรอดในชวงเวลา 4 เดอน ผลของสาหรายเตาตอลปดเปอรออกซเดชนในเน�อเยอไตปลานล ผลของสาหรายเตาตอลปดเปอรออกซเดช0นในตบปลานล กราฟผลของสาหรายเตาลปดเปอรออกซเดชนในพลาสมาของปลานล จานวนรอบท0เหมาะสมตอปรมาณการแสดงออกของยนแอนตออกซแดนซเอนไซมในเนBอเย0อไตของปลานล

123

124

135

141 142

144 145 150

150

151 152 153 165

174 177 178 179 179 180 181 181 182

ฌ

ภาพ 44 ภาพ 45 ภาพ 46 ภาพ 47

ภาพ 48 ภาพ 49 ภาพ 50 ภาพ 51 ภาพ 52 ภาพ 53 ภาพ 54 ภาพ 55 ภาพ 56 ภาพ 57

ภาพ 58 ภาพ 59 ภาพ 60

จานวนรอบท0เหมาะสมตอปรมาณการแสดงออกของยนแอนตออกซแดนซเอนไซมในเนBอเย0อตบของปลานล ระดบแสดงออกของ mRNA ของเอนไซม superoxide dismutase (SOD) ในเนBอเย0อไตปลานลท0ไดรบอาหารเสรมสาหรายเตาระดบตางกน ระดบแสดงออกของ mRNA ของเอนไซม glutathione peroxidase (GPx) ในเนBอเย0อไตปลานลท0ไดรบอาหารเสรมสาหรายเตาระดบตางกน ระดบแสดงออกของ mRNA ของเอนไซม catalase (CAT) ในเนBอเย0อไต ปลานลท0ไดรบอาหารเสรมสาหรายเตาระดบตางกน ระดบแสดงออกของ mRNA ของเอนไซม superoxide dismutase (SOD) ในเน�อเยอตบปลานลทไดรบอาหารเสรมสาหรายเตาระดบตางกน ระดบแสดงออกของ mRNA ของเอนไซม glutathione peroxidase (GPx) ในเน�อเยอตบปลานลทไดรบอาหารเสรมสาหรายเตาระดบตางกน ระดบแสดงออกของ mRNA ของเอนไซม catalase (CAT) ในเน�อเยอตบ ปลานลทไดรบอาหารเสรมสาหรายเตาระดบตางกน ระดบของรดวสกลตาไทโอนในปลานลทใหอาหารเสรมสาหรายเตา การเกบขอมลดานการเจรญเตบโตของปลานล ผกกาดหอมทปลกในระบบการเล�ยงปลาแบบปด (A-B) เน�อปลานลแลทขนสงมาจากแหลงรบจางแลปลา นามาแยกขนาดของช�นปลาตามน�าหนก และแชในสารละลายฟอสเฟตตอไป (A-B)ตวอยางผลตภณฑปลานลแลไมแชและแชสารละลายฟอสเฟตผสมเกลอ ชนดของสาหรายสเขยวแกมน�าเงนทสรางกลนไมพงประสงคทพบในปลานล (A) Anabaena sp. (C) Phormidium sp. (B) Oscillatoria sp. (D) Pseudanabaena sp. นBาหนกเร0มตนและนBาหนกสดทายของปลานลในบอเลBยงท0ใสปยตางกน โดย T1 การทดลองท0 1 ไมใสปยรวมกบการใหอาหารตลอดการเลBยง T2 การทดลองท0 2 ใสปยมลไกรวมกบการใหอาหารตลอดการเลBยง T3 การทดลองท0 3ใสปยมลสกรรวมกบการใหอาหารตลอดการเลBยง อตราการเจรญเตบโตจาเพาะของปลานลในบอเล�ยงทใสปยตางกน น�าหนกทเพมข�นของปลานลในบอเล�ยงทใสปยตางกน อตราการแลกเน�อของปลานลในบอเล�ยงทใสปยตางกน

183

184

185

186

187

188

189

190 193 194 196

196 216

219

219 220 221

ญ

ภาพ 61 ภาพ 62 ภาพ 63 ภาพ 64 ภาพ 65 ภาพ 66 ภาพ 67 ภาพ 68 ภาพ 69 ภาพ 70 ภาพ 71 ภาพ 72

อตรารอดของปลานลในบอเล�ยงทใสปยตางกน ชนดของสาหรายสเขยวแกมน�าเงนทสรางกลนไมพงประสงคทพบในบอเล�ยงปลานลทใสปยตางกน (A) Merismopedia spp., (B) Anabaena spp., (C) Cylindrospermopsis spp., (D) Microcystis spp. และ (E) Oscillatoria spp. (ก) การฝกปฏบตทาอาหารปลาเพอลดกลน (ข) มอบของทระลกแกผนาชมชน ถายภาพรวมกนหลงส�นสดการฝกอบรม น�าหนกของลกปลานลทอนบาล โดยการใหอาหารผสมแบคทเรย อตราการเจรญเตบโต (Average daily growth; ADC: กรมตอวน) อตราการเจรญเตบโตจาเพาะ (Specific Growth Rate; SGR: เปอรเซนตตอวน) อตราการเปลยนอาหารเปนเน�อ (Feed Conversion Rate, FCR) อตรารอดของลกปลานลทอนบาลในกระชงซ งวางไวในบอดน แลวนามาทดสอบความทนตอการตดเช�อแบคทเรย โดยการฉดเช�อทแยกจากปลานลแดงทเปนโรคในฟารมเอกชน อ.ปง จ.พะเยา การใชโปรไบโอตก L. rhamnosus) 1010 CFUตออาหาร 1 กรม ใหปลานล ทาใหปลานลเจรญดข�น ในขณะท FCR ลดตาลง (Pirarat et al., 2011) ปลาทไดอาหารผสมแบคทเรย E. faecium นาน 40 วน ทาใหไลโซไซมสงข�น (P > 0.05) (Wang et al., 2008) อตราการตายของปลานลทไดรบอาหารผสมโปรไบโอตก นาน 90 วน แลวทดสอบความสามารถในการตานทานเช�อโรค A. hydrophila (T1 = อาหารชดควบคม, T2 = อาหารผสม M. luteus, T3 = อาหารผสมPseudomonas sp., T4 = อาหารผสมแบคทเรย M. luteus และ Pseudomonas sp.)

221 223

224 224 225 226 227 228 228

258 260 262

การพฒนาระบบการผลตปลานลเพ�อเขาสมาตรฐานการสงออก

Development of tilapia culture systems under export standard criteria

บญชา ทองม อดมลกษณ สมพงษ ดวงพร อมรเลศพศาล ประจวบ ฉายบ

สดาพร ตงศร นวฒ หวงชย และชนกนต จตมนส

Bunchat Tongmee Udomluk Sompong Doungporn Amornlerdpison Prachub chaibu

Sudaporn Tongsiri Niwooti Whangchai and Chanagun Chitmanat

คณะเทคโนโลยการประมงและทรพยากรทางน� า มหาวทยาลยแมโจ จ.เชยงใหม 50290 -----------------------------------------------------------------------------------------------------

บทคดยอ

การพฒนาระบบการผลตปลานลเพ*อเขาสมาตรฐานการสงออก มวตถประสงคเพ*อศกษาวจยในดานตางๆ ท*เก*ยวของกบการเล�ยงปลานลเพ*อเพ*มผลผลตและลดตนทนเพ*อสามารถแขงขนในตลาดโลกได แบงการวจยเปน 7 โครงการยอย โครงการยอยท� 1 ศกษาผลผลตของปลานลท*ใหอาหารในอตราตางๆ ในบอท*มปรมาณคลอโรฟลลแตกตางกน พบวา ระดบอณหภมมผลตอการเพ*มอตราการกรองน� าเขยวของปลานล อตราการกรองน�าเขยวเพ*มข�นตามระดบอณหภมท*สงข�น และขนาดของปลานลมผลตออตราการกรองน�าเขยวแตกตางอยางมนยสาคญ (p<0.05) ปลานลขนาดเลกจะมอตราการกรองน�าเขยวมากกวาปลานลขนาดโตกวา ปลานลท*ไดรบอาหาร 6 เปอรเซนตตอน�าหนกตว ท*ระดบปรมาณคลอโรฟลล เอสง (300 ไมโครกรมตอลตร) มผลผลตของปลานลสงสด (p≤0.05) โครงการยอยท� 2 ศกษาผลของเช�อจลนทรยโปรไบโอตกสเฉพาะถ*น ท*สงผลตอการเจรญเตบโตของปลานล โดยเกบตวอยางปลานล ดน และน�าจากฟารมในจงหวดเชยงใหม และจงหวดเชยงราย จานวน 16 แหลง เพ*อทาการคดแยกเช�อจลนทรยโปรไบโอตกส โดยใชอาหาร MRS พบวา สามารถแยกเช�อได 110 ไอโซเลท ตรวจสอบคณสมบตเบ�องตน โดยการยอมสแกรม ลกษณะรปราง และการจดเรยงตวของเซลล จากน�นทดสอบความสามารถในการยบย �งการเจรญของเช�อแบคทเรยกอโรคจานวน 9 ไอโซเลท ดวยเทคนค Agar well diffusion ในอาหาร BHI พบวา CR7-8 สงผลใหปลานลมอตราการเจรญเตบโต และอตราการรอดจากเช�อกอโรค ซ* งมศกยภาพเหมาะสมในการนามาเปนโปรไบโอตกสในปลานล โครงการยอยท� 3 ศกษาผลของสาหรายเตาตอระบบตานอนมลอสระในปลานล สาหรายเตาเปนสาหรายน�าจดสเขยวขนาดใหญถกนามาประเมนหาฤทธ_ ตานอนมลอสระและตรวจหากลมสาระสาคญ โดยทาการเกบตวอยางสาหราย 3 คร� ง ในชวงฤดรอน ฤดฝน และฤดหนาว แลวนามาสกดแบบหยาบเปนสารสกดน� า พบวา การเสรมสาหรายเตาในอาหารปลาชวยใหมการลดลงของอนมลอสระจากการลดการเกดอนมลอสระ ชวยเพ*มการสรางสารและเอนไซมตานอนมลอสระในตวปลา

2

จงชวยปองกนภาวะเครยดออกซเดช*นได สงผลใหปลามอตราการรอดสง และเจรญเตบโตด โครงการยอยท� 4 ศกษาระบบการเล� ยงปลานลรวมกบการปลกพชผกแบบไมใชดนโดยเทคนคการใชสารอาหารจากน�าท*ใชเล�ยงปลามาปลกพชผก พบวา ปลานลเล�ยงท*อตราความหนาแนน 50-100 ตวตอบอ มการเจรญเตบโตท*ไมแตกตางกน(p>0.05) และการเล�ยงปลานลท*ความหนาแนนดงกลาวรวมกบการปลกผกกาดหอมในระบบน� าหมนเวยนใหประสทธภาพการเจรญเตบโตของผกกาดหอมท*ไมแตกตางกน (P>0.05) ซ* งสามารถกลาวไดวาการเล�ยงปลานลในบอซเมนตดวยระบบปดรวมกบการปลกพชแบบไมใชดนทาใหของเสยจากการเล� ยงปลาซ* งอยในรปของไนโตรเจนประมาณ 70-75 เปอรเซนต จะถกกาจดภายในระบบ โดยถกนาไปใชเปนสารอาหารท*ใชในการเจรญเตบโตของผกกาดหอม แทนการถายเทน� าจากการเล�ยงปลาเพ*อกาจดของเสยออกไป โครงการยอยท� 5 ศกษาการผลตภณฑปลานลแลแชแขงโดยใชสารฟอสเฟตในการชวยเพ*มผลผลตและคณภาพปลานลแลแชแขงโดยใชสภาวะท*เหมาะสมในการผลต ลกษณะบรรจช�นปลาในถงซปลอคถงละ 1 ช�น เกบรกษาท* อณหภม -18 ถง -20 องศาเซลเซยส เปนระยะเวลา 8 เดอน พบวา คณภาพทางเคมของเน� อปลานลมองคประกอบทางเคมของโปรตน ไขมน ความช�น และเถามปรมาณ เทากบ 17.33 2.54 75.73 และ 0.91 เปอรเซนต ตามลาดบ และปรมาณฟอสเฟตในกลม STPP+NaCl และControl มคาแตกตางกนเลกนอย (p≤0.05) แตในทกตวอยางมปรมาณฟอสเฟตไมเกน 5000 mg/kg โครงการยอยท� 6 ศกษาระดบของกล*นไมพงประสงค (Geosmin และ MIB) ในน�า ดนพ�นบอ และเน�อปลานลท* เล� ยงดวยระบบผสมผสาน โดยศกษาในบอดน อาเภอพาน จงหวดเชยงราย จานวน 6 บอ เปนเวลา 8 เดอน พบวา ในตวอยางน� า ดนพ�นบอ และเน�อปลามปรมาณจออสมน มระดบของกล*นไมพงประสงคท*พบในเน�อปลานลสงกวาระดบท*ยอมรบได ชนดของแพลงกตอนพชท*สรางกล*นไมพงประสงค พบ Oscillatoria spp. เปนสปชสเดน รองลงมาคอ Anabaena spp. และบอดนท*มหาวทยาลยแมโจ จงหวดเชยงใหม จานวน 9 บอ เปนเวลา 8 เดอน พบวา บอท*ใสปยมลสกรรวมกบการใหอาหารมคาความเขมขนของจออสมนและเอมไอบเฉล*ยสงกวาบออ*นๆ ท�งตวอยางน�า ดน และเน�อปลานล และในบอท*ใสปยมลไกรวมกบการใหอาหารมการเจรญเตบโตดท*สด โครงการยอยท� 7 ศกษาผลของโปรไบโอตกท*แยกจากลกปลานลท*แขงแรงตอการเจรญเตบโตและอตรารอดของลกปลานล การยบย �งการเจรญของเช�อกอโรค Aeromonas hydrophila ในหองปฏบตการ โดยเปรยบเทยบอาหารท*ไมผสมเช�อแบคทเรย (ชดควบคม) กบอาหารผสมเช�อแบคทเรยท*ไดจากปลานลดาท*แขงแรง ทาการทดสอบภมคมกน โดยการฉดเช�อท*ไดจากปลานลแดงท*เปนโรคของฟารมเอกชนใน อ.ปง จ.พะเยา และสงเกตอาการเปนเวลา 14 วน พบวาอตราการรอดของอาหารผสมเช�อท*ไดรบจากปลานลดาท*แขงแรงสงกวาปลาท*ไดรบอาหารชดควบคม และการใหอาหารเสรมแบคทเรยจากปลานลดาท*แขงแรงมสวนชวยเสรมการเจรญเตบโตและปองกนการเกดโรคในลกปลานลไดบางสวน

คาสาคญ: ปลานล (Oreochromis niloticus1, L.) กากเหลอหมกมลสกร โปรไบโอตกส สาหรายเตา ฟอสเฟต

กล*นไมพงประสงค ภมคมกนปลา

3

Abstract

Tilapia has been identified as a developing most important contributor to the international fish

market for a wide variety of reasons related to both its supply and demand. Furthermore, Tilapia has

become the third most important fish in aquaculture after carp and salmon. The development of tilapia

production system is needed to standardized export scheme to increase fish yield and reduce cost. This

project aim to meet the world market standard; accordingly the project was divided into 7 sub projects.

Sub project 1 was focused the effects of temperature on production of tilapia which was feed by

different levels. Tilapia was cultured in pond with various level of chlorophyll. The result was

confirmed temperature affects on green water filtration of tilapia. Ratio of green water filtration was

increased by increasing temperature. Significant high ratio of green water filtration was obtained from

small size of tilapia compared to the big size. The combination of 6% feed per fish weigh with 300 µg/L

chlorophyll was significantly shown highest fish yield in the pond. Sub project 2 was considered the

effects of native probiotic microorganism on tilapia growth. Tilapia, soil and water were collected from

16 fish farms in Chiang Mai and Chiang Rai Province of Thailand for screening probiotic

microorganism. The MRS medium was used for screening and 110 isolates were obtained. After that,

110 isolates were tested primary property and ability of control 9 isolates of infective bacteria by Agar

well diffusion technique on BHI medium. The result of CR7-8 isolate was expressed to promote tilapia

growth and survival ratio. Consequently, this isolates are appropriately to select for probiotic in tilapia.

Sub project 3 was studied the effects of Spirogyra on antioxidant system in tilapia. Spirogyra is green

macro-algae which are usually applied for determine the active compound and evaluate antioxidant

efficiency. Spirogyra samples were collected 3 times (i.e. in summer, rainy and winter season).

Subsequently, Spirogyra samples were extracted and added into fish feed. Free radical was significantly

reduced in treatment of feed added with Spirogyra crude extract. This alga extracts were increased

production of antioxidant compound and enzyme in tilapia. Therefore, it could prevent oxidation

reaction from stress condition and resulted in enhancing survival ratio and growth of tilapia.

Sub project 4 was considered the tilapia culture system combination with plant soilless culture. This

sub project was conducted by using waste water from fish culture to grow lettuce. The result was

4

showed that not have any significantly different of plant growth between density of 50 and 100

fish/pond. Therefore, these densities of tilapia culture were significantly enhanced lettuce growth in

circulating hydroponic system, and it can use nitrogen (70-75%) which was from waste water of tilapia.

Moreover, it was exhibited waste water from fish culture can be used for plant culture instead of

drainage system. Sub project 5 was studied on enhancing quality and production of frozen tilapia fillet

by using phosphate under appropriate condition. One piece of tilapia fillet was packed in each zip lock

bag and kept under -18 to -20°C for 8 months. After 8 months, chemical compound of protein, lipid,

humidity and ash were estimated and exhibited 17.33, 2.54, 75.73 and 0.91%, respectively. There was

not significantly different of phosphate (STPP + NaCl) level between treated and un-treated fish fillet.

Additionally, phosphate level was not over than 5,000 mg/kg in all samples. Sub project 6 was focused

on undesired odor (Geosmin and MIB) from water, bottom ground, and tilapia meat by mixed cultures

system. The experiments were conducted in 2 locations for 8 months. The first location was in Pan

District at Chiang Rai Province, Thailand. Samples were collected from 6 earth ponds and estimated

Geosmin and MIB. Undesired odor from water, bottom ground, and tilapia meat were not acceptable

because Geosmin level was high in all samples. The dominant species of plankton was Oscillatoria spp.

and Anabaena spp., in the pond. The other location of experiment was set up in Maejo University,

Chiang Mai Province. Samples were collected from 8 earth ponds. High Geosmin and MIB levels were

obtained from the fish pond which is growing fish by feed combination with pig manure. While,

growing fish by feed combination with chicken manure enhanced growth. Sub project 7 was studied the

probiotics from healthy fry tilapia on growth and survival ratio. Suppression of infective bacteria,

Aeromonas hydrophila was estimated in laboratory. Fish immunity testing was conducted by mixing

feed with probiotics and fed to inoculated fish. Disease inoculums were taken from red tilapia from

individual farm which located in Pong District, Phayao Province, Thailand. Tilapia was grown for 14

days after disease inoculation. The result showed high survival ratio of tilapia was found in tilapia

feeding by mixed feed with probiotics. Probiotic bacteria had less effect to enhance growth and disease

prevention of fry tilapia.

Key words: Tilapia (Oreochromis niloticus, L.), fermented pig manure, Probiotics, Spirogyra sp., phosphate, Geosmin, fish immunity

5

รายละเอยดชดโครงการ

ช�อโครงการวจยภายใตแผนงานวจย

1. ผลของระดบคลอโรฟลลและอตราการกรองตอผลผลตของปลานล

(Oreochromis niloticus) ท*ใชกากเหลอจากการหมกมลสกรเพ*มอาหารธรรมชาตในบอดน Effects of chlorophyll levels and filtration rate on the production of Nile tilapia reared in earthen pond using fermented pig manure as fertilizer

2. ผลของจลนทรยโปรไบโอตกสเฉพาะถ*นตอการเจรญเตบโต ระบบการยอยอาหาร

และการยบย �งโรคตดเช�อในปลานล (Nile tilapia: Oreochromis niloticus) Effect of endemic probiotics to growth, digest system and inhibit bacterial infection in Nile tilapia (Oreochromis niloticus)

3. ผลของสาหรายเตาตอระบบตานอนมลอสระและเอนไซมกาจดสารพษในปลานล

Effect of Spirogyra on antioxidant system and detoxifying enzyme in Nile Tilapia 4. การผลตปลานลเชงพาณชยระบบปดท*เปนมตรกบส*งแวดลอมเพ*อเปนอาหารปลอดภยใน

การสงออก

Environmental friendly closed – system for Nile Tilapia commercial Production for Food Safety Level Exports

5. ผลของชนดฟอสเฟต เกลอ และความเปนกรดดางตอผลผลตและคณภาพของเน�อปลานล

แลแชแขง

Effects of phosphate types, salt and pH on yield and quality of frozen Nile tilapia fillets 6. การพฒนากระบวนการผลตสตวน�าใหมคณภาพและปลอดภย:

การพฒนาการเล�ยงปลานลใหปลอดจากการปนเป� อนของกล*นไมพงประสงค Development of fish culture system under food safety: Development of tilapia culture system to reduce the contamination of off-flavors

7. การวนจฉยโรคและแนวทางในการปองกนแกไขโรคในลกปลานล

Disease Diagnosis in Tilapia Fingerling and Practical Methods to Control Diseases

6

ผรบผดชอบการดาเนนงานวจย

1. ผอานวยการแผนงานวจย

อาจารย ดร.บญชา ทองม

2. นกวจยรวมโครงการ

หวหนาโครงการยอยท* 1 : อาจารย ดร.บญชา ทองม หวหนาโครงการยอยท* 2 : อาจารย ดร.อดมลกษณ สมพงษ หวหนาโครงการยอยท* 3 : อาจารย ดร.ดวงพร อมรเลศพศาล หวหนาโครงการยอยท* 4 : ผศ. ดร.ประจวบ ฉายบ หวหนาโครงการยอยท* 5 : อาจารย ดร.สดาพร ตงศร หวหนาโครงการยอยท* 6 : รศ. ดร.นวฒ หวงชย หวหนาโครงการยอยท* 7 : ผศ.ชนกนต จตมนส คณะเทคโนโลยการประมงและทรพยากรทางน� า มหาวทยาลยแมโจ อาเภอสนทราย

จงหวดเชยงใหม 50290 โทรศพท 0-5387-3470-2 โทรสาร 0-5349-8178 ตอ 130

7

บทนา

อตสาหกรรมเก�ยวกบอาหารประเภทสตวน� ามการขยายตวมากข�นท�งสตวน� าทะเลและน� า

จด สาหรบตลาดภายในประเทศ กระทรวงเกษตรและสหกรณ ไดมนโยบายและแผนเตรยมสงเสรมปลานลใหเปนเมนหลกของอาหารแทนปลาทะเลท�มราคาแพงและตองพ�งพงการนาเขา และการสงออกยงตลาดตางประเทศ เน�องจากปจจบนไทยมศกยภาพท�จะสามารถผลตปลานล ประกอบกบทศทางการบรโภคปลานลท�ขยายตวของตลาดโลก โดยเฉพาะตลาดในสหรฐฯและยโรปกนยมมารบประทานเมนปลามากข�น การสงเสรมในการเล� ยงปลานลใหมผลผลตท�สงข�น มคณภาพตามมาตรฐานการสงออกจะทาใหสามารถสรางรายไดใหกบประเทศชาตเปนอยางมาก

ปลานลเปนปลาท�มถ�นกาเนดอยในทวปแอฟรกา ถกนาเขาสประเทศไทยเม�อป พ.ศ. 2508 เน�องจากเปนปลาท�อกทนแพรขยายพนธไดรวดเรว มรสชาดดจงเปนท�นยมรบประทานกนในท�วทกภมภาคของประเทศไทย ผลผลตปลานลสวนใหญรอยละ 70 เปนการบรโภคภายในประเทศท�เหลอเปนการสงออกตางประเทศ ซ� งมความตองการสง ตลาดตางประเทศท�สาคญคอ อเมรกาและยโรป เฉพาะตลาดในอเมรกาในป 2005 มความตองการปลานลถง 290,000 ตน (รวมท�งปลาท�มชวต) (Lim และWebster, 2006) เฉพาะในรปปลาแชแขง ปลาแลเน�อท�นาเขา ประมาณ 126,000 ตน มลคาถง13,090,000,000 บาท ปลานลท�นาเขาตลาดในอเมรกาสวนใหญมาจากประเทศจนและไตหวน ซ� งประเทศจนเปนประเทศท�ผลตปลานลไดเปนอนดบหน�งของโลก ในป 2004 จนผลตปลานลได 897,300 ตน ขณะท�ประเทศไทย ผลตไดมากกวา 100,000 ตน ในป 2003 และเพ�มเปน 200,000 ตน ในป 2008 (ศนยวจยกสกรไทย, 2550) แตเม�อเทยบผลผลตของประเทศไทยในป 2003 ท�มากกวาประเทศไตหวนเลกนอย (ไตหวนผลตไดประมาณ 90,000 ตน) แตการสงออกปลานลของประเทศไตหวนไปยงตลาดอเมรกามปรมาณมากถง 24 เปอรเซนต รองจากประเทศจน (31 เปอรเซนต) โดยท�ประเทศไทยยงมยอดสงออกปลานลไปอเมรกาท�ต �ามาก (ต�ากวา 1 เปอรเซนต)

จากการท�ความตองการปลานลในตลาดภายในและตางประเทศท�ยงสงอยางตอเน�องจงทาใหมการวจยเก�ยวกบปลานลในดานตางๆ มากมาย แตยงมปญหาตางๆตอเกษตรกรท�ผลตปลานลเชน การเล� ยงปลานลลกผสมท�มคณภาพไมคงท�ทาใหลกปลาโตชา อกท�งไมไดขนาดตามตองการของตลาด เชนปลาท�จะนามาแลเน�อใหไดขนาด 40-60 กรมและ 60-80 กรมตอช�น จะตองมน� าหนก 400 กรม/ตวข�นไป ราคาอาหารสาเรจรปท�สงทาใหตนทนการผลตสงกวาประเทศจน ตนทนหลกในการเล�ยงปลาและสตวน� าอ�นๆมากกวา 50 เปอรเซนต คอตนทนคาอาหาร เวยง (2542) ในการเล�ยงปลานลในกระชงมตนทนคาอาหารเฉล�ย 69.50 เปอรเซนต ดงน�น หากสามารถลดตนทนคาอาหารลงได โดยท�ปลาท�เล� ยงเจรญเตบโตเรว มคณภาพเน�อท�ด ไมปนเป� อนสารเคมและตดเช�อโรค ไมม

8

กล�นสาบโคลน กจะทาใหไดผลผลตสง มคณภาพตามความตองการและราคาท�สามารถแขงขนในตลาดโลกได

วตถประสงคหลกของแผนงานวจย

1. เพ�อศกษาอตราการกรองแพลงกตอนในปลานล ขนาดตางๆท�ระดบอณหภมท�แตกตางกน 2. เพ�อศกษาปรมาณคลอโรฟลลในบอดนท�ใหกากเหลอจากการหมกมลสกรท�ระดบตางๆ กน 3. เพ�อศกษาผลผลตปลานลท�ใหอาหารในอตราตางๆในบอท�มปรมาณคลอโรฟลลตางๆ กน 4. เพ�อศกษาความเปนไปไดในการนากากเหลอจากการหมกมลสกรมาเปนวตถดบท�สาคญของ

อาหารปลา ในการเล�ยงและศกษาการเจรญเตบโตของปลานลในกระชงควบคกบการเล�ยงโดยใชอาหารสาเรจรปเพ�อเพ�มมลคาของมลสกรและลดตนทนการผลตปลานล รวมท�งพฒนาเทคนคการลดกล�นไมพงประสงคในปลานลท�เล�ยงในกระชงโดยการจดการดานอาหาร

5. เพ�อศกษาผลของจลนทรยโปรไบโอตกสเฉพาะถ�น ตอการเจรญเตบโตของปลานล 6. เพ�อศกษาคณภาพเน�อของปลานลท�เล�ยงดวยอาหารผสมโปรไบโอตกส 7. เพ�อศกษาประสทธภาพการยบย �งเช�อจลนทรยกอโรคในปลานล 8. เพ�อศกษาการยอมรบดานประสาทสมผส และลกษณะทางกายภาพของปลานลท�เล� ยงดวย

อาหารผสมโปรไบโอตกส 9. ศกษาผลของสาหรายเตาตอระบบตานอนมลอสระและเอนไซมกาจดสารพษในปลานล 10. หากลมสารสาคญของสาหรายเตาท�มผลตอระบบตานอนมลอสระ 11. ถายทอดองคความรท�ไดรบจากงานวจยสชมชนและภาคธรกจ 12. เพ�อศกษาระบบการเล� ยงปลานลรวมกบการปลกพชผกแบบไมใชดนโดยเทคนคการใช

สารอาหารจากน�าท�ใชเล�ยงปลามาปลกพชผก 13. เพ�อศกษาการเจรญเตบโตของปลานลและพชผก โดยใชระบบผสมผสาน 14. เพ�อศกษาประสทธภาพของระบบกรองชวภาพในบอเล� ยงปลานลโดยอาศยการปลกพชผกแบบ

ไมใชดนในการบาบด 15. เพ�อเปนแนวทางในการเพ�มผลผลตปลานลและผลผลตพชผก 16. เพ�อสรางองคความรเก�ยวกบสขภาพ โรคและการเล�ยงปลานลในปจจบน 17. เพ�อหาแนวทางในการเพาะเล�ยงปลานลของประเทศไทยใหย �งยน ลดการใชสารเคม

9

18. เพ�อเปนการพบปะของเกษตรกรและผท�เก�ยวของกบการเล� ยงปลานล มการเกบบนทกขอมลดานโรคอยางตอเน�อง อนเปนแนวทางในการนาไปสการรวมกลมเปนชมรมหรอสมาคมผ เพาะเล�ยงปลานลตอไป

19. เพ�อหาแนวทางในการใชจลนทรยในการเพาะเล�ยงปลานล 20. ศกษาชนดสารผสมฟอสเฟตท�เหมาะสม 21. ศกษาปจจยท�มผลตอผลผลตและคณภาพของเน�อปลานลแลแชแขง ไดแก ระยะเวลา ความ

เขมขนสารผสมฟอสเฟต ความเขมขนของเกลอท�ใชรวม และความเปนกรดเบส 22. ศกษาผลของฟอสเฟตในสภาวะท�คดเลอกแลวตอผลผลตและคณภาพของปลานลแลหลงการ

แชเยอกแขง 23. เพ�อทราบระดบของกล�นไมพงประสงค (Geosmin และ MIB) ในน� า, ดนพ�นบอ และเน�อปลา

นล ท�เล� ยงดวยระบบผสมผสาน และทราบความสมพนธระหวางอายบอ, ปรมาณการใสปย และชนดของแพลงกตอน ตอปรมาณกล�นไมพงประสงค (Geosmin และ MIB)

24. เพ�อศกษาผลของการใชปยอนทรยหมก แทนการเล�ยงสตวบกบนคนบอ ท�งน� เพ�อลดกล�นและเพ�มคณคาของผลผลต

25. จดอบรมเชงปฏบตการ เร�อง ผลของการใหอาหารตอการลดสารพษ และกล�นไมพงประสงคในปลานลท�เล�ยงของระบบผสมผสาน

ประโยชนท คาดวาจะไดรบ

1. เปนประโยชนตอ เกษตรกรและผสนใจ ในการพฒนากระบวนการผลตท�สามารถเพ�มผลผลต

ใหสงข�น โดยมตนทนท�ต �า มคณภาพดและปลอดภย ทาใหสามารถแขงขนในการสงออกกบ

ตางประเทศได

2. สามารถเพ�มผลผลตปลานลท�มความปลอดภยจากการใชประโยชนจากแบคทเรยท�สารถยบย �ง

การเกดโรคระบาด อนเปนแนวทางในการลดการใชสารเคม และการใชยาปฏชวนะ

3. ไดขอมลพ�นฐานของสาหรายเตาตอระบบตานอนมลอสระและเอนไซมกาจดสารพษในปลา

นล

4. ไดองคความรท�จะสามารถนาสาหรายเตาไปพฒนาเปนอาหารสาหรบปลานล และปลาชนด

อ�นๆ ตอไป

10

5. ชวยเพ�มมลคาของสมนไพรไทย และลดการนาเขาของผลตภณฑยาและสารเคมจาก

ตางประเทศ อกท�งเปนการสรางโอกาส อาชพ และเพ�มรายไดใหแกเกษตรกรผเพาะเล� ยง

สาหรายอกทางหน�ง

6. สงเสรมขยายการผลตปลานลอนทรยท�มความปลอดภยเพ�อการสงออก จากอาหารปลาท�ม

สาหรายเตาและอ�นๆท�เปนสวนผสมเปนสารอนทรยท�มความปลอดภยในการบรโภค

7. นาองคความรท�ไดมาเปรยบเทยบระหวางการเล� ยงปลานลอยางเดยวกบการเล� ยงปลานล

รวมกบการปลกพชผกแบบไมใชดน ในระบบปด

8. เพ�อเปนแนวทางในการเพ�มผลผลตของปลานลรวมกบการปลกพชผก

9. เพ�อเปนแนวทางในการประกอบอาชพ หรอเปนการหารายไดเสรมแกเกษตรกร

10. เพ�อสรางองคความรเก�ยวกบสขภาพ โรคและการเล�ยงปลานลในปจจบน อนจะเปนแนวทาง

ในการเพาะเล�ยงปลานลท�ลดการใชสารเคม

11. องคความรท�ไดจากการศกษาการวนจฉยโรคและแนวทางในการปองกนแกไขโรคในลกปลา

นลสามารถนาไปสการวจยอ�น เพ�อลดความเส�ยง ความเสยหายท�เกดจากโรคในปลานล

12. เปนขอมลเบ�องตนในการพฒนาผลตภณฑปลานลเพ�อการสงออกจากการศกษาระยะเวลา

ความเขมขนสารผสมฟอสเฟต ความเขมขนของเกลอท�ใชรวม และความเปนกรดเบสตอเน�อ

ปลานลแลแชแขง

เปาหมายเชงยทธศาสตรของแผนงานวจย

เปาหมายของงานวจยเพ�อตองการพฒนารปแบบของระบบการเล� ยงปลานลท�เปนมตรกบส� งแวดลอมไดผลตสงแตมตนทนต�า ผลผลตมคณภาพและมความปลอดภยตอผบรโภคตามมาตรฐานในการสงออก

เปาหมายของผลผลต (Output) และตวช/วด

สามารถถายทอดเทคโนโลยการผลตและปจจยท�เก�ยวของในการผลตปลานลตามมาตรฐาน

การสงออกแกเกษตรกรและผสนใจ ทาใหเกษตรกรสามารถผลตเพ�อสงออกไดอยางตอเน�องและสามารถแขงขนในดานคณภาพและราคากบนานาประเทศได

11

ตารางท 1 ผท�จะไดรบประโยชนจากโครงการ

เปาหมายการใหบรการ เปอรเซนตท ไดรบผลประโยชน

1. เกษตรกรท�เล�ยงปลานล 2. สถาบนการศกษาของรฐและเอกชน 3. กรมประมง กระทรวงเกษตรและสหกรณการเกษตร

60 20 20

ตารางท 2 ผลผลตและตวช�วดของโครงการวจย

ผลผลต ตวช/วด

เชงคณภาพ เชงปรมาณ

1. จดฝกอบรมและถายทอดองคความรและเทคโนโลย

ความพงพอใจของ ผเขารวมฝกอบรม

300 คน

2. นาเสนอผลงานการวจย ระดบชาต - 1 เร�อง 4. ผลตนกศกษาระดบปรญญาตร 5 คน 5. ผลตนกศกษาระดบปรญญาโท/เอก 2 คน

เปาหมายของผลลพธ (Outcome) และตวช/วด

ผลลพธจากการวจยพฒนาระบบการผลตปลานลเพ�อเขาสมาตรฐานการสงออก จะนาไปสการการพฒนากระบวนการผลตใหมคณภาพไดผลผลตสงแตมตนทนต�า ผบรโภคมความปลอดภยทาใหสามารถเพ�มมลคาสนคาเพ�อการสงออกในอนาคตได

กรอบแนวความคดของแผนงานวจย

ปลานลเปนปลาท�กนท�งพชและสตวเปนอาหาร (Omnivorous) การกนอาหารธรรมชาตพวกแพลงกตอนจะกนโดยวธการกรองการสรางอาหารธรรมชาตใหพอเหมาะจะทาใหมผลผลตเพ�มข�นโดยท�สามารถลดอาหารสมทบท�มราคาแพงได อกท�งถาสามารถรอตราการกรองแพลงกตอนของปลานลแตละขนาดและในสภาพแวดลอมท�แตกตางกนไดจะทาใหสามารถกาหนดปรมาณแพลงกตอนพช (โดยศกษาปรมาณคลอโรฟลล)โดยการใชปยควบคมได ปยท�นามาใชเปนกากาเหลอจากการหมกมลสกร เน�องจากมการเล�ยงสกรกนมากทาใหมมลเหลอท�งเปนจานวนมาก และจากการท�กากเหลอจากการหมกมลสกรมย งคาไนโตรเจนท� สงจงนาจะสามารถนามาเปน

12

สวนประกอบอาหารปลานลเพ�อลดตนทนคาอาหารลง เพ�อใหปลานลท�เล� ยงมระบบตานอนมลอสระและภมตานทานโรคท�ดการใชจลนทรยโปรไบโอตกสท�เปนจลนทรยเฉพาะถ�น นาจะทาใหปลาท�เล� ยงและไดรบจลนทรยโปรไบโอตกสมสขภาพแขงแรงมผลผลตสง การเล� ยงในระบบปดโดยการนาน�าท�งมาหมนเวยนใชใหมโดยผานการบาบดดวยพชพรรณไมน� าจะทาใหมของเสยท�งลงแหลงน� านอยลงและทาใหลดตนทนการผลต เพ�มมลคาการผลตใหสงข�น การผลตปลานลเพ�อสงออกโดยเฉพาะการสงออกในรปปลาแลเน�อจาเปนท�จะตองรกษาคณภาพเน�อการศกษาชนดฟอสเฟต เกลอ และความเปนกรดดางท�เหมาะสมจะทาใหคณภาพของเน�อปลานลแลแชแขงมมาตรฐานเปนท�ยอมรบ การจดการระบบเล�ยงท�ดโดยการศกษาและตดตามตรวจสอบความสมพนธระหวางปรมาณการใสปย และชนดของแพลงกตอนในบอเล� ยงปลานลท�เล� ยงดวยระบบผสมผสาน จะทาใหทราบการจดการตอปรมาณกล�นไมพงประสงคในปลานลได

ดวยเหตผลดงกลาวจงเปนท�มาของชดโครงการวจย การพฒนาระบบการผลตปลานลเพ�อเขาสมาตรฐานการสงออก ซ� งประกอบไปดวยโครงการวจยยอยจานวน 7 โครงการ แบงตามกลมโครงการยอยได 3 กลมคอ กลมท� 1 การวจยและพฒนาระบบการผลตสตวน� าแบบเปด เพ�อเพ�มผลผลต ลดตนทนคาอาหารโดยการใชทรพยากรจากธรรมชาตและวสดทองถ�นไดสงสด กลมท� 2 การวจยและพฒนาระบบการผลตสตวน� าแบบปด เพ�อเพ�มผลผลตท�เปนมตรกบส�งแวดลอมท�ย �งยนและลดตนทนคาอาหาร กลมท� 3 วจยและพฒนาคณภาพสตวน� าและผลตอาหารปลอดภยไดมาตรฐาน โดยแตละโครงการยอย จะมงศกษาเพ�อเพ�มผลผลตปลานลใหสงข�นโดยมตนทนการผลตลดลง มคณภาพเน�อปลาท�ดมความปลอดภยในการบรโภค เปนท�ยอมรบตามมาตรฐานปลอดภยดานอาหารเพ�อการสงออกโดย

กลมท 1 การวจยและพฒนาระบบการผลตสตวน/าแบบเปด เพ อเพ มผลผลต ลดตนทนคาอาหาร

โดยการใชทรพยากรจากธรมชาตและวสดทองถ นไดสงสด

โครงการยอยท 1 โครงการผลของระดบคลอโรฟลลและอตราการกรองตอผลผลตของปลานล (Oreochromis niloticus) ท�ใชกากเหลอจากการหมกมลสกรเพ�มอาหารธรรมชาตในบอดน โครงการน�จะศกษาการเพ�อลดตนทนการผลตปลานลโดยศกษาอตราการกรองแพลงกตอนของปลานลขนาดตางๆท�ระดบอณหภมท�แตกตางกน กาหนดระดบคลอโรฟลลท�เหมาะสมโดยการควบคมการใสปยกากเหลอจากการหมกมลสกรเพ�อใหไดผลผลตปลานลสงสดโดยใหอาหารสาเรจรปลดนอยลง

13

โครงการยอยท 2 โครงการผลของจลนทรยโปรไบโอตกสเฉพาะถ�นตอการเจรญเตบโต ระบบการยอยอาหาร และการยบย �งโรคตดเช�อในปลานล (Nile tilapia: Oreochromis niloticus) เปนการศกษาการแยกหาเช�อแบคทเรยเฉพาะถ�นท�มศกยภาพเปนโปรไบโอตกสเพ�อใชผสมลงในอาหารท�ใชเล� ยงปลานล เพ�อใหสงเสรมการเจรญเตบโต รวมท�งสามารถชวยปองกนการตดเช�อกอโรคในปลานลและลดการใชยาปฏชวนะ เพ�อเพ�มประสทธภาพการผลต ท�งดานผลผลตและตนทนการผลตปลานลของเกษตรกร

โครงการยอยท 3 โครงการผลของสาหรายเตาตอระบบตานอนมลอสระและเอนไซมกาจด สารพษในปลานล เปนโครงการท�จะนาพชพรรณไมน� ามาศกษาเพ�อประโยชนในการตานอนมลอสระซ� งเกดข�นไดจากขบวนการเมตาบอลสมภายในตวปลาจากการใชออกซเจนหรอเกดจากส�งแวดลอมภายนอก เชน การปรบเปล�ยนอณหภมของน� า ภาวะขาดออกซเจน ความเครยด ยาและสารเคมบางชนด เปนตน กอใหเกดการอกเสบ และทาใหเกดโรคตาง ๆหากสารในสาหรายเตาสามารถตานอนมลอสระไดจะทาใหปลามสขภาพดมความตานทานโรคเปนผลใหมการเจรญเตบโตท�ด

กล มท 2 การวจยและพฒนาระบบการผลตสตวน/าแบบปด เพ อเพ มผลผลตท เปนมตรกบ

ส งแวดลอมท ย งยนและลดตนทนคาอาหาร

โครงการยอยท 4 โครงการการผลตปลานลเชงพาณชยระบบปดท�เปนมตรกบส�งแวดลอมเพ�อเปนอาหารปลอดภยในการสงออก เปนการมงเนนวจยเพ�อการจดการเล� ยงปลานลในระบบปดท�เปนมตรกบส�งแวดลอม ของเสยจากการขบถายของปลาท�มแรธาตตางๆจะนามาใชประโยชนเปนปยแกพชผก โดยจะศกษาระบบการเล�ยงปลานลรวมกบการปลกพชผกแบบไมใชดนโดยเทคนคการใชสารอาหารจากน�าท�ใชเล�ยงปลามาปลกพชผก

กลมท 3 วจยและพฒนาคณภาพสตวน/าและผลตอาหารปลอดภยไดมาตรฐาน

โครงการยอยท 5 โครงการผลของชนดฟอสเฟต เกลอ และความเปนกรดดางตอผลผลตและคณภาพของเน�อปลานลแลแชแขง เปนการศกษาผลของฟอสเฟตตอปรมาณผลผลตและคณภาพของเน�อปลานลแลแชแขง เพ�อชวยใหสามารถเพ�มอายการเกบรกษา เพ�มประสทธภาพการผลต ลดการสญเสยน� าของเน�อปลา ปรบปรงเน�อสมผสและคณภาพของเน�อปลาแลใหเปนท�ยอมรบของผบรโภคและผานเกณฑการควบคมปรมาณสารตกคางของสารประกอบตางๆ

14

โครงการยอยท 6 โครงการการพฒนากระบวนการผลตสตวน� าใหมคณภาพและปลอดภย: การพฒนาการเล�ยงปลานลใหปลอดจากการปนเป� อนของกล�นไมพงประสงค เปนโครงการวจยท�เนนการใชประโยชนในการจดการเชงระบบเกษตรท�เปนประโยชนตอการเพ�มมลคา เพ�อการแขงขนและสงออก โดยไดแบงการวจยเพ�อศกษาผลของปยอนทรยหมกเปรยบเทยบกบการเล�ยงระบบเดม คอ ปยอนทรยสด ปจจยท�ทาการศกษาหลก คอ ปรมาณกล�นโคลนสะสมหลกในเน�อปลาท�เล� ยงในบอดน

โครงการยอยท 7 โครงการการวนจฉยโรคและแนวทางในการปองกนแกไขโรคในลกปลานล เปนการวจยเพ�อคนหาแบคทเรยท�จะเปนประโยชนในการใชเพาะเล� ยงปลานลและยบย �งการเกดโรคระบาด อนเปนแนวทางในการลดการใชสารเคม เปนการเพ�อวางรากฐานอาชพการเล�ยงเพาะเล�ยงสตวน�าท�รบผดชอบตอผบรโภคและส�งแวดลอมตอไป ชดโครงการยอยท�งหมดเช�อมโยงเพ�อเนนใหปลามสขภาพแขงแรง มผลผลตตอไรสงลดตนทนการผลตลง รกษาสภาพแวดลอมใหดอยางย �งยน ทาการเกษตรแบบอนทรย สามารถนาผลท�ไดไปสการผลตตามมาตรฐานการสงออก รวมท� งนาผลการศกษาวจยถายทอดเทคโนโลยแกเกษตรกรและผสนใจตอไป

15

โครงการวจย

การพฒนาระบบการผลตปลานลเพ อเขาสมาตรฐานการสงออก

ปจจยท�ทาการศกษา

โครงการยอยท 1 ผลของระดบคลอโรฟลลและอตราการกรองตอผลผลตของปลานล

(Oreochromis niloticus) ท�ใชกากเหลอจากการหมกมลสกรเพ�มอาหารธรรมชาตในบอดน โครงการยอยท 2 ผลของจลนทรยโปรไบโอตกสเฉพาะถ�นตอการเจรญเตบโต ระบบการยอยอาหาร และการยบย �ง

โรคตดเช�อในปลานล (Nile tilapia: Oreochromis niloticus)

โครงการยอยท 3 ผลของสาหรายเตาตอระบบตานอนมลอสระและเอนไซมกาจดสารพษในปลานล

โครงการยอยท 4 การผลตปลานลเชงพาณชยระบบปดท�เปนมตรกบส�งแวดลอมเพ�อเปนอาหารปลอดภย

ในการสงออก

โครงการยอยท 5 ผลของชนดฟอสเฟต เกลอ และความเปนกรดดางตอผลผลตและคณภาพของเน�อปลานลแลแชแขง

โครงการยอยท 6 การพฒนากระบวนการผลตสตวน�าใหมคณภาพและปลอดภย:

การพฒนาการเล�ยงปลานลใหปลอดจากการปนเป� อนของกล�นไมพงประสงค โครงการยอยท 7 การวนจฉยโรคและแนวทางในการปองกนแกไขโรคในลกปลานล

เปาประสงค องคความรดานการจดการคณภาพผลผลตของปลานล

เพ อ ถายทอดองคความรสเกษตรกร

ตวช/วด 1. นาเสนอระดบชาต จานวน 7 เร�อง 2. อบรมเกษตรกร ผเล�ยงปลา 3 คร� ง 3. สามารถสรางและสงเสรม

นกวจยหนาใหมอยางนอย 6 คน

ผลตนกศกษาระดบปรญญา

โท/เอกอยางนอย จานวน 2 คน

� ผลผลตปลาทไดมคณภาพ เพอพฒนาการแขงขนและสงออก �

16

แผนการบรหารแผนงานวจยและแผนการดาเนนงาน

พรอมท/งข/นตอนการดาเนนงานตลอดแผนงานวจย และโปรดระบการบรหารความเส ยง

ระยะท 1: ทบทวนเอกสารและรางแบบเสนอโครงการวจย

1. ศกษา คนควา และรวบรวมขอมลงานวจย และหนงสอตางๆ ท�เก�ยวกบเน�อหาของโครงการ 2. ต�งโจทยปญหา และออกแบบวางแผนทดลองและการวจยรวมกบนกศกษา และเกษตรกรท�มสวนรวมในโครงการ 3. วางแผนการดาเนนงาน และขออนมตโครงการวจย

ระยะท 2: ระยะศกษา และการทดลองในปท 1 (ตลาคม 2553 - กนยายน 2554) ทาการทดลองบนทกผลการทดลอง โดยแบงการทดลองตามแผนการทดลองของแตละโครงการยอย จานวน 7 โครงการ ดงน� โครงการยอยท 1 ผลของระดบคลอโรฟลลและอตราการกรองตอผลผลตของปลานล

(Oreochromis niloticus) ท�ใชกากเหลอจากการหมกมลสกรเพ�มอาหารธรรมชาตในบอดน โครงการยอยท 2 ผลของจลนทรยโปรไบโอตกสเฉพาะถ�นตอการเจรญเตบโต ระบบการยอยอาหาร

และการยบย �งโรคตดเช�อในปลานล (Nile tilapia: Oreochromis niloticus)

โครงการยอยท 3 ผลของสาหรายเตาตอระบบตานอนมลอสระและเอนไซมกาจดสารพษในปลานล

โครงการยอยท 4 การผลตปลานลเชงพาณชยระบบปดท�เปนมตรกบส�งแวดลอมเพ�อเปนอาหาร

ปลอดภยในการสงออก

โครงการยอยท 5 ผลของชนดฟอสเฟต เกลอ และความเปนกรดดางตอผลผลตและคณภาพของเน�อ

ปลานลแลแชแขง

โครงการยอยท 6 การพฒนากระบวนการผลตสตวน�าใหมคณภาพและปลอดภย:

การพฒนาการเล�ยงปลานลใหปลอดจากการปนเป� อนของกล�นไมพงประสงค โครงการยอยท 7 การวนจฉยโรคและแนวทางในการปองกนแกไขโรคในลกปลานล

17

ระยะท 3: ระยะศกษา และการทดลองในปท 2 (ตลาคม 2554-กนยายน 2555)

เกบขอมลวเคราะห ผลการทดลอง เผยแพรขอมล/ฝกอบรมกลมเปาหมาย สรปงานท�งสอง

ปและ ตพมพรายงานวจยฉบบสมบรณของแตละโครงการยอย จานวน 7 โครงการ ดงน�

โครงการยอยท 1 ผลของระดบคลอโรฟลลและอตราการกรองตอผลผลตของปลานล

(Oreochromis niloticus) ท�ใชกากเหลอจากการหมกมลสกรเพ�มอาหารธรรมชาตในบอดน โครงการยอยท 2 ผลของจลนทรยโปรไบโอตกสเฉพาะถ�นตอการเจรญเตบโต ระบบการยอยอาหาร

และการยบย �งโรคตดเช�อในปลานล (Nile tilapia: Oreochromis niloticus)

โครงการยอยท 3 ผลของสาหรายเตาตอระบบตานอนมลอสระและเอนไซมกาจดสารพษในปลานล

โครงการยอยท 4 การผลตปลานลเชงพาณชยระบบปดท�เปนมตรกบส�งแวดลอมเพ�อเปนอาหาร

ปลอดภยในการสงออก

โครงการยอยท 5 ผลของชนดฟอสเฟต เกลอ และความเปนกรดดางตอผลผลตและคณภาพของเน�อ

ปลานลแลแชแขง

โครงการยอยท 6 การพฒนากระบวนการผลตสตวน�าใหมคณภาพและปลอดภย:

การพฒนาการเล�ยงปลานลใหปลอดจากการปนเป� อนของกล�นไมพงประสงค โครงการยอยท 7 การวนจฉยโรคและแนวทางในการปองกนแกไขโรคในลกปลานล

แผนและข/นตอนการดาเนนงาน

ระยะเวลาท ทาการวจย ต�งแตเดอนตลาคม 2553 ถง เดอนกนยายน 2555 รวมเวลาวจย 2 ป

สถานท ทาการวจย ณ คณะเทคโนโลยการประมงและทรพยากรทางน�า มหาวทยาลยแมโจ

18

ตารางท 3 แผนและข�นตอนการดาเนนงาน ต�งแตเดอนตลาคม 2553 ถง เดอนกนยายน 2554

ป/เดอน 2553 2554 งานท�ปฏบต 10 11 12 1 2 3 4 5 6 7 8 9

1. เตรยมอปกรณเตรยมบอ 2. โครงการวจยยอยท� 1,2,3,4,5 และ 6 3. เกบขอมลวเคราะห ผลการทดลอง 4. สรปขอมลวจยปท� 1 5. เผยแพร/ฝกอบรมกลมเปาหมาย

ปท� 1

ตารางท 4 แผนและข�นตอนการดาเนนงาน ต�งแตเดอนตลาคม 2554 ถง เดอนกนยายน 2555

ป/เดอน 2554 2555 งานท�ปฏบต 10 11 12 1 2 3 4 5 6 7 8 9

1.โครงการวจยยอยท� 1,2,3,4,5 และ 6 2. เกบขอมลวเคราะห ผลการทดลอง 3. เผยแพรขอมล/ฝกอบรมกลมเปาหมาย 4. สรปงานท�งสองป 5. ตพมพรายงานวจยฉบบสมบรณ

แผนการสรางนกวจยรนใหมจากการทาการวจยตามแผนงานวจย

สามารถสรางนกวจยรนใหมจากโครงการวจยเน�องจากในโครงการยอยท�วจยในดานตางๆ

เก�ยวกบปลานลมการวจยในหลายๆดานเพ�อสนบสนนใหบรรลวตถประสงคในการผลตปลานลให

มผลผลตสงมคณภาพและสามารถพฒนาในการแขงขนและสงออกไดจงเปนความรวมมอและเปน

การนานกวจยรนใหมๆเขามาวจยรวมกนในทกโครงการวจยซ� งจะเปนการชวยเพ�มประสบการณใน

การวจยและสงเสรมในลกษณะการทางานเปนทม

19

กลยทธของแผนงานวจย

ระบวธการดาเนนงานของแผนงานวจย โดยเช�อมโยงข�นตอนการทาการวจยท�งในระดบ

แผนงานวจยยอย และโครงการวจยภายใตแผนงานวจยอยางสมบรณถกตองและชดเจนถงการม

เปาหมายและวตถประสงคหลกเดยวกน เพ�อนาไปสผลสาเรจของแผนงาน วจยน�อยางเปนรปธรรม

โครงการชดวจยน� เปนโครงการท�วจยในหลายๆดานเพ�อศกษาและหาแนวทางในการ

นาไปสมาตรฐานการผลตและการสงออกปลานลท�สามารถนาไปเช�อมโยงกบงานวจยอ�นๆทาให

สามารถทาไดในเชงปฏบตไดอยางเปนรปธรรมต�งแตการเล�ยงไปจนถงผลตภณฑท�แปรรปซ� งตอง

ศกษาท�งในเร�องอาหารท�มคณภาพดแตตนทนต�ารวมกบการสรางอาหารธรรมชาต การใชจลนทรย

โปรไบโอตกสเพ�อเพ�มผลผลตปลานลรวมท�งการวนจฉยโรคเพ�อปองกนการเกดโรค การสราง

ผลตภณฑท�มคณภาพปราศจากกล�นโคลน เปนตน ดงแผนภาพดงน�

3

ปจจยท ทาการศกษา

โครงการยอยท 1 ผลของระดบคลอโรฟลลและอตราการกรองตอผลผลตของปลานล

(Oreochromis niloticus) ท�ใชกากเหลอจากการหมกมลสกรเพ�มอาหารธรรมชาตในบอดน โครงการยอยท 2 ผลของจลนทรยโปรไบโอตกสเฉพาะถ�นตอการเจรญเตบโต ระบบการยอยอาหาร และ

การยบย �งโรคตดเช�อในปลานล (Nile tilapia: Oreochromis niloticus)

โครงการยอยท 3 ผลของสาหรายเตาตอระบบตานอนมลอสระและเอนไซมกาจดสารพษในปลานล

โครงการยอยท 4 การผลตปลานลเชงพาณชยระบบปดท�เปนมตรกบส�งแวดลอมเพ�อเปนอาหารปลอดภย

ในการสงออก

โครงการยอยท 5 ผลของชนดฟอสเฟต เกลอ และความเปนกรดดางตอผลผลตและคณภาพของเน�อปลานล

แลแชแขง

โครงการยอยท 6 การพฒนากระบวนการผลตสตวน�าใหมคณภาพและปลอดภย:

การพฒนาการเล�ยงปลานลใหปลอดจากการปนเป� อนของกล�นไมพงประสงค โครงการยอยท 7 การวนจฉยโรคและแนวทางในการปองกนแกไขโรคในลกปลานล

ผลจากปจจยท ทาการศกษา

1. ทาใหสามารถจดการปรมาณแพลงกตอนท�เปนอาหารธรรมชาตสาหรบปลานลในระดบท�เหมาะสมถกตองตอปลานลในขนาดตางๆ เปนการชวยการลดตนทนการผลต

2. ผลของจลนทรยโปรไบโอตกสจะชวยเพ มผลผลต จากการท�ปลามภมตานทานโรคดข�น โดยท�หลกเล�ยงการใชยาปฏชวนะหรอสารเคมใดๆ

3. ผลของสาหรายเตาจะชวยเพ มผลผลตและคณภาพเน/อปลา 4. การผลตปลานลเชงพาณชยระบบปดท�เปนมตรกบส�งแวดลอมเปนการลดการใชสารเคมและยารกษา

โรคตางๆ ชวยเพ มผลผลตปลานลท มตนทนต าไมทาลายส�งแวดลอม

5. สามารถปองกนโรคเปนการลดการใชสารเคมและทาใหไดผลผลตปลานลท มความปลอดภย

6. ผลของชนดฟอสเฟต เกลอ และระดบความเปนกรดดางท�เหมาะสมทาใหไดคณภาพของเน/อปลานลแล

แชแขงด ปลอดภยเปนท ยอมรบในมาตรฐานการสงออก 7. สามารถผลตปลานลท มคณภาพและปลอดภยตอผบรโภค สามารถเพ มมลคาสนคาและเพ มการสงออก

� เพ�มผลผลตปลานลท�มคณภาพ สามารถแขงขนในการสงออก �

โครงการวจย

การพฒนาระบบการผลตปลานลเพ อเขาสมาตรฐานการสงออก

20

21

ผลสาเรจและความคมคาของการวจยตามแผนการบรหารงาน และแผนการดาเนนงาน

ตลอดแผนงานวจย

ผลสาเรจท ได/คาดวาจะได (สอดคลองกบวตถประสงค) ประเภทของ

ผลสาเรจ

1. เพ�อเปนแนวทางในการผลตปลานลท�ไดผลผลตสงแตใชตนทนต�า G 2. ผลลพธจากวจยการพฒนาการเล� ยงปลานลใหปลอดภยจากการปนเป� อน

ของกล�นไมพงประสงคจะนาไปสการการพฒนากระบวนการผลตสตวน� าใหมคณภาพ ผบรโภคมความปลอดภย และเพ�มมลคาสนคาเกษตรเพ�อการสงออกในอนาคตได

G

3. เพ�อนาองคความรท�ไดจากการศกษาเปรยบเทยบระหวางการเล�ยงปลานลอยางเดยวกบการเล� ยงปลานลรวมกบการปลกพชผกแบบไมใชดน เปนแนวทางในการเพ�มผลผลตของปลานลรวมกบการปลกพชผก

G

4. เพ�อศกษาสถานการณของโรคปลานลในปจจบนและแนวทางแกไขของเกษตรกร

P

5. เพ�อคดเลอก probiotic ท�เหมาะสมเสรมอาหารปลานล I 6. เพ�อศกษาแนวทางจดการสขภาพปลานลใหแขงแรงปลอดโรค I 7. สามารถถายทอดองคความรเก�ยวกบโรคปลานลและแนวทางปองกนโรค

ในการเล� ยงปลานล เพ�อยกระดบมาตรฐานฟารมและลดผลกระทบส�งแวดลอม ใหแกเกษตรกรเพ�อเปนประโยชนตอเกษตรกรผเล�ยงปลา

G

8. ทราบชนดของสารผสมฟอสเฟตท�เหมาะสมตอผลผลตและคณภาพของเน�อปลานลแลแชแขง

P

9. ทราบสภาวะท�เหมาะสมของการใชฟอสเฟตในปลานลแลแชแขง I 10.สามารถควบคมคณภาพของเน�อปลานลแลท�เกบในสภาวะตางๆได ชวยใหผลผลตปลานลแลแชแขงมคณภาพเปนท�ยอมรบ เกบไดนานข�น

และชวยเพ�มมลคาเพ�อการแขงขนและสงออกตอไป G

11. ศกษาผลของสาหรายเตาตอระบบตานอนมลอสระและเอนไซมกาจดสารพษในปลานล

I

12.หากลมสารสาคญของสาหรายเตาท�มผลตอระบบตานอนมลอสระ G

22

13.ถายทอดองคความรท�ไดรบจากงานวจยประโยชนของสาหรายเตาสชมชนและภาคธรกจ

G

14. นาองคความรท�ไดมาเปรยบเทยบระหวางการเล� ยงปลานลอยางเดยวกบการเล�ยงปลานลรวมกบการปลกพชผกแบบไมใชดน

I

15.เพ�อเปนแหลงขอมลทางวชาการ ในการสงเสรมความรแกเกษตรกร สถาบนการศกษาและบคคลท�วไปท�สนใจ

I

16. เพ�อเปนแนวทางในการเพ�มผลผลตของปลานลรวมกบการปลกพชผก I 17. เพ�อเปนแนวทางในการประกอบอาชพ หรอเปนการหารายไดการเพ�ม

ผลผลตของปลานลรวมกบการปลกพชผกเสรมแกเกษตรกร I

18.ชวยลดอตราการตดเช�อกอโรคในปลานลและลดการใชยาปฏชวนะ G

P = ผลสาเรจเบ�องตน (preliminary results) I = ผลสาเรจปานกลาง (intermediate results) G = ผลสาเรจตามเปาหมายท�แสดงผลกระทบได (goal results)

23

การตรวจเอกสาร

ภาพท� 1 ปลานล (Oreochromis niloticus) ท มา: นงเยาว (2550)

ปลานล (Nile tilapia) เปนปลาน� าจดชนดหน ง ในวงศปลาหมอส (Cichlidae) มช อ

วทยาศาสตรวา Oreochromis niloticus (วกพเดย สารานกรมเสร, 2556ก) (ภาพท 1) เปนปลาท รจกกนอยางแพรหลาย และไดรบความนยมในการเพาะเล�ยงอยางกวางขวาง เพราะสามารถขยายพนธไดเองในบอเล� ยง ใหลกดก เล� ยงงาย และเจรญเตบโตเรว ปจจบนมความตองการบรโภคปลานลท�งตลาดในทองถ น ในเมอง หรอแมกระท งตลาดในตางประเทศ ไดเพ มปรมาณมากข�นเปนลาดบ ดงน�นเพ อใหเกษตรกรไดปลานลสายพนธดมาเล� ยง กรมประมงจงไดดาเนนการปรบปรงสายพนธปลานลในดานตางๆ เชน การเจรญเตบโต ปรมาณความดกของไข ผลผลต และความตานทานโรค เปนตน ท�งน� เพ อผเล� ยงปลานลจะไดมความม นใจในการเล� ยงปลานล เพ อเพ มผลผลตสตวน� าใหเพยงพอตอความตองการของผบรโภค (อดม, 2549)

ลกษณะท�วไปของปลานล อดม (2547) รายงานวาปลานลเปนปลาน� าจดชนดหน งอยในตระกลซคลด (Cichlidae) ท มความอดทน สามารถปรบตวใหเขากบธรรมชาตไดงาย ปลานลมรปรางลกษณะคลายกบปลาหมอเทศ ลาตวส�น แบนขาง แตลกษณะพเศษของปลานลคอ รมฝปากบนและลางเสมอกน บรเวณแกมมเกลด 4 แถว สของลาตวจะเปล ยนไปตามสภาพแวดลอมของแหลงท อยอาศย คอต�งแตสดาออนจนถงสเขยวดา ทองสขาว ท ลาตวมลายพาดขวางประมาณ 9 – 10 แถบ ต�งแตหวจรดโคนหาง ครบหลง ครบกนและครบหางมจดสขาวและเสนสดาตดขวางมเกลด 3 แถวท บรเวณแกมและอก 1 แถวท บรเวณเหนอเสนขางลาตวเลกนอย ครบหลงมอนเดยวยาวจรดถงคอดหาง ครบหลงประกอบดวย

24

กานครบแขง 15 – 18 อนและกานครบออน 12 – 14 อน ครบกนประกอบดวย กานครบแขง 3 อน และกานครบออน 9 – 10 อน ครบหางตดตรงบนแถบเสนขางลาตวมเกลด 33 เกลด ทางดานขางมเกลดตามแนวเฉยง จากตอนตนของครบหลงลงมาถงเสนขางลาตว 5 เกลด และจากเสนขางลาตวลงมาถงสวนหนาของครบกน 13 เกลด ตรงกลางเกลดมสเขม บรเวณปลายออนของครบหลง ครบกน และครบหางมจดสขาวและเสนสดา ตดขวางดคลายลายขาวตอกอย โดยท วไปท กระดกแกมมจดสเขมอย 1 จด ลกษณะฟนบรเวณขากรรไกรและคอหอยจะมหลายขนาด ต�งแตคอนขางหยาบจนถงละเอยด เหงอกมซ กรองประมาณ 15 – 17 อน คณสมบตและนสยของปลานล

ปลานลมนสยชอบอยรวมกนเปนฝง (ยกเวนเวลาสบพนธ) ในแหลงน�าจดและน�ากรอย เปนปลาท มคณสมบตพเศษ มความอดทน ปรบตวเขากบสภาพแวดลอมไดด สามารถทนตอความเคมไดถง 20 สวนในพน (อาพล และอารย, 2532) สอดคลองกบการศกษาของกฤษณพนธและคณะ (2543) ท พบวา ปลานลสายพนธจตรลดา 2 สามารถดารงชวตและเจรญเตบโตไดดในน� าท มความเคมต�งแต 5 – 20 สวนในพน โดยสามารถมชวตอยในชวงการเปล ยนแปลงของอณหภมกวางมาก ต�งแต 11 – 42 องศาเซลเซยส และความเปนกรดเปนดาง (pH) ระหวาง 4.0 – 11.0 โดยพบวา ชวงอณหภมและความเปนกรด-ดางท เหมาะสมอยระหวาง 28 – 35 องศาเซลเซยส และ 7.0 – 10.0 ตามลาดบ ในสภาวะท มปรมาณออกซเจนต าถงระดบ 2.6 มลลกรมตอลตร ปลานลสามารถทนได แตจะมผลตอการเจรญเตบโต (ทศนย, 2544) ปลานลเปนปลาท มความตานทานตอโรคสง สามารถเล�ยงไดอยางหนาแนน สามารถเจรญเตบโตดวยอาหารธรรมชาตและอาหารสาเรจรป (สภาพ และธระยทธ, 2547) ในดานอปนสยการกนจดวา เปนปลาท กนไดท�งพชและสตว (omnivorous) แตโดยสวนมากพบวา กนแพลงกตอนพชเปนอาหาร และสามารถใชประโยชนจากกลมพชสาหรายสน� าเงนแกมเขยวได โดยปลานลจะออกหากนเวลากลางวน สวนเวลากลางคนกนอาหารเลกนอยหรอไมกนเลย ลกปลานลขนาดเลกกวา 6 เซนตเมตร สามารถกนอาหารไดหลากหลายและเม อโตข�นกสามารถยอมรบอาหารเมดไดด (ทศนย, 2544) นสยการกนอาหาร

ปลานลสามารถกนไดท�งสตว และพชรวมท�งซากพชท เนาเป อย รวมท�ง สาหราย โรตเฟอร สตวหนาดน และแพลงคตอนสตว เชน ตวออนของแมลงน� า และไรน� ากนต�งแตระดบผวน� าไปถงพ�นทองน� า นอกจากน�สามารถฝกใหปลานลกนอาหารเมด หรออาหารผสม และเศษอาหารไดงาย (อดม, 2549)

25

การเพาะเล$ยงปลานล

การเล� ยงปลาในกระชงเปนรปแบบการเล� ยงท ใหผลผลตสง กอใหเกดประโยชนสงสดในเชงเศรษฐศาสตร และการใชประโยชนจากแหลงน� าท วไป อกท�งยงชวยใหผท ไมมท ดนทากนสามารถหนมาเล�ยงปลาได หากปลอยปลาในอตราท เหมาะสม จะทาใหปลามอตราการเจรญเตบโตท ดข�น สามารถชวยลดระยะเวลาการเล� ยงใหส� นลงไดสะดวกในการดแลจดการการเคล อนยาย รวมท�งการเกบเก ยวผลผลต และมการลงทนต ากวารปแบบการเล�ยงอ นๆ ในขณะท ผลตอบแทนตอพ�นท สง อยางไรกตาม การเล�ยงปลานลในกระชง อาจจะมขอเสยอยบาง เชน ปญหาโรคพยาธท มากบน� า ซ งไมสามารถควบคมได อาจกอใหเกดปญหาเร องสภาพแวดลอม หากไมมการคานงถงปรมาณ และท ต�งของกระชง ตลอดจนความเหมาะสมของลาน�า (นตยสารการเกษตร, 2550) คณภาพน$าในการเล$ยงปลานล คณสมบตของน� าท จะนามาใชในการเล�ยงปลา นบวามความสาคญเพราะเปนปจจยในการดารงชวตของปลา หากปลาไดอาศยอยในน� าท มคณสมบตดมความเหมาะสม กจะทาใหปลาดารงชวตอยไดเปนปกต การเจรญเตบโตด มสขภาพสมบรณแขงแรง ปราศจากโรค และปรสต ดงน�น การเล� ยงปลาใหไดผลผลตท มประสทธภาพสงน�น ควรคานงถงการจดการ ใหน� าในบอมคณสมบตท ด และมความเหมาะสมตอการดารงชวตของปลาเปนสาคญ สาหรบคณสมบตของน� าท เหมาะสมตอการเล�ยงปลามดงน� (ศนยวจย และพฒนาประมงน�าจดตาก, 2553) มลสกรและมลภาวะท�เกดข$น

ขอมลจากสานกงานปศสตวจงหวดระบวา ในป พ.ศ. 2549 มจานวนฟารมสกรท�งสกรขนและสกรพนธ 33,939 ฟารม จงหวดท มฟารมสกรมากท สด คอ จงหวดนครปฐม มจานวนมากกวา 2,000 ฟารม จงหวดท มจานวนสกรมากท สด คอ จงหวดราชบร มจานวน 1,608,296 ตว ฟารมสวนมากมกต�งใกลแหลงน�าและปลอยมลและของเสยลงแมน�าโดยตรงโดยไมผานการบาบดกอน

ปญหามลภาวะท เกดข� นในฟารมเล� ยงสกรมผลกระทบตอสขภาพคน สตวเล� ยง และส งแวดลอม ท สาคญไดแก

1. กล นเหมนและกาซพษ ปฏกรยาของแบคทเรยในการยอยสะลายส งขบถายของสกรท เกดข�นในสภาพใชออกซเจน ผลท ไดคอ กาซคารบอนไดออกไซด ไนไตรท ไนเตรท สารประกอบไนโตรเจน และสารประกอบซลเฟต สวนในสภาพไมใชออกซเจน ผลท ไดคอ กาซมเทน แอมโมเนย ไฮโดรเจนซลไฟด และคารบอนไดออกไซด (Miller, 1980) โดยเฉพาะกาซแอมโมเนยและไฮโดรเจนซลไฟด ซ งเปนพษตอคนและสกรท เล�ยง

26

1.1. ผลกระทบตอผเล� ยงและผท อยอาศยบรเวณใกลเคยง ถากาซแอมโมเนยมความเขมขนในอากาศ 40 ppm ผท ไดรบจะเกดอาการระคายเคองตา จมก คอ เม อสมผสนานเกน 20 นาท และถามความเขมขนในอากาศ 400 ppm ผท ไดรบจะแสดงอาการเวยนศรษะ มอาการทางประสาท เปนปอดบวมไดงายเม อสมผสภายใน1ช วโมง ถาอณหภมในอากาศสงข� น กล นจะย งเพ มข�น สวนกาซไฮโดรเจนซลไฟดหากมความเขมขนในอากาศ 500 ppm ผท ไดรบจะแสดงอาการคล นเหยน ข�ตกใจ และสลบเม อสมผสภายใน 30 นาท และท ความเขมขนในอากาศมากกวา 600 ppm เม อสมผสจะตายอยางรวดเรว

1.2. ผลกระทบตอสกรท เล� ยงในฟารม เม อไดรบกาซแอมโมเนยท ความเขมขนในอากาศ 50 ppm อาจทาใหผลผลตสกรลดลง ตดโรคปอดบวมไดงายเม อไดรบตอเน องเปนเวลานาน และถาความเขมขนในอากาศมากกวา 300 ppm จะแสดงอาการระคายเคองจมก ปาก หายใจไมสม าเสมอ หอบ ส น สวนกาซไฮโดรเจนซลไฟดท ความเขมขนในอากาศ 20 ppm เม อไดรบจะมอาการกลวแสง เบ ออาหาร ตกใจงาย และถาความเขมขนในอากาศ 200 ppm จะแสดงอาการน� าทวมปอด หายใจลาบาก สลบ และตาย ( พนทพา, 2539 )

2. เปนแหลงเพาะเช�อโรค หนอน แมลงวน และยง มลสกรท สะสมอยในฟารมนอกจากมกล นแลวยงเปนแหลงแพรเช�อมาสคน เชน โรคทองรวง (สภทร, 2531) โดยมแมลงวนท เกดข�นในฟารมเปนพาหะนาโรคมาสคน อกท�งแมลงวนจะสรางความราคาญใหแกสกรท เล� ยง ในกรณท สกรมบาดแผล แมลงวนจะเขาไปกนเน�อเย�อบาดแผลทาใหแผลหายชา (อดมและบญเสรม, 2526)

3. ทาลายส งแวดลอมในฟารมและบรเวณใกลเคยง ของเสยท เกดข�นจากฟารมเล� ยงสกร โดยเฉพาะมลเหลว ปสสาวะ รวมท�งน�าลางคอก ถามวธการจดการไมเหมาะสมจะไหลลงส ค คลอง หนอง และบงท อยใกลฟารม เกดการปนเป� อนจากส งขบถายของสกร ทาใหไมสามารถนามาอปโภคบรโภคได แหลงเพาะเล�ยงสตวน�าตามธรรมชาตถกทาลาย เน องจากน� าเนาเสย ทาใหจานวนสตวน�าลดลง ความรนแรงของปญหาน�จะเพ มข�นในชวงฤดฝน

ดงจะกลาวไดวาสวนประกอบทางเคมและปรมาณมลสกรท ขบถายออกมาข�นอยกบปจจยหลายประการไดแก อาย น� าหนกตว พนธ อาหาร ปรมาณน� าท กน ความสามารถในการยอยใชอาหาร ส งแวดลอม และการจดการเก ยวกบของเสย (ตารางท 1) ส งขบถายของสกรจะมมลเปนองคประกอบอยประมาณ 46 เปอรเซนต และปสสาวะ 54 เปอรเซนต เม อคดเปนสดสวนของน� าหนกสด แตหากคดเปนน� าหนกแหงจะมมล 77 เปอรเซนต และปสสาวะ 23 เปอรเซนต มลจะมความเปนกรดดางประมาณ 7.2-8.2 สวนประกอบทางเคมของมลจะมการเปล ยนแปลงอยางรวดเรวภายหลงขบถายออกมาแลว (Mullre, 1980)

27

ตารางท� 1 สวนประกอบทางเคม (เปอรเซนต) ของส งขบถายของสกร

ชนดของ

ส�งขบถาย ความช$น

อนทรย

วตถ ไนโตรเจน ฟอสฟอรส โพแทสเซยม

มล 82.0 16.0 0.6 0.5 0.4 ปสสาวะ 94.0 2.5 0.4 0.05 1.0 ดดแปลงจาก: กรมวชาการเกษตร (2540)

หลกการทางานของกระบวนการยอยสลายแบบไมใชอากาศ (Anaerobic Digestion)

ประกอบไปดวย 3 ข�นตอน ดงน�

ข$นตอนท� 1 Hydrolysis ข�นตอนน� อนทรยสารท อยในรปโมเลกลใหญ แบคทเรยไมสามารถจะยอยสลายไดทนท จาเปนท จะตองมการทาใหเกดการแตกตวเปนโมเลกลเลกเสยกอนโดยมเอนไซมท ปลอยมาจากแบคทเรยชวยเรงการแตกตวของโมเลกล อาจจะมโมเลกลของอนทรยสารบางชนดถกดดซมเขาสเซลลของแบคทเรยไดโดยตรง โดยไมตองทาใหเกดการแตกตวกอน

ข$นตอนท� 2 Acidogenesis ข�นตอนน�แบคทเรยจะทาการยอยสลายโมเลกลท แตกตวจาก

โมเลกลใหญท มาจากข�นตอนแรกใหเปนกรดอนทรย (Organic Acid) ซ งไดแก Acetic Acid, H2O และ CO2 เปนตน แบคทเรยทใชน� เปนแบคทเรยท อยไดท� งในสภาพท มออกซเจนหรอไมมออกซเจน หรออาจเรยกวาเปนพวก Acid Former Bacteria

ข$นตอนท� 3 Methanogenesis ในข�นตอนน�แบคทเรยอกกลมหน ง ซ งเรยกวา Methanogens

หรอ Methane Forming Bacteria จะทาการเปล ยน Acetic Acid และกาซไฮโดรเจนเปนกาซมเทน และกาซคารบอนไดออกไซด แบคทเรยพวกน� เปนชนดท ตองอยในสภาพท ไรออกซเจนจรง ๆ (Obligate Anaerobic Bacteria) ในปรมาณกาซมเทนท เกดข�นในข�นตอนน�จะข�นอยกบปรมาณของ Acetic Acid เน องจากปฏกรยาตอไปน�

CH3 COOH CH4 + CO2

CO2 + 4H2 CH4 + 2H2O

28

จากกระบวนการยอยสลายแบบไมใชอากาศขางตน ผลพลอยไดท เกดข�น คอ กาซชวภาพองคประกอบของกาซชวภาพประกอบไปดวยกาซหลายชนด ซ งสวนใหญเปนกาซมเทน (CH4) 50 - 70 เปอรเซนต และกาซคารบอนไดออกไซด (CO2) 30 - 50 เปอรเซนต สวนท เหลอเปนกาซอ นๆ เชน แอมโมเนย (NH3), ไฮโดรเจนซลไฟด (H2S) และ ไอน�า (H2O) เปนตน น$ามลหมกและกากเหลอจากการหมกมลสกร สวนของมลสกรท ผานการหมกแบบไรอากาศแลว จะถกหมกยอยในระยะเวลาหน ง หลงจากน�นจะถกดงออกมาดานทายของบอหมก ซ งน�ามลหมกน� มคณสมบตท สามารถนามาใชเปนปยไดทนทหากมแปลงปลกพชอยในบรเวณเดยวกน

น� ามลหมกน� จะเปนของเหลวขนท เกอบไมมกล น ธาตคารบอนท มอยในสารอนทรยจะลดลง ทาใหอตราสวนของ C:N แคบลงกวาท มอยเดมในมลสตว สวนธาตไนโตรเจน พบวามการเปล ยนรปเปนสารประกอบแอมโมเนยซ ง พชสามารถนาไปใชไดดกวาอยในรปไนเตรท ละลายน� าไดงาย เม อวเคราะหสวนของน� ามลหมกพบวามสวนประกอบ ดงน� สวนประกอบทางเคมท ไดมคาดงตารางท 2 และยงมสารอนทรยสวนท สลายตวตอไปไดในดนและคอยๆ ปลดปลอยธาตอาหารอ นๆ ใหพชในระยะยาวไดดวย

ตารางท� 2 สวนประกอบทางเคมของน�ามลหมกท ผานระบบบาบดแบบไรอากาศ

องคประกอบ สดสวน (เปอรเซนต)

น�า 86.2 วตถแหง 13.8

ไนโตรเจน 0.373 ฟอสฟอรส 0.347

โพแทสเซยม 0.208 ท�มา : กรมปศสตว (2551)

สวนของน� ามลหมกเม อนามาผานลานแยกตะกอน จะไดสวนของกากตะกอนท ตากแหง

หรอท ใชเปนปยอนทรย ซ งมธาตอาหารท วเคราะหได ดงตารางท 3 และมการนาไปใชประโยชนในการทาเปนปยสาหรบการปลกพชไรและพชผก แตเน องจากองคประกอบท มอยยงมธาตอาหารท เหมาะสม จงควรนามาใชเปนแหลงวตถดบสาหรบผลตอาหารสกร เพ อใชในฟารมได

29

ตารางท� 3 สวนประกอบทางเคมของกากเหลอจากการหมกมลสกร

ธาตท�วเคราะห คาท�วเคราะหได

(เปอรเซนตตอน$าหนก)

ไนโตรเจน 2.60 P2O5 0.49 K2O 0.25 Fe 0.18 Zn 0.21 Cu 0.15 Mn 0.06

ท�มา : สกญญา และ คณะ (2550)

กากเหลอจากการหมกมลสกร

กากเหลอจากการหมกมลสกร มคณสมบตท สามารถนาไปเปนปยอนทรยเพ อใชในการเพาะปลกพชได เน องจาก พบวายงมสวนประกอบของไนโตรเจนคอนขางสง แตอกแนวทางหน งซ งเปนท นาสนใจในปจจบน คอ การนากากเหลอจากการหมกสกรไปเปนสวนผสมในสตรอาหารปลาในปจจบนมเกษตรกรผเล� ยงปลาเพ มข�นเปนจานวนมากเน องจากความนยมในการบรโภคปลาสง จากการศกษาพบวาประชากรในเขตภาคเหนอมอตราการบรโภคสตวน� าจดตอคนตอปสงถง 32 กโลกรม (Piumsombun, 2001) จากขอมลของสหกรณผเพาะเล� ยงสตวน� าจดจงหวดเชยงใหม พบวาความตองการสตวน�าประเภทปลาน�าจดในจงหวดเชยงใหมสงถง 40,000 กโลกรมตอวน (เทพรตน และคณะ, 2545) ปลาท นยมเล�ยงและมความสาคญทางเศรษฐกจมาก คอปลานลเน องจากเปนปลาท สามารถขยายพนธไดงาย เจรญเตบโตเรว ปรบตวกบสภาพแวดลอมไดด โดยในป พ.ศ. 2547 พบวา ประเทศไทยมผลผลตปลานลท�งหมด 160,241 ตน มาจากผลผลตจากการเล�ยงในบอดนมากท สดเทากบ 131,181 ตน และมแนวโนมจะเพ มสงข�นเน องจากเปนปลาท มราคาด ไมประสบกบปญหาเร องโรคระบาด ทาใหเปนท นยมบรโภคและเล�ยงกนอยางแพรหลาย

โดยปจจบนปลานลสามารถจดเปนสนคาสงออกไปสตางประเทศในลกษณะของปลาแลเน�อ โดยตลาดท สาคญๆ อาท ประเทศญ ปน สหรฐอเมรกา อตาล เปนตน (กรมประมง, 2547) แตในการเล� ยงปลาจะมตนทนคาอาหารสง ตนทนคาอาหารเปนตนทนหลกในการเล� ยงสตวน� า เวยง (2542) การเล� ยงปลาสลดตองใชตนทนคาอาหาร 64 เปอรเซนต ปลาชอน 77 เปอรเซนตและ

30

กงกลาดา 85 เปอรเซนต ของตนทนท�งหมด สวนในการเล�ยงปลานลในกระชงมตนทนคาอาหารเฉล ย 69.5 เปอรเซนต ดงน�นหากลดตนทนคาอาหารลงจะทาใหไดกาไรจากการเล�ยงปลามากข�น ซ งจะชวยเสรมรายไดรวมกบปลาแกผเล�ยงสกรไดเปนอยางมาก

รวมท�งสามารถนากากเหลอจากการหมกสกรไปขายหรอเปนสวนประกอบในการผลตอาหารปลาท มตนทนต าลงเน องจากของกากเหลอจากการหมกสกรมคา ไนโตรเจน 2.6 เปอรเซนต (คาโปรตนประมาณ 16.25 เปอรเซนต) ซ งมคามากพอท จะนามาเปนสวนประกอบในสตรอาหารปลาได อทย (2530) รายงานวา การนามลสกรระยะรน-ขน ตากแหง ซ งมโปรตนประมาณ 22 เปอรเซนต นาไปบดละเอยดผสมกบอาหารเล� ยงสกรขน 15 เปอรเซนต พบวา ไมทาใหประสทธภาพการผลตของสกรลดลงและการหมกมลสกรกบวตถอาหารชนดอ น เชน ขาวโพด ในสภาวะไรอากาศเปนเวลาอยางนอย 5 วน จะชวยกาจดเช�อโรคและกล นมลสกรลงได และสามารถใชแทนอาหารเล�ยงแมสกรพนธไดถง 2 ใน 3 สวน โดยไมทาใหสมรรถภาพการสบพนธของแมสกรเสยไป (อทย, 2530; อภพรรณและคณะ, 2541) สวนของน� ามลหมกเม อนามาผานลานแยกตะกอน จะไดสวนของกากตะกอนท ตากแหง หรอท ใชเปนปยอนทรย ซ งมธาตอาหารท วเคราะหได ดงตารางท 3 และมการนาไปใชประโยชนในการทาเปนปยสาหรบการปลกพชไร และ พชผก แตเน องจากองคประกอบท มอยยงมธาตอาหารท เหมาะสม จงควรนามาใชเปนแหลงวตถดบสาหรบผลตอาหารสกรเพ อใชในฟารมได

โรค และการปองกนโรค

การเล�ยงปลาในปจจบนปญหาท สรางความเสยหายใหแกผเล�ยงอยเสมอ คอ ปญหาปลาเปนโรค โรคท เกดกบปลาน�นหมายถง พวกไวรส แบคทเรย สตวเซลลเดยว และพวกหนอนท อนตรายตอปลาโดยตรง โดยเขาทาลายอวยวะของปลา เชน ไต ตบ และยงทาลายอวยวะภายนอก เชน เหงอก และลาตวของปลาอกดวย ซ งจะทาใหเกดโรค และตายในเวลาตอมา นอกจากน� โรคปลา ยงเกดข�นเน องจากสภาพแวดลอม และอาหารไดอกทางหน งดวย ในการเกดโรคของปลาในแตละคร� ง โดยเฉพาะอยางท เกดจากเช�อแบคทเรย จะสรางความเสยหายใหกบเกษตรกรไมมากกนอย ท�งน� เปนเพราะวาการท ผเล� ยงจะรวาปลาเปนโรคกตอเม อปลาตายลอยข�นมาใหเหน เม อปลอยใหปลาเปนโรคแลว การรกษาตองใชเวลา และในระยะท ทาการรกษาอยน�น ยอมมการสญเสยปลาไปดวย วธท ดท สด คอ การกาจดตนเหตตางๆ ท ทาใหปลาเปนโรค ดงน�น การแกไขหาวธการ ท จะไมใหปลาเกดโรคดกวา ท จะปลอยใหปลาเกดโรคแลวทาการรกษา เพราะการนอกจากจะไมคอยไดผลแลวยงทาใหตองสญเสยปลาท เล�ยง และเงนทนอกมาก (อดม, 2549)

31

สาเหตของการเกดโรค

1. น� า เปนสาเหตใหปลาเกดโรค คอ น� าเสยเชน น� ามกล นเหมน มออกซเจนนอยไมพอกบ

ความตองการของปลา หรอน� ามคารบอนไดออกไซดมากเกนไป สาเหตท ทาใหน� าเสยอาจมาจากการปลอยปลาลงเล�ยงในบอหนาแนนเกนไป ใหอาหารมากเกนไปจนอาหารท เหลอน�นบดเนา หรออาจจะเกดจากของเสย หรออาจจะเกดจากของเสยท ปลาถายออกมาแลวสะสมกนอยมากๆ เน องจากไมมการถายเทน� าในบอจนเกดการเนาเสย ในกรณท น� าเสยมากๆ จนทาใหออกซเจนในน� าไมมเลย จะทาใหปลาตายได หากชวยเหลอไมทน นอกจากน�น� าท มความเปนกรด หรอเปนดางมากเกนไปมสวนทาใหลกปลาตายไดทนท หรอทาใหลกปลาเปนโรคท เกดจากเช�อแบคทเรยได หรอการเจรญเตบโตของปลาไมเปนไปตามปกต

2. ความบอบช�า อาจเกดจากบาดแผลท เกดข�นในระหวางการจบ หรอการขนยาย ซ งจะทาใหปลาออนแอรบเอาเช�อแบคทเรย และเช�อราไดงาย โดยเฉพาะลกปลาท ตองขนยายในระยะทางไกลๆ โดยใชถงพลาสตก หรอถง ไมควรใสปลาจนหนาแนนเกนไป เพราะปลาอาจบอบช� ามาก รางกายออนเพลย และมโอกาสตายไดในเวลาตอมาดงน�น ในขณะลาเลยงควรใสเกลอในปรมาณ 0.1-0.2 เปอรเซนต หรอใสยาเหลองเขมขน 1-3 ppm อาจชวยลดอตราการตายได และท สาคญ กอนปลอยปลาลงเล�ยงในบอควรระวงวาอณหภมในถง กบน�าในบอไมควรแตกตางกนมากนก

3. ความหนาแนนของปลา การปลอยหนาแนนน�นอาจไมมปญหาในระยะท ปลายงมขนาดเลกอย แตเม อปลามขนาดใหญข�นความหนาแนนของปลากเพ มข�น ทาใหออกซเจนไมพอกบความตองการของปลา น�าเสยไดงายท�งน� เพราะปลาทกตวตองใชออกซเจนในการหาย และขณะเดยวกนกตองถายของเสยเชน กาซคารบอนไดออกไซด และมลปลาท ออกมาดวย ซ งเม อมปลามากของเสยท ถายออกมากมากเชนเดยวกน เม อสภาพไมดแลว ปลากจะไมคอยกนอาหาร การเจรญเตบโตไมด และยงทาใหปลาไมคอยแขงแรง เกดโรคไดงาย ฉะน�น ควรปลอยปลาลงเล�ยงในอตราท เหมาะสมท สด (ม นสน และไพพรรณ, 2536)

4. โรคท เกดจากปรสต ปรสตเปนปจจยสาคญอยางหน งท ทาใหเกดโรคในสตวน� า เน องจากปรสตสวนมากสามารถเขาสปลาไดโดยตรง หรออาจแฝงตวมากบส งมชวตชนดอ นๆ ท ปลากนเปนอาหารไดดงน�น การกาจด และการปองกนปรสตเหลาน�น ไมใหเขามาสตวปลา ปรสตท พบในปลามต�งแตสตวเซลลเดยวขนาดเลก หนอนพยาธ ไปจนถงปรสตเปลอกแขงท มขนาดใหญ สามารถมองเหนไดดวยตาเปลา ซ งในแตละกลม จะมความจาเพาะเจาะจงกบชนดของปลาแตกตางกนไป ปรสตบางชนดมความจาเพาะเจาะจงกบปลาเจาบานมาก พบไดในปลาเพยงไมก ชนด ในขณะท ปรสตบางชนดมความจาเพาะเจาะจงกบเจาบานนอยมาก สามารถพบไดในปลาหลายชนด ทาให

32

การกระจายของปรสตมความแตกตางกนไป และสงผลตอการเกดโรคในปลาแตกตางกนดวยการศกษาเก ยวกบปรสตท พบในปลานล และกอใหเกดโรคสวนใหญจะเปนปรสตท พบเกาะอยภายนอก สวนปรสตภายในพบนอย และไมคอยมผลกระทบตอสขภาพของปลานล ตวปรสตท เกดกบปลามอยหลายชนด ซ งจะเกาะตดตามตวปลา พบไดท�งภายนอก และภายใน บางชนดกทาใหปลาตายโดยตรง บางชนดทาใหปลามบาดแผล เจบปวดระคายเคอง ออนแอ เสยการทรงตว และมบางชนดถาเกดข�นมากๆ จะทาใหปลาไมเจรญเตบโต และทาใหเกดปญหาตอการเล�ยงปลานลได

5. โรคท เกดจากเช�อแบคทเรย เกษตรกรผเล� ยงปลานลสวนใหญ มกประสบปญหาการตายของปลาท รนแรงในปลาขนาดใหญอายต�งแต 3-4 เดอน หรอขนาดต�งแต 200-800 กรม ซ งการตายของปลามกจะเกดในชวงหนารอนไปจนถงตนฤดฝน นบต�งแตเดอนมนาคมจนถงเดอนกรกฎาคมของทกป ลกษณะอาการของปลาท เร มแสดงความผดปกต จะกนอาหารนอยลง เม อเวลาผานไป 3-4 วน ปลาบางสวนจะเร มวายน� าเช องชาท ผวน� า ลาตวอาจมสคล� า หรอมบาดแผลตามผวหนง ครบ และเกลด บางตวครบห ครบอก ครบหางกรอน และตกเลอดบรเวณโคลนครบ ทองบวมน� าเลกนอย บางตวแสดงอาการตาโปน หรอตาขนออกมา (ภาพท 2) บางคร� ง จะพบรวมกบการวายน� าควงสวานไรทศทางท บรเวณผวน� า ในปลาท เล� ยงในบอดน ปลาท ปวยสวนใหญจะลอย และเร มทยอยแสดงอาการความผดปกตดงกลาว และทยอยตายโดยเฉพาะอยางย งบรเวณทายบอ (ภาพท 3) อตราการตายอาจสงถง 60-70 เปอรเซนต หรอปลาท เล�ยงในกระชง อตราการตายอาจสงถง 85-90 เปอรเซนต ภายใน 5-7 วน นบต�งแตปลาแสดงอาการ เม อทาการผาตรวจดความผดปกตภายในชองทองพบวา มน�าสเหลองทะลกออกมา ตบมสซด เกดการตกเลอด และอกเสบ ถงน�าด และมามบวมโตมาก

ภาพท� 2 การตายของปลาท มสาเหตมาจากเช�อแบคทเรย Streptococcus agalactiae ท มา: ประพนธศกดr และนนทวทย, (2555)

33

ภาพท� 3 การตายของปลาท มสาเหตมาจากเช�อโรคท กาลงระบาดอยในปจจบน ท มา: ประพนธศกดr และนนทวทย, (2555) การตรวจวนจฉยโรคในหองปฏบตการเช�อแบคทเรย Streptococcus agalactiae เกษตรกรสวนใหญพยายามใชยาปฎชวนะ และสารเคมบางชนดในการรกษา แตไมสามารถหยดย �งการตายของปลาได โดยปลายงแสดงการตายตอเน อง และรนแรง จนเกษตรกรสวนใหญขาดทนอยางหนก นอกจากตดเช�อ Streptococcus แลวยงพบวา มเช�อแบคทเรยชนดอ น ท สงผลใหปลาเกดโรคไดเชน โรคท เกดจากเช�อแบคทเรย Aeromonas sp. กอใหเกดโรค Bacteria Hemorrhagic Septicemia หรอ Motile Aeromonas septicemia โรคเกลดต�งพอง โรคตกเลอด โรคทองบวม โรคท เกดจากเช�อน�พบไดในปลาน�าจดท วโลก เช�อน�จะแพรกระจายอยในน�าจดท วไป และพบมากในน� าท มปรมาณสารอนทรยมาก การตดเช�อแบคทเรยชนดน�มกเปนการตดเช�อแบบแทรกซอน (Secondary infection) อาการอาจมความแตกตางกนไปตามชนดปลา อาการโดยท วไปคอ ปลาจะไมกนอาหาร เฉ อย สญเสยการทรงตว ครบหลดกรอน เกดบาดแผล และบางคร� งพบเช�อราพวก Saprolegnia sp. เกาะท บาดแผล ปลาท ตดโรคอาจมการสะสมของเหลวจนทองบวมน� า บางคร� งจะเหนเกลดปลาต�งพองข�น ตาโปน โรคตดเช�อแบคทเรย Streptococcus spp. ปลานลท ตดเช�อแบคทเรยชนดน� จะมตาขนขาว วายน� าชาๆ ลอยน งๆ รอบๆ ชองขบถายจะบวมแดง โดยสวนใหญปลาท ตดเช�อแบคทเรยน� จะมผลตอตา ปลาจะเกดการตาโปน หรอตกเลอดบรเวณตา มกพบระบาดในฤดหนาว

34

โรคตวดาง Flexibacter columnarie พบในปลานลท เล�ยงในน� าจด สวนปลานลท เล� ยงในน� ากรอยจะเปนชนด F.maritimus โรคน�มกจะพบในชวงท อากาศมการเปล ยนแปลงกะทนหน ในชวงอากาศเยน ในชวงฝนตกหนก และหลงจากการขนยายปลา ปลาท พบมกจะมอาการตวดาง มกตายในเวลาอนรวดเรว ถาไมไดมการรกษาทนทปลาจะตายหมดบอภายใน 24 -48 ช วโมง

จลนทรยโปรไบโอตกส

ปลานลท มคณภาพด ตองมความปลอดภยตอผบรโภค การพฒนาระบบการเล� ยงปลานลของเกษตรกร เพ อชวยลดตนทนใหนอยท สด การลดตนทนไมไดอยท การเลอกซ�อลกปลานลท มราคาถก ลดอาหาร หรอประหยดคาไฟฟา แตเปนการลดความเส ยงท จะเกดข�นในการเล� ยงดวยวธการตางๆ แนวทางหน ง ท จะชวยลดตนทนการผลตคอ การเล�ยงในระบบโปรไบโอตกสฟารมม ง (เสนอ, 2547) โปรไบโอตกส เปนเทคโนโลยชวภาพในการใชจลนทรย หรอแบคทเรยท มาจากธรรมชาต ไมเปนภยตอส งแวดลอม มาใชในการเล� ยงปลานล ทดแทนการใชสารเคม ดวยหลกการการใชจลนทรยท ดไปควบคมจลนทรยท เปนสาเหตของการเกดโรคตางๆ ในปลานลควบคไปกบการจดการสภาพแวดลอมภายในบอปลานล ใหเหมาะสมกบการเจรญเตบโตของจลนทรยท เปนมตรตอปลานล เพ อสรางภมคมกน และปองกนไมใหปลานลท เล� ยงเกดโรค แทนการรกษาดวยยาหรอสารเคมเม อปลานลเกดอาการแลว การเล� ยงในระบบน� ยงมความจาเปนท จะตองปองกนโรคท อาจจะเขามาจากภายนอก สาหรบอาหารท ใชเล� ยงจะผสมกบจลนทรยท เหมาะสม เพ อปรบสมดลระบบทางเดนอาหาร เทากบเปนการแยงพ�นท แบคทเรยท เปนอนตรายในลาไส ชวยใหการยอยอาหารดข�น ประสทธภาพในการใชอาหารดข�น ของเสยท ขบถายออกกมปรมาณนอยลง ทาใหไดผลผลตปลานลท มสขภาพแขงแรง ขณะเดยวกน ในระบบโปรไบโอตกส ยงมการนาแบคทเรยท เหมาะสมมาใช ซ งมประสทธภาพในการยอยสลายของเสย และอนทรยสารภายในบอ ทาใหปลานลมอาหารธรรมชาตเพ มข�น และชวยใหคาความเปนกรด-ดาง ของน� าอยในสภาพคงท ปลานลจะไมเครยด และสามารถเตบโตไดอยางแขงแรง ซ งผลการเล�ยงดวยระบบน� จะมความเสยหายนอยมาก (เสนอ, 2547) โปรไบโอตกส ถกนามาใชเปนคร� งแรกในรายงานการวจยทางวทยาศาสตรของ Lilly และ Stillwell ในป ค.ศ. 1965 เพ อกลาวถง สารท จลนทรยชนดหน งขบออกมา และชวยกระตนการเจรญเตบโตของจลนทรยอกชนดหน ง ซ งเปนการทางานท ตรงขาม กบการทางานของยาปฏชวนะ ท จะทาลายจลนทรยเกอบทกชนด ในป ค.ศ. 1974 Parker ไดใหคาจากดความโปรไบโอตกสคอ

35

ส งมชวต และสารเคมท มผลตอสมดลของจลนทรยในลาไส ตอมาในป ค.ศ. 1989 Fuller อธบายคาวาโปรไบโอตกสคอ อาหารเสรม ซ งเปนจลนทรยท มชวต สามารถกอประโยชนตอรางกายของส งมชวตท มนอาศยอย โดยการปรบสมดลของจลนทรยในรางกาย จนในท สดป ค.ศ. 1992 Havenaar และ Veid ไดขยายคาจากดความของโปรไบโอตกสวา จะตองประกอบดวยจลนทรยท มชวต ซ งอาจมเพยงชนดเดยว หรอเปนสวนผสมของจลนทรยหลายชนด ท สามารถไปปรบปรงคณสมบตของจลนทรยด�งเดม ท อาศยอยในลาไสของสตวน�น โดยจลนทรยเหลาน�อาจอยในรปของเซลลแหงจากขบวนการระเหดแหง (Freeze-Dried Cells) หรออยในรปผลตภณฑหมก ซ งนอกจากไปสงเสรมการเจรญเตบโตแลว ยงทาใหคน และสตวมสขภาพดข�นดวย และ โปรไบโอตกสไมไดจากดการใช เฉพาะในระบบทางเดนอาหารเทาน�น ยงอาจไปมผลตอระบบอ นๆ เชน ทางเดนหายใจสวนตน หรอระบบปสสาวะ และระบบสบพนธ (Bic Chemical CO.,LTD, 2012)

จลนทรยท เปนโปรไบโอตกสทาหนาท เปนตวควบคมทางชวภาพ ทาใหเกดสมดลของจลนทรยในระบบทางเดนอาหาร ชวยยบย �งจลนทรยกอโรคโดยมกลไกการหล งสารหลายชนดออกมาตอตานจลนทรยชนดอ นๆ กระตนระบบภมคมกนเพ อตอตานเช�อจลนทรยกอโรคไมใหเจรญเตบโตภายในลาไสได (สญาณ, 2549)

คณสมบตของเช�อจลนทรยท สามารถนามาเปนโปรไบโอตกส คอ ระบปรมาณแบคทเรยจาเพาะข�นต า (เชน CFU/g) ท จะทาใหจลนทรยเปนประโยชน ในระบบทางเดนอาหาร สามารถเกาะตดไดอยางถาวร (Permanent colonization หรอ Establishment) เช�อเร มตนจะตองแหง เช�อเร มตนจะตองมการตอบสนองตออณหภมท ผนแปรได และเช�อเร มตนจะตองมการกระตนในสตวมการตอบสนองในระดบท เหมาะสมกบปรมาณท ไดรบ (พทรา, 2549)

แนวคดในการใชโปรไบโอตกสในสตว ในระบบทางเดนอาหารจะมจลนทรยอาศยอยหลายชนด จลนทรยแตละชนดกมการทางานท แตกตางกน เพ อการเจรญเตบโต และมการขยายจานวนใหมากข�น ทาใหสดสวนของเช�อจลนทรย และปรมาณสารท จลนทรยแตละชนดท ผลตข�นมความแตกตางกน สงผลตอความอยรอดของจลนทรยชนดอ นๆ และสขภาพของสตว (Host) ซ งมท�งประโยชน และโทษ ในสภาพการเล� ยงสตวโดยท วไป มกจะทาใหสตวเกดความเครยด เน องจากสภาพอากาศ การเล� ยงรวมกนอยางหนาแนน การใชยาวคซน การเปล ยนอาหาร การขนยาย หรอความเครยดอ นๆ ลวนสงผลใหสดสวนของจลนทรยในระบบทางเดนอาหารเปล ยนแปลงไปในทศทางท เพ มปรมาณของเช�อจลนทรยกอโรคพรอมๆ กบการลดปรมาณของจลนทรยท เปนประโยชนลดลง ผลกคอ สตวจะโตชา กนอาหารลดลง หรอระบบภมคมกนโรคลดลง การเตม โปรไบโอตกส ซ งสวนใหญเปนแบคทเรยท ผลตกรดแลกตค (Lactic acids forming bacteria หรอ LAB) ลงในอาหารในปรมาณท มากพอ จะทาใหเกดผลดตอสมรรถนะการผลต และสขภาพของ

36

สตวโดยโปรไบโอตกส เหลาน� จะมบทบาทคอ เพ มประสทธภาพในการยบย �ง การเพ มจานวนของจลนทรยกอโรค โดยการแยงพ�นท ในการยดเกาะ แยงอาหาร และปรบสภาพแวดลอมในระบบทางเดนอาหารใหเหมาะสม อนเปนการชวยลดสารพษท เช�อจลนทรยกอโรคเหลาน�นผลตข�นมา ผลตสารตานการเจรญเตบโต ผลตเอนไซม ท มผลในการทาลายสารพษในอาหาร หรอท เช�อจลนทรยกอโรคผลตข�นมา กระตนระบบภมคมในการตานทานเช�อกอโรคในสตว และผลตเอนไซมชวยยอยอาหารเพ มเตมใหแกสตว

การประยกตใชโปรไบโอตกสในสตวน$า

โปรไบโอตกสเปนตวกระตนระบบการทางานของระบบการยอยของสตวน� า จงเปนเร องท ดในระบบทางเดนอาหารของหอย และปลาจะมกลมแบคทเรยแกรมลบ ท มคณสมบตในการเจรญเตบโตในสภาวะไรออกซเจน ถงแมจะมการอยรวมกน ของแอนแอรโรบกแบคทเรย ซ งอาจจะเปนสายพนธหลกในลาไสเลกของปลากนพชเขตรอน สวนในปลาทะเล และครสเตเชยน และหอยสองสองฝาจะม Vibrio และ Pseudomonas มากสวนในปลาน� าจดจะมพวก Aeromonas, Plesiomonas และ Enterobacteriaceae เปนสายพนธท มมากดงน�น การท จะหาสายพนธท เปน โปรไบตกสในสตวน�ายอมมความแตกตางกน (Sugita et al., 1982) จลนทรยในระบบทางเดนอาหารสวนมากในสตวน� า จะอยในสภาวะช วคราว เพราะสตวน� าเปนสตวเลอดเยน ปลาทะเลจะตองมระบบการปองกนการสญเสยน� าออกจากตว สงเกตไดจากสตวพวกกนอาหารแบบกรองกน เชน หอยสองฝา ตวออนกง เพราะฉะน�นจลนทรยในระบบทางเดนอาหารของสตวน�า อาจจะมการเปล ยนแปลงอยางรวดเรว สวนท พบในน� า และตะกอน เปนชนดเด ยวกนกบจลนทรยท พบในลาไสของ Penaeus japonicus (Jueliang et al., 2012) ชนกนต (2548) ศกษาจานวน และชนดของแบคทเรยซ งแยกจากปลานลในฟารมท เล� ยงแบบปกต และผสมผสานในหมบานแมแกด สมแยกเช�อแบคทเรยจากเหงอก เน�อ และกระเพาะอาหารของปลานล การวเคราะหพบวา จานวนแบคทเรยท เจรญไดในอาหารเล�ยงเช�อจากสวนตาง ๆ ของปลานลจากฟารมท�ง 2 ระบบ มความแตกตางอยางมนยสาคญทางสถต (P< 0.05) และสามารถจาแนกชนดของแบคทเรยได 8 ชนด แบคทเรยท พบมากคอ แกรมลบรปแทง (39.53 เปอรเซนต) ไดแกสกล Aeromonas sp., Salmonella sp., Escherichia sp., Acinetobacter sp., Pseudomonas sp., และ Plesiomonas sp. สวนแบคทเรยแกรมบวกรปกลม (20.93 เปอรเซนต) ไดแก Micrococcus sp. และ Staphylococcus sp.

37

สาหรายเตา

สาหรายเตาเปนกลมสาหรายน� าจดท เปนเสนสาย เจรญไดในแหลงน� าจดท วไป เชน คน� า

คลอง หนองน� า บง นาขาว ทะเลสาบน� าจด เปนตน การกระจายของสาหรายชนดน�พบในเขตรอนและอบอน และจะพบในน�าน งหรอน�าไหลเอ อยๆ ไมแรงนก

Bold and Wynne (1978) ไดจดลาดบทางดานอนกรมวธาน Spirogyra sp. ดงน� Kingdom Protista

Division Chlorophyta Class Chlorophyceae Order Zygnematales Family Zygnemataceae Genus Spirogyra

ลกษณะท�วไป

ภาพท� 4 สาหรายเตา (Spirogyra sp.) สาหรายเตา (Spirogyra sp.) เปนสาหรายสเขยวมลกษณะเปนเสนสาย (ภาพท 4) ซ ง

ประกอบดวยเซลลแตละปลองมาตอกน โดยท วไปมลกษณะความกวางของเซลลประมาณ 60 - 160 ไมครอน และมความยาวของเซลลประมาณ 65 - 250 ไมครอน ไมมการแตกแขนง ลกษณะเปนเสนตรงคลายเสนผมบางๆ ลไหลไปกบกระแสน� า มสเขยวออนจนกระท งถงสเขยวเขมเม อจบดจะรสกล นมอ ท� งน� เพราะผนงเซลลดานนอกสดทาใหเกดเมอก (pectose mucilage) ภายในเซลลประกอบไปดวยเซลลรปกระบอกมาเรยงตอกน ซ งมคลอโรพลาสต (chloroplast) เปนเสนบดกนเปนเกลยว (ยวด, 2530)

38

สาหรายเตามคลอโรพลาสตเปนรปรบบ�นและมไพรนอยดเรยงตามยาวของแถบคลอโร พลาสต นวเคลยสจะลอยอยตรงจดก งกลางเซลล ทกๆ เซลลในสายยกเวนสวนฐานจะสามารถแบงเซลลได การสบพนธแบบไมอาศยเพศโดยการขาดเปนทอนๆ ของสาย สวนการสบพนธแบบอาศยเพศน�นจะเร มจากสาย 2 สายมาอยใกลกน แลวเช อมตอกนดวยช�นของเมอก เซลลหน งจะย นพาพลล (papillae) เขาหาเซลลของสายตรงกนขาม ทาใหพาพลลของท� งสองสายจะมาอยใกลชดกนกอใหเกดการรวมตวคร� งแรก ตอจากน�นสายท�งสองจะถกดนใหหางกนเม อพาพลลยาวข�น จะเกดรข�นท สวนยอดของพาพลลทาใหเกดคอนจเกชนทวบท ตอเน องกนของเซลลหน งกบอกเซลลหน ง เซลลสบพนธเพศผหรอโพรโทพลาสตท เคล อนยายผานคอนจเกชนทวบ จากน�นจะไปรวมกบเซลลสบพนธเพศเมยไดเปนไซโกต และจะมการขบผนงเซลล 3 ช�นหมตวเองไดเปนไซโกสปอร มผนงช�นนอกคอเอกโซสปอร (exospores) ช�นกลาง คอ มโซสปอร (mesospore) และช�นใน คอ เอนโดสปอร (endospore) รงควตถ (pigment) ของสาหรายเตาประกอบดวยคลอโรฟลลเอ และบ แคโรทนชนดแอลฟาและแกมมาแคโรทน (กาญจนภาชน, 2527) ในตารางท 1 แสดงคณคาทางอาหารของสาหรายท พบในบรเวณภาคเหนอของประเทศไทย ตารางท� 4 คณคาทางอาหารของสาหรายเตา (หนวย: รอยละของน�าหนกแหง)

คณคาทางอาหาร บญม (2530) Peerapornpisal et al (2008) โปรตน 23.82 18.65 ไขมน 3.08 5.21 คารโบไฮเดรต 52.04 56.31 เถา 14.34 7.66 เสนใย 6.72 11.78 ท�มา: จงกล, 2552

สารตานอนมลอสระ (Antioxidants) คอสารท ยบย �งปฏกรยาออกซเดชนหรอสารท สามารถขจดอนมลอสระออกจากรางกาย

รางกายมระบบตานออกซเดชน ขจดสารอนมลอสระอยแลว แบงไดเปน 2 กลมใหญ ๆ คอ ประเภทแรกจะยบย � งหรอปองกนการเกดสารอนมลอสระ ไดแก เอนไซม superoxide dismutase, glutathione peroxidase, catalase, peroxidase, cytochrome C peroxidase ทองแดง สงกะส เซเลเนยม โปรตนซ งมทองแดงอยในโมเลกล (ceruloplasmin) สวนอกประเภทหน งคอ สารตานออกซเดชน ในกลมท ทาลายปฏกรยาลกโซน� ไดแก วตามนอ เบตา-แคโรทน วตามนซ ubiquinone, uric acid,

39

bilirubin, albumin, sulfhydryl groups ในกรดอะมโน cysteine ซ งมอยในโปรตน เชน เน�อสตว นอกจากวธน� ยงม สารประกอบฟโนลก (phenolic compounds) และสารกลม flavanoids ท เปนสารตานออกซเดชนท สาคญอกดวย (Strain and Benzie, 1999)

สารตานออกซเดชน สามารถแบงตามกลไกการยบย �งไดเปน 3 ชนด ดงน� 1. Preventive antioxidant ปองกนการเกดอนมลอสระ 2. Scavenging antioxidant ทาลายหรอยบย �งอนมลอสระท เกดข�น 3. Chain breaking antioxidant ทาใหลกโซของการเกดอนมลอสระส�นสดลง

เอนไซมในการควบคมปรมาณสารตานอนมลอสระ (โอภาและคณะ, 2549) โดยธรรมชาตแลวจะมอนมลอสระเกดข� นในเซลลและรางกายหลายชนด มท� งเปนประโยชนและโทษอนประกอบดวย อนมลท หลดรอดออกมาจากการเผาผลาญออกซเจนเปนพลงงานและในระดบเซลลเอนไซมเปนกลไกสาคญข�นแรกท ทาหนาท ควบคมปรมาณอนมลอสระใหอยในสมดล เอนไซมท สาคญไดแก 1. Superoxides dismutase (SOD)

เอนไซม SOD จะทาหนาท ขจดอนมลอสระท เกดข�นในรางกาย คอ อนมลซปเปอรออกไซดแอนไอออน O2

⧿� โดยเรงปฏกรยาดสมวเตสในการเปล ยน O2 ใหเปนไฮโดรเจนเปอรออกไซด 2O2

+ 2H+ H2O2 + O2

ไฮโดรเจนเปอรออกไซดจะถกกาจดโดยเอนไซมคารตาเลสและเอนไซมกลตาไทโอนเปอรออกซเดส ลกษณะสาคญของเอนไซม SOD คอมโลหะทรานซสซ นท บรเวณท ใชจบซบสเตรท ทาหนาท ในการออกซไดสและรดวสกลบไปมา

2. Catalase (CAT)เปนเอนไซมซ งอยในเปอรรอกซโซมมฮม คอ ferriprotoporphyrin เปนองคประกอบ โครงสรางเอนไซม CAT ประกอบดวยหนวยยอยของโปรตน ฮม 4 หนวยยอยท เหมอนกน แตละหนวยมขนาด 60 กโลดลตน การจดเรยงตวของหนวยท�งส เปนแบบเตทตระฮดรล ดงน�นเอนไซมน� จงมฮมจานวน 4 กลมตอ 1 โมเลกลของเอนไซม มน� าหนกโมเลกลรวมเทากบ 240 กโลดลตน เอนไซม CAT ทาหนาท เปล ยนไฮโดรเจนเปอรออกไซดเปนโมเลกลของน� าและออกซเจน โดยใน 1 นาทสามารถเปล ยนไฮโดรเจนเปอรออกไซด 1 ลานโมเลกลไปเปนน� าและออกซเจน

2H2O2+ 2H+ 2H2O + O2

40

3. การเกดลพดเปอรออกซเดซ�น (Lipid peroxidation)

การศกษาวจยจานวนมากพบวา การเกดลปดเปอรออกซเดช นและภาวะถกออกซไดสมบทบาทสาคญในการเกดและพฒนาของโรค หากมการใชปรมาณลปดเปอรออกซเดซ นท เกดข�นมากจงเปนดชนบงช� ถงภาวะถกออกซไดสท มากเกนสมดล วธการวดหาลปดเปอรออกซเดชนท ทาไดรวดเรวท งายและไมซบซอน คอ

มาลอนไดอลดไฮด (Malondialdehyde, MDA) เปนวธท หาผลผลตท เกดจากการเกดลปดเปอรออกซเดชนระดบ MDA เปนดชนท ใชอยางกวางขวางเพราะการหาปรมาณเปนวธท งายไมซบซอน การหาปรมาณ MDA ท เกดข�น ทาไดโดยการเตมกรดไทโบอารบทรก ในสภาวะกรด MDA จะทาปฏกรยากบกรดไทโอบารทรกท ไดเปนสารสเรยกวา TBARS (thiobarbituric acid reactive substances) ดงภาพท 5

ภาพท� 5 หลกการเกด TBARS

ท�มา : http://www.currentprotocols.com/protocol/ns0717

41

ระบบในการกาจดของเสยในการเล$ยงสตวน$าระบบปด

Landau (1992)ไดใหคาจากดความของระบบปดไววา เปนระบบท มการหมนเวยนน� ากลบมาใชใหมเกอบท�งหมด (95 - 100 %) โดยมการกรองเอาเศษอาหารท เหลอตกคาง ส งขบถายของปลาและของเสยอ น ๆ ออกกอนท จะหมนเวยนน� ามาใชใหม จะมน� าเพยงบางสวนเทาน�นท หายไปเน องจากการระเหยและการทางานของระบบ ซ งน� าสวนท หายไปน� อาจมการเตมเขาไปทดแทนไดเพ อเปนการรกษาปรมาณน� าในระบบใหคงท สอดคลองกบท Lee and Newman (1997) ไดกลาวไววา ระบบปดเปนระบบท ไมมการเตมน� าใหมเขาไปในระบบ แตจะมการหมนเวยนน� ากลบมาใชใหม โดยจะมการกรองเอาเศษอาหารท เหลอ ส งขบถายของสตวน� า และของเสยอ น ๆ ออกกอนท จะนาน� ากลบมาใชใหม โดยขอดของระบบปดคอ ใชน� าในปรมาณท นอย และไมกอปญหามลพษใหกบส งแวดลอม แตขอเสยของระบบปดกคอ จะมการสะสมเศษอาหารท เหลอและของเสยท ปลาขบถายออกมา ซ งถาสะสมมากข�นจะทาใหน� าท ใชเล� ยงปลาเกดการเนาเสยอยางรวดเรว เกดการเปล ยนแปลงของคณภาพน� าท ใชในการเล� ยงปลา การแกปญหาน� โดยท วไปใชวธการเปล ยนถายน� าทก 7 - 10 วน ซ งระยะเวลาในการเปล ยนถายน� าจะมากนอยเพยงใด ข�นอยกบชนดของปลาขนาดของปลา ความหนาแนนของการเล�ยง เปนตน การเปล ยนถายน� าบอย ๆ อาจกอความยงยากและเสยเวลา ในท สดผเล�ยงปลาจงอาจเกดความเบ อหนายในการเล�ยงได

ปญหาหลกท�เกดข$นในการเล$ยงปลาระบบปด

ปญหาหลกท เกดข�นจากการเล�ยงปลาระบบปดคอ การเกดการเปล ยนแปลงของคณภาพน� าในบอเล�ยงปลา อนเน องมาจากสาเหตสาคญ 2 ประการ ดงน�

1. อาหารท ใชเล�ยงปลา ถามการใหอาหารปลามากเกนไป และคณภาพของอาหารปลาไมดทาใหอาหารจมตวเรว กจะเหลอเศษอาหารตกคางอยในตเล� ยงปลา และเม อมเศษอาหารเหลอจลนทรยท อยในน�ากจะใชเศษอาหารท เหลอเพ อการเจรญเพ มจานวนทาใหน� าขนได และสารตาง ๆท เกดจากเมตาบอลซมของจลนทรยกอาจเปนพษตอปลาไดเชนกน นอกจากน�นถาเกดการเจรญของจลนทรยกอโรคอาจทาใหปลาตดโรค ปลาจะออนแอ และในท สดอาจตายได ดงน�นอาหารท ใชเล� ยงปลาจงควรเหมาะสมกบชนดและขนาดของปลา คณภาพของอาหารและปรมาณท ใหแกปลาโดย Pe’nzes (1986) แนะนาวาปรมาณอาหารปลาท ใหปลาควรจะกนใหหมดภายใน 2 – 3 นาทหรอไมควรเกน 30 นาท

42

2. การขบถายของเสยจากปลา ของเสยน� เกดจากกระบวนการเมตาบอลซมของปลาและขบถายออกมาจากตวปลา โดย Spotte (1979) ไดอธบายไววา ปลาจะขบถายของเสยออกมาท�งทางเหงอก ทางไต และทางผวหนงการสะสมของเศษอาหารท เหลอ และส งขบถายจากปลาในตเล� ยงปลาระบบปด ทาใหเกดการเปล ยนแปลงของคณภาพน� าในตเล� ยงปลา โดยน� าเกดการเนาเสยและเกดสารประกอบไนโตรเจนข�นในตเล� ยงปลา เชน แอมโมเนย ไนไตรท และไนเตรท ซ งถาเกดการสะสมจนถง ระดบหน งจะเกดความเปนพษตอปลาได Gross et al. (2000) ศกษาการเปล ยนแปลงของสาร ประกอบไนโตรเจนในบอปลาและไดรายงานวา อาหารปลาสาเรจรปท ใหแกปลาจะประกอบดวยโปรตน 3-25 เปอรเซนต หรอไนโตรเจนอนทรย 4 – 5.8 เปอรเซนต และปลาจะนาไนโตรเจนในอาหารไปใชได 25 – 30 เปอรเซนต นอกน�นจะเขาสระบบนเวศในบอปลา ปรมาณไนโตรเจนในบอปลาจะมาจากอาหารท ใหแกปลามากท สดและเกดการ mineralization ไปเปนแอมโมเนย โดยเฉล ย 59 มลลกรมไนโตรเจนตอตารางเมตรตอวน ซ งปลาจะขบแอมโมเนยออกมาจากเหงอกมากกวา 90 เปอรเซนต นอกจากแอมโมเนยแลวกยงมของเสยอ น ๆ ท ปลาขบออกมาปนอยดวยเลกนอย เชน กรดอะมโน ยเรย และกรดยรค (วระพงศ, 2536)

การกาจดของเสยและสารประกอบไนโตรเจนในบอปลาระบบปด

วธการกาจดของเสยและสารประกอบไนโตรเจนในบอปลาระบบปด โดยเฉพาะแอมโมเนย ไนไตรท และไนเตรทจะมวธการข�นพ�นฐานอย 3 วธ ไดแก วธการทางกายภาพ วธการทางเคม และวธการทางชวภาพ ซ งอาจใชเพยงวธเดยวหรอใชรวมกนหลายวธกได (Alderton, 1983; Wilkie, 1985; Scott, 1996)

1. วธการทางกายภาพ (mechanical method)

วธการน� เปนวธการข�นตนท อาศยการกรองเพ อกรองของเสยท แขวนลอยอยในน� าแตไมสามารถใชกาจดสารประกอบไนไตรเจนได การกรองของเสยท แขวนลอยอยในน� าจะใชเคร องกรองน� าซ งมอยหลายรปแบบ แตละแบบจะมขอดขอเสยท แตกตางกนไป แตหลกการท วไปจะเหมอนกนคอ เคร องกรองจะดดน�าท มอนภาคของของเสยและตะกอนตาง ๆท แขวนลอยอยในน� าใหผานวสดกรอง แลวไหลกลบเขาสตปลาเหมอนเดม น� าท ผานวสดกรองแลวน�นจะเปนน� าท สะอาดข�น วสดกรองท ใชกนอยท วไปมหลายชนด เชน ใยสงเคราะห หน กรวด ทราย และพลาสตกเปนตน ปจจบนไดมการพฒนาเคร องกรองน� าใหสามารถกรองน� าไดรวดเรวข�น และมความละเอยดมากข�น เชน ใชไดอะตอมเปนวสดกรอง ทาใหสามารถกรองตะกอนท มขนาดเลกได เคร องกรองนอกจากจะชวยกรองส งสกปรกตาง ๆ ในตปลาแลว ยงทาใหเกดการหมนเวยนน� า ทาใหน� าในตปลาม

43

อณหภมเทากนตลอดท�งต และทาใหน�ามโอกาสสมผสออกซเจนไดมากข�น (ศรวฒน, 2544)อยางไรกตาม วธการทางกายภาพเปนเพยงวธการข�นตนในการกาจดของเสยในตเล� ยงปลาจงจาเปนตองใชวธการอ น ๆ ในการกาจดของเสยสวนท ละลายปนอยในน� าซ งไมอาจใชวธการกรองกาจดได ดงจะเหนไดจากงานวจยของ Wungkobkiat et al. (1997) ท ศกษาการเปล ยนแปลงของสารประกอบไนโตรเจนภายใตการบาบดโดยใชเคร องกรองน� าในตเล� ยงปลาทองระบบปด ในการศกษาใชปลาทอง 30 ตวตอตเล� ยงปลาซ งม ขนาด 40 x 75 x 70 ลกบาศกเซนตเมตร และบรรจน� าในตประมาณ 90 ลตร ปลาทองท ใชมน�าหนกตวเฉล ยประมาณ 15 กรมตอตว และใหอาหารปลาสาเรจรปวนละ 5 กรม พบวา ถงแมจะใชเคร องกรองน� าและมจลนทรยตามธรรมชาตท เกดข�นเองภายหลง กไมสามารถกาจดแอมโมเนยและไนไตรทใหอยในระดบท ปลอดภยตอปลาได

2. วธการทางเคม (chemical l method)

ระบบน� เปนการนาเอากระบวนการทางเคมมาประยกตใช เชน การนาผงถานกมมนต(Activated carbon) มาใชดดซบและเกบสารอนทรย และสารประกอบอ น ๆท ละลายปนอยในน� าไวผงถานกมมนตจงมอายการใชงานส� น นอกจากน� ยงมวธการทางเคมอ นๆ อก เชน การใช ionexchange resin หรอ reverse osmosis หรอ electrodialysis เพ อกาจดสารพษในน� า (Haugen et al., 2002)

3. วธการทางชวภาพ (biological method)

วธการทางชวภาพเปนวธการท อาศยจลนทรยตามธรรมชาตและท ใสเพ มลงไปภายหลงเพ อชวยยอยสลาย และกาจดของเสยตาง ๆ ในน� า และเปล ยนสารประกอบท เปนพษใหกลายเปนสารประกอบท ไมเปนพษ เชน Ammonia stripping, breakpoint chlorination (Gonzales, 1995) หรอการใชระบบไนตรฟเคชน/ดไน-ตรฟเคชน เพ อเปล ยนแอมโมเนยใหกลายเปนไนไตรท และเปล ยนไนไตรทใหกลายเปนไนเตรท ซ งมความเปนพษตอสตวน�านอยท สด

44

ปลาแล

ปลาแลคอผลตภณฑเน�อปลาท ไดจากการแลปลาตามยาวขนานกบกระดกสนหลงของลาตวโดยมรปรางและขนาดท ไมแนนอน ข�นอยกลบขนาดของตวปลา การเกบรกษาเน�อปลาแลแชเยนท อณหภม 2-5 องศาเซลเซยส ควรมการใชเทคนค หรอกรรมวธการรวมเพ อชวยยดอายการเกบรกษาใหยาวนานย งข�น ไดแก การใชสารสกดจากธรรมชาต การใชสารเคม การใชเทคโนโลยการบรรจ เชน การบรรจในสภาวะปรบบรรยากาศ หรอสภาพสญกาศ และการใชรงส เปนตน(Shahidi and Botta, 1994) การใชกรดอนทรยเปนอกวธการหน งท นยมใชเพ อปองกน หรอชะลอการเจรญของจลนทรย และตานการหนของเน�อปลาแลแชเยน พาขวญ (2546) รายงานวาการเกบรกษาปลาทบทมแลแชเยน ควรจมในสารละลายกรดแลกตกความเขมขน 2 เปอรเซนต ท อณหภม 55 องศาเซลเซยส นาน 10 วนาท รวมกบการบรรจในถงพลาสตก HDPE สภาวะบรรจแบบสญญากาศ จะชวยใหเกบปลาทบทมแลแผนไดนานสงสด 30 วน สารประกอบโพลฟอสเฟตไดรบการรบรองใหเปนสารเจอปนอาหารท มความปลอดภย (Generally recognized as safe: GRAS) สารโพลฟอสเฟตใหคณสมบตหลายประการเม อใชในผลตภณฑเน�อสตว สตวปก และสตวน� า คณสมบตหลก คอ สามารถเพ มความสามารถในการจบน� า (water binding capacity) ของโปรตนได ฟอสเฟตจะมปฏสมพนธกบโปรตนในกลามเน�อ และจะเพ มความสามารถของโปรตนในการจบกบน� า ชวยใหเน�อสตวท ผานการปรงมผลผลตเพ มข�น (cooking yield) นอกจากน� ยงเปนการคงกล นรสท ด ทาใหน� าและกล นรสสญเสยนอยลงในระหวางการปรง ความนมของเน�อและเน�อสมผสท ดจะยงคงอย เน องจากเสนใยกลามเน�อยงคงเกบรกษาความช�นไวได (Teicher, 1990) ฟอสเฟตเปนสารประกอบประเภท poly-anion และสามารถจบกบองคประกอบอ นๆ ในอาหารไดหลายชนด เชน โปรตนไมโอไฟบรล (จรวย, 2548) โดยท วไปกลามเน�อของสตวน� ามโปรตนชนดน� เปนสวนประกอบอยประมาณรอยละ 40-60 (สทธวฒน, 2544) จงทาใหโปรตนในกลามเน�อสตวน� ามสมบตจบกบน� าไดด ทาใหเกดเจล และโปรตนละลายน� าไดมากข�น สารโพลฟอสเฟตถกนามาใชในอตสาหกรรมสตวน� า และเปนท นยมมาเปนระยะเวลานาแลว วตถประสงคการใชเพ อปรบปรงคณสมบตเชงหนาท โดยเฉพาะการเพ มคาความสามารถในการจบกบน� า และท สาคญชวยลดการสญเสยภายหลงจากการทาละลายผลตภณฑดวย (Masniyom et al., 2005) การใชฟอสเฟตในกระบวนการแปรรปสตวน� า นยมใชวธการจม สวนการเตมในรปผงน� นนยมใชในการผลตไสกรอกและซรม (Teicher, 1990) การใชฟอสเฟตในอาหารทะเลนยมพนสารละลายฟอสเฟตลงบนอาหารหรอจมอาหารลงในสารละลาย หรออาจฉดสารละลายเขาไปในปลาท� งตวหรอช�นปลาแลท มขนาดใหญ หรอาจคลกเคลาในสภาพสญญากาศ การใชฟอสเฟตควรใชในข� นตอนกอนการใหความรอน

45

สารฟอสเฟตจะใหผลดกบวตถดบคณภาพสงและไมควรใชฟอสเฟตเพ อปดบงคณภาพของผลตภณฑท เส อมเสยหรอดอยคณภาพ (Henson and Kowalewski, 1992) การเปล�ยนแปลงคณภาพของเน$อปลาในระหวางการเกบรกษา

ปลาและสตวน� าเปนอาหารประเภทท เนาเสยไดเรวมาก กระบวนการเนาเสยเกดจากกระบวนการยอยสลายตวของโปรตนในปลาหรอสตวน� าดวยเอนไซมท มอยในตวปลา คอกระบวนการออโตไลสส (Autolysis) หรอเกดการทาปฏกรยาของไขมนในปลากบออกซเจนทาใหเกดกล นหน หรอการเจรญและกจกรรมของจลนทรย (Dalgaard, Gram, and Huss, 1993, Pieriovanni and Fava, 1993) ดวยเหตน� จงตองใหความสาคญกบการจดการหลงการจบปลาหรอสตวน�า

การเปล ยนแปลงภายหลงจากปลาตาย จะเกดการเกรงตวของกลามเน�อปลาท เรยกวาการเกดrigor mortis ระยะน� มความสาคญมาก เน องจากเปนระยะท ยงไมเกดการสลายตวของโปรตนและสารประกอบไนโตรเจนโดยเอนไซมของปลาเอง และจากจลนทรย การถนอมรกษาคณภาพสตวน� าจะทาโดยการยดชวงระยะน� ใหยาวออกไป จะทาใหปลาหรอสตวน� ามอายการเกบนานข�น อกประการหน งคอการปฏบตท ดระหวางการจบ การขนสง กจะชวยยดอายการเกบรกษาไปไดอก ( Farber, 1991; Fraser and Sumar, 1998) หลงจากผานระยะการเกรงตวแลวกลามเน�อปลาจะมลกษณะน มลง เน องจากเอนไซมท มอยภายในตวปลา และเอนไซมจากของจลนทรยยอยสลายองคประกอบของเน�อปลา กลายเปนสารประกอบท ระเหยได (volatile compound) ซ งกอใหเกดกล นเหมนเนา นอกจากน� การยอยสลายโปรตนในสภาวะท ไรออกซเจนจะไดผลตภณฑเปนสารประกอบท ระเหยและกอใหเกดกล นเหมนเนาไดเชนกน เชน ไฮโดรเจนซลไฟด (hydrogen sulphide) เมทลเมอแคปแทน(methylmercaptan) อนโดล (indole) เอมน (amine) และแอมโมเนย (ammonia) ซ งการเนาเสยแบบน� มกมสาเหตจาก Clostridium spp. หลายชนด และ แบคทเรยท ตองการอากาศในการเจรญเลกนอย (facultative bacteria) เชน Pseudomonas spp., Alcaligenas และ Proteus บางชนด (Fraser and Sumar, 1998; Gray et al., 1983; Manzano-mazorra et al., 2000)

ปรมาณสารประกอบและผลตภณฑจากกระบวนการเมทาโบลซม การเกดปฏกรยาของเอนไซมท มอยในตวปลา (endogenous enzymes) การปนเป� อนของจลนทรย และสภาวะหรอลกษณะหลงจากการจบปลาจะสงผลตอการการเปล ยนแปลงคณภาพของปลาหลงการจบหรอหลงจากปลาตาย ซ งโดยท วไปการเนาเสยของปลา สามารถสงเกตไดจากเกดการสญเสยกล นรสท แสดงถงความสดออกไป เชน (fresh fish flavor) เชน รสหวาน (sweet) รสชาตคลายสาหราย

46

(seaweedy) หลงจากน�นกล นเหมนเนาและรสท ผดปกตกจะเกดข�น ทาใหปลาไมเปนท ยอมรบแกผบรโภค (Fraser, 1998) เชนเดยวกบรายงานของ Pacheco-Aguilar et al. (2000) ซ งรายงานวาในวนแรกของการเกบรกษาปลาซารดนในน� าแขง เอนไซมท มอยในตวปลา (endogenous enzymes) จะมบทบาทสาคญมากท จะทาใหปลามการสญเสยความสดไป

การเปล�ยนแปลงคณภาพของปลาระหวางการเกบรกษาในสภาพแชแขง

ระหวางการเกบรกษาปลาในสภาพแชแขงจะทาใหเกดการเสยสภาพของโปรตนในกลามเน�อปลาได ทาใหสมบตเชงหนาท ของโปรตนเปล ยนไป เชน โปรตนไมโอไฟบรล ชนด ไมโอซน สามารถสญเสยสภาพไดงายระหวางการแชแขง สวนโปรตนซาโคพลาสมก เชน ไมโอเจน ไมโอแอลบลมน โปรตนสโตรมา เชน คอลาเจน และอลาสตน จะไมมการเปล ยนแปลงระหวางการแชแขง (สทธวฒน, 2548) ดงรายงานของ Matsumoto ในป ค.ศ. 1980 อธบายวาท�งไมโอซนและแอกตน จะสญเสยสภาพในชวงแรกของการเกบรกษาในสภาพแชแขง สวนโทรโปนน และไทรไปไมโอซนจะเกดการสญเสยสภาพในเวลาตอมา ซ งการเสยสภาพน� เกดจากการจบเรยงตวของโมเลกลโปรตนโดยพนธะไฮโดรเจน พนธะไอออนก อนตรกรยาไฮโดรโฟบก และพนธะไดซลไฟลสงผลใหเกดการรวมตวและสญเสยสภาพของโปรตน การสญเสยสภาพของโปรตนในปลาแชแขงมสาเหตหลากหลาย อตราการสญเสยสภาพจะข�นอยกบชนดของปลา องคประกอบของปลา สภาวะการแปรรป และการเกบรกษา การบดเน�อปลากอนการแชแขง สภาวะท เรงการเกดออกซเดชนของไขมน การเกบท สภาวะอณภมสง หรอการเกบในสภาพแชแขงเปนระยะเวลานาน ซ งการเตมสารปองกนการเสยสภาพของโปรตนสามารถลดการสญเสยสภาพของโปรตนท เกดจากกระบวนการแชแขงและเกบรกษาได (สทธวฒน, 2548) ในระหวางการแชแขงยงเกดการสลายตวของไขมน โดยเอนไซมฟอสโฟไลเพส กรดไขมนอสระมผลทาใหมลกษณะเน�อสมผสท เหนยวข� น โดยมผลทาใหโปรตนเสยสภาพ และทาใหเกดปฏกรยาออกซเดชนเพ มข�น (สทธวฒน, 2548) การเกดออกซเดชนทาใหเกดกล นรสท ผดปกตในผลตภณฑได Masniyom และคณะ (2005) รายงานวาปรมาณ Thiobarbituric acid (TBA) ในเน�อปลากระพงแลท เกบรกษาในสภาพแชเยนจะมคาเพ มข�นตามระยะเวลาการเกบรกษาท เพ มข�น ซ งการเกดการออกซเดชนของไขมนในปลาจะเกดข�นทนทหลงจากท มการจบปลา หรอหลงจากท ปลาตาย ตลอดจนในระหวางกระบวนการแปรรป ดงน�นจงทาใหเราสามารถรบรกล นหนท เกดข�นได

47

สารประกอบฟอสเฟต (Phosphate compounds)

1.ชนดของสารประกอบฟอสเฟต

ฟอสเฟตเปนสารประกอบท เตรยมไดจากกรดฟอสฟอรก ดวยกระบวนการทาใหเปนกลางบางสวนหรอท�งหมด ดวยโลหะไอออนของดาง (Alkali metal ions) สวนมาจะเปนพวก โซเดยมไอออน โพแทสเซยมไอออน หรอแคลเซยมไอออน (Dziezak, 1990) โดยท วไปฟอสเฟตสามารถจดตามอนพนธไดเปน 2 กลม คอ

1.1 ออโทรฟอสเฟต (Orthophosphates) ออโทรฟอสเฟตประกอบดวยฟอสฟอรส 1 อะตอม ลอมรอบดวยออกซเจน 4 อะตอม

(ตารางท 1 ) แบบโครงสราง tetrahedral พอลเมอรสามารถจดเรยงตวแบบเสนตรง หรอแบบวงกลม สารประกอบของออโทรฟอสเฟตจะม three valences ท สามารถถกเตมดวย ไฮโดรเจนอะตอม หรอ alkali metal cations หรอ องคประกอบของไฮโดรเจนและไอออนโลหะ โครงสรางพ�นฐานของโมโนออโทรฟอสเฟตจะม อลคารไลนมเทลไอออน 1 ไอออน ไฮโดรเจน 2 อะตอม ไดเบสกออโทรฟอสเฟต จะม อลคารไลนมเทลไอออน 2 ไอออน ไฮโดรเจน 1 อะตอม และไตรเบสกออโทรฟอสเฟต เปน กลางดวย มเทลไอออน 3 ไอออน (Dziezak, 1990)

1.2 คอนเดนซฟอสเฟต (Condensed phosphates)

คอนเดนซฟอสเฟตสามารถผลตจากการใหความรอนสวนผสมของออโทรฟอสเฟตภายใตสภาวะควบคม สามารถทาใหเกดการรวมกนของฟอสฟอรสอะตอม 2 ตวหรอมากกวา ผานการเช อมตอดวยออกซเจน กลมน� ประกอบดวยโครงสรางโซตรง และวงแหวนของฟอสเฟตท เรยกวา โพลฟอสเฟต และเมตตะฟอสเฟต ตามลาดบ (Dziezak, 1990)

ฟอสเฟตผลตจากการเผาหนฟอสเฟตท อณหภมสง แลวจะทาใหได phosphoric anhydride (P4O10) หรอในรปอยางงายกคอ phosphorus pentaoxide (P2O5) จากน�นนาไปละลายน� าไดเปนกรดฟอสฟอรก (H3PO4) ท มความบรสทธr ประมาณ 80-90 เปอรเซนต ดงปฏกรยา

P4 + 5O2 → P4O10 P4O10 + 6H2O → 4H3PO4

กรดฟอสฟอรกท ไดยงเปนเกรดระดบอตสาหกรรม ตองนาไปทาใหบรสทธr กอน โดยการกาจดอารเซนก ออกไปดวยการใช hydrogen sulfide

48

2. หนาท�ของฟอสเฟตในผลตภณฑอาหาร

2.1 การยบย$งกจกรรมของไอออนโลหะ (metal ions) ฟอสเฟตมสมบตเปนสารจบโลหะ (Park, 2000) โดยท ฟอสเฟตสามารถยบย �งกจกรรมของไอออนโลหะท จะไปทาปฏกรยาทาใหอาหารเกดการเส อมเสย ซ งการยบย �งสามารถทาไดท�งแบบทาใหไอออนเกดการตกตะกอน และการแยกออก ไปจากอาหารโดยทาใหเกดปฏกรยาท เหมาะสมในกระบวนการแปรรป หรอ โดยการทาใหเกดสารประกอบเชงซอนและ ใหคงอยในรปท ละลายได (Ellinger, 1975)

2.2 การรวมตวกบสารออกานกโพลอเลคโทรไลทขององคประกอบอาหาร (organic

polyelectrolyte food constituents)ในรปของสารละลายฟอสเฟตจะเปน polyvalent anions ซ งมประจลบ(nagative charges) มากกวา 1 ประจ สวนออโทรฟอสเฟตมประจลบมากถง 3 ประจข�นอยกบคาความเปนกรดดาง และโพลฟอสเฟตสามารถเปนไดมากวาไอออนลบ สารโพลฟอสเฟตสามารถทาปฏกรยากบองคประกอบของอาหารไดหลากหลายซ งทาใหเกดผลดแกอาหาร เชน สามารถทาใหเกดการดดซบภายในพ�นผวขององคประกอบ และสงผลตอจานวนประจท พ�นผวแลวทาใหเกดการไมรวมตวกนของตะกอน ทาใหเกดการกระจาย ทาใหเกดอมลชน หรอทาใหเกดการแขวนลอยขององคประกอบอาหาร (Van Wazer, 1971) ความสามารถของสารโพลฟอสเฟตท จะทาใหตวมนเองทาปฏกรยากบประจบวกในสวนของโมเลกลใหญสงผลใหเกดการเพ มข�นของการจบกบน�า และการเกดเจลของโปรตน ปรบปรงความสามารถในการเกดโฟมดวยการเพ มความสามารถในการละลายของโปรตน สารโพลฟอสเฟตยงชวยเหน ยวนาใหเกดการตกตะกอนและการไมละลายของโปรตนสาหรบกระบวนการแยกโปรตนได (Ellinger, 1972; Van Wazer, 1971) ความสามารถในการเปนสาร polyelectrolyte ของโพลฟอสเฟตโดยท วไปแลวจะเพ มข�นตามความยาวของสายโมเลกล (Ellinger, 1972)

2.3 การเปนบฟเฟอร หรอ สารควบคมความเปนกรดดาง ความสามารถในการควบคมระดบคาความเปนกรดดาง ภายหลงจากท มการเตมกรด หรอดาง คอ ความสามารถในการเปนบฟเฟอร สารออโทรฟอสเฟต เชน mono หรอ di-sodium phoaphate และ โพลฟอสเฟต เชน sodium acid pyrophosphate จะมความสามารถในการเปนบฟเฟอรไดดสาหรบคาความเปนกรดดางในชวง 2- 3 5.5 – 7.5 และ 10 – 12 (Van Wazer, 1971) แตโพลฟอสเฟตท มความยาวของโมเลกลมากจะมความสามารถในการเปนบฟเฟอรต าลง และโพลฟอสเฟตยงสามารถถกใชเปนตวเพ มหรอลดระดบพเอชใหอยในระดบท เหมาะสมได ท�งรปของกรด เชน monosodium phosphate monoamonoum phosphate และ sodium acid pyrophosphate และรปของดาง เชน di- และ tri-sodium phosphate sodium triphosphate และ tetrasodium pyrophosphate

49

การใชฟอสเฟตในกระบวนการแปรรปอาหาร

การใชฟอสเฟตในกระบวนการแปรรปเน�อสตว สตวปก และสตวน� า อาจใชวธจม หรอฉดสารละลายฟอสเฟตเขาไปในเน�อ หรอผสมในรปผงแหง การแปรรปเน�อสตวและสตวปกนยมใชวธการฉด เพ อใหฟอสเฟตแพรกระจายในกลามเน�ออยางสม าเสมอ ในกง ปลา และสตวน� า แปรรปอ นๆ นยมใชวธการจม สวนการเตมในรปผงน�นนยมใชในการผลตไสกรอกและซรม จากรายงานของ Teicher (1990) กลาววา สารประกอบฟอสเฟตท นยมใชในอตสาหกรรมเน�อสตว สตวปก และสตวน� า มากท สดไดแก sodium tripolyphosphates (STPP) โดยใชเด ยวหรอผสมกบ sodium hexametaphosphate (SHMP) นอกจากน� ยงม sodium acid pyrophosphate (SAPP) และ tetrasodium pyrophosphate (TSPP) คณสมบตโดยท วไปของสารประกอบฟอสเฟตสามารถสรปไดดงตารางท 5

ตารางท� 5 สมบตท วไปของโพลฟอสเฟตบางชนด

สมบต STPP SHMP SAPP TSPP

ความเปนกรดเบส (1% solution, 25๐C) 9.8 6.9 4.4 10.2

ความสามารถในการละลาย (g/100 g, solid/sol) 13 >60 13 6 P2O5 (%) 58 67 64 53 Total Na2O (%) 42 32 28 46 ท�มา: Teicher (1990)

Thorarinsdottir et al. (2004) ศกษาผลของการเตมเกลอ ฟอสเฟต และโปรตนตอลกษณทางเคมและเคมกายภาพของเน�อปลาคอดแลแชแขง วธการใชฟอสเฟตโดยการเตรยมเปนสารละลายน� าเกลอผสมแลวฉดเขาไปดานในของเน�อปลาจากน�นนาเน�อปลาไปจมในสารละลายความเขมขนเดยวกน แลวนาไปแชแขงแบบ plate freezer โดยท องคประกอบของน� าเกลอมสวนผสมท แตกตางกน ไดแก ฟอสเฟต 3 เปอรเซนต เกลอ 5 เปอรเซนต และโปรตน (โปรตนสกดจากถ วเหลอง หรอโปรตนไฮโดรไลเสทจากปลาคอด) 10 เปอรเซนต เน�อปลาแลหลงจากแชแขงแลวถกเกบรกษาไวท อณหภม -24 องศาเซลเซยส เปนเวลา 3 เดอน แลวนามาตรวจสอบคณภาพ ไดแก ปรมาณผลไดหลงการทาละลาย (yield after thawing) และ ปรมาณผลไดหลงการหงตม (yield after cooking) drip loss ความสามารถในการจบกบน� า พเอช และองคประกอบทางเคม พบวาปรมาณเกลอ และสารประกอบฟอสเฟตจะเปนปจจยสาคญของคณภาพเน�อปลาคอดแลแชแขง โดยปรมาณผลไดตางๆ จะสงข�นเม อใชสารผสมระหวางเกลอและฟอสเฟต

50

Johnsen et al. (2009) ศกษาผลของฟอตเฟต และเกลอตอกลามเน�อปลาคอดท�งชนดดบและสก โดยเปรยบเทยบดวยคาความสามารถในการจบกบน� า รวมกบการตรวจสอบดวย NMR (nuclear magnetic resonance) โดยการการใชฟอสเฟตหลายชนดเปรยบเทยบกน ไดแก mono-phosphate di-phosphate tri-phosphate และ hexametaphosphate การใชจะใชในรปของน� าไบรน (brine) โดยผสมระหวางน�า เกลอ และฟอสเฟต ซ งพบวาสาร tri-phosphate และเกลอจะมผลตอคาความสามารถในการจบกบน� ามากท สดท�งในเน�อปลาดบ และสก สวนการตรวจสอบดวย NMR จะเหมาะสาหรบตรวจสอบผลตภณฑท ใช di-phosphate และ tri-phosphate Thorarinsdottir et al. (2001) ศกษาผลของฟอสเฟตตอปรมาณผลได คณภาพ และคาความสามารถในการจบกบน� า ในกระบวนการแปรรปปลาคอดเคม การทดลองใชเน�อปลาคอดแลและทาเคมตามวธด�งเดมของไอซแลนดแตมการเตมสารประกอบฟอสเฟตลงไปดวย สารประกอบฟอสเฟตท ใชม 2 ชนดคอ โพลฟอสเฟต และสารฟอสเฟตผสมทางการคาท มองคประกอบของโพลฟอสเฟตแตมความยาวโมเลกลตางกน (ย หอ Brifisol 512) การผลตทาไดโดยนาเน�อปลาแลมาแชในน�าเกลอผสมฟอสเฟต เปนระยะเวลานาน 3 วน และนาไปทาแหง จากน�นเกบท อณภมเยน 3-5 องศาเซลเซยส นาน 3 สปดาห จากน�นผลตภณฑปลาคอดแลเคมจะถกนามาคนรปและเอาเกลอออกโดยการแชน� า และตรวจสอบการเปล ยนแปลงของน� าหนกและองคประกอบทางเคม ผลการทดลองพบวา ในกระบวนการทาแหงปลาคอดแลเคมท แชดวยสาร Brifisol 512 มการสญเสยน� าหนกนอยท สดเม อเทยบกบ ตวอยางท แชดวยโพลฟอสเฟต และตวอยางควบคม และคณภาพของผลตภณฑท ใชโพลฟอสเฟตจะต ากวาผลตภณฑท ไมมการใชสารฟอสเฟต แตการทดสอบทางประสาทสมผสไมสามารถแยกความแตกตางของผลตภณฑได

51

กล�นไมพงประสงคหรอกล�นโคลน (Off-flavor)

กล นโคลน (musty/earthy off-flavor) สงผลกระทบตอสตวน� าและอตสาหกรรมทางดานประมงอยางมาก เน องจากกล นโคลนเปนสาเหตหน งท ทาใหผบรโภคสตวน� าไมยอมรบ (Persson, 1982) โดยสตวน� าท พบปญหาดงกลาวไดแก ปลากดอเมรกน (Martin et al., 1990) ปลาแซลมอล (Farmer et al., 1995) ปลาเรนโบวเทราท (Yurkowski and Tabachek, 1974; Form and Horlyck, 1984) ปลาเฮอรร ง (herring) และปลาคารพ (carp) (Yurkowski and Tabachek, 1980) หอยกาบ (Tanchotikul and Hsieh, 1990) กง (Lovell and Broce, 1985) กล นโคลนเกดจากสารท จาเพาะเจาะจงหลายอยาง ซ งทาใหเกดกล นรสท ไมพงประสงคใน

สตวน� า แตสารท เปนตวหลกท กอใหเกดกล นโคลนม 2 ชนด คอ จออสมน (1α, 10 β-dimethyl-9

α-decalol: geosmin) และเอมไอบ (2-methylisoborneol: MIB) โดยเปนสารประกอบแอลกอฮอลอ มตว (Saturated cyclic tertiary alcohol) ท สาหรายสเขยวแกมน� าเงนและแบคทเรยบางชนดสงเคราะหข� นในวถเทอรปน (terpene pathway) โดยสารประกอบจออสมนสรางข� นจากสารประกอบฟานซล-ไพโรฟอสเฟต (Farnesyl-PP) และสารประกอบเอมไอบสรางข� นจากสารประกอบเจอรานล-ไพโร ฟอสเฟต (Geranyl-PP) (Van Der Ploeg, 1989)

จออสมนเปนสาร secondary product จากปฏกรยาเมตาบอลซมท เกดข� นจากการสงเคราะหทางชวภาพในไอโซพรนอยด พาทเวย (isoprenoid pathway) ในส งมชวตกลมสาหรายสเขยวแกมน� าเงน โดยจออสมนจะเกดจากการสงเคราะหทางชวภาพในคาโรทนอยด พาทเวย (carotenoid pathway) และข�นตอนการเกดโฟโตเทล (phototial) ของคลอโรฟลล เอ (chlorophyll a) ดงน�น จออสมนจงเปนสารต�งตนในการสงเคราะหคลอโรฟลล เอ ดวยเหตน� เม ออยภายใตสภาวะการเจรญเตบโตท จากดสารจออสมนจงถกสะสมเพ มข� น แตกพบวาสดสวนของจออสมนกบคลอโรฟลล เอ จะมความไมแนนอน สวนสารประกอบเอมไอบถกสงเคราะหโดยไอโซพรนอยด พาทเวย เชนเดยวกบจออสมนในส งมชวตกลม Actinomycetes spp. และสาหรายสเขยวแกมน� าเงน (Van Der Ploeg,1989)

สารประกอบจออสมน (trans-1, 10,-dimethyl-trans-9-decalol) (C12H20O) และสารประกอบเอมไอบ (2-methylisoborneol) หรอ 1,2,7,7–tetramethylexo-bicyclo (2.2.1) heptan-2-ol (C11H20O) เปนสารประกอบพวกแอลกอฮอลอ มตวท ระเหยได โครงสรางประกอบดวยหมเมททลและหมไฮดรอกซล (Izaguirre et al., 1982) สารประกอบท�งสองชนดมคณสมบตท วไปคอ ละลายในไขมนไดด ไมชอบน� าสง เปนสารแปลกปลอมสาหรบส งมชวต โดยกระจายตวและสะสมในเน� อเย อท มสวนประกอบของไขมนสง เม อเกดการสะสมในรางกายจะกาจดออกไดยากจงกอใหเกดกล นท ไม

52

พงประสงค (Johnsen et al., 1996) แตอยางไรกตามสารประกอบท�งสองชนดไมเปนพษตอเน�อเย อของส งมชวต และไมกอใหเกดการกลายพนธ (Dionigi et al., 1993)

ภาพท� 6 การสงเคราะหสารใหกล นโคลน (จออสมน และเอมไอบ) ในวถเทอรปน IPP = isopentenyl pyrophosphate DMAPP = dimethylallyl pyrophosphate Pi = inorganic phosphate ท มา: Johnsen and Dionigi (1994)

ปญหากล นโคลนอาจเกดข�นเน องจากปลากนสารประกอบกล นโคลนเขาไปโดยตรง หรอ

มการปนเป� อนกบส งท ปลากน หรอผานเขาสตวปลาโดยการดดซมในสวนของอวยวะตางๆ (Tanchotikul, 1990) สตวน�าสามารถดดซมสารเมแทบอไลตท กอใหเกดกล นโคลนผานเหงอก หรอเน�อเย อตางๆ ท สมผสน� า มากกวาการกนสาหรายหรอแบคทเรยท ผลตสารโดยตรง (Form and Horlyck, 1984) และไปสะสมอยในรางกายโดยเฉพาะเน�อเย อท มไขมนสง (Martin et al., 1990) สวน Rungreungwudhikrai (1995) ท พบวาปลานลจากบอเล� ยงในภาคกลางมความเขมขนของสารกล นโคลนในเน�อท สง เม อใชอาหารสาเรจรปรวมกบการใชปยในบอ โดยบอท ใสปยยเรยมผลให

53

ปรมาณสารกล นโคลนในเน�อสงกวาการใชปยมลสตว สวนบอท ใหอาหารสาเรจรปอยางเดยวพบวามผลใหสารกล นโคลนในเน�อปลาต า

สาหรายสเขยวแกมน� าเงนท สาคญท มผลตอการเกดกล นโคลนประกอบดวยสกล Anabena sp., Oscillatoria sp., Lyngbya sp., Symploca sp., Microcystis sp., Phormidium sp. (Tabachek and Yurkowski 1976; Lovell and Broce, 1985; ชะลอ, 2536) สวนแบคทเรยท สามารถสรางสารจออสมน และสารเอมไอบไดแกสกล Streptomyces sp., Nocardia sp., Actinomadura sp. และ Actinomycete sp. สามารถสรางกล นโคลนหรอกล นไมพงประสงค และสารพษตกคางในเน�อปลาได (Sivonen, 1982; Martin et al., 1988; Klapper, 1991; Yamada et al., 1994) โดยเฉพาะสกล Streptomycetes sp. จะทาใหเกดกล น-รสท ไมพงประสงคมากท สด (Van Der Ploeg and Boyd, 1991) Martin et al. (1990) ไดทาการศกษาการสะสมสารเอมไอบเน�อเย อของปลากดอเมรกน (channel catfish) ขนาด 0.6–0.7 กโลกรม โดยฉดสารละลายเอมไอบเขมขน 1 ไมโครกรมตอกโลกรม เขาไปในเสนเลอดบรเวณใกลหวใจ จากน�นทาการฆาปลาท ระยะเวลา 2, 24 และ 96 ช วโมง แลวนาตวอยางจากอวยวะสวนตางๆ ไดแก ตบ ไต ผวหนง เน�อชองทอง และกลามเน�อ เพ อนาไปวเคราะหปรมาณสารเอมไอบ โดยวธแกสโครมาโทกราฟฟ พบวาเน�อเย อสวนผวหนง และเน�อทอง ซ งเปนเน�อเย อสวนท มปรมาณไขมนสง มความเขมขนของสารเอมไอบสงกวาในเน�อเย อสวนอ นๆ Johnsen and Lloyd (1992) ไดทาการศกษาในปลากดอเมรกนขนาด 500+100 กรมท มปรมาณไขมนในระดบตางกน โดยไดนาตวอยางปลาท ไดมาทาการแชในสารละลายเอมไอบ 1 ไมโครกรมตอลตร ท อณหภม 25.5+1 องศาเซลเซยส แลวทาการสมเกบตวอยางปลาท ระยะเวลา 0, 2, 4, 8 และ 24 ช วโมง เพ อวเคราะหปรมาณสารเอมไอบดวยเคร องแกสโครมาโทกราฟฟ และแมสสเปคโตรโฟโตมตร โดยแบงปลาเปน 2 กลมคอ กลมท มไขมนสงกวารอยละ 2 (2.5, 4.0 และ 6.0) และกลมท มไขมนต ากวารอยละ 2 (0.5, 1.0 และ 1.5) พบวาหลงจากการแชในสารละลายเอมไอบ 24 ช วโมง สามารถตรวจพบสารเอมไอบในเน�อปลาท มปรมาณไขมนรอยละ 2.5, 4.0 และ 6.0 เทากบ 20.1, 24.3 และ 20.8 ไมโครกรมตอกโลกรม ตามลาดบ Casey et al. (2004) ไดทาการทดสอบหากล นโคลนในฟารมปลากดอเมรกน (channel catfish) โดยใชวธการทดสอบทางประสาทสมผส วธการสกดของแขง และวธเคร องแกสโครมาโท-กราฟฟ พบวาปลากดอเมรกนท ทาการสมตรวจพบวามสารประกอบเอมไอบมคาอยท 0.1 และ 0.2 ไมโครกรมตอกโลกรม สวนสารประกอบจออสมนมคาอยท 0.25 และ 0.5 ไมโครกรมตอกโลกรม ซ งพบวาปรมาณสารประกอบจออสมนมประมาณมากกวาสารประกอบเอมไอบ

54

Lovell and Broce (1985) ทาการตรวจสอบหากล นโคลนของประเทศเอกวาดอร ในป 1983 พบปญหากงมกล นโคลนเกดข� น ซ งพบวามสารประกอบจออสมนท มความเขมขนสงท บรเวณกลามเน� อกง โดยมปรมาณความเขมขน 78 ไมโครกรมตอกโลกรม ซ งเปนปรมาณสารประกอบจออสมนท สงกวาในปลา channel catfish ซ งมปรมาณสารประกอบจออสมนเพยง 9.8 ไมโครกรมตอกโลกรม โดยสาเหตท ทาใหกงเกดกล นโคลนท มความเขมขนสง อาจเน องมาจากมความเคมของน� าระหวางเล� ยงมปรมาณความเคมท ลดต าลง ทาใหสาหรายสเขยวแกมน� าเงนมการเจรญเตบโตเพ มข�น Matsuyasu et al. (1996) ไดทดสอบผลของสารประกอบจออสมน และสารประกอบเอม-ไอบตอการพฒนาการของหอยเมน พบวาระดบ IC50 ของสารประกอบจออสมนท มผลตอการปฏสนธของหอยเมนมคาเฉล ยเทากบ 16.67 มลลกรมตอลตร สวนระดบ IC50 ของสารประกอบเอม-ไอบท ผลการปฏสนธของหอยเมนมคาเฉล ยเทากบ 68.77 มลลกรมตอลตร สวนระดบ IC50 ของสารประกอบจออสมนท มผลตอรปแบบของการแบงเซลลของหอยเมนมคาเฉล ยเทากบ 16.58 มลลกรมตอลตร และระดบ IC50 ของสารประกอบเอมไอบท มผลตอรปแบบของการแบงเซลลของหอยเมนมคาเฉล ยเทากบ 66.58 มลลกรมตอลตร

Yamprayoon and Noomhorm (2000) ไดทาการศกษาการดดซมและการแพรกระจายทางชวภาพของสารจออสมนในปลานล พบวา การพกปลานลในน� าท มสารละลายจออสมนเขมขน 5 ไมโครกรมตอลตร จะทาใหปลานลจะคอยๆ ดดซมสารจออสมนเขาสตวเพ มข�น โดยแพรกระจายไปยงสวนตางๆ ของรางกายปลา ต�งแตเวลา 0-72 ช วโมง ชนดและปรมาณของสาหรายสเขยวแกมน�าเงน กเปนสาเหตหน งท มผลตอปรมาณสารเอมไอบและจออสมนในน� า ถาในบอเล� ยงมสาหรายสเขยวแกมน� าเงนจานวนมาก กจะพบวาความเขมขนของจออสมนหรอเอมไอบในน� ากจะมความเขมขนท สงเชนกน (Van Der Ploeg and Boyd, 1991) สาหรายในกลมสเขยวแกมน� าเงนจะเจรญไดด ภายใตสภาวะท มอากาศอยนอย เน องมาจากหากสภาวะท น�ามปรมาณออกซเจนละลายในน� าสง จะสงผลทาใหสาหรายกลมน� ไมสามารถจบกบไนโตรเจนและคารบอนไดออกไซดได เม อสาหรายสเขยวแกมน� าเงนเตบโตและรวมตวกนอยางหนาแนนบรเวณพ�นผว ทาใหการสองผานของแสงแดดลงสน�าลดลง มผลไปยบย �งการเจรญของพชน�าชนดอ นๆ ท ผลตออกซเจนในน�า (Milie et al., 1992)

ปจจยท สงผลทาใหเกดการสะสมกล นโคลนในสตวน� า ไดแก ปรมาณสารอาหารในน� า โดย Sivonen (1982) รายงานวาในสภาวะท ธาตอาหารในน� าสงมาก (eutrophic water condition) ซ งเปนผลมาจากการใหอาหารสตวน�าท มากเกนไป สงผลทาใหมอาหารตกคางภายในบอ หรอเกดจากการเล� ยงปลาท หนาแนนเกนไป และระบบการจดการในการเล� ยงท ไมด กเปนสาเหตทาใหมการ

55

สะสมของธาตอาหารโดยเฉพาะไนโตรเจนและฟอสฟอรสท กนบอมาก ดงน�นหากเพ อปองกนปญหาควรมการจดการเก ยวกบระบบน� าท จะใชทาการเพาะเล� ยง ทาใหเกดการเปล ยนแปลงเชงชวภาพ (Yurkowski and Tabachek, 1980) สาหรายสเขยวแกมน� าเงนสามารถเจรญเตบโตไดอยางรวดเรวในน� าท มอณหภมสงชว 25–35 องศาเซลเซยส โดย Martin et al. (1987) พบวาน� าท มอณหภมสงกวา 30 องศาเซลเซยส จะทาใหปลามกล นโคลนเกดข�นได สวน Johnsen and Lloyd (1992) กลาววา การดดซมและสะสมสารท กอใหเกดกล นโคลนข�นอยกบปจจยตางๆ เชน อณหภมของน� า ปรมาณไขมนในปลา โดยปลาท มปรมาณไขมนมากสามารถสะสมสารประกอบกล นไดมากกวาปลาท มไขมนต า

การเพ�มกาลงผลตในบอปลาโดยการใสปย

ปยชวยกอใหเกดอาหารธรรมชาตท อดมดวยคณคาและมตนทนต า แตกมขอจากดและส งท

ควรพจารณาประกอบอนไดแก สามารถละลายน� าไดดเปนประโยชนตอการเพ มปรมาณธาตอาหารอยางเชนปยไนโตรเจน ไดแก แอมโมเนยมซลเฟส และยเรย ท มไนโตรเจน 20 และ 46 เปอรเซนต และฟอสเฟต เชน ซปเปอรฟอสเฟต มอย 16-18 เปอรเซนต อตราการใชในน� าท อณหภม 20 องศาเซลเซยส ใช 5-10 กโลกรมตอสปดาหตอไร การใชปยอาจมผลขางเคยงเชน ปรมาณออกซเจนในน� าเพ มข�น ลดปรมาณกล นและสาหรายพษเชน Oscillatoria sp. และ Prymnosium sp. เปนตน นอกจากน� ปยอนทรย เชน มลววและไกท ปราศจากเช�อโรคกนยมใชเพ อเพ มผลผลตในบอ ปรมาณท ใชข�นอยกบ ออกซเจนในน� า อณหภม และปรมาณออกซเจนท แบคทเรยใช (BOD) โดยประมาณ 40-80 กโลกรมตอสปดาหตอไร

1. ปยมลสกร ประโยชนของการใชมลสกรในบอปลา มลของสกรจะเปนอาหารของปลาสวายโดยตรง ลดตนทนการผลตปลาสวายอยางมากชวยใหเพ มอาหารธรรมชาตใหแกปลาชวยลดมลสกรท ตกคางอนจะกอใหเกดการแพรกระจายของเช�อโรคและพยาธ สคนและสกรท เล�ยง

2. มลของสตวปก (Poultry manure)ไดแก มลไก เปดและหาน ประกอบดวยสารอนทรยและแรธาตอดมสมบรณ มลสตวปกผพงเรวและไนโตรเจนสวนใหญอยในรปกรดยรกซ งพชน� าไมสามารถดดซบไปใชพลงงานประโยชนไดโดยตรง ปยมลสตวปกถกเปล ยนแปลงใหมประสทธภาพในการเพ มกาลงผลผลตไดดหลงจากผานการหมก ปรมาณส งขบถายของสตวปกเฉล ยตอตวตอปแตละชนดเฉล ยดงน� ไกมปรมาณ 5.0-5.7 กโลกรม เปดมปรมาณ 7.5-10.0 กโลกรม และหานมปรมาณ 12.5-15.0 กโลกรม

56

โรคตดเช$อท�พบบอยในปลานล

1. เหบระฆง Trichodina sp. เปนโปรโตซวชนดหน งท ดารงชพเปนปรสตในปลา เปนสตวเซลลเดยวท มขนาดเลกมากไมสามารถมองเหนไดดวยตาเปลา ตองดดวยกลองจลทรรศนกาลงขยายสงจงจะเหนรปรางของเหบระฆงชดเจน ถามองดานลางจะเหนเปนวงกลมมขน (cilia) อยรอบๆ ทาหนาท ชวยในการเคล อนท ภายในวงกลมจะมแผนดดเกาะเรยกวาจกร (denticulate) ประกอบดวยฟนเลก ๆ ทาหนาท ชวยในการเกาะตดกบตวปลา ถามองเหบระฆงจากดานขางจะเหนรปรางคลายระฆงคว า ซ งเปนท มาของช อวา เหบระฆง พบเกาะอยท บรเวณซ เหงอก ผวหนงและครบของปลาชะโด ปลาดก ปลาชอน ปลาสวาย ปลานล ปลาไหลยโรป (Chitmanat และคณะ, 2005) เหบระฆงทาใหปลาเปนโรค trichodiniasis ปลาท ถกเหบระฆงเกาะจะมเมอกมาก อาจทาใหเกลดหลด ถาเกาะท เหงอกมาก ๆ จะทาใหเหงอกกรอน อาจมการตดเช�อแบคทเรยได เหบระฆงกนเน�อเย อผวหนงท ถกทาลายเปนอาหาร ถาเหบระฆงเขาเกาะลกปลาขนาดเลกหรอปลาท มสภาพออนแอจากสาเหตอ นๆ อยกอนแลว ปลาเหลาน� จะมความสามารถในการปองกนตวเองต า จงทาใหเหบระฆงย งเพ มปรมาณข�นไดอยางรวดเรว ในกรณท ปลามเหบระฆงเกาะเปนจานวนมากจะทาใหปลามสซดผดปกตอนเน องมาจากการขบเมอกออกมามากและมเซลผวหนงท หลดลย ครบกรอน ครบแหวง หนวดกด เหงอกกรอนเนา เซ องซม และลอยตวอยตามผวน� าหรอขอบบอ กนอาหารนอยลง บางคร� งจะวายน� าเอาตวถกบกอนหน พ�นบอหรอวสดในน� า ถาพบวาปลาบางตวในบอวายน�าเอาตวถขางบอ จะเปนสญญาณเตอนใหทราบวาปลาเกดความระคายเคอง เน องจากมปรสตเกาะตามตวปลา ควรรบแชดวยน�ายาฟอรมาลนเพ อปองกนการแพรกระจายของปรสต การรกษาปลาท มเหบระฆงเกาะจนแสดงอาการผดปกตตาง ๆ ใหแชดวยน�ายาฟอรมาลนในอตรา 25 – 30 พพเอม หรอ 25 – 30 ซซตอน� าหน งลกบาศกเมตร หรอน� ายาฟอรมาลน 40 – 48 ลตรตอบอขนาด 1 ไร ท มระดบน�าลก 1 เมตร (1 ไร = 1,600 ตารางเมตร) สาหรบในบอปนหรอตกระจกเม อเช�อเหบระฆงถกกาจดหมดส�นไปดวยฟอรมาลนแลว อาจจะแชตามดวยเกลอแกงในอตรา 0.1 – 0.3% หรอ 100 – 300 กรมตอน�า 100 ลตร นาน 3 – 5 วน แตถาเปนปลาท เล� ยงในบอดนควรจะปรบคณภาพน� าควบคไปกบการแชฟอรมาลนจะชวยใหปลาหายปวยไวข� น อยางไรกตาม การใชฟอรมาลนทาใหปรมาณออกซเจนในน�าลดลงจงควรมการใหอากาศดวย นอกจากน� ยงพบวา การใชดางทบทม 4 ppm ในการกาจดเหบระฆงมผลทาใหปลาไหลยโรป (Anguilla anguilla) ตายถง 60% (Madsen et al. 2000) จะเหนวา การใชสารเคมในการกาจดเหบระฆงทาไดยาก จงควรเนนการปองกนโดยการเตรยมบอท ด ไมเล� ยงปลาหนาแนนจนเกนไป มการใสเกลอเพ อชวยลดความเครยดของปลาระหวางการเล�ยง

57

2. ปลงใส สวนใหญพบเกาะอยตามซ เหงอกและบรเวณผวหนง ท พบบอยในปลาน� าจด คอ ไจโรแดคทลส (Gyrodactylus sp.) และแดคทโรไจรส (Dactyrogyrus sp.) สวนปลงใสท มกพบในปลานล ช อวาซคลโดไจรส (Cichlidogyrus sp.) ปลาท มปรสตพวกน� เกาะอาจจะมสตวเขมกวาปกต กนอาหารนอยลง หากมเกาะบรเวณซ เหงอกในปรมาณมาก ทาใหเหงอกบวม อกเสบและการแลกเปล ยนอากาศของปลาลดลง มผลใหปลาตายไดเชนกน พบปรสตกลมน� ในปลาเกอบทกชนด วธการรกษาเชนเดยวกบเหบระฆง คอ ใชฟอรมาลน 25–50 ซซตอน�า 1,000

เอกรฐ (2554) ไดตรวจปรสตปลงใสบรเวณเหงอกปลาทบทมท เพาะเล� ยงในกระชง จ.ปทมธาน พบปรสตปลงใส 6 ชนด ไดแก Cichlidogyrus halli, C. rognoni, C. sclerosus, C. thurstonae, C. tilapiae และ Scutogyrus longicornis ปลงใสทกชนดตรวจพบตลอดท�งป ยกเวน C. tilapiae ท ไมพบในเดอนมนาคมโดยปลงใสชนด C. sclerosus และ C. halli เปนชนดท พบในปลาตวอยางมากท สดรอยละ 83.89 และ C.tilapiae พบในปลาตวอยางนอยท สดรอยละ 18.33 จากการศกษาความหนาแนนของปรสตปลงใสในปลา พบวา เดอนพฤศจกายนเช�อปรสตปลงใสหนาแนนมากท สด คอ 45.93 ตวตอปลา 1 ตว สวนในเดอนมนาคม พบอตราการตดเช�อปรสตปลงใสต าท สดเทากบ 5.73 ตว ตอปลา 1 ตว

3. Streptococcus spp. พบการระบาดคร� งแรกในปลาเรนโบวเทราทท ญ ปน ( Inglis et al., 1993) ตอมาพบในปลานลและปลาบ ปลากระพง ปลาไหลญ ปน กอใหเกดโรคระบาดชวงหนาหนาว มกกอใหเกดการตดเช�อในปลาน� ากรอยและปลาทะเลมากกวาปลาน� าจด Streptoccus

agalactiae (β-hemolytic group B) กอใหเกดโรคในปลากระบอกท คเวต โดยเฉพาะในชวงท มอณหภมของน� าสงข�น อตราตายสงถง 90% การตดเช�อสเตรปโตคอคคสทาใหเกดภาวะตดเช�อท วรางกาย (Septicemia) สมองและเย อหมสมองอกเสบ (meningoencephalitis) เซลลตบเกดการเส อม (vacuolar degeneration) และตาย อาการท พบมการตกเลอดบรเวณรอบปาก ทอง ครบและอวยวะภายใน ตาโปน ปลากระพงขนาดเลกกวา 200–300 g จะตดเช�อไดงายกวาปลาตวโต เช�อน�สามารถตดตอสคนทางบาดแผล (Weinstein et al., 1997)

เช�อสเตรปโตคอคคสเปนแบคทเรยแกรมบวก มความสามารถในการยอยสลายเมดเลอดแดง (alpha and beta hemolysis) ไมสามารถสรางเอนไซมแคทาเลส (catalase negative) มรปรางกลม (cocci) ตอยาวเปนสายโซ เช�อสเตรปโตคอคคสท พบในสตวน� า ไดแกเช�อ S. iniae,

S. agalactiae, S. parauberis (Evans et al, 2002, Shoemaker et al., 2001, Baeck et al., 2006) นอกจากน�นเช�อ S. iniae ยงเปนเช�อแบคทเรยท สามารถตดสคน (zoonotic agent) ไดดวย (Lau et al., 2003) Shoemaker and Klesius (1997) ไดประมาณความสญเสยอนเกดจากการตดเช�อสเตรปโตคอคคส ราว 150 ลานดอลลารสหรฐ

58

4. Flavobacterium columnare (Flexibacter columnaris) แบคทเรยชนดน� อาศยอยบนเมอกของปลาปกตและปลาท เปนโรค ปลาท ตดเช� อไดงายเม อเกดความเครยดจากการขนสง โดยเฉพาะในชวงหนารอน ปลาจะมตวดางซดเปนแถบ ๆ มเมอกมากผดปกต ครบกรอน เหงอกกรอน อาจมการสรางสารสเหลองเกดข�นบรเวณบาดแผล แผลจะเกดการตายของเซล ปองกนการระบาดของโรค โดยการลดความบอบช� าจากการจบและคดขนาดปลา ไมเล� ยงปลาหนาแนน เยาวนตยและคณะ (2527) พบวา การใชดางทบทม 20มลลกรมตอลตรสาดในกระชงปลากะพงท เปนโรค

5. Edwardsiella spp. ม 2 species คอ Edwardsiella ictaluri และ Edwardsiella tarda

กอใหเกดโรค Enteric septicemia of catfish (ESC) หรออาจเรยกวา hole-in-the-head เปนโรคท กอใหเกดความเสยหายทางเศรษฐกจอยางมากในปลาดก ปลากระพง ปลานล อาการจะแตกตางกนตาม species ของปลา ปลาไหลจะมการวายน� าเฉ อยชา ลอยอยตามผวน� า มการตกเลอดบรเวณดานขาง พบมตมแกสเกด (gas pocket) ข�นบรเวณบาดแผล กลามเน�อและผวหนง ตบ ไตและมามจะซดและอาจพบฝ สวนในปลาอ นๆ อาจพบวา มการตกเลอด ตาโปน มบาดแผล ฝในอวยวะภายใน (Plumb, 1994)

6. โรค Epitheliocystis มสาเหตมาจากแบคทเรยแกรมลบขนาดเลกคลายรกเกตเซย มกสรางปญหาในลกปลานลขนาดเลก หากตดเช�อรนแรงทาใหปลาตายได ปลาท เปนโรคจะพบการตดเช� อในเซลลเหงอกจานวนมาก มลกษณะคลายซสตบรเวณซ เหงอกทาใหเกดปญหาในการแลกเปล ยนออกซเจน เบญจพรและคณะ (2552) แนะนาวา การเปล ยนถายน� า ใสเกลอ 2 ppt หรอ ฟอรมาลน 30 ppm มผลทาใหจานวนซสต บรเวณเหงอกลกปลานลลดลง การสรางภมคมกนแกปลานล จงเปนส งจาเปนสาหรบการปองกนโรคสตวน� า ซ งอาจทาไดหลายวธการใหอาหารผสมจลนทรยท เปนประโยชนกเปนอกวธหน งท ชวยใหสตวน�าแขงแรง โตเรว

ระบบภมคมกนของปลา

การสรางภมคมกนเปนขบวนการปองกนรางกายของสตวน� าเพ อการอยรอดในสภาพท มนคนเคย สตวท ไมสามารถพฒนาการสรางภมคมกนไดกจะตายไป โดยธรรมชาตแลวปลาเปนสตวมกระดกสนหลงท ดอยพฒนามากท สด แตมนกสามารถมววฒนาการในการสรางภมคมกนข� น เพ อปองกนตวเองจากเช�อโรคหรอปรสตได ปลาท อาศยอยในน� าท มอณหภมต า ไมตองมการพฒนาการสรางภมคมกนใหมประสทธภาพมากนก เพราะเช�อโรคตองใชเวลาในการฟกตวนานกวาปกต แตถาเปนปลาท อาศยอยในน� าท มอณหภมสงและอยกนเปนฝง เช�อโรคจะเขาสรางกายปลาไดงายและเพ มจานวนไดอยางรวดเรว จาเปนตองมระบบการสรางภมคมกนท มประสทธภาพสง

59

(Fishesfocus, 2547) หากปลาและเช�อโรคอยรวมกนมาหลายช วอาย ปลาในรนถด ๆ ไปจะสามารถสรางภมคมกนสาหรบโรคน�นได ภมคมกนท เกดข�นภายหลง (acquired immunity) เกดข�นไดโดยการท ปลาถกกระตนโดยการสมผสกบ antigen จากเช�อโรคกอน เรยกวธการสรางภมคมกนแบบน�วา active immunity และการ active acquired immunity จะเกดข�นกตอเม อปลามการตดเช�อโรคโดยธรรมชาตหรอสมผสกบ antigen ของเช�อข�นภายในรางกาย (Fishesfocus, 2547)

ระบบภมคมกนแบบไมจาเพาะ (Non-specific or Innate Immunity)

ภมคมกนแบบไมจาเพาะเปนภมคมกนท มมาต�งแตกาเนด เปนการปกปองรางกายดานแรกจากส งแปลกปลอม หรอเช�อกอโรคตาง ๆ ซ งมรปแบบท ไมจาเพาะเจาะจง และมกลไกท�งทางกายภาพ และชวเคม ภมคมกนแบบไมจาเพาะประกอบดวย ผวหนงและเย อเมอกตางๆ แมคโครฟาจ (Macrophage) natural killer cell (NK cell) ซ งมบทบาทในการทาลายเซลลมะเรง และเซลลท ตดเช�อไวรส ไลโซไซม (lysozyme) ซ งชวยทาลายเช�อแบคทเรยชนดแกรมบวกและคอมพลเมนต (complement) (อษาศร, 2547) ภมคมกนชนดน� จะแตกตางกนไปในแตละชนดและอายของสตวน� า ส งแวดลอมกมผลตอการกระตนหรอกดการทางานของภมคมกนชนดน�

ระบบภมคมกนแบบจาเพาะ (Specific or Acquired Immunity)

เม อการทางานของระบบภมคมกนแบบไมจาเพาะไมสามารถตานทานเช�อโรคหรอส งแปลกปลอมท เขามารกรานในรางกายได ระบบภมคมกนแบบจาเพาะจะถกชกนา และไดรบการกระตนเพ อใหสามารถตอบสนองตอเช�อโรคไดอยางเฉพาะเจาะจง ท� งน� การตอบสนองทางภมคมกนอยางจาเพาะน�นตองอาศยกลไกการปกปองอยางมประสทธภาพ และมการปรบตวตามความเหมาะสม ลกษณะของการตอบสนองภมคมกนแบบจาเพาะ คอ มความสามารถท จะจดจาส งแปลกปลอม และยงคงจาส งแปลกปลอมน�ไดเพ อเพ มความสามารถในการตานส งแปลกปลอม เม อสมผสในคร� งตอไป เซลลภมคมกนท มบทบาทสาคญ คอ B และ T lymphocytes ระบบภมคมแบบจาเพาะ แบงออกเปน 2 ชนด คอ ภมคมกนท เปนสารน� า (Humoral immunity) และภมคมกนแบบเซลล (Cell mediated immunity, CMI) (อษาศร, 2547)

60

อปกรณและวธการ โครงการยอยท� 1 : ผลของระดบคลอโรฟลลและอตราการกรองตอผลผลตของปลานล

(Oreochromis niloticus) ท�ใชกากเหลอจากการหมกมลสกรเพ�มอาหารธรรมชาตในบอดน

การทดลองยอยท� 1: การศกษาอตราการกรองน1าเขยวของปลานลในขนาดตางๆ ท�ระดบอณหภม 25, 30 และ 35 องศาเซลเซยส

1.1. วธการดาเนนการวจย วางแผนการทดลองแบบแฟคทอเรยล (Factorial Experiment) จานวน 3 ซ1 า ระยะเวลาการ

ทดลองจานวน 48 ช�วโมง แบงการทดลองออกเปน 15 ชดการทดลอง โดยตดต1งเคร�องควบคมอณหภม 3 ระดบ คอ 24, 29 และ 34 องศาเซลเซยส และใชปลานลขนาด 6.5, 12.5, 25.0, 50.0 และ 100 กรม ดงน1

ชดการทดลอง ปลานล (กรม)

อณหภม (°C)

ชดการทดลองท� 1 6.5

24 ชดการทดลองท� 2 29 ชดการทดลองท� 3 34 ชดการทดลองท� 4

12.5 24

ชดการทดลองท� 5 29 ชดการทดลองท� 6 34 ชดการทดลองท� 7

25.0 24

ชดการทดลองท� 8 29 ชดการทดลองท� 9 34 ชดการทดลองท� 10

50.0 24

ชดการทดลองท� 11 29 ชดการทดลองท� 12 34 ชดการทดลองท� 13

100.0 24

ชดการทดลองท� 14 29 ชดการทดลองท� 15 34

61

1.2. วสดอปกรณและปลานลท�ใชในการทดลอง

1.2.1.วธการเตรยมแพลงกตอน (น1 าเขยว) นาน1 าในบอเล1 ยงปลากรองดวยผากรอง แพลงกตอนขนาด 2 ไมครอน ขยายพนธโดยใชปยกากเหลอจากการหมกมลสกร

1.2.2. ตดต1งเคร�องควบคมอณหภมท1ง 3 ระดบคอ 24, 29 และ 34 องศาเซลเซยสทาการควบคมโดยอณหภม 24 องศาเซลเซยสใชเคร�อง chiller ควบคม สวนท�ระดบ 29 และ 34 องศาเซลเซยสใชเคร�องทาความรอน (heater) ย�หอ Shogun ขนาด500 วตตกระบะละ 2 ตว ความคลาดเคล�อนไมเกน 0.25 องศาเซลเซยส พรอมตดต1งเคร�องควบคมอณหภมกระบะละ 1 ชด

1.2.3. ใชปลานลขนาด 6.5, 12.5, 25.0, 50.0 และ 100 กรม จานวนขนาดละ 5 ตว นามาใสตกระจกท�ใชในการทดลองท�มแพลงกตอน (น1 าเขยว) ท�ระดบอณหภม 25, 30 และ 35 องศาเซลเซยส วดปรมาณคลอโรฟลล งดใหแสงในบรเวณทดลอง โดยใชพลาสตกสดาคลมบอท�ทดลอง เม�อเวลาผานไป 48 ช�วโมง ทาการตรวจปรมาณคลอโรฟลล เอ (ไมโครกรมตอลตร) ปรมาณแพลงกตอนพช (เซลลตอมลลลตร) ความหนาแนนของน1 าเขยว (เซลลตอมลลลตรตอช�วโมง) และอตราการกรองน1าเขยว (เซลลตอกโลกรมตอช�วโมง) ปจจยท�ทาการศกษา

1. วเคราะหความหลากหลายและองคประกอบของแพลงกตอนพช เกบตวอยางแพลงกตอนพช ท�ระยะเวลา 48 ช�วโมง โดยใชถงกรองแพลงกตอน แลวเกบรกษาสภาพดวย Lugol s’ solution หลงจากน1นนามาจดจาแนกชนด และตรวจนบปรมาณแพลงกตอนพช (เซลลตอมลลลตร)

2. การวเคราะหขอมล นาขอมลท�ไดมาทาการวเคราะหทางสถต โดยวเคราะหความแปรปรวน (Analysis of Variance) เพ�อเปรยบเทยบความแตกตางทางสถตระหวางกลมทดลอง ท�ระดบความเช�อม�น 95 เปอรเซนต โดยใชโปรแกรม SPSS for Window เปรยบเทยบความแตกตางของคาเฉล�ยโดยใชวธการของ Duncan’s New Multiple Range Test

62

การทดลองยอยท� 2: การศกษาปรมาณคลอโรฟลล และความหนาแนนของแพลงกตอน 10 x 106

ในบอดนท�มกากเหลอจากการหมกมลสกรท�ระดบตางๆ กน

2.1. วธการดาเนนการวจย วางแผนการทดลองแบบสมตลอด (Completely Randomized Design, CRD) จานวน 3 ซ1 า

ระยะเวลาการทดลองจานวน 60 วน ในการศกษาแบงการทดลองออกเปน 8 ชดการทดลอง โดยใสปยจากกากเหลอจกการหมกมลสกรท�ระดบตางๆ กน ดงน1

การทดลองท� 1 ปยกากเหลอจากมลสกรหมกท�ระดบ 0 กโลกรมตอไรตอสปดาห การทดลองท� 2 ปยกากเหลอจากมลสกรหมกท�ระดบ 30 กโลกรมตอไรตอสปดาห การทดลองท� 3 ปยกากเหลอจากมลสกรหมกท�ระดบ 60 กโลกรมตอไรตอสปดาห การทดลองท� 4 ปยกากเหลอจากมลสกรหมกท�ระดบ 90 กโลกรมตอไรตอสปดาห การทดลองท� 5 ปยกากเหลอจากมลสกรหมกท�ระดบ 120 กโลกรมตอไรตอสปดาห การทดลองท� 6 ปยกากเหลอจากมลสกรหมกท�ระดบ 150 กโลกรมตอไรตอสปดาห การทดลองท� 7 ปยกากเหลอจากมลสกรหมกท�ระดบ 180 กโลกรมตอไรตอสปดาห การทดลองท� 8 ปยกากเหลอจากมลสกรหมกท�ระดบ 210 กโลกรมตอไรตอสปดาห

2.2. วธการเตรยมบอซเมนตท�ใชในการทดลอง

2.2.1 เตรยมบอซเมนตท�ใชในการทดลอง ขนาดเสนผานศนยกลาง 100 เซนตเมตร ความสง 50 เซนตเมตร จานวน 24 บอ ณ โรงเรอนเพาะเล1 ยงปลานล คณะเทคโนโลยการประมงและทรพยากรทางน1า มหาวทยาลยแมโจ

2.2.2 นาสารสมมาแชน1 าในบอซเมนต ประมาณ 3-4 วน แลวจงปลอยน1 าท1ง จากน1นนาน1 าเขาบอซเมนต โดยผานการกรองน1 าดวยผาโอลอนแกว ท�ระดบความลกของน1 าประมาณ 20 เซนตเมตร พรอมกบมการเตมอากาศ พรอมตดต1งชดกรองน1าในบอซเมนตของแตละชดการทดลอง

2.2.3 จากน1นใสปยกากเหลอจากการหมกมลสกรท�ระดบ 0, 30, 60, 90, 120, 150, 180 และ 210 กโลกรมตอสปดาห ตามลาดบ และใสแพลงกตอน (น1าเขยว) ขนาด 2 ไมครอน จานวน 10 ลตร ปรบระดบน1าท�ระดบความลก 35 เซนตเมตร ของความสงของบอซเมนต

2.2.4 ทาการตรวจนบปรมาณและวเคราะหปรมาณคลอโรฟลล ทกๆ สปดาห 2.2.5 ทาการทดลองจนครบ 60 วน ภายหลงเสรจส1นการทดลอง บนทกผลผลตของปลา

นลในแตละหนวยการทดลองในบอซเมนต นาขอมลท�ไดไปวเคราะหผล

63

ปจจยท�ทาการศกษา 1. ตรวจวดปจจยคณภาพน7า ทางเคมและทางชวภาพ ไดแก อณหภมของน1 า ความเปนกรด-

ดางของน1 า (pH) ปรมาณออกซเจนท�ละลายน1 า ปรมาณความขน ปรมาณแอมโมเนย ปรมาณไน ปรมาณฟอสฟอรส คลอโรฟลล A และคาความเปนดาง วธการเกบและวเคราะหคณภาพน1 า โดยใชวธของ Standard Methods (1982) ทาการวเคราะหคณภาพน1าทกเดอน ไดแก

เคร�องมอวเคราะหหรอวธวเคราะหคณภาพน7า

พารามเตอร เคร�องมอวเคราะหหรอวธวเคราะห

1. อณหภมของน1า (Temperature) Thermometer (YSI model 59) 2. คาความเปนกรดเปนดางของน1า (pH) pH meter (HI 9812) 3. ปรมาณออกซเจนท�ละลายน1า(DO) DO meter (YSI model 59) 4. ปรมาณความขนของน1า Multirole 5. แอมโมเนย-ไนโตรเจน (Ammonia) Indophenol Blue Method 6. ไนเตรท-ไนโตรเจน (Nitrate) Cadmium Reduction Method 7. ออรโธฟอสเฟต (Orthophosphate) Ascorbic Acid method 8. คลอโรฟลด เอ (Chlorophyll –a) Spectrophotometric Determination 9. คาความเปนดาง (Alkalinity) Titration Method

2. วเคราะหความหลากหลายและองคประกอบของแพลงกตอนพช เกบตวอยางแพลงกตอนพช ทกๆ สปดาห โดยใชถงกรองแพลงกตอน แลวเกบรกษาสภาพดวย Lugol s’ solution หลงจากน1นนามาจดจาแนกชนด และตรวจนบปรมาณแพลงกตอนพช (เซลลตอมลลลตร)

3. การวเคราะหขอมล นาขอมลท�ไดมาทาการวเคราะหทางสถต โดยวเคราะหความแปรปรวน (Analysis of Variance) เพ�อเปรยบเทยบความแตกตางทางสถตระหวางกลมทดลอง ท�ระดบความเช�อม�น 95 เปอรเซนต โดยใชโปรแกรม SPSS for Window เปรยบเทยบความแตกตางของคาเฉล�ยโดยใชวธการของ Duncan’s New Multiple Range Test

64

การทดลองยอยท� 3: การศกษาผลผลตปลานลท�อตราการใหอาหารท�ตางๆ กน ในบอซเมนตท�มปรมาณคลอโรฟลล เอ ท�แตกตางกน

3.1. วธการดาเนนการวจย

วางแผนการทดลองแบบแฟคทอเรยล (Factorial Experiment) ในการศกษาแบงชดการทดลองออกเปน 30 ชดการทดลอง จานวน 3 ซ1 า ระยะเวลาการทดลองจานวน 90 วน โดยใหอาหารปลานลท�มโปรตน 35 เปอรเซนต ท�อตราการใหอาหารท�ตางๆ กน ในบอซเมนตท�มปรมาณคลอโรฟลล เอ ในปรมาณ X, Y และ Z ดงน1

ชดการทดลอง อตราการใหอาหาร

(เปอรเซนตตอน1าหนกตว) ปรมาณคลอโรฟลล เอ (ไมโครกรมตอลตร)

1 0 X 2 2 X

3 2.5 X

4 3 X

5 3.5 X

6 4 X

7 4.5 X

8 5 X

9 5.5 X

10 6 X

11 0 Y 12 2 Y

13 2.5 Y

14 3 Y

15 3.5 Y

16 4 Y

17 4.5 Y

18 5 Y

19 5.5 Y

65

ชดการทดลอง อตราการใหอาหาร

(เปอรเซนตตอน1าหนกตว) ปรมาณคลอโรฟลล เอ (ไมโครกรมตอลตร)

20 6 Y

21 0 Z 22 2 Z

23 2.5 Z

24 3 Z

25 3.5 Z

26 4 Z

27 4.5 Z

28 5 Z

29 5.5 Z

30 6 Z

หมายเหต : X คอ ปรมาณคลอโรฟลล เอ 100 ไมโครกรมตอลตร

Y คอ ปรมาณคลอโรฟลล เอ 200 ไมโครกรมตอลตร

Z คอ ปรมาณคลอโรฟลล เอ 300 ไมโครกรมตอลตร

3.2. วธการเตรยมบอท�ใชในการทดลอง

3.2.1 เตรยมบอซเมนตท�ใชในการทดลอง ขนาดเสนผานศนยกลาง 100 เซนตเมตร ความสง 50 เซนตเมตร จานวน 30 บอ ณ โรงเรอนเพาะเล1 ยงปลานล คณะเทคโนโลยการประมงและทรพยากรทางน1า มหาวทยาลยแมโจ

3.2.2 นาสารสมมาแชน1าในบอซเมนต ประมาณ 3-4 วน แลวจงปลอยน1าท1ง จากน1นนาน1 าเขาบอซเมนต โดยผานการกรองน1 าดวยผาโอลอนแกว ท�ระดบความลกของน1 าประมาณ 20 เซนตเมตร พรอมกบมการเตมอากาศ พรอมตดต1งชดกรองน1าในบอซเมนตของแตละชดการทดลอง

3.2.3 จากน1นใสแพลงกตอน (น1 าเขยว) ขนาด 2 ไมครอน ในปรมาณ X, Y และ Z แลวปรบระดบน1าท�ระดบความลก 35 เซนตเมตร ของความสงของบอซเมนต

3.2.4 ใชปลานลขนาด 100.0 กรม จานวน 10 ตวตอชดการทดลอง จานวน 30 ชดการทดลอง ทาการช�งน1าหนกเร�มตนของปลาในแตละหนวยการทดลอง แลวบนทกผล และปลอยปลานลลงในบอซเมนตท�เตรยมเสรจเรยบรอยแลว

66

3.2.5 การเกบรวบรวมขอมล ในแตละชดการทดลอง ทก 2 สปดาห เพ�อทาการเกบขอมลการเจรญเตบโต อตราการแลกเน1อ ประสทธภาพการเปล�ยนอาหารเปนเน1อ และอตราการรอด ทาการทดลองจนครบ 90 วน ภายหลงเสรจส1นการทดลอง บนทกผลผลตของปลานลในแตละหนวยการทดลองในบอซเมนต นาขอมลท�ไดไปวเคราะหผล

ปจจยท�ทาการศกษา

1. ปจจยท�ทาการศกษาดานคณภาพน7า

ตรวจสอบปจจยคณภาพน1าทางดานกายภาพ เคมภาพ และชวภาพในบอซเมนตเล1ยงปลานลทก 30 วน ไดแก ความเปนกรด-ดาง ออกซเจนละลายน1 า อณหภมน1 า ความขน โดยใช TOA multimeter รน WQC-22A แอมโมเนย-ไนโตรเจน โดยวธ Phenate method ไนเตรท-ไนโตรเจน โดยวธ Cadmium reduction method ไนไตรท-ไนโตรเจน โดยวธ Diazotizing colorimetric method ออรโธฟอสเฟต โดยวธ stannous chloride method ตามวธของ Boyd and Tucker (1992) คลอโรฟลล-เอ ดดแปลงจากวธ Lee (2000) ดงตารางท� 5

2. การวเคราะหขอมล โดยคานวณผลผลตของปลานลเม�อส1นสดการทดลอง ดงน1

น1าหนกเฉล�ยท�เพ�มข1นเม�อส1นสดการทดลอง (กรม) = น1าหนกเฉล�ยเม�อส1นสดการทดลอง–น1าหนกเฉล�ยเม�อเร�มการทดลอง

เปอรเซนตน1าหนกเฉล�ยท�เพ�มข1น (เปอรเซนต) = [ นน.เฉล�ยส1นสดทดลอง (กรม)–นน. เฉล�ยเร�มทดลอง (กรม) ] × 100

นน. เฉล�ยเร�มการทดลอง อตราการเจรญเตบโตจาเพาะ (เปอรเซนตตอวน) = ln [น1าหนกปลานลเม�อส1นสดการทดลอง (กรม) – น1าหนกปลานลเร�มตน (กรม)] × 100 จานวนวนท�เล1ยง อตราการแลกเน1อ (food conversion ratio, FCR)

= ปรมาณอาหารท�กน (กรม) นน.ส1นสดการทดลอง (กรม) – นน.เม�อเร�มการทดลอง (กรม)

67

ประสทธภาพการเปล�ยนอาหารเปนเน1อ (%) (food conversion efficiency, FCE) = นน.ส1นสดการทดลอง (กรม) – นน.เม�อเร�มการทดลอง (กรม) × 100

ปรมาณอาหารท�กน (กรม) อตราการรอด (เปอรเซนต) = จานวนปลาเม�อส1นสดการทดลอง (ตว) x 100

จานวนปลาเม�อเร�มการทดลอง (ตว) คาพนธปลานล (บาท) = น1าหนกปลานล (กรม) × ราคาของปลานลตอกโลกรม (บาท)

1,000 คาอาหาร (บาท) = น1าหนกอาหารท�ปลากนท1งหมด × ราคาอาหารปลาตอกโลกรม (บาท) ผลผลต (กรม) = น1าหนกปลาส1นสดการทดลอง × จานวนปลาเม�อส1นสดการทดลอง (ตว)

*หมายเหต: คดน1 าหนกปลานลเปนหนวยตอกรม ตนทนการผลต (บาท) = คาพนธปลานล (บาท) + คาอาหาร (บาท) ตนทนตอกโลกรม (บาท) = ตนทนการผลต (บาทตอบอซเมนต) × 1,000

น1าหนกปลานลสดทาย (กรม) รายไดจากการขายปลานล (บาท) = น1าหนกปลานลสดทาย (กรม) × ราคาปลานลตอกโลกรม (บาท)

1,000 กาไร (บาท) = รายไดจากการขายปลานล (บาท) – ตนทนการผลต (บาท)

3. วเคราะหความหลากหลายและองคประกอบของแพลงกตอนพช เกบตวอยางแพลงกตอนพช ทกๆ สปดาห โดยใชถงกรองแพลงกตอน แลวเกบรกษาสภาพดวย Lugol s’ solution หลงจากน1นนามาจดจาแนกชนด และตรวจนบปรมาณแพลงกตอนพช (เซลลตอมลลลตร)

4. การวเคราะหขอมล นาขอมลท�ไดมาทาการวเคราะหทางสถต โดยวเคราะหความแปรปรวน (Analysis of Variance) เพ�อเปรยบเทยบความแตกตางทางสถตระหวางกลมทดลอง ท�ระดบความเช�อม�น 95 เปอรเซนต โดยใชโปรแกรม SPSS for Window เปรยบเทยบความแตกตางของคาเฉล�ยโดยใชวธการของ Duncan’s New Multiple Range Test

68

โครงการยอยท� 2 : ผลของจลนทรยโปรไบโอตกสเฉพาะถ�นตอการเจรญเตบโต

ระบบการยอยอาหาร และการยบย 1งโรคตดเช1อในปลานล (Nile tilapia: Oreochromis niloticus)

อปกรณและวธการ

ศกษาเช1อจลนทรยโปรไบโอตกสในลาไส พรอมกบตวอยางน1 า และตะกอนดนพ1นทองน1 า

เพ�อแยกจลนทรยท�มประโยชนบางชนดท�มศกยภาพท�จะเปนเช1อโปรไบโอตกส ได จากฟารมเพาะเล1ยงตางๆ ในจงหวดเชยงใหม และเชยงราย รวม 16 แหลง 1. วสดในการแยกเช7อจลนทรยโปรไบโอตกส

1.1 ปลานล 1.2 อาหารเล1ยงเช1อ

1.2.1 MRS (Lactobacilli MRS broth) บรษท Hardy diagnostics 1.2.2 TSA (Tryptic Soy Agar) บรษท Hardy diagnostics 1.2.3 BHI (Brain Heart Infusion Agar) บรษท Hardy diagnostics 1.3 เหลกเข�ยเช1อรปวงกลม (Loop) 1.4 หลอดทดลอง 1.5 จานเพาะเช1อ (Petri dish) 1.6 Cork borer ขนาด 0.5 มม.

1.7 น1ากล�นท�ผานการฆาเช1อแลว 1.8 ขวดเกบตวอยางดนและน1า

2. อปกรณ ในการแยกเช7อจลนทรยโปรไบโอตกส 2.1 เคร�องมอผาตด 2.2 ตะเกยงแอลกอฮอล 2.3 ตบมเช1อ (Incubator) บรษท WTB binder รน 78532 Tuttlingen/Germany 2.4 เคร�องช�งดจตอล ความละเอยด 4 ตาแหนง บรษท Sartorius รน AC2115 2.5 หมอน�งความดนไอน1า (Autoclave) บรษท Becthai รน Hirayama 2.6 Hot plate 2.7 ตเข�ยเช1อ Lamina (Holten) รน HVR 2448

69

3. เคร�องมอและวสดอปกรณท�ใชในการทดลองเล7ยงปลานลในกระชงในบอดน 3.1 บอดนขนาด 400 ตร.ม. 3.2 กระชงขนาด 1 ตร.ม.

3.3 ลกปลานลขนาดความยาว 1 น1ว 3.4 เชอกฟาง 3.5 ปนขาว 3.6 ไดโวสบน1า

3.7 อาหารสาเรจรปสาหรบเล1ยงปลานล

4. การวเคราะห คณภาพน7าบางประการ 4.1 อณหภมน1าโดยใช Thermometer

4.2 pH โดย pH meter (บรษท EUTECH INSTRUMENTSแบบต1งโตะ รน Cyber scan pH510 ย�หอ EUTEC) 4.3 ปรมาณออกซเจนละลาย (Dissolve doxygen) โดยวธการAzide modification (APHA, 1998)

4.4 ความเปนดาง (Alkalinity) (APHA, 1998) 4.5 แอมโมเนย โดยวธการวดคาการดดซบแสงดวยเคร�อง Spectrophotometer ท�ความยาวคล�น 630 นาโนเมตร (nm) โดยวธการ Phenol-hypochlorite Method

วธการวจย

ทาการเกบตวอยางปลานล เพ�อศกษาเช1อจลนทรยโปรไบโอตกสในลาไส พรอมกบ

ตวอยางน1า และตะกอนดนพ1นทองน1 าเพ�อแยกจลนทรยท�มประโยชนบางชนดท�มศกยภาพท�จะเปนเช1อโปรไบโอตกสได โดยข1นตอนตางๆ มดงน1

1. การเกบตวอยางปลานล 1.1 เกบตวอยางปลานลจากฟารมเพาะเล1ยงตางๆ รวม 16 แหลง แบงเปนฟารมเพาะเล1ยงปลานลในจงหวดเชยงใหม 5 แหลง และฟารมในจงหวดเชยงราย 11 แหลง

70

สถานท�เกบตวอยางในจงหวดเชยงใหมรวม 5 แหลง ไดแก

แหลงท� 1 ปลานลจาก ประมวลฟารม (CM1) 13 หม 5 ต.หนองจอม อ.สนทราย จ.เชยงใหม แหลงท� 2 ปลานลจาก อาจารยอนนตฟารม (CM2) 14 หม 2 ต.ชอแล อ.แมแตง จ.เชยงใหม แหลงท� 3 ปลานลจาก คณะเทคโนโลยการประมงและทรพยากรทางน1า (CM3)

64 หม 3 ต.หนองหาร อ.สนทราย จ.เชยงใหม แหลงท� 4 ปลานลจาก ศนยวจยและพฒนาประมงน1าจดเชยงใหม (CM4) 90 หม 12 ต.หนองหาร อ.สนทราย จ.เชยงใหม แหลงท� 5 ปลานลจาก บญธรรมฟารม (CM5) 30 /1 หม 5 ต.หนองจอม อ.สนทราย จ.เชยงใหม

ตารางท� 6 ลกษณะการเล1ยงปลานลจากฟารมในจงหวดเชยงใหม

ฟารมเล7ยงปลานล ลกษณะการเล7ยงปลานล

1. ประมวลฟารม 2. อนนตฟารม 3.คณะเทคโนโลยการประมงและ ทรพยากรทางน1า ม. แมโจ 4. ศนยวจย และพฒนาประมง น1าจดเชยงใหม 5. บญธรรมฟารม

ม ก า ร เ ล1 ย ง ไ ก บ นบ อ ป ล า ม ก า ร ใ หอาหาร เมดสา เ รจ รป รวมกบ อาหา รธรรมชาต ลกษณะน1ามสเขยว ไมมการเล1 ยงสตวชนดอ�นบนบอปลา โดยใหอาหารเมดสาเรจรปเพยงอยางเดยว ลกษณะน1ามสเขยว ไมมการเล1 ยงสตวชนดอ�นบนบอปลา สวนใหญเปนอาหารธรรมชาต โดยใหอาหารเมดสาเรจรปบางคร1 ง มการเล1 ยงปลาชนดอ�นในกระชง ใหอาหาร เมดสา เ รจ รป รวมกบ อาหา รธรรมชาต ลกษณะน1ามสเขยว ไมมการเล1ยงสตวชนดอ�นบนบอปลา ใหอาหารธ รรมชา ต เ ปนส วนใหญ ใ หอาหารเมดสาเรจรปเปนบางคร1 ง ลกษณะสน1ามน1าตาลอมเขยว

71

ภาพท� 7 สถานท�เกบตวอยางในจงหวดเชยงใหม (CM1-CM5)

(A) ประมวลฟารม (CM1) (D) ศนยวจยประมงฯ (CM4) (B) อาจารยอนนตฟารม (CM2) (E) บญธรรมฟารม (CM5) (C) คณะเทคโนโลยการประมงฯ (CM3)

72

สถานท�เกบตวอยางในจงหวดเชยงรายรวม 11 แหลง ไดแก

แหลงท� 1 ปลานลจาก ลลตตาฟารม (CR1) 82/1 หม 2 ต.สนตสข อ.พาน จ.เชยงราย

แหลงท� 2 ปลานลจาก แมคาวโตนฟารม (CR2) 119 หม 2 ต.สนตสข อ.พาน จ.เชยงราย

แหลงท� 3 ปลานลจาก สงกรานตฟารม (CR3) 290/6 หม 15 ต.สนกลาง อ.พาน จ.เชยงราย

แหลงท� 4 ปลานลจาก ศกด� ฟารม (CR4) 102 หม 16 ต.สนกลาง อ.พาน จ.เชยงราย

แหลงท� 5 ปลานลจาก อภรดฟารม (CR5) 77 หม 4 ต.สนกลาง อ.พาน จ.เชยงราย

แหลงท� 6 ปลานลจาก ทวฟารม (CR6) 223/7 หม 10 ต.สนกลาง อ.พาน จ.เชยงราย

แหลงท� 7 ปลานลจาก ทองคาฟารม (CR7) 299 หม 14 ต.เมองพาน อ.พาน จ.เชยงราย

แหลงท� 8 ปลานลจาก จานงคฟารม (CR8) 732 หม 14 ต.เมองพาน อ.พาน จ.เชยงราย

แหลงท� 9 ปลานลจาก เอน เอส ฟารม (CR9) 121 หม 3 ต.เมองพาน อ.พาน จ.เชยงราย

แหลงท� 10 ปลานลจาก นยสทธ� ฟารม (CR10) 167 หม 3 ต .สนตสข อ.พาน จ.เชยงราย

แหลงท� 11 ปลานลจาก หนองบวฟารม (CR11) 157 หม 3 ต.แมเปน อ.พาน จ.เชยงราย

73

ตารางท� 7 ลกษณะการเล1ยงปลานลจากฟารมในจงหวดเชยงราย

ฟารมเล7ยงปลานล ลกษณะการเล7ยงปลานล

1. ลลตาฟารม

2. แมคาวโตนฟารม

3. สงกรานตฟารม

4. ศกด� ฟารม

5. อภรดฟารม

6. ทวฟารม

7. ทองคาฟารม

8. จานงฟารม

9. เอน เอส ฟารม

10. นยสทธ� ฟารม

11. หนองบวฟารม

ไมมการเล1 ยงสตวชนดอ�นบนบอปลา โดยใหอาหารเมดสาเรจรปเพยงอยางเดยว ลกษณะน1ามสเขยวเขม

ไมมการเล1 ยงสตวชนดอ�นบนบอปลา โดยใหอาหารธรรมชาต ลกษณะน1ามสเขยวเขม มการเล1ยงไกบนบอปลา ใหอาหารเมดสาเรจรปรวมกบอาหารธรรมชาต ลกษณะน1ามสเขยวเขม มการเล1ยงไกบนบอปลา ใหอาหารเมดสาเรจรป รวมกบอาหารธรรมชาต ลกษณะน1ามสน1าตาลอมเขยว มการเล1ยงไกบนบอปลา ใหอาหารเมดสาเรจรปรวมกบอาหารธรรมชาต ลกษณะน1ามสเขยวเขม มการเล1ยงไกบนบอปลา ใหอาหารเมดสาเรจรปรวมกบอาหารธรรมชาต ลกษณะน1ามสเขยวเขม ไมมการเล1 ยงสตวชนดอ�นบนบอปลา โดยใหอาหารเมดสาเรจรป รวมกบอาหารธรรมชาต ลกษณะน1ามสเขยว ไมมการเล1 ยงสตวชนดอ�นบนบอปลา โดยใหอาหารเมดสาเรจรป รวมกบอาหารธรรมชาต ลกษณะน1ามสเขยว มการเล1ยงปลาชนดอ�นในกระชง ใหอาหารเมดสาเรจรปเพยงอยางเดยว ลกษณะน1ามสเขยว มการเล1ยงไกบนบอปลาใหอาหารเมดสาเรจรปรวมกบอาหารธรรมชาต ลกษณะน1ามสเขยวเขม มการเล1ยงไกบนบอปลา ใหอาหารเมดสาเรจรปรวมกบอาหารธรรมชาต ลกษณะน1ามสเขยวเขม

74

ภาพท� 8 สถานท�เกบตวอยางในจงหวดเชยงราย (CR1-CR6)

(A) ลลตาฟารม (CR1) (D) ศกด� ฟารม (CR4) (B) แมคาวโตนฟารม (CR2) (E) อภรดฟารม (CR5) (C) สงกรานตฟารม (CR3) (F) ทวฟารม (CR6)

75

ภาพท� 8 (ตอ) สถานท�เกบตวอยางในจงหวดเชยงราย (CR7-CR11) (G) ทองคาฟารม (CR7) (I) เอน เอส ฟารม (CR9) (H) จานงคฟารม (CR8) (J) นยสทธ� ฟารม (CR10 (K) หนองบงฟารม (CR11)

76

1.2 เกบรวบรวมตวอยางปลานลและบนทกขอมลท�สาคญบางประการ เชน ตาแหนงท�ต1ง ลกษณะการเล1ยง ช�งน1 าหนกปลา และการวดขนาดความยาวปลา อณหภมน1 า คาความเปนกรด-ดาง (pH) ปรมาณออกซเจนท�ละลายในน1า (DO) เปนตน 1.3 บนทกขอมลท�จาเปนเบ1องตน เชน ช�อฟารม ตาแหนงท�ต1ง เปนตน

ตารางท� 8 น1าหนก และความยาวของปลานลในจงหวดเชยงใหม และจงหวดเชยงราย (Mean±SE)

ฟารมเล7ยงปลานล น7 า ห น ก ป ล า น ล (กรม)

ความยาวปลานล (ซม.)

1. ประมวลฟารม 2. อนนตฟารม 3. คณะเทคโนโลยการประมง และทรพยากร

ทางน1า ม. แมโจ 4. ศนยวจย และพฒนาประมงน1าจดเชยงใหม 5. บญธรรมฟารม 6. ลลตาฟารม 7. แมคาวโตนฟารม 8. สงกรานตฟารม 9. ศกด� ฟารม 10. อภรดฟารม 11. ทวฟารม 12. ทองคาฟารม 13. จานงฟารม 14. เอน เอส ฟารม 15.นยสทธ� ฟารม 16. หนองบวฟารม

258.00±5.77 262.00±17.32 255.00±9.29 260.00±10.00 257.00±8.50 258.00±7.50 257.00±11.01 262.00±4.04 255.00±7.63 259.00±7.09 260.00±2.51 260.00±2.88 256.00±4.16 258.00±1.52 261.00±3.00 258.00±2.00

12.00±0.50 12.40±0.50 11.20±0.20 12.20±0.68 12.00±0.28 11.40±0.40 11.20±0.52 12.60±0.65 11.00±0.50 12.00±0.50 12.40±0.50 12.20±0.66 11.00±0.50 11.20±0.51 12.80±0.57 11.00±0.28

77

ตารางท� 9 คณภาพน1 าบางประการจากฟารมเล1 ยงปลานลในจงหวดเชยงใหม และจงหวดเชยงราย (Mean±SE)

ฟารมเล7ยงปลานล pH อ ณ ห ภ ม

(oC) DO (mg/l)

1. ประมวลฟารม 2. อนนตฟารม 3. คณะเทคโนโลยการประมง และทรพยากร

ทางน1า ม.แมโจ 4. ศนยวจย และพฒนาประมงน1าจดเชยงใหม 5. บญธรรมฟารม 6. ลลตาฟารม 7. แมคาวโตนฟารม 8. สงกรานตฟารม 9. ศกด� ฟารม 10. อภรดฟารม 11. ทวฟารม 12. ทองคาฟารม 13. จานงฟารม 14. เอน เอส ฟารม 15. นยสทธ� ฟารม 16. หนองบวฟารม

8.02±0.01 8.06±0.02 8.08±0.03 8.46±0.08 8.20±0.04 7.60±0.05 7.60±0.07 8.60±0.05 8.20±0.07 7.90±0.02 8.50±0.04 7.70±0.00 7.60±0.04 7.90±0.20 7.60±0.01 7.80±0.02

28.40±0.07 29.80±0.15 29.60±0.17 30.80±0.20 27.00±0.50 25.00±0.28 27.00±0.28 26.00±0.25 27.00±0.28 26.00±0.50 27.00±0.10 28.00±0.28 27.00±0.23 27.00±0.23 25.00±0.49 27.00±0.28

6.00±0.11 7.80±0.10 12.6±0.15 8.60±0.05 6.80±0.26 9.20±0.10 5.00±0.11 4.80±0.05 5.80±0.15 7.00±0.25 9.20±0.11 6.40±0.11 9.80±0.05 5.20±0.20 6.80±0.15 7.20±0.20

2. การแยกเช7อจลนทรยโปรไบโอตกสในปลานล

ทาการแยกเช1อจลนทรยโปรไบโอตกส ภายในลาไสของปลานล และคดแยกเช1อจากตวอยางดนและน1 า โดยเพาะเล1ยงบนอาหารMRSโดยคดแยกจากโคโลนท�เกดข1น ทาการตรวจสอบคณสมบตเบ1องตน โดยใชการยอมสแกรม เพ�อดลกษณะรปรางเซลล และการจดเรยงตวของเซลลดวยกลองจลทรรศน 2.1 ขดผนงลาไสสวนตน และลาไสสวนปลาย โดยใชลป เผาไฟเข�ยเช1อจนรอนแดง แลวนามาผสมกบน1ากล�นฆาเช1อ นาไปบมท�อณหภม 35-37 ๐C เปนเวลา 24-48 ช�วโมง

78

2.2 ดดเช1อตวอยางมา 1 ml. โดยนามาเจอจางแบบ Serial Dilution เจอจางไปเร�อยๆ ต1งแต 10-1 - 10-5 แลวเขยาใหเขากน 2.3 นาเช1อท� dilution แลวไปเพาะเล1ยงบนอาหารแขง MRS ท�เตม bromocresol green 0.004% เปนอนดเคเตอร โดยวธการทาใหเช1อกระจาย (spread plate) บนอาหารแขงMRSจากน1นนาไปบมท�อณหภม 35-37 ๐C เปนเวลา 24-48 ช�วโมง

2.4 นบจานวนโคโลนของแบคทเรยท�ไดในแตละDilutionโดยจานวนโคโลนอยในระหวาง 3-300 โคโลน

2.5 คดเลอกโคโลนท�แยกไดมา ทาการขดเช1อ (Streak plate) ลงบนอาหารแขง TSA แลวนามาบมท�อณหภม 35-37 ๐C เปนเวลา 24-48 ช�วโมง จนเกดโคโลนเด�ยวๆ

2.6 นาโคโลนท�เกดข1น ไปตรวจสอบคณสมบตเบ1องตน โดยใชการตรวจสอบการตดส แกรม เพ�อดลกษณะรปรางเซลล และการจดเรยงตวของเซลลดวยกลองจลทรรศน

2.7 แลวนาเช1อท�ไดมาทดสอบการยบย 1งเช1อกอโรคตอไป * การคดแยกเช1อจลนทรยโปรไบโอตกสในดนน1 า ทาวธเชนเดยวกบการคดแยกเช1อจลนทรยโปรไบโอตกสในปลา

3. การคดแยกเช7อกอโรคในปลานลท�เปนโรค สมเกบปลานลท�เปนโรค โดยสวนท�ใชในการแยกเช1อกอโรค คอบรเวณบาดแผลบนลาตว ตบ ไต มาม เปนตน เพาะเล1 ยงบนอาหารแขง TSA คดเช1อท�เพาะเล1 ยงไดไปตรวจสอบคณสมบตเบ1องตน โดยใชการตรวจสอบการตดสแกรม เพ�อดลกษณะรปรางเซลล และการจดเรยงตวของเซลลดวยกลองจลทรรศน 3.1 นาลป (Loob) เข�ยเช1อเผาไฟจนรอนแดงใชลปจ1มหรอขดบรเวณบาดแผล และตาแหนงท�ตองการ

3.2 จากน1นนาเช1อท�ไดมาทาการขดเช1อ (streak plate) ลงบนอาหารแขง TSA แลวนาไปบมท�อณหภม35-37๐C เปนเวลา 24-48 ช�วโมง จนเกดโคโลนเด�ยวๆ

3.3 เม�อไดโคโลนเด�ยวๆแลวนาไปตรวจสอบคณสมบตเบ1องตน โดยใชการตรวจสอบการตดสแกรม เพ�อดลกษณะรปรางเซลล และการจดเรยงตวของเซลลดวยกลองจลทรรศน

4. การคดเลอกและทดสอบเช7อจลนทรยโปรไบโอตกสท�ยบย7งเช7อกอโรคในปลานล การคดแยกเช1อจลนทรยโปรไบโอตกส เพ�อหาประสทธภาพของเช1อจลนทรยโปรไบโอ

ตกสในการออกฤทธ� ยบย 1 งเช1 อกอโรคในปลานล ทาการศกษาอตราการเกดโรคในปลานล (in vivo test) โดยฉดเช1อกอโรคท�คดแยกได (รวมท1งเช1อโปรไบโอตกสท�คดแยกได) ความเขมขนท�

79

3 x 106 เซลล เขาตวปลานลท�เตรยมไวบรเวณชองทอง และใหอาหารลกปลานลขนาดเลก วนละ 2 คร1 ง ตอวนทดลอง 4.1 นาเช1อจลนทรยโปรไบโอตกสท�แยกไดในข1นตอนขางตนท�มลกษณะโคโลนตางกน มาทดสอบความสามารถในการยบย 1งเช1อกอโรคท�แยกไดจากปลานลในขอ 2 โดยวธ Agar well diffusion (Chaveerach et al., 2003) 4.2 โดยทาอาหารเพาะเล1ยงเช1อท�แยกไดลงบนอาหารแขง BHI จากน1นทบผวหนาอาหารแขง BHI ดวยเช1อกอโรคท�ผสมอยใน BHI Agar medium นาไปบมท�อณหภม 35-37 ๐C เปนเวลา 24-48 ช�วโมง

4.3 หลงจากน1น ตรวจสอบเช1อวาเช1อจลนทรยโปรไบโอตกสท�แยกไดน1นสามารถยบย 1งการเจรญของเช1อกอโรคไดหรอไม โดยดจากวงใส (Clear zone) ท�เกดรอบๆหลมหยดเช1อจลนทรยโปรไบโอตกสท�แยกได

4.4 ทดสอบประสทธภาพความสามารถของเช1อท�แยกได ในการยบย 1งการเจรญของเช1อกอโรค โดยวธ Agar well diffusion เพาะเช1อท�แยกไดใน BHI broth จนเช1อเขาส Stationary phase 4.5 ทาการเตรยมเช1อกอโรคปลา โดยผสมซสเพนช�นของเช1อกอโรคลงใน BHI soft agar หลงจากท�อาหารเล1ยงเช1อแขงตว แลวเจาะหลมดวย Cork borer ขนาด 0.5 mm

4.6 จากน1นนาไปซสเพนช�นของเช1อท�เจรญอยใน BHI Broth มาหยดลงในหลมท�เจาะไว นาจานเพาะอาหารเล1ยงเช1อไปบมท�อณหภม 35-37 ๐C เปนเวลา 24-48 ช�วโมง

4.7 ตรวจสอบวาเช1อท�แยกไดสามารถยบย 1งการเจรญของเช1อกอโรคได หรอไมโดยสงเกตจากวงใสๆ (Clear zone) ท�เกดรอบๆ หลมท�เจาะไว แลวบนทกผลการทดลอง

5. การศกษาปฏกรยาการเกดการแตกของเมดเลอดแดง (Hemolysis) ทดสอบการแตกของเซลลเมดเลอดแดง โดยแบคทเรยกอโรคบางกลมสามารถสรางสาร ฮโมไลซน ซ� งสามารถทาใหเมดเลอดแดงเกดฮโมไลซสได โดยเพาะเล1ยงเช1อบนอาหาร Blood agar plate ท�เตมเลอดแกะ 5% สงเกตการแตกตวของเซลลเมดเลอดแดง เช1อโปรไบโอตกสท�เลอกจะตองไมทาใหเซลลเมดเลอดแดงแตกตว (Gamma hemolysis)

5.1 เตรยมอาหาร Blood agar base ทาการฆาเช1อใน Autoclave ท� 121 oC ความดน 10 ปอนด นาน 15 นาท จากน1นรอใหเยนท�ประมาณ 45-50 oC จงเตม sterile sheep blood ในอตราสวน5 เปอรเซนต ของปรมาตร Media ท�เตรยมไวเขยาเบา ๆใหเปนเน1อเดยวกน เทลงบน Plate ท� Sterile รอให Media แขงตว แลวเกบท� 2-8 oC

80

5.2 ทาการขดเช1อโปรไบโอตกส และเช1อกอโรคในปลานล ท�ไดจากลาไสลานล และดนน1 า จากเช1อท�ผานวธการทดสอบดประสทธภาพในการยบย 1งเช1อกอโรคในปลานลลงบน แลวนาไปบมท�อณหภม 24-48 ช�วโมง

5.3 ทาการเกบขอมลผล hemolysis ในการตรวจผลการทดสอบ - เบตา ฮโมไลซส เกดเคลยรโซน รอบโคโลนแบคทเรย - แอลฟา ฮโมไลซส เกดสเขยวถงสน1าตาลบรเวณรอบรอบโคโลนของแบคทเรย - แกมมา ฮโมไลซส ไมเกดการเปล�ยนแปลงบนอาหาร Blood agar

การศกษาสภาวะท�เหมาะสมในการเจรญ และการผลตสารปฏชวนะ

6. การเพาะเล7ยง และการตดตามการเจรญของเช7อจลนทรยโปรไบโอตกส 6.1 การศกษาสภาวะท�เหมาะสมในการเจรญ และการผลตสารปฏชวนะ เพาะเล1ยงเช1อแบคทเรยเปนเวลา 24 ช�วโมง ในอาหารเหลว Nutrient broth เขยาบนเคร�องเขยา Rotary shaker ท�ความเรว 200 รอบตอนาท โดยใหมปรมาณเช1อต1งตนประมาณ 1 x 108

เซลล/ml หรอวดคาความขนของอาหารเล1ยงเช1อ ท�ความยาวคล�น 600 นาโนเมตร ใหมคาเทยบเทากบ 0.5 McFarland 6.2 ศกษาสภาวะความเปนกรด-ดาง (พเอช) ท�เหมาะสม เตมเช1อแบคทเรยต1งตน 10% ลงในอาหารเหลว Nutrient broth ปรบสภาวะพเอชตางๆ ดงน1 4, 5, 6, 7, 8 และ 9 ปรมาตรรวม 10 มลลลตร เขยาท�ความเรวรอบ 200 รอบตอนาทเปนเวลา 24 ช�วโมง ท�สภาวะอณหภมปกต ทดสอบการเจรญ โดยการวดคาการดดกลนแสงท� 600 นาโนเมตร จากน1นนาอาหารเพาะเล1 ยงท�พเอชตางๆ กน มาป�นเหว�ยง ใหเซลลแบคทเรยตกตะกอน ดวยเคร�องเซนตรฟวจ ท�มความเรวรอบ 6000 รอบตอนาท เปนเวลา 20 นาท แยกอาหารสวนใส ออกเปน 2 สวน สวนแรกนาไปวดคาพเอช และสวนท�สองนาไปประสทธภาพการผลตสารปฏชวนะ 6.3 การทดสอบความสามารถในการเกาะตดของเช1อจลนทรยโปรไบโอตกส

นาหวเช1อโปรไบโอตกสแตละชนด มาเล1 ยงลงในอาหาร TSB ปรมาตร 10 มลลลตร ในหลอดทดลองพลาสตก จนมอายครบ 24 ช�วโมง แลวเทสวนใสท1ง จากน1นหยดส Methylene Blue แลวสงเกตการณเกาะกลมดวยตาเปลา ทา 3 ซ1 า เทยบเปนเปอรเซนตความหนาแนน 100 เปอรเซนต ของการเกาะตดของเช1อจลนทรยโปรไบโอตกสในหลอดทดลอง

81

7. การตรวจสอบเช7อแบคทเรยกอโรค ในปลานล กอนทาการศกษาทดลองเช1อแบคทเรยกอโรคในปลานลท�จะนามาใชในการทดลองจรง จงไดมการทดลองในหองปฏบตการในตปลา และยนยนวาเช1อท�ทาการคดแยกไดเปนเช1อกอโรคในปลานลจรง โดยทาการเล1 ยงเช1อกอโรคท�ทาการคดแยกไดมาเล1 ยงในอาหาร TSB ใชในปรมาณ ความเขมขนท� 3 x 106 เซลล ของเช1อกอโรค แลวนามาฉดเขาตวปลานลท�เตรยมไวบรเวณชองทอง และใหอาหารลกปลานลขนาดเลก วนละ 2 คร1 ง ตอวน มวธการดงน1 7.1 เตรยมตปลาขนาด 25 x 50 x 30 ลบ.ซม. และน1าท�ผานการฆาเช1อดวยฟอรมาลน 7.2 เตรยมลกพนธปลานลขนาด 30 – 50 กรม ทาการช�งน1 าหนก วดความยาว และทาการปรบสภาพปลานลกอนการทดลองเปนเวลา 7 วน ในตปลาขนาด 25 x 50 x 30 ลบ.ซม.อตราการปลอยเล1ยง 10 ตว/ต พรอมกบการใหอากาศตลอดเวลา และอาหารลกปลาเลกตลอดระยะเวลาการทดลอง 7.3 ทาการเล1ยงเช1อแบคทเรยกอโรคท�คดแยกไดจากอวยวะปลานลท�ปวยในอาหาร TSB นาเช1อไปบมท�อณหภม 35 -37 o C เวลา 24 ช�วโมง 7.4 นาเช1อท�เล1ยงในอาหาร TSB มาทาการปรบความเขมขนของเซลลเร�มตนใหได ปรมาณ 3 x 106 เซลล ดวยวธการ spread plate 7.5 นาเช1อแบคทเรยกอโรคท�เตรยมไวเรยบรอยแลว มาทาการฉดเขาปลานลบรเวณชองทอง ใชเขมเบอร 1 ปรมาณเช1อแบคทเรยกอโรคท�ใชฉด 0.1 ml. ตอตว พรอมกบใหอากาสตลอดเวลาตลอดระยะเวลาการทดลอง และใหอาหารลกปลาดกเลก วนละ 2 ม1อ ตอวน ในเวลา 09.00 น. และ15.30 น.

7.6 บนทกการทดลอง โดยดอตราการตายของปลานลในแตละวนของการทดลอง และลกษณะอาการของปลานลท�แสดงออกหลงจากการไดรบเช1อแบคทเรยกอโรคเขาไป เชน แผล เกรดพอง ครบกรอน ตกเลอด วายน1าชา และไมกนอาหาร เปนตน

* การจดการน1าโดยทาการดดของเสยในตปลาทกวนตลอดระยะเวลาในการทดลอง

8. การตรวจเช7อจลนทรยโปรไบโอตกส ในปลานล ทาการศกษาทดลองเช1อจลนทรยโปรไบโอตกส ในการยบย 1งเช1อแบคทเรยกอโรคในปลา

นลกอนจะนามาใชในการทดลองจรงในปลานลทดลอง จงไดมการทดลองในหองปฏบตการ โดยใชตปลาขนาด 25 x 50 x 30 ลบ.ซม.มาใชในการทดลองในคร1 งน1 และยนยนวาเช1อจลนทรยโปรไบโอตกส ท�ทาการคดแยกไดไมเปนเช1อกอโรคในปลานลจรง และสงผลตอการเจรญในปลา โดยทาการเล1ยงเช1อกอโรคท�ทาการคดแยกไดมาเล1 ยงในอาหารTSBใชในปรมาณความเขมขนท� 1 x 108

82

เซลล ของเช1อจลนทรยโปรไบโอตกส แลวนามาฉดเขาตวปลานลท�เตรยมไวบรเวณชองทอง และใหอาหารลกปลานลขนาดเลก วนละ 2 คร1 ง ตอวน มวธการดงน1 8.1 เตรยมตปลาขนาด 25 x 50 x 30 ลบ.ซม. และน1าท�ผานการฆาเช1อดวยฟอรมาลน 8.2 เตรยมลกพนธปลานลขนาด 3-4 น1ว ทาการช�งน1 าหนก วดความยาว และทาการปรบสภาพปลานลกอนการทดลองเปนเวลา 7 วน ในตปลาขนาด 25 x 50 x 30 ลบ.ซม. อตราการปลอยเล1ยง 10 ตวตอต พรอมกบการใหอากาศตลอดเวลา และอาหารปลาดกเลก 8.3 ทาการเล1 ยงเช1อแบคทเรยโปรไบโอตกสท�คดแยกไดจากลาไสปลานล และดน ในอาหาร TSB นาเช1อไปบมท�อณหภม 35 -37 o C เวลา 24 ช�วโมง 8.4 นาเช1อท�เล1ยงในอาหาร TSB มาทาการปรบความเขมขนของเซลลเร�มตนใหได ปรมาณ 3 x 106 เซลล ดวยวธการ spread plate 8.5 นาเช1อจลนทรยโปรไบโอตกสท�เตรยมไวเรยบรอยแลว มาทาการฉดเขาปลานลบรเวณชองทอง โดยใชเขมเบอร 1 ใชปรมาณเช1อจลนทรยโปรไบโอตกส ปรมาณ 0.1 ml. ตอตว พรอมกบใหอากาสตลอดเวลา ตลอดระยะเวลาการทดลอง และใหอาหารปลาดกเลกวนละ 2 ม1อ ตอวน ในเวลา 09.00 น. และ 15.30 น.

8.6 บนทกการทดลอง โดยดอตราการรอดตายของปลานลในแตละวนของการทดลอง และลกษณะอาการของปลานลท�แสดงออกหลงจากการไดรบเช1อจลนทรยโปรไบโอตกสเขาไป เปนตน * การจดการน1าโดยทาการดดของเสยในตเล1ยง ทกวนตลอดระยะเวลาในการทดลอง

9. การเตรยมหนวยทดลอง (การเพาะเล7ยงปลาในกระชง) ใชกระชง 1 ตร.ม. กางในน1 าลกประมาณ 1.5 เมตร โดยใหน1 าไหลเวยนน1 าในบอตลอดการทดลองและใชบอดนขนาด 400 ตร.ม. รกษาระดบน1าใหลก 1 ม. ตลอดการทดลอง

10. สตวทดลอง (ปลานล) ใชลกปลานลขนาดความยาวประมาณ 1 น1ว ซ1อจากฟารมเชยงใหมพฒนา จงหวดเชยงใหม โดยนาลกปลามาพกใหปรบตวในกระชง กอนทาการสมนบ และช�งน1าหนกปลาเร�มตนเพ�อปลอยลงเล1 ยงในกระชงท�ทาการทดลอง ใหอาหารสาเรจรปปลานลกนพชเปนเวลา 7 วน เพ�อใหปลาปรบสภาพ กอนเร�มใหอาหารทดลอง

11. การศกษาประสทธภาพอาหารท�ผสมเช7อจลนทรยโปรไบโอตกสในการเพาะเล7ยงปลานล วางแผนการทดลองแบบ CRD โดยใชอาหารเมดสาเรจรปท�ผสมจลนทรยโปรไบโอตกสความเขมขน 1 x 108 เซลลตอกรม โดยชดควบคมจะไมผสมโปรไบโอตกสกบอตราอาหารท�ใหกน

83

จนอ�ม วนละ 2 คร1 ง ปลอยปลานลขนาด 1 น1ว ลงกระชงดวยความหนาแนน 50 ตวตอตารางเมตร ตรวจวดการเจรญเตบโต 14 วน และทาการตรวจสอบคณภาพน1 าบางประการของน1 าในบอ เพาะเล1ยงปลา 4 เดอน ทาการจบปลามาตรวจวดคณภาพเน1อ ลกษณะทางกายภาพ และทางประสาทสมผส

12. ทดสอบอตราการรอด และการตานทานเช7อกอโรค ในการทดลองใชลกปลาซ� งมน1 าหนกตวเฉล�ยประมาณ 44 กรม โดยแบงลกปลาออกเปน 2 กลม ซ� งกลมท� 1 เล1 ยงดวยอาหารปลาปกต ในขณะท�กลมท� 2 เล1 ยงอาหารปลาท�ผสมเช1อแบคทเรยโปรไบโอตกสในความเขมขน 1 x 108 เซลลตอกรมของอาหารปลาเปนเวลา 15 วน กอนนามาทดสอบอตราการรอดและการตานทานเช1อกอโรค โดยการฉดเช1อแบคทเรยกอโรคท1ง 3 ชนด ในปรมาณ 3 x 106 เซลล เขาใตผวหนงตรงบรเวณชองของตวปลา (Peritoneal cavity)

13. การตรวจสอบคณสมบตของน7าในบอเพาะเล7ยงปลานล ทาการตรวจสอบคณภาพน1 าในกระชงทดลอง และ บอทดลอง เม�อเร�มตนและทก 14 วนจนเสรจส1นการทดลองไดแกปรมาณออกซเจนละลาย (dissolved oxygen) ดวยAzide modification (APHA, 1998) Total ammonia โดยวธการ Phenol-hypochlorite Method วดคาการดดซบแสงดวยเคร�องSpectrophotometer ท�ความยาวคล�น 630 นาโนเมตร สวนคาอณหภมโดยใช Thermometer และpH ทาการวดดวยเคร�อง pH meter (บรษท EUTECH INSTRUMENTS แบบต1งโตะรน Cyber scan pH510 ย�หอ EUTEC)

14. การวเคราะหขอมลการเจรญเตบโตของปลานล องคประกอบของเน7อปลา และอาหาร 14.1 ทาการเกบตวอยาง ช�งน1 าหนกปลาในกระชง ทกๆ 14 วน ตลอดการทดลองในแตละการทดลอง คานวณหาคาตางๆ ไดแก อตราการรอก SGR, FCR, PER, Total biomass increase, PPV และ PFV รวมท1งองคประกอบของเน1อปลานล และสารอาหารในอาหารทดลอง ก. อตราการเจรญเตบโตจาเพาะ ( Specific Growth Rate;SGR) ( %/วน)

= 100 x ( ln น1 าหนกปลาเม�อส1นสดการทดลอง – ln น1 าหนกปลาเม�อเร�มตนการทดลอง) จานวนวนท�ทดลอง

ข.อตรารอด (Survival) % = (น1าหนกปลาเม�อส1นสดการทดลอง) x 100

(จานวนปลาเม�อเร�มตนการทดลอง)

84

ค.อตราการแลกเน1อ (FCR) = น1าหนกของอาหารท�ปลากน (ก.) น1าหนกปลาท�เพ�มข1น ( ก. )

ง.Protein efficiency ratio (PER) = น1าหนกปลาท�เพ�มข1น ( ก. ) น1าหนกโปรตนท�ปลากน ( ก. )

จ.น1าหนกท�เพ�มข1นเม�อส1นสดการทดลอง (Total biomass increase) กรม = น1าหนกปลาเม�อส1นสดการทดลอง ( ก. ) - น1าหนกปลาเม�อเร�มตนการทดลอง ( ก. )

ฉ Productive Protein value (PPV) = (Protein gain ( ก. ) x 100 Protein fed ( ก. ) ช. Productive Fat value (PFV) = 100 x (Final carcass fat – Initial carcass fat) / Initial carcass fat

14.2 วเคราะหหาองคประกอบของสารอาหารในอาหารทดลอง และเน1อปลานลเม�อเร�ม และส1นสดการทดลอง โดยวธการดงตอไปน1

- วเคราะหโปรตนโดย Micro-Kjeldahl - วเคราะหไขมนโดยวธ Dichloromethane extraction ตาม Soxlhet method - วเคราะหเย�อใย โดยวธ Fritted glass crucible - วเคราะหเถา โดยการเผาในMuffle furnace 550 oC 12 ชม. - วเคราะหความช1น โดยการอบแหงในตอบ 105 oC 24 ชม. ตามวธการของ

AOAC (1990)

15. การวเคราะหทางสถต นาขอมลไปวเคราะหทางสถต โดยหาคาความแปรปรวน (ANOVA) เพ�อศกษาความ

แตกตางของแตละทรตเมนต จากน1นเปรยบเทยบคาเฉล�ยของแตละทรตเมนต โดยวธการของ Duncan’s Test ท�ระดบนยสาคญทางสถต (P<0.05) โดยใชโปรแกรมสาเรจรป SPSS 11.5

85

โครงการยอยท� 3 : ผลของสาหรายเตาตอระบบตานอนมลอสระและเอนไซมกาจดสารพษในปลานล

อปกรณและวธการ

1.ดานการศกษาฤทธ� ตานอนมลอสระของสาหรายเตา 1.1 เคร�องมอและอปกรณ 1.1.1 ตอบ 1.1.2 สาหรายเตาแหง 1.1.3 ผาขาวบาง 1.1.4 water bath 1.1.5 rotary evaporator 1.1.6 freeze dryer 1.1.7 หลอดทดลอง 1.1.8 spectrophotometer 1.2 สารเคม 1.2.1 2, 2’-azino-bis 3-ethylbenzthiazoline -6-sulfonic acid (ABTS) 1.2.2 trolox 1.2.3 folin-Ciocalteu 1.2.4 โซเดยมคารบอเนต 1.2.5 gallic acid 2. ดานการเพาะเล1ยงปลานล 2.1 เคร�องมอและอปกรณ 2.1.1 กระชงขนาด 1.2 x 1.2 x 1.2 เมตร 2.1.2 สายอากาศ 2.1.3 สาหรายเตาผง 2.1.4 เคร�องใหอากาศ ( Yamano AP-80) 2.1.5 อาหารปลานลไฮเกรดชนดเมดลอยน1า 2.1.6 พนธปลานล 2.1.7 หวทราย

86

2.1.8 ไมไผ 2.1.9 ทอลม 2.1.10 เคร�องบดอาหาร 2.1.11 เคร�องอดอาหารเมดจม 2.1.12 เชอก 3. ดานการวดการเจรญเตบโต 3.1 เคร�องมอและอปกรณ 3.1.1 เคร�องช�งไฟฟาทศนยม 1 ตาแหนง 3.1.2 กะละมง 3.1.3 สวง 3.1.4 ไมบรรทด 4. ดานการประเมนระบบการทางานของสารและเอนไซมตานอนมลอสระในปลานล 4.1 เคร�องมอและอปกรณ 4.1.1 กรรไกร 4.1.2 ตเยน 4 องศาเซลเซยส (Hitachi) 4.1.3 ตเยน -20 องศาเซลเซยส 4.1.4 ตเยน -80 องศาเซลเซยส 4.1.5 ปากคบ 4.1.6 มดผาตด 4.1.7 หลอดฉดยาขนาด 1 มลลลตร 4.1.8 เขมฉดยาเบอร 20, 21, 23 4.1.9 autoclave (Becthai hirayama) 4.1.10 เคร�องป�นเหว�ยง 4.1.11 เคร�องป�นเหว�ยง 4.1.12 ไมโครปเปต 4.1.13 อลมเนยมฟอยต 4.1.14 micro tubes 4.1.15 pipet tips

87

4.1.16 นาฬกาจบเวลา 4.1.17 เคร�องใหสารผสม (Votex) 4.1.18 tissue rupture (Qiagen) 4.1.19 ตปลอดเช1อ 4.1.20 เคร�อง PCR (Biorad) 4.1.21 เคร�อง gel electrophoresis 4.1.22 เคร�อง gel documentation 4.1.23 เคร�องช�งทศนยม 4 ตาแหนง 4.1.24 plate 4.2 สารเคม 4.2.1 น1ากล�น 4.2.2 EDTA 4.2.3 RIPA Buffer 4.2.4 protinase inhibitors 4.2.5 mycophenolic acid (MPA) 4.2.6 น1ามนกานพล 4.2.7 Primer 4.2.8 ชดน1ายาสาเรจรปในการทา cDNA

วธการวจย

1. การตรวจคดกรองทางพฤกษเคม (phytochemical screening) 1.1 เกบรวบรวมสาหราย ทาการเกบรวบรวมสาหรายในชวงฤดรอนต1งแตเดอนมนาคมถงเมษายน ฤดฝนเกบในชวง

เดอนมถนายนถงเดอนสงหาคม และฤดหนาวเกบในชวงเดอนพฤศจกายนถงธนวาคม จากบานนาคหา ตาบลสวนเข�อน อาเภอเมอง จงหวดแพร นาสาหรายท�เกบไดมาลางดวยน1 าประปาหลายๆคร1 งจนสะอาด จากน1นนามาผ�งลมใหมความหมาดพอสมควร แลวนาไปอบท�อณหภม 50 °C จนกวาสาหรายจะแหง

88

1.2 พสจนเอกลกษณของสาหราย โดยใชลกษณะทางสณฐานวทยา (Morphology) ท1 งจากเซลลปกต และเซลลสบพนธ รวมถงท�อยอาศย (habitat) จากน1นศกษาดวยกลองจลทรรศน ทาการตรวจสอบกบหนงสอและเอกสารท�เก�ยวของเพ�อการบงช1ชนด (species) 1.3 เตรยมสารสกดน7าของสาหรายเตา นาสาหรายแหงตดเปนช1นเลกๆ ป�นผสมกบน1 ากล�นนาไปตมท� 90-100 °C เปนเวลา 3 ช�วโมง จากน1นกรองเอากากออก สวน filtrate ท�ได ระเหยใหแหงโดยใช rotary evaporator ท�

อณหภม 60°C ภายใตสญญากาศทาใหแหงดวยเคร�อง Freeze dry เกบสารสกดน1 าของสาหรายท�ได

ในตเยน 4°C วธการเตรยมสารสกดน1าของสาหรายน1าจด แสดงในภาพท� 9

สาหรายเตาแหงตดเปนช1นเลกๆ ป�นผสมกบน1ากล�น ตมใน water bath ท� 90-100 °C เปนเวลา 3 ช�วโมง แลวกรอง

สวน filtrate ท�ได ระเหยใหแหงโดยใช rotary evaporator

ท�อณหภม 60 °C ภายใตสญญากาศ ทาใหแหงดวยเคร�อง Freeze dry สารสกดน1าของสาหรายน1 าจด

ภาพท� 9 แผนภมแสดงวธการเตรยมสารสกดน�าของสาหรายเตา

89

1.4 การตรวจหาชนดและปรมาณสารสาคญในสาหรายเตา โดยทา 3 ซ1 า

1) การวเคราะหปรมาณโพลฟนอล ตรวจวเคราะหปรมาณของโฟลฟนอลท1งหมดในสารสกดของสาหราย 3 ฤดกาล คอ ฤดรอน ฝน และหนาว ทาการวเคราะหโดยใชสารละลาย Folin-Ciocalteu ตามวธการของ Sachindra et

al. (2010) โดยใชตวอยางท�ละลายในเมธานอล 0.1 ml ผสมกบ สารละลาย Folin-Ciocalteu ความเขมขน 10% ปรมาตร 0.75 ml และนาไปบมท� 37 °C เปนเวลา 5 นาท จากน1นเตมสารละลายโซเดยมคารบอเนตความเขมขน 6% ลงไป 0.75 ml ผสมใหเขากนและท1งไวท� 37°C เปนเวลา 30 นาท จากน1นนาไปวดความยาวคล�นท� 750 นาโนเมตร คานวณปรมาณกลมสารประกอบฟนอลกโดยเทยบกบ gallic acid ปรมาณของสารโพลฟนอลรายงานผลเปน gallic acid equivalents (GAE) 2) การวเคราะหปรมาณคารโบไฮเดรตและซลเฟตโพลแซคคาไรด นาตวอยางสาหรายแหง 50 กรม มาสกดดวยเฮกเซน อะซโตน และเมทธานอล เรยงตามลาดบ ใชตวทาละลาย 500 มลลลตร สกดโดยใชเคร�อง Soxhlet extractor เปนเวลา 24 ช�วโมง และสกดซ1 าอกคร1 งดวยวธการเดม จากน1นนาสารสกดท�ไดท1งสองคร1 งมารวมกนและกรองดวยกระดาษกรอง Whatman เบอร 2 จากน1นนาไปทาแหงดวยเคร�อง rotary evaporator ท�อณหภม 40 °C เกบตวอยางท�ไดในขวดสชาและเปาดวยกาซไนโตรเจน จากน1นนาไปแชท� -20 °C จนกวาจะนาไปวเคราะห กากท�เหลอนาไปสกดตอดวยน1า ในอตราสวนสาหราย:น1 า เทากบ 1: 50 ท�อณหภม 25 °C เปนเวลา 24 ช�วโมง จากน1นกรองตวอยางและสกดกากท�เหลอดวยวธการเดยวกนอกคร1 งหน�ง นาสารละลายท�ไดท1งสองคร1 งมารวมกน และนาไปทาใหเขมขนข1นดวยเคร�อง rotary evaporator ท�อณหภม 40 °C และนาไปทาแหงดวย freeze dryer กากท�เหลอจากข1นตอนน1นาไปสกดตอโดยการตมในขวดกนกลมขนาด 2 ลตร ท�ตอดวย condenser เปนเวลา 3 ช�วโมง กรองแยกสารละลายท�ได นาไปทาใหเขมขนข1นดวยเคร�อง rotary evaporator ท�อณหภม 40 °C และนาไปทาแหงดวย freeze dryer การสกด F1-F3 เปนข1นตอนท�ใชในการสกดสออกจากสาหราย สวน F4-F5 เปนวธท�ใชในการสกดโพลแซคคาไรด โดยสารท�ไดจะมลกษณะตางกนโดยเฉพาะในเร�องของ molecular weight และปรมาณซลเฟต ข1นตอนการสกดแบบลาดบสวนแสดงในภาพท� 6

ในการตรวจวเคราะหปรมาณของ total carbohydrate ใชวธการ phenol-sulfuric acid โดยใช D-glucose เปนสารมาตรฐาน (Dubolis et al., 1956)สวนการตรวจวเคราะหปรมาณของซลเฟตของสารสกดใชวธการ BaCl2-Gelatin turbidimetric (Craigie and Wen, 1984) โดยใช K2SO4 เปนสารมาตรฐาน

90

ภาพท� 10 แสดงวธการสกดลาดบสวนของสาหรายเตา

2. การศกษาผลของสาหรายเตาตอระบบตานอนมลอสระ

2.1 การเตรยมสาหรายเตา นาสาหรายเตามาพสจนเอกลกษณ (Identification) และเกบรวบรวมใหเพยงพอตลอดการวจย โดยนาสาหรายเตาสดท�เกบมาไดมาลางดวยน1 าประปาหลายๆ คร1 งจนสะอาด จากน1นนามาผ�งลมใหมความหมาดพอสมควร แลวนาไปอบท�อณหภม 50°C จนกวาสาหรายจะแหง จากน1นนาสาหรายเตาแหงไปบดใหละเอยดเพ�อเตรยมผสมในอาหารปลาตอไป

2.2 การศกษาฤทธWตานอนมลอสระของสาหรายเตา 3 ฤด ในหลอดทดลอง (in vitro) ทดสอบฤทธWขจดอนมล ABTS (Scavenging activity of ABTS radical cation)

หมกดวย เฮกเซน เปนเวลา 24 ชม.

สาหรายแหง 50 g

กรองแลวทาแหงโดย rotary evaporator เกบท5 -20°C

กากท5เหลอ

หมกดวย เมทธานอล เปนเวลา 24 ชม. (x2)

กากท5เหลอ

หมกดวย อะซโตน เปนเวลา 24 ชม. (x2)

หมกดวย น�า 25 °C เปนเวลา 24 ชม. กรองแลวทาใหเขมขนโดย rotary evaporator ทาแหงโดย freeze dry

ตมดวยน�า ท5 100 °C เปนเวลา 3 ชม.

กาก

กรองแลวทาใหเขมขนโดย rotary evaporator ทาแหงโดย freeze dry

F-1

F-2

F-3

F-4

F-5

กากท5เหลอ

กากท5เหลอ

กรองแลวทาแหงโดย rotary evaporator เกบท5 -20°C

กรองแลวทาแหงโดย rotary evaporator เกบท5 -20°C

91

โดยดดแปลงวธการของ Re et al. (1999) ดงน1 ผสมสารละลาย 2, 2’-azino-bis 3-ethylbenzthiazoline -6-sulfonic acid (ABTS) ความเขมขน 7 มลลโมลาร ปรมาตร 5 มลลลตร กบสารละลาย K2S2O8 ความเขมขน 140 มลลโมลาร ปรมาตร 88 ไมโครลตร ในขวดสชา ต1งท1งไวท�อณหภมหองในท�มดเปนเวลา 16 ช�วโมง จะได stock ABTS radical cation กอนการทดสอบเจอจาง stock ABTS radical cation ดวยน1 ากล�น ใหไดคาการดดกลนแสงในชวง 0.700 ± 0.05 ท�ความยาวคล�น 734 นาโนเมตร เร�มการทดสอบโดยเตรยมตวอยางสารสกดน1 าสาหรายเตา ปรมาตร 0.2 มลลลตร ในหลอดทดลอง และใช น1ากล�น เปนชดควบคม ตอมาเตมสารละลาย ABTS ปรมาตร 1.8 มลลลตร ผสมใหเขากน ต1งท1งไวท�อณหภมหองนาน 6 นาท นาไปวดคาการดดกลนแสงท�ความยาวคล�น 734 นาโนเมตร หลงจากน1นนาคาท�ไดไปคานวณหา % inhibition หรอการยบย 1งอนมลอสระตามสมการดงน1

% Inhibition = [(Abs.control – Abs.test sample) / Abs.control] x 100

Abs.control คอ คาการดดกลนแสงของชดควบคม Abs.test sample คอ คาการดดกลนแสงของตวอยางทดสอบ

เปรยบเทยบความเขมขนของสารทดสอบหรอสารสกดน1 าสาหรายเตา 1 กรมกบความ

เขมขนของสารมาตรฐานคอ trolox ซ� งเปนอนพนธของวตามนอ ท�มหนวยเปน mM หรอเรยกวาคา TEAC (Trolox equivalent antioxidant capacity) ท�แสดงฤทธ� ตานอนมลอสระเทากน

2.3 การเตรยมอาหารปลานล เตรยมอาหารสาเรจรปท�ผสมสาหรายเตา 3 ขนาดคอ 2.5, 5 และ 10% ซ� งประกอบดวย ปลา

ปน กากถ�วเหลอง ปลายขาว ราขาว และสาหรายเตา โดยมปรมาณโปรตน 30 % อตราอาหารท�ใหตลอดการทดลอง 3 % ของน1าหนกตว/วน วนละ 2 คร1 ง (09.00-10.00 น. และ 15.00-16.00 น.)

2.4 การเตรยมปลานล ปลานลอายประมาณ 2 เดอนท�มขนาดใกลเคยงกนประมาณ 80-100 กรม จากคณะ

เทคโนโลยการประมงและทรพยากรทางน1า มหาวทยาลยแมโจ จงหวดเชยงใหม อตราการปลอย 50 ตว/ตารางเมตร โดยนาปลามาพกใหปรบตวในกระชงกอน และใหอาหารสาเรจรปชนดปลากนพชเปนเวลาอยางนอย 7-14 วน

92

2.5 ศกษาผลของสาหรายเตาตอการเจรญเตบโตของปลานล โดยวางแผนการทดลองแบบ CRD (Completely Randomized Design) แบงการทดลอง

เปน 4 หนวยการทดลองๆ ละ 3 ซ1 า หนวยการทดลองท� 1 อาหารท�มสาหรายเตาเปนสวนผสม 0 เปอรเซนต หนวยการทดลองท� 2 อาหารท�มสาหรายเตาเปนสวนผสม 2.5 เปอรเซนต หนวยการทดลองท� 3 อาหารท�มสาหรายเตาเปนสวนผสม 5 เปอรเซนต หนวยการทดลองท� 4 อาหารท�มสาหรายเตาเปนสวนผสม 10 เปอรเซนต ทาการตรวจการเจรญเตบโตเชน น1 าหนกท� เพ�มข1 น น1 าหนกท� เพ�มข1 นตอวน อตราการ

เจรญเตบโตตอวน อตราการแลกเน1อ จากแตละหนวยการทดลองทก 4 สปดาห และเล1 ยงนาน 16 สปดาห

การคานวณการเจรญเตบโต น1าหนกท�เพ�มข1น = น1าหนกส1นสดการทดลอง-น1าหนกเร�มตน

น1าหนกท�เพ�มข1นตอวน = น1าหนกส1นสดการทดลอง-น1าหนกเร�มตน ระยะเวลาเล1ยง

อตราการเจรญเตบโตตอวน (ADG) = น1าหนกปลาท�เพ�มข1น จานวนวน อตราการแลกเน1อ (FCR) = น1าหนกของอาหารท�ปลากน น1าหนกปลาท�เพ�มข1น

2.6 ศกษาผลของสาหรายเตาตอระบบตานอนมลอสระในปลานล โดยสมเกบตวอยางเลอด และเกบตวอยางอวยวะไดแก ตบ และไต เพ�อวดระดบ Malondialdehyde (MDA) ท�บงบอกภาวะ oxidative stress วดเอนไซมตานอนมลอสระ ไดแก catalase (CAT), glutathione (GSH), superoxide dismutase (SOD) จากแตละหนวยการทดลองทก 4 สปดาห

2.6.1 การวเคราะหหาปรมาณ MDA เกบตวอยางเลอดปลาท�เสนเลอดบรเวณเหงอกหรอตาแหนงบรเวณกระดกสนหลงมา 100

– 150 ไมโครลตรโดยใสในหลอดท�ม EDTA นาเลอดท�ไดไปป�นเหว�ยงท� 13,000 g เปนเวลา 1 นาทท�อณหภมหอง จากน1นดดสวนท�เปน supernatant ไปใสใน new trip แลวนาไปเกบท� -20 องศาเซลเซยส (ºC) เพ�อรอการวเคราะหตอไป สวนตบและไตของปลาเม�อแยกออกมาแลวทาการ อยางละ

93

0.04 กรมใน 400 ul ของ fresh Lytic buffer ท�ม protease inhibitor แลว homogenate tissue ประมาณ 20 strokes นา lysed sample ไป centrifuge ท� 1,600 g ท� 4ºC 10 นาท เกบ supernatant ท1งหมด ท� -80ºC กอนนาไปทาการตรวจวเคราะหหาปรมาณ MDA-TBAR โดยใชชดน1ายาสาเรจรปตอไป

2.6.2 การวเคราะหปรมาณกลตาไธโอน

เกบตวอยางเลอดปลาท�เสนเลอดบรเวณเหงอกหรอตาแหนงบรเวณกระดกสนหลงมาปรมาณ 100 – 150 ไมโครลตร โดยใสในหลอดท�ม EDTA นาเลอดท�ไดป�นท�ความเรว 1,300 g ท� 4 ºC 10 นาท และเกบสวนกลาง (middle part) ท�เปน erythrocytes (red blood cells) ท�ไดจากการป�นเหว�ยงมา ใสใน microcentrifuge tube อนใหม และเตมน1 าเกรด HPLC ในอตราสวน 1:5 นาไปป�นท�ความเรว 13,000 g ท� 4 ºC 10 นาท ดดสวน supernatant ท�ป�นแลวมาใส Metaphospholic acid ในอตราสวน 1:1 นาไป vortex แลวบมท�อณหภมหองนาน 5 นาท จากน1นนาไปป�นเหว�ยงท� 3,000 g เปนเวลา 4 นาทท�อณหภมหอง เกบสวน supernatant เปน erythrocyte lysate ท� -20 ºC เพ�อนาไปวเคราะหหาปรมาณ GSH โดยใชชดน1ายาสาเรจรปตอไป

2.6.3 การวดปรมาณเอนไซมตานอนมลอสระ การวเคราะห ปรมาณเอนไซมตานอนมลอสระ เชน catalase (CAT), glutathione (GSH)

และ superoxide dismutase (SOD) ซ� งเปนเอนไซมท�บงบอกถงภาวะ oxidative stress ทาโดยใชเทคนคทาง Polymerase chain reaction (PCR) โดยมรายละเอยดดงตอไปน1

1) การสกด Ribonucleic acid (RNA) การสกด RNA ของเน1อเย�อตบและไต ของปลานลโดยใชชดสกดปรมาณ RNA (Amresco,

OH, USA) โดยช�ง 0.1 มลลกรมของเน1อเย�อ ตบ ไต แลวนามาบดดวยเคร�อง homoginizer ใน 1 มลลลตรของ Amresco @ RNA extraction แลวเตมคลอโรฟอรมจะไดสารสกดท�แยกเปนสามช1น โดยท� RNA จะอยช1นบนสดของสารสกดขางตน หลงจากน1นผสมดวยแอลกอฮอล 70% เพ�อสกด RNA ออกจากโมเลกลอ�นและ ดดสารท�ไดมาใส column หลงจากน1นทาการลางดวยบฟเฟอร และทาการดง RNA ท�บรสทธ� ดวยบฟเฟอรออกจาก column ความบรสทธ� ของ RNA วดดวย Synergy H4 spectrophotometer (Biotek, VA, USA) ปรมาณของ RNA และความหนาแนนของ RNA คานวณจากการดดกลนแสงท� 260/280 nm ความบรสทธ� ของ RNA ท�ยอมรบไดจะตองอยในชวง 1.8 – 2.0 จะสามารถนาไปใชในการทดลองได

94

2) การสงเคราะห RNA เปน CDNA การสงเคราะหให RNA เปน CDNA จะใชชดน1 ายาสาเรจรป iScriptTM CDNA synthesis

(Bio-rad, CA, USA) โดยเตม 1 ไมโครกรมของปรมาณ RNA template ใสลงใน reaction mixture ท�ม CDNA master mix และ reverse transcriptase หลงจากน1นทาการป�นเหว�ยง และนาเขาเคร�อง PCR MJ MiniTM Gradient Thermal Cycler machine (Bio-Red, CA, USA) ในการสงเคราะหท�อณหภม 25 oC เปนเวลา 5 นาท , 42 oC เปนเวลา 30 นาท และ 85 oC เปนเวลา 5 นาท

3) Polymerase chain reaction (PCR) การทา PCR จะใชชดน1 ายาสาเรจรป (Vivantis, Selangor Darul Ehsan, Malaysia)โดยเตม

0.5 ไมโครกรมของ CDNA template ใน PCR mastermix ท�มสารบฟเฟอรคอ tag polymerase และ specific primers ท�แสดงในตารางท� 4 โดยท�การต1งข1นตอนการขยายของ DNAไวท� อณหภม 94oC เปนเวลา 2 นาท, 94 oC เปนเวลา 2 วนาท, 58 oC เปนเวลา 30 วนาท, 72 oC เปนเวลา 30 วนาท และ 72 oC เปนเวลา 7 นาท ท� 25-35 รอบ ข1นอยกบการขยายของยน ผลท�ไดจากการทา PCR นาไป run ใน 2% Agarose gel eletropholysis และแถบท�เกดข1นสามารถนาไปวดปรมาณไดดวยโปรแกรม Image J จาก RSB NIMH/NIH, (MD, USA) โดยใชยน actin เปนตวเปรยบเทยบ การเกบตวอยางเลอดเพ�อหาปรมาณของเอนไซม CAT และ SOD

เกบสวนกลาง (middle part) จากขอ 2) ท�เปน erythrocytes (red blood cells) ท�ไดจากการป�นเหว�ยงมา 200 ul ใสใน microcentrifuge tube อนใหม และเตม HPLC water grade ในอตราสวน 1: 5 (~ 800 ul) นาไปป�นท�ความเรว 10,000 g ท� 4 ºC 10 นาท ดดสวนบนของเลอดท�ป�นแลวมา 200 ul และใส MPA เขาไปอก 200 ul นาไป votex บมท�อณหภมหอง 5 นาท นาไปป�นเหว�ยงท� 3,000 g เปนเวลา 4 นาทท�อณหภมหอง เกบสวน supernatant เปน plasma และ erythrocyte lysate ท� -20 องศาเซลเซยส เพ�อนาไปวเคราะหตอไป

ระยะเวลาทาการวจย และแผนการดาเนนงาน ระยะเวลา 2 ป เร�มต1งแตเดอนสงหาคม พ.ศ.2553- เดอนตลาคม พ.ศ.2555 สถานท�ทาการวจย

1) คณะเทคโนโลยการประมงและทรพยากรทางน1า มหาวทยาลยแมโจ 2) ภาควชาสรรวทยา คณะแพทยศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม จงหวดเชยงใหม

95

ตารางท� 10 ลาดบไพรเมอรและขนาดของ RT-PCR ในยนท�ทาการศกษา

CDNA

Gnnbank Acesssion NO.

Forword primers

Reverse primers

RT-PCR product size

SOD JF801727.1 5´TGGAGGCGGCCACATTA 5´AGCCACCGTAACAGCAGACAT

151 bp

CAT GR657924.1 5´AGATCCATCAGGAAAGGCTCAA

5´GCAAAACGCAAGTGCTGACA

121 bp

GPx GQ853451 5´CGACCTGACAGCTAAGCTGTTG

5´GGCGGAGTAGCGAGAATGAA

151 bp

Actin EU887951 5´TCTGGTCGTACCACTGGTATCG

5´AGGAGTAGCCACGCTCTGTCA

166 bp

SOD – superoxide dismutase; CAT – Catalase ; GPx – glutathione peroxidase ; Actin- β -actin วธเกบตวอยางช7นเน7อเพ�อวเคราะหเอนไซม

เม�อแยกตบและไตของปลาออกมาแลว ใหทาการช�งน1าหนกช1นเน1ออยางละ 0.04 กรมใน 400 ul ของ fresh Lytic buffer ท�ม protease inhibitor แลว homogenate tissue ประมาณ 20 strokes นา lysed sample ไป centrifuge ท� 1,600 g 4ºC 10 นาท เกบ supernatant ท1งหมด ท� -20 ºC (days) หรอ -80 ºC (months) กอนนาไปทา MDA-TBAR assay สวนตบและไตท�ตดแลวนาไปแชใน ไนโตรเจนเหลวเพ�อหยดการทางานของเอนไซมแลวนาไปเกบท� -80 ºC เพ�อนาไปตรวจการแสดงออกของเอนไซมท�ตานอนมลอสระตอไป

การวเคราะหทางสถต ขอมลท1งหมดจะแสดงในรปของ mean ± SE เปรยบเทยบความแตกตางระหวางกลมทดลองโดยใชสถต One way ANOVA ตามดวย post hoc test วธของ Tukey ดวยโปรแกรม SPSS ท�ระดบนยสาคญทางสถต p < 0.05

96

โครงการยอยท� 4 : การผลตปลานลเชงพาณชยระบบปดท�เปนมตรกบส�งแวดลอม

เพ�อเปนอาหารปลอดภยในการสงออก

อปกรณและวธการ

การวจย เปนการศกษาวสดกรองเพ�อใชบาบดคณภาพน1 าในการเล1 ยงปลานลรวมกบการปลกพชผกแบบไมใชดน ซ� งเปนงานวจยท�ตอเน�องจากการวจยในปท� 1 โดยไดศกษาอตราการเล1ยงปลานลรวมกบการปลกพชผกแบบไมใชดนโดยไดอตราการเล1ยงท�ใหผลผลตของปลานลดท�สดคอการเล1ยงปลานลในบอซเมนตท�ความหนาแนน 100 ตวตอตารางเมตร

ตารางท� 11 การจดหนวยทดลอง

ชดการทดลอง วสดกรอง จานวนปลา(ตว) การปลกพชผกแบบไมใชดน 1 ไบโอบอลล 100 ม 2 หลอดกาแฟ 100 ม 3 อฐ 100 ม 4 ฟองน1า/ใยกรอง 100 ม

1.การเตรยมบอ ใชบอซเมนต ขนาด 2x3 เมตร จานวน 12 บอ ลางทาความสะอาดและตรวจสภาพบอเพ�อปองกนการร�วซม เตมน1าใหไดระดบท� 80 เซนตเมตร ใหอากาศโดยใชหวทรายตลอดเวลา 2.การเตรยมลกปลานล ใชลกปลานลอาย 2 เดอน นามาพกในบอทดลองเพ�อใหลกปลาปรบสภาพและคนกบบอเล1 ยง ใหอาหารเมดสาเรจรปสาหรบเล1 ยงปลานลท�ขายตามทองตลาดท�วไป ประมาณ 2 สปดาห จากน1นคดขนาดลกปลาใหมขนาดใกลเคยงกน สมช�งน1าหนกและนบลงบอๆ ละ 100 ตว 3.การจดการอาหารและการใหอาหาร

การใหอาหารปลาในระหวางการทดลอง แตละบอทดลองจะไดรบอาหารวนละ 2 คร1 ง คอเชาและเยน โดยใหอาหารในอตราสวน 3-5 เปอรเซนตของน1 าหนกตว หวานใหท�วบอ และอาหารใชเปนอาหารเมดท�มขายในทองตลาด มการปรบปรมาณการใหอาหารทก 15 วน ตลอดการทดลอง

97

จากน1นวเคราะหหาองคประกอบของสารอาหารในอาหารทดลอง โดยวธการดงตอไปน1 วเคราะหหา โปรตนโดย micro-Kjeldahl ไขมน โดยวธ dichloromethane extraction ตาม Soxlhet method เย�อใย โดยวธ fritted glass crucible เถาโดยการเผาใน muffle furnace 550 ๐ ซ นาน 12 ชม และความช1นโดยการอบแหงในตอบ105 ๐ องศาเซลเซยส นาน 24 ช�วโมง ตามวธการของ AOAC (1990)

4.การจดการน7าและวเคราะหคณภาพน7า

การปรบปรมาณของน1 าในบอเล1 ยงปลานล ทาการเตมน1 าลงบอในกรณปรมาณน1 าลดลงต�ากวา 80 เซนตเมตร ตรวจสอบคณสมบตของน1 า กอนทดลอง และระหวางการทดลองทก ๆ 1 สปดาห จนส1นสดการทดลองครบ 3 เดอน โดยทาการศกษาคณสมบตของน1าดงตอไปน1

ตารางท� 12 การวเคราะหคณภาพน1าในหองปฏบตการ

ดชนช7วดคณภาพน7า

วธการวเคราะห

ความเปนกรดเปนดาง (pH) pH meter(HI 9812) ออกซเจนท�ละลายในน1า (DO) Azide modification อณหภม (น1า, อากาศ) Thermometer แอมโมเนย-ไนโตรเจน Phenol method ไนไตรท-ไนโตรเจน Coupling method ไนเตรท-ไนโตรเจน Hydrazine nitrate ฟอสฟอรสรวม Stannous chloride method BOD (biochemical oxygen demand analysis) Modified alkalinized iodide Total dissolved solids ระเหยแหง 103-105 องศาเซลเซยส Total suspended solids GF/C อบดวย Hot air oven การนาไฟฟา (Electric conductivity) Conductivity meter

98

5. การวเคราะหประสทธภาพการผลตปลานล ตรวจสอบการเจรญเตบโต และอตราการรอดปลานลโดยช�งน1 าหนกลกปลาบอละ 20 ตว

กอนการทดลอง เพ�อหาคาเฉล�ยน1 าหนกปลาตอตวเม�อเร�มตนการทดลอง และสมปลาบอละ 20 ตว หาน1 าหนกเฉล�ยของปลาระหวางการเล1ยงทก 15 วน เกบขอมลท1งหมดจนจบการทดลองท� 4 เดอนและนบอตราการรอดของปลาแตละการทดลองเม�อส1นสดการทดลองจากน1นบนทกและคานวณขอมลเม�อเสรจส1นการทดลองนาขอมลมาคานวณเปรยบเทยบน1 าหนกท�เพ�มของปลา อตราการเจรญเตบโตจาเพาะ อตราการรอดตาย และอตราการการเปล�ยนอาหารเปนเน1อของปลา ดงน1

5.1 น1าหนกท�เพ�มเม�อส1นสดการทดลอง (WT.GAIN) = น1าหนกเฉล�ยเม�อส1นสดการทดลอง – น1าหนกเฉล�ยเม�อเร�มการทดลอง

5.2 อตราการเจรญเตบโต (ADG) กรม/วน = น1าหนกเฉล�ยเม�อส1นสดการทดลอง - น1าหนกเฉล�ยเม�อเร�มการทดลอง ระยะเวลาในการทาการทดลอง

5.3 อตราการรอด (Survival Rate) เปอรเซนต = จานวนปลาเม�อส1นสดการทดลอง / จานวนปลาเม�อเร�มการทดลอง X 100

5.4 อตราการแลกเปล�ยนอาหารเปนเน1อ (FCR) = น1าหนกของอาหารท�ปลากน / น1าหนกปลาท�เพ�มข1น 6. ข7นตอนและการเตรยมระบบการเล7ยงปลานลแบบหมนเวยน

6.1 การเตรยมระบบการปลกพชผกแบบไมใชดน เตรยมอปกรณในระบบการปลกพชผกท�ไมใชดน จานวน 12 ชด เปนทอ PVC ขนาด 2 น1ว ประกอบดวยของอสามทาง ถงเกบน1 า และรวมถงอปกรณท�ใชกรองน1 าและใชบาบดน1 าเสย ทาการลางทอ PVC เพ�อทาความสะอาดประกอบเขากบระบบ โดยใชป�มน1 าดดน1 าจากบอเล1 ยงปลาปลอยลงในถงพกน1 า ปลอยลงในชดอปกรณท�กรองตะกอน ผานลงช1นกรองชวภาพเสรจแลว ไหลผานลงมาท�ระบบการปลกพชผกทอ PVCท�เตรยมไว จากน1น น1าท�ผานระบบการปลกพชผกจะไหลกลบไปยงบอซเมนตท�ใชเล1ยงปลานลตอไป

6.2 การเตรยมกลาพชผก เตรยมแผนฟองน1 า ความหนา 1 น1ว นามาตดใหไดขนาดพอดกบกบถาดท�ใชเพาะ ใชมดกรดฟองน1 าใหได ขนาด 1x1 น1ว โดยกรดไมใหขาดออกจากกน ทารอยบากทแยงมมความลก ประมาณก� งกลางของฟองน1 า แชฟองน1 า กอนทาการเพาะเมลดพชผ ก ทาการหยอดเมลดพชผกลงในชองบาก 1 ชอง ตอ 1 เมลด เสรจแลวนาฟองน1 าท�หยอดเมลดพชผกใสในถาดเพาะเมลดปดฝาหรอเกบไวในท�มด 3 วน เมลดจะเร�มงอก จากน1น ปลอยตนกลาใหมใบจรง 3 ใบ

99

6.3 การปลกพชผก และการจดการดแล เตรยมแผนโฟม ใหเปนวงกลม ขนาดพอดกบทอ PVC ทาการเจาะรเปนรปส�เหล�ยมใหไดขนาด เทากบฟองน1าท�เพาะตนกลา ขนาด 1 X1 น1ว เม�อตนกลา มใบจรง 2-3 ใบ ใหฉกฟองน1 าพรอมตนกลาท�เพาะใส ลงในแผนโฟม แลวใสลงระบบปลกพชผกท�ไมใชดนในทอ PVC ท�เตรยมไว

6.4 การวเคราะหประสทธภาพการปลกพชผกการบนทกและคานวณขอมล เม�อเสรจส1นการทดลองนาขอมลของพชผก มาคานวณเปรยบเทยบความสง อตราการเจรญเตบโต อตราการรอดตาย และน1าหนกผลผลตรวมท1งหมด ดงน1

ความสงเม�อส1นสดการทดลอง = ความสงเฉล�ยส1นสดการทดลอง – ความสงเฉล�ยเร�มการทดลอง อตราการเจรญเตบโต (ADG) ซม/วน

= ความสงเฉล�ยเม�อส1นสดการทดลอง - ความสงเฉล�ยเม�อเร�มการทดลอง ระยะเวลาในการทาการทดลอง

อตราการรอด (Survival Rate) เปอรเซนต = จานวนตนพชผกเม�อส1นสดการทดลอง / จานวนพชผกเม�อเร�มการทดลอง X 100

7. ข7นตอนการเตรยมระบบกรองชวภาพ

7.1 เตรยมถงดามฝาปด ขนาด 20 ลตร โดยเจาะรดานขางเพ�อใชขอตอเกลยวเช�อมถงใหตดกน จากน1น ตดใยสงเคราะหใหพอดกบตะกราพลาสตก เพ�อนาตะกราพลาสตกวางลงในถงดา เพ�อใชกรองน1 าเสยท�เปนพวกตะกอนแขวนลอยผานการเล1ยงปลาเตรยมวสดกรองดานลาง สาหรบการกรองชวภาพซ� งวสดท�ใชข1นอยกบแบบการทดลองแตละการทดลอง โดยใชน1 าท�ผานการเล1 ยงปลามาผานการกรองเอาตะกอนออกในอกถง แลวใชจลนทรยมายดเกาะในวสดกรองถงท�สอง โดยใชป�มและอปกรณสาหรบดดน1 าในบอซเมนตท�ผานการเล1 ยงปลานล มาผานระบบกรองตะกอน และกรองชวภาพในถงดาท1งสองถงท�ผานระบบกรองชวภาพจะเขาไปในระบบการปลกพชผกท�ไมใชดนจากน1นน1าจะไหลกลบลงมาในบอซเมนตใชเล1ยงปลาตอไป

7.2 การวเคราะหประสทธภาพของระบบกรองชวภาพ การบนทกและคานวณขอมลเม�อเสรจส1นการทดลอง นาขอมลของระบบการกรองชวภาพ

มาคานวณเปรยบเทยบ ปรมาณตะกอนเพ�ม เปรยบเทยบธาตอาหารพชท1งธาตอาหารหลก ไดแก N, P, K, Ca, Mg และ ธาตอาหารรองไดแก B, Cl, Cu, Fe, Mn, Mo เปรยบเทยบคณสมบตของตะกอนโดยหาคา ความเปนกรด– ดาง ปรมาณอนทรยวตถ ดงน1

100

8.การวเคราะหขอมล นาขอมลท�ไดจากการทดลองวเคราะหทางสถตโดยวเคราะหความแปรปรวน (ANOVA)

เพ�อศกษาความแตกตางของแตละทรตเมนต จากน1นเปรยบเทยบคาเฉล�ยของแตละทรตเมนต โดยวธของ Tukey’s Test ท�ระดบนยสาคญทางสถต p < 0.05 โดยใชโปรแกรมสาเรจรป SPSS 9.0 แตในการทดลองแบบ factorial design หากพบวา ปฏสมพนธระหวางทรตเมนต มนยสาคญทางสถต จะเปรยบเทยบคาเฉล�ยของทรตเมนต โดยวธของ T-Test

โครงการยอยท� 5 : ผลของชนดฟอสเฟต เกลอ และความเปนกรดดางตอผลผลต

และคณภาพของเน1อปลานลแลแชแขง

อปกรณและวธการ

1. วตถดบ ปลานลท�ใชในงานวจยน1 ส�งซ1อเน1อปลานลแลแบบไมตดหนงจากบรษทศกด� สทธ� ราชา

อนเตอรฟช จากด โดยโรงงานจะใชผท�มความชานาญสงในการแลปลา ซ� งโรงงานใชปลานลมชวตจากบอเล1 ยงแถบจงหวดนครปฐม และเพชรบร ขนสงแบบปลาเปนเขามาท�โรงงานท� ตาบลบางกระเจา อาเภอเมอง จงหวดสมทรสาคร ปลานลจะผานการฆาดวยการใชปลายมดแหลมแทงท�เหงอกของปลาและท1งใหเลอดปลาออกในถงน1 าซ� งเปนเทคนคท�ทางโรงงานใชปฏบต โดยโรงงานใหขอมลวาการนาเลอดปลาออกกอนแลเปนการชวยลดกล�นโคลนของปลา และจะทาใหเน1อปลาขาวข1น ขนาดช1นของเน1อปลานลแลมขนาด 100-150 กรมตอช1น

เน1อปลานลแลจะถกบรรจในถงพลาสตกชนดโพลเอธลน ซอนกน 2 ช1น ถงละ 1 กโลกรม วางเรยงในลงโฟมสลบกบน1 าแขงเกลดเลก เพ�อขนสงจากโรงงานท�ตาบลบางกระเจา อาเภอเมอง จง ห วด ส ม ท ร ส า ค ร ม า ย ง ห อ ง ป ฏ บ ต ก า ร ภ า ค ว ช า ผ ล ต ภณ ฑ ป ร ะ ม ง ค ณ ะ ป ร ะ ม ง มหาวทยาลยเกษตรศาสตร กรงเทพมหานคร และทาการทดลองทนท รวมระยะเวลาขนสงจากโรงงานมายงหองปฏบตการไมเกน 1.5 ช�วโมง 2. สารเคม

2.1 sodium tripolyphosphate (STPP) Food grade (Haifa Chemicals Ltd., Thailand) 2.2 เกลอบรสทธ� (refined salt) 99.99 % ย�หอปรงทพย

101

3. เคร�องมอและอปกรณ 3.1 เคร�องช�งละเอยด 4 ตาแหนง (Precisa, 240 A, Switzerland) 3.2 เคร�องช�งละเอยด 2 ตาแหนง (Shimadzu, Libror EB-3200D, Japan) 3.3 เคร�องวดความเปนกรดเบส (pH meter) (Metrohm, 744, Herisau, Switzerland) 3.4 เคร�องวดอณหภมแบบคควบ (Thermocouple Thermometer) 3.5 เคร�องวดเน1อสมผส (Texture analyzer) (Stable Micro System, TA-HD, Surrey, UK) 3.6 เคร�องแชแขง Mini Batch Freezer 100L (Bangkok Industrial Gas Co.,Ltd., Bangkok) 3.7 สารทาความเยนไนโตรเจนเหลว 3.8 ตแชแขงสาหรบเกบรกษาผลตภณฑแชแขง 3.9 ถงโพลเอธลนสาหรบแชแขง (zip lock) 3.10 อปกรณเคร�องครวสาหรบการทาใหเน1อปลาสก 3.11 แบบประเมนและอปกรณท�ใชในการทดสอบทางประสาทสมผส 3.12 เคร�องคอมพวเตอรและโปรแกรมประมวลผลทางสถต ตอบความรอน (Hot air oven)

3.13 เคร�อง Spectrophotometer (Shimadzu UV-1700) 3.14 เคร�องวดส (Spectrophotometer, Minolta CM 35000d) 3.15 อปกรณเคร�องครวสาหรบทาใหเน1อปลาสก 3.16 แบบประเมนและอปกรณท�ใชในการทดสอบทางประสาทสมผส

วธการวจย

1. ผลตปลานลแลแชแขงตามสภาวะท�เหมาะสม การใชสารประกอบฟอตเฟตชนดโซเดยมไตรพอลฟอสเฟต (STPP) ในเน1อปลานลแลกอน

นาไปแชแขง จะใชในรปของสารละลาย ความเขมขนสารฟอสเฟต 1.40 เปอรเซนต (w/v) ผสมกบเกลอ 2.70 เปอรเซนต (w/v) เปรยบเทยบกบหนวยทดลองเปรยบเทยบ (control) ใชน1ากล�น

การดาเนนงานโดย แชเน1อปลานลแลชนดไมตดหนงในสารละลายฟอสเฟตเยน 4oC นาน 115 นาท และนาข1นจากสารละลาย ท1งใหสะเดดน1 าในตะแกรงพลาสตก 1 นาท ใสถงพลาสตก แชในน1าแขง ระหวางรอการแชแขง กระบวนการแชแขงดาเนนโดยเรยงช1นปลาบนตะแกรงสาหรบเขาเคร�องแชแขง ช1นปลาแลจะถกแชแขงดวยวธ air blast freezing อณหภม -60 องศาสเซลเซยส ระยะเวลา ประมาณ 20 นาท จนอณหภมจดกลางช1นปลาเปน -30 องศาสเซลเซยส และ glazing ดวย

102

น1 าเยน 1 องศาเซลเซยส 10 วนาท บรรจถง Ziploc ถงละ 1 ช1น สวนหนวยทดลองเปรยบเทยบทาเชนเดยวกน แตเปล�ยนจากสารละลายฟอสเฟตเปนน1ากล�น

เกบรกษาท�อณภม -20 องศาเซลเซยส เปนเวลา 24 ช�วโมง จากน1นจงสมตวอยางมาตรวจสอบคณภาพของเน1อปลานลแลแชแขงในเดอนท�ศนย โดยตรวจสอบคณภาพตาง ๆ ดงน1

1.1 การตรวจวเคราะหดานเคม

1.1.1 วเคราะหองคประกอบพ1นฐานของปลานล -การวเคราะหปรมาณความช1น ตามวธของ 934.01 AOAC (2000) -การวเคราะหปรมาณโปรตนโดยวธของเจลดาหล (AOAC., 2000) -การวเคราะหปรมาณเถา (Harbers, 2000) -การวเคราะหปรมาณไขมนโดยใช Soxhlet extraction

1.1.2 วเคราะหคาความเปนกรด-ดางดวย pH meter 1.1.3 วเคราะหปรมาณสารประกอบไนโตรเจนท�ระเหยไดท1งหมด

(Total Volatile Basic Nitrogen: TVB-N) ดวยวธ Conway's microdiffusion (Conway, 1962; Conway and Byrne, 1933)

1.1.4 วเคราะหปรมาณกรดไทโอบาบทรก (Thiobarbituric acid; TBA) 1.1.5 ปรมาณฟอสเฟต ตามวธของ 986.24 AOAC (2005)

1.2 การตรวจวเคราะหดานกายภาพ

1.2.1 วดสดวย Spectrophotometer, Minolta CM 35000d 1.2.2 วดคาเน1อสมผสเน1อปลาสดหลงการทาละลายดวย texture analyzer ดดแปลง

ตามวธของ Hernández et al. (2009) 1.2.3 น1าหนกท�เพ�มข1น (Gain weight) คานวนไดจากน1าหนกเน1อปลาแลกอนและหลงแชในสารละลายฟอสเฟต ตามวธของ Rattanasatheirn et al. (2008) 1.2.4 การสญสยหลงจากการทาละลาย (Drip loss) ตามวธของ Duan et al. (2010)

1.2.5 การสญสยหลงจากการหงตม ตามวธของ Rattanasatheirn et al. (2008) 1.2.6 ปรมาณผลไดหลงจากการหงตม (Cooking yield) ตามวธของ

Rattanasatheirn et al. (2008) 1.2.7 วดคาเน1อสมผสเน1อปลาสดหลงการทาละลายดวย texture analyzer ดดแปลง

ตามวธของ Hernández et al. (2009)

103

1.3 การทดสอบทางประสาทสมผส การทดสอบคณภาพทางดานประสาทสมผส โดยใชผทดสอบท�วไปท�ไมผานการ

ฝกฝน จานวน 40 คน โดยทดสอบความชอบในคณลกษณะของ ลกษณะปรากฏ และเน1อสมผสของเน1อปลาแลดบท�ผานการทาละลาย การทดสอบความชอบเน1อปลานลแลสกในคณลกษณะ ไดแก ลกษณะปรากฏ กล�น รสชาต และเน1อสมผส 2. ศกษาผลของฟอตเฟตท�เหมาะสมตอคณภาพของเน7อปลานลแลแชแขงระหวางเกบรกษา

การเกบรกษาผลตภณฑเน1อปลานลแลแชแขง โดยเกบรกษาผลตภณฑเน1อปลานลแลแชแขง ท�อณภม -18 ถง -20 องศาเซลเซยส เปนระยะเวลา 8 เดอน และสมตวอยางผลตภณฑมาวเคราะหคณภาพของผลตภณฑเน1อปลานลแลแชแขง ทก ๆ เดอน โดยมการตรวจสอบคณภาพดงน1

2.1 การตรวจวเคราะหดานเคม

2.1.1การวเคราะหปรมาณความช1น ตามวธของ 934.01 AOAC (2000) 2.1.2 วเคราะหคาความเปนกรด-ดางดวย pH meter

2.1.3 วเคราะหปรมาณสารประกอบไนโตรเจนท�ระเหยไดท1งหมด (Total Volatile Basic Nitrogen : TVB-N) ดวยวธ Conway's microdiffusion (Conway, 1962; Conway and Byrne, 1933) 2.1.4 วเคราะหปรมาณกรดไทโอบาบทรก (Thiobarbituric acid; TBA)

2.1.5 ปรมาณฟอสเฟต ตามวธของ 986.24 AOAC (2005)

2.2 การตรวจวเคราะหดานกายภาพ 2.2.1 วดสดวย Spectrophotometer, Minolta CM 35000d

2.2.2 วดคาเน1อสมผสเน1อปลาสดหลงการทาละลายดวย texture analyzer ดดแปลงตามวธของ Hernández et al. (2009) 2.2.3 น1าหนกท�เพ�มข1น (Gain weight) คานวนไดจากน1าหนกเน1อปลาแลกอนและหลงแชในสารละลายฟอสเฟต ตามวธของ Rattanasatheirn et al. (2008) 2.2.4 การสญสยหลงจากการทาละลาย (Drip loss) ตามวธของ Duan et al. (2010)

2.2.5 การสญสยหลงจากการหงตม ตามวธของ Rattanasatheirn et al. (2008) 2.2.6 ปรมาณผลไดหลงจากการหงตม (Cooking yield) ตามวธของ

Rattanasatheirn et al. (2008)

104

2.2.7 คาเน1อสมผสเน1อปลาสดหลงการทาละลายดวย texture analyzer ดดแปลงตามวธของ Hernández et al. (2009)

วางแผนการทดลองแบบสมสมบรณ (Completely randomized design; CRD) ทดลอง 3 ซ1 า วเคราะหความแปรปรวน (ANOVA) และทดสอบความแตกตางทางสถตตามวธ Duncan’s New Multiple Range Test (DMRT) โดยใชโปรแกรมประมวลผลทางสถต

2.3 การตรวจสอบคณภาพดานประสาทสมผส

การทดสอบทางประสาทสมผส โดยใชผทดสอบท�วไป ท�ไมผานการฝกฝน จานวน 40 คน โดยทดสอบความชอบในคณลกษณะของ ลกษณะปรากฏ และเน1อสมผสของเน1อปลาแลดบท�ผานการทาละลาย การทดสอบความชอบเน1อปลานลแลสกในคณลกษณะ ไดแก ลกษณะปรากฏ กล�น รสชาต และเน1อสมผส

วางแผนการทดลองแบบสมสมบรณในบลอก(Randomized Completely Block Design; RCBD) วเคราะหความแปรปรวน (ANOVA) และทดสอบความแตกตางทางสถตตามวธ Duncan’s New Multiple Range Test (DMRT) โดยใชโปรแกรมประมวลผลทางสถต

วตถดบปลานล

แลแบบไมตดหนงและกางขนาดช1น100-150 กรม/ช1น (ใชเวลาในการแลใหรวดเรวท�สด)

แชในสารละลายผสมฟอสเฟต อณหภม 4 องศาเซลเซยส 115 นาท (ฟอสเฟต 1.4 เปอรเซนต ผสมกบเกลอ 2.7 เปอรเซนต)

แชแขง แบบ air blast freezing (-60 องศาเซลเซยส) อณหภมจดกลางช1นปลาเปน -30 องศาเซลซยส

เกบรกษาท�อณหภม -18 ถง -20 องศาเซลเซยส นาน 8 เดอน

ตรวจสอบคณภาพของเน1อปลานล ทกเดอน

ภาพท� 11 ข1นตอนการทดลองการศกษาคณภาพการเกบรกษาผลตภณฑเน1อปลานลแลแชแขง

105

โครงการยอยท� 6 : การพฒนากระบวนการผลตสตวน1าใหมคณภาพและปลอดภย: การพฒนาการเล1ยงปลานลใหปลอดจากการปนเป1 อนของกล�นไมพงประสงค

อปกรณและวธการ

การทดลองท� 1: การตดตามตรวจสอบความสมพนธระหวาง ปรมาณการใสปย และชนดของแพลงกตอน ตอปรมาณกล�นไมพงประสงคในน1 า, ดนพ1นบอ และเน1อปลานลท�เล1ยงดวยระบบผสมผสาน

1.1 วธการดาเนนการวจย 1.1.1 ทาการตดตามตรวจสอบการปนเป1 อนของปรมาณกล�นไมพงประสงค (Geosmin และ MIB) ของระบบการเล1ยงปลานลในระบบผสมผสาน 1.1.2 พ1นท�ของการสารวจตรวจสอบระบบการเล1ยงปลานลในระบบผสมผสาน จานวน 8 บอ มพ1นท�อยในเขตอาเภอพาน จงหวดเชยงราย ซ� งจดวาเปนพ1นท�ท�มการเพาะเล1ยงปลานลเพ�อการสงขายในทองตลาดมาก ระยะเวลาในการตรวจสอบ 1 คร1 งตอเดอน เปนเวลา 8 เดอน 1.2 ปจจยท�ทาการศกษา

1.2.1 ตรวจสอบปรมาณกล�นไมพงประสงค: Geosmin และ MIB ในน1า, ดนพ1นบอ และเน1อปลานล

1.2.2 ตรวจวดปจจยคณภาพน1า ทางเคม และทางชวภาพ ในบอเล1ยงปลานลระบบผสมผสาน ทกๆ 1 เดอนตอคร1 ง ไดแก

- อณหภมน1า โดยใช Thermometer - คาความเปนกรด–ดางโดยใช pH meter (Schott-Gerate CG 840) - ปรมาณออกซเจนละลายน1า โดยวธ Azide modification - ปรมาณออรโธฟอสเฟตฟอสฟอรส โดยวธ Stannous chloride - ปรมาณแอมโมเนยไนโตรเจน โดยวธ Direct Nesslerization - ปรมาณไนเตรทไนโตรเจน โดยวธ Phenoldisulfonic acid

1.2.3 วเคราะหความหลากหลายและองคประกอบของแพลงกตอนพช เกบตวอยางแพลงกตอนพช ทก 30 วน โดยใชถงกรองแพลงกตอน แลวเกบรกษาสภาพดวย Lugul s’ solution หลงจากน1นนามาจดจาแนกชนด

106

ภาพท� 12 (A-B) บอเล1ยงปลานลแบบผสมผสาน อาเภอพาน จงหวดเชยงราย

1.3 สถานท�และเวลา

1.3.1 สถานท� บอเล1ยงปลานล อาเภอพาน จงหวดเชยงราย จานวน 6 บอ ความหลากหลายและองคประกอบของแพลงกตอนพชท�สรางกล�นโคลน (geosmin และ MIB) โดยใชเคร�อง GC/MS วเคราะหท� มหาวทยาลยแมโจ 1.3.2 ระยะเวลา ระยะเวลาในการทาวจย ต1งแตเดอนมถนายนถงเดอนธนวาคม 2556 การทดลองท� 2 : ศกษาผลของการใชปยอนทรยหมก แทนการเล1ยงสตวบกบนคนบอ

ท1งน1 เพ�อลดกล�นและเพ�มคณคาของผลผลต ตารางท� 13 ชนดของการใสปย อตราการปลอย และหนวยการทดลอง

การทดลอง

1 2 3 พ1นท�บอเล1ยง (ตร.ม.) 100 100 100

การใหอาหาร ใหอาหารปลากนจนอ�ม ใหอาหารปลากนจนอ�ม ใหอาหารปลากนจนอ�ม อตราการใหปย

(กก./ไร/สปดาห) ไมใสปย

- ใสปยมลไก

70 ใสปยมลสกร

70 อตราการปลอย

(ตว/ตร.ม.) 3 3 3

จานวนปลา (ตว) 35 35 35 น1 าหนกปลาเร�มตน (กรม) 31.5 31.5 31.5

A B

107

2.1 วธการดาเนนการวจย วางแผนการทดลองแบบ CRD โดยใช 2 หนวยการทดลอง คอบอเล1ยงท�ใชมลสกร และบอท�ใชปยหมก 70 กโลกรมตอสปดาหตอไร และมจานวนซ1 า 3 ซ1 า

การทดลองท� 1 ไมใสปยรวมกบการใหอาหารตลอดการเล1ยง การทดลองท� 2 ใสปยมลไกรวมกบการใหอาหารตลอดการเล1ยง การทดลองท� 3ใสปยมลสกรรวมกบการใหอาหารตลอดการเล1ยง

2.2 การวเคราะหขอมล 2.2.1 ตรวจสอบปรมาณกล�นไมพงประสงค: Geosmin และ MIB ในน1า, ดนพ1นบอ และ

เน1อปลานล 2.2.2 ตรวจวดปจจยคณภาพน1า ทางเคม และทางชวภาพ ในบอเล1ยงปลานลระบบ

ผสมผสาน ทกๆ 1 เดอนตอคร1 ง ไดแก - อณหภมน1า โดยใช Thermometer - คาความเปนกรด-ดางโดยใช pH meter (Schott-Gerate CG 840) - ปรมาณออกซเจนละลายน1า โดยวธ Azide modification - ปรมาณออรโธฟอสเฟตฟอสฟอรส โดยวธ Stannous chloride - ปรมาณแอมโมเนยไนโตรเจน โดยวธ Direct Nesslerization - ปรมาณไนเตรทไนโตรเจน โดยวธ Phenoldisulfonic acid

2.2.3 วเคราะหความหลากหลายและองคประกอบของแพลงกตอนพช เกบตวอยางแพลงกตอนพช ทก 30 วน โดยใชถงกรองแพลงกตอน แลวเกบรกษา

สภาพดวย Lugul s’ solution หลงจากน1นนามาจดจาแนกชนด 2.2.4 การเกบขอมล สมวดความยาว และน1าหนก ในแตละหนวยการทดลอง ทกๆ 30 วนตอคร1 ง เพ�อทาการเกบขอมลการเจรญเตบโต และเพ�อคานวณหาคาอตราการเจรญเตบโตตอวน อตราการเปล�ยนอาหารเปนเน1อ ประสทธภาพการเปล�ยนอาหารเปนเน1อ อตราการรอด และผลผลตดงน1

1. น1าหนกท�เพ�มข1น = น1าหนกปลาเม�อส1นสดการทดลอง – น1าหนกปลาเม�อเร�มการทดลอง 2. อตราน1าหนกท�เพ�มข1น (%) = น1าหนกสดทาย-น1าหนกเร�มตน X 100 น1าหนกเร�มตน 3. อตราการเจรญเตบโตตอวน (กรม/วน) (ADG) = น1าหนกเฉล�ยสดทาย - น1าหนกเฉล�ยเร�มตน จานวนวน

108

4. อตราการเปล�ยนอาหารเปนเน1อ (Food conversion ratio, FCR) = น1าหนกอาหารท�ให น1าหนกสตวน1าท�เพ�ม 5. ประสทธภาพการเปล�ยนอาหารเปนเน1อ (Food conversion efficiency, FCE)

= น1าหนกสตวน1าท�เพ�มข1น x 100 น1าหนกของอาหารท�กน 6. อตราการรอด (%) = จานวนปลาเม�อส1นสดการทดลอง X 100 จานวนปลาเม�อเร�มการทดลอง 7. ผลผลต = น1าหนกปลาสดทาย X จานวนปลาเม�อส1นสดการทดลอง 2.2.5 การวเคราะหขอมล นาขอมลท�ไดมาวเคราะห โดยใชโปรแกรมคอมพวเตอรสาเรจรป 2.3 สถานท�และเวลา

2.3.1 สถานท�บอเล1ยงปลาคณะเทคโนโลยการประมงและทรพยากรทางน1ามหาวทยาลยแมโจ ความหลากหลายและองคประกอบของแพลงกตอนพชท�สรางกล�นโคลน (geosmin และ MIB) โดยใชเคร�อง GC/MS วเคราะหท� มหาวทยาลยแมโจ

2.3.2 ระยะเวลา ระยะเวลาในการทาวจย ต1งแตเดอนมถนายนถงเดอนธนวาคม 2556

ภาพท� 13 (A-D) การเตรยมบอสาหรบการทดลองจานวน 6 บอ (A-C) และปยท�ใชในการทดลอง

A B C D

109

การวเคราะหสารกล�นโคลน (geosmin และ MIB)

1. การตรวจสอบปรมาณกล�นไมพงประสงคในน7า ดนพ7นบอและเน7อปลานล

1.1 เกบตวอยางน1 าจากบอเล1 ยงปลา ดนพ1นบอ และปลานล เพ�อวเคราะหหาปรมาณสารจออสมนและเอมไอบ โดยการวเคราะหความเขมขนของสารจออสมนและเอมไอบในน1 าจากบอเล1 ยงจะใชปรมาตร 10 มลลลตร สวนการวเคราะหปรมาณสารจออสมนและเอมไอบในดนพ1นบอจะใชดนประมาณ 5 กรม ผสมกบน1ากล�นปรมาตร 10 มลลลตร ในขวดไวอล ขนาด 20 มลลลตร และการวเคราะหความเขมขนของจออสมนและเอมไอบในเน1อปลานลโดยนาตวอยางเน1อปลานลมาบดใหละเอยด ใสในขวดไวอลl 5 กรม พรอมเตมเมทธานอล 10 มลลลตร 1.2 นาขวดไวอลท�มตวอยางพรอมวเคราะห มาเตมโซเดยมคลอไรด 1.9 กรม และใส magnetic bar จากน1นปดฝาดวยจกยางทนความรอนสง และฝาอะลมเนยม นาขวดไวอลวางบนเคร�องกวนแมเหลกไฟฟา และถาดใหความรอนท�อณหภม 65–70 องศาเซลเซยส เปนเวลา 5 นาท จากน1นแทงเขมไฟเบอรท�ประกอบเขากบอปกรณ SPME เขาไปในขวดตวอยางท1งไวเปนเวลา 12 นาท เพ�อใหไฟเบอรทาการจบกบสารประกอบจออสมน และเอมไอบในตวอยางท�ตองการวเคราะห 1.3 นาชดอปกรณ SPME ฉดเขากบเคร�อง GC/MS (Agilent Technologies 6890 N Network GC system) เขาไปตรงตาแหนงท�ฉดสารของเคร�อง โดยใช Splitless mode ผานแคบปลาล

คอลมน (DB-DURABOND) HP–5 (30 m.×0.32 mm. µm. film thickness) ใชแกสฮเลยมเปนตวพา ดวยอตรา 2.5 มลลลตร/นาท อณหภมของเตาอบ (oven temperature) ต1งโปรแกรมอณหภม 60 องศาเซลเซยส เปนเวลา 1 นาท จากน1นเพ�มเปน 220 องศาเซลเซยส ดวยอตราเรว 15 องศาเซลเซยส/นาท และคงอณหภมไวท� 220 องศาเซลเซยส นาน 8 นาท 2. การถายทอดเทคโนโลยหรอผลการวจยสกลมเปาหมายเม�อส7นสดการวจย จดทารายงานการวจยฉบบสมบรณจดสงใหหนวยงานท�อยในกลมเปาหมาย และจดฝกอบรมเกษตรกรเพ�อถายทอดเทคโนโลย จานวน 50 คน เร�อง ผลของการใหอาหารตอการลดสารพษและกล�นไมพงประสงคในปลานลท�เล1ยงระบบผสมผสาน

110

ภาพท� 14 (A–D) การเตรยมตวอยางเน1อปลามาตรวจสอบปรมาณกล�นไมพงประสงค โดยใชเคร�อง GC/MS

Vial

Septum

Nile tilapia

Holder

Coated Fiber

Needle

Culture by green water

system

weight body

and Fillet (~ 5 g.)

Absorb of geosmin and MIB

by SPME

Analysis of geosmin and MIB from SPME to GC/MS Hot plate

ethanol

ภาพท� 15 การวเคราะหสารจออสมนและเอมบไอ โดยใชเคร�อง GC/MS

A B

C D

111

ภาพท� 16 Mass spectrum ของสารจออสมน (trans-1, 10-Dimethyl-trans-9-decalinol)

ภาพท� 17 Mass spectrum ของสารเอมไอบ (2-methylisoborneol)

112

โครงการยอยท� 7 : การวนจฉยโรคและแนวทางในการปองกนแกไขโรคในลกปลานล

อปกรณและวธการ วสดอปกรณ

1. กระชงขนาด 1.0 x 3.0 x 1.5 เมตร (กวาง x ยาว x สง) 2. ลกพนธปลานล 3. อาหารปลากนพชสาเรจรปเมดเลก 4. เช�อแบคทเรยท5ไดจากปลานลท5แขงแรง 5. เคร5องช5งน�าหนกและไมบรรทดวดความยาว 6. หลอด capillary 7. เคร5อง Microplate Reader 8. เขมฉดยาขนาด 0.1 มลลเมตร 9. เช�อแบคทเรยท5แยกจากปลานลแดงท5เปนโรคในฟารมเอกชน อ.ปง จ.พะเยา 10. ถาดสาหรบผสมอาหาร 11. ผาสะอาดและถงมอยาง 12. แทงคน�าขนาด 1000 ลตร 2 แทงค

13. เคร5อง spectrophotometer การทดลองยอยท� 1 : การแยกเช1อแบคทเรยและทดลองอนบาลลกปลานลดวยอาหาร

ผสมโปรไบโอตกในตกระจก

1. เตรยมอปกรณในการทดลอง เตรยมตทดลองขนาด 30x36x39 เซนตเมตร จานวน 3 ต ทาความสะอาดตทดลอง จากน1น

เตรยมน1าในตทดลอง

2. การเตรยมสตวทดลอง นาลกปลานลจากฟารมธงชย จานวน 300 ตว มาพกไวในตทดลองทดลองขนาด 30x36x39

เซนตเมตร เตมน1 า 40 ลตร จานวน 3 ต ตละ 100 ตว เปนเวลา 20 วน เพ�อใหปลาปรบตวเขากบส�งแวดลอมใหมได แลวคดปลาจานวน 150 ตวมาทดลอง ตละ 50 ตว จากน1นทาการช�งน1าหนก

113

3. การเตรยมเช7อแบคทเรย สมแยกเช1อแบคทเรยจากลกปลานลท�แขงแรงไมเปนโรค 1.1 ถายเช1อแบคทเรยท�ไมกอโรค ลงในหลอดทดลองขนาด 15 ml ท�มน1 าเกลอ 0.85%

ท�ผานการฆาเช1อแลว จานวน 3 ml เขยาใหเขากนเปนเน1อเดยวกน 1.2 ทาการวดปรมาณเช1อแบคทเรยโดยการวดคา OD ดวยเคร�อง Spectrophotometer ท�

ความยาวคล�นแสง 620 nm วดคา ODใหไดประมาณ 0.5 1.3 ดดเช1อแบคทเรยความเขมขนดงกลาวขางตนปรมาตร 25 µl หยดลงบนกระดาษ

กรองขนาดเสนผาศนยกลาง 5 mm ท1งไว 1–3 นาท เพ�อใหเช1อแบคทเรยซมลงบนกระดาษกรอง จงใชคมคบ ชบแอลกอฮอล 95% แลวเผาไฟใหรอน ท1งใหเยน คบกระดาษกรองวางลงบนอาหารวน TSA โดยแผนดสยาสาเรจรปเปนชดควบคมการทดลอง

1.4 บมในตบมอณหภม 28-29 °C เปนเวลา 24 ช�วโมง 1.5 ทาการวดขนาดโคโลนเช1อท�เจรญกระจายออก 1.6 ถายเช1อแบคทเรยท�กอโรค ลงในหลอดทดลองขนาด 15 ml ท�น1 าเกลอ 0.85% ท�ฆา

เช1อแลว วดปรมาณเช1อแบคทเรยโดยวด OD ดวยเคร�อง Spectrophotometer ท�ความยาวคล�นแสง 620 nm ใหไดประมาณ 0.3 แลวดดเช1อแบคทเรย 500 ไมโครลตร ลงในหลอดทดลองท�มอาหาร TSA 0.85% อน ๆ อยแลว 10 ml (TSA 0.85% 10 ml + เช1อแบคทเรยกอโรค500 µl) เขยาเบา ๆ ใหเขากน แลวเททบลงบนอาหารวนท�มเช1อไมกอโรคเจรญอย

1.7 รอใหอาหารวนแขงตว บมเช1อตอในตบมอณหภม 28–29 °C เปนเวลา 24 ช�วโมง 1.8 ตรวจผลประสทธภาพของการยบย 1งเช1อแบคทเรย 1.9 นาเช1อแบคทเรยบรสทธ� ท�แยกได ขางตน จากการแยกเช1อแบคทเรยจากปลานลท�

แขงแรง นามาขยายเช1อในขวดท�มอาหารแบคทเรยแลวนาไปไวในเคร�องเขยาสารไว 2 วน จงนาเช1อมาลางน1 าเกลอแลวนาไปป�นเหว�ยงท�เคร�องป�นเหว�ยงท�ความเรวรอบของการป�น 5000 RPM เปนเวลา 5 นาท ทาซ1 า 3 รอบ แลวนาไปวดคา OD ท�เคร�อง สเปกโตรมเตอร ใหได 0.1xxx (ในการทดลองใช 0.171) ท�แสง 625 แลวนาไปคลกเคาใหเขากนกบอาหารท�เตรยมไว (อาหารเมดสาเรจรปจาก ซพ) นาไปเกบไวในตเยน 4) แผนการทดลอง วางแผนการแบบสมตลอด (Complete Randomized Design; CRD) แบงชดการทดลองออกเปน 3 ชดการทดลอง

ชดการทดลองท� 1 อาหารไมผสมแบคทเรย (ควบคม) ชดการทดลองท� 2 อาหารผสมแบคทเรย (1 ml ตออาหาร 10 กรม) ชดการทดลองท� 3 อาหารผสมแบคทเรย (2 ml ตออาหาร 10 กรม)

114

โดยการใหอาหารจะใหอาหารวนละ 3 คร1 ง คอ ชวงเวลา 09.00 น. 12.00 น.และ 15.00 น. โดยปรมาณอาหารท�ใหคอ 2 เปอรเซนต น1 าหนกเฉล�ยของปลานล ในชวงวนท� 10 พฤษภาคม พ.ศ. 2555 ถงวนท� 20 พฤษภาคม พ.ศ. 2555 แลวเพ�มเปน 3 เปอรเซนต ในชวงวนท� 21 พฤษภาคม พ.ศ. 2555 จนส1นสดการทดลองวนท� 22 มถนายน พ.ศ. 2555 ซ� งในการทดลองมการเปล�ยนถายน1 า/ดดตะกอนทกวน การเกบรวบรวมขอมลการวเคราะหขอมล

ศกษาการเจรญเตบโตของปลา ช�งน1 าหนกปลาทก 10 วน โดย สมปลามา 10 ตว กอนการทดลองและการช�งคร1 งแรก สมปลามา 25 ตว ในการช�งคร1 งท� 2 และ 3 แลวช�งปลาท1งหมดในวนท� 22 มถนายน พ.ศ. 2555 แลวหาคาเฉล�ย เกบขอมลแลวนาไปประเมนคา อตราการเจรญเตบโต น1าหนกท�เพ�มข1น อตราการเจรญเตบโตจาเพาะ อตราการรอดตาย โดยใชสตรดงน1 1. อตราการเจรญเตบโต (Average daily growth; ADG; กรม/วน)

= น1าหนกเฉล�ยสดทาย - น1 าหนกเฉล�ยเร�มตน จานวนวน 2. น1าหนกท�เพ�มข1นเม�อส1นสดการทดลอง (กรม)

= น1าหนกปลาเม�อส1นสดการทดลอง – น1าหนกปลาเม�อเร�มการทดลอง 3.อตราการเจรญเตบโตจาเพาะ (Specific growth rate; SGR เปอรเซนต/วน)

= In น1าหนกปลาเม�อส1นสดการทดลอง – In น1าหนกปลาเม�อเร�มการทดลอง ระยะเวลาในการทดลอง

4. อตราการรอด = (จานวนปลาเม�อส1นสดการทดลอง - จานวนปลากอนการทดลอง) X 100

การทดลองยอยท� 2 : ทดลองอนบาลลกปลานลดวยอาหารผสมโปรไบโอตกในกระชงในบอดน

พรอมทดสอบความตานทานโรค

1. การเตรยมกระชงทดลอง ใชบอดนของคณะประมง มหาวทยาลยแมโจ ในการทดลอง เร�มดวยทาการปกหลกดวยไม

ไผเพ�อผกกระชง ผกกระชงขนาด 1.0 x 3.0 x 1.5 เมตร (กวาง x ยาว x สง) จานวน 6 กระชง ท1งไว 1 สปดาห จงปลอยปลานลแปลงเพศลงเล1ยงในกระชง จานวน 20 ตว ตอ กระชง รวมปลาท1งหมดท�ใชในการทดลอง จานวน 120 ตว

115

2. สตวทดลอง ใชลกปลานลแปลงเพศความยาวประมาณ 6 เซนตเมตร จากฟารมเพาะเล1ยงเอกชน นามา

พกในกระชง เปนเวลา 24 ช�วโมง กอนทาการสมนบ และช�งน1 าหนกลกปลาเร�มตนกอนทาการปลอยลงเล1ยงในกระชงทดลองท1งหกกระชง กระชงละ 20 ตวตอกระชง หรอดวยความหนาแนน 1 ตวตอตารางเมตร โดยปลอยใหปลาปรบตว และงดใหอาหาร 1 วน กอนใหอาหารทดลอง ใหอาหารดวยอาหารควบคมเปนเวลา 7 วน เพ�อใหปลาปรบสภาพ และสามารถกนอาหารไดดข1น กอนใหอาหารทดลอง

3. อาหารปลาท�ใชในการทดลอง อาหารท�ใชในการทดลองมระดบโปรตน 30 เปอรเซนต - อาหารควบคม ( Control ) - อาหารควบคมผสมเช1อแบคทเรย 0.1 เปอรเซนต

4. การวางแผนการทดลอง วางแผนการทดลอง โดยใชอาหารเมดสาเรจรป และอาหารผสมเช1อท�ไดจากปลานลดาท�

แขงแรง เปนอาหารทดลอง เร� มใหอาหารท�ผสมเช1อโปรไบโอตก อตราอาหารท�ใหตลอดการทดลอง คอ 3 เปอรเซนต ของน1 าหนกตวตอวน วนละ 2 คร1 ง (09:00-10:00 น. และ 15:00-16:00 น.) ปรบปรมาณอาหารท�ให ทก 7 วนและทาการวดขนาดและช�งน1 าหนกทกสปดาหหลงจากครบกาหนด 45 วนจะทาการช�งน1 าหนกและวดขนาด และนาปลาข1 นมาพกไวท�แทงกน1 าใหอาหารตามปกต 1 สปดาห และทาการฉดเช1อท�ไดมาจากปลานลแดงท�เปนโรค ของฟารมเอกชนใน อ.ปง จ.พะเยา เขาตวปลาบรเวณชองทองแลวสงเกตอาการโดยรวมของปลาทดลองท�เปล�ยนแปลงไปโดยเปรยบเทยบกบตว Control

ภาพท� 18 (A-B) การเตรยมเช1อท�ไดจากฟารม อ.ปง จ.พะเยาและการฉดเช1อกอโรค

เขาบรเวณชองทองปลานล

A B

116

5. การวเคราะหขอมลทางสถต

นาขอมลไปวเคราะหทางสถต โดยวเคราะหความแปรปรวน(ANOVA) เพ�อศกษาความแตกตางของแตละทรตเมนต จากน1น เปรยบเทยบคาเฉล�ยของทรตเมนต โดยวธการของ Tuky,s Test ท�ระดบนยสาคญทางสถตท� p<0.05 โดยใชโปรแกรมสาเรจรป SPSS 15.0

117

ผลการวจย

โครงการยอยท� 1 : ผลของระดบคลอโรฟลลและอตราการกรองตอผลผลตของปลานล (Oreochromis niloticus) ท�ใชกากเหลอจากการหมกมลสกรเพ�มอาหารธรรมชาตในบอดน

ผลการทดลองยอยท� 1: การศกษาอตราการกรองน/าเขยวของปลานลในขนาดตางๆ ท�ระดบอณหภม 24, 29 และ 34 องศาเซลเซยส เม�อส/นสดการทดลอง

ตารางท� 14 อตราการกรองน/ าเขยวของปลานลขนาดตางๆ ท�ระดบอณหภม 24, 29 และ 34 องศาเซลเซยส โดยมปรมาณแพลงกตอนพชเทากบ 8.15 ± 5.54 x106 เซลลตอมลลลตร เม�อเร�มกอนการทดลอง ระยะเวลา 48 ช�วโมง

ปลานล

(กรม)

อณหภม

(°C)

พารามเตอร

ปรมาณคลอโรฟลล เอ

( µg /L.)

ปรมาณแพลงกตอนพช

(cell x103/ml)

อตราการกรอง

น8าเขยว

(cell x10/kg/hr)

6.5

24 23.33±0.348 202±7.234 175±0.355

29 27.53±0.504 715±2.728 168±0.302

34 18.57±0.731 226±4.371 704±5.301

12.5 24 24.23±0.285 210±4.098 173±0.008 29 27.83±0.088 771±1.856 160±0.001 34 22.07±0.639 269±1.155 696±5.226

25.0 24 22.87±0.448 226±4.910 172±0.123 29 30.43±0.410 800±5.239 153±0.889 34 27.33±0.561 355±3.180 678±5.101

50.0 24 31.07±0.240 295±6.009 171±0.002 29 31.27±0.260 819±1.763 153±0.558 34 31.22±0.588 440±0.577 175±0.023

100.0 24 32.10±0.115 366±2.906 170±0.002 29 32.33±0.273 847±1.453 115±0.303 34 32.10±0.306 458±9.920 161±0.004

118

05

10152025303540

6.5 12.5 25.0 50.0 100.0

ไมโค

รกรม

ตอลต

ร

ปรมาณคลอโรฟลล เอ (µg/L.)

34°

29°

24°

ภาพท� 19 ปรมาณคลอโรฟลล เอ ในบอซเมนตเล/ยงของปลานลในขนาดตางๆ ท�ระดบอณหภม 24, 29 และ 34 องศาเซลเซยส ระยะเวลา 60 วน ปรมาณคลอโรฟลล เอ

การศกษาอตราการกรองแพลงกตอนพชของปลานลในขนาดตางๆ ท�ระดบอณหภม 24, 29 และ 34 องศาเซลเซยส พบวา ท�ระดบอณหภม 24 องศาเซลเซยส ปรมาณคลอโรฟลล เอในน/ าของแตละชดการทดลองมความแตกตางกนอยางมนยสาคญ (p<0.05) โดยสามารถแบงความแตกตางของปรมาณคลอโรฟลล เอในน/ า เม�อส/นสดการทดลองเฉล�ยออกได 3 กลมคอ กลมท� 1 มปรมาณคลอโรฟลล เอ ในบอปลานลขนาด 100.0 และ 50.0 กรม มคาสงท�สด โดยมคา 32.10±0.115 และ 31.07±0.240 ไมโครกรมตอลตร ตามลาดบ กลมท� 2 คอ ปรมาณคลอโรฟลล เอ ในบอปลานล ขนาด 12.5 กรม มคาเทากบ 24.23±0.285 ไมโครกรมตอลตร และกลมท� 3 คอ ปรมาณคลอโรฟลล เอ ในบอปลานล ขนาด 6.5 และ 25.0 กรม มคาต�าท�สด โดยมคา 23.33±0.285 และ 22.87±0.448 ไมโครกรมตอลตร ตามลาดบ ดงปรากฏตามตารางท� 14 และภาพท� 19 ท�ระดบอณหภม 29 องศาเซลเซยส ปรมาณคลอโรฟลล เอในน/ าของแตละชดการทดลองมความแตกตางกนอยางมนยสาคญ (p<0.05) โดยสามารถแบงความแตกตางของปรมาณคลอโรฟลล เอ ในน/า เม�อส/นสดการทดลองเฉล�ยออกได 3 กลมคอ กลมท� 1 มปรมาณคลอโรฟลล เอ ในบอปลานลขนาด 100.0, 50.0 และ 25.0 กรม มคาสงท�สด โดยมคา 32.33±0.273, 31.27±0.260 และ 30.43±0.410 ไมโครกรมตอลตร ตามลาดบ กลมท� 2 คอ ปรมาณคลอโรฟลล เอ ในบอปลานล ขนาด 12.5 กรม มคาเทากบ 27.83±0.088 ไมโครกรมตอลตร และกลมท� 3 คอ ปรมาณคลอโรฟลล เอ ในบอปลานล ขนาด 6.5 กรม มคาต�าท�สด โดยมคา 27.53±0.504ไมโครกรมตอลตร ดงปรากฏตามตารางท� 14 และภาพท� 19

119

ท�ระดบอณหภม 34 องศาเซลเซยส ปรมาณคลอโรฟลล เอในน/ าของแตละชดการทดลองมความแตกตางกนอยางมนยสาคญ (p<0.05) โดยสามารถแบงความแตกตางของปรมาณคลอโรฟลล เอ ในน/า เม�อส/นสดการทดลองเฉล�ยออกได 4 กลมคอ กลมท� 1 มปรมาณคลอโรฟลล เอ ในบอปลานลขนาด 100.0 และ 50.0 กรม มคาสงท�สด โดยมคา 32.10±0.306 และ 31.22±0.588 ไมโครกรมตอลตร ตามลาดบ กลมท� 2 คอ ปรมาณคลอโรฟลล เอ ในบอปลานล ขนาด 25.0 กรม มคาเทากบ 27.33±0.561 ไมโครกรมตอลตร กลมท� 3 คอ ปรมาณคลอโรฟลล เอ ในบอปลานล ขนาด 12.5 กรม โดยมคา 22.07±0.639 ไมโครกรมตอลตร และกลมท� 4 คอ ปรมาณคลอโรฟลล เอ ในบอปลานล ขนาด 6.5 กรม มคาต�าท�สด โดยมคา 18.57±0.731ไมโครกรมตอลตร ดงปรากฏตามตารางท� 14 และภาพท� 19

0

200

400

600

800

1000

6.5 12.5 25.0 50.0 100.0

เซลลต

อมลล

ลตร

ปรมาณแพลงกตอนพช (cell x103/ml)

34°

29°

24°

ภาพท� 20 ปรมาณแพลงกตอนพชในบอซเมนตเล/ยงของปลานลในขนาดตางๆ ท�ระดบอณหภม 24, 29 และ 34 องศาเซลเซยส ระยะเวลา 60 วน

ความหลากหลายและองคประกอบของแพลงกตอนพช

จากการทดลองการศกษาอตราการกรองแพลงกตอนของปลานลในขนาดตางๆ ท�ระดบอณหภม 24, 29 และ 34 องศาเซลเซยส เม�อส/นสดการทดลองผลการทดลองพบวา แพลงกตอนพชท/งหมดท�พบ 6 ชนด ไดแก Chlorella sp., Scenedesmus sp., Monoraphidium sp., Chroococcidiopsis, Scenedesmus (Lagerheim) Chodat และ Chroococcus sp.

120

พบวา ท�ระดบอณหภม 24 องศาเซลเซยส ปรมาณแพลงกตอนพชของแตละชดการทดลองมความแตกตางกนอยางมนยสาคญ (p<0.05) โดยสามารถแบงความแตกตางของปรมาณแพลงกตอนพชเม�อส/นสดการทดลองเฉล�ยออกได 3 กลมคอ กลมท� 1 มปรมาณแพลงกตอนพชในบอปลานลขนาด 100.0 กรม มคาสงท�สด โดยมคา 366±2.906 x103 เซลลตอมลลลตรตามลาดบ กลมท� 2 คอ ปรมาณแพลงกตอนพชในบอปลานลขนาด 50.0 กรม มคาเทากบ 295±6.009 x103 เซลลตอมลลลตรและกลมท� 3 คอ ปรมาณแพลงกตอนพชในบอปลานล ขนาด 25.0, 12.5 และ 6.5 กรม มคาต�าท�สด โดยมคา 226±4.910 x103, 210±4.098 x103 และ 202±7.234 x103 เซลลตอมลลลตร ตามลาดบ ดงปรากฏตามตารางท� 14 และภาพท� 20 ท�ระดบอณหภม 29 องศาเซลเซยส ปรมาณแพลงกตอนพชของแตละชดการทดลองมความแตกตางกนอยางมนยสาคญ (p<0.05) โดยสามารถแบงความแตกตางของปรมาณแพลงกตอนพชเม�อส/นสดการทดลองเฉล�ยออกได 5 กลมคอ กลมท� 1 มปรมาณแพลงกตอนพชในบอปลานลขนาด100.0 กรม มคาสงท�สด มคา 847±1.453 x103 เซลลตอมลลลตร กลมท� 2 คอ ปรมาณแพลงกตอนพชในบอปลานลขนาด 50.0 กรม มคาเทากบ 819±1.763 x103 เซลลตอมลลลตรและกลมท� 3 คอ ปรมาณแพลงกตอนพชในบอปลานล ขนาด 25.0 กรม มคา 800±5.239 x103 เซลลตอมลลลตร กลมท� 4 คอ ปรมาณแพลงกตอนพชในบอปลานลขนาด 12.5 กรม มคาเทากบ 771±1.856 x103 เซลลตอมลลลตรและกลมท� 5 คอ ปรมาณแพลงกตอนพชในบอปลานล ขนาด 6.5 กรม มคาต�าท�สด โดยมคา 715±2.728 x103 เซลลตอมลลลตร ดงปรากฏตามตารางท� 14 และภาพท� 20 ท�ระดบอณหภม 34 องศาเซลเซยส ปรมาณแพลงกตอนพชของแตละชดการทดลองมความแตกตางกนอยางมนยสาคญ (p<0.05) โดยสามารถแบงความแตกตางของปรมาณแพลงกตอนพชเม�อส/นสดการทดลองเฉล�ยออกได 4 กลมคอ กลมท� 1 มปรมาณแพลงกตอนพชในบอปลานลขนาด 100.0 และ 50.0 กรม มคาสงท�สด โดยมคา 458±9.292 x103 และ 440±0.577 x103 เซลลตอมลลลตร ตามลาดบ กลมท� 2 คอ ปรมาณแพลงกตอนพชในบอปลานลขนาด 25.0 กรม มคาเทากบ 355±3.180 x103 เซลลตอมลลลตรและกลมท� 3 คอ ปรมาณแพลงกตอนพชในบอปลานล ขนาด 12.5 กรม มคา 269±1.155 x103 เซลลตอมลลลตร และกลมท� 4 คอ ปรมาณแพลงกตอนพชในบอปลานล ขนาด 6.5 กรม มคาต�าท�สด โดยมคา 226±4.4371 x103 เซลลตอมลลลตร ดงปรากฏตามตารางท� 14 และภาพท� 20

121

0100200300400500600700800

6.5 12.5 25.0 50.0 100.0

เซลลต

อกโลก

รมตอ

ช �วโม

ง

น8าหนกปลานล(กรม)

อตราการกรองน8าเขยว (cell x10/kg/hr)

24°

29°

34°

ภาพท� 21 อตราการกรองน/าเขยวในบอซเมนตเล/ยงของปลานลในขนาดตางๆ ท�ระดบอณหภม 24, 29 และ 34 องศาเซลเซยส ระยะเวลา 60 วน

อตราการกรองน8าเขยว การศกษาอตราการกรองน/าเขยวของปลานลในขนาดตางๆ ท�ระดบอณหภม 24, 29 และ 34 องศาเซลเซยส พบวา ท�ระดบอณหภม 24 องศาเซลเซยส อตราการกรองน/ าเขยวของแตละชดการทดลองมความแตกตางกน (p≥0.05) โดยสามารถแบงได 2 กลมคอ กลมท� 1 มอตราการกรองน/ าเขยวในบอปลานลขนาด 6.5 กรม มคาสงท�สด โดยมคา 175±0.355 x10 เซลลตอกโลกรมตอช�วโมง รองลงมาคอ อตราการกรองน/ าเขยวในบอปลานลขนาด 12.5, 25.0 และ 50.0 กรม มคาเทากบ 173±0.008 x10, 172±0.123 x10 และ 171±0.002 x10 เซลลตอกโลกรมตอช�วโมง ตามลาดบ กลมท� 2 คอ อตราการกรองน/ าเขยวในบอปลานลขนาด 100.0 กรม คาต�าสดมคาเทากบ 170±0.002 x10 เซลลตอกโลกรมตอช�วโมง แตไมความแตกตางกบอตราการกรองน/ าเขยวในบอปลานลขนาด 25.0 และ 50.0 กรม ดงตารางท� 14 และภาพท� 21 ท�ระดบอณหภม 29 องศาเซลเซยส อตราการกรองน/ าเขยวของแตละชดการทดลองมความแตกตางกน (p<0.05) โดยสามารถแบงความแตกตางของอตราการกรองน/ าเขยวเม�อส/นสดการทดลองเฉล�ยออกได 2 กลมคอ กลมท� 1 มอตราการกรองน/ าเขยวในบอปลานลขนาด 6.5 กรม มคาสงท�สด โดยมคา 168±0.302 x10 เซลลตอกโลกรมตอช�วโมง รองลงมาคอ อตราการกรองน/ าเขยวในบอปลานลขนาด 12.5, 25.0 และ 50.0 กรม มคาเทากบ 160±0.001, x10 153±0.889 x10 และ 153±0.558 x10 เซลลตอกโลกรมตอช�วโมง ตามลาดบ กลมท� 2 คอ อตราการกรองน/ าเขยวในบอปลานลขนาด 100.0 กรม มคาต�าท�สด โดยมคา 115±0.303 x10 เซลลตอกโลกรมตอช�วโมง ดงตารางท� 14 และภาพท� 21

122

ท�ระดบอณหภม 34 องศาเซลเซยส อตราการกรองน/ าเขยวของแตละชดการทดลองไมมความแตกตางกนทางสถต (p>0.05) โดยอตราการกรองน/ าเขยวเม�อส/นสดการทดลองมอตราการกรองน/ าเขยวในบอปลานลขนาด 6.5 กรม มคาสงท�สด โดยมคา 704±5.301 x10 เซลลตอกโลกรมตอช�วโมง รองลงมาคอ อตราการกรองน/าเขยวในบอปลานลขนาด 12.5, 25.0, 50.0 และ 100.0 กรม มคาเทากบ 696±5.226 x10, 678±5.101 x10, 175±0.023 x10 และ161±0.004 x10 เซลลตอกโลกรมตอช�วโมง ตามลาดบ ดงตารางท� 14 และภาพท� 21 ผลการทดลองยอยท� 2: การศกษาปรมาณคลอโรฟลลเอและความหนาแนนของแพลงกตอน

10 x 106 ในบอซเมนตท�มกากเหลอจากการหมกมลสกรท�ระดบตางๆกน เม�อส/นสดการทดลอง ระยะเวลา 60 วน

ตารางท� 15 ปรมาณคลอโรฟลล เอ และปรมาณแพลงกตอนพช ในบอซเมนตท�มกากเหลอ จากการหมกมลสกรท�ระดบตางๆ กน เม�อส/นสดการทดลอง ระยะเวลา 60 วน

ปยกากเหลอจากมลสกรหมกท�ระดบ

(กโลกรมตอไรตอสปดาห)

พารามเตอร

ปรมาณคลอโรฟลล เอ

( µg /L.)

ปรมาณแพลงกตอนพช

(cell x103/ml)

0 22±12.7 102.3±12.4 30 151±41.3 578.9±365.5 60 184±13.5 598.5±352.6 90 208±16.4 620.5±154.3

120 295±12.3 710.4±236.2 150 385±22.5 825.5±452.1 180 452±65.8 856.8±485.7 210 529±58.2 1,155.8±782.5

123

ปรมาณคลอโรฟลล เอ

การศกษาปรมาณคลอโรฟลล เอ และความหนาแนนของแพลงกตอน 10 x 106 ในบอ

ซเมนตท�มกากเหลอจากการหมกมลสกรในอตราสวนแตกตางกน คอ 0, 30, 60, 90, 120, 150, 180 และ 210 กโลกรมตอไรตอสปดาห พบวา ปรมาณคลอโรฟลล เอในน/ า มคาดงน/ คอ 22±12.7, 151±41.3, 184±13.5, 208±16.4, 295±12.3, 385±22.5, 452±65.8 และ 529±58.2 ไมโครกรมตอลตร ตามลาดบ โดยปรมาณคลอโรฟลล เอ ในบอซเมนตท�ใสปยกากเหลอจากมลสกรหมกท�ระดบ 210 กโลกรมตอไรตอสปดาห มคาสงท�สด โดยมคา 529±58.2 ไมโครกรมตอลตร แตไมมความแตกตางกบบอซเมนตท�ใสปยกากเหลอจากมลสกรหมกท�ระดบ 150 และ 180 กโลกรมตอไรตอสปดาห (p≥0.05) ดงปรากฏตามตารางท� 15 และภาพท� 22

0

100

200

300

400

500

600

0 30 60 90 120 150 180 210

ไมโค

รกรม

ตอลต

ร

ป ยกากเหลอจากมลสกรหมกท�ระดบ (กโลกรมตอไรตอสปดาห)

ปรมาณคลอโรฟลล เอ

ภาพท� 22 ปรมาณคลอโรฟลล เอ ในบอซเมนตท�มกากเหลอจากการหมกมลสกร ท�ระดบตางๆ กน เม�อส/นสดการทดลอง ระยะเวลา 60 วน

ปรมาณแพลงกตอนพชใน Division Cyanophyta

จากการทดลองการศกษาปรมาณคลอโรฟลลเอและความหนาแนนของแพลงกตอน 10x106

ในบอซเมนตท�มกากเหลอจากการหมกมลสกรท�ระดบตางๆ กน ระยะเวลา 60 วน เม�อส/นสดการทดลองผลการทดลองผลปรากฏดงน/

124

ชนดและปรมาณ แพลงกตอนพช

จากการศกษาชนดของแพลงกตอนพชกอนทาการทดลองพบวา แพลงกตอนพชท/งหมดท�พบ 6 ชนด ไดแก Chlorella sp., Scenedesmus sp., Monoraphidium sp., Chroococcidiopsis,

Scenedesmus (Lagerheim) Chodat และ Chroococcus sp.

0

200

400

600

800

1000

1200

0 30 60 90 120 150 180 210

เซลลต

อมลล

ลตร

ป ยกากเหลอจากมลสกรหมกท�ระดบ (กโลกรมตอไรตอสปดาห)

ปรมาณแพลงกตอนพช

ภาพท� 23 ปรมาณแพลงกตอนพช ในบอซเมนตท�มกากเหลอจากการหมกมลสกร ท�ระดบตางๆกน ระยะเวลา 60 วน

พบวาปรมาณแพลงกตอนพชใน Division Cyanophyta ในบอซเมนตท�มกากเหลอจากการหมกมลสกรท�ระดบ 210 กโลกรมตอไรตอสปดาห มปรมาณสงท�สด มคาเฉล�ยเทากบ 1,155.8±782.5 x103 เซลลตอมลลลตร ซ� งมความแตกตางทางสถตอยางมนยสาคญ (p≤0.05) กบบอซเมนตท�มกากเหลอจากการหมกมลสกรท�ระดบ 0 กโลกรมตอไรตอสปดาห มปรมาณต�าท�สด มคาเฉล�ยเทากบ 102.3±12.4 x103 เซลลตอมลลลตร แตไมมความแตกตางกบบอดนท�มกากเหลอจากการหมกมลสกรท�ระดบ 30, 60, 90, 150, 180 และ 210 กโลกรมตอไรตอสปดาห (p≥0.05) โดยมปรมาณเทากบ มคาเฉล�ยเทากบ 578.9±365.5, 598.5±352.6, 620.5±154.3, 710.4±236.2, 825.5±452.1 และ 856.8±485.7 เซลลตอมลลลตร ตามลาดบ ดงปรากฏตามตารางท� 15 และภาพท� 23

125

คณภาพน8า

การตรวจสอบคณภาพน/ าตลอดการทดลอง พบวา อณหภมของน/ า ความเปนกรด-ดาง ของน/ า (pH) ปรมาณออกซเจนท�ละลายน/ า (DO) ความโปรงแสงของน/ า แอมโมเนย-ไนโตรเจน (Ammonia) ไนเตรท-ไนโตรเจน (Nitrate) ปรมาณไนโตรเจนรวม ปรมาณฟอสฟอรสรวม (Orthophosphate) คลอโรฟลด เอ (Chlorophyll –a) และคาความเปนดาง (Alkalinity) มคาดงน/

ตารางท� 16 คณภาพน/าในบอซเมนตท�ใสปยกากเหลอจากการหมกมลสกรท�ระดบตางๆ กน เม�อส/นสดการทดลอง ระยะเวลา 60 วน

เม�อส/นสดการทดลองผลของคณภาพน/ า พบวาอณหภมของน/ า มคาเทากบ 25 – 26 องศา

เซลเซยส ความเปนกรด-ดางของน/า (pH) มคาเทากบ 7 - 8 ปรมาณออกซเจนท�ละลายน/ า (DO) มคาเทากบ 6.5 – 7.0 มลลกรมตอลตร ความโปรงแสงของน/ า มคาเทากบ 33.0 – 55.5 เซนตเมตร แอมโมเนย-ไนโตรเจน (Ammonia) มคาเทากบ 0.002 มลลกรมตอลตร ไนเตรท-ไนโตรเจน (Nitrate) มคาเทากบ 0.12 - 0.32 มลลกรมตอลตร ปรมาณฟอสฟอรสรวม (Orthophosphate) มคาเทากบ 0.050 - 0.085 มลลกรมตอลตร และคาความเปนดาง (Alkalinity) มคาเทากบ 102 - 106มลลกรมตอลตร ตามลาดบ เม�อนาขอมลมาวเคราะหผลทางสถตพบวา ไมมความแตกตางกนในทางสถต (P>0.05) ดงปรากฏตามตารางท� 16

พารามเตอร

ป ยกากเหลอจากมลสกรหมกท�ระดบ (กโลกรมตอไรตอสปดาห)

0 30 60 90 120 150 180 210

อณหภมของน/ า (Temperature) 25.5 25.4 26.0 25.2 25.5 25.4 25.5 25.8

คาความเปนกรดเปนดางของน/ า (pH) 7.5 7.8 7.8 7.8 7.5 7.8 7.8 7.5

ปรมาณออกซเจนท�ละลายน/ า (DO) 6.75 6.82 6.76 6.85 6.84 6.75 6.58 6.95

ความโปรงแสงของน/ า 55.4 52.2 48.3 45.6 41.2 38.6 36.7 33.2

แอมโมเนย-ไนโตรเจน (Ammonia) 0.002 0.002 0.002 0.002 0.002 0.002 0.002 0.002

ไนเตรท-ไนโตรเจน (Nitrate) 0.12 0.18 0.25 0.28 0.26 0.28 0.32 0.32

ฟอสฟอรสรวม (Orthophosphate) 0.054 0.063 0.065 0.074 0.070 0.074 0.083 0.083

คาความเปนดาง (Alkalinity) 102 102 104 105 105 106 106 106

126

ผลการทดลองยอยท� 3: การศกษาผลผลตปลานลท�อตราการใหอาหารท�ตางๆ กน ในบอซเมนตท�มปรมาณคลอโรฟลล เอ ท�แตกตางกน

ผลการศกษาผลผลตปลานลท อตราการใหอาหารท ตางๆ กน ในบอซเมนตท มปรมาณ

คลอโรฟลล เอ ท แตกตางกน เม อส/นสดการทดลอง 90 วน พบวา มคาน/ าหนกสดทายเฉล ยแตกตางทางสถต (p<0.05) ปลานลท อตราการใหอาหาร 6, 5.5, 5, 4.5, 4 และ 3.5 เปอรเซนตตอน/ าหนกตว ในบอซเมนตท�มคลอโรฟลล เอ เร�มตน 100 ไมโครกรมตอลตร มคาน/ าหนกสดทายเฉล�ย เทากบ 5,560, 5,320, 4,800, 4,540, 4,280 และ 4,140 กรม ตามลาดบ รองลงมาคอ ปลานลท อตราการใหอาหาร 3, 2.5 และ 2 เปอรเซนตตอน/ าหนกตว มคาเทากบ 3,550, 3,320, และ 3,060 กรม ตามลาดบ และปลานลท อตราการใหอาหาร 0 เปอรเซนตตอน/ าหนกตว มคาน/ าหนกสดทายเฉล�ยต�าสด เทากบ 2,180 กรม ดงตารางท 17

ปลานลท�อตราการใหอาหารท�ตางๆ กน ในบอซเมนตท�มปรมาณคลอโรฟลล เอ เร�มตน 200 ไมโครกรมตอลตร มคาน/าหนกสดทายเฉล ยแตกตางทางสถตอยางมนยสาคญ (p≤0.05) พบวา ปลานลท อตราการใหอาหาร 6, 5.5 และ 5 เปอรเซนตตอน/ าหนกตว มคาน/ าหนกสดทายเฉล�ย เทากบ 6,700, 6,450 และ 6,200 กรม ตามลาดบ รองลงมาคอ ปลานลท อตราการใหอาหาร 4.5, 4, 3.5, 3, 2.5 และ 2 เปอรเซนตตอน/าหนกตว มคาเทากบ 6,050, 5,810, 5,640, 5,260, 4,920 และ 4,660 กรม ตามลาดบ และปลานลท อตราการใหอาหาร 0 เปอรเซนตตอน/ าหนกตว มคาน/ าหนกสดทายเฉล�ยต�าสด เทากบ 2,840 กรม ดงตารางท 17

ปลานลท�อตราการใหอาหารท�ตางๆ กน ในบอซเมนตท�มปรมาณคลอโรฟลล เอ เร�มตน 300 ไมโครกรมตอลตร มคาน/าหนกสดทายเฉล ยแตกตางทางสถตอยางมนยสาคญ (p≤0.05) พบวา ปลานลท อตราการใหอาหาร 6, 5.5 และ 5 เปอรเซนตตอน/ าหนกตว มคาน/ าหนกสดทายเฉล�ย เทากบ 7,680, 7,300 และ 7,050 กรม ตามลาดบ รองลงมาคอ ปลานลท อตราการใหอาหาร 4.5, 4, 3.5, 3, 2.5 และ 2 เปอรเซนตตอน/าหนกตว มคาเทากบ 6,840, 6,520, 6,380, 6,000, 5,920 และ 5,780 กรม ตามลาดบ และปลานลท อตราการใหอาหาร 0 เปอรเซนตตอน/ าหนกตว มคาน/ าหนกสดทายเฉล�ยต�าสด เทากบ 3,450 กรม ดงตารางท 17

น/ าหนกเฉล�ยท� เพ�มข/ นของปลานลท�อตราการใหอาหารท�ตางๆ กน ในบอซเมนตท�มปรมาณคลอโรฟลล เอ เร�มตน 100 ไมโครกรมตอลตร เม�อทาการทดลองเปนระยะเวลา 90 วน พบวา มคาน/ าหนกเฉล�ยท�เพ�มข/นของปลานลท อตราการใหอาหาร 0, 2, 2.5, 3, 3.5, 4, 4.5, 5, 5.5 และ 6 เปอรเซนตตอน/ าหนกตว มคาน/ าหนกเฉล�ยท�เพ�มเทากบ 1,180, 2,060, 2,320, 2,550, 3140, 3,280, 3,540, 3,800, 4,320 และ 4,560 กรม ตามลาดบ ดงตารางท 17

127

ปลานลท�อตราการใหอาหารท�ตางๆ กน ในบอซเมนตท�มปรมาณคลอโรฟลล เอ เร�มตน 200 ไมโครกรมตอลตร พบวา มคาน/าหนกเฉล�ยท�เพ�มข/นของปลานลท อตราการใหอาหาร 0, 2, 2.5, 3, 3.5, 4, 4.5, 5, 5.5 และ 6 เปอรเซนตตอน/ าหนกตว มคาน/ าหนกเฉล�ยท�เพ�มเทากบ 1,840, 3,660, 3,920, 4,260, 4,640, 4,810, 5,050, 5,200, 5,450 และ 5,700 กรม ตามลาดบ ดงตารางท 17

ปลานลท�อตราการใหอาหารท�ตางๆ กน ในบอซเมนตท�มปรมาณคลอโรฟลล เอ เร�มตน 300 ไมโครกรมตอลตร พบวา มคาน/าหนกเฉล�ยท�เพ�มข/นของปลานลท อตราการใหอาหาร 0, 2, 2.5, 3, 3.5, 4, 4.5, 5, 5.5 และ 6 เปอรเซนตตอน/ าหนกตว มคาน/ าหนกเฉล�ยท�เพ�มเทากบ 2,450, 4,780, 4,920, 5,000, 5,380, 5,520, 5,840, 6,050, 6,300 และ 6,680 กรม ตามลาดบ ดงตารางท 17

อตราการเจรญเตบโตตอวนของปลานลท�อตราการใหอาหารท�ตางๆ กน ในบอซเมนตท�มปรมาณคลอโรฟลล เอ เร�มตน 100 ไมโครกรมตอลตร เม�อทาการทดลองเปนระยะเวลา 90 วน พบวา อตราการเจรญเตบโตตอวนมความแตกตางทางสถต (p<0.05) แบงได 2 กลม คอ กลมท 1 ปลานลท อตราการใหอาหาร 6, 5.5, 5, 4.5, 4 และ 3.5 เปอรเซนตตอน/ าหนกตว มคาอตราการเจรญเตบโตตอวน เทากบ 8.53±0.01, 8.48±0.02, 8.35±0.01, 8.28±0.04, 8.20±0.06 และ 8.16±0.02

กรมตอวน ตามลาดบ กลมท� 2 คอ ปลานลท อตราการใหอาหาร 3, 2.5 และ 2 เปอรเซนตตอน/ าหนกตว มคา เทากบ 7.95±0.04, 7.74±0.02, และ 7.18±0.06 กรมตอวน ตามลาดบ ดงตารางท 17

อตราการเจรญเตบโตตอวนของปลานลท�อตราการใหอาหารท�ตางๆ กน ในบอซเมนตท�มปรมาณคลอโรฟลล เอ เร�มตน 200 ไมโครกรมตอลตร เม�อทาการทดลองเปนระยะเวลา 90 วน พบวา อตราการเจรญเตบโตตอวนมความแตกตางทางสถต (p<0.05) แบงได 2 กลม คอ กลมท 1 ปลานลท อตราการใหอาหาร 6, 5.5, 5, 4.5, 4, 3.5, 3, 2.5 และ 2 เปอรเซนตตอน/ าหนกตว มคาอตราการเจรญเตบโตตอวน เทากบ 8.75±0.02, 8.71±0.01, 8.66±0.02, 8.63±0.02, 8.58±0.06, 8.55±0.01, 8.46±0.02, 8.38±0.06 และ 8.31±0.04 กรมตอวน ตามลาดบ กลมท� 2 คอ ปลานลท อตราการใหอาหาร 0 เปอรเซนตตอน/าหนกตว มคาเทากบ 7.62±0.01 กรมตอวน ตามลาดบ ดงตารางท 17

อตราการเจรญเตบโตตอวนของปลานลท�อตราการใหอาหารท�ตางๆ กน ในบอซเมนตท�มปรมาณคลอโรฟลล เอ เร�มตน 300 ไมโครกรมตอลตร เม�อทาการทดลองเปนระยะเวลา 90 วน พบวา อตราการเจรญเตบโตตอวนมความแตกตางกนทางสถต (p<0.05) แบงได 2 กลม คอ กลมท 1 ปลานลท อตราการใหอาหาร 6, 5.5, 5, 4.5, 4, 3.5, 3, 2.5 และ 2 เปอรเซนตตอน/ าหนกตว มคาอตราการเจรญเตบโตตอวน เทากบ 8.91±0.02, 8.85±0.06, 8.81±0.01, 8.78±0.02, 8.72±0.01, 8.70±0.01, 8.62±0.02, 8.61±0.04 และ 8.58±0.06 กรมตอวน ตามลาดบ กลมท� 2 คอ ปลานลท อตราการใหอาหาร 0 เปอรเซนตตอน/ าหนกตว มคาอตราการเจรญเตบโตตอวน เทากบ 7.91±0.01 กรมตอวน ตามลาดบ ดงตารางท 17

128

อตราการเปล ยนอาหารเปนเน/อของปลานลท�อตราการใหอาหารท�ตางๆ กน ในบอซเมนตท�มปรมาณคลอโรฟลล เอ เร�มตน 100 ไมโครกรมตอลตร เม�อทาการทดลองเปนระยะเวลา 90 วน พบวา อตราการเปล ยนอาหารเปนเน/อแตกตางทางสถต (p<0.05) แบงได 3 กลม คอ กลมท 1 ปลานลท อตราการใหอาหาร 0 เปอรเซนตตอน/ าหนกตว มคาอตราการเปล ยนอาหารเปนเน/อเทากบ 67.80±0.14 กลมท� 2 คอ ปลานลท อตราการใหอาหาร 2, 2.5 และ 3 เปอรเซนตตอน/ าหนกตว มคาอตราการเปล ยนอาหารเปนเน/อ เทากบ 38.83±0.16, 34.48±0.08 และ 31.37±0.06 ตามลาดบ และกลมท� 3 คอ ปลานลท อตราการใหอาหาร 3.5, 4, 4.5, 5, 5.5 และ 6 เปอรเซนตตอน/ าหนกตว มคาอตราการเปล ยนอาหารเปนเน/อเทากบ 25.48±0.08, 24.39±0.012, 22.60±0.10, 21.05±0.06, 18.52±0.04 และ17.54±0.08 ดงตารางท 17

อตราการเปล ยนอาหารเปนเน/อของปลานลท�อตราการใหอาหารท�ตางๆ กน ในบอซเมนตท�มปรมาณคลอโรฟลล เอ เร�มตน 200 ไมโครกรมตอลตร เม�อทาการทดลองเปนระยะเวลา 90 วน พบวา อตราการเปล ยนอาหารเปนเน/อแตกตางทางสถต (p<0.05) แบงได 3 กลม คอ กลมท 1 ปลานลท อตราการใหอาหาร 0 เปอรเซนตตอน/ าหนกตว มคาอตราการเปล ยนอาหารเปนเน/อเทากบ 39.13±0.10 กลมท� 2 คอ ปลานลท อตราการใหอาหาร 2, 2.5 และ 3 เปอรเซนตตอน/ าหนกตว มคาอตราการเปล ยนอาหารเปนเน/อ เทากบ 19.67±0.08, 18.37±0.12 และ 16.90±0.14 ตามลาดบ และกลมท� 3 คอ ปลานลท อตราการใหอาหาร 3.5, 4, 4.5, 5, 5.5 และ 6 เปอรเซนตตอน/ าหนกตว มคาอตราการเปล ยนอาหารเปนเน/อเทากบ 15.52±0.10, 14.97±0.06, 14.26±0.08, 13.85±0.12, 13.21±0.14 และ12.63±0.10 ดงตารางท 17

อตราการเปล ยนอาหารเปนเน/อของปลานลท�อตราการใหอาหารท�ตางๆ กน ในบอซเมนตท�มปรมาณคลอโรฟลล เอ เร�มตน 300 ไมโครกรมตอลตร เม�อทาการทดลองเปนระยะเวลา 90 วน พบวา อตราการเปล ยนอาหารเปนเน/อแตกตางทางสถต (p<0.05) แบงได 2 กลม คอ กลมท 1 ปลานลท อตราการใหอาหาร 0 เปอรเซนตตอน/ าหนกตว มคาอตราการเปล ยนอาหารเปนเน/อเทากบ 26.53±0.14 และกลมท� 2 คอ ปลานลท อตราการใหอาหาร 2, 2.5 และ 3 เปอรเซนตตอน/ าหนกตว มคาอตราการเปล ยนอาหารเปนเน/อ เทากบ 13.60±0.10, 13.21±0.08, 13.00±0.06, 12.08±0.14, 11.78±0.04, 11.13±0.08, 10.74±0.12, 10.32±0.10 และ 9.73±0.12 ตามลาดบ ดงตารางท 17

อตรารอดของปลานลท�อตราการใหอาหารท�ตางๆ กน ในบอซเมนตท�มปรมาณคลอโรฟลล เอ เร� มตน 100, 200 และ 300 ไมโครกรมตอลตร เม�อทาการทดลองเปนระยะเวลา 90 วน พบวา อตรารอดไมมความแตกตางกนทางสถต (p>0.05) โดยปลานลท อตราการใหอาหาร 6, 5.5, 5, 4.5, 4, 3.5, 3, 2.5, 2 และ 0 เปอรเซนตตอน/ าหนกตว มคาอตราการรอด เทากบ 100 เปอรเซนต ดงตารางท 17

129

คาพนธปลานลท�ใชในการทดลองปลานลท�อตราการใหอาหารท�ตางๆ กน ในบอซเมนตท�มปรมาณคลอโรฟลล เอ เร�มตน 100, 200 และ 300 ไมโครกรมตอลตร กอนทาการทดลองมคาพนธปลานล 35 บาทตอบอซเมนต ดงตารางท 17

คาอาหารของปลานลท�อตราการใหอาหารท�ตางๆ กน ในบอซเมนตท�มปรมาณคลอโรฟลล เอ เร�มตน 100, 200 และ 300 ไมโครกรมตอลตร เม�อทาการทดลองเปนระยะเวลา 90 วน พบวา มคาอาหารปลานลเทากบ 36, 32.4 และ 29.25 บาทตอบอซเมนต ตามลาดบ ดงตารางท 17

ตนทนการผลตของปลานลท�อตราการใหอาหารท�ตางๆ กน ในบอซเมนตท�มปรมาณคลอโรฟลล เอ เร�มตน 100, 200 และ 300 ไมโครกรมตอลตร เม�อทาการทดลองเปนระยะเวลา 90 วน พบวา มคาตนทนการผลต เทากบ 71, 67.4 และ 64.25 บาทตอบอซเมนต ตามลาดบ ดงตารางท 17

ตนทนตอกโลกรมของปลานลท�อตราการใหอาหารท�ตางๆ กน ในบอซเมนตท�มปรมาณคลอโรฟลล เอ เร�มตน 100 ไมโครกรมตอลตร เม�อทาการทดลองเปนระยะเวลา 90 วน พบวา มคาตนทนตอกโลกรมของปลานลท อตราการใหอาหาร 0, 2, 2.5, 3, 3.5, 4, 4.5, 5, 5.5 และ 6 เปอรเซนตตอน/าหนกตว มคาตนทนตอกโลกรมเทากบ 32.57, 23.20, 21.39, 20.00, 17.15, 16.59, 15.64, 14.79, 13.35 และ 12.77 บาท ตามลาดบ ดงตารางท 17

ตนทนตอกโลกรมของปลานลท�อตราการใหอาหารท�ตางๆ กน ในบอซเมนตท�มปรมาณคลอโรฟลล เอ เร�มตน 200 ไมโครกรมตอลตร เม�อทาการทดลองเปนระยะเวลา 90 วน พบวา มคาตนทนตอกโลกรมของปลานลท อตราการใหอาหาร 0, 2, 2.5, 3, 3.5, 4, 4.5, 5, 5.5 และ 6 เปอรเซนตตอน/ าหนกตว มคาตนทนตอกโลกรมเทากบ 23.73, 14.46, 13.70, 12.81, 11.95, 11.60, 11.14, 10.87, 10.45 และ 10.06 บาท ตามลาดบ ดงตารางท 17

ตนทนตอกโลกรมของปลานลท�อตราการใหอาหารท�ตางๆ กน ในบอซเมนตท�มปรมาณคลอโรฟลล เอ เร�มตน 300 ไมโครกรมตอลตร เม�อทาการทดลองเปนระยะเวลา 90 วน พบวา มคาตนทนตอกโลกรมของปลานลท อตราการใหอาหาร 0, 2, 2.5, 3, 3.5, 4, 4.5, 5, 5.5 และ 6 เปอรเซนตตอน/ าหนกตว มคาตนทนตอกโลกรมเทากบ 18.6, 11.1, 10.9, 10.7, 10.1, 9.9, 9.4, 9.1, 8.8 และ 8.4บาท ตามลาดบ ดงตารางท 17

รายไดจากการขายปลานลท�อตราการใหอาหารท�ตางๆ กน ในบอซเมนตท�มปรมาณคลอโรฟลล เอ เร�มตน 100 ไมโครกรมตอลตร เม�อทาการทดลองเปนระยะเวลา 90 วน พบวา มรายไดจากการขายปลานลท อตราการใหอาหาร 0, 2, 2.5, 3, 3.5, 4, 4.5, 5, 5.5 และ 6 เปอรเซนตตอน/ าหนกตว มรายไดจากการขายปลานลเทากบ 152.6, 214.2, 232.4, 248.5, 289.8, 299.6, 317.8, 336.0, 372.4 และ 389.2 บาท ตามลาดบ ดงตารางท 17

130

รายไดจากการขายปลานลท�อตราการใหอาหารท�ตางๆ กน ในบอซเมนตท�มปรมาณคลอโรฟลล เอ เร�มตน 200 ไมโครกรมตอลตร เม�อทาการทดลองเปนระยะเวลา 90 วน พบวา มรายไดจากการขายปลานลท อตราการใหอาหาร 0, 2, 2.5, 3, 3.5, 4, 4.5, 5, 5.5 และ 6 เปอรเซนตตอน/ าหนกตว มรายไดจากการขายปลานลเทากบ 198.8, 326.2, 344.4, 368.2, 394.8, 406.7, 423.5, 434.0, 451.5 และ 469.0 บาท ตามลาดบ ดงตารางท 17

รายไดจากการขายปลานลท�อตราการใหอาหารท�ตางๆ กน ในบอซเมนตท�มปรมาณคลอโรฟลล เอ เร�มตน 300 ไมโครกรมตอลตร เม�อทาการทดลองเปนระยะเวลา 90 วน พบวา มรายไดจากการขายปลานลท อตราการใหอาหาร 0, 2, 2.5, 3, 3.5, 4, 4.5, 5, 5.5 และ 6 เปอรเซนตตอน/ าหนกตว มรายไดจากการขายปลานลเทากบ 241.5, 404.6, 414.4, 420.0, 446.6, 456.4, 478.8, 493.5, 511.0 และ 537.6 บาท ตามลาดบ ดงตารางท 17

กาไรจากการขายปลานลท�อตราการใหอาหารท� ตางๆ กน ในบอซเมนตท�มปรมาณคลอโรฟลล เอ เร�มตน 100 ไมโครกรมตอลตร เม�อทาการทดลองเปนระยะเวลา 90 วน พบวา ปลานลท อตราการใหอาหาร 6 เปอรเซนตตอน/ าหนกตว มกาไรสงสดเทากบ 376.4 บาท รองลงมาคอ ปลานลท อตราการใหอาหาร 5.5, 5, 4.5, 4, 3.5, 3, 2.5 และ 2 เปอรเซนตตอน/ าหนกตว มกาไรเทากบ 359.1, 321.2, 302.2, 283.0, 272.7, 228.5, 211.0 และ 191.0 บาท ตามลาดบ และปลานลท อตราการใหอาหาร 0 เปอรเซนตตอน/าหนกตว มกาไรต�าสดเทากบ 120.0 บาท ดงตารางท 17

กาไรจากการขายปลานลท�อตราการใหอาหารท� ตางๆ กน ในบอซเมนตท�มปรมาณคลอโรฟลล เอ เร�มตน 200 ไมโครกรมตอลตร เม�อทาการทดลองเปนระยะเวลา 90 วน พบวา ปลานลท อตราการใหอาหาร 6 เปอรเซนตตอน/ าหนกตว มกาไรสงสดเทากบ 458.9 บาท รองลงมาคอ ปลานลท อตราการใหอาหาร 5.5, 5, 4.5, 4, 3.5, 3, 2.5 และ 2 เปอรเซนตตอน/ าหนกตว มกาไรเทากบ 441.1, 423.1, 412.4, 395.1, 382.8, 355.4, 330.7 และ 311.7 บาท ตามลาดบ และปลานลท อตราการใหอาหาร 0 เปอรเซนตตอน/าหนกตว มกาไรต�าสดเทากบ 175.1บาท ดงตารางท 17

กาไรจากการขายปลานลท�อตราการใหอาหารท� ตางๆ กน ในบอซเมนตท�มปรมาณคลอโรฟลล เอ เร�มตน 300 ไมโครกรมตอลตร เม�อทาการทดลองเปนระยะเวลา 90 วน พบวา ปลานลท อตราการใหอาหาร 6 เปอรเซนตตอน/ าหนกตว มกาไรสงสดเทากบ 529.2บาท รองลงมาคอ ปลานลท อตราการใหอาหาร 5.5, 5, 4.5, 4, 3.5, 3, 2.5 และ 2 เปอรเซนตตอน/ าหนกตว มกาไรเทากบ 502.2, 484.4, 469.4, 446.5, 436.5, 409.3, 403.5และ 393.5บาท ตามลาดบ และปลานลท อตราการใหอาหาร 0 เปอรเซนตตอน/าหนกตว มกาไรต�าสดเทากบ 222.9 บาท ดงตารางท 17

131

ตารางท� 17 ผลผลตปลานลท�อตราการใหอาหารท�ตางๆ กน ในบอซเมนตท�มปรมาณคลอโรฟลล เอ ท�แตกตางกน เม�อส/นสดการทดลอง ระยะเวลา 90 วน

พารามเตอร

ปรมาณ

คลอโรฟลล

เอ

( µg /L.)

อตราการใหอาหาร (เปอรเซนตตอน�าหนกตว)

0 2 2.5 3 3.5 4 4.5 5 5.5 6

น/ าหนกสดทายเฉล ย (กรม)

100 2180c 3060b 3320b 3550b 4140a 4280a 4540a 4800a 5320a 5560a

200 2840c 4660b 4920b 5260b 5640ab 5810ab 6050ab 6200a 6450a 6700a

300 3450c 5780b 5920b 6000b 6380ab 6520ab 6840ab 7050a 7300a 7680a

น/ าหนกเฉล ยท เพ มข/น (กรม)

100 1180 2060 2320 2550 3140 3280 3540 3800 4320 4560 200 1840 3660 3920 4260 4640 4810 5050 5200 5450 5700 300 2450 4780 4920 5000 5380 5520 5840 6050 6300 6680

อตราการเจรญเตบโตตอวน

(กรมตอวน)

100 7.18±0.06b 7.74±0.02b 7.85±0.01b 7.95±0.04b 8.16±0.02a 8.20±0.06a 8.28±0.04a 8.35±0.01a 8.48±0.02a 8.53±0.01a

200 7.62±0.01b 8.31±0.04a 8.38±0.06a 8.46±0.02a 8.55±0.01a 8.58±0.06a 8.63±0.02a 8.66±0.02a 8.71±0.01a 8.75±0.02a

300 7.91±0.01b 8.58±0.06a 8.61±0.04a 8.62±0.02a 8.70±0.01a 8.72±0.01a 8.78±0.02a 8.81±0.01a 8.85±0.06a 8.91±0.02a

อตราการเปล ยนอาหารเปนเน/อ

100 67.80±0.14a 38.83±0.16b 34.48±0.08b 31.37±0.06b 25.48±0.08c 24.39±0.012c 22.60±0.10c 21.05±0.06c 18.52±0.04c 17.54±0.08c

200 39.13±0.10a 19.67±0.08b 18.37±0.12b 16.90±0.14b 15.52±0.10c 14.97±0.06c 14.26±0.08c 13.85±0.12c 13.21±0.14c 12.63±0.10c

300 26.53±0.14a 13.60±0.10b 13.21±0.08b 13.00±0.06b 12.08±0.14b 11.78±0.04b 11.13±0.08b 10.74±0.12b 10.32±0.10b 9.73±0.12b

อตรารอด (เปอรเซนต) 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 200 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100 300 100 100 100 100 100 100 100 100 100 100

หมายเหต : คาเฉล ย ± SD ท มอกษรตางกนในแนวนอนแสดงวามความแตกตางกนทางสถต (p<0.05)

131

132

พารามเตอร ปรมาณ

คลอโรฟลล เอ

( µg /L.)

อตราการใหอาหาร (เปอรเซนตตอน�าหนกตว)

0 2 2.5 3 3.5 4 4.5 5 5.5 6

คาพนธปลานล (บาทตอบอซเมนต)

100 35 35 35 35 35 35 35 35 35 35 200 35 35 35 35 35 35 35 35 35 35 300 35 35 35 35 35 35 35 35 35 35

คาอาหาร(บาท) 100 36 36 36 36 36 36 36 36 36 36 200 32.4 32.4 32.4 32.4 32.4 32.4 32.4 32.4 32.4 32.4 300 29.25 29.25 29.25 29.25 29.25 29.25 29.25 29.25 29.25 29.25

ตนทนการผลต (บาทตอบอซเมนต)

100 71 71 71 71 71 71 71 71 71 71 200 67.4 67.4 67.4 67.4 67.4 67.4 67.4 67.4 67.4 67.4 300 64.25 64.25 64.25 64.25 64.25 64.25 64.25 64.25 64.25 64.25

ตนทนตอกโลกรม (บาท)

100 32.57 23.20 21.39 20.00 17.15 16.59 15.64 14.79 13.35 12.77 200 23.73 14.46 13.70 12.81 11.95 11.60 11.14 10.87 10.45 10.06 300 18.6 11.1 10.9 10.7 10.1 9.9 9.4 9.1 8.8 8.4

รายไดจากการขาย ปลานล (บาท)

100 152.6 214.2 232.4 248.5 289.8 299.6 317.8 336.0 372.4 389.2 200 198.8 326.2 344.4 368.2 394.8 406.7 423.5 434.0 451.5 469.0 300 241.5 404.6 414.4 420.0 446.6 456.4 478.8 493.5 511.0 537.6

กาไร (บาท) 100 120.0 191.0 211.0 228.5 272.7 283.0 302.2 321.2 359.1 376.4 200 175.1 311.7 330.7 355.4 382.8 395.1 412.4 423.1 441.1 458.9 300 222.9 393.5 403.5 409.3 436.5 446.5 469.4 484.4 502.2 529.2

หมายเหต : คาเฉล ย ± SD ท มอกษรตางกนในแนวนอนแสดงวามความแตกตางกนทางสถต (p<0.05)

ตารางท� 17 (ตอ) ผลผลตปลานลท�อตราการใหอาหารท�ตางๆ กน ในบอซเมนตท�มปรมาณคลอโรฟลล เอ ท�แตกตางกน เม�อส/นสดการทดลอง ระยะเวลา 90 วน

132

133

ปรมาณแพลงกตอนพชใน Division Cyanophyta

จากการทดลองการศกษาปรมาณคลอโรฟลลเอและความหนาแนนของแพลงกตอน 10x106

ในบอซเมนตเล/ ยงปลานลท�อตราการใหอาหารท�ตางๆ กน ในการศกษาชนดของแพลงกตอนพชกอนทาการทดลองพบวา แพลงกตอนพชท/งหมดท�พบ 6 ชนด ไดแก Chlorella sp., Scenedesmus

sp., Monoraphidium sp., Chroococcidiopsis, Scenedesmus (Lagerheim) Chodat และ Chroococcus

sp. เม�อส/นสดการทดลอง ระยะเวลา 90 วน ผลการทดลองผลปรากฏดงน/

ตารางท� 18 ปรมาณคลอโรฟลลเอและความหนาแนนของแพลงกตอน 10x106 ในบอซเมนต เล/ยงปลานลท�อตราการใหอาหารท�ตางๆ กน เม�อส/นสดการทดลอง ระยะเวลา 90 วน

ชดการทดลอง อตราการใหอาหาร

(เปอรเซนตตอน8าหนกตว) ปรมาณคลอโรฟลล เอ

( µg /L.)

ปรมาณแพลงกตอนพช

(cell x103/ml.)

1 0 28±45.5 845±186 2 2 33±25.3 1450±173 3 2.5 38±42.7 1681±126 4 3 39±12.8 1788±193 5 3.5 40±25.2 1842±102 6 4 42±56.4 1940±142 7 4.5 47±48.1 2105±165 8 5 53±21.9 2274±147 9 5.5 57±18.6 2344±164

10 6 61±28.9 2452±124 11 0 108±178 4174±685 12 2 126±182 5977±256 13 2.5 129±169 6393±389 14 3 135±144 6554±341 15 3.5 137±136 6702±355 16 4 140±195 6890±321 17 4.5 144±164 7174±298

134

ตารางท� 18 (ตอ) ปรมาณคลอโรฟลลเอและความหนาแนนของแพลงกตอน 10x106 ในบอซเมนต เล/ยงปลานลท�อตราการใหอาหารท�ตางๆ กน เม�อส/นสดการทดลอง ระยะเวลา 90 วน

ชดการทดลอง อตราการใหอาหาร

(เปอรเซนตตอน8าหนกตว) ปรมาณคลอโรฟลล เอ

( µg /L.)

ปรมาณแพลงกตอนพช

(cell x103/ml.)

18 5 148±148 7512±246 19 5.5 152±177 7796±205 20 6 159±102 7946±178 21 0 122±188 8784±877 22 2 152±147 1089±585 23 2.5 159±183 1135±512 24 3 164±162 1197±477 25 3.5 175±120 1241±422 26 4 186±134 1298±341 27 4.5 191±142 1334±395 28 5 197±168 1386±286 29 5.5 200±177 1416±289 30 6 208±105 1458±156

ปรมาณคลอโรฟลล เอ ในบอซเมนต ท�มคลอโรฟลลเร�มตน 100 ไมโครกรมตอลตร เม�อทาการทดลองเปนระยะเวลา 90 วน พบวา อตราการใหอาหาร 0, 2, 2.5, 3, 3.5, 4, 4.5, 5, 5.5 และ 6 เปอรเซนตตอน/ าหนกตว มปรมาณคลอโรฟลล เอ ในบอซเมนตท�เล/ ยงปลานลเทากบ 28±45.5, 33±25.3, 38±42.7, 39±12.8, 40±25.2, 42±56.4, 47±48.1, 53±21.9, 57±18.6 และ 61±28.9ไมโครกรมตอลตร และปรมาณแพลงกตอนพชในชดการทดลองปลานลท�อตราการใหอาหาร 6 เปอรเซนตตอน/ าหนกตว มปรมาณแพลงกตอนพชเฉล�ยสงสดเทากบ 2452±124×103 เซลลตอมลลลตร รองลงมาคอ ชดการทดลองปลานลท อตราการใหอาหาร 5.5, 5 , 4.5, 4, 3.5, 3, 2.5 , 2, 0 เปอรเซนตตอน/ าหนกตว มคาเฉล ยเทากบ 2344±164×103, 2274±147×103, 2105±165×103, 1940±142×103, 1842±102×103, 1788±193×103, 1681±126×103, 1450±173×103 และ 845±186×103 เซลลตอมลลลตร ตามลาดบ ดงตารางท� 18

135

ปรมาณคลอโรฟลล เอ ในบอซเมนต ท�มคลอโรฟลลเร�มตน 200 ไมโครกรมตอลตร เม�อทาการทดลองเปนระยะเวลา 90 วน พบวา อตราการใหอาหาร 0, 2, 2.5, 3, 3.5, 4, 4.5, 5, 5.5 และ 6 เปอรเซนตตอน/ าหนกตว มปรมาณคลอโรฟลล เอ ในบอซเมนตท�เล/ ยงปลานลเทากบ 108±178, 126±182, 129±169, 135±144, 137±136, 140±195, 144±164, 148±148, 152±177 และ 159±102 ไมโครกรมตอลตร และปรมาณแพลงกตอนพชในชดการทดลองปลานลท�อตราการใหอาหาร 6 เปอรเซนตตอน/ าหนกตว มปรมาณแพลงกตอนพชเฉล�ยสงสดเทากบ 7946±178×103 เซลลตอมลลลตร รองลงมาคอ ชดการทดลองปลานลท อตราการใหอาหาร 5.5, 5 , 4.5, 4, 3.5, 3, 2.5 , 2, 0 เปอรเซนตตอน/ าหนกตว มคาเฉล ยเทากบ 7796±205×103, 7512±246×103, 7174±298×103, 6890±321×103, 6702±355×103, 6554±341×103, 6393±389×103,5977±256×103 และ4174±685×103 เซลลตอมลลลตร ตามลาดบ ดงตารางท� 18

ปรมาณคลอโรฟลล เอ ในบอซเมนต ท�มคลอโรฟลลเร�มตน 300 ไมโครกรมตอลตร เม�อทาการทดลองเปนระยะเวลา 90 วน พบวา อตราการใหอาหาร 0, 2, 2.5, 3, 3.5, 4, 4.5, 5, 5.5 และ 6 เปอรเซนตตอน/ าหนกตว มปรมาณคลอโรฟลล เอ ในบอซเมนตท�เล/ ยงปลานลเทากบ 152±147, 159±183, 164±162, 175±120, 186±134, 191±142, 197±168, 200±177 และ208±105 ไมโครกรมตอลตร และปรมาณแพลงกตอนพชในชดการทดลองปลานลท�อตราการใหอาหาร 6 เปอรเซนตตอน/าหนกตว มปรมาณแพลงกตอนพชเฉล�ยสงสดเทากบ 1458±156×103 เซลลตอมลลลตร รองลงมาคอ ชดการทดลองปลานลท อตราการใหอาหาร 5.5, 5 , 4.5, 4, 3.5, 3, 2.5 , 2, 0 เปอรเซนตตอน/ าหนกตว มคาเฉล ยเทากบ 1416±289×103, 1386±286×103, 1334±395×103, 1298±341×103, 1241±422×103, 1197±477×103, 1135±512×103, 1089±585×103 และ 8784±877×103 เซลลตอมลลลตร ตามลาดบ ดงตารางท� 18

ภาพท' 24 (A-D) แพลงกตอนพชชนดเดนท ตรวจพบในบอซเมนต (A) Oscillatoria sp., (B) Cylindrospermopsis sp., (C) Scenedesmus sp., และ (D) Euglena sp.

(A) (B)

(C) (D)

136

ผลของการวเคราะหคณสมบตของคณภาพน�าทางดานกายภาพ เคมภาพและชวภาพ

การตรวจสอบคณภาพน/ าทางกายภาพและทางเคม ในบอซเมนตท เล/ ยงปลานล เชน อณหภม ความเปนกรด-ดาง ความขนใส ปรมาณออกซเจนท ละลายน/ า (DO) แอมโมเนย ไนเตรท ไนเตรท ปรมาณไนโตรเจนรวม ปรมาณฟอสฟอรสรวมและคาความเปนดาง เม อส/นสดการทดลอง ระยะเวลา 90 วน ดงตารางท 19

ผลการตรวจวดคณภาพน/ าในบอซเมนตเล/ ยงปลานลท�อตราการใหอาหารท�ตางๆ กน ตลอดระยะเวลา 90 วน พบวา อณหภมน/ า มคาอยระหวาง 27.0±0.04 - 28.2±0.12 องศาเซลเซยส คาความเปนกรด-ดาง (pH) มคาอยระหวาง 7.4±0.08 - 7.8±0.08 คาปรมาณออกซเจนท ละลายน/ า (DO) มคาอยระหวาง 3.8±0.02 - 4.8±0.08 มลลกรมตอลตร ปรมาณความขน (NTU) มคาอยระหวาง 96.4±4.08 - 192.6±2.60 ปรมาณของแอมโมเนย (Ammonia) มคาอยระหวาง 0.06±0.01- 0.08±0.02 มลลกรมตอลตร ปรมาณของไนไตรท-ไนโตรเจน (Nitrate) มคาอยระหวาง 0.08±0.02 - 0.24±0.02 มลลกรมตอลตร ปรมาณออรโธฟอสเฟต (Orthophosphate) มคาอยระหวาง 0.032±0.02 - 0.076±0.02มลลกรมตอลตร และคาความเปนดาง (Alkalinity) มคาอยระหวาง 80.20±1.50 - 102.80±2.08 มลลกรมตอลตร ดงตารางท 19

คณภาพน/ าท ตรวจสอบไดมคาอยในชวงท เหมาะสมตอการทาการประมงและอยในหลกเกณฑของมาตรฐานคณภาพแหลงน/ าผวดนประเภทท 2 (ประกาศคณะกรรมการส งแวดลอมแหงชาต ฉบบท 4, 2537) ซ งมขอกาหนดไววา แหลงน/ าจะตองม คา pH อยในชวง 5.0 - 8.5 มคาออกซเจนท ละลายน/ า (DO) นอยกวา 6 สวนปรมาณไนเตรท-ไนโตรเจน มคาไมเกน 5 มลลกรมตอลตร และ ปรมาณแอมโมเนย-ไนโตรเจน มคาไมเกน 0.5 มลลกรมตอลตร

137

ตารางท' 19 คาพารามเตอรท ใชในการตรวจสอบคณภาพน/าในบอซเมนต

ชดการทดลอง พารามเตอร

(°C) (pH) ( DO) (mg/l) (NTU) (Ammonia) (mg/l) (Nitrate) (mg/l) (Orthophosphate) (mg/l) (Alkalinity) (mg/l) 1 27.0±0.04 b 7.4±0.08a 4.8±0.08a 96.4±4.08b 0.06±0.01a 0.08±0.02a 0.032±0.02b 80.20±1.50a 2 27.2±0.04 b 7.4±0.08a 4.8±0.04a 106.6±6.08b 0.06±0.01a 0.08±0.02a 0.034±0.02b 84.40±1.20a 3 27.4±0.04 b 7.5±0.08a 4.6±0.04a 110.2±2.02b 0.06±0.01a 0.12±0.02a 0.039±0.02b 85.40±1.44a 4 27.8±0.04a 7.6±0.08a 4.4±0.16a 122.8±2.90b 0.06±0.02a 0.14±0.01a 0.045±0.02b 88.40±1.64a 5 27.6±0.12a 7.6±0.08a 4.4±0.16a 124.8±8.40b 0.08±0.02a 0.14±0.01a 0.044±0.02b 94.20±2.04a 6 27.8±0.12a 7.8±0.08a 4.2±0.14a 144.8±8.90a 0.08±0.02a 0.16±0.01a 0.042±0.02b 97.20±2.06a 7 28.0±0.12a 7.4±0.08a 4.2±0.08a 158.4±7.20a 0.08±0.01a 0.20±0.01a 0.048±0.02b 98.20±4.02a 8 28.2±0.12a 7.6±0.08a 4.0±0.08a 162.2±7.10a 0.08±0.01a 0.22±0.01a 0.070±0.02a 98.80±4.06a 9 28.1±0.12a 7.6±0.08a 3.8±0.02a 170.4±4.20a 0.08±0.02a 0.24±0.02a 0.070±0.02a 102.40±2.06a 10 28.2±0.12a 7.8±0.08a 3.8±0.02a 186.6±5.60a 0.08±0.02a 0.24±0.02a 0.072±0.02a 102.80±2.08a 11 27.0±0.04 b 7.2±0.08a 4.8±0.08a 101.2±4.08b 0.06±0.01a 0.08±0.02a 0.038±0.02b 80.20±1.50a 12 27.2±0.04 b 7.4±0.08a 4.8±0.04a 114.6±6.08b 0.06±0.01a 0.08±0.02a 0.034±0.02b 84.40±1.20a 13 27.4±0.04 b 7.5±0.08a 4.6±0.04a 118.2±2.02b 0.06±0.01a 0.12±0.02a 0.039±0.02b 85.40±1.44a 14 27.8±0.04a 7.6±0.08a 4.4±0.16a 124.8±2.90b 0.06±0.02a 0.14±0.01a 0.045±0.02b 88.40±1.64a 15 27.6±0.12a 7.6±0.08a 4.4±0.16a 126.8±8.40b 0.08±0.02a 0.14±0.01a 0.045±0.02b 94.20±2.04a 16 27.8±0.12a 7.6±0.08a 4.2±0.14a 147.8±8.20a 0.08±0.02a 0.16±0.01a 0.044±0.02b 97.20±2.06a 17 28.0±0.12a 7.4±0.08a 4.2±0.08a 154.4±6.20a 0.08±0.01a 0.20±0.01a 0.048±0.02b 98.20±4.02a

หมายเหต : คาเฉล ย ± SD ท มอกษรตางกนในแนวนอนแสดงวามความแตกตางกนทางสถต (p<0.05)

137

138

ชดการทดลอง พารามเตอร (°C) (pH) ( DO) (mg/l) (NTU) (Ammonia) (mg/l) (Nitrate) (mg/l) (Orthophosphate) (mg/l) (Alkalinity) (mg/l)

18 28.2±0.12a 7.8±0.08a 4.0±0.08a 168.2±4.20a 0.08±0.01a 0.22±0.01a 0.070±0.02a 98.80±4.06a 19 28.1±0.12a 7.6±0.08a 3.8±0.02a 172.4±5.40a 0.08±0.02a 0.24±0.02a 0.074±0.02a 102.40±2.06a 20 28.2±0.12a 7.8±0.08a 3.8±0.02a 186.6±5.60a 0.08±0.02a 0.24±0.02a 0.077±0.02a 102.80±2.08a 21 27.0±0.04 b 7.4±0.08a 4.8±0.08a 102.2±6.08b 0.06±0.01a 0.08±0.02a 0.039±0.02b 80.20±1.50a 22 27.2±0.04 b 7.4±0.08a 4.8±0.04a 118.6±2.08b 0.06±0.01a 0.08±0.02a 0.036±0.02b 84.40±1.20a 23 27.4±0.04 b 7.5±0.08a 4.6±0.04a 124.2±7.02b 0.06±0.01a 0.12±0.02a 0.039±0.02b 85.40±1.44a 24 27.8±0.04a 7.6±0.08a 4.4±0.16a 127.8±4.70b 0.06±0.02a 0.14±0.01a 0.042±0.02b 88.40±1.64a 25 27.6±0.12a 7.6±0.08a 4.4±0.16a 129.8±2.40b 0.08±0.02a 0.14±0.01a 0.045±0.02b 94.20±2.04a 26 27.8±0.12a 7.8±0.08a 4.2±0.14a 152.8±7.20a 0.08±0.02a 0.16±0.01a 0.046±0.02b 97.20±2.06a 27 28.0±0.12a 7.6±0.08a 4.2±0.08a 158.4±4.08a 0.08±0.01a 0.20±0.01a 0.048±0.02b 98.20±4.02a 28 28.2±0.12a 7.6±0.08a 4.0±0.08a 168.2±2.40a 0.08±0.01a 0.22±0.01a 0.074±0.02a 98.80±4.06a 29 28.1±0.12a 7.8±0.08a 3.8±0.02a 178.4±8.40a 0.08±0.02a 0.24±0.02a 0.076±0.02a 102.40±2.06a 30 28.2±0.12a 7.8±0.08a 3.8±0.02a 192.6±2.60a 0.08±0.02a 0.24±0.02a 0.076±0.02a 102.80±2.08a

หมายเหต : คาเฉล ย ± SD ท มอกษรตางกนในแนวนอนแสดงวามความแตกตางกนทางสถต (p<0.05)

ตารางท' 19 (ตอ) คาพารามเตอรท ใชในการตรวจสอบคณภาพน/าในบอซเมนต

138

139

โครงการยอยท' 2 : ผลของจลนทรยโปรไบโอตกสเฉพาะถ นตอการเจรญเตบโต

ผลการวจย

ศกษาความหลากหลายของเช�อจลนทรยโปรไบโอตกส และแบคทเรยกอโรคในปลานล

1. จากการคดแยกเช/อแบคทเรยในลาไสปลานล พบวา ลกษณะโคโลนสวนใหญมความคลายคลงกน โดยพบโคโลนท มสเหลอง และสขาว รปรางกลม มนวาว พ/นผวเรยบ ขอบเรยบ เปนสวนใหญ และเม อนามาสองดภายใตกลองจลทรรศน ลกษณะสณฐานวทยาของเซลลแตกตางกน เชน แทงส/น แทงยาว และกลม การจดเรยงตวของเซลลจลนทรยท ตอกน 2-3 เซลล แบบกลมกอน และแบบเด ยว สวนใหญเปนเช/อแบคทเรยแกรมบวก สามารถคดแยกเช/อแบคทเรยไดจานวน 110 ไอโซเลท 2. จากการคดแยกเช/อแบคทเรยกอโรคในปลานลเปนจานวนท/งหมด 8 ไอโซเลท พบวา ลกษณะโคโลนของแบคทเรยมความคลายคลงกน เชน ส รปราง พ/นผว เปนตน และเม อนามาสองดภายใตกลองจลทรรศน สวนใหญตดสแกรมบวก ลกษณะสณฐานวทยาของเซลลมความแตกตางกน มท/งแทงยาว แทงส/น และกลมอยกนเปนกลม การจดเรยงตวของเซลลมท/งอยแบบเด ยว และแบบกลม (ตารางท 20 และภาพท 25) 2.1 ตรวจสอบความรนแรงของเช/อแบคทเรยกอโรค (In vivo test) ทาการคดเลอกเช/อแบคทเรยกอโรค ไอโซเลท P2, P3, P4, P6, และ P8 รวมท/งเช/อ Aeromonas hydrophila โดยการฉดเช/อเขาไปบรเวณชองทองของปลานล สงเกตการเกดโรค และอตราการตายของปลานลเปนระยะเวลา 5 วน พบวา P8 มอตราการตายสงสด 90 เปอรเซนต สวน P4 มอตราการตายต าสด 60 เปอรเซนต เม อเทยบกบชดควบคม (ไมฉด) มอตราการรอดตายเพยง 10 เปอรเซนต เปรยบเทยบอตราการเกดโรคของเช/อ A. hydrophila พบวา ปลานลท มการฉดเช/อ A. hydrophila ท เปนเช/อแบคทเรยกอโรคในปลานล (Positive control) มอตราการตายสง 80 เปอรเซนต เม อเทยบกบชดควบคม (ตารางท 20 และภาพท 25)

140

ตารางท' 20 ลกษณะสณฐานวทยาของแบคทเรยกอโรคในปลานล ท คดแยกไดจากปลานลเปนโรค

ชนดแบคทเรยกอโรค

ลกษณะโคโลน ลกษณะสณฐานวทยาภายใตกลองจลทรรศน

P1 สขาวใส รปรางกลม มนวาว ผวเรยบ ขอบเรยบ

แกรมบวก รปรางแทงส/ น เซลลเด ยว หรออยรวมกนเปนกลม

P2 สขาว รปรางกลม ไมมนวาว ผวหยาบ ขอบเรยบ

แกรมบวก รปรางกลม อยรวมกนเปนกลม

P3

P4

P5

P6

P7

P8

สขาวใส รปรางกลม มนวาว ผวเรยบ ขอบเรยบ สขาวใส รปรางกลม มนวาว ผวเรยบ ขอบเรยบ สขาวใส รปรางกลม มนวาว ผวเรยบ ขอบเรยบ สขาวใส รปรางกลม มนวาว ผวเรยบ ขอบเรยบ สขาวขน รปรางกลม มนวาว ผวเรยบ ขอบเรยบ สขาวใส รปรางกลม มนวาว ผวเรยบ ขอบเรยบ

แกรมบวก รปรางแทงส/ น เซลลเด ยว หรออยรวมกนเปนกลม แกรมบวก รปรางแทงส/ น เซลลเด ยว แกรมบวก รปรางแทงส/ น เซลลเด ยว แกรมบวก รปรางกลม อยรวมกนเปนกลม แกรมบวก รปรางกลม อยรวมกนเปนกลม แกรมบวก รปรางแทงส/ น เซลลเด ยว หรออยรวมกนเปนกลม

141

A B

C D

E F

G H

ภาพท' 25 ลกษณะรปรางเซลลของเช/อแบคทเรยกอโรคในปลานล 8 ไอโซเลท (A) เช/อแบคทเรยกอโรค P1 (E) เช/อแบคทเรยกอโรค P5 (B) เช/อแบคทเรยกอโรค P2 (F) เช/อแบคทเรยกอโรค P6 (C) เช/อแบคทเรยกอโรค P3 (G) เช/อแบคทเรยกอโรค P7 (D) เช/อแบคทเรยกอโรค P4 (H) เช/อแบคทเรยกอโรค P8

142

ตารางท' 21 ทดสอบเช/อกอโรคในปลานลเพ อดอตราการตายในระยะเวลา 5 วน (In vivo test)

หมายเหต: Control = ไมไดฉดกอโรคเขาไปในตวปลา

ภาพท' 26 แสดงอตราการรอดตาย (เปอรเซนต) ของปลานลเม อฉดเช/อโปรไบโอตกสแตละ ไอโซเลท (In vivo test) จานวนปลาเร มตน 10 ตวตอต

จานวนวนทดลอง เช�อกอโรค

Control P2 P3 P4 P6 P8 AH

วนท' 1 0 0 0 0 0 0 0 วนท' 2 0 2 1 1 2 2 2 วนท' 3 0 1 2 2 3 2 1 วนท' 4 0 2 2 2 2 3 3 วนท' 5 1 2 3 1 1 2 2

อตราการตาย (%) 10 70 70 60 80 90 80

143

การคดเลอกเช�อจลนทรยโปรไบโอตกสท'มประสทธภาพการยบย�งเช�อแบคทเรยกอโรคในปลานล

จากการคดแยกเช/อแบคทเรยท/งหมด 110 ไอโซเลท ลกษณะโคโลนของเช/อแบคทเรยท มประสทธภาพในการยบย /งนามาทดสอบความสามารถในการยบย /งเช/อแบคทเรยกอโรคในปลานล พบวา เช/อแบคทเรยท สามารถยบย /งเช/อแบคทเรยกอโรคปลานลได โดยมวธการ Agar well diffusion มจานวนท/งส/น 15 ไอโซเลท หลง จากน/นทาการ ทดสอบคณสมบตของจลนทรยโปรไบโอตกส ท มคณสมบตในการเปนจลนทรยโปรไบโอตกสอนไดแกวธการทดสอบดงตอไปน/

ตารางท' 22 ลกษณะสณฐานวทยาของเช/อจลนทรยโปรไบโอตกสท คดแยกจากปลานล น/า และ ตะกอนดนในจงหวดเชยงใหม และเชยงรายท สามารถยบย /งเช/อกอโรคได

ลาดบท' สถานท' รหส ไอโซเลท

ลกษณะโคโลน ลกษณะสณฐานวทยาภายใตกลองจลทรรศน

1 2 3 4 5 6 7 8 9

ลลตาฟารม

ศกดt ฟารม ทองคาฟารม

จานงคฟารม

CR1-2

CR1-4

CR4-1

CR7-1

CR7-8

CR8-1

CR8-3

CR8-9

CR8-11

สขาวขน กลม มนวาว ผวเรยบ ขอบเรยบ สขาวใส กลม ไมมนวาว ขอบเรยบ ผวเรยบ สขาว กลม มนวาวขอบเรยบ ผวเรยบ สเหลองเขม กลม มนวาวขอบเรยบ ผวเรยบ สขาวขน กลม มนวาวขอบเรยบ ผวเรยบ สขาวใส กลม มนวาวขอบเรยบ ผวเรยบ สขาว กลม มนวาวขอบเรยบ ผวหยาบ สเหลองเขม กลม มนวาวขอบเรยบผวเรยบ สเหลองออน กลม ขอบเรยบ ผวเรยบ มนวาว

แกรมบวก รปรางแทงส/น เซลลเด ยว แกรมบวก รปรางแทงยาว เซลลเด ยว แกรมบวก รปรางแทงยาว เซลลเด ยว สรางสปอร แกรมบวก รปรางแทงส/ น เซลลเด ยว สรางสปอร แกรมบวก รปรางแทงส/ น เซลลเด ยว หรออยรวมกนเปนกลม แกรมบวก รปรางแทงยาว เซลลเด ยว สรางสปอร แกรมบวก รปรางแทงส/ น เซลลเด ยว สรางสปอร แกรมบวก รปรางแทงยาว เซลลเด ยว สรางสปอร แกรมบวก รปรางกลม อยรวมกนเปนกลม

144

ตารางท' 22 (ตอ) ลกษณะสณฐานวทยาของเช/อจลนทรยโปรไบโอตกสท คดแยกจาก ปลานล น/า และตะกอนดนในจงหวดเชยงใหม และเชยงราย

ภาพท' 27 ลกษณะโคโลนของเช/อจลนทรยโปรไบโอตกสในปลานล

ลาดบท' สถานท' รหส ไอโซเลท

ลกษณะโคโลน ลกษณะสณฐานวทยาภายใตกลองจลทรรศน

10

11

12

13

14

15

นยสทธtฟารม

ศนยวจยและพฒนาประมงน/ า

จดเชยงใหม บญธรรม

ฟารม

CR10-5

CR10-7

CR10-8

CM4-3

CM4-6

CM5-2

สขาวใส กลม ขอบเรยบ ผวหยาบ ไมมนวาว สขาว กลม ขอบเรยบ ผวหยาบ มนวาว สขาว กลม ขอบเรยบ ผวเรยบ มนวาว สขาวใส กลม ขอบเรยบ ผวเรยบ มนวาว สขาว กลม ขอบเรยบ ผวเรยบ มนวาว สขาว กลม ขอบเรยบ ผวเรยบ มนวาว

แกรมบวก รปรางแทงยาว เซลลเด ยว สรางสปอร แกรมบวก รปรางกลม อยรวมกนเปนกลม แกรมบวก รปรางแทงยาว เซลลเด ยว สรางสปอร แกรมบวก รปรางกลม อยรวมกนเปนกลม แกรมบวก รปรางกลม อยรวมกนเปนกลม แกรมบวก รปรางแทงยาว เซลลเด ยว สรางสปอร

145

A B

C D

E F

ภาพท' 28 ลกษณะรปรางเซลลของเช/อจลนทรยโปรไบโอตกสในปลานล (A) CR1-2 ลลตาฟารม ไอโซเลทท 2 (D) CR7-1ทองคาฟารม ไอโซเลทท 1

(B) CR1-4 ลลตาฟารม ไอโซเลทท 4 (E) CR7-8 ทองคาฟารม ไอโซเลทท 8

(C) CR4-1 ศกดt ฟารม ไอโซเลทท 1 (F) CR8-1จานงคฟารม ไอโซเลทท 1

146

A B

C D

E F

ภาพท' 28 (ตอ) ลกษณะรปรางเซลลของเช/อจลนทรยโปรไบโอตกสในปลานล (A) CR8-3 จานงคฟารม ไอโซเลทท 3 (D) CR10-5 นยสทธt ฟารม ไอโซเลทท 5 (B) CR8-9 จานงคฟารม ไอโซเลทท 9 (E) CR10-7 นยสทธt ฟารม ไอโซเลทท 7 (C) CR8-11จานงคฟารม ไอโซเลทท 11 (F) CR10-8 นยสทธt ฟารม ไอโซเลทท 8

147

A B

C

ภาพท' 28 (ตอ) ลกษณะรปรางเซลลของเช/อจลนทรยโปรไบโอตกสในปลานล (A) CM4-3 ศนยวจยฯ ไอโซเลทท 3 (B) CM4-6 ศนยวจย ฯไอโซเลทท 1

(C) CM5-2 บญธรรมฟารม ไอโซเลทท 2

148

ตารางท' 23 ประสทธภาพของเช/อจลนทรยโปรไบโอตกสท สามารถยบย /งเช/อแบคทเรยกอโรคในปลานล โดยวธการ agar well diffusion (วดความกวาง Clear zone, เซนตเมตร)

เช�อกอโรค

โปรไบโอตกส

CM4-3 CM4-6 CM5-2 CR1-2 CR1-4 CR4-1 CR7-1 CR7-8 CR8-1 CR8-3 CR8-9 CR8-11 CR10-5 CR10-7 CR10-8

P1 0.70 1.00 - 0.80 0.85 - - - - - 0.80 - - - 1.00

P2 1.00 0.70 - 1.40 1.25 0.90 1.15 0.70 1.05 - 0.90 1.00 1.00 0.80 1.30

P3 0.6 0.75 1.05 1.35 0.6 0.60 0.60 0.95 0.85 0.95 0.95 0.95 0.85 0.75 1.10

P4 0.65 1.10 0.95 0.90 1.10 0.85 0.6 0.95 1.05 0.95 1.00 1.05 0.8.0 0.90 1.15

P5 1.20 0.60 - 0.75 0.95 - - 0.60 1.00 0.95 0.80 0.95 0.60 0.95 1.50

P6 0.70 0.60 0.75 1.20 1.10 1.30 0.80 0.80 0.80 0.85 0.95 0.70 0.70 0.60 1.25

P7 1.05 1.00 1.00 1.50 1.00 0.95 1.00 1.00 0.85 1.15 0.85 1.00 0.95 0.70 1.00

P8 0.60 0.65 1.15 1.50 0.60 0.95 0.75 0.90 0.70 0.85 0.90 1.00 1.00 0.60 1.15

AH 0.70 0.75 0.60 0.85 0.70 0.80 0.70 0.95 0.95 0.65 0.80 0.95 1.00 0.65 0.95

หมายเหต : (-) ไมสามารถยบย /งไมได

148

149

1. ตรวจสอบการเกดโรคของเช�อจลนทรยในสตวทดลอง (In vivo test)

ตรวจสอบการเกดโรคของเช/อจลนทรย จานวน 15 ไอโซเลทในปลานล (In vivo test) เพ อดอตราการรอดของปลานล เปนระยะเวลา 15 วน พบวา CR1-2, CR10-5 และ CM4-3 มอตราการรอดสงสดเทากน 80 เปอรเซนต และ CR10-7 มอตรารอดต าสด 30 เปอรเซนต เม อเทยบกบชดควบคม

ตารางท' 24 อตราการรอดตาย (เปอรเซนต) ของปลานลเม อฉดเช/อจลนทรยท คดเลอกไดแตละ ไอโซเลท (In vivo test) จานวนปลาเร มตน 10 ตวตอต

โปรไบโอตกส

อตราการรอดตาย

(ตว) (เปอรเซนต)

ปลาปกต 0 0 PBS 4 40

CM4-3 8 80 CM4-6 4 40 CM5-2 7 70 CR1-2 8 80 CR1-4 5 50 CR4-1 4 40 CR7-1 6 60 CR7-8 5 50

CR8-1 6 60

CR8-3 5 50

CR8-9 6 60

CR8-11 6 60

CR10-5 8 80

CR10-7 3 30

CR10-8 4 40

หมายเหต: ปลาปกต = (ไมมการฉดเช/อโปรไบโอตกสเขาไป)

150

ภาพท' 29 แสดงอตราการรอดตาย (เปอรเซนต) ของปลานลเม อฉดเช/อโปรไบโอตกสแตละ ไอโซเลท (In vivo test) จานวนปลาเร มตน 10 ตวตอต

2. การศกษาปฏกรยาการเกดการแตกของเมดเลอดแดง (Blood agar hemolysis)

ทดสอบปฏกรยาการแตกของเซลลเมดเลอดแดง (Hemolysis) จะทาการคดเลอกเช/อท ไมสามารถทาใหเซลลเมดเลอดแดงแตกได ซ งจลนทรยท คดแยกไดท/ง 15 ไอโซเลท ไมสามารถทาใหเมดเลอดแดงแตกตว (Non hemolysis) (ภาพท 30)

ภาพท' 30 ปฏกรยาการแตกของเมดเลอดแดง (Blood agar hemolysis) ของเช/อจลนทรย โปรไบโอตกส

151

3. การตรวจสอบสายพนธแบคทเรย กลม Staphylococci

จากการตรวจวนจฉยเช/อแบคทเรยกลม Staphylococci ท ทาการคดแยกได 4 ไอโซเลท (ตรวจสอบโดยใชลกษณะทางสณฐานวทยา) ไดแก CM4-3, CM4-6, CR8-11 และ CR10-7 ไดผลดงน/ แบคทเรยท ทาการคด แยกไดท/ง 4 ไอโซเลท สามารถเจรญบนอาหารเล/ยงเช/อ Mannitol Salt Agar และทาใหอาหารเปล ยนสได จากอาหารสชมพเปนสเหลอง เน องจากแบคทเรยมการสรางกรดทาให pH ของอาหารเปล ยนไป สรปไดวา ท/ง 4 ไอโซเลท ท ทาการทดสอบเปนแบคทเรยสายพนธ Staphylococcus ท/งหมด (ภาพท 31) แบคทเรยในกลม Staphylococci สวนใหญมกจะเปนแบคทเรยท กอโรคในคน และสตว หรอทาใหอาหารเนาเสย จงไมควรใชแบคทเรยกลมน/ เปนโปรไบโอตกส (ถงแมวา Staphylococcus บางสายพนธ จะใชเปนโปรไบโอตกสกตาม) ตามประกาศกระทรวงสาธารณสข 2554

ภาพท' 31 การทดสอบปฏกรยาของสายพนธแบคทเรย กลม Staphylococci

4. การศกษาสภาวะพเอชท'เหมาะสมในการเจรญ และยบย�งเช�อกอโรค จากการศกษาสภาวะพเอชท เหมาะสม พบวา เช/อจลนทรยท คดเลอกได ท/ง 15 ไอโซเลท ไมสามารถเจรญไดใน pH 4 มเพยง 2 ไอโซเลท ท ไมสามารถเจรญท ระดบ pH 5 โดยสภาวะ pH ท เหมาะสม คอ pH 7 นาอาหารสวนใสท ไดจากการป นเหว ยง ไปทดสอบประสทธภาพการยบย /งเช/อแบคทเรยกอโรค P4 และ P7 พบวา เช/อจลนทรย CR1-2 และ CR4-1 สามารถยบย /งเช/อแบคทเรยกอโรค P4 ได ท ระดบ pH 5 ม Clear zone = 0.60 ซม. และท ระดบ pH 7 ม Clear zone = 0.76 ซม. ท ระดบ pH 8 ม Clear zone = 0.90 ซม. และท ระดบ pH 9 ม Clear zone = 0.63 ซม. และเช/อจลนทรย

152

CM5-2, CR4-1, CR7-1 และ CR10-5 สามารถยบย /งเช/อแบคทเรยกอโรค P7 ได ท ระดบ pH 6 ม Clear zone = 0.92 ซม.ท ระดบ pH 9 ม Clear zone = 1.00 ซม. ท ระดบ pH 7 ม Clear zone = 1.12 ซม. pH 8 ม Clear zone = 0.93 ซม. ท ระดบ pH 9 ม Clear zone = 1.00 ซม.และท ระดบ pH 7 ม Clear zone = 1.00 ซม. ตามลาดบ เช/อจลนทรยโปรไบโอตกสมความสามารถยบย /งเช/อกอโรคเม อในระดบ pH ท แตกตางกน (ภาพท 32 )

ภาพท' 32 การเจรญของแบคทเรยในอาหารเล/ยงเช/อท ระดบพเอชแตกตางกน

5. การทดสอบความสามารถในการเกาะตดของเช�อจลนทรยโปรไบโอตกส

สงเกตการเกาะตดของเช/อจลนทรยโปรไบโอตกส เทยบเปนเปอรเซนตความหนาแนน 100 เปอรเซนต ของการเกาะตดของเช/ อจลนทรยโปรไบโอตกสในหลอดทดลอง พบวา เช/อจลนทรยโปรไบโอตกส CR8-1, CR1-2 และ CR7-8 มการยดเกาะกบผนงหลอดทดลองได 80 เปอรเซนต โดยเช/อโปรไบโอตกสท มการยดเกาะไดนอยท สด ไดแก CR1-4 โดยยดเกาะไดเพยง 30 เปอรเซนต เม อเปรยบเทยบกบชดควบคม (ตารางท 25 และ ภาพท 33)

ตารางท' 25 เปอรเซนตในการเกาะตดของเช/อจลนทรยโปรไบโอตกสในหลอดพลาสตก

เช/อโปรไบโอตกส

CM 5-2

CR 1-2

CR 1-4

CR 4-1

CR 7-1

CR 7-8

CR 8-1

CR 8-3

CR 8-9

CR 10-5

CR 10-8

เปอรเซนตการเกาะตด

40 80 30 70 70 80 80 60 50 70 50

หมายเหต: ทาการทดลองเฉพาะเซลลท มลกษณะเปนรปแทงส/น และแทงยาว

153

ภาพท' 33 การทดสอบประสทธภาพการเกาะตดของจลนทรยโปรไบโอตกสในหลอดทดลอง

การศกษาประสทธภาพการเจรญเตบโตของปลานลโดยใชจลนทรยโปรไบโอตกสเฉพาะถ'น

คดเลอกสายพนธจลนทรยโปรไบโอตกส 3 สายพนธ ท สามารถยบย /งเช/อกอโรคได มประสทธภาพดท สด สามารถเจรญในอาหารท ทนตอกรดไดด (pH ต า) หรอเปนดางไดด (pH สง) สามารถเกาะตดท ผนงหลอดทดลองไดดท สด และไมทาใหปลาตาย โดยทาการคดเลอกเช/อจลนทรยจานวน 3 ไอโซเลท ไดแก CR1-2, CR7-8 และ CR10-5 ทาการเพาะเล/ยงปลานลใน กระชงโดยใหอาหารเมดสาเรจรปท ผสม และไมผสมจลนทรยโปรไบโอตกสแตละชนด (ชดควบคม) แกปลานลเปนระยะเวลา 4 เดอน พบวา

1 การเจรญเตบโตของปลานลในกระชง

1.1 น�าหนกปลา เม อเร มตนทดลองน/ าหนกเฉล ยรวมของปลานลอยในชวง 12.41±0.05 ถง 12.90 ± 0.09 กรม ซ งไมมความแตกตางกนทางสถตกบชดควบคม (P>0.05)เม อส/นสดการทดลองเล/ยงปลานลดวยอาหารเมดสาเรจรปท เสรมดวยจลนทรยโปรไบโอตกสท คดเลอกไว ท/ง 3 สายพนธ และชดควบคม พบวา คาน/ าหนกเฉล ยของปลานลท เสรมจลนทรย โปรไบโอตกส CR7-8 มคาน/าหนกเฉล ยสงท สด 430.39±8.30 กรม โดยอตราการเจรญเตบโต มความแตกตางกนทางสถตอยางมนยสาคญกบชดควบคม (P< 0.05) (ตารางท 26) 1.2 ความยาวปลา เม อเร มตนการทดลองความยาวเฉล ยของปลานลอยในชวง 2.52±0.01 ถง 2.55±0.07 เซนตเมตร ซ งไมมความแตกตางกนทางสถตกบชดควบคม (P>0.05) เม อเพาะเล/ยงเปนเวลา 4 เดอน พบวา คาความยาวของปลานลท เสรมจลนทรย โปรไบโอตกส CR7-8 มคาความยาวเฉล ยสงท สดโดยมคา 10.33±0.14 เซนตเมตร ซ งมความแตกตางกนทางสถตอยางมนยสาคญกบชดควบคม (P<0.05) (ตารางท 26)

154

ตารางท' 26 น/าหนกและความยาวของปลานลท เล/ยงดวยอาหารเมดสาเรจรปท เสรมจลนทรย โปรไบโอตกสในแตละหนวยทดลอง ระยะเวลาการเล/ยง 4 เดอน (Mean±SE)

โปรไบโอตกส น�าหนกเร'มตน(กรม)

น�าหนกสดทาย(กรม)

ความยาวเร'มตน(เซนตเมตร)

ความยาวสดทาย (เซนตเมตร)

Control 12.86±0.10 292.83±10.17d 2.55±0.07 6.60±0.10d

CR1-2 12.41±0.05 367.58±5.64c 2.52±0.02 8.20±0.05c

CR7-8 12.90±0.09 430.39±8.30a 2.47±0.07 10.33±0.14a

CR10-5 12.68±0.05 399.85±8.69b 2.52±0.01 9.36±0.06b

หมายเหต: พยญชนะยกกาลง แสดงความแตกตางอยางมนยสาคญทางสถต (P<0.05)

1.3 อตราการเจรญเตบโตจาเพาะ (SGR) พบวา ในเดอนกนยายน คาSGR ของปลานลท เสรมจลนทรยโปรไบโอตกส CR1-2 มคาสงท สด 5.42±0.22 เปอรเซนตตอวน โดยมความแตกตางกนทางสถตอยางมนยสาคญ (P<0.05) พบวาอตราการเจรญเตบโตในชวงแรกของปลาในทกชดการทดลอง มคา SGR สง หลงจากน/นจะคอยๆ ลดลงเร อยๆ (ตารางท 27)

ตารางท' 27 คาอตราการเจรญเตบโตจาเพาะ (SGR) (เปอรเซนตตอวน) ของปลานลท เล/ ยงดวย

อาหารเมดสาเรจรปท เสรมจลนทรยโปรไบโอตกสในแตละหนวยทดลองระยะเวลาการ เล/ยง 4 เดอน (Mean±SE)

โปรไบโอตกส กนยายน ตลาคม พฤศจกายน ธนวาคม

Control 2.14±0.21dB 1.87±0.11cB 2.85±0.13bA 2.33±0.08dB CR1-2 5.42±0.22aA 3.77±0.08aB 2.96±0.15bC 2.96±0.05cC CR7-8 3.81±0.05cA 3.01±0.01bC 3.84±0.09aA 3.48±0.07aB

CR10-5 4.51±0.08bA 3.65±0.04aB 3.31±0.18bBC 3.23±0.07bC

หมายเหต พยญชนะยกกาลงพมพเลก แสดงความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (P<0.05) ในแตละ ชด การทดลอง (แนวต/ง) พยญชนะยกกาลงพมพใหญ แสดงความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (P<0.05) ในแตละเดอน (แนวนอน)

155

1.4 น�าหนกท'เพ'มข�น (Total biomass increase) น/ าหนกท เพ มข/นของปลานลท เล/ ยงดวนอาหารเมดสาเรจรปท ผสมดวยจลนทรยโปรไบโอตกสท/ง 3 สายพนธ ในแตละชดการทดลอง น/ าหนกปลามคาเพ มสงข/นทกๆ เดอน ต/งแตกนยายนถงธนวาคม เม อพจารณา พบวา CR7-8 ทาใหปลานลมน/ าหนกท เพ มข/นมากท สด เม อส/นสดการทดลอง 418.24±8.22 กรม พบวา อาหารท ผสมโปรไบโอตกส แตละชนด ทาใหปลามน/าหนกเพ มข/นมากกวาชนดท ไมผสมโปรไบโอตกส อยางมนยสาคญ (P<0.05) (ตารางท 28)

ตารางท' 28 คาน/ าหนกท เพ มข/ น ปลานลท เล/ ยงดวยอาหารเมดสาเรจรปท เสรมจลนทรย โปรไบโอตกส ในแตละหนวยทดลอง ระยะเวลาการเล/ยง 4 เดอน (Mean±SE)

โปรไบโอตกส กนยายน ตลาคม พฤศจกายน ธนวาคม

Control 64.21±6.29dC 112.23±6.32cB 256.93±11.60bA 280.34±10.10dA CR1-2 162.63±6.63aE 226.53±4.51aC 266.48±13.34bB 355.31±5.63cA CR7-8 114.3±1.58cE 180.90±0.71bC 345.91±8.40aB 418.24±8.22aA

CR10-5 135.5±2.41bE 219.11±2.36aC 298.05±15.87bB 387.70±8.68bA หมายเหต: พยญชนะยกกาลงพมพเลกแสดงความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (P<0.05) ในแตละชดการ ทดลอง (แนวต/ง) พยญชนะยกกาลงพมพใหญ แสดงความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (P<0.05) ในแตละเดอน (แนวนอน)

1.5 อตราการรอดตาย (%Survival) เม อส/นสดการทดลองเล/ ยงปลานลในกระชง ดวยอาหารเมดสาเรจรปท ผสมดวยจลนทรยโปรไบโอตกส 3 สายพนธ ไดแก CR1-2, CR7-8 และ CR10-5 และชดควบคม เปนเวลา 4 เดอน พบวา คาอตราการรอดตายของปลานลท ผสมจลนทรยโปรไบโอตกส CR1-2 และ CR7-8 มคาอตราการรอดตายสงสดคอ 99.00±0.58 เปอรเซนต รองลงมาคอ ปลาท ผสมดวย CR10-5 และ ชดควบคม เทากบ 93.33±1.33 และ 96.66±1.76 เปอรเซนต ตามลาดบ แตเม อวเคราะหผลทางสถต พบวา อตราการรอดในทกชดการทดลองไมมความแตกตางกนทางสถตอยางมนยสาคญ (P>0.05) ซ งจานวนปลาท ตายเกดจากการบอบช/ าจากการช งน/าหนกสงเกตไดจากปลาตายหลงจากช งน/าหนก 1 วน (ตารางท 14 ) 1.6 อตราการแลกเน�อ (FCR) เม อส/นสดการทดลองเล/ยงปลานลในกระชงดวยอาหารเมดสาเรจรปท เสรมดวยจลนทรยโปรไบโอตกส 3 สายพนธ ไดแก CR1-2, CR7-8 และ CR10-5 และชดควบคม เปนเวลา 4 เดอน พบวา คาอตราการแลกเน/อของปลานลท ไมไดเสรมจลนทรยโปรไบโอตกส (ชดควบคม) มคาอตราการเปล ยนอาหารเปนเน/อสง 2.25±0.04 มความแตกตางกนทางสถตอยางมนยสาคญ (P<0.05) เม อเปรยบเทยบกบปลาท เสรมดวยจลนทรยสายพนธอ นๆ โดยมคาอย

156

ในชวง 1.65±0.01 ถง 1.80±0.02 มความแตกตางกนทางสถตกบชดควบคม (P<0.05) แตไมมความแตกตางภายในชดการทดลอง (ตารางท 29) 1.7 ประสทธภาพการใชโปรตน (PER) เม อส/นสดการทดลองเล/ยงปลานลในกระชง ดวยอาหารเมดสาเรจรปท เสรมดวยจลนทรยโปรไบโอตกสท/ง 3 สายพนธ และชดควบคม เปนเวลา 4 เดอน พบวา ประสทธภาพการใชโปรตนของปลานลท ผสมจลนทรยโปรไบโอตกส CR1-2 มคาประสทธภาพการใชโปรตนสงท สด 0.61±0.04 เปอรเซนต รองลงมาคอ CR7-8, CR10-5 และชดควบคม มคาเทากบ 0.58±0.00, 0.54±0.01 และ 0.49±0.01 เปอรเซนต ตามลาดบ โดย CR1-2 และ CR7-8 มคาประสทธภาพการใชโปรตนสงกวา CR10-5 และชดควบคม อยางมนยสาคญ (P<0.05) 1.8 Productive Protein Value (PPV) เม อส/นสดการทดลองเล/ยงปลานลในกระชง พบวาคา PPV ของปลานลท เสรมจลนทรยโปรไบโอตกส CR1-2 มคา PPV สงท สด 10.11±6.13 อยางไรกตาม PPV ในทกชดการทดลองไมมความแตกตางกนทางสถต (P>0.05) (ตารางท 29) 1.9 Productive Fat Value (PFV) มคาตดลบทกชดการทดลองไมมความแตกตางกนทางสถต (P>0.05) ในการวเคราะหไขมนของเน/อปลานลเร มตนการทดลองไดนาตวอยางของปลานลท/งตว มาทาการวเคราะหหาไขมนเพราะปลานลในระยะเร มตนมขนาดลาตวเลก ไมสามารถนาเน/อปลานลมาทาการวเคราะหหาไขมนได แตเม อส/นสดการทดลองสามารถนาเน/อปลานลมาวเคราะหได ทาใหคาของไขมนเร มตนมคาสงกวาคาส/นสดการทดลอง จงทาใหไมสามารถหาคา (PFV) ได คา PFV จงมคาตดลบ (ตารางท 29)

ตารางท' 29 คาอตราการรอดตาย อตราการแลกเน/อ ประสทธภาพการใชโปรตน Productive Protein Value (PPV) Productive Fat Value (PFV) ของปลานลท เล/ ยงดวยอาหารเมดสาเรจรป ผสมจลนทรยโปรไบโอตกสในแตละหนวยทดลองระยะเวลาการเล/ยง 4 เดอน

หมายเหต : พยญชนะยกกาลง แสดงความแตกตางอยางมนยสาคญทางสถต (P<0.05)

โปรไบโอตกส Survival% FCR PER% PPV% PFV%

Control 96.66±1.76 2.25±0.04a 0.49±0.01b 6.07±2.80 -41.69±3.18

CR1-2 99.00±0.58 1.80±0.02b 0.61±0.04a 10.11±6.13 -40.51±1.23

CR7-8 99.00±0.58 1.65±0.01c 0.58±0.00a 6.69±3.41 -41.93±1.46

CR10-5 93.33±1.33 1.79±0.03b 0.54±0.01ab 6.06±3.74 -41.69±0.25

157

2. การเจรญเตบโตของปลานลในตกระจก

2.1 น�าหนกปลาเฉล'ย น/ าหนกของปลานลท เล/ ยงดวยอาหารผสมดวยจลนทรยโปรไบโอตกส 3 สายพนธ ไดแก CR1-2, CR7-8, CR10-5, PBS และชดควบคม และมการฉดเช/อกอโรคในปลานลท/ง 3 สายพนธ ไดแก P4, P6 และ AH พบวา น/ าหนกปลาเฉล ยตอตวเร มตนการทดลองมคาอยในชวง 37.05±0.48 ถง 37.64±0.48 กรม ซ งไมมความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (P>0.05) และเม อส/นสดการทดลองกพบวา น/าหนกเฉล ยกไมมความแตกตางเชนกน (ตารางท 30)

ตารางท' 30 คาน/าหนกปลาเฉล ย (กรม) ท เล/ยงดวยอาหารเมดสาเรจรปท ผสมจลนทรยโปรไบโอตกส และมการฉดเช/อกอโรคในปลานล ในแตละหนวยทดลอง

เช�อกอโรค โปรไบโอตกส

Control PBS CR1-2 CR7-8 CR10-5

กอนการทดลอง P4 37.50±0.48 37.18±0.13 37.54±0.18 37.37±0.21 37.30±0.15 P6 37.50±0.48 37.18±0.13 37.64±0.48 37.10±0.02 37.24±0.14 AH 37.50±0.48 37.18±0.13 37.05±0.48 37.10±0.02 37.56±0.14

หลงการทดลอง P4 38.66±0.47 38.48±0.51 38.61±0.13 37.47±0.69 38.36±0.20 P6 38.66±0.47 38.48±0.51 38.21±0.70 38.66±0.44 38.91±0.51 AH 38.66±0.47 38.48±0.51 37.85±0.28 38.62±0.22 37.88±0.87

2.2 ความยาวปลา ความยาวปลาเฉล ยตอตว ในขณะเร มตนการทดลองมคาอยในชวง 13.99±0.05 ถง 14.05±0.10 เซนตเมตร พบวา ซ งไมมความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตในแตละชดการทดลอง (P>0.05) และเม อส/นสดการทดลอง ความยาวปลาเฉล ยตอตวมคาอยในชวง 14.41±0.49 ถง 15.33±0.18 เซนตเมตร ซ งไมมความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถตเชนกน (ตารางท 31)

158

ตารางท' 31 ความยาวปลาเฉล ย (เซนตเมตร) ท เล/ยงดวยอาหารเมดสาเรจรปท ผสมจลนทรย โปรไบโอตกส และมการฉดเช/อกอโรคในปลานลในแตละหนวยทดลองระยะเวลาการ เล/ยง 6 สปดาห (Mean±SE)

เช�อกอโรค โปรไบโอตกส

Control PBS CR1-2 CR7-8 CR10-5

กอนการทดลอง P4 13.51±0.28 13.44±0.30 13.99±0.05 13.99±0.05 14.05±0.10 P6 13.51±0.28 13.44±0.30 13.80±0.01 13.87±0.03 13.71±0.14 AH 13.51±0.28 13.44±0.30 13.86±0.20 13.46±0.19 13.69±0.25

หลงการทดลอง

P4 14.81±0.31 14.41±0.49 14.91±0.11 14.95±0.11 15.08±0.33 P6 14.81±0.31 14.41±0.49 15.33±0.18 15.13±0.10 14.99±0.21 AH 14.81±0.31 14.41±0.49 15.25±0.13 14.86±0.13 14.65±0.47

2.3 อตราการเจรญเตบโตจาเพาะตอตว (SGR) อตราการเจรญเตบโตจาเพาะของปลานลท เล/ ยงดวยอาหารผสมดวยจลนทรยโปรไบโอตกส 3 สายพนธไดแก CR1-2, CR7-8, CR10-5, PBS และชดควบคม และมการฉดเช/อกอโรคในปลานล 3 สายพนธ ไดแก P4, P6 และ AH พบวา เม อส/นสดการทดลอง อตราการเจรญเตบโตจาเพาะของปลานล มคาอยในชวง 0.007±0.017 ถง 0.036±0.007 กรมตอวน ซ งในแตละชดการทดลองไมมความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (P>0.05) (ตารางท 32)

ตารางท' 32 อตราการเจรญเตบโตจาเพาะ (กรมตอวน) ของปลานลท เล/ยงดวยอาหารเมดสาเรจรปท ผสมจลนทรยโปรไบโอตกส และมการฉดเช/อกอโรคในปลานล ในแตละหนวยทดลอง ระยะเวลาการเล/ยง 6 สปดาห (Mean±SE)

เช�อกอโรค โปรไบโอตกส

Control PBS CR1-2 CR7-8 CR10-5

P4 0.026±0.003 0.030±0.010 0.023±0.007 0.003±0.012 0.023±0.009 P6 0.026±0.003 0.030±0.010 0.013±0.012 0.020±0.012 0.036±0.007 AH 0.026±0.003 0.030±0.010 0.018±0.009 0.026±0.001 0.007±0.017

159

2.4 อตราการรอด (เปอรเซนต) พบวา อตราการรอดของปลานลท เล/ ยงดวยอาหารผสมดวยจลนทรยโปรไบโอตกส ท/ง 3 สายพนธมอตราการรอด ไมมความแตกตางกน (P>0.05) แตเม อเปรยบเทยบกบชดควบคมท มการฉดเช/อกอโรคเขาไป (Control P) พบวา อตราการรอดมความแตกตางกนอยางมนยสาคญ (P<0.05) โดยชด Control P ปลานลหลงจากฉดเช/อกอโรค ตายท/งหมดหลงจากฉดเช/อเปนระยะเวลา 4 วน (ตารางท 33)

ตารางท' 33 อตราการรอดของปลานลท เล/ยงดวยอาหารเมดสาเรจรปท ผสมจลนทรยโปรไบโอตกสและมการฉดเช/อกอโรคในปลานล ในแตละหนวยทดลองระยะเวลาการเล/ยง 6 สปดาห (Mean±SE)

เช�อกอโรค โปรไบโอตกส

P4 P6 AH

Control 66.66±8.33 a 66.66±8.33 a 66.66±8.33 a Control P 0.00±0.00 b 0.00±0.00 b 0.00±0.00 b

PBS 66.66±8.33 a 66.66±8.33 a 66.66±8.33 a CR1-2 75.00±0.00 a 75.00±0.00 a 75.00±0.00 a CR7-8 83.33±8.33 a 75.00±0.00 a 75.00±0.0 a Cr10-5 66.66±8.33 a 75.00±0.00 a 66.66±8.33 a

หมายเหต : พยญชนะยกกาลงตวพมพเลกแสดงความแตกตางกนทางสถตอยางมนยสาคญ (P<0.05) ใน (แนวต/ง)

2.5 อตราการแลกเน�อ (FCR) อตราการแลกเน/อของปลานลท เล/ ยงดวยอาหารผสมดวยจลนทรยโปรไบโอตกส CR10-5 ท ฉดเช/อกอโรค P4 และ AH มคาอยท 1.93±0.03 กรมตอวน มความแตกตางกบ PBS และชดควบคมอยางมนยสาคญทางสถต (P<0.05) สวน (P6) พบวา คา FCR ของปลานลท เล/ยงดวยอาหารผสม PBS มคา FCRสง 2.25±0.075 มความแตกตางกนทางสถตกบชดการทดลอง (P<0.05) แตไมมความแตกตางกบชดควบคม (P>0.05) และ AH พบวา คา FCR ของปลานลท เล/ ยงดวยอาหารผสมดวยจลนทรยโปรไบโอตกส CR1-2 และ CR10-5 มคา FCR ต า 1.93±0.029 มความแตกตางกบ PBS และชดควบคม มความแตกตางอยางมนยสาคญทางสถต (P<0.05) (ตารางท 34)

160

ตารางท' 34 อตราการแลกเน/อ (FCR) กรมตอวน ปลานลท เล/ยงดวยอาหารเมดสาเรจรปท ผสม จลนทรยโปรไบโอตกส และมการฉดเช/อกอโรคในปลานล ในแตละหนวยทดลอง ระยะเวลาการเล/ยง 6 สปดาห (Mean±SE)

เช�อกอโรค โปรไบโอตกส

Control PBS CR1-2 CR7-8 CR10-5

P4 2.11±0.04abA 2.25±0.08aA 2.01±0.04bcA 1.96±0.05bcA 1.93±0.03cA P6 2.11±0.04abA 2.25±0.08aA 1.96±0.01bA 1.94±0.03bA 1.94±0.09bA AH 2.11±0.04abA 2.25±0.08aA 1.93±0.02cA 1.98±0.06bcA 1.93±0.03cA

2.6 ประสทธภาพกรใชโปรตน (PER) พบวา ประสทธภาพการใชโปรตนมคาอยในชวง 0.15±0.013 ถง 0.20±0.025 เปอรเซนต ซ งไมมความแตกตางกนทางสถตอยางมนยสาคญ (P>0.05) กบชดควบคม (ตารางท 35)

ตารางท' 35 คาประสทธภาพการใชโปรตน ของปลานลท เล/ยงดวยอาหารเมดสาเรจรปท ผสม จลนทรโปรไบโอตกส และมการฉดเช/อกอโรคในปลานล ในแตละหนวยทดลอง ระยะเวลาการเล/ยง 6 สปดาห (Mean±SE)

เช�อกอโรค โปรไบโอตกส

Control PBS CR1-2 CR7-8 CR10-5

P4 0.18±0.032 0.19±0.044 0.16±0.003 0.16±0.003 0.16±0.003 P6 0.18±0.032 0.19±0.044 0.15±0.013 0.17±0.003 0.17±0.003 AH 0.18±0.032 0.19±0.044 0.20±0.025 0.17±0.006 0.20±0.025

2.7 น�าหนกท'เพ'มข�น (Total biomass increase) พบวา น/ าหนกท เพ มข/นตอตว มคาอยในชวง 0.50±0.30 ถง 1.15±0.08 กรม ซ งไมมความแตกตางกนกบชดควบคม (P>0.05) (ตารางท 36)

161

ตารางท' 36 คาน/าหนกท เพ มข/นตอตว ของปลาท เล/ยงดวยอาหารเมดสาเรจรปท ผสมจลนทรย โปรไบโอตกส และมการฉดเช/อกอโรคในปลานล ในแตละหนวยทดลอง

เช�อกอโรค โปรไบตกส

Control PBS CR1-2 CR7-8 CR10-5

P4 1.15±0.08 0.99±0.68 1.08±0.28 1.16±0.37 0.87±0.25 P6 1.15±0.08 0.99±0.68 0.65±0.15 0.50±0.30 1.05±0.16 AH 1.15±0.08 0.99±0.68 0.97±0.09 0.86±0.34 0.61±0.18

2.8 Productive Protein Value (PPV) พบวาคา PPV มอยในชวง -5.07±3.31 ถง 4.36±3.73 เปอรเซนต ซ งไมมความแตกตางกนทางสถตอยางมนยสาคญ (P>0.05) (ตารางท 37) 2.9 Productive Fat Value (PFV) พบวาคา PFV มคาอยในชวง 12.50±3.57 ถง 19.68±4.02 เปอรเซนต ซ งไมมความแตกตางกนกบชดควบคม (P>0.05) (ตารางท 38)

ตารางท' 37 Productive Protein Value (PPV) ปลานลท เล/ยงดวยอาหารเมดสาเรจรปท ผสม จลนทรย โปรไบโอตกส และมการฉดเช/อกอโรคในปลานลในแตละหนวยทดลอง

เช�อกอโรค โปรไบโอตกส

Control PBS CR1-2 CR7-8 CR10-5

P4 0.65±3.17 -0.93±6.36 -5.07±3.31 -3.14±3.79 -4.60±3.64 P6 0.65±3.17 -0.93±6.36 -4.14±4.73 -0.40±3.63 4.36±3.73 AH 0.65±3.17 -0.93±6.36 0.28±3.13 -2.30±0.45 -5.44±1.24

ตารางท' 38 Productive Fat Value (PFV) ปลานลท เล/ยงดวยอาหารเมดสาเรจรปท ผสมจลนทรย โปรไบโอตกส และมการฉดเช/อกอโรคในปลานล ในแตละหนวยทดลองระยะเวลาการ เล/ยง 6 สปดาห (Mean±SE)

เช�อกอโรค โปรไบโอตกส

Control PBS CR1-2 CR7-8 CR10-5

P4 17.65±4.51 13.60±1.08 13.00±1.80 18.90±2.03 17.23±1.14 P6 17.65±4.51 13.60±1.08 18.31±0.94 14.87±1.15 19.68±4.02 AH 17.65±451 13.60±1.08 12.08±0.60 14.07±0.57 12.50±3.57

162

การวเคราะหคณภาพน�าบางประการ

1. คณภาพน�าในบอเล�ยงปลานลในกระชง

1.1 อณหภมน�า ในบอเพาะเล/ยงปลานลท เล/ ยงดวยอาหารเมดสาเรจรปท เสรมดวยจลนทรยโปรไบโอตกส 3 สายพนธ ไดแก CR1-2, CR7-8 และ CR10-5 และชดควบคม พบวาคาอณหภมน/ าในระหวางเดอนกนยายนถงธนวาคม มคาอยในชวง 28.36±0.08 ถง 31.28±0.08 อณหภมน/ าเร มสงข/นในเดอนตลาคมมความแตกตางกนทางสถตอยางมนยสาคญ (P<0.05) เพราะในชวงเดอนตลาคมเปนชวงปรบเปล ยนฤดกาลจากฤดรอน และหนาว และอณหภมน/าลดลงอยางมนยสาคญทางสถต (P>0.05) ในเดอนพฤศจกายนจนส/นสดการทดลอง (ตารางท 39)

ตารางท' 39 คาอณหภมน/า (องศาเซลเซยส) ของปลานลท เล/ยงดวยอาหารเมดสาเรจรปท ผสม จลนทรยโปรไบโอตกสในแตละหนวยทดลอง ระยะเวลาการเล/ยง 4 เดอน (Mean±SE)

โปรไบโอตกส กนยายน ตลาคม พฤศจกายน ธนวาคม

Control 29.24±0.05bB 31.00±0.06bA 28.68±0.05aC 28.66±0.12aC CR1-2 29.22±0.08bB 31.28±0.08aA 28.83±0.05aC 28.67±0.11aC CR7-8 29.71±0.09aA 30.55±0.09cA 28.87±0.14aB 28.39±0.07aC

CR10-5 29.89±0.07aA 29.93±0.09dA 28.59±0.05aA 26.26±2.13aB

1.2 ความเปนกรด–ดาง (pH) ในบอเพาะเล/ ยงปลานล พบวา คา pH เร มตนในเดอนกนยายน และเดอนธนวาคม คา pH ไมมความแตกตางกนกนกบชดควบคม คา pH อยในชวง 7.48±0.02 ถง 7.55±0.00 และ 7.45±0.02 ถง 7.52±0.05 สวนในเดอนตลาคม และพฤศจกายน มความแตกตางกนกบชดการทดลอง (P<0.05) แตไมมความแตกตางกนกบชดควบคม (P>0.05)

ตารางท' 40 ความเปนกรด - ดาง (pH) ของปลานลท เล/ยงดวยอาหารเมดสาเรจรปท เสรมจลนทรย โปรไบโอตกส ในแตละหนวยทดลอง ระยะเวลาการเล/ยง 4 เดอน (Mean±SE)

โปรไบโอตกส กนยายน ตลาคม พฤศจกายน ธนวาคม

Control 7.55±0.06aB 7.96±0.08aA 7.65±0.05bB 7.46±0.03aB CR1-2 7.48±0.02aB 7.73±0.07abA 7.60±0.09bB 7.51±0.04aB CR7-8 7.48±0.11aB 7.65±0.09bB 8.09±0.09aA 7.52±0.05aB

CR10-5 7.51±0.01aC 7.71±0.10abB 7.86±0.10abA 7.45±0.02aC

163

1.3 ออกซเจนท'ละลายในน�า (DO) mg/l ในบอเพาะเล/ ยงปลานล พบวา คาออกซเจนท ละลายในน/ า ตลอดระยะเวลาการทดลอง มคาอยในชวง 3.83±0.03 ถง 8.06±0.18 อณหภมน/ าเพ มข/น และลดลงตามสภาพอากาศในแตละวน ในเดอนตลาคมสภาพอากาศรอน ในชดควบคม อยใกลกบทางน/าเขา กระแสน/าท ไหลเขามาทาใหน/ าบรเวณกระชง ชดควบคม มคา DO สงกวาชดการทดลองอ นๆ ประกอบกบบรเวณกระชงมการเจรญของแพลงกตอนพชมากกวาชดการทดลองอ น สงผลใหคา DO สงข/น (ตารางท 41)

ตารางท' 41 ออกซเจนท ละลายในน/าในบอเล/ยงปลานลท เล/ยงดวยอาหารเมดสาเรจรปท ผสม จลนทรยโปรไบโอตกสในแตละหนวยทดลอง ระยะเวลาการเล/ยง 4 เดอน (Mean±SE)

1.4 คาความเปนดาง (Alkalinity) ในบอเพาะเล/ยงปลานล พบวา มคาอยในชวง 22.16±0.58 ถง 56.54±0.49 (mg/l) มความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (P<0.05) คาความเปนดางเร มมความแตกตางกนต/งแตสองเดอนแรกของการทดลอง และเร มมคาความเปนดางสงข/นในเดอนพฤศจกายนจนถงส/นสดการทดลอง (ตารางท 42)

ตารางท' 42 ความเปนดาง (Alkalinity) mg/l ในบอเล/ยงปลานลท เล/ยงดวยอาหารเมดสาเรจรปทเสรม จลนทรยโปรไบโอตกสในแตละหนวยทดลองระยะเวลาการเล/ยง 4 เดอน

โปรไบโอตกส กนยายน ตลาคม พฤศจกายน ธนวาคม

Control 29.36±0.11bD 46.59±0.52 aC 56.54±0.49 aA 48.44±0.51cB

CR1-2 32.22±0.07aD 46.22±0.55 aC 52.02±1.02bB 55.54±0.21aA

CR7-8 22.16±0.58dD 39.55±0.26cC 55.43±1.06aA 52.25±0.88bB

CR10-5 27.13±0.22cC 42.04±0.22bB 51.12±0.17bA 51.47±0.31bA

โปรไบโอตกส กนยายน ตลาคม พฤศจกายน ธนวาคม

Control 4.90±0.26aC 8.06±0.18 aA 6.46±0.19 aB 6.86±0.09 aB

CR1-2 3.83±0.03bC 5.43±0.23 bB 6.16±0.09 aA 6.33±0.07 bA

CR7-8 4.73±0.09 aC 5.40±0.10 bB 4.60±0.06 bA 6.16±0.12 bA CR10-5 4.96±0.09 aC 5.63±0.27 bB 6.20±0.06 aC 6.50±0.15 bA

164

1.5 แอมโมเนย (NH3) ปรมาณแอมโมเนยในบอเพาะเล/ ยงปลานล พบวา มคาอยในชวง 0.0294±0.001 ถง 0.0066±0.000 mg/l ในแตละชดการทดลองมความแตกตางกนทางสถตอยางมนยสาคญ (P<0.05) ต/งแตสามเดอนแรกของการทดลอง และแอมโมเนยมคาสงสดในเดอนตลาคม และเร มลดลงในเดอนธนวาคม (ตารางท 43)

ตารางท' 43 ปรมาณแอมโมเนยในบอเล/ยงปลานลท เล/ยงดวยอาหารเมดสาเรจรปท ผสมจลนทรย โปรไบโอตกส ในแตละหนวยทดลอง ระยะเวลาการเล/ยง 4 เดอน (Mean±SE)

โปรไบโอตกส กนยายน ตลาคม พฤศจกายน ธนวาคม

Control 0.013±0.0005bB 0.029±0.0017aA 0.014±0.0000 abB 0.011±0.0056aB

CR1-2 0.013±0.0018bA 0.023±0.0005bA 0.015±0.0001aA 0.007±0.0001aA

CR7-8 0.013±0.0005bB 0.025±0.0005 bA 0.009±0.0030bBC 0.006±0.0002aC

CR10-5 0.019±0.0009aB 0.023±0.0004 bA 0.015±0.0008aC 0.007±0.0000aD

หมายเหต พยญชนะยกกาลงตวพมพเลก แสดงความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (P<0.05) ใน (แนวต/ง) พยญชนะยกกาลงตวพมพใหญแสดงความแตกตางกนอยางมนยสาคญทาง สถต (P<0.05) ใน (แนวนอน) 2. ศกษาความสมพนธระหวางการเจรญเตบโต และคณภาพน/าในบอเล/ยงปลานลในกระชง

ศกษาความสมพนธระหวางการเจรญเตบโตของปลานล และคณภาพน/ าในบอเพาะเล/ยงปลานลท เล/ ยงดวยอาหารสาเรจรปผสมจลนทรยโปรไบโอตกสในระหวางเดอนกนยายนถงธนวาคม 2555 โดยการวเคราะหความสมพนธหลายตวแปร (Multi variate analysis) โดยใชโปรแกรม MVSP Version 3.1 สามารถสรางกราฟการกระจาย (Scatter plot) (ภาพท 17 ) โดย Axis 1 (แกน x) และ Axis 2 (แกน y) โดยคา Eigen value ของท/งสองแกนมคาเทากบ 5.836 และ 1.663 โดยมคาเปอรเซนต ความแปรปรวนรวมท/งสองแกนเทากบ 68.18 เปอรเซนต ซ งเราสามารถจดกลมความสมพนธของแตละชดการทดลอง ในการเกบตวอยางแตละคร/ ง ไดออกเปน 3 กลม ดงน/ โดยพบวา กลมท 1 มความสมพนธเชงบวกกบ SGR, FCR, Total Biomass increase, weight, Long, Alkalinity และ DO สมาชกในกลมท 2 มความสมพนธเชงบวก กบ NH3, Temperature และเปอรเซนตอตราการรอด ในขณะท กลมท 3 มความสมพนธเชงลบกบกลมท 1 และ 2 จากขอมลดงกลาว จดกลม (Cluster analysis) โดยสรางเปน Dendogram UPGMA ไดดง (ภาพท 34)

165

ภาพท' 34 กราฟการกระจาย (Scatter plot) แสดงความสมพนธระหวางการเจรญเตบโต และคณภาพน/าในกระชงระหวางเดอนกนยายนถงธนวาคม 2555

1

2

3

165

166

3. คณภาพน�าบางประการในตกระจก

3.1 อณหภมน�า อณหภมน/ าในตปลานลทดลองท เล/ ยงดวยอาหารเมดสาเรจรปท เสรมดวยจลนทรยโปรไบโอตกส 3 สายพนธ ไดแก CR1-2, CR7-8, CR10-5, PBS และชดควบคม และมการฉดเช/อกอโรคในปลานล P4, P6 และ AH พบวา อณหภมน/ ามคาอยในชวง 27.86±0.035 ถง 28.03±0.03 องศาเซลเซยส มความแตกตางกนทางสถตอยางมนยสาคญ (P<0.05) อณหภมมคาสงในชดการทดลอง CR7-8 (ตารางท 44)

ตารางท' 44 อณหภมน/า (องศาเซลเซยส) ในตปลานลทดลองท เล/ยงดวยอาหารเมดสาเรจรปท ผสม จลนทรยโปรไบโอตกส และมการฉดเช/อกอโรคในปลานลในแตละหนวยทดลอง

เช�อกอโรค โปรไบโอตกส

Control PBS CR1-2 CR7-8 CR10-5 P4 27.90±0.57aA 27.86±0.08aA 27.96±0.03aA 28.00±0.11aA 27.80±0.05aA P6 27.90±0.57aA 27.86±0.08aA 27.96±0.03aA 27.86±0.03aA 27.93±0.06aA AH 27.90±0.57abA 27.86±0.08abA 27.86±0.06abA 28.03±0.03aA 27.76±0.03bA

3.2 ความเปนกรด - ดาง (pH) พบวาความเปนกรด-ดาง มคาอยในชวง 7.95±0.10 ถง 8.29±0.07 ในชดการทดลอง CR10-5 เช/อกอโรคท/ง 3 ไมมความแตกตางกนทางสถตอยางมนยสาคญ (P>0.05) (ตารางท 45)

ตารางท' 45 คาความเปนกรด-ดาง (pH) ในตปลานลทดลองท เล/ยงดวยอาหารเมดสาเรจรปท ผสมจลนทรยโปรไบโอตกส และมการฉดเช/อกอโรคในปลานล ในแตละหนวยทดลอง

เช�อกอโรค โปรไบโอตกส

Control PBS CR1-2 CR7-8 CR10-5

P4 8.09±0.02aA 8.00±0.01aA 7.98±0.03aA 8.02±0.01aA 8.10±0.08aA P6 8.09±0.02abA 8.00±0.01bA 8.11±0.07abA 8.10±0.08abA 8.29±0.07aA AH 8.09±0.02aA 8.00±0.01aA 7.95±0.10aA 8.10±0.07aA 8.12±0.05aA

หมายเหต: พยญชนะยกกาลงพมพเลกแสดงความแตกตางกนทางสถตอยางมนยสาคญ (P<0.05) (แนวนอน) พยญชนะยกกาลงพมพใหญแสดงความแตกตางกนทางสถตอยางมนยสาคญ (P<0.05) (แนวต/ง)

167

3.3 ออกซเจนท'ละลายน�า (DO) ในน/ าตปลานลทดลองท เล/ ยงดวยอาหารเมดสาเรจรปท เสรมดวยจลนทรยโปรไบโอตกส 3 สายพนธ ไดแก CR1-2, CR7-8, CR10-5 PBS และชดควบคม และมการฉดเช/อกอโรคในปลานล P4, P6 และAH พบวา ออกซเจนท ละลายในน/ า มคาอยในชวง 8.29±0.07 ถง 8.61±0.05 ในชดการทดลอง PBS และ CR10-5 เช/อกอโรคท/ง 3 ไมมความแตกตางกนทางสถตอยางมนยสาคญ (P>0.05) (ตารางท 46)

ตารางท' 46 ปรมาณออกซเจนท ละลายน/า (DO) ในตปลานลทดลองท เล/ยงดวยอาหารเมดสาเรจรปท ผสมจลนทรยโปรไบโอตกส และมการฉดเช/อกอโรคในปลานล ในแตละหนวยทดลอง

เช�อกอโรค โปรไบโอตกส

Control PBS CR1-2 CR7-8 CR10-5

P4 8.47±0.02aA 8.60±0.03aA 8.47±0.09aA 8.41±0.06aA 8.61±0.05aA P6 8.47±0.02abA 8.60±0.03aA 8.37±0.04bcA 8.32±0.05cA 8.54±0.02aA AH 8.47±0.02abA 8.60±0.03aA 8.48±0.07abA 8.51±0.10abA 8.29±0.07aB

หมายเหต พยญชนะยกกาลงพมพเลกแสดงความแตกตางกนทางสถตอยางมนยสาคญ (P<0.05) (แนวนอน) พยญชนะยกกาลงพมพใหญแสดงความแตกตางกนทางสถตอยางมนยสาคญ (P<0.05) (แนวต/ง)

3.4 Alkalinity (ความเปนดาง) พบวาคาความเปนดางของน/ าในตทดลองมคาอยในชวงระหวาง 62.73±0.71 ถง 60.90±0.60 มลลกรมตอลตร (ตารางท 47)

ตารางท' 47 คาความเปนดางของน/าในตปลานลทดลองท เล/ยงดวยอาหารเมดสาเรจรปท ผสมจลนทรยโปรไบโอตกส และมการฉดเช/อกอโรคในปลานลในแตละหนวยทดลอง

เช�อกอโรค โปรไบโอตกส

Control PBS CR1-2 CR7-8 CR10-5

P4 61.86±0.06aA 62.06±0.28aA 62.73±0.71aA 62.16±0.69aA 61.25±0.15aA P6 61.86±0.06aA 62.06±0.28aA 61.63±0.27abA 62.36±0.14aA 60.90±0.60aA AH 61.86±0.06abA 62.06±0.28abA 61.73±0.57abA 62.80±0.75aA 61.10±0.30bA

หมายเหต พยญชนะยกกาลงพมพเลกแสดงความแตกตางกนทางสถตอยางมนยสาคญ (P<0.05) (แนวนอน) พยญชนะยกกาลงพมพใหญแสดงความแตกตางกนทางสถตอยางมนยสาคญ (P<0.05) (แนวต/ง)

168

3.5 แอมโมเนย (NH3) พบวาปรมาณแอมโมเนยมคาอยในชวง 0.006±0.0002 ถง 0.009±0.0001 มลลกรมตอลตร มความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (P<0.05) (ตารางท 48)

ตารางท' 48 คาแอมโมเนยของน/าในตปลานลทดลองท เล/ยงดวยอาหารเมดสาเรจรปท ผสมจลนทรย โปรไบโอตกส และมการฉดเช/อกอโรคในปลานล ในแตละหนวยทดลอง

โปรไบโอตกส เช�อกอโรค

P4 P6 AH

Control 0.006±0.0002bA 0.006±0.0002 bA 0.006±0.0002dA PBS 0.008±0.0003aA 0.008±0.0003 aA 0.008±0.0003bA

CR1-2 0.007±0.0000abB 0.006±0.0002 bC 0.009±0.0001 aA CR7-8 0.007±0.0006 abA 0.007±0.0005abA 0.007±0.0001dcA

CR10-5 0.007±0.0002abA 0.007±0.0003 abA 0.007±0.0001bcA

สวนประกอบทางโภชนาการ

1. เน�อปลานลท'เล�ยงในกระชง

1 .1 ความช�น คาความช/นเร มตนการทดลองมความแตกตางกนทางสถต (P<0.05) กบความช/นเม อส/นสดการทดลองโดยมคาความช/นเร มตนอยในชวง 3.23±0.02 ถง 3.29±0.01 เปอรเซนต ไมมความแตกตางกนทางสถตกบชดควบคม (P>0.05) และเม อส/นสดการทดลอง มคาความช/นอยในชวง 1.95±0.11 ถง 2.88±0.09 เปอรเซนต ไมมความแตกตางกนทางสถตกบชดควบคม (P>0.05) เน องจากใชเฉพาะเน/อปลามาใชในการวเคราะหและมหนง เกลด กระดกช/นเลกตดปะปนไปกบเน/อปลา (ตารางท 49) 1.2 เถา ปรมาณเถาเร มตนทดลองมความแตกตางกนทางสถต (P<0.05) กบเถาเม อส/นสดการทดลอง โดยมคาเถาเร มตนอยในชวง 32.73±0.29 ถง 33.26±0.06 เปอรเซนต ไมมความแตกตางกนทางสถตกบชดควบคม (P>0.05) และเม อส/นสดการทดลอง มคาเถาอยในชวง 40.96±0.83 ถง 37.48±0.11 เปอรเซนต ความแตกตางกนภายในชดการทดลอง (P<0.05) แตไมมความแตกตางกบชดควบคม (P>0.05) เน องใชเฉพาะเน/อปลามาใชในการวเคราะหและมหนง เกลด กระช/นเลกตดปะปนไปกบเน/อปลา (ตารางท 49)

169

1.3 ไขมน ปรมาณไขมนในตวปลานลทดลองท/งตวท บดผง พบวา ไขมนเร มตนการทดลองมความแตกตางกนทางสถต (P<0.05) กบไขมนในเน/อปลานลเม อส/นสดการทดลอง โดยมคาไขมนเร มตนอยในชวง24.11±0.60 ถง 24.67±0.14 เปอรเซนต ไมมความแตกตางกนทางสถตกบชดควบคม (P>0.05) และเม อส/นสดการทดลอง มคาไขมนลดลงอยในชวง 14.02±0.39 ถง 14.54±0.07 เปอรเซนต ไมมความแตกตางกนทางสถตกบชดควบคม (P>0.05) เพราะใชเฉพาะเน/อปลามาใชในการวเคราะหและมหนง เกลด กระช/นเลกตดปะปนไปกบเน/อปลา (ตารางท 49) 1.4 เย'อใย เปอรเซนตเย อใยเร มตนการทดลองมความแตกตางกนทางสถต (P<0.05) กบเปอรเซนตเย อใยในเน/ อปลานล เม อส/ นสดการทดลอง โดยมคาเย อใยเร มตนสงอยในชวง 49.24±0.38 ถง 51.38±1.26 เปอรเซนต ไมมความแตกตางกนทางสถตกบชดควบคม (P>0.05) และเม อส/นสดการทดลอง มคาเย อใยลดลงอยในชวง 23.74±1.22 ถง 25.71±2.95 เปอรเซนต ไมมความแตกตางกนทางสถตกบชดควบคม (P>0.05) เน องจากใชเฉพาะเน/อปลามาใชในการวเคราะหและมหนง เกลด กระช/นเลกตดปะปนไปกบเน/อปลา (ตารางท 49) 1.5 โปรตน เปอรเซนตโปรตนของปลานลในขณะเร มตนการทดลองมคาใกลเคยงกน มคาอยในชวง 28.00±0.00 ถง 29.40±0.81 เปอรเซนต ไมมความแตกตางกนในแตละชดการทดลองเปอรเซนต โปรตนในเน/อปลาเม อส/นสดการทดลองมคาสงข/น พบวา ในชดการทดลองท เสรมดวย CR1-2 และ CR10-5 มคาความแตกตางกบชดอ นๆ อยางมนยสาคญ (P<0.05) (ตารางท 49)

2 เน�อปลานลท'เล�ยงในตกระจก

2.1 ความช�น (เปอรเซนต) ในเน/อปลานลทดลอง ท เล/ยงดวยอาหารเมดสาเรจรปท ผสมดวยจลนทรยโปรไบโอตกส 3 สายพนธ ไดแก CR1-2, CR7-8, CR10-5, PBS และชดควบคม และมการฉดเช/อกอโรคในปลานล P4, P6 และ AH พบวา คาความช/นเร มตนการทดลองมคาอยระหวาง 7.08±0.41 ถง 4.00±0.00 เปอรเซนต และเม อส/นสดการทดลอง มคาอยในชวง5.90±0.40 ถง 3.10±0.23 เปอรเซนต ซ งมความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (P<0.05) (ตารางท 50) 2.2 เถา (เปอรเซนต) พบวา ปรมาณเถาในเน/อปลานลทดลองท/งตวท บดผงในขณะเร มตนการทดลอง มคาอยระหวาง 18.22±0.80 ถง 20.00±0.00 เปอรเซนต และเม อส/นสดการทดลอง พบวา มคาอยระหวาง 39.49±1.50 ถง 43.11±1.29 เปอรเซนต ซ งมความแตกตางกนอยางมนยสาคญ (P<0.05) (ตารางท 51) 2.3 ไขมน (เปอรเซนต) ในเน/อปลานลทดลองในขณะเร มตนการทดลองมคาอยในชวง 14.83±0.12 ถง 15.44±0.16 เปอรเซนต และเม อส/นสดการทดลอง พบวา มคาอยในชวง16.88±0.17 ถง 18.23±0.13 เปอรเซนต ซ งมความแตกตางกนอยางมนยสาคญในแตละชดการทดลอง (P<0.05)

170

ตารางท' 49 เปอรเซนตความช/น เถา ไขมน เย อใย โปรตน ของเน/อปลานลท เล/ยงดวยอาหารเมด สาเรจรปท เสรมจลนทรยโปรไบโอตกสแตละชนดในแตละหนวยทดลอง

คณคาทางโภชนาการของเน�อปลานลทดลอง

โปรไบโอตกส ความช�น% เถา% ไขมน % เย'อใย% โปรตน %

กอนการทดลอง Control 3.23±002 a 32.73±0.29 c 24.11±0.60 a 51.38±1.26 a 28.00±0.00 b

CR1-2 3.24±0.01 a 33.26±0.06 c 24.30±0.26 a 49.24±0.38 a 28.00±0.81 b

CR7-8 3.29±0.01 a 33.20±0.11 c 24.42±0.12 a 49.51±0.33 a 28.46±0.93 ab

CR10-5 3.28±0.02 a 33.06±0.40 c 24.67±0.14 a 49.97±0.18 a 29.40±0.81 ab หลงการทดลอง

Control 2.88±0.09 b 40.32±0.25 a 14.02±0.39 b 24.54±1.85 b 29.82±0.84 ab

CR1-2 2.77±0.06 b 37.48±0.11 b 14.45±0.33 b 25.71±2.95 b 31.03±1.39 a

CR7-8 1.95±0.11 c 38.91±2.13 ab 14.18±0.29 b 23.74±1.22 b 30.47±0.81 ab

CR10-5 2.04±0.11 c 40.96±0.83 a 14.54±0.07 b 24.00±1.32 b 31.22±0.64 a

ตารางท' 50 คาความช/นในเน/อปลานลทดลองท เล/ยงดวยอาหารเมดสาเรจรปท ผสมจลนทรย โปรไบโอตกส และมการฉดเช/อกอโรคในแตละหนวยทดลอง

เช�อกอโรค โปรไบโอตกส

Control PBS CR1-2 CR7-8 CR10-5

กอนการทดลอง

P4 7.08±0.36aA 7.08±0.41aA 4.11±0.05 cA 4.00±0.00 cA 4.66±0.66 bcA P6 7.08±0.36 aA 7.08±0.41 aA 4.22±0.22 bcA 4.00±0.00 bcA 4.00±0.00 bcA AH 7.08±0.36 aA 7.08±0.41 aA 4.22±0.22 bcA 4.00±0.00 bcA 4.00±0.00 bcA

หลงการทดลอง

P4 4.62±0.19 bcA 4.40±0.75 cA 5.22±0.32 bcA 4.86±0.15 bcA 5.90±0.40 bcA P6 4.62±0.19 bcA 4.40±0.75 bcA 5.45±0.96 bA 4.98±0.51 bcA 3.66±0.08 cB AH 4.62±0.19 bA 4.40±0.75 bcA 4.73±0.61 bA 5.38±0.70 bA 3.10±0.23 bB

171

ตารางท' 51 เถาในเน/อปลานลทดลองท เล/ยงดวยอาหารเมดสาเรจรปท ผสมจลนทรยโปรไบโอตกส และมการฉดเช/อกอโรคในแตละหนวยทดลองระยะเวลาการเล/ยง 6 สปดาห (Mean±SE)

เช�อกอโรค โปรไบโอตกส

Control PBS CR1-2 CR7-8 CR10-5

กอนการทดลอง P4 18.88±1.45cA 18.22±0.80cA 20.22±0.97cA 19.34±0.00cA 20.00±0.00cA P6 18.88±1.45cA 18.22±0.80cA 19.56±0.22cA 19.56±0.22cA 18.44±0.44cB AH 18.88±1.45cA 18.22±0.80cA 19.11±0.58cA 19.11±0.58cA 19.11±0.58cAB

หลงการทดลอง

P4 41.44±0.50abA 43.11±1.2aA 39.49±1.50bA 42.39±0.59abA 41.23±0.54 abA P6 41.44±0.50abA 43.11±1.29aA 40.55±0.10abA 39.81±0.94bA 41.25±1.13abA AH 41.44±0.50abA 43.11±1.29aA 38.50±3.050bA 40.97±0.78abA 41.90±0.87abA

ตารางท' 52 ปรมาณไขมน เปอรเซนตในเน/อปลานลทดลองท เล/ยงดวยอาหารเมดสาเรจรปท ผสม จลนทรยโปรไบโอตกส และมการฉดเช/อกอโรคในแตละหนวยทดลอง

เช�อกอโรค โปรไบโอตกส

Control PBS CR1-2 CR7-8 CR10-5

กอนการทดลอง

P4 14.90±0.3cA 14.99±0.37cA 15.44±0.16cA 15.34±0.17cA 15.35±0.05cA P6 14.90±0.3bA 14.99±0.37bA 15.07±0.26bA 15.04±0.27bA 14.83±0.12bA AH 14.90±0.31bA 14.99±0.37bA 15.06±0.19bA 15.24±0.08bA 15.11±0.35bA

หลงการทดลอง

P4 17.51±0.51abA 17.04±0.58bA 17.45±0.11abAB 18.23±0.13aA 18.00±0.20abA P6 17.51±0.51aA 17.04±0.58aA 17.83±0.31aA 17.27±0.27aB 17.76±0.69aA AH 17.51±0.51aA 17.04±0.58aA 16.88±0.17aB 17.39±0.17aB 16.98±0.32aA

172

หมายเหต พยญชนะยกกาลงพมพเลกแสดงความแตกตางกนทางสถตอยางมนยสาคญ (P<0.05) (แนวนอน) พยญชนะยกกาลงพมพใหญแสดงความแตกตางกนทางสถตอยางมนยสาคญ (P<0.05) (แนวต/ง)

2.4 เย'อใย (เปอรเซนต) พบวา เปอรเซนตเย อใย เร มตนการทดลอง มคาอยในชวง 2.29±0.09 ถง 3.46±0.08 เปอรเซนต และเม อส/นสดการทดลองพบวา มคาอยในชวง2.97±0.06 ถง 3.60±0.06 เปอรเซนต ซ งมความแตกตางกนทางสถตอยางมนยสาคญในแตละชดการทดลอง (P<0.05) (ตารางท 53)

ตารางท' 53 เปอรเซนตเย อใยในเน/อปลานลทดลองท เล/ยงดวยอาหารเมดสาเรจรปท ผสมจลนทรย โปรไบโอตกส และมการฉดเช/อกอโรคในแตละหนวยทดลอง

เช�อกอโรค โปรไบโอตกส

Control PBS CR1-2 CR7-8 CR10-5

กอนการทดลอง P4

3.39±0.29abA

2.63±0.24cdA

3.59±0.08aA

2.51±0.04cdA

2.39±0.12dB

P6 3.39±0.29abA 2.63±0.24cdA 3.00±0.16bcB 2.29±0.09dB 3.46±0.08abA AH 3.39±0.29abA 2.63±0.24dA 3.24±0.09bcAB 2.82±0.06cdB 3.32±0.14bcA

หลงการทดลอง

P4 2.97±0.06bcA 3.45±0.08abA 3.44±0.24abAB 3.37±0.12abA 3.56±0.17aA P6 2.97±0.06bcA 3.45±0.08abA 3.16±0.05abB 3.60±0.06aA 3.40±0.22abA AH 2.97±0.06bcdA 3.45±0.08abA 3.72±0.05aA 3.45±0.13abA 3.17±0.19bcA

หมายเหต พยญชนะยกกาลงพมพเลกแสดงความแตกตางกนทางสถตอยางมนยสาคญ (P<0.05) (แนวนอน) พยญชนะยกกาลงพมพใหญแสดงความแตกตางกนทางสถตอยางมนยสาคญ (P<0.05) (แนวต/ง)

2.5 โปรตน (เปอรเซนต) พบวา ปรมาณโปรตนเร มตนการทดลองมคาอยในชวง26.92±0.04 ถง 28.94±1.13 เปอรเซนต และเม อส/นสดการทดลอง พบวา มคาอยในชวง 26.46±0.66 ถง 28.51±0.16 เปอรเซนต ซ งไมมความแตกตางกนทางสถตอยางมนยสาคญ (P>0.05) (ตารางท 54)

2.6 คารโบไฮเดรต (เปอรเซนต) พบวา ปรมาณคารโบไฮเดรตเร มตนการทดลองมคาอยในชวง 27.98±2.05 ถง 32.32±0.54 เปอรเซนต และเม อส/นสดการทดลอง พบวา มคาอยในชวง 3.13±0.44 ถง 8.57±3.84 เปอรเซนต ซ งมความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (P<0.05) (ตารางท 55)

173

ตารางท' 54 คาโปรตนในเน/อปลานลทดลองท เล/ยงดวยอาหารเมดสาเรจรปท ผสมจลนทรย โปรไบโอตกสและมการฉดเช/อกอโรคในแตละหนวยทดลอง

เช�อกอโรค โปรไบโอตกส

Control PBS CR1-2 CR7-8 CR10-5

กอนการทดลอง P4

27.75±0.64aA

28.70±1.21aA

28.38±0.96aA

28.94±1.13aA

28.42±1.28aA

P6 27.75±0.64aA 28.70±1.21aA 28.35±0.55aA 28.63±1.25aA 26.92±0.04aA AH 27.75±0.64aA 28.70±1.21aA 27.49±0.99aA 27.99±0.60aA 28.09±0.68aA

หลงการทดลอง

P4 27.95±0.57aA 28.42±0.71aA 26.86±0.37aA 28.00±0.24aaB 27.03±0.52aA P6 27.95±0.57aA 28.42±0.71aA 27.11±1.01aA 28.51±0.16aA 28.23±1.15aA AH 27.95±0.57aA 28.42±0.71aA 27.58±0.21aA 27.30±0.48aB 26.46±0.66aA

ตารางท' 55 คารโบไฮเดรตในเน/อปลานลทดลองท เล/ยงดวยอาหารเมดสาเรจรปท ผสมจลนทรย โปรไบโอตกส และมการฉดเช/อกอโรคในแตละหนวยทดลอง

เช�อกอโรค โปรไบโอตกส

Control PBS CR1-2 CR7-8 CR10-5

กอนการทดลอง P4 27.98±2.05aA 28.36±1.58aA 28.24±1.87aA 29.86±1.06aA 29.16±0.81aB P6 27.98±2.05aB 28.36±1.58bA 29.78±0.46abA 30.47±1.35abA 32.32±0.54aA AH 27.98±2.05aA 28.36±1.58aA 30.86±1.58aA 30.83±0.98aA 30.36±1.02aAB

หลงการทดลอง P4 5.49±0.38bcA 3.56±1.29bcA 7.52±1.48 bA 3.13±0.44 cA 4.27±1.15 bcA P6 5.49±0.38cA 3.56±1.29 cA 5.88±1.18 cA 5.81±1.14 cA 5.69±0.94 cA AH 5.49±0.38bA 3.56±1.29 bA 8.57±3.84 bA 5.50±0.58 bA 8.38±1.33 bA

หมายเหต พยญชนะยกกาลงพมพเลกแสดงความแตกตางกนทางสถตอยางมนยสาคญ (p<0.05) (แนวนอน)

พยญชนะยกกาลงพมพใหญแสดงความแตกตางกนทางสถตอยางมนยสาคญ (p<0.05) (แนวต/ง)

174

โครงการยอยท' 3 : ผลของสาหรายเตาตอระบบตานอนมลอสระและเอนไซมกาจดสารพษในปลานล

ผลการวจย

1. การพสจนเอกลกษณชนดของสาหรายเตา สาหรายท นามาทดลองคอ Spirogyra neglecta (Hassall) Kützing โดยไดทาการพสจนเอกลกษณจาก รองศาสตราจารย ดร.ยวด พรพรพศาล หวหนาหองปฏบตการวจยสาหรายประยกต ภาควชาชววทยา คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม

ภาพท' 35 ภาพถายของสาหรายเตาภายใตกลองจลทรรศน สาหรายเตาชนด Spirogyra neglecta (Hassall) Kützing เปนสาหรายสเขยวท มลกษณะเปนเสนสายไมแตกแขนง มสเขยวสด ขนาดของเซลลคอ กวาง 50-67 µm ยาว 100-300 µm ผนงก/นระหวางเซลลเปนแบบระนาบ (end wall plane) มคลอโรพลาสต 3-4 เสน จานวนของรอบหมนเปนเกลยวของคลอโร-พลาสตเทากบ 1.5-3.5 รอบตอเซลล ลกษณะของการคอนจเกชนเปนแบบ ladder-like ทอคอนจเกชนสรางมาจากเสนสายท/งสองมาเช อมกน ลกษณะของไซโกสปอรมขนาดความกวาง ประมาณ 54-64 µm ความยาวประมาณ 75-100 µm รปรางเปนรปไขร ผนงช/นนอกบางและเรยบ มสน/ าตาลเขม ภาพท 7 เปนภาพถายภายใตกลองจลทรรศนท แสดงลกษณะเฉพาะของสาหรายเตาชนดน/

Scale bar = 50 µm

zygote

conjugation tube

175

2. การตรวจคดกรองทางพฤกษเคม (phytochemical screening) สาหรายเตาถกเกบมา 3 ฤดกาล เพ อเปรยบเทยบการออกฤทธt ทางชวภาพ โดยเกบสาหรายเตาในชวงฤดรอนต/งแตเดอนมนาคมถงเมษายน ฤดฝนเกบในชวงเดอนมถนายนถงเดอนสงหาคม และฤดหนาวเกบในชวงเดอนพฤศจกายนถงธนวาคม ในป พ.ศ.2554 จากน/นนามาศกษาหา ปรมาณผลผลตของสารสกด ความสามารถในการยบย /งอนมลอสระ ABTS และปรมาณสารประกอบฟโนลก (phenolic compounds) ซ งเปนกลมสารสาคญท ออกฤทธt ทางชวภาพ ดงน/ 2.1 ปรมาณสารสกดน�าสาหรายเตา 3 ฤด สาหรายเตาท/ง 3 ฤดกาล ถกนามาสกดไดเปนสารสกดน/ามปรมาณผลผลตแสดงในตารางท 6 โดยพบวาสาหรายเตาแหงท เกบในชวงฤดรอนและหนาวใหปรมาณผลผลตของสารสกดน/ าจากสาหรายเตามคาสงใกลเคยงกน สวนสารสกดน/าในฤดฝนมผลผลตนอยท สดเม อเทยบจาก 3 ฤดกาลเกบ อยางไรกตามสารสกดท ไดใหปรมาณผลผลตอยในเกณฑสงท/ง 3 ฤดกาล ตารางท' 56 ปรมาณสารสกดจากสาหรายเตา

หมายเหต: % yield หมายถง ปรมาณสารสกดน/ าจากสาหรายเตาตอสาหรายเตาแหง 100 กรม

2.2 ปรมาณกลมสารประกอบฟโนลกของสาหรายเตา 3 ฤด สารประกอบฟโนลกเปนกลมสารท มบทบาทสาคญในการออกฤทธt ชวภาพโดยเฉพาะมความสมพนธกบการเปนสารตานอนมลอสระ จงทาการวเคราะหปรมาณกลมสารประกอบฟโนลก จากสารสกดน/ าของสาหรายเตา 3 ฤด เปรยบเทยบกน จากผลการทดลองท ไดพบวา ปรมาณสารประกอบฟโนลกในฤดหนาวมคาสงท สดซ งมความสมพนธกบฤทธt ตานอนมลอสระท แสดงจากคา TEAC และ GAE ท มคามากท สดดวย ดงน/นกลมสารประกอบฟโนลกในสาหรายเตาจงเปนกลมสารสาคญท ออกฤทธt ทางชวภาพ อยางไรกตามคาสงสดในการขจดอนมลอสระของสาหรายเตาท/ง 3 ฤด พบวาไมมความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (p>0.05) สารสกดน/ าของสาหรายเตามฤทธt ตานอนมลอสระโดยมความสามารถในการยบย /งอนมลอสระได 50% (IC50) ในฤดหนาวดท สด รองลงมาคอ ฤดฝนและฤดรอน ตามลาดบ โดยคา IC50 ท มคานอยหมายถง ฤทธt ตานอนมลอสระสง และเม อเปรยบเทยบความสามารถในการยบย /งอนมล

ฤดการเกบเก'ยว ปรมาณสารสกด (% yield) รอน 33.30 ฝน 28.02

หนาว 32.33

176

อสระของสารสกดน/าจากสาหรายเตาปรมาณ 1 กรม กบสารมาตรฐานคอ trolox ท มหนวยเปน mM หรอเรยกวาคา TEAC (Trolox equivalent antioxidant capacity) ท แสดงฤทธt ตานอนมลอสระเทากน ผลการทดลองพบวา สารสกดน/ าจากสาหรายเตาในฤดหนาวมคา TEAC สงท สด รองลงมาคอ ฤดฝน และฤดรอน ผลแสดงในตารางท 57 ตารางท' 57 เปรยบเทยบการตานอนมลอสระท 50 % ของสาหรายเตา 3 ฤดเทยบกบTrolox และ Gallic Acid

ฤด IC50 (mg/ml) TEAC (mM) GAE (mg)

รอน 0.117 ± 0.0022 3,108.27 ± 110.13 77.66 ± 3.56

ฝน 0.073 ± 0.0006 4,968.88 ± 124.55 84.41 ± 0.42

หนาว 0.053 ± 0.0002 6,915.74 ± 157.87 92.95 ± 0.10

ขอมลแสดงเปนคาเฉล ย±สวนเบ ยงเบนมาตรฐาน (mean± SD) วดจานวน 3 ซ/ า IC50= Inhibitory Concentration at 50%, TEAC = Trolox Equivalent Antioxidant Capacity, GAE = Gallic Acid Equivalents

2.3 การวเคราะหปรมาณสารประกอบฟโนลก คารโบไฮเดรต และซลเฟตโพลแซคคาไรด

แสดงปรมาณ % yield โพลฟนอล (phenolic compound) carbohydrate และ sulfate content จากการสกดลาดบสวนของสาหรายเตาท เกบมาในชวงฤดหนาว

ตารางท' 58 ปรมาณ Carbohydrate และ sulfate content จากการสกดลาดบสวนของสาหรายเตา

Fraction % yield phenolic compound

(mgGAE/g extract) % carbohydrate

% sulfate content

Hexane: F1 2.26 168.92 ± 19.66 - - Acetone: F2 2.41 224.15 ± 27.25 - - MeOH: F3 21.11 56.34 ± 1.66 - - CW (25oC): F4 4.03 27.51 ± 0.85 30.84 ± 1.40 14.70 ± 0.64 HW (100oC): F5 11.62 115.06 ± 1.77 38.86 ± 4.66 0.94 ± 0.02 คาท แสดงเปนคา Mean ± SE (n=3) ปรมาณ Carbohydrate และ sulfate content วเคราะหเฉพาะ CW และ HW mgGAE/g extract หมายถง สารสกดสาหรายเตา 1 กรมมปรมาณโพลฟนอลเม อเทยบกบปรมาณ gallic acid 1 mm

177

พบวา Fraction 3 (F3) สวนสกดเมทานอล มปรมาณ yield มากท สด รองลงมาคอ fraction 5 (F5) สารท พบในสาหรายเตาสวนใหญเปน carbohydrate โดยพบในสวนสกดน/ารอน (F5) และน/ าเยน (F4) มปรมาณ 31-39% สวนปรมาณ sulfate content ใน F5 มปรมาณ 15% สวน F4 พบนอยมาก (0.94%) 3. ฤทธuตานอนมลอสระของสาหรายเตา 3 ฤด ความสามารถในการยบย /งอนมลอสระ ABTS (% Inhibition of ABTS) ของสารสกดน/ าสาหรายเตาในฤดรอนท ชวงความเขมขน 0.05 – 0.50 mg/ml ให % Inhibition ระหวาง 25 – 97 % สารสกดน/ าสาหรายเตาฤดฝนท ชวงความเขมขน 0.02 – 0.20 mg/ml ให % Inhibition ระหวาง 15 – 99 % และสารสกดน/ าสาหรายเตาฤดหนาวท ชวงความเขมขน 0.02 – 0.15 mg/ml ให % Inhibition ระหวาง 20 – 99 % สวน trolox (อนพนธของวตามนอ) ท ใชเปนสารมาตรฐานในชวงความเขมขน 0.05 – 0.20 mg/ml ให % Inhibition ระหวาง 26 – 100 % ผลแสดงในภาพท 36

ภาพท' 36 ความสามารถในการยบย /งอนมลอสระ ABTS ของสาหรายเตา 3 ฤดเม อเทยบกบ trolox

ความสามารถในการยบย /งอนมลอสระ ABTS ของสารสกดน/ าของสาหรายเตาท/ง 3 ฤดเม อเทยบกบ trolox พบวา สารสกดของสาหรายเตาฤดหนาวและฤดฝนในขนาดความเขมขนนอยกวามความสามารถในการยบย /งอนมลอสระ ABTS ไดดกวา trolox สวนสารสกดสาหรายเตาฤดรอนตองใชขนาดความเขมขนสงจงจะมคาการยบย /งอนมลอสระไดดเทา trolox และสารสกดสาหรายเตาฤดฝนและหนาว อยางไรกตามหากเพ มความเขมขนของสารสกดสาหรายเตาท/ง 3 ฤดมากข/น สามารถใหผลการยบย /งอนมลอสระมากข/นไดใกลเคยงกบ trolox (97-99%)

178

4. ผลการเสรมสาหรายเตาตอการเจรญเตบโตของปลานลในกระชง

เตรยมอาหารเมดผสมสาหรายเตา 3 ขนาดคอ 2.5, 5 และ 10% ซ งประกอบดวย ปลาปน กากถ วเหลอง ปลายขาว ราขาว และสาหรายเตา โดยมปรมาณโปรตน 30%จากภาพท 37 แสดงลกษณะของอาหารเมดผสมสาหรายเตาในระดบตางกน

ภาพท' 37 อาหารเมดผสมสาหรายเตา 4 สตร

การเล/ ยงปลานลดวยอาหารเมดเสรมสาหรายเตาระดบ 0, 2.5, 5 และ 10% ในกระชงเปนเวลา 4 เดอน โดยเร มต/งแตเดอนสงหาคมจนถงเดอนตลาคม ของป พ.ศ.2554 ผลการทดลองพบวา ปลานลในหนวยทดลองท เล/ ยงดวยอาหารเสรมสาหรายเตาขนาด 5 และ 10% มแนวโนมของน/าหนกตวเพ มข/นมากกวาหนวยทดลองท เล/ ยงดวยอาหารปกตท ไมเสรมดวยสาหรายเตาในเดอนท 3 และ 4 ของการทดลอง สวนหนวยทดลองท เล/ ยงดวยอาหารเสรมสาหรายเตาขนาด 2.5% มแนวโนมของน/ าหนกเพ มมากท สดในเดอนสดทายของการทดลองซ งปลานลมน/ าหนกประมาณ 500 กรม และยงพบวามอตราการรอดสงกวาหนวยทดลองอ นอยางมนยสาคญทางสถต (p<0.05) อกดวย สวนคา WG, ADG และ FCR ของทกหนวยการทดลองเม อเปรยบเทยบกนในแตละเดอนไมมความแตกตางกนทางสถต ผลแสดงในภาพท 38 และ 39

0% 2.5% 10% 5%

179

Note: WG= weight gain, ADG= average daily gain, FCR = feed conversion rate

ภาพท' 38 ผลของการเสรมสาหรายเตาตออตราการเจรญเตบโตของปลานลในชวงเวลา 4 เดอน

ภาพท' 39 ผลของการเสรมสาหรายเตาตออตราการรอดในชวงเวลา 4 เดอน

180

5. ผลการเสรมสาหรายเตาตอระบบตานอนมลอสระในปลานล ทาการประเมนภาวะเครยดออกซเดช น (Oxidative stress) ในปลานล โดยการตรวจวดผลผลตของการเกดลปดเปอรออกซเดช น (lipid peroxidation) ท แสดงในรปแบบของระดบ malondialdehyde (MDA level) ผลแสดงในภาพท 40 พบวา ปลานลท เล/ ยงเสรมดวยสาหรายเตาท ระดบ 5 และ 10% ใหผลลดระดบ MDA ในไตอยางมนยสาคญทางสถตในเดอนท 2-4 ของการเล/ยง (เดอนตลาคม-ธนวาคม)

ขอมลแสดง Mean± SE, (n=9) * p<0.05; มความแตกตางอยางมนยสาคญเม อเทยบกบกลมควบคม, # p<0.05; มความแตกตางอยางมนยสาคญเม อเทยบกบกลมท ใหสาหรายเตา 2.5%

ภาพท' 40 ผลของสาหรายเตาตอลปดเปอรออกซเดช นในเน/อเย อไตปลานล

จากภาพท 41 พบวา มเพยงปลานลท เล/ ยงเสรมดวยสาหรายเตาท ระดบ 10% ท ใหผลลดระดบ MDA ในตบอยางมนยสาคญทางสถตในเดอนสดทายของการเล/ ยง (เดอนธนวาคม) สวนระดบ MDA ในพลาสมาของปลานลท เล/ ยงเสรมดวยสาหรายเตาท ระดบ 2.5% ใหผลลดระดบ MDA ในพลาสมาอยางมนยสาคญทางสถตในเดอนท 2 ของการเล/ยง (ตลาคม) ผลแสดงในภาพท 42

181

ขอมลแสดง Mean± SE, (n=9) * p<0.05; มความแตกตางอยางมนยสาคญเม อเทยบกบกลมควบคม, # p<0.05; มความแตกตางอยางมนยสาคญเม อเทยบกบกลมท ใหสาหรายเตา 2.5 และ 5 %

ภาพท� 41 ผลของสาหรายเตาตอลปดเปอรออกซเดช�นในตบปลานล

ขอมลแสดง Mean± SE, (n=9)

# p<0.05; มความแตกตางอยางมนยสาคญเม อเทยบกบกลมท ใหสาหรายเตา 5 และ 10%

ภาพท' 42 กราฟผลของสาหรายเตาลปดเปอรออกซเดช นในพลาสมาของปลานล

182

จานวนรอบท'เหมาะสมของ PCR ตอ การวดปรมาณการแสดงออกของยนแอนตออกซแดนซเอนไซม

ปรมาณของ mRNA ท แสดงออกมาน/นข/นอยกบจานวนรอบของ PCR ท เหมาะสมตอยนแอนตออกซแดนซเอนไซมท ใชเปน maker โดยในภาพท 15 แสดงกราฟของ PCR amplification จากเน/อเย อไตในปลานลกลมท ไมใหสาหรายเตาสาหรบพบวา จานวนรอบท เหมาะสมของปรมาณการแสดงออกของยน Superoxide dismutase (SOD) แสดงท 36 รอบ (ภาพท 43 A) สวน glutathione peroxidase (GPx), Catalase (CAT) และ β – actin อยท 33 รอบ (ภาพท 43 B, C และ D ตามลาดบ) โดยท จะใชจานวนรอบดงกลาวเทากบการวเคราะหปรมาณของยนแอนตออกซแดนซเอนไซมทกยนในเน/อเย อไต (ภาพท 43)

A. B.

C. D.

IDV = ระดบปรมาณความหนาแนนของยน

ภาพท' 43 จานวนรอบท เหมาะสมตอปรมาณการแสดงออกของยนแอนตออกซแดนซเอนไซม

ในเน/อเย อไตของปลานล

183

IDV = ระดบปรมาณความหนาแนนของยน

ภาพท' 44 จานวนรอบท เหมาะสมตอปรมาณการแสดงออกของยนแอนตออกซแดนซเอนไซม

ในเน/อเย อตบของปลานล

A.

D.

B.

C.

184

ผลของสาหรายเตาตอการแสดงออกของยนแอนตออกซแดนซเอนไซมในเน�อเย'อไตปลานล

ผลของ RT-PCR ของเอนไซม Mn-SOD, glutathione peroxidase และ catalase ในเน/อเย อไตของปลานลท ใหอาหารเสรมดวยสาหรายเตาท ระดบ 0, 2.5, 5 และ 10% เปนเวลา 4 เดอน แสดงในภาพท 17-19 ตามลาดบ โดยพบวา การใหอาหารเสรมสาหรายเตาทกระดบมแนวโนมการเพ มข/นของเอนไซม Mn-SOD โดยในปลานลกลมท ไดรบสาหรายเตาท ระดบ 10 % มการเพ มของเอนไซมข/นอยางมนยสาคญทางสถต (1.576±0.288) เม อเทยบกบกลมท ไมใหสาหรายเตา (ภาพท 45)

SOD 151 bp

Actin 166 bp

ขอมลแสดง Mean± SE, (n = 5), IDV = ระดบปรมาณความหนาแนนของยน

* p<0.05 มความแตกตางอยางมนยสาคญเม อเทยบกบกลมท ไมใหสาหรายเตา (control)

ภาพท' 45 ระดบแสดงออกของ mRNA ของเอนไซม superoxide dismutase (SOD) ในเน/อเย อไตปลานลท ไดรบอาหารเสรมสาหรายเตาระดบตางกน

185

การใหอาหารเสรมสาหรายเตาระดบ 5 % มแนวโนมการเพ มข/นของเอนไซม glutathione peroxidase ในเน/อเย อไตของปลานล อยางไรกตามไมพบความแตกตางทางสถตเม อเทยบกบทกกลม (p>0.05) ผลแสดงในภาพท 46

GPx 151 bp

Actin 166 bp

ขอมลแสดง Mean± SE, (n = 5), IDV = ระดบปรมาณความหนาแนนของยน

ภาพท' 46 ระดบแสดงออกของ mRNA ของเอนไซม glutathione peroxidase (GPx) ในเน/อเย อไตปลานลท ไดรบอาหารเสรมสาหรายเตาระดบตางกน

186

การใหอาหารเสรมสาหรายเตาระดบ 2.5, 5 และ 10% ในปลานล มแนวโนมการเพ มข/นของเอนไซม catalase ในเน/อเย อไต อยางไรกตามไมพบความแตกตางทางสถตเม อเทยบกบกลมควบคม (p>0.05) ผลแสดงในภาพท 47 CAT 121 bp

Actin 166 bp

ขอมลแสดง Mean± SE, (n = 5), IDV = ระดบปรมาณความหนาแนนของยน

ภาพท' 47 ระดบแสดงออกของ mRNA ของเอนไซม catalase (CAT) ในเน/อเย อไตปลานล

ท ไดรบอาหารเสรมสาหรายเตาระดบตางกน

187

ผลของสาหรายเตาตอการแสดงออกของยนแอนตออกซแดนซในเน�อเย'อตบปลานล

ผลของ RT-PCR ของเอนไซม Mn-SOD, glutathione peroxidase และ catalase ในเน/อเย อตบของปลานลท ใหอาหารเสรมดวยสาหรายเตาท ระดบ 0, 2.5, 5 และ 10% เปนเวลา 4 เดอน แสดงในภาพท 20-22 ตามลาดบ โดยพบวา การใหอาหารเสรมสาหรายเตามแนวโนมการเพ มข/นของเอนไซมท/ง 3 ชนด เม อเทยบกบกลมควบคม อยางไรกตามไมมความแตกตางกนทางทางสถตในทกหนวยการทดลอง

SOD 151 bp

Actin 166 bp

ขอมลแสดง Mean± SE, (n = 5), IDV = ระดบปรมาณความหนาแนนของยน

ภาพท' 48 ระดบแสดงออกของ mRNA ของเอนไซม superoxide dismutase (SOD) ในเน/อเย อตบปลานลท ไดรบอาหารเสรมสาหรายเตาระดบตางกน

188

GPx 151 bp

Actin 166 bp

ขอมลแสดง Mean± SE, (n = 5), IDV = ระดบปรมาณความหนาแนนของยน

ภาพท' 49 ระดบแสดงออกของ mRNA ของเอนไซม glutathione peroxidase (GPx) ในเน/อเย อตบปลานลท ไดรบอาหารเสรมสาหรายเตาระดบตางกน

189

CAT 121 bp

Actin 166 bp

ขอมลแสดง Mean± SE, (n = 5), IDV = ระดบปรมาณความหนาแนนของยน

ภาพท' 50 ระดบแสดงออกของ mRNA ของเอนไซม catalase (CAT) ในเน/อเย อตบปลานล

ท ไดรบอาหารเสรมสาหรายเตาระดบตางกน

190

ผลของการเสรมสาหรายเตาตอระดบกลตาไทโอน (GSH) ในปลานล

จากการเล/ ยงปลานลในกระชงดวยอาหารเสรมสาหรายเตาท ระดบ 0, 2.5, 5 และ 10% พบวา ปลานลท ใหอาหารเสรมสาหรายเตาในระดบ 2.5 และ 5 % เปนเวลา 4 เดอน มระดบกลตาไทโอนรวม (total GSH) และรดวสกลตาไทโอน (reduce GSH) เพ มข/น และมการลดลงของระดบออกซไดสกลตาไทโอน (GSSG) อยางมนยสาคญทางสถต (p<0.05) ตางจากระดบกอนการใหสาหราย ผลแสดงในตารางท 59 และภาพท 51

ตารางท' 59 ผลของระดบกลตาไทโอนรวม ออกซไดสตาไทโอน และรดวสกลตาไทโอน

Spirogyra sp.

0% 2.5% 5% 10%

Total GSH กอนให 14.60±1.21 15.80±1.82 15.60±0.93 18.40±2.15 หลงให 21.80±0.89* 21.60±1.16* 20.40±0.67* 22.20±0.96

GSSG กอนให 11.12±1.49 14.76±0.79 15.94±0.77 14.06±1.32 หลงให 11.59±1.04 11.59±0.50* 9.59±0.75* 10.65±1.15

Reduce GSH กอนให 1.450±0.26 1.087±0.13 1.051±0.11 1.438±0.34 หลงให 1.934±0.15 1.879±0.12* 2.171±0.15* 2.159±0.18

คาท แสดงคอ mean±S.E. (n=5) * p<0.05 มความแตกตางอยางมนยสาคญเม อเทยบกอนใหและหลงใหในกลมเดยวกน

ภาพท' 51 ระดบของรดวสกลตาไทโอนในปลานลท ใหอาหารเสรมสาหรายเตาเปนเวลา 4 เดอน

*

*

191

โครงการยอยท' 4 : การผลตปลานลเชงพาณชยระบบปดท เปนมตรกบส งแวดลอม

เพ อเปนอาหารปลอดภยในการสงออก

ผลการวจย

จากการศกษาอตราการเล/ ยงปลานลท ความหนาแนนตางกนท 50, 50, 75 และ 100 ตวตอตารางเมตรรวมกบการปลกพชแบบไมใชดนโดยเล/ยงในบอซเมนต ขนาด 1x1x1.5 เมตร ระยะเวลาการเล/ยง 4 เดอน เม อส/นสดการทดลองใหผลดงน/

1. อตราการเจรญเตบโตและผลผลตของปลานลท'ระดบความหนาแนนตางกน 1.1 น/าหนกท เพ มข/นเม อส/นสดการทดลอง เม อส/นสดการทดลองของพบวาชดการทดลองท 1 ใหน/ าหนกเพ มข/นเม อส/นสดการทดลองท สงสด โดยมคาเฉล ยเทากบ 105.08+13.40 กรม สวนชดควบคมและชดการทดลองท 2 และ 3 ใหน/ าหนกท เพ มข/นเม อส/นสดการทดลองเทากบ 103.14+16.81, 99.33+17.61 และ 96.95+13.99 กรม ตามลาดบ เม อเปรยบเทยบคาเฉล ยทางสถตพบวาชดควบคม ชดการทดลองท 1 ชดการทดลองท 2 และชดการทดลองท 3 ไมมความแตกตางอยางมนยสาคญทางสถต (p>0.05) น/ าหนกเม อส/นสดการทดลองพบวามคาเฉล ยเทากบ 198.94+5.06, 167.91+5.06, 174.34+4.84 และ 174.28+5.42 กรม (ตารางท 60) 1.2 ความยาวท เพ มข/นเม อส/นสดการทดลอง (Total Length, TL) ความยาวท เพ มข/นมคาเฉล ยของชดควบคม ชดการทดลองท 1 ชดการทดลองท 2 และชดการทดลองท 3 ท มอตราความหนาแนน 50, 50, 75 และ 100 ตวตอบอ มคาเทากบ 12.57+0.62, 11.88+0.72, 12.08+0.27 และ11.97+0.62 เซนตเมตร ตามลาดบ และมความยาวเม อส/นสดการทดลองเทากบ 43.94+2.91, 37.58+4.16, 41.07+1.25 และ 38.40+1.70 เซนตเมตร ตามลาดบ (แสดงในตารางท 60) 1.3 อตราการเจรญเตบโต (ADG) อตราการเจรญเตบโตของชดควบคม ชดการทดลองท 1 ชดการทดลองท 2 และชดการทดลองท 3 ท มอตราความหนาแนน 50, 50, 75 และ 100 ตวตอบอมคาเฉล ย 1.00+0.07, 0.74+0.09, 0.82+0.06 และ 0.81+0.07 กรมตอวน ตามลาดบ (แสดงในตารางท 60)

192

1.4 อตราการรอดตาย (Survival Rate) เม อส/นสดการทดลองท ระยะเวลา 120 วน พบวาชดควบคม ใหอตราการรอดตายสงสดคอ 97.05% รองลงมาคอชดการท 2, 3 และ 1 มอตราการรอดตายเทากบ 94.84%, 94.00% และ 84.45% ตามลาดบ 1.5 อตราการเปล ยนอาหารเปนเน/อ (FCR) จาการทดลดลองพบวาชดการทดลองท 3 ใหอตราการเปล ยนอาหารเปนเน/อต าสดคอ 1.04+0.02 ไมมความแตกตางกบชดการทดลองท 2 แตมความแตกตางกบชดควบคมและชดการทดลองท 1 อยางมนยสาคญทางสถต (p>0.05) 1.6 ผลผลต เม อส/นสดระยะเวลาทดลอง พบวาของชดควบคม ชดการทดลองท 1 ชดการทดลองท 2 และชดการทดลองท 3 ท มอตราความหนาแนน 50, 50, 75 และ 100 ตวตอบอ ใหน/าหนกปลารวมเทากบ 11.68, 7.41, 9.31, 9.19 กโลกรม ตามลาดบ (แสดงในตารางท 60)

ตารางท' 60 ประสทธภาพการเจรญเตบโตของปลานล

รายละเอยดขอมล

อตราความหนาแนน (ตวตอบอ)

50 50 75 100 (ชดควบคม)

น/ าหนกเม อเร มการทดลอง (กรม) 78.51+7.15 a 79.66+7.88 a 76.30+8.74 a 76.50+6.90 a

น/ าหนกเม อส/นสดการทดลอง (กรม) 198.94+5.06b 167.91+5.06a 174.34+4.84a 174.28+5.42a

น/ ามนท เพ มข/น(กรม) 103.14+16.81a 105.08+13.40a 99.33+17.61a 96.95+13.99a

ความยาวเร มตนการทดลอง (เซนตเมตร)

12.57+0.62 a 11.88+0.72 a 12.08+0.27 a 11.97+0.62a

ความยาวส/นสดการทดลอง (เซนตเมตร)

43.94+2.91b 37.58+4.16a 41.07+1.25ab 38.40+1.70a

ความยาวท เพ มข/น(เซนตเมตร) 31.37+2.51 b 25.70+3.57 a 28.98+1.43 ab 26.42+1.91 a

อตราการเจรญเตบโต(กรม/วน) 1.00+0.07 b 0.74+0.09a 0.82+0.06 a 0.81+0.07 a

อตราการรอดตาย อตราการเปล ยนอาหารเปนเน/อ ผลผลต (กโลกรม)

97.05% a 1.10+0.2a

11.68

84.45% b 1.18+0.1 a

7.41

94.84% a 1.06+0.2 b

9.31

94.00% a 1.04+0.02 b

9.19 หมายเหต : ตวอกษรท ตางกนในแถวเดยวกนแสดงความแตกตางในทางสถต (p<0.05) (n=10)

193

ภาพท' 52 การเกบขอมลดานการเจรญเตบโตของปลานล

2. ประสทธภาพการผลตของผกกาดหอม

เม อส/นสดการทดลอง พบวา ความสงเม อส/นสดการทดลองมความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (P<0.05) โดยผกกาดหอมท ปลกรวมกบการเล/ยงปลานลท อตราความหนาแนน 50 ตวตอบอ (ชดควบคม) มความสงมากท สด (22.83±0.34 เซนตเมตร) รองลงมาคอ ชดการทดลองท 1 (22.04±0.46 เซนตเมตร), ชดการทดลองท 3 (22.00±0.31 เซนตเมตร) และชดการทดลองท 2 (21.65±0.11 เซนตเมตร) ตามลาดบ (ตารางท 61) ความสงท เพ มข/นของผกกาดหอมในชดควบคม ชดการทดลองท 1 ชดการทดลองท 2 และ ชดการทดลองท 3 มคาเฉล ยเทากบ 15.16±0.64, 18.84±0.19, 18.00±1.41 และ 18.84±0.53 เซนตเมตร (ตามลาดบ) ตารางท' 61 ประสทธภาพการเจรญเตบโตของผกกาดหอม

ประสทธภาพการผลต อตราความหนาแนน (ตวตอบอ)

50 (ชดควบคม)

50 75 100

ความสงเร มตนการทดลอง (เซนตเมตร) 3.08±0.57 3.20±0.22 3.01±1.21 3.16±0.28 ค ว า ม ส ง เ ม อ ส/ น ส ด ก า ร ท ด ล อ ง (เซนตเมตร)

22.83±0.34a 22.04±0.46b 21.65±0.11a 22.00±0.31ab

ความสงท เพ มข/น (เซนตเมตร) 15.16±0.64 18.84±0.19 18.64±2.41 18.84±0.53 หมายเหต : 1. เปนขอมลเฉล ยตอรอบการผลตท 30 วน

2. ตวอกษรท ตางกนในแถวเดยวกนแสดงความแตกตางในทางสถต (p<0.05) (n=10)

194

ภาพท' 53 ผกกาดหอมท ปลกในระบบการเล/ยงปลาแบบปด

3. คณภาพน�า เม อส/นสดการทดลอง พบวา อณหภมเฉล ยของน/ าในบอทดลองมคาเทากบ 25 องศาเซลเซยส คาความเปนกรด- ดางมคาเฉล ยเทากบ 7 ปรมาณออกซเจนท ละลายในน/ ามคาระหวาง 4.03 - 4.90 มลลกรมตอลตร ปรมาณของแอมโมเนยมคาระหวาง 0.085 - 0.100 มลลกรมตอลตร ปรมาณของไนไตรทมคาระหวาง 0.952 - 1.084 มลลกรมตอลตร ปรมาณไนเตรทมคาระหวาง 0.217 - 0.457 มลลกรมตอลตร และคาฟอสฟอรสมคาระหวาง 0.716 - 0.827 มลลกรมตอลตร เม อนาคาเฉล ยมาเปรยบเทยบทางสถตพบวาปรมาณของไนเตรทและฟอสฟอรส ของแตละชดการทดลองไมมความแตกตางกนในทางสถต (P>0.05) แตพบวาคาไนไตรท มความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (P<0.05) ดงแสดงตารางท 62 ตารางท' 62 คณภาพน/าในบอเล/ยงปลานล

อตราความหนาแนน (ตวตอบอ)

50 (ชดควบคม)

50 75 100

อณหภมของน/ า (องศาเซลเซยส) 25.16+0.03 25.16+0.03 25.16+0.03 25.13+0.03

ความเปนกรด-ดาง 7.16+0.15 7.20+0.17 7.17+0.17 7.19+0.15

ออกซเจนละลายน/ า (มลลกรมตอลตร) 4.03+0.12a 4.30+0.15b 4.90+0.13a 4.87+0.08a

แอมโมเนย-ไนโตรเจน (มลลกรมตอลตร) 0.093+0.046 a 0.100+0.055 a 0.085+0.034 a 0.087+0.005 a

ไนไตรท-ไนโตรเจน (มลลกรมตอลตร) 0.952+0.156a 1.084+0.154c 1.015+0.147bc 1.025+0.165ab

ไนเตรท-ไนโตรเจน (มลลกรมตอลตร) 0.457+0.018 a 0.217+0.158 a 0.281+0.076 a 0.263+0.082 a

ฟอสฟอรส (มลลกรมตอลตร) 0.803+0.162 a 0.716+0.187 a 0.827+0.274 a 0.794+0.204 a

หมายเหต : ตวอกษรท ตางกนในแถวเดยวกนแสดงความแตกตางในทางสถต (p<0.05) (n=10)

195

โครงการยอยท' 5 : ผลของชนดฟอสเฟต เกลอ และความเปนกรดดางตอผลผลต

และคณภาพของเน/อปลานลแลแชแขง

ผลการวจย

จากงานวจยระยะแรกสามารถหาชนดของฟอสเฟต และสภาวะท เหมาะสมในการใชในผลตภณฑปลานลแลแชแขงแลวน/น สามารถสรปไดคอ ใชสารประกอบฟอสเฟตชนด STPP ระดบความเขมขน 1.4 เปอรเซนต (w/v) ผสมกบเกลอ 2.7 เปอรเซนต (w/v) และแชเน/อปลานลแลในสารละลายนาน 115 นาท อณหภม 4 องศาเซลเซยส จะชวยเพ มคณภาพดานปรมาณผลได และดานประสาทสมผส โดยปรมาณสารฟอสเฟตท ตรวจพบในเน/อปลาหลงการแชแขงแลวยงอยในระดบเกณฑมาตรฐานคอ ไมเกน 5000 มลลกรมตอกโลกรม งานวจยตอเน องน/ จะเปนระยะการศกษาคณภาพของผลตภณฑปลานลแลแชแขงระหวางการเกบรกษาท ระดบอณภม -18 ถง -20 องศาเซลเซยส เพ อตดตามถงคณภาพของผลตภณฑเปนระยะเวลา 8 เดอน โดยมการประเมนคณภาพของผลตภณฑในดานเคม กายภาพ จลนทรย และคณภาพทางประสาทสมผส การศกษาผลของฟอสเฟตท'เหมาะสมตอคณภาพของเน�อปลานลแลแชแขงระหวางเกบรกษา

โดยใชสารประกอบฟอสเฟตในรปสารละลาย ความเขมขน 1.4 เปอรเซนต (w/v) รวมกบเกลอ 2.7 เปอรเซนต (w/v) เปรยบเทยบกบหนวยทดลองเปรยบเทยบ (control) ท ไมผานการแชสารละลายฟอสเฟตผสมเกลอ ดาเนนการโดย แชปลานลแลแบบไมตดหนงและกางขนาดช/น น/ าหนก 100-150 กรม/ช/น ในสารละลายฟอสเฟตเยน 4 องศาเซลเซยส 115 นาท และนาข/นจากสารละลาย ท/งใหสะเดดน/ า 1 นาท ใสถงพลาสตก แชในน/ าแขง ระหวางรอการแชแขง การแชแขงจะเรยงช/นปลาบนตะแกรงสาหรบเขาเคร องแชแขง แชแขงช/นปลาแบบ air blast freezing อณหภม -60 องศาเซลเซยส ระยะเวลา ประมาณ 20 นาท จนอณหภมจดกลางช/นปลาเปน -30 องศาเซลเซยส และเคลอบ (glazing) ดวยน/ าเยน 1 องศาเซลเซยส 10 วนาท บรรจถงซปลอค ( Ziploc) ถงละ 1 ช/น เกบรกษาท อณภม -18 ถง -20 องศาเซลเซยส วเคราะหคณภาพของเน/อปลานลแลแชแขง ดงน/

-คณภาพทางเคม ไดแก องคประกอบทางเคม (โปรตน ไขมน เถา ความช/น) คา pH ปรมาณ

TVB-N คาความหน (TBA) ปรมาณฟอสเฟต ความช/น

196

-คณภาพทางกายภาพ ไดแก Gain weight, Drip loss, Cooking loss, Cooking yield และวดคาเน/อสมผสเน/อปลาสดดวย texture analyzer

-คณภาพทางประสาทสมผส โดยใชผทดสอบท วไปท ไมผานการฝกฝน จานวน 40 คน ประเมนคณลกษณะของเน/อปลานลแลแชแขงท ผานการทาละลายแลว โดยประเมนท/งเน/อปลาดบ และเน/อปลาสก

-คณภาพทางจลทรย โดยตรวจสอบปรมาณจนทรย total aerobic psychrophilic และ total aerobic mesophilic

ภาพท' 54 (A-B) เน/อปลานลแลท ขนสงมาจากแหลงรบจางแลปลา นามาแยกขนาดของช/นปลาตามน/าหนก และแชในสารละลายฟอสเฟตตอไป

ภาพท' 55 (A-B) ตวอยางผลตภณฑปลานลแลไมแชและแชสารละลายฟอสเฟตผสมเกลอ

A B

A B

197

1. คณภาพทางเคมของผลตภณฑเน�อปลานลแลแชแขง 1.1 องคประกอบทางเคม

องคประกอบทางเคมของเน/ อปลานลท ใชศกษาในงานวจยน/ ไดแก โปรตน ไขมน ความช/น และเถามปรมาณ 17.33 2.54 75.73 และ 0.91 เปอรเซนต ตามลาดบ เน/อปลานลมองคประกอบของโปรตนสง และไขมนต า

1.2 คาความเปนกรดดาง (pH) จาก ตารางท 3 การเปล ยนแปลงของคา pH ในท/งสองชดตวอยางมคาท ไมแนนอนเม อระยะเวลาการเกบเพ มข/น และตวอยางท แชสารละลายฟอสเฟตจะม pH เพ มข/น เน องจากเปนคณสมบตของสารฟอสเฟต (Kilinc, 2007) ตารางท' 63 คา pH ของปลานลแลแชเยอกแขงระหวางการเกบรกษาเปนระยะเวลา 8 เดอน

เดอนท' pH

Control STPP+NaCl 0 6.14±0.08Bf 6.72±0.06Ab 1 6.74±0.04Aa 6.68±0.04Abc 2 6.67±0.02Aab 6.65±0.04Ac 3 6.65±0.03Bb 6.94±0.04Aa 4 6.39±0.06Ac 6.42±0.06Ad 5 6.34±0.01Acd 6.40±0.02Bde 6 6.30±0.02Ade 6.36±0.04Ade 7 6.26±0.03Ae 6.33±0.01Ae 8 6.12±0.03Af 6.15±0.03Af

หมายเหต : คาเฉล ย±SD; Control คอตวอยางท ไมใชสารฟอสเฟต และ STPP+NaCl คอตวอยางท แชดวยสารละลายฟอสเฟตผสมเกลอ ตวอกษร abcdef กากบในคาเฉล ยตามแนวต/งท แตกตางกน แสดงความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (P≤0.05) ตวอกษร A B กากบในคาเฉล ยแตละแถวท แตกตางกน แสดงความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (P≤0.05)

198

1.3 ปรมาณความช�น ปรมาณความช/นระหวางการเกบรกษาเน/อปลานลแลแชแขง ชนดท ผานและไมผานการแชสารประกอบฟอสเฟต แสดงดงตารางท 4 พบวาคาความช/นมคาใกลเคยงกนในทกเดอนระหวางการเกบรกษา ซ งในทกหนวยการทดลองท ใชสารผสมฟอสเฟตผสมเกลอมคาอยระหวาง 78 – 90 เปอรเซนต ขณะท กลมทดลองท ไมแชสารฟอสเฟต มคาอยระหวาง 73 – 78 เปอรเซนต โดยท ในแตละเดอนปรมาณความช/นในเน/อปลานลแลท ผานการแชดวยโซเดยมไตรพอลฟอสเฟตผสมเกลอจะมคาความช/นสงกวาเน/อปลานลท ไมผานการแชสารลายฟอสเฟต (P≤0.05) การท เน/อปลายงคงมความช/นสงเปนผลมาจากการทางานของสารฟอสเฟตท ชวยรกษาคณภาพของเน/อปลานลระหวางการเกบรกษาท อณภมต า ตารางท' 64 ความช/นของเน/อปลานลแลแชแขงระหวางการเกบรกษาเปนระยะเวลา 8 เดอน

เดอนท' ปรมาณความช�น (เปอรเซนต)

Control STPP+NaCl 0 75.73±0.58Bbcd 77.82±0.29Aab 1 78.16±0.94Aab 78.46±3.26Aab 2 74.75±3.71Acd 77.77±0.30Bab 3 80.05±1.28Aa 79.89±0.80Aa 4 71.21±1.96Be 77.01±0.64Ab 5 74.79±0.38Bcd 78.20±0.63Aab 6 73.10±0.39Bde 77.69±0.40Aab 7 76.72±0.26Bbc 78.73±1.08Aab 8 73.97±0.58Bcde 78.08±0.89Aab

หมายเหต : คาเฉล ย±SD; Control คอตวอยางท ไมใชสารฟอสเฟต และ

STPP + NaCl คอตวอยางท แชดวยสารละลายฟอสเฟตผสมเกลอ ตวอกษร abcde กากบในคาเฉล ยตามแนวต/งท แตกตางกน แสดงความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (P≤0.05) ตวอกษร A B กากบในคาเฉล ยแตละแถวท แตกตางกน แสดงความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (P≤0.05)

199

1.4 ปรมาณสารประกอบไนโตรเจนท'ระเหยไดท�งหมด (Total Volatile Basic Nitrogen; TVB-N)

การสลายตวของสารประกอบไนโตรเจนท ระเหยไดท/งหมด (TVB-N) จดเปนดชนคณภาพทางเคมคาหน งท ใชวดความสดของปลา สารประกอบไนโตรเจนท ระเหยได ซ งเปนผลตภณฑท ไดจากการสลายตวของโปรตนและสารประกอบไนโตรเจน (เนตรนรนทร, 2546) จากตารางท 65 แสดงปรมาณ TVB-N ของปลานลแลแชเยอกแขงท ผานการเกบรกษาเดอนท 0 ถง 8 พบวามคาอยในระดบ 4-10 มลลกรม TVB-N/100 กรมตวอยางโดยปรมาณ TVB-N ท กาหนดใหมไดสงสดในปลาคอ 25-30 มลลกรม TVB-N/100 กรมตวอยาง และปรมาณ TVB-N ท เกดข/นมความสมพนธกบคณภาพทางประสาทสมผส คณลกษณะปรากฏของเน/อปลา รวมท/งการเจรญและการปนเป/ อนของจลนทรย (Ashie et al., 1996) ผบรโภคจะไมยอมรบผลตภณฑสตวน/ าท มคา TVB-N มากกวา 30-40 มลลกรม TVB-N/100 กรมตวอยาง (Benjakul et al., 2003)

จากการทดลองพบวาการเปล ยนแปลงของคา TVB-N ในชดตวอยางควบคมมคาสงกวากลมตวอยางท ผานการแชดวยสารละลายฟอสเฟตผสมเกลอ และมแนวโนมเพ มข/นอยางมนยสาคญ (P≤0.05) การเพ มข/นของคา TVB-N ท เปนผลตภณฑจาการทางานของเอนไซมในสตวน/ า หรอจากจลนทรย ซ งโดยท วไปจะมปรมาณ TVB-N เพ มข/ นเม อระยะเวลาการเกบรกษาสตวน/ าเพ มข/ น (Benjakul et al., 2003; Chomnawang et al., 2007 ) ขณะท คา TVB-N ในชดตวอยางท ผานการแชในสารละลายฟอสเฟตผสมกบเกลอมคาเปล ยนแปลงเลกนอย (P>0.05) การท คา TVB-N มความเก ยวของกบองคประกอบพ/นฐานท ระเหยได เชน แอมโมเนย ไตรเมทธลามน และสารอ นๆ จากการยอยสลายตวเองของเอนไซมภายในเน/อปลา และการเนาเสยจากแบคทเรย โดยการเพ มข/นของปรมาณโซเดยมคลอไรดในเน/อปลาสามารถลดการทางานของเอนไซมท ยอยสลายเน/อปลาได (Hwang, 2012)

1.5 ปรมาณ Thiobarbituric acid (TBA) ตารางท 6 ปรมาณ TBA ของปลานลแลแชเยอกแขงระหวางการเกบรกษา 8 เดอน พบวาตวอยางควบคมมปรมาณ TBA ชวง 0.01- 0.02 มลลกรม มาโลนไดอลดไฮดตอกโลกรมตวอยาง (mg malondialdehyde/kg sample) สาหรบชดตวอยางเน/อปลานลท แชสารละลายโซเดยมโตรพอลฟอสเฟต รวมกบเกลอมปรมาณ TBA ชวง 0.01- 0.02 mg malondialdehyde/kg sample จะเหนไดวา เม ออายการเกบเพ มข/นในตวอยางท/ง 2 ชด ปรมาณ TBA มแนวโนมเพ มข/นทละนอย (P≤0.05) จากการรายงานของ Masniyom และคณะ (2005) รายงานวาปรมาณ TBA ในเน/อปลากระพงแลท เกบรกษาในสภาพแชเยนจะมคาเพ มข/นตามระยะเวลาการเกบรกษาท เพ มข/น ซ งการเกดการออกซเดชนของไขมนในปลาจะเกดข/นทนทหลงจากท มการจบปลา หรอหลงจากท ปลาตาย

200

ตลอดจนในระหวางกระบวนการแปรรป ดงน/นจงทาใหเราสามารถรบรกล นหนท เกดข/นได ดงเชนในเน/อปลาแลจะมคา TBA ท สงกวาเน/อปลาบดท ผานการลางเอาสวนประกอบของไขมนออกไปแลว เปนตน (Eymard et al., 2005) คา TBA นยมนาเปนดชนช/ วดคณภาพของไขมนในอาหาร โดยท ในปลาสดควรมคา TBA ไมเกน 1.0 mg malondialdehyde/kg sample (Sweet, 1973)

จากงานวจยน/คา TBA ในชดตวอยางควบคมมการเพ มข/นท มแนวโนมมากกวาชดตวอยางท มการแชสารละลายฟอสเฟตเลกนอย อาจเปนไปไดวาไขมนไมอ มตวในเน/อปลาเกดการออกซเดชนมากข/น จงทาใหชดตวอยางควบคมมแนวโนมท จะมคาปรมาณ TBA มากกวาตวอยางท แชในสารละลายโซเดยมโตรพอลฟอสเฟต รวมกบเกลอมการเพ มของปรมาณ TBA นอยท สด อาจเปนเพราะสารละลายโซเดยมโตรพอลฟอสเฟต จะชวยชะลอปฏกรยาออกซเดชนโดยการไปจบกบไอออนโลหะ ท เปนตวเรงในปฏกรยาออกซเดชนไว (Masniyom et al., 2005) ตารางท' 65 การวดปรมาณสารประกอบไนโตรเจนท ระเหยไดท/งหมด (TVB-N)

ของปลานลแลแชเยอกแขง ระหวางการเกบรกษาเปนเวลา 8 เดอน

เดอนท' TVB-N (mg/100 g sample)

Control STPP+NaCl 0 7.51±0.93Ab 6.47±0.00Aa 1 5.39±0.94Ac 5.91±0.93Aab 2 10.25±0.93Aa 5.40±0.93Bab 3 9.74±0.00Aa 3.78±0.94Bc 4 9.63±0.00Aa 4.85±0.00Bbc 5 9.74±0.00Aa 3.78±0.94Bc 6 9.63±0.00Aa 4.85±0.00Bbc 7 9.74±0.00Aa 3.78±0.00Bc 8 9.63±0.00Aa 4.85±0.00Bbc

หมายเหต : คาเฉล ย±SD; Control คอตวอยางท ไมใชสารฟอสเฟต และ STPP + NaCl คอตวอยางท แชดวยสารละลายฟอสเฟตผสมเกลอ ตวอกษร abcde กากบในคาเฉล ยตามแนวต/งท แตกตางกน แสดงความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (P≤0.05) ตวอกษร A B กากบในคาเฉล ยแตละแถวท แตกตางกน แสดงความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (P≤0.05)

201

ตารางท' 66 คา Thiobarbituric acid ของปลานลแลแชเยอกแขงระหวางการเกบรกษาเวลา 8 เดอน

เดอนท'

Thiobarbituric acid (mg malondialdehyde/kg sample)

Control STPP+NaCl

0 0.012±0.003Aab 0.010±0.001Ab

1 0.010±0.001Aab 0.014±0.008Ab 2 0.015±0.006Aab 0.019±0.003Aab

3 0.020±0.001Aab 0.018±0.006Aab 4 0.022±0.001Aa 0.021±0.008Aab

5 0.011±0.001Aab 0.016±0.001Aab 6 0.014±0.001Aab 0.029±0.001Aa

7 0.015±0.001Aab 0.012±0.001Ab 8 0.008±0.001Bb 0.015±0.001Aab

หมายเหต : คาเฉล ย±SD; Control คอตวอยางท ไมใชสารฟอสเฟต และ STPP + NaCl คอตวอยางท แชดวยสารละลายฟอสเฟตผสมเกลอ ตวอกษร abcde กากบในคาเฉล ยตามแนวต/งท แตกตางกน แสดงความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (P≤0.05) ตวอกษร A B กากบในคาเฉล ยแตละแถวท แตกตางกน แสดงความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (P≤0.05)

1.6 ปรมาณฟอสเฟต ปรมาณฟอสเฟตในเน/อปลานลแลแชแขงท ผานการแชสารประกอบฟอสเฟตและไมผานการแช (Control) วเคราะหปรมาณฟอสเฟตในรปของ P2O5 ในหนวย มลลกรมตอกโลกรมตวอยาง แสดงดงตารางท 67 เน/อปลานลท แชดวยสารประกอบฟอสเฟตชนดโซเดยมไตรพอลฟอสเฟตกอนนาไปแชแขงสามารถตรวจพบปรมาณฟอสเฟตในเน/อปลาสงท สดในเดอนท 0 1 3 และ 4 (P≤0.05) แตพบวาปรมาณฟอสเฟตในตวอยางท ไมผานการแชฟอสเฟตมคาแตกตางกบตวอยางเน/อปลานลแลท แชฟอสเฟตเลกนอย (P≤0.05) น/ นอาจเปนเพราะมการสะสมปรมาณฟอสเฟตในระหวางกระบวนการเพาะเล/ ยง หรอการขนสงปลานลเขาสโรงงานแปรรป แตในทกตวอยางมปรมาณฟอสเฟตอยในเกณฑมาตรฐานของเน/อปลาแลแชแขง ท กาหนดโดย สานกงานมาตรฐานสนคาเกษตร และอาหารแหงชาต (มกอช. 7014-2548) และ European Parliament and Council (2006) ซ งกาหนดไวไมใหเกน 5000 mg/kg คานวณเปน P2O5 (รวมถงฟอสเฟตในธรรมชาต)

202

ตารางท' 67 ปรมาณฟอสเฟตในเน/อปลานลแลแชแขงท แชในสารประกอบฟอสเฟตชนดตางๆ

ตวอยาง/เดอนท' Phosphate (mg/kg) Control/ เดอนท 0 3450±71d STPP+NaCl/เดอนท 0 3750±71a STPP+NaCl/เดอนท 1 3900±00a STPP+NaCl/เดอนท 2 3650±71bc STPP+NaCl/เดอนท 3 3850±71a STPP+NaCl/เดอนท 4 3750±71ab STPP+NaCl/เดอนท 5 3500±00cd STPP+NaCl/เดอนท 6 3500±141cd STPP+NaCl/เดอนท 7 3650±71bc STPP+NaCl/เดอนท 8 3350±71d

หมายเหต : คาเฉล ย±SD; Control คอตวอยางท ไมใชสารฟอสเฟต และ STPP + NaCl คอตวอยางท แชดวยสารละลายฟอสเฟตผสมเกลอ ตวอกษร abcd กากบในคาเฉล ยตามแนวต/งท แตกตางกน แสดงความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (P≤0.05)

2. คณภาพทางกายภาพของผลตภณฑปลานลแลแชแขง 2.1 น�าหนกท'เพ'มข�น ( Gain weight) หลงการแชสารละลายไตรโพลฟอสเฟตผสมกบเกลอ

การเพ มข/นของน/าหนกเน/อปลานลแลหลงจากแชเน/อปลานลแลในสารละลายของชดตวอยางควบคม มคาเทากบ 3.67±2.43 เปอรเซนต สวนตวอยางท แชในสารละลายโซเดยมไตรพอลฟอสเฟตผสมเกลอมคาเทากบ 5.36±0.60 เปอรเซนต ตวอยางท แชสารละลายโซเดยมไตรพอลฟอสเฟต รวมกบเกลอมการเพ มน/ าหนกมากกวาชดตวอยางควบคม เน องจากสารประกอบฟอสเฟตชวยเพ มความสามารถในการอมน/ า (Chang and Regenstein, 1997; Turan et al., 2003) และเม อใช รวมกบเกลอจะชวยใหโปรตนอมน/ าไดดย ง ข/ นสอดคลองกบการศกษาของ Thorarindottir และคณะท พบวาฟอสเฟตมผลตอตอการเพ มของน/ าหนก คณภาพ และการอมน/ า ของเน/อปลาคอดทาเคม ซ งการท เน/อปลามน/ าหนกท เพ มข/นเน องจากความสามารถของสารฟอสเฟตท จะไปชวยเพ มคาความสามารถในการจบกบน/าขององคประกอบโปรตนในกลามเน/อของปลา (Ellinger, 1972; Van Wazer, 1971)

203

2.2 น�าหนกท'สญเสยหลงการละลาย (Drip loss) คาการสญเสยน/ าหนกหลงจากการละลายปลานลแลแชเยอกแขงระหวางการเกบรกษา 8 เดอน ของตวอยางเน/อปลานลแลท/ง 2 ตวอยาง มคาใกลเคยงกน (P>0.05) แสดงดงดงตารางท 68 อาจเปนสาเหตมาจากกระบวนการแชเยอกแขงเน/อปลานลมประสทธภาพสงเน องจากใชระบบการแชแขงแบบรวดเรว (quick freezing) จงทาใหมผลกน/ าแขงขนาดเลกกระจายตวอยในผลตภณฑ ประกอบกบการเกบรกษาในสภาพท เหมาะสมไมมการเปล ยนแปลงอณภมตลอดการเกบรกษา ทาใหมคาการสญเสยน/าหนกในตวอยางท ไมใชฟอสเฟตมคาไมแตกตางกบตวอยางควบคม

แตเม ออายการเกบเพ มข/นการสญเสยน/ าหนกหลงการละลายมแนวโนมเพ มข/นในทกชดตวอยาง อกประการหน งคอเม อตรวจสอบปรมาณฟอสเฟตในตวอยางท/ง 2 ชนดพบวามคาใกลเคยงกน (ตารางท 67) แสดงวาเน/อปลานลตามธรรมชาตอาจมการดดซบสารฟอสเฟตมาจากธรรมชาตต/งแตกระบวนการเล/ ยงในบอ หรออาจมการเตมระหวางกระบวนการจบ การจดการหลงการจบ หรอการขนสงเขาสโรงงาน กอนการแปรรป

ตารางท' 68 คาการสญเสยน/าจากการละลาย (เปอรเซนต) ของปลานลแลแชเยอกแขงระหวาง

การเกบรกษาเปนเวลา 8 เดอน

เดอนท'

การสญเสยน�าจากการละลาย (%)

control STPP+NaCl

0 8.59±0.92Aab 8.32±5.69Aa

1 7.65±6.18Aab 10.43±3.97Aa

2 10.85±3.32Aa 8.97±4.96Aa

3 5.66±1.47Ab 6.74±1.24Aa

4 9.46±1.86Aab 9.69±0.25Aa

6 8.45±0.53Aab 9.79±1.60Aa

5 nd nd

7 8.55±2.45Aab 10.73±6.04Aa

8 8.58±1.24Aab 10.67±2.23Aa หมายเหต : คาเฉล ย±SD; Control คอตวอยางท ไมใชสารฟอสเฟต และ STPP + NaCl คอตวอยางท แชดวยสารละลาย

ฟอสเฟตผสมเกลอ nd คอไมไดศกษา ตวอกษร ab กากบในคาเฉล ยตามแนวต/งท แตกตางกน แสดงความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (P≤0.05) ตวอกษร A B กากบในคาเฉล ยแตละแถวท แตกตางกน แสดงความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (P≤0.05)

204

2.3 น�าหนกท'สญเสยจากการหงตม (Cooking loss) น/าหนกท สญเสยหลงการหงตม แสดงในตารางท 69 โดยระหวางการเกบรกษา 8 เดอนเน/อปลานลแลแชแขงท ใชและไมใชฟอสเฟตมความแตกตางกนในทางสถต โดยตวอยางท ไมมการใชสารฟอสเฟต จะมคาการสญเสยหลงการหงตมสงกวาตวอยางท มการใชฟอสเฟต (P≤0.05) แสดงใหเหนวา STPP สงผลตอน/ าหนกท สญเสยหลงการหงตมมากท สด ซ งสอดคลองกบ Woyewoda and Bligh (1986) ท รายงานวาการแชช/นปลาคอดในสารละลายโซเดยมไตรโพลฟอสเฟต 12 เปอรเซนต กอนกระบวนการแชเยอกแขง สามารถลดการสญเสยน/ าหนกหลงการละลาย และการสญเสยน/าหนกหลงการหงตม อกท/งสามารถเพ มปรมาณผลผลตของช/นปลาคอดสด

Rattanasatheirn et al. (2008) อธบายวาการใชสารประกอบฟอสเฟตชนด SAPP รวมกบ STPP หรอ TSPP จะทาใหไดคาผลไดจากการหงตมต ากวาเลกนอยแตจะมคาการสญเสยจากการหงตมท มากกวา การใชสารประกอบฟอสเฟตชนด STPP หรอ TSPP แบบเด ยวๆ ในผลตภณฑกงแกะเปลอกและเอาไสออก

2.4 ปรมาณผลไดหลงการหงตม (Cook yield) ปรมาณผลไดหลงจากการหงตมของเน/อปลานลแลแชแขงท ผานการแชดวย

สารประกอบฟอสเฟตชนด STPP จะมคาสงกวาตวอยางปลานลท ไมไดใชสารฟอสเฟต (P≤0.05) แตการเกบรกษาท ระยะเวลานานข/นไมมผลตอคาปรมาณผลไดหลงการหงตมโดยจะมคาเพ มไมแตกตางกนในแตละเดอน (P>0.05) ดงตารางท 69 ซ ง Woyewoda and Bligh (1986) รายงานวาการใชสารประกอบฟอสเฟตในเน/อปลาคอดแลแชแขงจะชวยเพ มคาปรมาณผลไดจากการหงตม โดยจะไปชวยเพ มความสามารถในการจบกบน/าของโปรตนระหวางการการเกบรกษาในสภาวะแชแขง

2.5 คาสของเน�อปลานลแลแชแขง คาสของเน/อปลานลแลแชแขงดบ ระหวางการเกบรกษา 8 เดอน แสดงดงตารางท

10 ซ งระบบส L* a* b* น/ คา L* แสดงคาความสวาง มคาต/งแต 0 (ดา) จนถง 100 (ขาว) คา a* แสดงคาความเปนสแดงและสเขยว (คา a เปนบวกจะแสดงคาสแดง และคา a เปนลบจะแสดงคาสเขยว) b* แสดงคาความเปนสเหลองและสน/ าเงน (คา b เปนบวกจะแสดงคาสเหลอง และคา b เปนลบจะแสดงคาสน/าเงน) คาความเขมของสแสดงในรปของคาฮว ( h*; hue) คานวนไดจาก h* = tan-

1(b*/a*) และคาโครมา (C*; chroma) คานวนไดจาก C* = (a*2 + b*

2)1/2 (Hernández et al., 2009) จากงานน/วจยพบวา ชดตวอยางควบคม และชดตวอยางท ผานการแชในสารละลาย STPP ผสมเกลอ มคาความสวาง ( L*) ท แตกตางกนในแตละเดอนของการเกบรกษา (P≤0.05) เม อระยะเวลาการเกบเพ มข/น และความสวางของชดตวอยางท ผานการแชในสารละลาย STPP ผสมเกลอจะมคามากกวาชดตวอยางควบคม(P≤0.05) เน องจากการแชในสารละลายดงกลาวไดกาจด heme ไขมน สและ

205

องคประกอบอ นๆ ออกไปบางสวน และการแชสารละลาย STPP รวมกบเกลอยงทาใหเกดการเปดโครงสรางกลามเน/อ ชวยใหการกกเกบน/ ามประสทธภาพมากข/น (Thorarinsdottir, 2001) และในชดตวอยางท ผานการแชสารละลาย STPP ผสมเกลอ มคา a* และ b* ท ไมแตกตางกบตวอยางควบคม ในตลอดระยะเวลาการเกบรกษา 8 เดอน (P>0.05)

ขณะท C* ของตวอยางท ไมผานการแชฟอสเฟตจะมคาสงกวาตวอยางท มการแชฟอสเฟตผสมเกลอ ท/งสองตวอยางเม อเกบรกษาเน/อปลานลแลแชแขงเปนระยะเวลานานข/นไมมผลตอการเปล ยนแปลงคา C* สวนคา h* พบวาไมมความแตกตางกนของตวอยางเน/อปลานลแลท ผานและไมผานการแชสารฟอสเฟตกอนการแชแขง ตลอดระยะเวลาการเกบรกษา 8 เดอน ตารางท' 69 น/าหนกท สญเสยหลงจากการหงตม (cooking loss) และปรมาณผลไดหลงจาการหงตม

(cook yield) ของปลานลแลแชเยอกแขงระหวางการเกบรกษาเปนเวลา 8 เดอน

เดอนท'

Cooking loss (%) Cook yield (%)

control STPP+NaCl control STPP+NaCl

0 6.83±5.39Ab 4.88±1.66Ad 85.18±5.26Aa 87.42±6.22Aa

1 15.53±6.22Aa 8.14±1.71Abc 78.15±9.57Ab 82.30±4.44Aab

2 14.62±2.37Aa 9.41±1.85Babc 76.13±3.71Bb 82.46±4.49Aab

3 17.02±1.01Aa 10.98±2.01Ba 78.30±1.95Bb 83.01±1.53Aab

4 15.99±1.42Aa 9.90±1.12Bab 76.06±2.48Bb 81.36±1.07Ab

5 nd nd nd nd

6 13.20±3.61Aa 10.54±1.71Aab 79.47±3.46Aab 80.68±1.42Ab

7 12.52±2.35Aa 7.21±1.88Bcd 80.04±4.19Aab 82.87±6.47Aab

8 12.63±1.35Aa 9.47±2.62Babc 79.87±1.56Aab 80.91±4.17Ab

หมายเหต : คาเฉล ย±SD; Control คอตวอยางท ไมใชสารฟอสเฟต และ STPP + NaCl คอตวอยางท แชดวยสารละลายฟอสเฟตผสมเกลอ nd คอไมไดศกษา ตวอกษร ab กากบในคาเฉล ยตามแนวต/งท แตกตางกน แสดงความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (P≤0.05) ตวอกษร A B กากบในคาเฉล ยแตละแถวท แตกตางกน แสดงความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (P≤0.05)

206

2.6 ลกษณะเน�อสมผสวดดวยเคร'องวดเน�อสมผส (Texture Analyzer)

ลกษณะเน/อสมผสตวอยางแสดงดงตารางท 11 ซ งวดเน/อสมผสดวยวธ texture profile analysis (TPA) ใชแรงกดท ทาใหเปล ยนรป 25 เปอรเซนต คา hardness คอคาแรงท สามารถทาใหโครงสรางของอาหารเปล ยนรปไป หรอแรงสงสดท ใชในการกดตวอยางคร/ งแรก คา cohesiveness คอ อตราสวนของแรงระหวางการกดคร/ งท 2 จากจดเดมท กดคร/ งแรก คาadhesiveness คอ พ/นท แรงท ตานการกดของแรงสงสดท ใชในการกดคร/ งแรก คาspringiness คอ สวนสงท ตวอยางสามารถกลบคนสสภาพเดมได ระหวางเวลาท ส/นสดจากการกดคร/ งแรกและเร มการกดคร/ งใหม คาgumminess คอ คา hardness คณดวย cohesiveness และ คา chewiness คอคา gumminess คณดวย springiness หรอ hardness คณดวย cohesiveness คณดวย springiness (Bourne, 1978; Yang, 2007; Barroso, 1998) จากการศกษาพบวา คา hardness ของปลานลแลแชเยอกแขงมแนวโนมลดลงตามระยะเวลาการเกบรกษาท นานข/น แตคา hardness ของตวอยางในชดตวอยางควบคมจะไมมความแตกตางกบตวอยางท แชใน STPP รวมกบเกลอ (P>0.05) คา adhesiveness และcohesiveness ในแตละเดอนของการเกบรกษา ของท/ง 2 ตวอยาง ไมมความแตกตางกน (P>0.05) คา gumminess ของตวอยางท/ง 2 ชดมแนวโนมลดลงเม ออายการเกบเพ มข/น ในชดตวอยางควบคมจะมการลดลงของคา Gumminess มากกวาในตวอยางท แชใน STPP รวมกบเกลอมการลดลงของคา gumminess เม ออายการเกบเพ มข/น โดยท คา gumminess ของตวอยางท แชใน STPP ผสมกบเกลอลดลงอยางมนยสาคญ ซ งผลการศกษาท ไดเปนไปทศทางเดยวกบท Etemadian และคณะ (2011)ไดศกษาผลของการใชสารปองกนการเส อมสภาพของโปรตนของสารประกอบโพลฟอสเฟตในปลา Rutilus frisii kutum แล ตลอดระยะเวลาการเกบโดยการแชน/าแขง

ลกษณะเน/อสมผสของกลามเน/อปลาข/นอยกบปจจยทางชววทยาของกลามเน/อปลา ซ งกคอ ความหนาแนนของเสนใยกลามเน/อ รวมท/งองคประกอบของไขมน และคอลลาเจนในกลามเน/อดวย หลงจากปลาตายน/นจะเกดการเปล ยนแปลงท เรยกวาการยอยสลายตวเอง (Autolysis) และการเปล ยนแปลงทางจลชววทยา ซ งจะทาใหกลามเน/อเกดการน มลงและสญเสยความยดหยนได (Hernandez et al., 2009; Olafsdottir et al., 2004) ดงรายงานของ Hernandez et al. (2009) ท เกบรกษาเน/อปลา meager แล ไวท น/ าแขงอณหภม 4 องศาเซลเซยส เปนระยะเวลา 7 วน พบวาคา hardness ลดลงจาก 27 นวตน เหลอ คาระหวาง 23-25 นวตน

207

ตารางท' 70 คาสแสดงเปนระยะพกด CIE Lab ของตวอยางเน/อปลานลแลแชเยอกแขงระหวางการเกบรกษา 8 เดอน

เดอนท L* a* b*

Control STPP+NaCl Control STPP+NaCl Control STPP+NaCl 0 41.31±1.07Bd 45.29±0.88Abcd -3.13±0.33Bb -2.02±1.01Aa 3.61±2.06Aa 1.89±1.83Aa 1 39.79±0.76Be 45.23±2.11Abcd -2.88±0.69Ab -3.41±0.23Ab 2.70±2.28Aa 1.85±2.11Aa 2 41.96±1.41Bcd 46.62±1.14Abc -3.22±0.43Ab -3.42±0.41Ab 2.29±2.38Aa 0.44±1.13Aa 3 41.52±1.11Ad 44.19±3.08Ad -3.13±0.11Ab -3.23±0.09Ab 2.69±0.91Aa 0.75±1.93Ba 4 43.04±1.85Bcb 46.25±1.64Abcd -3.24±0.25Ab -3.28±0.14Ab 2.48±1.35Aa 2.22±1.29Aa 5 37.51±0.78Bf 46.64±0.30Abc -1.84±1.23Aa -3.17±0.27Bb 4.01±2.71Aa 1.62±1.88Aa 6 44.19±0.59Ab 44.94±1.42Acd -3.46±0.15Ab -2.77±1.25Ab 2.06±0.69Aa 2.44±2.65Aa 7 44.25±1.32Bb 47.20±0.84Aab -3.29±0.22Ab -3.16±0.12Ab 3.06±2.15Aa 1.11±0.88Aa 8 47.43±0.23Ba 48.99±1.17Aa -3.54±0.22Ab -3.48±0.37Ab 3.56±0.48Aa 2.46±0.30Ba

หมายเหต : คาเฉล ย±SD; Control คอตวอยางท ไมใชสารฟอสเฟต และ STPP + NaCl คอตวอยางท แชดวยสารละลายฟอสเฟตผสมเกลอ

ตวอกษร abcdef กากบในคาเฉล ยตามแนวต/งท แตกตางกน แสดงความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (P≤0.05) ตวอกษร A B กากบในคาเฉล ยแตละแถวท แตกตางกน แสดงความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (P≤0.05)

207

208

ตารางท' 70 (ตอ) คาสแสดงเปนระยะพกด CIE Lab ของตวอยางเน/อปลานลแลแชเยอกแขงระหวางการเกบรกษา 8 เดอน

เดอนท C* h*

Control STPP+NaCl Control STPP+NaCl 0 4.91±1.67Aa 3.41±1.24Aa 134.49±13.79Abc 149.47±23.42Ab 1 4.28±1.53Aa 4.30±1.18Aa 142.82±22.04Abc 161.31±30.16Aab 2 4.32±1.51Aa 3.60±0.43Aa 150.36±22.74Aab 170.77±16.97Aab 3 4.31±0.57Aa 3.69±0.77Aa 141.91±9.31Bbc 170.56±26.56Aab 4 4.23±0.68Aa 4.10±0.68Aa 144.80±17.42Abc 147.82±15.78Ab 5 4.84±2.04Aa 3.89±0.82Aa 124.05±26.37Ac 156.50±24.66Aab 6 4.05±0.27Aa 4.43±1.18Aa 149.17±9.85Aab 146.13±35.27Ab 7 4.75±1.37Aa 3.43±0.35Ba 141.99±20.42Abc 161.90±13.89Aab 8 4.28±0.14Aa 3.70±0.32Ba 167.66±8.49Ba 180.34±0.97Aa

หมายเหต : คาเฉล ย±SD; Control คอตวอยางท ไมใชสารฟอสเฟต และ STPP + NaCl คอตวอยางท แชดวยสารละลายฟอสเฟตผสมเกลอ

ตวอกษร abcdef กากบในคาเฉล ยตามแนวต/งท แตกตางกน แสดงความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (P≤0.05) ตวอกษร A B กากบในคาเฉล ยแตละแถวท แตกตางกน แสดงความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (P≤0.05)

208

209

ตารางท' 71 คาเน/อสมผสโดยเคร องวดเน/อสมผสของเน/อปลานลแลแชแขงท ผานการทาละลายดบระหวางการเกบรกษา 8 เดอน

เดอนท Hardness Adhesiveness Springiness

control STPP+NaCl control STPP+NaCl control STPP+NaCl

0 1436.752±122.809Aa 1657.954±14.794Aa -17.546±9.465Aab -33.110±7.898Aab 0.706±0.035Abcd 0.693±0.033Abc

1 823.679±315.994Abc 1006.485±186.906Abc -14.405±11.151Aab -9.865±13.744Aa 0.634±0.017Ad 0.641±0.048Abc

2 1030.465±123.771Ab 1107.805±204.865Ab -2.481±8.045Aa -43.198±25.526Aabc 0.643±0.011Ad 0.668±0.158Abc

3 857.949±89.555Abc 1049.134±57.665Abc -15.182±10.915Aab -119.869±16.587Bd 0.841±0.035Aa 0.843±0.051Aa

4 903.181±76.469Abc 829.344±137.878Ac -8.398±2.591Aab -16.416±7.066Aa 0.651±0.019Bcd 0.696±0.007Abc

5 919.296±170.275Abc 1049.402±114.508Abc -22.157±11.147Aab -106.998±39.306Bd 0.549±0.030Aa 0.602±0.107Ac

6 1476.795±203.238Aa 1589.711±77.420Aa -27.873±20.501Ab -88.458±34.208Abcd 0.748±0.086Ab 0.864±0.035Aa

7 853.136±24.131Abc 529.117±67.946Bd -13.457±3.179Aab -97.191±64.180Acd 0.693±0.011Abcd 0.767±0.042Bab

8 697.219±50.116Ac 862.511±112.470Abc -31.458±20.169Ab -80.145±11.400Bbcd 0.734±0.081Abc 0.753±0.056Aab หมายเหต : คาเฉล ย±SD; Control คอตวอยางท ไมใชสารฟอสเฟต และ STPP + NaCl คอตวอยางท แชดวยสารละลายฟอสเฟตผสมเกลอ ตวอกษร abc กากบในคาเฉล ยตามแนวต/งท แตกตางกน แสดงความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (P≤0.05) ตวอกษร A B กากบในคาเฉล ยแตละแถวท แตกตางกน แสดงความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (P≤0.05)

209

210

ตารางท' 71 (ตอ) คาเน/อสมผสโดยเคร องวดเน/อสมผสของเน/อปลานลแลแชแขงท ผานการทาละลายดบระหวางการเกบรกษา 8 เดอน

เดอนท Cohesiveness Gumminess Chewiness

control STPP+NaCl control STPP+NaCl control STPP+NaCl

0 0.557±0.007Aa 0.565±0.014Aabc 800.828±78.182Aa 935.136±40.468Aa 564.547±50.327Aa 647.668±34.358Ab

1 0.587±0.008Aa 0.548±0.026Abc 482.451±181.724Abc 549.185±82.503Abc 307.378±120.255Abc 290.080±136.298Aef

2 0.551±0.012Aa 0.581±0.026Aab 567.096±56.508Ab 640.209±92.528Ab 364.387±32.694Abc 421.108±69.170Acd

3 0.567±0.005Aa 0.575±0.007Aab 486.773±54.363Bbc 603.689±39.011Abc 409.118±44.100Ab 508.984±44.464Ac

4 0.576±0.010Aa 0.592±0.003Aa 520.079±43.349Abc 490.953±80.680Ac 338.193±25.899Abc 342.403±59.375Adef

5 0.550±0.019Aa 0.535±0.009Ac 506.312±99.763Abc 560.994±58.330Abc 276.294±41.372Abc 335.317±47.688Adef

6 0.552±0.035Aa 0.579±0.026Aab 810.195±59.893Aa 920.644±70.356Aa 609.911±114.515Aa 795.314±65.964Aa

7 0.573±0.029Aa 0.591±0.027Aa 489.393±38.021Abc 311.664±27.122Bd 338.981±21.176Ac 238.453±10.902Bf

8 0.563±0.039Aa 0.575±0.011Aab 392.113±36.931Ac 496.190±64.300Ac 287.442±40.943Abc 372.022±40.168Ade หมายเหต : คาเฉล ย±SD; Control คอตวอยางท ไมใชสารฟอสเฟต และ STPP + NaCl คอตวอยางท แชดวยสารละลายฟอสเฟตผสมเกลอ ตวอกษร abc กากบในคาเฉล ยตามแนวต/งท แตกตางกน แสดงความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (P≤0.05) ตวอกษร A B กากบในคาเฉล ยแตละแถวท แตกตางกน แสดงความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (P≤0.05)

210

211

3. คณภาพทางประสาทสมผสของผลตภณฑเน�อปลานลแลแชแขง 3.1 คะแนนความชอบในผลตภณฑเน�อปลานลดบ

ตารางท 72 แสดงคาคะแนนความชอบดานลกษณะปรากฏ และเน/อสมผสของช/นปลานลแลดบระหวางการเกบรกษา 8 เดอน คาคะแนนท ไดมความแตกตางกนอยางมนยสาคญ (P≤0.05) เม ออายการเกบเพ มข/น แตไมพบแนวโนมท ชดเจนของการเปล ยนแปลงน/ เน องจากระดบคะแนนความชอบท ไดรบไมสม าเสมอกน อาจเน องจากความแปรปรวนจากผทดสอบทางประสาทสมผสท ไมผานการฝกฝน จงทาใหไมสามารถเหนความแตกตางในตวของผลตภณฑปลานลแลดบท/งสองชนดได สงเกตไดจากคาคะแนนความชอบท ไมแตกตางกนระหวางสองตวอยางในแตละเดอนของการเกบรกษา (P>0.05) ตารางท' 72 คาคะแนนความชอบเฉล ยของตวอยางปลานลแลแชแขงแบบดบโดยใชสเกลคะแนน

ความชอบแบบ 9-point hedonic scale

เดอนท' ลกษณะปรากฏ เน�อสมผส

Control STPP+NaCl Control STPP+NaCl 0 6.80±1.02Abc 7.20±1.04Aa 6.88±1.04Aab 7.08±0.97Aa 1 6.33±1.53Acd 6.85±1.63Aa 6.30±1.64Ab 6.73±1.36Aa 2 5.95±1.54Ad 6.08±1.56Ab 5.50±1.57Ac 5.98±1.51Ab 3 6.75±1.37Abc 6.70±1.64Aa 6.58±1.36Ab 6.73±1.95Aa 4 7.08±0.97Ab 7.15±1.17Aa 6.25±1.13Ab 6.78±1.37Aa 5 nd nd nd nd 6 5.30±1.44Be 7.28±1.13Aa 5.43±1.39Bc 6.90±1.34Aa 7 7.68±1.05Aa 6.88±1.26Ba 7.30±1.44Aa 7.05±1.24Aa 8 6.43±1.53Bcd 7.08±1.35Aa 6.70±1.34Aab 6.93±1.49Aa

หมายเหต : คาเฉล ย±SD; Control คอตวอยางท ไมใชสารฟอสเฟต และ STPP + NaCl คอตวอยางท แชดวยสารละลายฟอสเฟตผสมเกลอ nd คอไมไดศกษา ตวอกษร abc กากบในคาเฉล ยตามแนวต/งท แตกตางกน แสดงความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (P≤0.05) ตวอกษร A B กากบในคาเฉล ยแตละแถวท แตกตางกน แสดงความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (P≤0.05)

212

3.2 คะแนนความชอบในผลตภณฑเน�อปลานลสก

การทดสอบโดยนาเน/อปลานลแลแชแขงท ผานการทาละลายแลวไปทาใหสก โดยวธการน งดวยไอน/ าจนสก แลวนาไปทดสอบทางประสาทสมผส พบวาคะแนนความชอบดานลกษณะปรากฏของเน/อปลานลท ผานการแชดวยสารละลายฟอสเฟตผสมเกลอจะมคาสงกวาตวอยางควบคมท ไมไดใชฟอสเฟต ตลอดการเกบรกษา 8 เดอน (P≤0.05) สวนคาคะแนนความชอบดานกล น และรสชาตของตวอยางท เกบรกษาในแตละเดอนมคาไมแตกตางกน (P>0.05) และคาคะแนนความชอบดานเน/อสมผสตวอยางท เกบรกษาในแตละเดอนมคาแตกตางกน โดยท คาคะแนนความชอบของตวอยางท ผานการแชสารฟอสเฟตผสมเกลอจะมคาคะแนนความชอบมากกวาตวอยางควบคมเลกนอย (P≤0.05) แตพบวาเม อระยะเวลาการเกบรกษานานข/นทาใหคาคะแนนความชอบในทกดานมคาลดลงอยางมนยสาคญ (P≤0.05)

สารประกอบฟอสเฟตสามารถชวยเพ มคะแนนความชอบในคณลกษณะตางๆ ของการทดสอบทางประสาทสมผสได ดงรายงานของ Goncalves and Riberio (2009) ซ งศกษาเปรยบเทยบลกษณะทางประสาทสมผสของกงท ผานการแชสารประกอบฟอสเฟตชนด STPP กบกงชนดท ไมแช พบวากงท แชดวยสารประกอบฟอสเฟตมคะแนนความชอบสงกวา 6 (จากระดบ 0-9) ขณะท กงท ไมแชสารประกอบฟอสเฟตมคะแนนความชอบท ต ากวา 6 การท ตวอยางท แชสารประกอบฟอสเฟตไดรบคะแนนความชอบสงกวาเน องจากวาฟอสฟเฟตจะชวยใหผลตภณฑมความช/นท ดข/น และชวยเพ มคณลกษณะตางๆดานประสาทสมผสดวย นอกจากสารประกอบฟอสเฟตท ใชในผลตภณฑปลาแล กง และหอยจะชวยเกบรกษาความช/นแลว ยงชวยเพ มความสามารถในการอมน/ าของผลตภณฑท ผานการทาใหสกจงสามารถชวยเพ มระดบคะแนนความชอบดานลกษณะเน/อสมผส ซ งทดสอบโดยผบรโภคได (Goncalves et al., 2008) 4. คณภาพทางดานจลนทรย ระหวางการเกบรกษามการตรวจสอบปรมาณจลนทรยท มชวตตามมาตรฐานอาหารแชแขง 2 กลม คอ total aerobic psychrophilic และ total aerobic mesophilic ผลแสดงดงตารางท 73

213

ตารางท' 73 การวเคราะหปรมาณจลนทรยท มชวต Psychrophile และMesophile ของตวอยาง ปลานลแลแชเยอกแขงระหวางเกบรกษา 8 เดอน

เดอนท' Psychrophile Mesophile

Control STPP+NaCl Control STPP+NaCl 0 2.56±1.50 x 104

Abc 2.02±0.54 x 104Abc 5.40±2.39 x 104

Acd 2.91±0.82 x 104Ab

1 9.60±3.42 x 104Aa 4.73±1.74 x 104

Ba 2.51±1.31 x 104Bd 1.35±0.75 x 105

Aa 2 1.01±0.19 x 104

Aac 3.36±3.55 x 104Aab 6.21±2.11 x 104

Abc 8.29±8.68 x 104Aab

3 2.88±1.12 x 104Abc 0.63±0.57 x 104

Bc 4.43±1.23 x 104Acd 1.52±0.74 x 104

Bb 4 0.88±0.55 x 104

Aac 0.98±0.76 x 104Abc 2.82±1.43 x 104

Ad 1.69±0.36 x 104Ab

5 3.91±0.95 x 104Ab 1.14±0.49 x 104

Bbc 6.63±1.18 x 104Abc 4.33±0.40 x 104

Bb 6 4.56±0.95 x 104

Aa 0.38±0.16 x 104Bc 1.00±0.40 x 105

Aa 2.10±0.92 x 104Bb

7 4.25±0.65 x 104Aab 2.50±0.74 x 104

Babc 8.91±3.46 x 104Aab 2.99±0.97 x 104

Bb 8 2.88±0.46 x 104

Abc 1.31±0.55 x 104Bbc 6.31±2.34 x 104

Abc 2.54±0.38 x 104Bb

หมายเหต : คาเฉล ย±SD; Control คอตวอยางท ไมใชสารฟอสเฟต และ STPP + NaCl คอตวอยางท แชดวยสารละลายฟอสเฟตผสมเกลอ nd คอไมไดศกษา ตวอกษร abc กากบในคาเฉล ยตามแนวต/งท แตกตางกน แสดงความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (P≤0.05) ตวอกษร A B กากบในคาเฉล ยแตละแถวท แตกตางกน แสดงความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (P≤0.05)

จากการศกษาพบวาในตวอยางปลานลแลท/งสองตวอยางมจานวนจลทรยอยในชวง 4 log cfu/g โดยท ปรมาณ total aerobic psychrophilic และ total aerobic mesophilic ในตวอยางปลานลแลแชแขงท ผานการแชดวยสารโซเดยมไตรพอลฟอสเฟตผสมเกลอจะมจานวนต ากวาตวอยางควบคมท ไมไดใชฟอสเฟต (P≤0.05) ภายใตสภาวะการเกบรกษาท สภาวะแชแขงเปนระยะเวลา 8 เดอน พบวามการเปล ยนแปลงจานวนจลนทรยโดยมจานวนเพ มข/ นเลกนอย การท ตรวจพบปรมาณจลนทรยในเน/อปลานลแลแชแขงท ผานการแชโซเดยมไตรพอลฟอสเฟตกอนการแชแขงนอยกวา ตวอยางควบคมท ไมใชฟอสเฟตน/น เปนผลมาจากคณสมบตการเปนสารตานจลนทรยของฟอสเฟต เน องจากฟอสเฟตสามารถจบดบแคลเซยมแมกนเซยมและเหลก ซ งเปนแรธาตท จาเปนตอการเจรญของจลนทรย ดงน/นฟอสเฟตจงมผลยบย /งจลนทรยท เปนสาเหตการเนาเสยได (สทธวฒน, 2548)

214

โครงการยอยท' 6 : การพฒนากระบวนการผลตสตวน/าใหมคณภาพและปลอดภย: การพฒนาการเล/ยงปลานลใหปลอดจากการปนเป/ อนของกล นไมพงประสงค

ผลการวจย

การทดลองยอยท' 1: การตดตามตรวจสอบความสมพนธระหวางปรมาณการใสปย และชนดของ

แพลงกตอน ตอปรมาณกล นไมพงประสงคในน/า, ดนพ/นบอ และเน/อปลานลท เล/ยงดวยระบบผสมผสาน

การตรวจสอบปรมาณกล'นไมพงประสงคในเน�อปลานล น�า และดนพ�นบอ

จากการศกษาความสมพนธของกล นไมพ งประสงคในเน/อปลา น/ า และดนพ/นบอ จากบอ

เล/ยงปลานลระบบผสมผสาน อาเภอพาน จงหวดเชยงราย จานวน 8 บอ ทาการเกบตวอยางเดอนละ 1 คร/ ง เปนเวลา 8 เดอน พบวา บอเล/ ยงปลานลท เล/ ยงดวยระบบผสมผสานมปรมาณจออสมนและเอมไอบเฉล ยท/งในเน/อปลา น/ าและดนพ/นบอ โดยมความเขมขนจออสมนเฉล ยจากตวอยางน/ า ดนพ/นบอ และเน/อปลา คอ 11.14+4.23 ไมโครกรมตอลตร, 3.12+1.17 และ 2.14+1.02 ไมโครกรมตอกโลกรม ตามลาดบ และมความเขมขนเอมไอบเฉล ยจากตวอยางน/ า ดนพ/นบอ และเน/อปลา คอ 23.34+9.07 ไมโครกรมตอลตร, 19.22+5.15 และ 2.21+1.90ไมโครกรมตอกโลกรม ตามลาดบ (ตารางท 74) ตารางท' 74 ความเขมขนของสารจออสมนและสารเอมไอบ (mean+SE) ในตวอยางดน น/ า และเน/อ

ปลานลจากบอเล/ยงปลานลระบบผสมผสาน

ตวอยาง บอเล�ยงปลานลระบบผสมผสาน

Geosmin MIB น/า (µg.L-1) 11.14+4.23 23.34+9.07 ดนพ/นบอ (µg.kg-1) 3.12+1.17 19.22+5.15 เน/อปลา (µg.kg-1) 2.14+1.02 2.21+1.90

215

ปจจยคณภาพน�า ทางเคม และทางชวภาพ ในบอเล�ยงปลานล

จากการตรวจวดคณภาพน/ าทางกายภาพ เคมและ ชวภาพ บอเล/ ยงปลานลระบบผสมผสาน อาเภอพาน จงหวดเชยงราย จานวน 8 บอ เดอนละ 1 คร/ ง เปนเวลา 8 เดอน พบวา คณภาพน/ าสวนใหญมความเหมาะสมตอการเจรญเตบโตของสตวน/า ดงแสดงในตารางท 75 ตารางท' 75 คณภาพน/าทางกายภาพ เคมและ ชวภาพ (mean+SE) ของบอปลานลระบบผสมผสาน

ความหลากหลายและองคประกอบของแพลงกตอนพช

จากการตรวจปรมาณความหลากหลายและองคประกอบของแพลงกตอนพชในบอเล/ ยง

ปลานลระบบผสมผสาน อาเภอพาน จงหวดเชยงราย จานวน 8 บอ เดอนละ 1 คร/ ง เปนเวลา 8 เดอน สาหรายสเขยวแกมน/ าเงนท สรางกล นไมพงประสงค 4 สปชส คอ Anabaena spp., Oscillatoria spp., Phormidium spp. และ Pseudanabaena spp. โดยพบวา Oscillatoria spp. เปน สปชสเดน รองลงมา คอ Anabaena spp., Phormidium spp. และ Pseudanabaena ตามลาดบ (ตารางท 76, ภาพท 56)

Parameters คา คณภาพน�า

บอท'เล�ยงดวยระบบเดม 1. อณหภม (Co) 28.1±1.9

2. pH 7.8±0.9

3. ความขน (NTU) 87.2±7.0

3. ปรมาณออกซเจนท ละลายในน/า (mg/l) 7.7±1.9

5. คลอโรฟลล เอ ( mg/l ) 652.5±193.2

6.ฟอสเฟต ฟอสฟอรส ( mg/l ) 0.18±0.04

7. แอมโมเนยรวม (mg/l) 0.71±0.10

8. ไนไตรท-ไนโตรเจน( mg/l ) 0.11±0.04

9. ไนเตรท-ไนโตรเจน( mg/l ) 0.05±0.02

216

ตารางท' 76 ปรมาณสาหรายสเขยวแกมน/าเงนท สรางกล นไมพงประสงคในปลานล

สาหรายสเขยวแกมน�าเงน บอท'เล�ยงดวยระบบผสมผสาน (× 103 cells.mL-1)

Anabaena spp. 67.43 Oscillatoria spp. 81. 74 Phormidium spp. 31.17 Pseudanabaena spp. 18.09

ภาพท' 56 ชนดของสาหรายสเขยวแกมน/าเงนท สรางกล นไมพงประสงคท พบในปลานล (A) Anabaena sp. (C) Phormidium sp. (B) Oscillatoria sp. (D) Pseudanabaena sp.

การทดลองท' 2: ศกษาผลของการใชปยอนทรย แทนการเล/ ยงสตวบกบนคนบอ ท/งน/ เพ อลดกล น

และเพ มคณคาของผลผลต การตรวจสอบปรมาณกล'นไมพงประสงคในเน�อปลานล น�าและดนพ�นบอ

จากศกษาผลของการใชปยอนทรย แทนการเล/ยงสตวบกบนคนบอในตวอยางดน น/ า และเน/อปลานลท ใชปยตางกน โดย การทดลองท 1 ไมใสปยรวมกบการใหอาหารตลอดการเล/ยง การทดลองท 2 ใสปยมลไกรวมกบการใหอาหารตลอดการเล/ยง การทดลองท 3ใสปยมลสกรรวมกบการใหอาหารตลอดการเล/ยง ทาการทดลอง 8 เดอน พบวา การทดลองท 1 ไมใสปยรวมกบการใหอาหารตลอดการเล/ ยงมกล นโคลนสะสมนอยกวาท สด โดยมคาจออสมนในตวอยางน/ า ดนพ/นบอ และเน/อปลานลเฉล ย คอ 4.0±1.0 ไมโครกรมตอลตร, 7.2±6.5 และ 3.1±2.3 ไมโครกรมตอกโลกรม ตามลาดบ และมคาเอมไอบในตวอยางน/ า ดนพ/นบอ และเน/อปลานลเฉล ย คอ 16.5±10.0 ไมโครกรมตอลตร, 18.2±9.5 และ 8.3±3.5 ไมโครกรมตอกโลกรม ตามลาดบ และพบวา

A B C D

217

การทดลองท 3ใสปยมลสกรรวมกบการใหอาหารตลอดการเล/ ยงมคาความเขมขนของจออสมนและเอมไอบเฉล ยสงกวา การทดลองอ นๆ ท/งตวอยางดน น/า และเน/อปลานล (ตารางท 77)

ตารางท' 77 ความเขมขนของสารจออสมนและเอมไอบ (mean+SE)ในตวอยางดน น/า และเน/อปลานล จากบอเล/ยงปลานลท ใสปยตางกน

ตวอยาง Geosmin (ไมโครกรมตอกโลกรม) MIB (ไมโครกรมตอกโลกรม)

T1 T2 T3 T1 T2 T3

น/ า (µg.L-1) 4.0±1.0a 9.9±8.3b 11.8± 3.0b 16.5±10.0a 17.9±8.3a 18.9±23.1a

ดนพ/นบอ (µg.kg-1) 7.2±6.5a 8.2±5.5a 14.9±5.1b 18.2±9.5a 21.6±55.5a 22.5±35.1a

เน/อปลา (µg.kg-1) 3.1±2.3a 5.9±0.9a 6.9±0.7a 8.3±3.5a 8.8±2.4a 9.7±3.4a

หมายเหต: อกษร a,b และ c คอ คาเฉล ยท มภาษาองกฤษในแนวนอนมความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (p<0.05)

T1 การทดลองท 1 ไมใสปยรวมกบการใหอาหารตลอดการเล/ยง T2 การทดลองท 2 ใสปยมลไกรวมกบการใหอาหารตลอดการเล/ยง T3 การทดลองท 3ใสปยมลสกรรวมกบการใหอาหารตลอดการเล/ยง

ผลของการใสปยอนทรยตอน�าหนกสดทาย อตราการเจรญเตบโตจาเพาะ น�าหนกท'เพ'มข�น FCR

และ อตราการรอด ของปลาปลานล ผลของการใสปยตอน�าหนกสดทาย

จากการศกษาการใหอาหารตอการเจรญเตบโตของปลานล โดย การทดลองท 1 ไมใสปยรวมกบการใหอาหารตลอดการเล/ ยง การทดลองท 2 ใสปยมลไกรวมกบการใหอาหารตลอดการเล/ยง การทดลองท 3ใสปยมลสกรรวมกบการใหอาหารตลอดการเล/ยง ทาการทดลอง 8 เดอน เม อส/นสดการทดลอง พบวา มคาเฉล ยเทากบ 307.7±27.7, 510.2±44.0 และ 482.9±33.5 กรมตอตว ตามลาดบ (ภาพ 9, ตาราง 6) เม อวเคราะหคาทางสถต พบวา มความแตกตางทางสถต (p<0.05) โดยใสปยมลไกรวมกบการใหอาหารตลอดการเล/ยง (T2) มอตราการเจรญเตบโตดท สด แสดงใหเหนวาปลานลไดรบสารอาหารท/งอาหารธรรมชาตในบอและอาหารเมดสาเรจรปท ให

218

อตราการเจรญเตบโตจาเพาะของปลานลท'ใสปยตางกน

จากการวเคราะหอตราการเจรญเตบโตจาเพาะของปลานล การทดลองท 1 ไมใสปยรวมกบการใหอาหารตลอดการเล/ ยง การทดลองท 2 ใสปยมลไกรวมกบการใหอาหารตลอดการเล/ยง การทดลองท 3ใสปยมลสกรรวมกบการใหอาหารตลอดการเล/ยง เม อส/นสดการทดลอง พบวา อตราเจรญเตบโตจาเพาะของปลานลเทากบ 0.80±0.01, 1.6±0.13 และ 1.17±0.13 เปอรเซนตตอวน ตามลาดบ (ตาราง 78) เม อวเคราะหคาทางสถต พบวา ปลานลท ใสปยมลไกรวมกบการใหอาหารตลอดการเล/ยง (T2) และใสปยมลสกรรวมกบการใหอาหาร (T3) ไมมความแตกตางกน (p>0.05) แตมความแตกตางกนทางสถต (p<0.05) ในปลานลท ไมใสปยรวมกบการใหอาหาร (T1) (ภาพ 10,ตาราง 78) แสดงใหเหนวาปลานลไดรบสารอาหารท/งอาหารธรรมชาตในบอและอาหารเมดสาเรจรปสงผลใหมอตราการเจรญเตบโตจาเพาะท ด ตารางท' 78 คาเฉล ยน/ าหนกเร มตน คาเฉล ยน/ าหนกสดทาย อตราการเจรญเตบโตจาเพาะ (SGR)

ของบอเล/ยงปลานลท ใสปยตางกน

อตราการใหอาหาร น�าหนกเร'มตน

(กรม/ตว) น�าหนกสดทาย

(กรม/ตว) SGR

(%/วน ) T1 ไมใสปยรวมกบใหอาหาร 31.5± 0.2a 307.7 ±27.7b 0.80±0.01 c T2 ใสปยมลไกรวมกบใหอาหาร 31.5± 0.2a 510.2 ±44.0a 1.65 ± 0.13 a T3 ใสปยมลสกรรวมกบใหอาหาร 31.5± 0.2a 482.9 ±33.5a 1.17± 0.13bc

หมายเหต: อกษร a,b และ c คอ คาเฉล ยท มภาษาองกฤษในแนวต/งมความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (p<0.05)

T1 การทดลองท 1 ไมใสปยรวมกบการใหอาหารตลอดการเล/ยง T2 การทดลองท 2 ใสปยมลไกรวมกบการใหอาหารตลอดการเล/ยง T3 การทดลองท 3ใสปยมลสกรรวมกบการใหอาหารตลอดการเล/ยง

219

ภาพท' 57 น/ าหนกเร มตนและน/ าหนกสดทายของปลานลในบอเล/ ยงท ใสปยตางกน โดย T1

การทดลองท 1 ไมใสปยรวมกบการใหอาหารตลอดการเล/ยง T2 การทดลองท 2 ใสปยมลไกรวมกบการใหอาหารตลอดการเล/ยง T3 การทดลองท 3ใสปยมลสกรรวมกบการใหอาหารตลอดการเล/ยง

ภาพท' 58 อตราการเจรญเตบโตจาเพาะของปลานลในบอเล/ ยงท ใสปยตางกน โดย T1

การทดลองท 1 ไมใสปยรวมกบการใหอาหารตลอดการเล/ยง T2 การทดลองท 2 ใสปยมลไกรวมกบการใหอาหารตลอดการเล/ยง T3 การทดลองท 3ใสปยมลสกรรวมกบการใหอาหารตลอดการเล/ยง

น�าหนกท'เพ'มข�นของปลานลท'ใสปยตางกน

น/ าหนกท เพ มข/นของปลานล โดย การทดลอง ท 1 ไมใสปยรวมกบการใหอาหารตลอดการเล/ยง การทดลอง ท 2 ใสปยมลไกรวมกบการใหอาหารตลอดการเล/ยง การทดลอง ท 3ใสปยมลสกรรวมกบการใหอาหารตลอดการเล/ยง ตามลาดบ ทาการทดลอง 8 เดอน เม อส/นสดการทดลอง พบวา น/ าหนกท เพ มข/นเทากบ 266.2±7.7, 476.3±15.3 และ 464.7±2.2 กรม ตามลาดบ (ภาพ 59, ตาราง 79) เม อวเคราะหคาทางสถต พบวา ปลานลใสปยมลไกรวมกบการใหอาหารตลอดการเล/ยง (T2) และ ใสปยมลสกรรวมกบการใหอาหารตลอดการเล/ ยง (T3) ไมมความแตกตางทางสถต

220

(p>0.05) แตมความแตกตางทางสถต (p<0.05) ในปลานลท ไมใสปยรวมกบการใหอาหารตลอดการเล/ยง (T1) แสดงวาการเล/ยงปลาในระบบน/าเขยวรวมกบการใหอาหารทาใหปลามการเจรญเตบโตด อตราการแลกเน�อของปลานลท'ใสป ยตางกน

อตราการแลกเน/อของปลานล โดย การทดลอง ท 1 ไมใสปยรวมกบการใหอาหารตลอดการเล/ยง การทดลอง ท 2 ใสปยมลไกรวมกบการใหอาหารตลอดการเล/ยง การทดลอง ท 3 ใสปยมลสกรรวมกบการใหอาหารตลอดการเล/ ยง ตามลาดบ ทาการทดลอง 8 เดอน เม อส/นสดการทดลอง พบวา มอตราการแลกเน/อเทากบ 2.1± 0.3, 3.4±0.3 และ 3.2±0.2 ตามลาดบ (ภาพ 60, ตาราง 79) เม อวเคราะหคาทางสถต พบวา ปลานลใสปยมลไกรวมกบการใหอาหารตลอดการเล/ยง (T2) และ ใสปยมลสกรรวมกบการใหอาหารตลอดการเล/ ยง (T3) ไมมความแตกตางทางสถต (p>0.05) แตมความแตกตางทางสถต (p<0.05) ในปลาท ไมใสปยรวมกบการใหอาหารตลอดการเล/ยง (T1)

อตราการรอดของปลานลท'ใสป ยตางกน

อตราการรอดของปลานล โดย การทดลอง ท 1 ไมใสปยรวมกบการใหอาหารตลอดการเล/ยง การทดลอง ท 2 ใสปยมลไกรวมกบการใหอาหารตลอดการเล/ยง การทดลอง ท 3 ใสปยมลสกรรวมกบการใหอาหารตลอดการเล/ยง เม อส/นสดการทดลอง พบวา มอตรารอดเทากบ 80.6±3., 91.2±0.3 และ 789.4±1.1 เปอรเซนต ตามลาดบ (ภาพ 61, ตาราง 79) เม อวเคราะหคาทางสถต พบวา ปลานลใสปยมลไกรวมกบการใหอาหารตลอดการเล/ ยง (T2) และ ใสปยมลสกรรวมกบการใหอาหารตลอดการเล/ ยง (T3) ไมมความแตกตางทางสถต (p>0.05) แตมความแตกตางทางสถต (p<0.05) ในปลานลท ไมใสปยรวมกบการใหอาหารตลอดการเล/ยง (T1) แสดงวาการใสปยทาใหมอตราการรอดท ด

ภาพท' 59 น/ าหนกท เพ มข/นของปลานลในบอเล/ ยงท ใสปยตางกน โดย T1 การทดลองท 1 ไมใสปย

รวมกบการใหอาหารตลอดการเล/ยง T2 การทดลองท 2 ใสปยมลไกรวมกบการใหอาหารตลอดการเล/ยง T3 การทดลองท 3ใสปยมลสกรรวมกบการใหอาหารตลอดการเล/ยง

221

ตารางท' 79 น/าหนกท เพ มข/น อตราการแลกเน/อ (FCR) และ อตราการรอด ของบอเล/ยงปลานล

อตราการใหอาหาร

น�าหนกท'เพ'มข�น (กรม/ตว)

อตราการแลกเน�อ (FCR)

อตรารอด (%)

T1 ไมใสปยรวมกบใหอาหาร 266.2±7.7b 2.1± 0.3a 80.6±3.7b T2 ใสปยมลไกรวมกบใหอาหาร 476.3±15.3a 3.4±0.2b 91.2±0.3a T3 ใสปยมลสกรรวมกบใหอาหาร 464.7±2.2a 3.2±0.3b 89.4±1.1a หมายเหต: อกษร a,b และ c คอ คาเฉล ยท มภาษาองกฤษในแนวต/งมความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (p<0.05) T1 การทดลองท 1 ไมใสปยรวมกบการใหอาหารตลอดการเล/ยง T2 การทดลองท 2 ใสปยมลไกรวมกบการใหอาหารตลอดการเล/ยง T3 การทดลองท 3ใสปยมลสกรรวมกบการใหอาหารตลอดการเล/ยง

ภาพท' 60 อตราการแลกเน/อของปลานลในบอเล/ยงท ใสปยตางกน โดย T1 การทดลองท 1 ไมใสปย

รวมกบการใหอาหารตลอดการเล/ยง T2 การทดลองท 2 ใสปยมลไกรวมกบการใหอาหารตลอดการเล/ยง T3 การทดลองท 3ใสปยมลสกรรวมกบการใหอาหารตลอดการเล/ยง

ภาพท' 61 อตรารอดของปลานลในบอเล/ ยงท ใสปยตางกน โดย T1 การทดลองท 1 ไมใสปยรวมกบ

การใหอาหารตลอดการเล/ยง T2 การทดลองท 2 ใสปยมลไกรวมกบการใหอาหารตลอดการเล/ยง T3 การทดลองท 3ใสปยมลสกรรวมกบการใหอาหารตลอดการเล/ยง

222

ปจจยคณภาพน�า ทางเคม และทางชวภาพ ในบอเล�ยงปลานล ดงแสดงในตารางท 80 จากการทดลองการเปล ยนแปลงคณภาพน/ าในบอเล/ ยงปลานลท ใสปยตางกน โดยการ

ทดลองท 1 ไมใสปยรวมกบการใหอาหารตลอดการเล/ยง การทดลองท 2 ใสปยมลไกรวมกบการใหอาหารตลอดการเล/ ยง การทดลองท 3ใสปยมลสกรรวมกบการใหอาหารตลอดการเล/ ยง ทาการทดลอง 8 เดอน พบวา คณภาพน/าสวนใหญมความเหมาะสมตอการเจรญเตบโตของสตวน/า ตารางท' 80 คณภาพน/าทางกายภาพ เคมและ ชวภาพ (mean+SE) ของบอปลานลท ใสปยตางกน

หมายเหต: T1 การทดลองท 1 ไมใสปยรวมกบการใหอาหารตลอดการเล/ยง T2 การทดลองท 2 ใสปยมลไกรวมกบการใหอาหารตลอดการเล/ยง T3 การทดลองท 3ใสปยมลสกรรวมกบการใหอาหารตลอดการเล/ยง

ความหลากหลายและองคประกอบของแพลงกตอนพช จากการตรวจปรมาณความหลากหลายและองคประกอบของแพลงกตอนพชในบอเล/ ยงปลานลท ใชปยตางกน โดยการทดลองท 1 ไมใสปยรวมกบการใหอาหารตลอดการเล/ยง การทดลองท 2 ใสปยมลไกรวมกบการใหอาหารตลอดการเล/ ยง การทดลองท 3ใสปยมลสกรรวมกบการใหอาหารตลอดการเล/ยง ทาการทดลอง เดอนละ 1 คร/ ง เปนเวลา 8 เดอน พบ สาหรายสเขยวแกมน/ าเงนท สรางกล นไมพงประสงค 6 สปชส คอ Oscillatoria spp., Microcystis spp., Cylindrospermopsis spp., Anabaena spp. และ Merismopedia spp. โดยพบวา Anabaena spp. เปนสปชสเดน รองลงมา คอ Oscillatoria spp., Microcystis spp., Cylindrospermopsis spp. และ Merismopedia spp. ตามลาดบ (ตารางท 81, ภาพท 62)

Parameters คา คณภาพน�า

T1 T2 T3 1. อณหภม (Co) 30.3±1.2 30.90 ±.52 30.93±0.50

2. pH 7.2±0.2 7.08±.20 6.98±0.10

3. ความขน (NTU) 89.0±37.8 96.21±17.22 83.19±13.47

3. ปรมาณออกซเจนท ละลายในน/า (mg/l) 5.7±1.3 5.53±0.65 5.5±0.65

5. คลอโรฟลล เอ ( mg/l ) 279±50.0 522.5±133.0 530.7±284.6

6.ฟอสเฟต ฟอสฟอรส ( mg/l ) 1.37±0.11 1.86±0.92 1.8±1.15

7. แอมโมเนยรวม (mg/l) 0.13±0.07 0.13±0.04 0.17±0.04

8. ไนไตรท-ไนโตรเจน( mg/l ) 0.004±0.01 0.002±0.00 0.003±0.00

9. ไนเตรท-ไนโตรเจน( mg/l ) 0.008±0.02 0.007±0.00 0.005±0.00

223

ตารางท' 81 ปรมาณสาหรายสเขยวแกมน/าเงนท สรางกล นไมพงประสงคในบอปลานลท ปยตางกน

ตวอยาง

ชนดของสาหรายสเขยวแกมน�าเงน (× 103 cells.mL-1)

Anabaena spp.

Oscillatoria spp.

Microcystis spp.

Cylindrospermopsis

spp Merismopedia

spp. T1 ไมใสป ยรวมกบการใหอาหารตลอดการเล/ยง

58.9±7.3 43.1±2.5 31.5±1.7 28.8 ±8.2 -

T2 ใสป ยมลไกรวมกบการใหอาหารตลอดการเล/ยง

102.6±7.7 98.4±11.8 46.0±9.9 40.2 ±7.3 29.3 ±17.8

T3 ใสป ยมลสกรรวมกบการใหอาหารตลอดการเล/ยง

98.7±5.9 85.3±10.8 89.2±11.8 37.9 ±9.6 47.5±8.9

หมายเหต: T1 การทดลองท 1 ไมใสปยรวมกบการใหอาหารตลอดการเล/ยง T2 การทดลองท 2 ใสปยมลไกรวมกบการใหอาหารตลอดการเล/ยง T3 การทดลองท 3ใสปยมลสกรรวมกบการใหอาหารตลอดการเล/ยง

ภาพท' 62 ชนดของสาหรายสเขยวแกมน/าเงนท สรางกล นไมพงประสงคท พบในบอเล/ยงปลานลท

ใสปยตางกน (A) Merismopedia spp., (B) Anabaena spp., (C) Cylindrospermopsis spp., (D) Microcystis spp. และ (E) Oscillatoria spp.

A B C D E

224

การถายทอดเทคโนโลยหรอผลการวจยสกลมเปาหมายเม'อส�นสดการวจย จดฝกอบรมเกษตรกรเพ อถายทอดเทคโนโลย เร อง ผลของการใหอาหารตอการลดสารพษและกล นไมพงประสงคในปลานลท เล/ ยงระบบผสมผสาน ใหแกเกษตรกรผสนใจจานวน 50 คน ณ ท ทาการผนาชมชน ตาบลบญเกด อาเภอดอกคาใต จงหวดพะเยา ในวนศกรท 1 กมภาพนธ 2556

ภาพท' 63 (ก) การฝกปฏบตทาอาหารปลาเพ อลดกล น (ข) มอบของท ระลกแกผนาชมชน

ภาพท' 64 ถายภาพรวมกนหลงส/นสดการฝกอบรม

ก ข

225

โครงการยอยท' 7 : การวนจฉยโรคและแนวทางในการปองกนแกไขโรคในลกปลานล

ผลการวจย การทดลองยอยท' 1: การอนบาลลกปลานลดวยอาหารผสมโปรไบโอตกในตกระจก น�าหนกท'เพ'มข�น

จากการศกษาน/ าหนกของปลานลหลงการทดลอง โดยใหอาหารผสมแบคทเรยท ระดบตางกน คอ ระดบ 0 กรม ตออาหาร 1 กโลกรม (ชดควบคม) อาหารผสมแบคทเรย (1 มลลลตรตออาหาร 10 กรม) และอาหารผสมแบคทเรย (2 มลลลตร ตออาหาร 10 กรม) ตลอดการทดลอง หลงการทดลอง 40 วน พบวาปลาท ใหอาหารผสมแบคทเรย 2 มลลลตร ตออาหาร 10 กรม มน/ าหนกเพ มข/นสงสด 11.99 กรม รองลงมาเปนปลาท ใหอาหารผสมแบคทเรย 1 มลลลตร ตออาหาร 10 กรมมน/าหนกเพ มข/น 11.03 กรม ในขณะท ปลาท ใหอาหารไมผสมแบคทเรยมน/ าหนกเพ มข/นต าสด 10.25 กรม (ภาพท 65)

ภาพท' 65 น/าหนกของลกปลานลท อนบาล โดยการใหอาหารผสมแบคทเรย เปนเวลา 10 – 40 วน

226

ตารางท' 82 น/ าหนกกอนการทดลอง น/ าหนกหลงการทดลอง อตราการเจรญเตบโต น/ าหนกท เพ มข/นเม อส/นสดการทดลอง (กรม) อตราการเจรญเตบโตจาเพาะ (specific growth rate; SGR) เปอรเซนตตอวน และอตราการรอด (%)

การทดลอง

น�าหนกกอนการทดลอง (กรม)

น�าหนกหลงการทดลอง (กรม)

อตราการเจรญเตบโต (กรม/วน)

น�าหนกท'เพ'มข�นเม'อส�นสดการทดลอง(กรม)

อตราการเจรญเตบโตจาเพาะ

เปอรเซนต/วน

อตราการรอด (%)

control 1.42 11.67±4.09a 11.6345±0.08a 10.25 0.052±0.01a 94±1.33a

T1 1.5 12.53±3.18a 12.4925±0.02b 11.03 0.053±0.01a 98±2.67b

T2 1.46 13.45±2.03b 13.4135±0.90a 11.99 0.055±0.02a 94±1.33a

หมายเหต : คาเฉล ยท มอกษรภาษาองกฤษในคอลมนเดยวกนเหมอนกนไมมความแตกตางทางสถต (P<0.05)

ภาพท' 66 อตราการเจรญเตบโต (Average daily growth; ADC: กรมตอวน)

จากการศกษาอตราการเจรญเตบโต (Average daily growth; ADC :กรมตอวน)โดยใหอาหารผสมแบคทเรยท ระดบตางกน คอ ระดบ 0 กรม ตออาหาร 1 กโลกรม (ชดควบคม) อาหารผสม 1 มลลลตร ตออาหาร 10 กรม และอาหารผสมแบคทเรย 2 มลลลตร ตออาหาร 10 กรม ตลอดการทดลอง พบวา อตราการเจรญเตบโต ชดการทดลองท 3 อาหารผสม 2 มลลลตรตออาหาร 10 กรม มความแตกตางอยางมนยสาคญทางสถต (P>0.05) กบ ชดการทดลองท 2 อาหารผสม 1 มลลลตรตออาหาร 10 กรม และชดการทดลองท 1 อาหารควบคม ซ งมอตราการเจรญเตบโต เทากบ 13.4135±0.90, 11.6345±0.08 และ 12.4925±0.02 กรมตอวนตามลาดบ

227

ภาพท' 67 อตราการเจรญเตบโตจาเพาะ (Specific Growth Rate; SGR: เปอรเซนตตอวน)

จากการศกษาอตราการเจรญเตบโตจาเพาะ (Specific Growth Rate; SGR: เปอรเซนตตอว น) โดยใหอาหารผสมแบคทเรยท ระดบตางกน คอ ระดบ 0 กรม ตออาหาร 1 กโลกรม (ชดควบคม) อาหารผสมแบคทเรย 1 มลลลตร ตออาหาร 10 กรม และอาหารผสมแบคทเรย 2 มลลลตร ตออาหาร 10 กรม ตลอดการทดลอง พบวา อตราการเจรญเตบโตจาเพาะ ชดการทดลองท 1 อาหารควบคม ชดการทดลองท 2 อาหารผสมแบคทเรย 1 มลลลตรตออาหาร 10 กรม และชดการทดลองท 3 อาหารผสมแบคทเรย 2 มลลลตรตออาหาร 10 กรม ไมมความแตกตางทางสถต (P<0.05) ซ งมอตราการเจรญเตบโตจาเพาะ เทากบ 0.052 ±0.01, 0.053±0.01 และ 0.055±0.02 เปอรเซนตตอวนตามลาดบ

การทดลองยอยท' 2 : การทดลองอนบาลลกปลานลดวยอาหารผสมโปรไบโอตกในกระชงในบอดน พรอมทดสอบความตานทานโรค

ในสวนท สองของงานวจย เปนการทดลองอนบาลลกปลาในกระชง เพ อนาผลท ไดไปเปนแนวทางในการสงเสรมเกษตรกร จงไดทดลองในบอดน ผลท ไดช/ เหนวา น/ าหนกเฉล ยรวมของลกปลานลท อนบาลในกระชงซ งวางไวในบอดนมากกวาปลาท ไดรบอาหารชดควบคมซ งไมไดมการผสมโปรไบโอตก (ภาพท 68)

หลงจากไดอนบาลลกปลานลดวยอาหารผสมเช/อแบคทเรย ครบ 45 วน ไดนาปลาข/นมาพกในถงน/ า 1 สปดาห กอนฉดเช/อแบคทเรยกอโรคเขาชองทอง พบวา ปลาท ไดรบอาหารผสมเช/อแบคทเรยมอตรารอดสงกวาปลาท ไดรบอาหารท ไมมการผสมเช/อแบคทเรย (ภาพท 69)

228

ภาพท' 68 อตราการเปล ยนอาหารเปนเน/อ (Feed Conversion Rate, FCR)

ภาพท' 69 อตรารอดของลกปลานลท อนบาลในกระชงซ งวางไวในบอดน แลวนามาทดสอบความทนตอการตดเช/อแบคทเรย โดยการฉดเช/อท แยกจากปลานลแดงท เปนโรคในฟารมเอกชน อ.ปง จ.พะเยา

229

วจารณผลการวจย

โครงการยอยท� 1 : ผลของระดบคลอโรฟลลและอตราการกรองตอผลผลตของปลานล

(Oreochromis niloticus) ท�ใชกากเหลอจากการหมกมลสกรเพ�มอาหารธรรมชาตในบอดน

การทดลองยอยท� 1 การศกษาอตราการกรองแพลงกตอนพชของปลานลในขนาดตางๆ ท�ระดบอณหภม 24, 29 และ 34 องศาเซลเซยส

จากการศกษาอตราการกรองแพลงกตอนพชของปลานลในขนาดตางๆ พบวา ท�ระดบอณหภม 29 องศาเซลเซยส พบวา ปรมาณแพลงกตอนพชในบอปลานลขนาด 100.0 กรม มคาสงท�สด มคา 847±1.453 x103 เซลลตอมลลลตร ซ� งมความแตกตางอยางมนยสาคญ (p<0.05) กบปรมาณแพลงกตอนพชในบอปลานลขนาด 6.5 กรม มคาต�าท�สด โดยมคา 715±2.728 x103 เซลลตอมลลลตร และระดบอณหภม 34 องศาเซลเซยส ในบอปลานลขนาด 6.5 กรม มคาอตราการกรองนF าเขยวในปลานลสงท�สด โดยมคา 704±5.301 x10 เซลลตอกโลกรมตอช�วโมง ซ� งมความแตกตางทางสถตอยางมนยสาคญ (p≤0.05) กบอตราการกรองนF าเขยวในบอปลานลขนาด 100.0 กรม มคาเทากบ 161±0.004 x10 เซลลตอกโลกรมตอช�วโมง โดย HakanTurker et al. (2003) กลาววาปลานลเปนปลาท�ชอบอาศยอยในท�ท�มอณหภมสง และอตราการกนอาหารจะสงขFนตามอณหภมท�สงขFน ตวอยางเชน ปลานลแดงลกผสม เชน O. mossambicus, O. niloticus และ O. aureus อตราการกนอาหารสงขFนจาก 3.7 เปอรเซนต เปน 4.97 เปอรเซนต เม�ออณหภมสงขFน 20 องศาเซลเซยล เปน 32 องศาเซลเซยล (Bhikajee&Gobin, 1997) สอดคลองกบการทดลองของ Chervinski et al. (1982) ท�พบวา ปลานล O. mossambicus กนอาหารลดลงเม�ออณหภมต�ากวา 20 องศาเซลเซยล และสอดคลองกบผลการศกษาของ Mironova (1975) พบวา O. mossambicus มอตราการกนอาหารจะเพ�มขFนอยางคงท�และตอเน�องเม�ออณหภมสงขFนจาก 22 องศาเซลเซยล เปน 31 องศาเซลเซยล และ Caulton (1982) พบวาในปลานลวยออน tilapia rendalli มอตราการกนอาหารเพ�มขFนจากอณหภมระดบ 18 องศาเซลเซยล ถง 34 องศาเซลเซยล แตหากเกน 34 องศาเซลเซยล กจกรรมการกนอาหารจะลดลง สอดคลองกบการศกษา Lovell (1998) ท�วาปลาในเขตรอนอณหภมท�ทาใหการกนอาหารเหมาะสมคอ 28 องศาเซลเซยล สวนTurker et al. (2003) พบวาในปลานล อตราการกรองในพวก cyan bacteria มากกวา green algae และจากผลการทดลองของ Brett (1979) พบวาอณหภมเปนปจจยสาคญในการควบคมทางชวเคมโมเลกลและกระบวนการเผาผลาญอาหารในสตวนF า เพราะวามผลตอระบบการหายใจ การกนอาหาร การยอย

230

และการดดซมและการเจรญเตบโต HakanTurker et al. (2003) รายงานวา จานวนเซลลของแพลงกตอนพชในนFากรองท�เลFยงปลานลลดลงอยางมนยสาคญทFงในสาหรายสเขยวและไซยาโนแบคทเรย อตราการกรองในปลานลมประสทธภาพมากขFนหากอนภาคมขนาดใหญขFน การทดลองยอยท� 2 การศกษาปรมาณคลอโรฟลล และความหนาแนนของแพลงกตอน 10 x 106

ในบอซเมนตท�มกากเหลอจากการหมกมลสกรท�ระดบตางๆกน

จากการทดลองผลของระดบคลอโรฟลลและอตราการกรองตอผลผลตของปลานล (Oreochromis niloticus) ท�ใชกากเหลอจากการหมกมลสกรเพ�มอาหารธรรมชาตในบอซเมนต พบวา ปรมาณคลอโรฟลล เอ ในบอท�ใสปยกากเหลอจากมลสกรหมกท�ระดบ 210 กโลกรมตอไรตอสปดาห มคาสงท�สด โดยมคา 529±58.2 ไมโครกรมตอลตร (p≥0.05) สรปไดวา ปรมาณคลอโรฟลล เอ ในนF าเพ�มขF นตามการใส ปยกากเหลอจากมลสกรหมก ซ� งสอดคลองกบ Schroeder et al. (1990) กลาววา การใสปยในบอเลF ยงสตวนF าจะชวยเพ�มผลผลตของแพลงกตอน ซ� งเปนแหลงอาหารธรรมชาตของสตวนFา ทาใหผลผลตของสตวนFาเพ�มขFน โดยผลผลตของปลาจากบอท�มการใสปยมากกวา 90 เปอรเซนต เกดจากการกนแพลงกตอน สวน Wohlfarth and Hulata (1987) พบวา การใสปยอนทรยจะกระตนใหเกดผลผลตของทFงแบคทเรย แพลงกตอนพช แพลงกตอนสตว สตวหนาดน ซ� งเปนอาหารของสตวนF า ซ� งสอดคลองกบ วรช (2544) กลาววา บทบาทของปยอนทรยในบอเพาะเลFยงสตวนFาจงมมากกวาปยเคม เน�องจากปยอนทรยมบทบาทในแงท�เปนอาหารของสตวนFาจงมมากกวาปยเคม เน�องจากปยอนทรยมบทบาทในแงท�เปนอาหารโดยตรงหรอถกยอยสลายแลวปลอยธาตอาหารท�จาเปนตอการเจรญเตบโตของแพลงกตอน

คณภาพนFาจากการศกษาดานทางกายภาพมคาสอดคลองกบการศกษาอางเกบนFาเข�อนแมงดสมบรณชล (ธารง, 2542 และพรศร, 2544) ซ� งคาท�ไดจดอยในเกณฑของแหลงนF าปกต (เป� ยมศกดk , 2509) ซ� งเปนคาท�เหมาะสมตอการเจรญเตบโตของแพลงกตอนพชและแพลงกตอนสตวพบวา แอมโมเนย-ไนโตรเจน (Ammonia) มคาเทากบ 0.002 มลลกรมตอลตร ไนเตรท-ไนโตรเจน (Nitrate) มคาเทากบ 0.12-0.32 มลลกรมตอลตร ปรมาณฟอสฟอรสรวม (Orthophosphate) มคาเทากบ 0.050-0.085 มลลกรมตอลตร และคาความเปนดาง (Alkalinity) มคาเทากบ 102-106 มลลกรมตอลตร โดยภาพรวมคณภาพนF าท�เลF ยงปลานลในบอซเมนตอยในเกณฑคามาตรฐานคณภาพนF าของคณะกรรมการส�งแวดลอมแหงชาตตามมาตรฐานคณภาพนF าผวดน (กรมควบคมมลพษ, 2542) ท�เหมาะสมตอการเพาะเลFยงสตวนFา

231

โดยปรมาณแพลงกตอนพชใน Division Cyanophyta จะเพ�มสงขFนตามการใสกากเหลอจากมลสกรหมกในบอดนท�มกากเหลอจากการหมกมลสกรท�ระดบ 120 กโลกรมตอไรตอสปดาห มปรมาณสงท�สด มคาเฉล�ยเทากบ 1155.8±782.5 x103 เซลลตอมลลลตร ซ� งมความแตกตางทางสถตอยางมนยสาคญ (p≤0.05) การทดลองยอยท� 3: การศกษาผลผลตปลานลท�อตราการใหอาหารท�ตางๆ กน

ในบอซเมนตท�มปรมาณคลอโรฟลล เอ ท�แตกตางกน

การศกษาผลผลตปลานลท�อตราการใหอาหาร 0, 2, 2.5, 3, 3.5, 4, 4.5, 5, 5.5 และ 6 เปอรเซนตตอนFาหนกตว ในบอซเมนตท�มปรมาณคลอโรฟลล เอ 100, 200 และ 300 ไมโครกรมตอลตร ระยะเวลา 90 วน พบวา นF าหนกเฉล�ยท�เพ�มขFนของปลานลท�อตราการใหอาหาร 6 เปอรเซนตตอนF าหนกตว ในบอซเมนตท�มปรมาณคลอโรฟลล เอ 100, 200 และ 300 ไมโครกรมตอลตร มนF าหนกเฉล�ยท�เพ�มขFนของปลานลสงสด ซ� งสอดคลองกบ Alhadhrami (1994) ไดทาการศกษาเก�ยวกบการนาเอามลอฐ และมลวว มาใชเปนสวนผสมในอาหารท�ใชเล> ยงปลานล เล> ยงปลา 90 วน โดยใชอาหารระดบโปรตน 35 เปอรเซนต มลอฐและมลววเปนสวนผสมในอตราสวน 10, 20 และ 30 เปอรเซนต ผลการทดลอง พบวา การใชมลอฐและมลววทดแทนโปรตนจากปลาปน มอตราการเจรญเตบโตของปลาด มอตราการแลกเปล�ยนอาหารเปนเน>อของปลานลต�าท�สด ในอาหารท�ใชเล>ยงปลาท� 30 เปอรเซนต

ผลการตรวจวดคณภาพน>าในบอซเมนตเล>ยงปลานลท�อตราการใหอาหารท�ตางๆ กน ในบอซเมนตท�มปรมาณคลอโรฟลล เอ ท�แตกตางกน พบวา คณภาพน> าท�ตรวจสอบไดมคาอยในชวงท�เหมาะสมตอการทาการประมงและอยในหลกเกณฑของมาตรฐานคณภาพแหลงน> าผวดนประเภทท� 2 (ประกาศคณะกรรมการส�งแวดลอมแหงชาต ฉบบท� 4, 2537) ซ� งมขอกาหนดไววา แหลงน> าจะตองม คา pH อยในชวง 5.0 - 8.5 มคาออกซเจนท�ละลายน> า (DO) นอยกวา 6 สวนปรมาณไนเตรท-ไนโตรเจน มคาไมเกน 5 มลลกรมตอลตร และ ปรมาณแอมโมเนย-ไนโตรเจน มคาไมเกน 0.5 มลลกรมตอลตร

Yamamoto และ Yamazaki (1966) กลาววา ขบวนการเมตาโบลซมจะเพ�มข>น 2-3 เทา เม�ออณหภมสงข>น การเปล�ยนแปลงอณหภมยงมผลตอการเจรญเตบโตของ พชน> า แพลงคตอน ซ� งเก�ยวของกบกาลงผลตเบ>องตนของแหลงน> า เชน สาหรายเขยวแกมน> าเงนท�อณหภมมากกวา 35 องศาซลเซยล ซ� งไมเปนประโยชนบางคร> งทาใหเกดเนาเสยเปนพษแกสตวน> าได อณหภมน> า (°C) ควรอยในชวง 23-32 องศาเซลเซยส น> าจะตองไมรอนหรอเยนจนเกนไป ถาน> าเยนมากปลา

232

กนอาหารนอยลง ควรลดปรมาณน> าในบอและลดปรมาณอาหารลง ปรมาณออกซเจน (DO) โดยเฉล�ยปรมาณออกซเจนในรอบวนไมควรต�ากวา 3 มลลกรมตอลตร ถาต�ากวาน>อาจทาใหปลาเจรญเตบโตไมดหรอตายได เม�อปรมาณออกซเจนต�าใหใชเคร�องตน> าหรอสบพนน> าไปในอากาศกได เพ�อชวยเพ�มปรมาณในน> า โดยเฉพาะเวลากลางคนและเชามด ความเปนกรด-ดาง (pH) ควรอยระหวาง 6.5-9 การเปล�ยนแปลงของ pH ท�เกดข>นจะทาใหคณสมบตของน> าเปล�ยนไป และมผลตอความเปนพษของสารบางชนดได เชน ความเปนพษของแอมโนเนยมากข> นหรอลดลงได แอมโมเนยรวมไมมากกวา 0.5 มลลกรมตอลตร ความเปนดาง เปนตวท�คอยควบคมไมใหแหลงน> ามการเปล�ยนแปลง pH ควรมคาอยในระหวาง 100-200 มลลกรมตอลตร

จากผลการทดลอง พบวา ปรมาณคลอโรฟลล เอ กบปรมาณแพลงกตอนพชในนF าท�เลF ยงดวยระบบนFาเขยว มแนวโนมความสมพนธไปในทศทางเดยวกน จงสรปไดวา อตราการใหอาหารมผลตอผลผลตปลานลจะแปรผนตามปรมาณคลอโรฟลล เอ ในนF า ซ� งสอดคลองกบ Schroeder et al. (1990) กลาววา การใสปยในบอเลF ยงสตวนF าจะชวยเพ�มผลผลตของแพลงกตอน ซ� งเปนแหลงอาหารธรรมชาตของสตวนF า ทาใหผลผลตของสตวนF าเพ�มขFน โดยผลผลตของปลาจากบอท�มการใสปยมากกวา 90 เปอรเซนต เกดจากการกนแพลงกตอน ในบทบาทของปยอนทรยในบอเพาะเลFยงสตวนFาจงมมากกวาปยเคม เน�องจากปยอนทรยมบทบาทในแงท�เปนอาหารของสตวนF าจงมมากกวาปยเคม เน�องจากปยอนทรยมบทบาทในแงท�เปนอาหารโดยตรงหรอถกยอยสลายแลวปลอยธาตอาหารท�จาเปนตอการเจรญเตบโตของแพลงกตอน (วรช, 2544)

ผลการวเคราะหความหลากหลายแพลงกตอนพช พบชนดของแพลงกตอนพช รวมท>งหมด 26 สปชส ไดแก Anabaena sp. Oscillatoria sp., Spirulina sp., Phormidium sp., Merismpedia sp., Chroococcus sp., Microcystis sp., Scenedesmus spp., Euglena sp., Phacus sp.,

ปรมาณแพลงกตอนพชในชดการทดลองปลานลท�อตราการใหอาหาร 6 เปอรเซนตตอนF าหนกตว ในบอซเมนต ท�มคลอโรฟลลเร�มตน 100, 200 และ 300 ไมโครกรมตอลตร มปรมาณแพลงกตอนพชเฉล�ยสงสดเทากบ 2452±124×103, 7946±178×103 และ 1458±156×103 เซลลตอลตร ดงตารางท� 10 ซ� งสอดคลองกบรายงาน Tabachek และ Yurkowski (1976); Lovell และ Broce, (1985); ชลอ (2536) กลาววาสาหรายสเขยวแกมน>าเงนท�สาคญท�มผลตอการเกดกล�นไมพงประสงคประกอบดวยสกล Anabena sp., Oscillatoria sp., Lyngbya sp., Symploca sp., Microcystis sp., Phormidium sp. สวน Van Der Ploeg and Boyd (1991) กลาววา ท>งการสะสมของสารสรางกล�นไมพงประสงคยงมาจากสาหรายสเขยวแกมน> าเงนโดยเฉพาะสกล Anabena sp., Symploca sp., Microcystis sp. ถาในบอเล> ยงมสาหรายสเขยวแกมน> าเงนจานวนมาก กจะพบวาความเขมขนของ จออสมนหรอเอมไอบในน>ากจะมความเขมขนท�สงเชนกน

233

โครงการยอยท� 2 : ผลของจลนทรยโปรไบโอตกสเฉพาะถ�นตอการเจรญเตบโต

ระบบการยอยอาหาร และการยบย >งโรคตดเช>อในปลานล (Nile tilapia: Oreochromis niloticus)

วจารณผลการวจย

การคดแยกเช�อจลนทรยโปรไบโอตกสเฉพาะถ�น

การเกบตวอยาง และคณภาพน�าบางประการในฟารมเพาะเล�ยงปลานล

จากการเกบตวอยางปลานล ดน และน> า จากฟารมเล> ยงปลานลในจงหวดเชยงใหม และจงหวดเชยงรายรวม 16 แหลง ฟารมโดยสวนใหญเปนการเล>ยงแบบผสมผสาน มการเล>ยงไกบนบอปลา สของน>าเปนสเขยวเขม จนถงสน>าตาล คณภาพน>าโดยท�วไป พบวา pH มคาเปนกลาง หรอดางเลกนอย และคา DO มคาในชวง 5.00±0.11 ถง 12.60±0.15 mg/l พบวา ปรมาณ DO มคาสงในบางฟารม เน�องจากปรมาณแพลงกตอนพชในฟารมมปรมาณมาก เกดการสงเคราะหแสงของแพลงกตอนพชมากในตอนกลางวน สงผลให DO ในการวเคราะหมคาสง

การคดแยก และทดสอบแบคทเรยกอโรคในปลานล

แยกเช>อแบคทเรยกอโรคในปลานลท�ปวย ท>งอวยวะ ภายนอก และอวยวะใน ลกษณะโคโลนของแบคทเรยมขนาดเลก สขาวครม ขอบเรยบจานวนมาก เม�อทาการยอมสแกรมแลวพบวา แบคทเรยท�แยกไดมลกษณะเปนแทงยาว แทงส>น และกลม อาจอยเปนเซลลเด�ยวๆ หรอตอเปนสายยาว เช>อสวนใหญเปนแบคทเรยแกรมบวก มบางไอโซเลทเช>อเปนแกรมลบ ซ� งจากการทดสอบประสทธภาพการกอโรค แบคทเรยท>งสองกลมกสามารถทาใหกอโรคไดเชนกน ข>นอยกบความเขมขนของปรมาณเช>อ และสภาพแวดลอมท�แบคทเรยอาศยอย ซ� งทาใหเกดการตดเช>อในระบบทางเดนอาหาร นอกจากน> เช>อบางชนดสามารถผลต Enterotoxin ท�ทาใหเกดความเปนพษในลาไส การตดเช>อแบคทเรยน> เปนการตดเช>อในระบบภายในลาตวปลา โดยท�เช>อจะเขาทางปาก ทางผวหนงหรอเหงอกท�เปนแผลอยแลว เช>อกจะเพ�มจานวนในรางกายของปลา และบรเวณท�เขาไปตอจากน>นเช>อกแพรเขาสกระแสเลอด ถาเปนอาการรนแรงแบบเฉยบพลนปลาจะปวยและตายอยางรวดเรว แตถาเปนแผลเร> อรงตามตวปลาท�รอดตาย สวนมากจะมแผลเปนสดา (ประพนธศกดr และ นนทวทย, 2555)

234

นาเช>อท�คดแยกจากปลาปวย ท>งหมด 8 ไอโซเลท มาตรวจสอบเช>อแบคทเรยกอโรค ดอตราการตายในปลานลเปนระยะเวลา 5 วน P8 มอตราการตายสงสด เม�อตรวจดบรเวณภายนอกขางลาตวช>าเลอด บรเวณปาก และลาตวมแผล ตาขนขาว ลาตวซด วายน> าชาเร�มมการตายในวนท� 2 และ P4 มอตราการตายต�าสด บรเวณลาตวจะมแผลหลม บรเวณขางลาตวจะช> าเลอด ตาขนขาววายน>าชา เร�มมการตายในวนท� 2 สวน Aeromonas hydrophila มอตราการตายสง ซ� งตรงกบรายงานของนรฮาซกน, (2547) พบวา A. hydrophila กอใหเกดโรคท�เรยกวา Motile Aeromonas disease เปนเช>อท�อยใน Family Vibrionaceae กอใหเกดโรคในสตวน> าจดชนดตางๆ มากมาย โดยเฉพาะปลา ซ� งเช>อน>ทาใหเกดโรคตางๆในปลา เชน เกดการตกเลอดในปลา มการตกเลอดรอบปากโดยท�อาการของโรคแบงออกเปน อาการรนแรงแบบเฉยบพลนท�มลกษณะทองมาน บวมน> า และแผลต>น แบบเปนแผลเร>อรงตามตว และแบบไมแสดงอาการของโรค

การคดเลอกเช�อจลนทรยโปรไบโอตกสท�สามารถยบย�งเช�อแบคทเรยกอโรคในปลานล

การทดสอบประสทธภาพในการยบย >งเช>อกอโรคโดยโปรไบโอตกส ไดท>งหมด 15 ไอโซเลท สวนใหญเปนแบคทเรยแกรมบวกรปแทง และบางสวนเปนแบคทเรยแกรมบวกรปรางกลม ซ� งในการศกษาวจยน> เปนการศกษาโปรไบโอตกสเฉพาะถ�นในปลานล ซ� งเช>อท�พบอาจมความแตกตางกบเช>อโปรไบโอตกสในพ>นท�อ�นๆ สงผลใหมประสทธภาพแตกตางหรอใกลเคยงกนกบโปรไบโอตกสในปลานลจากพ>นท�อ�นๆ โดยประสทธภาพของเช>อโปรไบโอตกสจะข> นอยกบปรมาณเช>อเร�มตน (หรอในขณะน>น) ชนดปลา ระบบการเล>ยง และคณภาพน>าในแหลงน>าน>นๆ ในการคดเลอก และทดสอบสมบตของเช>อในการนามาใชเปนโปรไบโอตกสน> น จะทาการศกษาไอโซเลทท�มความปลอดโดยไมทาใหเมดเลอดแดงแตก (Non hemolysis) เช>อสวนใหญท�ทาใหเมดเลอดแดงแตกจะเปนกลมเช>อกอโรค เชน Streptococcus บางสายพนธซ� งนลบล และคณะ, (2545 ) ทาการทดสอบคณสมบตของเช>อ Streptococcus สวนใหญพบวา กลมท�ทาใหเมดเลอดแดงแตกแบบ Beta และ Alpha - hemolysis เปนสาเหตการตายของปลานล มรายงานดงเชนการตายของปลาลกผสมระหวาง O.niloticus และO.aureus ท�เล> ยงในประเทศซาอดอาระเบย และอสราเอล สาหรบในประเทศไทยมรายงานการระบาดของโรค Streptococcosis ท�มสาเหตมาจากเช>อ Streptococcus ท�ทาใหเกด Beta-haemolysis จากรายงานของปวเรศวร, (2547) ทดสอบความสามารถในการยอยเมดเลอดแดงของแบคทเรยแลคตคท>ง 54 สายพนธ พบวา มแบคทเรยแลคตค 13 สายพนธ ท�ไมทาใหเมดเลอดแดงแตก ไดแก L. plantarum อก 41 สายพนธ ทาใหเมดแดงแตก และจากการศกษาของ นลบล และคณะ, (2545) กลาววาเช>อสกล Streptococcus น>นเปนสาเหตหลกท�ทาใหเกดโรค Streptococcosis ระบาดมากในปลานล โดยเฉพาะอยางย�ง S.iniae

235

จากการศกษาสภาวะพเอชท�เหมาะสม เช>อจลนทรยโปรไบโอตกสท>ง 15 ไอโซเลท โดยใหมปรมาณเช>อต>งตนประมาณ 1 x 108 CFU/ml สภาวะ pH ท�เหมาะสมคอ pH 7 จากการทดลอง เช>อไมสามารถเจรญไดใน pH ต�า (<5) เน�องจากการเจรญของเช>อในระยะเร�มแรก การผลตกรดออกมามากข>น ในอาหารทาใหระดบ pH ต�าลง เช>อจงไมสามารถเจรญไดอก สงเกตไดจากอาหารจะใสข>น และเช>อท�สรางสปอรคอ Bacillus จะเจรญไดอกในสภาวะ pH ท�เหมาะสม นอกจากน>นทดสอบการเกาะตดของเช>อจลนทรยโปรไบโอตกสในหลอดทดลองพลาสตกพบวาเช>อ CR8-1, CR1-2 และ CR7-8 มการยดเกาะกบผนงหลอดทดลองไดดท�สด 80 เปอรเซนต เม�อเทยบกบงานวจยของ พทรา, (2549) ทดสอบการยดเกาะของจลนทรยในหลอดทดลองโดยใช Bacillus (BFK 702) พบวา เม�อหยดส Methylene Blue ลงในหลอดทดลองแลวสมการเกาะตดกบผนงหลอดทดลอง โดยมการยดเกาะไมหนาแนนเทาท�ควรซ� งเม�อเปรยบเทยบกบการทดลองน> กบงานของพทรา, (2549) เช>อท�ทาการคดแยกไดมประสทธภาพการเกาะตดดกวา ในข>นตอนสดทาย ทาการตรวจสอบเช>อจลนทรยโปรไบโอตกส (In vivo test) อตรารอดในปลานล พบวา CR1-2, CR10-5 และ CM4-3 มอตรารอดสงสด 80 เปอรเซนต เม�อทาการฉดเช>อท�ความเขมขน 3 x 106 CFU/ml

จากน>นจงทาการคดเลอกสามสายพนธท�มประสทธภาพดท�สดคอ CR1-2, CR7-8และ CR10-5 มาศกษาตอโดยทาการศกษาเล> ยงปลานลโดยใชอาหารเมดสาเรจรปผสม โปรไบโอตกส พบวา CR7-8 มน> าหนกสด และความยาว ดกวาชดการทดลองอ�นๆ เม�อเปรยบเทยบกบชดควบคม เม�อเปรยบเทยบกบรายงานของยทธพล และนงนช, (2555) โดยใชแบคทเรยกลม Bacillusเปนโปรไบโอตกสพบวา น> าหนกกงท�ไดรบอาหารผสมโปรไบโอตกสมคาเฉล�ยมากกวาชดควบคม (P<0.05) ซ� งกงท�ไดรบอาหารผสมโปรไบโอตกส 5 กรมตออาหาร 1 กโลกรม มน> าหนกเทากบ 0.46±0.004 กรม จากการทดลองอตราการเจรญเตบโตจาเพาะ (SGR) ในเดอนกนยายนท� CR1-2 มคาสงสด 5.42±0.22 กรมตอวน เปนชวงเดอนแรกของการทดลองโดยใชลกปลาขนาดเลกจะมความตองการอาหารและสะสมพลงงานเพ�อใชในการเจรญเตบโต CR1-2 มผลในการกระตนการดดซมสารอาหารในลาไสไดดการชดการทดลองอ�นมคาใกลเคยง1 มรายงานวลาวณย และคณะ, (2554) คาเฉล�ยอตราการเจรญเตบโตจาเพาะของปลานล พบวา มความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (P<0.05) ของปลาท�ไดรบคว.พ.โปรไบโอตกสผสมในอาหารเมดสาเรจรป ความเขมขน 1 เปอรเซนต มคาเฉล�ยอตราการเจรญเตบโตจาเพาะดท�สด คอ 2.01±0.116 กรมตอวน อตราการรอดตาย ในชดการทดลอง CR1-2 และ CR7-8 มอตราการรอดสงสด 99.00±0.58 เปอรเซนต ซ� งมเปอรเซนตการรอดดกวา ยทธพล และนงนช, (2555) ท�ศกษาการใชแบคทเรยกลม Bacillus

เปน โปรไบโอตกส มอตราการรอดตาย เทากบ 82.3±1.15 เปอรเซนต อตราการแลกเน>อ (FCR) ในชดการทดลอง CR7-8 มอตราการเปล�ยนอาหารเปนเน>อดท�สด 1.65±0.01 กรมตอวน แตมคา

236

มากกวา รายงายธรศกดr , (2551) ท�ศกษาอตราการเจรญเตบโตของปลาหมอไทยท�อนบาลในกระชง โดยแบงออกเปน 3 ชดการทดลอง อาหารปลาดกเลก อาหารผสมวตามนซ อาหารผสมโปรไบโอตกส พบวา ในชดการทดลอง 1, 2 และ 3 มอตราการแลกเน>อเฉล�ย 1.36±0.03, 1.41±0.01 และ 1.31±0.02 กรมตอวน ในชดการทดลองท� 3 ท�ผสมจลนทรยโปรไบโอตกสจะมอตรการแลกเน>อดกวาประสทธภาพการใชโปรตน (PER) ในชดการทดลอง CR1-2 มสงสด 0.61±0.04 เปอรเซนต น>าหนกท�เพ�ม ข>นในเดอนธนวาคมท� CR7-8 มคาน> าหนกตวท�เพ�มข>นดท�สด 418.24±8.22 กรม ซ� งมคาน>าหนกตวท�เพ�มข>นดกวารายงานวจยของ วลาวณย และคณะ, (2554) มคาเฉล�ยน> าหนกท�เพ�มข>นของปลานลสงสด คอ 86.52 ± 6.217 กรม รองมา คอปลานลท�ไดรบคว.พ.โปรไบโอตกสผสมในอาหารเมดสาเรจรปความเขมขน 0.5 และ 0 เปอรเซนต ตามลาดบ พบวาน> าหนกตวเฉล�ยเทากบ 75.20±4.04 และ 61.32±3.28 กรม ในรายงายธรศกดr , (2551) ศกษาอตราการเจรญเตบโตของปลาหมอไทยท�อนบาลในกระชง โดยแบงออกเปน 3 ชดการทดลอง อาหารปลาดกเลก อาหารผสมวตามนซ อาหารผสมโปรไบโอตกส พบวา ในชดการทดลอง 1, 2 และ 3 มน> าหนกท�เพ�มข>นเฉล�ยเทากบ 283.33±15.28, 286.67±11.55 และ 240.00±10.00 กรม ตามลาดบ และมคาน> าหนกเฉล�ยดกวา วลาวณย และคณะ, (2554) สวนคา Productive Protein value (PPV) ในชดการทดลอง CR1-2 มคาสงสด 10.11±6.13 เปอรเซนต มคา PPV นอยกวางานวจยของ Ahmad et al., (2000) ศกษาผลของระดบโปรตน (25, 35 และ 45 เปอรเซนต) องคประกอบของเน>อปลานล พบวา PPV ในปลาเร� มตนการทดลอง และในปลาเม�อส> นสดการทดลอง ในชดการทดลองท�ระดบโปรตน 45 เปอรเซนต มคา PPV ต�าสด 25.18 และ 19.73 เปอรเซนต ตามลาดบ เม�อเปรยบเทยบกบปลาเร�มตนการทดลอง ซ� งมความแตกตางอยางมนยสาคญ (P<0.05) Productive Fat value (PFV) ไมสามารถหาคาได เพราะปรมาณไขมนเม�อส>นสดการทดลองมคานอยการปรมาณไขมนเร�มตนการทดลอง

คณสมบตของน> าในบอทดลองท�ผสมจลนทรยโปรไบโอตกส ตลอดการทดลอง อณหภมน>ามคาระหวาง 28.36±0.08 ถง 31.28±0.08 องศาเซลเซยส มคาการเปล�ยนแปลงอยตลอดเวลาข>นอยกบสภาพดนฟาอากาศ และฤดกาลในแตละชวง ปลานลสามารถทนตอระดบอณหภมไดในชวงกวางต>งแต 21.1 ถง 42.0 องศาเซลเซยส แตอณหภมน> าต�ากวา 10 องศาเซลเซยส หรอสงกวา 42 องศาเซลเซยส ปลาไมสามารถทนไดอณหภมท�เหมาะสมในการเจรญเตบโตมคาอยระหวาง 19-28 องศาเซลเซยส ระดบ pH อยในเกณฑท�เหมาะสมในการเพาะเล>ยงสตวน> า 7.45±0.02ถง 8.09±0.09 ในน> าท�เปนดางมากปลาจะตาย และถาเปนกรดปลาจะไมอยากกนอาหาร โดยท�วไป ปลานลสามารถอาศยอยไดในน>าท�ระดบ pH ต>งแต 7.2 ถง 8.3 เน�องจากการเปล�ยนแปลง pH ของน> าจะมผลตอความเปนพษของสารพษชนดอ�นๆ ดวยเชน แอมโมเนย ไฮโดรเจนซลไฟด เปนตน ปรมาณออกซเจนท�ละลายในน> ามการเปล�ยนแปลงอยตลอดเวลามระหวาง 3.83±0.03 ถง 8.06±0.18

237

มลลกรมตอลตร ท�เหมาะสมตอการเจรญเตบโตของปลามคาต>งแต 3 มลลกรมตอลตร ข>นไป (วดในตอนเชามด) หากในน> าท�มออกซเจนต�าเกนไป ปลากจะลอยหวข>นมาใชออกซเจนจากผวน> า และอากาศ ซ� งสงผลใหปลาเกดอาการเครยด และการเจรญเตบโตลดลง คาความเปนดาง (Alkalinity) มคาระหวาง 22.16±0.58 ถง 56.54±0.49 มลลกรมตอลตร ระดบคาความเปนดาง ท�เหมาะสมกบการเล>ยงปลาอยระหวาง 20-300 มลลกรมตอลตร ถาต�ากวาน>ทาใหเพ�มไดโดยใชปนขาว โดยท�วไปบอเล> ยงปลาท�มน> าเหมาะสมตอการเจรญเตบโตควรมคาความเปนดางสงกวา 100 มลลกรมตอลตร ปรมาณแอมโมเนยมคาระหวาง 0.006±0.0002 ถง 0.029±0.0017 มลลกรมตอลตร ระดบความเขมขนของแอมโมเนยท� 0.10 ถง 0.40 มลลกรมตอลตร จะทาใหสตวน> าเจรญเตบโตชา และท�ระดบความเขมขนท� 2 ถง 3 มลลกรมตอลตร สตวน> ามอาการเครยด หายใจเรว ออนแอ เกดการตดเช>อแบคทเรย และเร�มตาย วธการควบคมปรมาณแอมโมเนย เพ�อไมให เ กดอนตรายตอสตวน>าในบอเพาะเล> ยงสตวน>าสามารถทาไดดงน> 1. ควบคมปรมาณอาหารการใหอาหาร หรออาจลดปรมาณอาหารท�ใหลงคร� งหน�ง 2. ควบคมคาความเปนกรด-ดางในน>าใหอยระหวาง 7.5 ถง 8.0

3. เปล�ยนถายน>า 10 เปอรเซนต ทาการเชคระดบแอมโมเนยภายหลงการเตมน>า 12-24 ชม. 4. เพ�มปรมาณอกซเจนในน>าใหเตมท�และ การดดเกบตะกอนภายในบอ ศกษาความสมพนธระหวางการเจรญเตบโต และคณภาพน> าในบอเพาเล> ยงปลานล พบวา กลม 1 DO และ Alkalinity มความสมพนธเชงบวก กบคา SGR, FCR, มวลชวภาพท�เพ�มข>น น>าหนก ความยาวของปลา ในบอปลาท�มปรมาณแพลงกตอนหนาแนนมาก จะมการสงเคราะหแสงเกดข> นมากในตอนกลางวน คา DO และคา Alkalinity จะมคาเพ�ม เม�อทาการจดกลมตวอยาง โดยวเคราะหความสมพนธ PCA และ Cluster analysis พบวา โปรไบโอตกสท>งสามสายพนธใหผลลพธในประสทธภาพการเจรญเตบโต การตานทานโรค รวมท>งเปอรเซนต ท�ดกวาชดควบคม การตรวจสอบคณภาพเน>อปลานลท�เล> ยงดวยอาหารเมดสาเรจรปผสมเช>อจลนทรยโปรไบโอตกส พบวา ปรมาณความช>นเม�อส>นสดการทดลองมคาลดลงเม�อเปรยบเทยบกบความช>นเร�มตน ปรมาณเถาเม�อส>นสดการทดลองมคาเพ�มข>น ปรมาณไขมน และปรมาณเย�อใย เม�อส>นสดการทดลองมคาลดลง การผสมเช>อจลนทรยโปรไบโอตกสในอาหารไมสงผลตอการเพ�มปรมาณโปรตนในปลานล และคารโบไฮเดรตไมสามารถหาคาไดมคาตดลบอนเน�องมาจากการวเคราะหไดนาเอาตวอยางปลานลท>งตว ซ� งประกอบไปดวย เกลด กระดก หนงตดปะปนกบตวอยางเน>อปลานลบดจงทาใหคา ปรมาณเถา และปรมาณเย�อใยมคาสง เม�อนาเอาคาท> งหมดมาทาการคานวณหาปรมาณคารโบไฮเดรตคาท�ไดออกมาตดลบ เทคโนโลยผลตภณฑเน>อ, (2556) ในเน>อสตวมน> าเปน

238

สวนประกอบอยถงประมาณรอยละ 70 จลนทรยในเน>อสตวเจรญเตบโตได และเอนไซมในเน>อ จะทางานไดดเม�อมน> าเพยงพอ ดงน>น การลดความช>น หรอการทาใหอาหารแหงกจะชวยปองกนการเจรญเตบโตของจลนทรย หรอชะลอการทางานของเอนไซม การทาแหงเปนการดงเอาน> าอสระ (Free water) ในอาหาร สวนน> าท�เหลอจากการทาแหงเปนน> าท�ถกยดไวกบองคประกอบของอาหาร (Bound water) ซ� งเปนน>าท�อยในโครงสราง หรอในเซลลท�ประกอบเปนกลามเน>อสตว ซ� งจลนทรย ไมสามารถดงออกมาใชประโยชน หรอเพ�อการดารงชพไดการทาแหงดวยความรอน (Hot air drying) ใหมความช>นสม�าเสมอ ทาใหน> าระเหยไปกบลมรอนโดยทางชองระบายลมภายในตอบใชอณหภมประมาณ 50 ถง 70 องศาเซลเซยส ไขมนเม�อไดรบความรอนจะหลอม และหยดออกจากเน>อเย�อ ปรมาณไขมน ท�จะสญเสยจะมาก หรอนอยข>นอยกบปรมาณความรอน และระยะเวลาท�ทาใหเน>อสก โปรตน ความรอนทาใหโปรตนเสยสภาพธรรมชาต ความรอนข>นต�าจะชวยใหโปรตนยอยงายข>น แตถาใชความรอนสง และเวลานานเกนไป จะทาใหโปรตนยอยยากข>น ทาใหรางกายไมไดรบประโยชนอยางเตมท� จากการศกษาเล>ยงปลานลดวยอาหารสาเรจรปผสมโปรไบโอตกส และมการฉดเช>อกอโรคในปลานล พบวา น> าหนกสดทายสงสด CR10-5 ท�ฉดเช>อ P6 (38.91±0.51 ) ความยาวมากสด CR1-2 ท� ฉดเช> อ P6 (15.33±0.18) อตราการเจรญเตบโตจาเพาะสงสด CR10-5 ท� ฉดเช> อ P6 (0.036±0.007) อตราการแลกเน>อดท�สด CR1-2 ท�ฉดเช>อ AH (1.93±0.02) และ CR10-5 ท�ฉดเช>อ P4 และP6 (1.93±0.03)ในชด Control P มอตราการรอดเทากบศนย โดยท�ชด Control P จะมการฉดเช>อกอโรคเขาไปอยางเดยวไมมการเสรมจลนทรยโปรไบโอตกส และชด Control จะไมมการฉดเช>อกอโรคจงทาใหในชดการทดลอง Control P มเปอรเซนตรอดแตกตางกนชดการทดลองท�เสรมจลนทรยโปรไบโอตกส ประสทธภาพการใชโปรตนสงสด CR1-2 และ CR10-5 ท�ฉดเช>อ AH (0.20±0.025) น> าหนกท�เพ�มข>นสงสด ในชด Control (1.15±0.08) คาProductive Protein value ในชดควบคมมคาสงสด (0.65±3.17) และคา Productive fat value CR10-5 ท�ฉดเช>อ P6 (19.68±4.02) ซ� งแตกตางจากรายงานทศพร, (2547) เล> ยงปลากะพงขาวในตกระจก ผสมอาหารกบจลนทรยแตละชนด ท�คดแยกได ใชความเขมขน 107 เซลลตอกรมอาหาร พบวา มเพยง LAB-4 เทาน>น ท�มสงเสรมการเจรญเตบโตของปลา และตานเช>อ A. hydrophila ไดอยางมนยสาคญ (P<0.05) ซ� งสอดคลองกบรายงานรชนวรรณ, (2556) ทดสอบเช>อโรคในปลานล Oreochromis

nilotica ท�เล> ยงดวยอาหารเสรมแบคทเรยแลคตกแอซด พบวา ปลานลท�เล> ยงดวยอาหารเสรมโปรไบโอตกส และชบเช>อโรคปลา (นาปลาไปจมในอางเล>ยงเช>อ) มอตราการตายต�ากวา (ชดควบคม) มอตราการตายเพยง 75 เปอรเซนต ขณะท�ปลานลท�กนอาหารเสรมโปรไบโอตกส F10, E7 และ E26 มอตราการตาย 5, 15 และ 15 เปอรเซนต ตามลาดบ และอาหารเสรมโปรไบโอตกส E26

239

สามารถเพ�มน>าหนกปลาไดดท�สดถง 46.28 เปอรเซนต แสดงวาอาหารเสรมโปรไบโอตกสสามารถเพ�มความตานทานโรคของปลา และทาใหปลาเจรญเตบโตดมน>าหนกเพ�มข>น การตรวจสอบคณภาพเน>อปลานลท�เล> ยงดวยอาหารเมดสาเรจรปผสมเช>อจลนทรยโปรไบโอตกส และฉดเช>อกอโรค และนามาเปรยบเทยบกบปลานลท�เสรมจลนทรยโปรไบโอตกสอยางเดยว พบวา ปรมาณความช>นมความแตกตางกน 3.02 เปอรเซนต ปรมาณเถามความแตกตางกน 1.43 เปอรเซนต ปรมาณไขมนมความแตกตางกน 3.69 เปอรเซนต ปรมาณเย�อใยมความแตกตางกน 22.11 เปอรเซนต ปรมาณโปรตนมความแตกตางกน 2.8 เปอรเซนต และปรมาณคารโบไฮเดรต 8.57 เปอรเซนต

ขอเสนอแนะ และการนาไปประยกตใชของเกษตรกรผเล�ยงปลา

การทดลองวจยผลของจลนทรยโปรไบโอตกสในอนาคต ควรศกษาระดบท�เหมาะสมท�สงผลตอการเจรญเตบโต และระบบภมคมกนแบบจาเพาะ และไมจาเพาะ โดยคานงระยะเวลาการในการกระตนระบบภมคมท�ดท�สด และระยะเวลาท�มตอบสนอง หลงจากการหยดใหอาหารผสมสารภมคมกน ชนดโปรไบโอตกส การนาไปใชประโยชนของเกษตรกร ในการทดลองในคร> งน> ไดทดลองเล> ยงปลานลในกระชง ซ� งมสภาพแวดลอมท�ใกลเคยงกนกบการเล>ยงของเกษตรกรในเชงพาณชย จงเปนเร�องงายของเกษตรกรท�จะสามารถนาไปประยกตใชกบการเล>ยงปลานล และปลาชนดอ�นๆ ซ� งเปนวธการงายท�สดคอ

1. การนาไปคลกกบอาหารเมดลอยน> าโดยแนะนาใหใชรวมกบไคโตซาน หรอยสตเสรมในอาหาร เพราะมประสทธภาพการทางานท�ไมแตกตางกนกบการเสรมยตสไดโดยนายตสผงไปกระตนดวยน>าอน 5 นาท แลวนาไปเคลอบดวยอาหารเมด แตอยาใหอาหารแฉะเกน นาไปผ�งในรมใหแหงกอนนาไปใช

2. การใชไคโตซานแบบผงละเอยดผสมน>านาไปเคลอบอาหารเมด ผ�งใหแหงกอนนาไปใช 3. การเสรมจลนทรยโปรไบโอตกสในอาหารน>นอาจเสรมในชวงท�ปลาขนาดเลก และปลาท�ออนแอ เพ�อชวยกระตนระบบภมคมกน และเพ�มอตราการรอดตาย เน�องจากปลาเลก และปลาท�ออนแอจะมระบบภมคมกนต�า และการพฒนาระบบภมคมกนยงไมสมบรณเทากบปลาขนาดใหญ และปลาท�แขงแรง เม�อปลาขนาดใหญข>น หรอมการเสรมเปนชวงๆ เพราะปลามระบบภมคมกนท�พฒนาดแลว และการเสรมในอาหารเปนชวงๆ เปนการประหยดตนทนคาอาหารมากกวา การเสรมตลอดระยะเวลาการเล>ยง

240

โครงการยอยท� 3 : ผลของสาหรายเตาตอระบบตานอนมลอสระและเอนไซมกาจดสารพษในปลานล

วจารณผลการวจย

สารประกอบฟโนลกเปนกลมสารท�มบทบาทสาคญในการออกฤทธr ชวภาพ ไดแก ฤทธr

ตานอนมลอสระ ตานการอกเสบ ตานเช>อแบคทเรยและไวรส เปนตน ซ� งคณสมบตดงกลาวม

ความสมพนธกบการเปนสารตานอนมลอสระ กลมสารประกอบฟโนลกสามารถตรวจพบไดใน

พชผก ผลไม ชา สาหราย เปนตน โดยมสตรโครงสรางทางเคมเปนวงแหวนท�มหมไฮดรอกซลอยาง

นอยหน� งหมหรอมากกวาน>น สามารถละลายน> าได สารประกอบฟโนลกท�พบในธรรมชาตม

มากมายหลายชนด มลกษณะสตรโครงสรางทางเคมท�แตกตางกน ซ� งกลมใหญท�สดท�พบจะเปน

สารประกอบพวกฟลาโวนอยด (flavonoids) สารประกอบฟโนลกเปนสารตานออกซเดชนท�สาคญ

ชนดหน� งมสมบตเปนสารตานออกซเดชน ทาหนาท�ท> งเปนสารใหอเลกตรอน หรอเปนตวให

ไฮโดรเจน และกาจดออกซเจน (Halliwell et al., 1992; Vajraguta et al., 2007)

รายงานการวจยการตรวจพบกลมสารประกอบฟโนลกในสาหรายน> าจดขนาดใหญพบวา

สวนสกดน> าของสาหรายเตา (Spirogyra neglecta) มปรมาณกลมสารฟโนลกมากกวาสาหรายไก

(Cladophora glomerata) และสาหรายลอน (Nostochopsis lobatus) เม�อเทยบกบสาร gallic acid ซ� ง

มความสมพนธกบความสามารถในการตานอนมลอสระ โดยสาหรายเตามคา IC50 ต�ากวาสาหราย

ไก และสาหรายลอน ซ� งค าIC50 ต� าแสดงวามความสามารถตานอนมลอสระสงน�นเอง

(Peerapornpisal et al., 2009; Peerapornpisal et al., 2010) สารสกดน> าของสาหรายเตามฤทธr ตาน

อนมลอสระเม�อนามาทดสอบในการทดลองฤทธr กาจดอนมล DPPH ฤทธr กาจดอนมล superoxide

และฤทธr ยบย >งการเกด lipid peroxidation และมฤทธr ยบย >งการเกดการอกเสบเม�อทดสอบในหนขาว

ท�กระตนใหเกดการบวมบรเวณใบหหนดวยสาร ethyl phenyl propiolate (ยวดและคณะ, 2555)

รายงานการวจยของ Wu et al. (2005) พบวา สารสกดน> าของสาหราย Spirulina sp.

มสารประกอบฟโนลกเปนสวนประกอบและมฤทธr ตานอนมลอสระDPPH และ ABTS ดวย และม

การนา Spirulina sp. มาเสรมในอาหารเล> ยงสตวน> าพบวา ชวยเพ�มการเจรญเตบโตและการเจรญ

พนธของปลาบก ปลาเผาะ และปลาสวายได (Mengumphan and Saengkrachag, 2008; Mengumphan et al., 2011)

241

สวนรายงานเก�ยวกบสาหรายทะเลตอฤทธr ตานอนมลอสระพบวา สาหราย Padina minor Yamada ม

ฤทธr ตานอนมลอสระเม�อทดสอบในการกาจดอนมล superoxide, hydroxyl, ABTS และฤทธr ยบย >ง

การเกด lipid peroxidation (Amornlerdpison et al., 2007;Peerapornpisal et al., 2010) โดยตรวจพบ

กลมสารสาคญเปนสารกลมฟโนลกและสารกลมซลเฟตโพลแซคคารไรด (sulfate polysaccharide)

สวนสาหราย Sargassum polysystum มฤทธr ตานอนมลอสระ DPPH, ABTS และยบย >งการเกด lipid

peroxidation (Amornlerdpison et al., 2008) ในปจจบนไดมการนาสาหรายทะเลเหลาน>มาใชเปน

สวนผสมในอาหารสตวน>า

จากการศกษาในหลอดทดลอง (in vitro) ในคร> งน>พบวา สารสกดน> าสาหรายเตามฤทธr ตาน

อนมลอสระในแบบจาลองการขจดอนมลABTS โดยตรวจพบวา มก ลมสาระสาคญ คอ

สารประกอบฟโนลก ซ� งมคามากท�สดในฤดหนาวโดยมความสมพนธกบฤทธr ตานอนมลอสระท�

เพ�มข> นดวย อยางไรกตามคาสงสดในการตานอนมลอสระของสาหรายเตาท>ง 3 ฤดไมมความ

แตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต ดงน>นการเกบสาหรายเตามาใชประโยชนสามารถเกบเก�ยวได

ท>ง 3 ฤดกาลหรอตลอดป ซ� งไมมผลตอปรมาณสารสาคญและการออกฤทธr ทางชวภาพ อกท>งผล

จากการวจยในคร> งน>สามารถใชปรมาณกลมสารฟโนลกซ� งเปนสารตานออกซเดชนท�สาคญชนด

หน�งท�พบในสาหรายเตามาเปนตวกาหนดมาตรฐาน (standardization) เพ�อบงบอกความสามารถใน

การออกฤทธr ชวภาพในแตละคร> ง (batch) ของการเกบเก�ยวได ซ� งเปนประโยชนตอการนาสาหราย

เตามาพฒนาเปนผลตภณฑอาหารสขภาพของคนและสตวตอไป

อนมลอสระมบทบาทในการเกดการอกเสบ และการทาลายเน>อเย�อ มผลตอความเส�อมหรอ

การแกของเซลล ทาใหเปนตนเหตของการเกดโรค (Lee et al., 2004) อนมลอสระท�มความสาคญ

ทางชวภาพไดแก Superoxide radicals (O2-•) และ Hydroxyl radicals (OH•) เปนตน สวน lipid

peroxidation (LPO) เปนกระบวนการท�อนมลอสระเขาทาลายไขมนชนดตางๆ เชน triglyceride,

diglyceride และ phospholipid รวมถงกรดไขมนไมอ�มตว ทาใหได lipid peroxides ท�เปนผลตภณฑ

อนดบตน แลวสามารถเปล�ยนเปน 4-hydroxyalkenals และ malondialdehyde ซ� งเปนสารท�มพษตอ

เซลล โดย LPO สามารถบงช>บอกถงปรมาณของอนมลอสระในเซลลได (Yusong et al., 2003) จาก

การท�สาหรายเตามฤทธr ตานอนมลอสระและตรวจพบสารประกอบฟโนลกซ� งเปนสารสาคญท�ออก

ฤทธr ทางชวภาพ จงนาสาหรายเตามาใชประโยชนในการสงเสรมสขภาพของสตวน> าโดยการเสรม

242

สาหรายเตาระดบ 2.5, 5 และ 10% ในอาหารเล> ยงปลานล ผลการศกษาพบวา สาหรายเตาระดบ

2.5% มผลเพ�มน>าหนกและอตราการรอดไดดกวาทกกลม ถงแมวาจะเพ�มระดบของสาหรายเตาเปน

5 และ 10% กตาม แสดงวาการเสรมสาหรายเตาระดบ 2.5% ในอาหารปลาเปนระดบท�ใหผลสงสด

(maximum response) ในการศกษาคร> งน>

การเกดอนมลอสระในปลาเกดข>นไดจากขบวนการเมตาบอลซมจากการใชออกซเจนหรอ

เกดจากส�งแวดลอมภายนอก เชน การปรบเปล�ยนอณหภมของน> า ภาวะขาดออกซเจน ความเครยด

ยาและสารเคมบางชนดเปนตน อนมลอสระมบทบาทในการกอใหเกดการอกเสบ และการทาลาย

เน>อเย�อ มผลตอความเส�อมของเซลล ทาใหเกดโรคตาง ๆโดยอนมลอสระจดเปนโมเลกลท�ไมเสถยร

และวองไวตอการเกดปฏกรยาเคม ในภาวะท�มสารอนมลอสระมากไมสมดลกบสารตานอนมล

อสระทาใหเกดภาวะเครยดออกซเดช�น (Oxidative stress) จากสาเหตดงกลาวจะสงผลใหเกดการถก

ทาลายของดเอนเอโปรตนและไขมนจากอนมลอสระ มการทาลายเน>อเย�อสงผลใหเซลลไดรบความ

เสยหาย ทาใหเปนตนเหตของการเกดโรค (Halliwell et al., 1992; Vajraguta et al., 2007)

ภาวะ oxidative stress มสาเหตมาจากสภาพแวดลอมไมเหมาะสม การเปล�ยนแปลงของ

ฤดกาลท�มผลตออณหภมของน> า การปนเป> อนจากสารพษหรอโลหะหนก การไดรบอาหารไมม

คณคาหรอไมเพยงพอตอความตองการ ทาใหเกดการสรางอนมลอสระท�มผลเปนพษตอเซลล

(cytotoxic effect) มผลตอ membrane phospholipids ท�มท�วตวปลา เกดปฏกรยาลพดเปอร

ออกซเดชน(lipid peroxidation)ท�สงผลตอการเปล�ยนแปลงการทางานของไขมน โปรตนตางๆ ท>งท�

อยในเซลลและท�อยท�ผนงของเซลลได ทาใหเกดผลเสยตอตวปลาโดยทาใหปลามอตราการ

เจรญเตบโตชาและภมคมกนลดลงทาใหเปนโรคไดงาย ในภาวะท�มสารอนมลอสระมมากไมสมดล

กบสารตานอนมลอสระจะทาใหปลาเกดภาวะเครยดออกซเดชน (oxidative stress) ข>น โดยอาจเปน

ผลมาจากการสรางสารอนมลอสระเพ�มข>น และ/หรอมการลดลงของสารและเอนไซมท�ตานอนมล

อสระลดลงในตวปลา เชน superoxide dismutase (SOD), catalase (CAT) และ glutathione (GSH)

เปนตน (Van der Oost et al, 2003)

วธการปกปองการเกดภาวะ oxidative stress โดยกลตาไทโอนและสารตานอนมลอสระ

เร�มจากปฏกรยาท�เอนไซม SOD เปล�ยนซปเปอรออกไซดแอนอออน (O2-•) เปนไฮโดรเจนเปอร

ออกไซด (H2O2) จากน>น H2O2ถกสลายเปนน> าและออกซเจนได 2 ปฏกรยา ดวยเอนไซม CAT และ

243

Glutathione peroxidase (GPx) โดยมกลตาไทโอน (GSH) เปนตวใหอเลกตรอนท�มผลทาใหกลตา

ไทโอนเปล�ยนไปอยในรปออกซไดสหรอไดซลไฟด (GSSG) จากน>น GSSG ถกเปล�ยนกลบไป

เปนกลตาไทโอนโดยเอนไซมกลตาไทโอนรดกเตส (GR) ดงน>นเม�อเกดภาวะ oxidative stress

ระดบของ GSSG (oxidised glutathione) จะมเพ�มมากข>น และระดบ reduced GSH (reduced

glutathione) จะลดลง สวนอนมลลพดเม�อทาปฎกรยากบออกซเจนไดเปนอนมลลพดเปอร

ออกไซด (LOO.) ซ� งเปนอนตรายตอเซลล แตสามารถถกขจดไดโดยเอนไซม (GPx) และกลตาไท

โอน (โอภาและคณะ, 2549; Van der Oost et al, 2003)

มรายงานการวจยพบวา หนแกท�ไดรบสาร polysaccharide ท�สกดจากสาหรายทะเล

Porphyra haitanesis ทาใหระดบของเอนไซม SOD เพ�มข>นอยางมนยสาคญทางสถต โดยสามารถ

ตรวจพบไดจากเน>อเย�อปอด ตบ หวใจ และสมอง (Quanbin Zhang, 2003) และมรายงานวาสาร

polysaccharide ท�สกดจากสาหราย Coriolus versicolor ทาใหสภาวะออกซเดชนลดลงโดยการ

เพ�มข>นของระดบการแสดงออกในmRNA ของเอนไซม Mn-SOD และ GSH-Px (Pang Z. J., 2000)

สวน Mazmanc (2010) ไดรายงานวา ผลของสารสกดจาก Pseudo-nitzschia ซ� งเปนไดอะตอมชนด

หน� ง ชวยเพ�มระดบของเอนไซม SOD ในตบและเหงอกของปลานลเอยางมนยสาคญทางสถต

อยางไรกตามปรมาณของเอนไซมท�วเคราะหไดน>นข>นอยกบปจจยหลายอยาง ไดแก การออกแบบ

การทดลอง อายของสตวทดลอง ความรนแรงของพยาธสภาพ การเกบอวยวะท�เก�ยวของ และ

เทคนคในการวด (Limaye et al, 2003; Maritim et al, 2003)

กลตาไทโอน (GSH) เปนสารตานอนมลอสระท�รางกายสามารถผลตไดเอง และพบไดใน

อาหาร เชน ผก ผลไม เปนตน มหนาท�ชวยสรางและกระตนการทางานของเอนไซมหลายชนด

เพ�อใหรางกายตอตานส�งแปลกปลอมและกาจดพษออกจากรางกาย รวมถงเช>อแบคทเรยและไวรส

ดวย ชวยใหวตามนซและอ ทางานไดเตมท�ในการเปนสารตานอนมลอสระ และชวยกระตน

ภมคมกนในรางกาย นอกจากน> ยงชวยสรางและซอมแซม DNA สรางโปรตน และ prostaglandin

สามารถใชเปนตวบงช>ทางชวภาพและบงบอกระดบการกาจดอนมลอสระในส�งมชวต (โอภาและ

คณะ, 2549; Cheung et al, 2001; Van der Oost, et al, 2003) มรายงานการศกษาในปลาทอง พบวา

ระดบของกลตาไทโอนเพ�มมากข>นเม�อปลาทองปนเป> อนสารพษ 2,4-dichlorophenol เปนเวลา 40

นาท (Yonar and Sakin, 2011) และพบวามการลดลงของกลตาไทโอนเปอรออกซเดส (GPx) ในตบ

244

ของปลา bluegill sunfish ท�สมผสสารพษ atrazine (Oropesa et al, 2009) นอกจากน> มการศกษา

พบวา กลตาไทโอนยงเปนตวชวยในการสรางกลตาไทโอนรดกเตส (GR) ท�เปนเอนไซมในการ

กาจดสารพษอกดวย (Jamall and Sporwis, 1987) การมกลตาไทโอนในปรมาณมากจะชวยเสรมให

ปลามสภาวะท�ทนตอโรคหรอชวยใหปลามการเจรญเตบโตดข>น (Elia et al, 2006) อยางไรกตาม

สภาวะความเครยดในปลาและการตานอนมลอสระข>นอยกบชนด ท�อยอาศย และพฤตกรรมการกน

อาหารของปลา โดยท�การทางานของสารตานอนมลอสระจะถกชกนาจากภาวะออกซเดช�น หากเกด

ภาวะออกซเดช�นระดบรนแรง อาจไปมลดการทางานของสารตานอนมลอสระและสญเสยการ

ควบคมของระบบตานอนมลอสระได (Zhang et al, 2004)

จากการทดลองคร> งน> ไดใหสาหรายเตาเสรมในอาหารปลานลโดยเล> ยงเปนระยะเวลา 4

เดอน พบวา มการลดลงของระดบลพดเปอรออกซเดชนในเน>อเย�อไตและตบของปลานล โดยท�

ระดบ MDA หรอการเกดลพดเปอรออกซเดชนในเน>อเย�อไตของปลานลท�ใหอาหารเสรมสาหราย

เตาท� 5 และ 10% พบการลดลงของระดบ MDA ไดต>งแตเดอนท� 2 ของการทดลอง สวนในเน>อเย�อ

ตบจะพบการลดลงในเดอนท� 4 เทาน>น และในพลาสมาใหผลลดระดบ MDA จากการเล>ยงอาหาร

เสรมสาหรายเตาท�ระดบ 2.5% ในเดอนท� 2 ของการเล> ยงเทาน>น อยางไรกตามผลการทดลองท�ได

สอดคลองกบระดบเอนไซมตานอนมลอสระในเน>อเย�อไตและตบของปลานล พบวามระดบของ

เอนไซม SOD, CAT และ GPx ท�มแนวโนมเพ�มข>นโดยเฉพาะระดบ SOD ในไตของปลานลมระดบ

เพ�มข> นอยางมนยสาคญทางสถตในปลานลกลมท�ไดรบอาหารเสรมสาหรายเตาท�ระดบ 10%

นอกจากน> ยงพบวามการเพ�มข>นของระดบกลตาไทโอนรวม (total GSH) และรดวสกลตาไทโอน

(reduced GSH) เพ�มข>น รวมกบมการลดลงของระดบออกซไดสกลตาไทโอน (GSSG) อยางม

นยสาคญทางสถต เม�อเสรมสาหรายเตาท�ระดบ 2.5 และ5% อกดวย ผลจากการศกษาคร> งน> แสดงให

เหนวา การเสรมสาหรายเตาในอาหารปลาชวยใหมการลดลงของอนมลอสระจากการเกดลพดเปอร

ออกซเดชนและเพ�มการสรางสารกลตาไทโอนและเอนไซมตานอนมลอสระ SOD ในตวปลา สงผล

ใหลดหรอปองกนภาวะ oxidative stress ได ชวยทาใหปลามอตราการรอดสง ทนตอสภาพแวดลอม

ท�ไมเหมาะสมได

ดงน>นจากผลการทดลองดงกลาวสามารถสรปไดวา สาหรายเตามศกยภาพในการเปน

อาหารเสรมในปลา สามารถชวยสงเสรมสขภาพสตวน>า และเพ�มประสทธภาพการเล>ยงสตวน>าได

245

โครงการยอยท� 4 : การผลตปลานลเชงพาณชยระบบปดท�เปนมตรกบส�งแวดลอม

เพ�อเปนอาหารปลอดภยในการสงออก

วจารณผลการวจย

จากการศกษาประสทธภาพการเจรญเตบโตของปลานลเล>ยงท�อตราความหนาแนนตางกนในระบบน> าหมนเวยนรวมกบระบบการปลกพชไฮโดรโพนคส โดยแบงการทดลองออกเปน 4 ชดการทดลองๆ ละ 3 ซ> า คอ ชดควบคม ชดการทดลองท� 1 ชดการทดลองท� 2 และชดการทดลองท� 3 ท�ม อตราความหนาแนน 50, 50, 75 และ 100 ตวตอบอ และปลกผกกาดหอมหอ จานวน 30 ตนตอบอ ระยะเวลาการทดลอง 120 วน เม�อส>นสดการทดลอง ประสทธภาพการเจรญเตบโตของปลานลของแตละชดการทดลอง พบวา ปลานลมน>าหนกเม�อส>นสดการทดลองเฉล�ยระหวาง 174.28+5.42 - 198.94+5.06 กรม น> าหนกท�เพ�มข>น 96.95+13.99 - 105.08+13.40 กรม ความยาวเม�อส>นสดการทดลอง 38.40+1.70 - 43.94+2.91เซนตเมตร ความยาวท�เพ�มข>น 11.97+0.62 - 12.57+0.62 เซนตเมตร และอตราการเจรญเตบโต 0.81+0.07 - 1.00+0.07 กรมตอวน ซ� งผลการวเคราะหทางสถตพบวา ทกปจจยเหลาน>ไมมความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (P>0.05) ประสทธภาพการเจรญเตบโตของปลานล

ผลการทดลองประสทธภาพการเจรญเตบโตของปลานล พบวา น> าหนกเม�อส>นสดการทดลอง น> าหนกท� เพ�มข> น ความยาวเม�อส>นสดการทดลอง ความยาวท�เพ�มข> น และอตราการเจรญเตบโต อตราการแลกเน>อ อตราการรอด ในแตละชดการทดลองไมมความแตกตางกนอยางม

นยสาคญทางสถต (P>0.05) ซ� งขอมลท�ไดสอดคลองกบงานวจยของ จนทรสวาง (2538) และTarnchalanukit et al. (1982) ท�รายงานวาความหนาแนนในการเพาะเล>ยงลกปลาดกจะไมมตออตราการเจรญเตบโตของลกปลา แตจะมผลตอผลผลตรวม แตเม�อพจารณาผลการทดลองซ� งพบวาการเล> ยงปลานลท�ความหนาแนน 100 ตวตอบอ มน> าหนกเม�อส>นสดการทดลอง น> าหนกท�เพ�มข>น ความยาวเม�อส>นสดการทดลอง ความยาวท�เพ�มข>น และอตราการเจรญเตบโตนอยกวาการเล>ยงท�มความหนาแนนของปลาท�นอยกวา ช> ใหเหนวาการปลอยปลาในอตราความหนาแนนสงมแนวโนมท�จะทาใหปลาเจรญเตบโตไดลดลง ซ� งสอดคลองกบรายงานของกรมประมง (2548) ท�กลาววาการเล>ยงปลานลท�เหมาะสมควรมความหนาแนน 2,000-5,000 ตวตอไร ถาปลอยอตราหนาแนนกวาน>จะทาใหการเจรญเตบโตของปลานลลดลง

246

นอกจากน>ยงสอดคลองกบ ดารง และคณะ (2555) กลาววาในการเล>ยงปลานลรวมกบการปลกผกโดยไมใชดนแบบ Dynamic Root Floating Technique น>น พบวาการเล> ยงปลาท�ความหนาแนนสงมผลตอการเจรญเตบโตท�ลดลง เน�องจากสงผลทาใหคาไนไตรท และแอมโมเนยสงข>น ซ� งอาจจะมผลกระทบในดานการเจรญเตบโตของปลาโดยตรง เพราะคาดงกลาวอาจจะมผลตอการกนอาหารของปลา และระบบการหายใจ การรบออกชเจนเขาสรางกายไดนอยลง ประสทธภาพการผลตของผกกาดหอมหอ ประสทธภาพการผลตของผกกาดหอมหอ พบวา ความสงเม�อส>นสดการทดลองของแตละชดการทดลองมความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (P<0.05) โดยความสงท�เพ�มข>นของผกกาดหอมใน ชดการทดลองท� 1 ชดการทดลองท� 2 และ ชดการทดลองท� 3 มคาเฉล�ยเทากบ 18.84±0.19, 18.00±1.41 และ 18.84±0.53 เซนตเมตร (ตามลาดบ) ซ� งแตกตางอยางมนยสาคญกบชดควบคมท�มความหนาแนน 50 ตวตอบอ ซ� งถาพจารณาจากคณภาพน> าท�พบวาปรมาณไนไตรท-ไนโตรเจนของชดการทดลองท� 1 กมคาสงกวาชดควบคมและชดการทดลองอ�นๆ อยางมนยสาคญ โดยสารละลายธาตอาหารท�ไหลออกจากถงเลย งปลาจะมปรมาณไน เตรท และฟอสเฟตจากของเสยของปลาเพ�มข>น ซ� งของเสยดงกลาวเปนปยของพช (Quillert, et al. 1993) จงอาจคาดเดาไดวาความสงของผกกาดหอมหอท�สงสดในชดการทดลองท� 1 นาจะมผลมาจากปรมาณไนไตรท-ไนโตรเจน (1.084+0.154) ท�สงกวาชดการทดลอง คณภาพน�า คณภาพน> าในบอทดลองมคาเฉล�ยของแตละชดการทดลอง ดงน> อณหภมของน> า เทากบ 25.13+0.03 - 25.16+0.03 องศาเซลเซยส คาความเปนกรด-ดางของน> า 7.16+0.15 - 7.20+0.17 โดยอณหภมของน> าและคาความเปนกรด-ดางไมมความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (P>0.05) ซ� งปลานลจะมชวตอยไดในชวงการเปล�ยนแปลงอณหภมท�กวางมาก ระหวาง 11 - 42 องศาเซลเซยส และความเปนกรด-ดางระหวาง 4.0 - 11.0 แตพบวาชวงอณหภมเหมาะสมตอการเจรญเตบโตน>นอยระหวาง 28 - 35 องศาเซลเซยส และความเปนกรด-ดางท� 7 - 10 (เกรยงศกดr , 2539: (ชาตชาย, 2543)

ฟอสฟอรส 0.716+0.187 - 0.827+0.274 มลลกรมตอลตร ซ� งผลการวเคราะหทางสถตพบวา ปรมาณออกซเจนท�ละลายน> า และไนไตรท-ไนโตรเจนมความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (P<0.05) โดยท>ง 2 ปจจยมคาสงสดในชดการทดลองท 2 ท�มความหนาแนนของปลา 75 ตวตอบอ เม�อเทยบกบชดการทดลองท� 1 และ 3

247

คาแอมโมเนย-ไนโตรเจน 0.085+0.034 - 0.100+0.055 มลลกรมตอลตร ไนไตรท-ไนโตรเจน 0.952+0.156 - 1.084+0.154 มลลกรมตอลตร ไนเตรท-ไนโตรเจน 0.217+0.158 - 0.457+0.018 มลลกรมตอลตร เม�อเปรยบเทยบคาเฉล�ยทางสถตพบวาคาคาแอมโมเนย-ไนโตรเจนและคาไนเตรท-ไนโตรเจน ไมมความแตกตางกน (P>0.05) แตปรมาณไนไตรท-ไนโตรเจนมความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (P<0.05) โดยมคาสงสดในชดการทดลองท� 1 (1.084+0.154) ซ� งมความหนาแนนของปลา 50 ตวตอบอ เม�อเทยบกบชดควบคม (0.952+0.156) ซ� งมความหนาแนน 50 ตวตอบอเชนเดยวกน เม�อพจารณาปรมาณไนไตรท-ไนโตรเจนในการเพาะเล>ยงปลานลคร> งน> มคาคอนขางสง ซ� งธรรมรกษ (2541) รายงานวาปรมาณไนไตรท-ไนโตรเจนมากกวา 0.66 มลลกรมตอลตร จะมผลเปนพษตอปลาน> าจด โดยสาเหตการเพ�มระดบไนไตรท อาจเกดจากการเพ�มจานวนปลาเขามาเล> ยงในบอจานวนมาก ขณะท�แบคทเรยไมสามารถยอยสลายไปเปนไนเตรทไดทน ซ� งอาจจะมผลตอการเจรญเตบโต โดยคาท�เหมาะสมในการเพาะเล>ยงสตวน> าจะตองนอยกวา 0.03 มลลกรมตอลตร

ปรมาณออกซเจนท�ละลายน> า 4.03+0.12 - 4.90+0.13 มลลกรมตอลตร ซ� งมความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (P<0.05) โดยปลานลท�อตราความหนาแนน 75 ตวตอบอ มปรมาณออกซเจนท�ละลายน>าสงท�สด (4.90 มลลกรมตอลตร) โดยปกตคาออกซเจนในน>าท�เหมาะสมในการเล>ยงสตวน> าอยระหวาง 5-8 มลลกรมตอลตร (ธรรมรกษ, 2541) ซ� งปรมาณออกซเจนในน> าในชดการทดลองมคาต�ากวาเกณฑท�เหมาะสม ท>งน> อาจเกดจากขบวนการหายใจ การเนาสลายของอนทรยวตถตางๆ ภายในบอเล>ยง ซ� งอาจจะมผลตอการเจรญเตบโตในปลานลได

ถาวร (2530) ไดรายงานวา การเล>ยงปลาดกแบบหนาแนนในบอคอนกรต พบวา ปรมาณแอมโมเนย-ไนโตรเจนอยในชวง 0.685-19.45 มลลกรมไนโตรเจน จนทรสวาง (2538) ไดทดลองเล> ยงปลาดกในระบบน> าหมนเวยนแบบก� งปดพบวา ปรมาณแอมโมเนย-ไนโตรเจนอยในชวง 0.010-16.395 มลลกรมไนโตรเจน ซ� งคาดงกลาวอยในชวงของการทดลองเล> ยงปลานลคร> งน> นอกจากน> ประเทอง (2538) ยงรายงานวา เม�อปลากนอาหารจะขบถายของเสยออกมาซ� งจะเปนสารประกอบไนโตรเจนจะสงผลตอปรมาณไนไตรท-ไนโตรเจนท�เพ�มข>น ในการทดลองคร> งน> มปรมาณฟอสฟอรส 0.716+0.187 - 0.827+0.274 มลลกรมตอลตร ซ� งสงกวาเกณฑคณภาพน>าสาหรบสตวน> าท�ควรมปรมาณฟอสฟอรสไมเกน 0.6 มลลกรมตอลตร (ประเทอง, 2538) ท>งน> อาจเกดจากการใหอาหาร เน�องจากฟอสฟอรสในอาหารสวนท�ปลากนจะถกเปล�ยนเปนอนทรยฟอสฟอรสในตวปลา สวนท�ปลากนไมทนจะละลายน> า บางสวนถกนาไปใช บางสวนตกตะกอนเชนเดยวกนกบปย (โกสนทร, 2544)

248

จากการทดลองสรปไดวา ปลานลเล> ยงท�อตราความหนาแนน 50-100 ตวตอบอ มการเจรญเตบโตท�ไมแตกตางกน และการเล> ยงปลานลท�ความหนาแนนดงกลาวรวมกบการปลกผกกาดหอมในระบบน> าหมนเวยนใหประสทธภาพการเจรญเตบโตของผกกาดหอมท�ไมแตกตางกน ซ� งสามารถกลาวไดวาการเล> ยงปลานลในบอซเมนตดวยระบบปดรวมกบการปลกพชแบบไมใชดนทาใหของเสยจากการเล>ยงปลาซ� งอยในรปของไนโตรเจนประมาณ 70-75 เปอรเซนต จะถกกาจดภายในระบบ โดยถกนาไปใชเปนสารอาหารท�ใชในการเจรญเตบโตของผกกาดหอม แทนการถายเทน>าจากการเล>ยงปลาเพ�อกาจดของเสยออกไป แตจากการวจยยงพบการตกคางของตะกอนจากอาหารเหลอและของเสยจากปลาท�คางในระบบทอผกซ� งควรจะมการศกษาเพ�มเตมเก�ยวกบระบบบาบดท�สามารถแยกตะกอนดงกลาวออกไปใชประโยชน การจดการเล> ยงปลานลในระบบปดท�เปนมตรตอส�งแวดลอมสามารถลดผลกระทบตอส�งแวดลอมจากการเพาะเล>ยงสตวน> าได และเนนระบบการเล> ยงท�มประสทธภาพ เหมาะสมโดยคานงถงตนทนการผลตมาประกอบ จงอาจเปนอกทางเลอกของเกษตรกรท�มอาชพเพาะเล>ยงปลานลเพ�อใหการผลตปลานลมมาตรฐานและมคณภาพตอไป

249

โครงการยอยท� 5 : ผลของชนดฟอสเฟต เกลอ และความเปนกรดดางตอผลผลต

และคณภาพของเน>อปลานลแลแชแขง

วจารณผลการวจย

การศกษาผลของฟอสเฟตท�เหมาะสมตอคณภาพของเน�อปลานลแลแชแขงระหวางเกบรกษา

ปรมาณสารประกอบไนโตรเจนท�ระเหยไดท�งหมด (Total Volatile Basic Nitrogen; TVB-N)

การสลายตวของสารประกอบไนโตรเจนท�ระเหยไดท>งหมด (TVB-N) จดเปนดชนคณภาพ

ทางเคมคาหน�งท�ใชวดความสดของปลา สารประกอบไนโตรเจนท�ระเหยได ซ� งเปนผลตภณฑท�ได

จากการสลายตวของโปรตนและสารประกอบไนโตรเจน (เนตรนรนทร, 2546) ปรมาณ TVB-N

ของปลานลแลแชเยอกแขงท�ผานการเกบรกษาเดอนท� 0 ถง 8 พบวามคาอยในระดบ 4-10 มลลกรม

TVB-N/100 กรมตวอยางโดยปรมาณ TVB-N ท�กาหนดใหมไดสงสดในปลาคอ 25-30 มลลกรม

TVB-N/100 กรมตวอยาง และปรมาณ TVB-N ท�เกดข>นมความสมพนธกบคณภาพทางประสาท

สมผสและคณลกษณะปรากฏของเน>อปลา รวมท> งการเจรญและการปนเป> อนของจลนทรย

(Ashie et al., 1996) ผบรโภคจะไมยอมรบผลตภณฑสตวน>าท�มคา TVB-N มากกวา 30-40 มลลกรม

TVB-N/100 กรมตวอยาง (Benjakul et al., 2003)

จากการทดลองพบวาการเปล�ยนแปลงของคา TVB-N ในชดตวอยางควบคมมคาสงกวา

กลมตวอยางท�ผานการแชดวยสารละลายฟอสเฟตผสมเกลอ และมแนวโนมเพ�มข>นอยางมนยสาคญ

(P≤0.05) การเพ�มข>นของคา TVB-N ท�เปนผลตภณฑจาการทางานของเอนไซมในสตวน> า หรอจาก

จลนทรย ซ� งโดยท�วไปจะมปรมาณ TVB-N เพ�มข> นเม�อระยะเวลาการเกบรกษาสตวน> าเพ�มข> น

(Benjakul et al., 2003; Chomnawang et al., 2007 ) ขณะท�คา TVB-N ในชดตวอยางท�ผานการแช

ในสารละลายฟอสเฟตผสมกบเกลอมคาเปล�ยนแปลงเลกนอย (P>0.05) การท�คา TVB-N มความ

เก�ยวของกบองคประกอบพ>นฐานท�ระเหยได เชน แอมโมเนย ไตรเมทธลามน และสารอ�นๆ จาก

การยอยสลายตวเองของเอนไซมภายในเน>อปลา และการเนาเสยจากแบคทเรย โดยการเพ�มข>นของ

ปรมาณโซเดยมคลอไรดในเน>อปลาสามารถลดการทางานของเอนไซมท�ยอยสลายเน>อปลาได

(Hwang, 2012)

250

ปรมาณ Thiobarbituric acid (TBA)

ปรมาณ TBA ของปลานลแลแชเยอกแขงระหวางการเกบรกษา 8 เดอน พบวาตวอยางควบคมมปรมาณ TBA ชวง 0.01- 0.02 มลลกรม มาโลนไดอลดไฮดตอกโลกรมตวอยาง สาหรบชดตวอยางเน>อปลานลท�แชสารละลายโซเดยมโตรพอลฟอสเฟต รวมกบเกลอมปรมาณ TBA ชวง 0.01- 0.02 mg malondialdehyde/kg sample จะเหนไดวา เม�ออายการเกบเพ�มข>นในตวอยางท>ง 2 ชด ปรมาณ TBA มแนวโนมเพ�มข>นทละนอย (P≤0.05) จากการรายงานของ Masniyom และคณะ (2005) รายงานวาปรมาณ TBA ในเน>อปลากระพงแลท�เกบรกษาในสภาพแชเยนจะมคาเพ�มข>นตามระยะเวลาการเกบรกษาท�เพ�มข>น ซ� งการเกดการออกซเดชนของไขมนในปลาจะเกดข>นทนทหลงจากท�มการจบปลา หรอหลงจากท�ปลาตาย ตลอดจนในระหวางกระบวนการแปรรป ดงน>นจงทาใหเราสามารถรบรกล�นหนท�เกดข>นได ดงเชนในเน>อปลาแลจะมคา TBA ท�สงกวาเน>อปลาบดท�ผานการลางเอาสวนประกอบของไขมนออกไปแลว เปนตน (Eymard et al., 2005) คา TBA นยมนาเปนดชนช> วดคณภาพของไขมนในอาหาร โดยท�ในปลาสดควรมคา TBA ไมเกน 1.0 mg malondialdehyde/kg sample (Sweet, 1973)

จากงานวจยน>คา TBA ในชดตวอยางควบคมมการเพ�มข>นท�มแนวโนมมากกวาชดตวอยางท�มการแชสารละลายฟอสเฟตเลกนอย อาจเปนไปไดวาไขมนไมอ�มตวในเน>อปลาเกดการออกซเดชนมากข>น จงทาใหชดตวอยางควบคมมแนวโนมท�จะมคาปรมาณ TBA มากกวาตวอยางท�แชในสารละลายโซเดยมโตรพอลฟอสเฟต รวมกบเกลอมการเพ�มของปรมาณ TBA นอยท�สด อาจเปนเพราะสารละลายโซเดยมโตรพอลฟอสเฟต จะชวยชะลอปฏกรยาออกซเดชนโดยการไปจบกบไอออนโลหะ ท�เปนตวเรงในปฏกรยาออกซเดชนไว (Masniyom et al., 2005) ปรมาณฟอสเฟต ปรมาณฟอสเฟตในเน>อปลานลแลแชแขงท�ผานการแชสารประกอบฟอสเฟตและไมผานการแช (Control) วเคราะหปรมาณฟอสเฟตในรปของ P2O5 ในหนวย มลลกรมตอกโลกรมตวอยาง เน> อปลานลท�แชดวยสารประกอบฟอสเฟตชนดโซเดยมไตรพอลฟอสเฟตกอนนาไปแชแขงสามารถตรวจพบปรมาณฟอสเฟตในเน>อปลาสงท�สดในเดอนท� 0 1 3 และ 4 (P≤0.05) แตพบวาปรมาณฟอสเฟตในตวอยางท�ไมผานการแชฟอสเฟตมคาแตกตางกบตวอยางเน>อปลานลแลท�แชฟอสเฟตเลกนอย (P≤0.05) น>นอาจเปนเพราะมการสะสมปรมาณฟอสเฟตในระหวางกระบวนการเพาะเล> ยง หรอการขนสงปลานลเขาสโรงงานแปรรป แตในทกตวอยางมปรมาณฟอสเฟตอยในเกณฑมาตรฐานของเน>อปลาแลแชแขง ท�กาหนดโดย สานกงานมาตรฐานสนคาเกษตร และอาหารแหงชาต (มกอช. 7014-2548) และ European Parliament and Council (2006) ซ� งกาหนดไวไมใหเกน 5000 mg/kg คานวณเปน P2O5 (รวมถงฟอสเฟตในธรรมชาต)

251

คณภาพทางกายภาพของผลตภณฑปลานลแลแชแขง

น�าหนกท�เพ�มข�น (Gain weight) หลงการแชสารละลายไตรโพลฟอสเฟตผสมกบเกลอ การเพ�มข> นของน> าหนกเน>อปลานลแลหลงจากแชเน>อปลานลแลในสารละลายของชดตวอยางควบคม มคาเทากบ 3.67±2.43 เปอรเซนต สวนตวอยางท�แชในสารละลายโซเดยมไตรพอลฟอสเฟตผสมเกลอมคาเทากบ 5.36±0.60 เปอรเซนต ตวอยางท�แชสารละลายโซเดยมไตรพอลฟอสเฟต รวมกบเกลอมการเพ�มน>าหนกมากกวาชดตวอยางควบคม เน�องจากสารประกอบฟอสเฟตชวยเพ�มความสามารถในการอมน> า (Chang and Regenstein, 1997; Turan et al., 2003) และเม�อใชรวมกบเกลอจะชวยใหโปรตนอมน> าไดดย�งข>นสอดคลองกบการศกษาของ Thorarindottir และคณะท�พบวาฟอสเฟตมผลตอตอการเพ�มของน> าหนก คณภาพ และการอมน> า ของเน>อปลาคอดทาเคม ซ� งการท�เน>อปลามน>าหนกท�เพ�มข>นเน�องจากความสามารถของสารฟอสเฟตท�จะไปชวยเพ�มคาความสามารถในการจบกบน>าขององคประกอบโปรตนในกลามเน>อของปลา (Ellinger, 1972; Van Wazer, 1971) น�าหนกท�สญเสยจากการหงตม (Cooking loss) น> าหนกท�สญเสยหลงการหงตม โดยระหวางการเกบรกษา 8 เดอนเน>อปลานลแลแชแขงท�ใชและไมใชฟอสเฟตมความแตกตางกนในทางสถต โดยตวอยางท�ไมมการใชสารฟอสเฟต จะมคาการสญเสยหลงการหงตมสงกวาตวอยางท�มการใชฟอสเฟต (P≤0.05) แสดงใหเหนวา STPP สงผลตอน> าหนกท�สญเสยหลงการหงตมมากท�สด ซ� งสอดคลองกบ Woyewoda and Bligh (1986) ท�รายงานวาการแชช>นปลาคอดในสารละลายโซเดยมไตรโพลฟอสเฟต 12 เปอรเซนต กอนกระบวนการแชเยอกแขง สามารถลดการสญเสยน> าหนกหลงการละลาย และการสญเสยน> าหนกหลงการหงตม อกท>งสามารถเพ�มปรมาณผลผลตของช>นปลาคอดสด และช>นปลาคอดปรงสก

Rattanasatheirn (2008) อธบายวาการใชสารประกอบฟอสเฟตชนด SAPP รวมกบ STPP หรอ TSPP จะทาใหไดคาผลไดจากการหงตมต�ากวาเลกนอยแตจะมคาการสญเสยจากการหงตมท�มากกวา การใชสารประกอบฟอสเฟตชนด STPP หรอ TSPP แบบเด�ยวๆ ในผลตภณฑกงแกะเปลอกและเอาไสออก

ปรมาณผลไดหลงการหงตม (Cook yield)

ปรมาณผลไดหลงจากการหงตมของเน>อปลานลแลแชแขงท�ผานการแชดวยสารประกอบฟอสเฟตชนด STPP จะมคาสงกวาตวอยางปลานลท�ไมไดใชสารฟอสเฟต (P≤0.05) แตการเกบรกษาท�ระยะเวลานานข>นไมมผลตอคาปรมาณผลไดหลงการหงตมโดยจะมคาเพ�มไมแตกตางกนใน

252

แตละเดอน (P>0.05) ซ� ง Woyewoda and Bligh (1986) รายงานวาการใชสารประกอบฟอสเฟตในเน>อปลาคอดแลแชแขงจะชวยเพ�มคาปรมาณผลไดจากการหงตม โดยจะไปชวยเพ�มความสามารถในการจบกบน>าของโปรตนระหวางการการเกบรกษาในสภาวะแชแขง

คาสของเน�อปลานลแลแชแขง

คาสของเน>อปลานลแลแชแขงดบ ระหวางการเกบรกษา 8 เดอน ซ� งระบบส L* a* b* น> คา L* แสดงคาความสวาง มคาต>งแต 0(ดา) จนถง 100 (ขาว) คา a* แสดงคาความเปนสแดงและสเขยว (คา a เปนบวกจะแสดงคาสแดง และคา a เปนลบจะแสดงคาสเขยว) b* แสดงคาความเปนสเหลองและสน> าเงน (คา b เปนบวกจะแสดงคาสเหลอง และคา b เปนลบจะแสดงคาสน> าเงน) คาความเขมของสแสดงในรปของคาฮว ( h*; hue) คานวนไดจาก h* = tan-1(b*/a*) และคาโครมา (C*; chroma) คานวนไดจาก C* = (a*

2 + b*2)1/2 (Hernández et al., 2009) จากงานน>วจยพบวา ชด

ตวอยางควบคม และชดตวอยางท�ผานการแชในสารละลาย STPP ผสมเกลอ มคาความสวาง ( L*) ท�แตกตางกนในแตละเดอนของการเกบรกษา (P≤0.05) เม�อระยะเวลาการเกบเพ�มข>น และความสวางของชดตวอยางท�ผานการแชในสารละลาย STPP ผสมเกลอจะมคามากกวาชดตวอยางควบคม(P≤0.05) เน�องจากการแชในสารละลายดงกลาวไดกาจด heme ไขมน สและองคประกอบอ�นๆ ออกไปบางสวน และการแชสารละลาย STPP รวมกบเกลอยงทาใหเกดการเปดโครงสรางกลามเน>อ ชวยใหการกกเกบน> ามประสทธภาพมากข>น (Thorarinsdottir, 2001) และในชดตวอยางท�ผานการแชสารละลาย STPP ผสมเกลอ มคา a* และ b* ท�ไมแตกตางกบตวอยางควบคม ในตลอดระยะเวลาการเกบรกษา 8 เดอน (P>0.05)

ขณะท� C* ของตวอยางท�ไมผานการแชฟอสเฟตจะมคาสงกวาตวอยางท�มการแชฟอสเฟตผสมเกลอ ท>งสองตวอยางเม�อเกบรกษาเน>อปลานลแลแชแขงเปนระยะเวลานานข>นไมมผลตอการเปล�ยนแปลงคา C* สวนคา h* พบวาไมมความแตกตางกนของตวอยางเน>อปลานลแลท�ผานและไมผานการแชสารฟอสเฟตกอนการแชแขง ตลอดระยะเวลาการเกบรกษา 8 เดอน

ลกษณะเน�อสมผสวดดวยเคร�องวดเน�อสมผส (Texture Analyzer)

ลกษณะเน>อสมผส ซ� งวดเน>อสมผสดวยวธ texture profile analysis (TPA) ใชแรงกดท�ทาใหเปล�ยนรป 25 เปอรเซนต คา hardness คอคาแรงท�สามารถทาใหโครงสรางของอาหารเปล�ยนรปไป หรอแรงสงสดท�ใชในการกดตวอยางคร> งแรก คา cohesiveness คอ อตราสวนของแรงระหวางการกดคร> งท� 2 จากจดเดมท�กดคร> งแรก คาadhesiveness คอ พ>นท�แรงท�ตานการกดของแรงสงสดท�ใชในการกดคร> งแรก คาspringiness คอ สวนสงท�ตวอยางสามารถกลบคนสสภาพเดมได ระหวาง

253

เวลาท�ส>นสดจากการกดคร> งแรกและเร�มการกดคร> งใหม คาgumminess คอ คา hardness คณดวย cohesiveness และ คา chewiness คอคา gumminess คณดวย springiness หรอ hardness คณดวย cohesiveness คณดวย springiness (Bourne, 1978; Yang, 2007; Barroso, 1998) จากการศกษาพบวา คา hardness ของปลานลแลแชเยอกแขงมแนวโนมลดลงตามระยะเวลาการเกบรกษาท�นานข>น แตคา hardness ของตวอยางในชดตวอยางควบคมจะไมมความแตกตางกบตวอยางท�แชใน STPP รวมกบเกลอ (P>0.05) คา adhesiveness และcohesiveness ในแตละเดอนของการเกบรกษา ของท>ง 2 ตวอยาง ไมมความแตกตางกน (P>0.05) คา gumminess ของตวอยางท>ง 2 ชดมแนวโนมลดลงเม�ออายการเกบเพ�มข>น ในชดตวอยางควบคมจะมการลดลงของคา Gumminess มากกวาในตวอยางท�แชใน STPP รวมกบเกลอมการลดลงของคา gumminess เม�ออายการเกบเพ�มข> น โดยท�คา gumminess ของตวอยางท�แชใน STPP ผสมกบเกลอลดลงอยางมนยสาคญ ซ� งผลการศกษาท�ไดเปนไปทศทางเดยวกบท� Etemadian และคณะ (2011)ไดศกษาผลของการใชสารปองกนการเส�อมสภาพของโปรตนของสารประกอบโพลฟอสเฟตในปลา Rutilus frisii kutum แล ตลอดระยะเวลาการเกบโดยการแชน>าแขง

ลกษณะเน>อสมผสของกลามเน>อปลาข>นอยกบปจจยทางชววทยาของกลามเน>อปลา ซ� งกคอ ความหนาแนนของเสนใยกลามเน>อ รวมท>งองคประกอบของไขมน และคอลลาเจนในกลามเน>อดวย หลงจากปลาตายน>นจะเกดการเปล�ยนแปลงท�เรยกวาการยอยสลายตวเอง (Autolysis) และการเปล�ยนแปลงทางจลชววทยา ซ� งจะทาใหกลามเน>อเกดการน�มลงและสญเสยความยดหยนได (Hernandez et al., 2009; Olafsdottir et al., 2004) ดงรายงานของ Hernandez (2009) ท�เกบรกษาเน>อปลา meager แล ไวท�น>าแขงอณหภม 4 องศาเซลเซยส เปนระยะเวลา 7 วน พบวาคา hardness ลดลงจาก 27 นวตน เหลอ คาระหวาง 23-25 นวตน

คณภาพทางประสาทสมผสของผลตภณฑเน�อปลานลแลแชแขง

คะแนนความชอบในผลตภณฑเน�อปลานลสก

การทดสอบโดยนาเน>อปลานลแลแชแขงท�ผานการทาละลายแลวไปทาใหสก โดยวธการน� งดวยไอน> าจนสก แลวนาไปทดสอบทางประสาทสมผส พบวาคะแนนความชอบดานลกษณะปรากฏของเน>อปลานลท�ผานการแชดวยสารละลายฟอสเฟตผสมเกลอจะมคาสงกวาตวอยางควบคมท�ไมไดใชฟอสเฟต ตลอดการเกบรกษา 8 เดอน (P≤0.05) สวนคาคะแนนความชอบดานกล�น และรสชาตของตวอยางท�เกบรกษาในแตละเดอนมคาไมแตกตางกน (P>0.05) และคาคะแนนความชอบดานเน>อสมผสตวอยางท�เกบรกษาในแตละเดอนมคาแตกตางกน โดยท�คาคะแนน

254

ความชอบของตวอยางท�ผานการแชสารฟอสเฟตผสมเกลอจะมคาคะแนนความชอบมากกวาตวอยางควบคมเลกนอย (P≤0.05) แตพบวาเม�อระยะเวลาการเกบรกษานานข>นทาใหคาคะแนนความชอบในทกดานมคาลดลงอยางมนยสาคญ (P≤0.05)

สารประกอบฟอสเฟตสามารถชวยเพ�มคะแนนความชอบในคณลกษณะตางๆ ของการทดสอบทางประสาทสมผสได ดงรายงานของ Goncalves and Riberio (2009) ซ� งศกษาเปรยบเทยบลกษณะทางประสาทสมผสของกงท�ผานการแชสารประกอบฟอสเฟตชนด STPP กบกงชนดท�ไมแช พบวากงท�แชดวยสารประกอบฟอสเฟตมคะแนนความชอบสงกวา 6 (จากระดบ 0-9) ขณะท�กงท�ไมแชสารประกอบฟอสเฟตมคะแนนความชอบท�ต �ากวา 6 การท�ตวอยางท�แชสารประกอบฟอสเฟตไดรบคะแนนความชอบสงกวาเน�องจากวาฟอสเฟตจะชวยใหผลตภณฑมความช>นท�ดข>น และชวยเพ�มคณลกษณะตางๆดานประสาทสมผสดวย นอกจากสารประกอบฟอสเฟตท�ใชในผลตภณฑปลาแล กง และหอยจะชวยเกบรกษาความช>นแลว ยงชวยเพ�มความสามารถในการอมน> าของผลตภณฑท�ผานการทาใหสกจงสามารถชวยเพ�มระดบคะแนนความชอบดานลกษณะเน>อสมผส ซ� งทดสอบโดยผบรโภคได (Goncalves et al., 2008)

คณภาพทางดานจลนทรย

จากการศกษาพบวาในตวอยางปลานลแลท>งสองตวอยางมจานวนจลทรยอยในชวง 4

log cfu/g โดยท�ปรมาณ total aerobic psychrophilic และ total aerobic mesophilic ในตวอยางปลานลแลแชแขงท�ผานการแชดวยสารโซเดยมไตรพอลฟอสเฟตผสมเกลอจะมจานวนต�ากวาตวอยางควบคมท�ไมไดใชฟอสเฟต (P≤0.05) ภายใตสภาวะการเกบรกษาท�สภาวะแชแขงเปนระยะเวลา 8 เดอน พบวามการเปล�ยนแปลงจานวนจลนทรยโดยมจานวนเพ�มข>นเลกนอย การท�ตรวจพบปรมาณจลนทรยในเน>อปลานลแลแชแขงท�ผานการแชโซเดยมไตรพอลฟอสเฟตกอนการแชแขงนอยกวา ตวอยางควบคมท�ไมใชฟอสเฟตน>น เปนผลมาจากคณสมบตการเปนสารตานจลนทรยของฟอสเฟต เน�องจากฟอสเฟตสามารถจบดบแคลเซยมแมกนเซยมและเหลก ซ� งเปนแรธาตท�จาเปนตอการเจรญของจลนทรย ดงน>นฟอสเฟตจงมผลยบย >งจลนทรยท�เปนสาเหตการเนาเสยได (สทธวฒน, 2548)

255

โครงการยอยท� 6 : การพฒนากระบวนการผลตสตวน>าใหมคณภาพและปลอดภย: การพฒนาการเล>ยงปลานลใหปลอดจากการปนเป> อนของกล�นไมพงประสงค

วจารณผลการวจย

การทดลองยอยท� 1: การตดตามตรวจสอบความสมพนธระหวางปรมาณการใสปย

และชนดของแพลงกตอน ตอปรมาณกล�นไมพงประสงคในน>า, ดนพ>นบอ และเน>อปลานลท�เล>ยงดวยระบบผสมผสาน

จากการตรวจสอบตดตามกล�นไมพงประสงคในตวปลาท�ไดจากการเล> ยงดวยระบบ

ผสมผสาน พบวา ปลาท�ไดจากระบบการเล>ยงแบบผสมผสานมการสะสมของกล�นไมพงประสงคสะสมอยในปรมาณสงกวาท�ยอมรบได ซ� งปจจบนระดบท�ยอมรบได (Threshold level) ของปรมาณสารจออสมน คอ 0.9 ไมโครกรมตอกโลกรม (Robertson et al., 2006) และสารเอมไอบ คอ 0.6 ไมโครกรมตอกโลกรม (Persson, 1980)

กล�นโคลนท�สะสมในตวปลาเปนเปนเร�องท�เกษตรกรใหความสาคญ โดยเฉพาะปลาท�สงออก เชน ปลานล ปลาเผาะลกผสม และปลาดก โดยมงานวจยท�ผานมาไดศกษาในปลาหลายชนด เชน กล�นท�สะสมในปลานลท�เล> ยงตางกน 4 รปแบบคอ ปลานลในบอดน ในกระชง ปลานลในบอดนรวมกบปลาดกในกระชง และ การเล>ยงปลานลในกระชงรวมกบปลาดกในบอดน พบวา การสะสมของจออสมนในปลานลท�เล>ยงในกระชงรวมกบปลาดกในบอดน (T4) มคาต�าท�สด แตสงกวาระดบท�ยอมรบได (Threshold level) ท�กาหนดไวท� 0.6 ไมโครกรมตอกโลกรม ของจออสมน และ 0.9 ไมโครกรมตอกโลกรม ของเอมไอบ ปลานลท�เล> ยงบอดน (ท>งในกระชงหรอในบอดนโดยตรง) มโอกาสรบจออสมนและเอมไอบไดท>งการกนและการดดซมผานเหงอกไดท>งน> ข>นอยกบความเขมขนของสารท>งสองในน> าหรอข>นกบแหลงผลต (filamentous cyanobacteria บางตวและ Actinomycetes บางตว) (นวฒ, 2555) ปลานลท�เล>ยงในบอดนไดรบสารจออสมนและเอมไอบท>งการกนสาหราย แพลงกตอนพชและแบคทเรยท�สรางกล�น หรอการซมผานเหงอกแลวสะสมในรางกายของปลา ในธรรมชาตปลาอาศยอยในน> าท�มการละลายของกล�นไมพงประสงค เม�อดดซมเขาสรางกายปลาสามารถกาจดออกไดดวยการทางานของเอนไซมไซโตโครม พ 450 โมโนออกซจเนส รปแบบ CYP 1A ในเซลลตบ โดยการเปล�ยนโครงสรางของสารไมมข>วใหอยในรปของสารมข>วและสามารถกาจดออกจากรางกายได (Schlenk, 1994)

256

Yamprayoon and Noomhorm (2000) รายงานวา กล�นไมพงประสงคสามารถเขาสรางกายสตวน> าไดงายในชวงส> น แตการลดหรอกาจดกล�นไมพงประสงคออกอาจตองใชเวลานานเปนสปดาห จากการตรวจสอบชนดของสาหรายสน> าเงนแกมเขยวท�สรางกล�นไมพงประสงคตลอดการเล> ยงในบอเล> ยงปลานลแบบผสมผสาน พบ Oscillatoria spp. เปนสปชสเดน และรองลงมาคอ

Anabaena spp. ซ� งสอดคลองกบ Smith (2008) พบวาสาหรายสน> าเงนแกมเขยวท�สรางกล�นไมพงประสงค ไดแก Anabaena sp. Oscillatoria sp. Aphanizomenon sp. Phormidium sp. และ Pseudanabaena sp. และยงสอดคลองกบรายงานของ Juttner and Watson (2007) พบวา

Oscillatoria spendida, Oscillatoria brevis, Oscillatoria tenuis, Lyngbia subtilis และ Oscillatoria

allogei เปนสาหรายสน> าเงนแกมเขยวท�สรางกล�นไมพงประสงคท�สามารถเจรญเตบโตเกาะอยกบผวอวนและพ>นกระชงไดด

การทดลองยอยท� 2: ศกษาผลของการใชปยอนทรย แทนการเล>ยงสตวบกบนคนบอ

ท>งน> เพ�อลดกล�นและเพ�มคณคาของผลผลต

จากการศกษาผลของการใชปยอนทรย แทนการเล>ยงสตวบกบนคนบอ พบวา ปรมาณกล�นไมพงประสงคในเน>อปลานล น> าและดนพ>นบอ ใน การทดลองท� 3ใสปยมลสกรรวมกบการใหอาหารตลอดการเล> ยงมคาความเขมขนของจออสมนและเอมไอบเฉล�ยสงกวา การทดลองอ�นๆ ท>งตวอยางดน น> า และเน>อปลานล ซ� งสอดคลองกบ กรทพย (2550) ท�ไดศกษาการสะสมปรมาณจออสมนและเอมไอบในเน>อปลา พบวา เม�อใสปยในปรมาณท�มากข> น จะทาใหเกดกล�นไมพ� งประสงคเพ�มมากข>นดวย

นอกจากน> Lovell (1976) กลาววาการควบคมปรมาณอาหารท�ใหเหมาะสมและใหอาหารท�ดมของเสยเหลอนอยท�สด เพ�อปองกนไมใหมสารอาหารท�เปนประโยชนตอการเจรญเตบโตของสาหรายท�ทาใหเกดกล�น

โดย Schlenk (1994) กลาววา ในธรรมชาตปลาอาศยอยในน> าท�มการละลายเอมไอบ เม�อดดซมเขาสรางกายปลาสามารถกาจดออกไดดวยการทางานของเอนไซม ไซโตโครม พ 450 โมโนออกซจเนส รปแบบ CYP 1A ในเซลลตบ โดยการเปล�ยนโครงสรางของสารไมมข>วใหอยในรปของสารมข>ว และกาจดออกจากรางกาย เกษตรกรจงตองอาศยการจดการภายในบอรวมดวย เชน ควรพจารณาอตราสวนในการใสปยมลสตว การเปล�ยนถายน>าภายในบอควบคกนไปกจะทาใหสตวน>าลดความเส�ยงตอการสะสมสารจออสมนและเอมไอบได

257

ปลานลในการทดลองท� 2 ใสปยมลไกรวมกบใหอาหารตลอดการเล>ยงมการเจรญเตบโตดท�สด ซ� งสอดคลองกบ Whangchai (2008) รายงานวา การใสปยสามารถเพ�ม ADG ของปลานล ท>งน>ปยมสวนสรางอาหารธรรมชาต (Boyd, 1982) และ Lovell (1985) กลาววา เม�อปลากนอาหารจนอ�ม ปลาสามารถไดรบพลงงานและสารอาหารครบถวน ปจจยท�มผลตอการรบอาหารในรอบวนไดแก อณหภม และขนาดปลา รวมท>งคณภาพน>าอ�นๆ

การศกษาคณภาพน> า พบวา คณภาพน> าทางกายภาพและเคมในบอเล> ยงปลานลท�ใสปยตางกนอยในเกณฑมาตรฐาน ซ� งสอดคลองกบยนต (2539) กลาววา คลอโรฟลล-เอ หรอแพลงกตอนพช สามารถเจรญเตบโตไดด หรอมปรมาณสงในน> าท�มปรมาณธาตอาหารสง แตถามปรมาณมากเกนไปกจะมทาใหเกดปญหาการขาดออกซเจนในน> า ในชวงกลางคนหรอเชามด ม�นสน และไพพรรณ (2536) กลาววา ปรมาณออรโธฟอสเฟตฟอสฟอรสในน> าของบอเล> ยงปลา ควรจะมคาอยระหวาง 0.1-0.5 มลลลตรตอลตร สวนไมตร และจารวรรณ (2538) กลาววา ปรมาณออรโธฟอสเฟตในน> าเปนคาท�ไมเปนอนตรายตอสตวน> าโดยตรง แตเปนตวการทาใหเกดการเปล�ยนแปลงของแหลงน>า เน�องจากการเจรญเตบโตของพชและสาหราย จากการตรวจสอบชนดของสาหรายสน> าเงนแกมเขยวท�สรางกล�นไมพงประสงคตลอดการเล> ยงในบอเล> ยงปลานลแบบผสมผสาน พบ Anabaena spp. เปนสปชสเดน และรองลงมาคอ Oscillatoria spp. ซ� งสอดคลองกบรายงาน Tabachek and Yurkowski (1976); Lovell and Broce, (1985); ชลอ (2536) กลาววาสาหรายสเขยวแกมน>าเงนท�สาคญท�มผลตอการเกดกล�นไมพงประสงคประกอบดวยสกล Anabena sp., Oscillatoria sp., Lyngbya sp., Symploca sp., Microcystis sp., Phormidium sp. สวน Van Der Ploeg and Boyd (1991) กลาววา ท>งการสะสมของสารสรางกล�นไมพงประสงคยงมาจากสาหรายสเขยวแกมน> าเงนโดยเฉพาะสกล Anabena sp., Symploca sp., Microcystis sp. ถาในบอเล> ยงมสาหรายสเขยวแกมน> าเงนจานวนมาก กจะพบวาความเขมขนของจออสมนหรอเอมไอบในน>ากจะมความเขมขนท�สงเชนกน

258

โครงการยอยท� 7 : การวนจฉยโรคและแนวทางในการปองกนแกไขโรคในลกปลานล

วจารณผลการวจย

การทดลองใชแบคทเรยโปรไบโอตกชนดตาง ๆ ผสมอาหารเล>ยงปลาเพ�อเปนทางเลอกในการลดการใชสารเคมหรอยาปฏชวนะปองกนรกษาโรค พบวา มการใชเช> อ Lactobacillus

rhamnosus ปองกนการเจรญของเช>อแบคทเรยกอโรค Aeromonas salmonicida, Vibrio

anguillarum และ Flavobacterium psychrophilum ในปลาเรนโบวเทราต (Nikoskelainen et al., 2001) นอกจากน> มการใช Enterococcus faecium เพ�อควบคมการตดเช>อแบคทเรย E. tarda ในปลาไหล (Gatesoupe, 1999) มการใชโปรไบโอตกท�ไดจากมนษย (L. rhamnosus) 1010 CFU ตออาหาร 1 กรมใหปลานล ทาใหปลานลเจรญไดดข>นเชนกน (Pirarat et al., 2011) สวนงานวจยน> ไดทดลองแยกเช>อแบคทเรยจากทางเดนอาหารของลกปลานลท�แขงแรงเพ�อผสมอาหาร แลวนาไปอนบาลลกปลานลนาน 40 วน พบวา อาหารท�ผสมแบคทเรย 2 มลกรมตออาหาร 10 กรม ไดผลดท�สดในดานการเจรญเตบโต โดยน> าหนกท�เพ�มข>นมคาเทากบ 11.99 กรมตอตว การเจรญเตบโตจาเพาะตอวนมคาเทากบ 0.055±0.02 อตราการเจรญเตบโตตอวนมคาเทากบ 13.4135±0.90 เม�อส>นสดการทดลองแตในสวนของอตราการรอด พบวา มคานอยกวาชดการทดลองท�ผสมแบคทเรย 1 ml ตอ อาหาร 10 กรม โดยมคาเทากบ 94 ± 1.33 เม�อส>นสดการทดลองอยางมนยสาคญทางสถต (P<0.05) การใหโปรไบโอตกแกสตวน> ามสวนชวยใหสตวน> าใชอาหารไดดข>นเปนผลใหการเจรญเตบโตสงข> น นอกจากน>นยงชวยในการสรางสมดลยของจลนทรยท�เปนประโยชนในลาไส ชวยใหมการผลตไบโอตนและวตามน B 12 (Suzer et al., 2008; Balcázar et al., 2006)

ภาพท� 70 การใชโปรไบโอตก L. rhamnosus) 1010 CFUตออาหาร 1 กรมใหปลานล ทาใหปลานลเจรญดข>น ในขณะท� FCR ลดต�าลง (Pirarat et al., 2011)

259

Pirarat et al. (2011) กลาววา ปลาท�ไดรบโปรไบโอตกจะม วลลส (villus) หรอสวนย�นเลก ๆ เปนตมบรเวณลาไสสงข>น ซ� งวลลสท�สงข> นจะเปนการเพ�มพ>นท�ผวในการดดซมสารอาหาร (Caspary, 1992) มการพสจนใหเหนวา โปรไบโอตกชวยเพ�มการสรางเซลลผวในกระเพาะอาหารของหน (Ichikawa et al., 1999) กลไกการทางานของโปรไบโอตกท�อาจจะเกดข>นหลงจากเช>อแบคทเรยเขาสรางกาย มนจะไปเพ�มจานวนในลาไสและใชน> าตาลในการเจรญเตบโตเพ�อสรางกรดไขมนสายส> นท�ชวยในการเพ�มความสงของวลลส (Pelicano et al., 2005) กรดไขมนสายส> นโดยเฉพาะกรดบวทรก (butyric acid) เปนแหลงพลงงานสาคญสาหรบเซลลผวลาไสและสามารถกระตนการสรางเซลล (Blottiere et al., 2007) Abd El-Rhman et al. (2009) ไดทดลองใหอาหารผสมเช>อ Pseudomonas sp. มาทาโปรไบโอตกใหปลานล พบวา ปลาเจรญชาลงและใหอตรารอดไมด จงแนะนาวาแบคทเรยน> ไมเหมาะสมสาหรบการใชเปนโปรไบโอตกในปลานล อยางไรกตามมการใชแบคทเรย P. fluorescens strain เพ�อใชเปนโปรไบโอตกในการปองกนโรค Vibrio anguillarum ในปลาเทราต ดงน>นปฏกรยาระหวางแตละเช>อแบคทเรยอาจจะมความแตกตางกน จงควรนามาเปนตวพจารณาในการคดเลอกโปรไบโอตก

Lara-Flores et al. (2003) ทดลองใหอาหารผสมยสต Saccharomyces cerevisae นาน 9 สปดาหทาใหลกปลาโตดข>น ซ� ง Oliva-Teles et al. (2001) รายงานวา ยสตนาจะเปนแหลงโปรตนท�ใชทดแทนปลาปนไดอกดวย อยางไรกตาม Liu et al. (2013) ไดใช Lactobacillus brevis JCM 1170 (HALB) และ Lactobacillus acidophilus JCM 1132 (LALB) ซ� งมความสามารถในการยดเกาะตดผนงลาไสแตกตางกน มาผสมอาหาร 0 - 109 เซลลตออาหาร 1 กรม ทดลองใหปลานลกนนาน 5 สปดาห พบวา ปลาท>งสองกลมท�ไดรบโปรไบโอตกไมทาใหเกดความแตกตางท>งในแงของการเจรญเตบโตและอตราแลกเน>อแตอยางใด ทมนกวจยไดต> งขอสงเกตวา ปลาอาจจะใชพลงงานบางสวนจากปลานลไปชวยในเพ�มการตอบสนองดานความเครยด

ปลากะรง (Epinephelus coioides) ท�เล> ยงดวยอาหารผสม Bacillus 1.0 × 108 CFUตออาหาร 1 กรม นาน 60 วน ชวยทาใหมอตราแลกเน>อ (FCR) ดข>น (Sun et al., 2010) ในขณะท�ปลาท�ไดอาหารผสม B. subtillis 104, 106, และ 108 CFU/อาหาร 1 กรมจะมการเจรญเตบโตท�ดข>น (Liu et

al., 2012) สวนปลา yellow croaker (Larimichthys crocea) ท�ไดอาหารผสม B. subtillis 1.35 × 107 CFU ตออาหาร 1 กรมมสวนใหอตรารอดสงข>น (Ai et al., 2011); ในขณะท�ปลาคารพ (Cyprinus carpio) ท�ไดรบอาหารผสม B. subtilis 107 CFUตออาหาร 1 กรม ทาใหปลาโตดข>นไดเชนกน (He et al., 2011) จะเหนวา ประสทธภาพของโปรไบโอตกแตกตางกนตามชนดของปลาและปรมาณของแบคทเรยท�ใช

260

Wang et al. (2008) ไดใสเช>อ Enterococcus faecium ZJ4 ลงในน> า 1 × 107 cfu/ ml ทก 4 วน หลงจากทดลอง 40 วน พบวา ปลาท�ไดรบเช>อแบคทเรยมการเจรญเตบโตดข>นกวาปลาท�ไมไดรบเช> อแบคทเรย ผลของเช> อโบรไบโอตกชนดอ�นท� ชวยเพ�มการเจรญของปลาคารพ คอ Streptococcus faecium (Noh et al., 1994) นอกจากน> ยงสอดคลองกบงานวจยของประพนธศกดrและคณะ (2555) ท�ศกษาประสทธภาพของแบคทเรย Bacillus pumilus AQBS01 ตอการเจรญเตบโต ระบบภมคมกนและการยบย >งแบคทเรย Streptococcus agalactiae ท�กอโรคในปลานล ซ� งพบวา แบคทเรย B. pumilus ในอตรา 1.0 – 5.0 กรมตออาหาร 1 กโลกรม สามารถเพ�มการจบกนส�งแปลกปลอมและอตราการเจรญเตบโตสงกวากลมควบคมอยางมนยสาคญทางสถต (P<0.05) การใหอาหารผสมโปรไบโอตกในสตวน> าจะมผลกระตนภมคมกนแบบไมจาเพาะ เชน การกระตนคอมพลเมนต (Complement) ซ� งเปนสารน> าชวยในการยอยสลายจลนทรย (Ellis, 1999) ปลานลท�ไดรบเช>อ E. faecium ZJ4 ระหวางการเล>ยงมปรมาณคอมพลเมนตสงข>น (Wang et al., 2008) เซลลจบกนส�งแปลกปลอมมบทบาทสาคญในการปองกนการตดเช>อแบคทเรย และสามารถสรางอนมลอสระ ซเปอรออกไซด แอนไอออน (superoxide anion) ซ� งชวยฆาเช>อแบคทเรย (Ellis, 1999) ไลโซไซม (Lysozyme) พบในเมอกปลา ซร�มและเน>อเย�อท�มเมดเลอดขาว (Ellis, 1999) มรายงานการเพ�มข>นของไลโซไซมในปลาท�ไดรบโปรไบโอตก (Panigrahi et al., 2004) อยางไรกตามปลาท�ไดรบ E. faecium ZJ4 ไมมผลตอไลโซไซม (P > 0.05) ซ� งงานวจยช>นน> เปนการใสเช>อแบคทเรยลงในน> า ซ� งอาจจะช> ใหเหนวา วธการใหโปรไบโอตกท�ตางกนอาจจะมผลตอภมคมกนตางกนดวย (Wang et al., 2008)

ภาพท� 71 ปลาท�ไดอาหารผสมแบคทเรย E. faecium นาน 40 วน ทาใหไลโซไซมสงข>น (P > 0.05) (Wang et al., 2008)

261

ไซโตไคน (Cytokines) คอสารท�หล�งจากเซลลตาง ๆ ในระบบภมคมกนในภาวะท�ถกกระตนดวยแอนตเจนหรอตอบสนองตอภาวะการอกเสบ เชน IL-1β เปนสารน> าท�ถกสรางข>นกอนการอกเสบ TNF-α เปนอนเตอรเฟอรอนท�ชวยทาลายเซลลท�ตดเช>อ สวน TGF-β ชวยเพ�มจานวนและการทางานของเซลลเมดเลอดขาว Liu et al. (2013) รายงานปลานลท�ไดรบโปรไบโอตก Lactobacillus spp. มการทางานของไซโตไคน IL-1β, TGFβ และ TNFα เพ�มสงข>น

TGF-β การทนตอการเปล�ยนแปลงอณหภมเปนกลไกการควบคมอณหภมรางกายในขณะท�อณหภมของส�งแวดลอมเปล�ยนแปลงไป ทาใหไมเปนอนตรายตอสภาพทางสรรวทยาและภายในเซลลรางกายของสตว ในระดบโมเลกลเซลลของส� งมชวตทกชนดเม�อเกดความเครยด เน�องจากความรอนจะตอบสนองโดยการสรางโปรตนจาเพาะช�อ heat shock protein (HSP) ซ� งโปรตนท�ไดรบความสนใจและมการศกษามากคอ กลม HSP70 เน�องจากเปนโปรตนกลมท�ไวตอการเปล�ยนแปลงของอณหภม (Kregel, 2002) จากรายงานการศกษาเก�ยวกบ HSP70 พบวาหากพบโปรตน HSP70 ในปรมาณมากแสดงถงความสามารถทนตอความรอนไดด (สรางคนา, 2551) HSP70 ยงสามารถพบในปลาท�เล> ยงในสภาพหนาแนนสง คณภาพไมดหรอไดรบอาหารไมเหมาะสม (Rollo et al., 2006) โดยท�วไปการแสดงออกของ HSP70 จะลดลงในปลาท�ไดรบโปรไบโอตก (Avella et al., 2010)

สวนการวจยในดานของการใชแบคทเรยท�ผสมเช>อท�ไดจากปลานลดาท�แขงแรงท�ใชเล> ยงปลานลน>น โดยใชวธผสมเช>อแบคทเรยตามเปอรเซนตลงในอาหาร แลวทดลองใหปลานลกน หลงจากน>นจงทาการช�งน> าหนก วดความยาว ศกษาอตราการเจรญเตบโตและอตราการรอดตาย ตามแผนการวจยท�กาหนดไว ผลการวจยพบวา อตราการเปล�ยนอาหารเปนเน>อของปลานลท�วไปประมาณ 1 ไมเกน 2 เพราะฉะน>นอตราการเปล�ยนอาหารเปนเน>อในการวจยน> มคาสงกวาปกต อาจจะเกดจากการใหอาหารมากเกนความตองการของปลานล

Aly et al. (2008) ช> วา B. pumilus อาจจะนามาใชเปนโปรไบโอตกสาหรบควบคมการตดเช>อ A. hydrophila ในปลานล สาหรบงานทดลองน>ปลานลท�ไดรบการฉดเช>อแบคทเรย จะมอตราการรอดสงกวาปลาท�ไดรบอาหารท�ไมมการผสมเช>อแบคทเรย ซ� งสอดคลองกบงานวจยของ สกญญาและอบลรกษ (2552) ท�ไดแยกเช>อแบคทเรยจากระบบทางเดนอาหารของปลานลจากฟารมปลากระชงในแมน> ามล และคดเลอกโปรไบโอตก Bacillus sp. ท�ไมทาใหเมดเลอดแดงแตกและตอตานเช>อ Aeromonas hydrophila เม�อจดจาแนกสายพนธดวยวธทางชวเคม พบวา เช>อดงกลาวมลกษณะเปน B. brevis จงไดนาไปเสรมในอาหารปลานล 3 ชดการทดลองชดการทดลองละ 3 ซ> าในถงขนาด 150 ลตร เปรยบเทยบกบกลมใหอาหารปกต กลมเสรม Oxytetracyclin รอยละ 0.05 ในอาหาร และกลมเสรม Bacillus sp. UBRU 4.1X1012 เซลล ตออาหาร 1 กโลกรม หลงจากเล>ยง

262

ปลาเปนเวลา 60 วน จงเลอกปลาท�แขงแรงจานวน15 ตว จากแตละกลมมาทดลองศกษาความตานทานตอ Aeromonas hydrophila ดวยวธ Challenge test เปนเวลา 14 วน ตรวจวดอตราการรอด พบวา อตรารอดของปลากลมทดลองท� 1 – 3 คอ รอยละ 30, 50 และ 60 ตามลาดบ

อตราการตายของปลานลท�ไดรบอาหารผสมโปรไบโอตค M. luteus 107 เซลลตออาหาร 1 กรม ลดลงหลงไดรบเช>อ A. hydrophila ฉดเขาชองทอง (Abd El-Rhman et al., 2009) (ภาพท� 72) ปลานลท�ไดรบอาหารผสม Bacillus subtilis และ Lactobacillus acidophilus จะมการตายลดลงเม�อไดรบเช>อ A. hydrophila หรอ P. fluorescens (Aly et al., 2008)

ภาพท� 72 อตราการตายของปลานลท�ไดรบอาหารผสมโปรไบโอตก นาน 90 วน แลวทดสอบความสามารถในการตานทานเช>อโรค A. hydrophila (T1 = อาหารชดควบคม, T2 = อาหารผสม M. luteus, T3 = อาหารผสม Pseudomonas sp., T4 = อาหารผสมแบคทเรย M. luteus และ Pseudomonas sp.)

จะเหนไดวา การใชโปรไบโอตกมประโยชนตอการเล>ยงสตวน> า แตควรศกษาถงปรมาณท�ใชท�เหมาะสม รวมท>งหาเทคนคในการเกบรกษาโปรไบโอตกใหอยในสภาพท�มชวตในสภาวะท�แหง

263

สรปผลการวจย

โครงการยอยท� 1 : ผลของระดบคลอโรฟลลและอตราการกรองตอผลผลตของปลานล

(Oreochromis niloticus) ท ใชกากเหลอจากการหมกมลสกรเพ มอาหารธรรมชาตในบอดน 1. ขนาดของปลานลมผลตออตราการกรองน1 าเขยว โดยปลานลขนาดเลกจะมอตราการกรองน1 า

เขยวมากกวาปลานลขนาดโตกวา อตราการกรองน1 าเขยวของปลานลจะเพ มสงข1น ตามระดบอณหภมท เพ มข1น (p≤0.05)

2. ปรมาณคลอโรฟลล เอ ในน1 าเพ มข1นตามปรมาณการใสปยกากเหลอจากการหมกมลสกรท ใสในบอการทดลอง ปรมาณแพลงกตอนพชใน Division Cyanophyta ในบอทดลองท ใสปยกากเหลอจากมลสกรหมกท ระดบ 120 กโลกรมตอไรตอสปดาห มคาสงท สด (p˂0.05)

3. ผลผลตปลานลท ใหอาหารในอตรา 6 เปอรเซนตตอน1 าหนกตว ท เล1 ยงในบอซเมนตท มปรมาณคลอโรฟลล เอ 300 ไมโครกรมตอลตร มผลผลตของปลานลสงสด (p≤0.05)

โครงการยอยท� 2 : ผลของจลนทรยโปรไบโอตกสเฉพาะถ นตอการเจรญเตบโต ระบบการยอยอาหาร และการยบย 1งโรคตดเช1อในปลานล (Nile tilapia: Oreochromis niloticus)

สรปผลการวจย

การศกษาผลของจลนทรยโปรไบโอตกสเฉพาะถ นในการยบย 1งเช1อแบคทเรยกอโรคใน

ปลานล จากการทดลองท1ง 2 สวน คอ ในสวนของการเพาะเล1ยงปลานลในกระชง และการทดลอง

ในตกระจก พบวาปลาท เล1 ยงดวยอาหารสาเรจรปท เสรมจลนทรยโปรไบโอตกส CR1-2 CR7-8

และ CR10-5 มประสทธภาพในการสงเสรมการเจรญเตบโตของปลานลในกระชง พบวาชดท เสรม

CR7-8 ปลานลมขนาด และน1 าหนกสดทายมากสด อตราการเจรญเตบโตจาเพาะ (SGR) และอตรา

การแลกเน1อ (FCR) น1 าหนกท เพ ม มคาสงข1นเชนกน อตราการรอดตาย (Survival%) ในชดการ

ทดลอง ไมมความแตกตางกนทางสถต (p>0.05) จานวนปลาท ตายเกดจากการบอบซ1 าจากการช ง

น1 าหนกสงเกตไดจากหลงช งน1 าหนกเปนเวลา 1 วน จะมปลาตายลอยข1นมา ในชดการทดลองท

เสรมดวย CR1-2 มคาประสทธภาพการใชโปรตน (PER) และคา Productive Protein value (PPV)

สงสด คา Productive Fat value (PFV) กอนการทดลองมคาสงกวาหลงการทดลอง ในระหวางการ

264

ทดลองทาการศกษาความสมพนธระหวางปจจยตางๆ ดานคณการเจรญเตบโต และคณสมบตของ

น1 าบางประการ ในบอเล1 ยงปลานล (Multivariate analysis) พบวา คณภาพน1 าบางประการ

แอมโมเนย อณหภม ความเปนดาง และปรมาณออกซเจนท ละลายในน1 า มความสมพนธกบปจจย

การเจรญเตบโตของปลานลในทกชดการทดลองท เสรมดวยจลนทรยโปรไบโอตกส ปลานลทดลอง

ท เสรมดวยจลทรยโปรไบโอตกสมอตราการเจรญเตบโตท ด และอตราการรอดสง เม อเพาะเล1ยงเปน

ระยะเวลา 3-4 เดอน มการศกษาทางดานโภชนะศาสตรของเน1อปลานลทดลองพบวา ปรมาณ

โปรตนมคาเพ มข1นจากเร มตน 6 เปอรเซนต ในเน1อปลานลท เสรมดวยโปรไบโอตกสมปรมาณ

โปรตนสงกวาชดควบคมเลกนอย

การศกษาอตราการตานทานเช1อกอโรค P4, P6 และ AH ในตกระจกพบวา ปลานลท เสรม

ดวยจลนทรยโปรไบโอตกส CR1-2 มอตราการแลกเน1อดท สด รองลงมาคอ CR10-5 สวนอตราการ

รอด CR7-8 มคาสงสด รองลงมาคอ CR1-2 และ CR10-5 แตมคาอตราการรอดไมแตกตางกนอยาง

มนยสาคญทางสถต (P>0.05) คณภาพน1 าพบวา ไมมความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต

(P>0.05) และคณภาพทางดานโภชนศาสตรของเน1อปลาในแตละชดการทดลองพบวา ไมมความ

แตกตาง จากการศกษาทดลองวจยผลของอาหารเมดสาเรจรปท ผสมจลนทรยโปรไบโอตกสท1งสวน

ท เล1 ยงในกระชง และในสวนตกระจก พบวา CR7-8 มประสทธภาพในการสงเสรมใหปลานล

ทดลองมอตราการเจรญ และอตราการรอดจากเช1อกอโรคไดด และมศกยภาพท เหมาะสมในการจะ

นาจลนทรยโปรไบโอตกสมาใช ในระบบการเล1ยงปลานลตอไป และมการนาจลนทรยเฉพาะถ นใน

ปลานลไปประยกตใชในสตวน1าชนดอ นไดในอนาคตขางหนา

265

โครงการยอยท� 3 : ผลของสาหรายเตาตอระบบตานอนมลอสระและเอนไซมกาจดสารพษปลานล

สรปผลการวจย

สาหรายเตามฤทธh ตานอนมลอสระและตรวจพบสารประกอบฟโนลกซ งเปนสารสาคญท

ออกฤทธh ทางชวภาพ จงนาสาหรายเตามาใชประโยชนในการสงเสรมสขภาพของสตวน1 าโดยการ

เสรมสาหรายเตาระดบ 2.5, 5 และ 10% ในอาหารเล1 ยงปลานล พบวา สาหรายเตาระดบ 2.5%

มผลเพ มน1 าหนกและอตราการรอดไดดกวาทกกลม ถงแมวาจะเพ มระดบของสาหรายเตาเปน 5

และ 10% กตาม แสดงวาการเสรมสาหรายเตาระดบ 2.5% ในอาหารปลาเปนระดบท ใหผลสงสด

ในสาหรายเตาเสรมในอาหารปลานลโดยเล1ยงเปนระยะเวลา 4 เดอน พบวา มการลดลงของ

ระดบลพดเปอรออกซเดชนในเน1อเย อไตและตบของปลานล โดยท ระดบ MDA หรอการเกดลพด

เปอรออกซเดชนในเน1อเย อไตของปลานลท ใหอาหารเสรมสาหรายเตาท 5 และ 10% พบการลดลง

ของระดบ MDA ไดต1งแตเดอนท 2 ของการทดลอง สวนในเน1อเย อตบจะพบการลดลงในเดอนท 4

เทาน1น และในพลาสมาใหผลลดระดบ MDA จากการเล1ยงอาหารเสรมสาหรายเตาท ระดบ 2.5% ใน

เดอนท 2 ของการเล1ยงเทาน1น อยางไรกตามผลการทดลองท ไดสอดคลองกบระดบเอนไซมตาน

อนมลอสระในเน1อเย อไตและตบของปลานล พบวามระดบของเอนไซม SOD, CAT และ GPx ท ม

แนวโนมเพ มข1นโดยเฉพาะระดบ SOD ในไตของปลานลมระดบเพ มข1นอยางมนยสาคญทางสถต

ในปลานลกลมท ไดรบอาหารเสรมสาหรายเตาท ระดบ 10% นอกจากน1 ยงพบวามการเพ มข1นของ

ระดบกลตาไทโอนรวม (total GSH) และรดวสกลตาไทโอน (reduced GSH) เพ มข1น รวมกบมการ

ลดลงของระดบออกซไดสกลตาไทโอน (GSSG) อยางมนยสาคญทางสถต เม อเสรมสาหรายเตาท

ระดบ 2.5 และ5% อกดวย ผลจากการศกษาคร1 งน1 แสดงใหเหนวา การเสรมสาหรายเตาในอาหาร

ปลาชวยใหมการลดลงของอนมลอสระจากการเกดลพดเปอรออกซเดชนและเพ มการสรางสารก

ลตาไทโอนและเอนไซมตานอนมลอสระ SOD ในตวปลา สงผลใหลดหรอปองกนภาวะ oxidative

stress ได ชวยทาใหปลามอตราการรอดสง ทนตอสภาพแวดลอมท ไมเหมาะสมได ดงน1นสาหราย

เตามศกยภาพในการเปนอาหารเสรมในปลา สามารถชวยสงเสรมสขภาพสตวน1 า และเพ ม

ประสทธภาพการเล1ยงสตวน1าได

266

โครงการยอยท� 4 : การผลตปลานลเชงพาณชยระบบปดท เปนมตรกบส งแวดลอม

เพ อเปนอาหารปลอดภยในการสงออก

สรปผลการวจย

การผลตปลานลเชงพาณชยระบบปดท เปนมตรกบส งแวดลอม เพ อเปนอาหารปลอดภยใน

การสงออก พบวา ปลานลมน1าหนกเม อส1นสดการทดลองเฉล ยระหวาง 174.28+5.42 - 198.94+5.06

กรม น1 าหนกท เพ มข1น 96.95+13.99 - 105.08+13.40 กรม ความยาวเม อส1นสดการทดลอง

38.40+1.70 - 43.94+2.91เซนตเมตร ความยาวท เพ มข1น 11.97+0.62 - 12.57+0.62 เซนตเมตร และ

อตราการเจรญเตบโต 0.81+0.07 - 1.00+0.07 กรมตอวน ซ งผลการวเคราะหทางสถตพบวา ทก

ปจจยเหลาน1 ไมมความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (P>0.05) ในแตละชดการทดลอง

ประสทธภาพการเจรญเตบโตของปลานล พบวา น1 าหนกเม อส1นสดการทดลอง น1 าหนกท

เพ มข1น ความยาวเม อส1นสดการทดลอง ความยาวท เพ มข1น และอตราการเจรญเตบโต อตราการแลก

เน1อ อตราการรอด ในแตละชดการทดลองไมมความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (P>0.05)

ประสทธภาพการผลตของผกกาดหอมหอ พบวา ความสงเม อส1นสดการทดลองของแตละชดการ

ทดลองมความแตกตางกนอยางมนยสาคญทางสถต (P<0.05) โดยความสงท เพ มข1นของผกกาดหอม

ใน ชดการทดลองท 1 ชดการทดลองท 2 และ ชดการทดลองท 3 มคาเฉล ยเทากบ 18.84±0.19,

18.00±1.41 และ 18.84±0.53 เซนตเมตร (ตามลาดบ) ซ งแตกตางอยางมนยสาคญกบชดควบคมท ม

ความหนาแนน 50 ตวตอบอ ซ งถาพจารณาจากคณภาพน1 าท พบวาปรมาณไนไตรท-ไนโตรเจนของ

ชดการทดลองท 1 กมคาสงกวาชดควบคมและชดการทดลองอ นๆ อยางมนยสาคญ โดยสารละลาย

ธาตอาหารท ไหลออกจากถงเล1 ยงปลาจะมปรมาณไน เตรท และฟอสเฟตจากของเสยของปลา

เพ มข1น จงอาจคาดเดาไดวาความสงของผกกาดหอมหอท สงสดในชดการทดลองท 1 นาจะมผลมา

จากปรมาณไนไตรท-ไนโตรเจน (1.084+0.154) ท สงกวาชดการทดลอง

จากการทดลองสรปไดวา ปลานลเล1 ยงท อตราความหนาแนน 50-100 ตวตอบอ มการ

เจรญเตบโตท ไมแตกตางกน และการเล1 ยงปลานลท ความหนาแนนดงกลาวรวมกบการปลก

ผกกาดหอมในระบบน1 าหมนเวยนใหประสทธภาพการเจรญเตบโตของผกกาดหอมท ไมแตกตาง

กน ซ งสามารถกลาวไดวาการเล1 ยงปลานลในบอซเมนตดวยระบบปดรวมกบการปลกพชแบบไม

267

ใชดนทาใหของเสยจากการเล1ยงปลาซ งอยในรปของไนโตรเจนประมาณ 70-75 เปอรเซนต จะถก

กาจดภายในระบบ โดยถกนาไปใชเปนสารอาหารท ใชในการเจรญเตบโตของผกกาดหอม แทนการ

ถายเทน1าจากการเล1ยงปลาเพ อกาจดของเสยออกไป แตจากการวจยยงพบการตกคางของตะกอนจาก

อาหารเหลอและของเสยจากปลาท คางในระบบทอผกซ งควรจะมการศกษาเพ มเตมเก ยวกบระบบ

บาบดท สามารถแยกตะกอนดงกลาวออกไปใชประโยชน การจดการเล1ยงปลานลในระบบปดท เปน

มตรตอส งแวดลอมสามารถลดผลกระทบตอส งแวดลอมจากการเพาะเล1ยงสตวน1าได และเนนระบบ

การเล1ยงท มประสทธภาพ เหมาะสมโดยคานงถงตนทนการผลตมาประกอบ จงอาจเปนอกทางเลอก

ของเกษตรกรท มอาชพเพาะเล1ยงปลานลเพ อใหการผลตปลานลมมาตรฐานและมคณภาพตอไป

โครงการยอยท� 5 : ผลของชนดฟอสเฟต เกลอ และความเปนกรดดางตอผลผลต และคณภาพของเน1อปลานลแลแชแขง

สรปผลการวจย

1. การผลตปลานแลแชแขงโดยใชสภาวะท เหมาะสมในการผลต ประกอบดวย สารประกอบ

ฟอสเฟตในรปสารละลาย ความเขมขน 1.4 เปอรเซนต (w/v) ผสมกบเกลอ 2.7 เปอรเซนต (w/v) แชตวอยางเน1อปลานลแลแบบไมตดหนงและกางขนาดช1น น1 าหนก 100-150 กรมตอช1น นาน 115 นาท โดยท อณภมสารละลายฟอสเฟตเทากบ 4 องศาเซลเซยส การแชแขงแบบ air blast freezing อณหภม -60 องศาเซลเซยส ระยะเวลา ประมาณ 20 นาท จนอณหภมจดกลางช1นปลาเปน -30 องศาเซลเซยส และเคลอบดวยน1 าเยน บรรจช1นปลาในถงซปลอค ( Ziploc) ถงละ 1 ช1น เกบรกษาท อณภม -18 ถง -20 องศาเซลเซยส เปนระยะเวลา 8 เดอน และสมตวอยางมาวเคราะหคณภาพของเน1อปลานลแลแชแขง เปรยบเทยบกบหนวยทดลองเปรยบเทยบ (control) ท ไมใชสารฟอสเฟต

2. คณภาพทางเคม ไดแก เน1อปลานลท ใชศกษาในงานวจยน1 มองคประกอบทางเคมของ โปรตน ไขมน ความช1น และเถา เทากบ 17.33 2.54 75.73 และ 0.91 เปอรเซนต ตามลาดบ คา pH ลดลงเลกนอยตามระยะเวลาการเกบรกษา ปรมาณความช1นระหวางการเกบรกษาเน1อปลานลแลแชแขงชนดท ผานการแชสารประกอบฟอสเฟตผสมเกลอ (STPP+NaCl) และไมผานการแช (Control) มคาใกลเคยงกนในทกเดอนระหวางการเกบรกษา โดยท ตวอยาง STPP+NaCl

268

มคาสงกวา Control เลกนอย คา TVB-N ในตวอยาง Control มคาสงกวากลมตวอยาง STPP+NaCl และมแนวโนมเพ มข1 นอยางมนยสาคญ ปรมาณ TBA ของ Control และSTPP+NaCl มปรมาณ 0.01- 0.02 mg malondialdehyde/kg sample และปรมาณฟอสเฟตในกลม STPP+NaCl และControl มคาแตกตางกนเลกนอย แตในทกตวอยางมปรมาณฟอสเฟตอยในเกณฑมาตรฐานของเน1อปลาแลแชแขง คอไมใหเกน 5000 mg/kg

3. คณภาพทางกายภาพ ไดแก น1 าหนกท เพ มข1นหลงจากแชเน1อปลานลแลในสารละลายของชดตวอยาง Control และ STPP+NaCl มคาเทากบ 3.67±2.43 และ 5.36±0.60 เปอรเซนต ตามลาดบ คาการสญเสยน1 าหนกหลงจากการละลาย ระหวางการเกบรกษา 8 เดอน มคาใกลเคยงกนท1ง 2 ตวอยางน1 าหนกท สญเสยหลงการหงตมตวอยาง Control จะมคาการสญเสยหลงการหงตมสงกวาตวอยาง STPP+NaCl ปรมาณผลไดหลงจากการหงตมของกลม STPP+NaCl มคาสงกวา Control แตพบวาการเกบรกษาท ระยะ 8 เดอนไมมผลตอคาปรมาณผลไดหลงการหงตม คาสของเน1อปลานลแลแชแขง มคา L* ท แตกตางกนในแตละเดอนของการเกบรกษา และมคาเพ มข1นเม อระยะเวลาการเกบเพ มข1น และความสวางของ STPP+NaCl จะมคามากกวา Control สวนคา a* b* C* และ h* มคาท ไมแตกตางกน ระหวาง Control กบ STPP+NaCl แตเม อเกบรกษาเน1อปลานลแลแชแขงเปนระยะเวลานานข1นไมมผลตอการเปล ยนแปลงคา C* ลกษณะเน1อสมผสของปลานลแลแชแขงมการเปล ยนแปลงโดยคา hardness และgumminess ของปลานลแลแชเยอกแขงมแนวโนมลดลงตามระยะเวลาการเกบรกษาท นานข1น สวนคา adhesiveness และcohesiveness ในแตละเดอนของการเกบรกษาของท1ง 2 ตวอยาง ไมมความแตกตางกน

4. คณภาพทางประสาทสมผส โดยใชผทดสอบท วไปท ไมผานการฝกฝน จานวน 40 คน ประเมนคณลกษณะของเน1อปลานลแลแชแขงท ผานการทาละลายแลว โดยประเมนท1งเน1อปลาดบ และเน1อปลาสก พบวาคาคะแนนความชอบดานลกษณะปรากฏ และเน1อสมผสของปลานลแลดบระหวางการเกบรกษา 8 เดอน ไมพบแนวโนมการเปล ยนแปลงท ชดเจน สวนคาคะแนนความชอบของเน1อปลานลสก ดานลกษณะปรากฏ และดานเน1อสมผส ในกลม STPP+NaCl มคาสงกวาตวอยาง Control คาคะแนนความชอบดานกล น และรสชาตของตวอยางท เกบรกษาในแตละเดอนมคาไมแตกตางกน

5. คณภาพทางจลทรย โดยตรวจสอบปรมาณจนทรย total aerobic psychrophilic และ total aerobic mesophilic พบวาในตวอยางปลานลแลท1งสองตวอยางมจานวนจลทรยอยในชวง 4 log cfu/g โดยท ปรมาณจลนทรยท1ง 2 ชนดในตวอยางปลานลแลแชแขงท ผานการแชดวยสารโซเดยมไตรพอลฟอสเฟตผสมเกลอจะมจานวนต ากวาตวอยางควบคมท ไมไดใชฟอสเฟต

269

โครงการยอยท� 6 : การพฒนากระบวนการผลตสตวน1าใหมคณภาพและปลอดภย: การพฒนาการเล1ยงปลานลใหปลอดจากการปนเป1 อนของกล นไมพงประสงค

สรปผลการวจย

1. จากการตดตามตรวจสอบระดบของกล นไมพงประสงค (Geosmin และ MIB) ในน1 า ดนพ1นบอ และเน1อปลานลท เล1 ยงดวยระบบผสมผสาน โดยทาการศกษาในบอดน อาเภอพาน จงหวดเชยงราย จานวน 6 บอ เปนเวลา 8 เดอน พบวา ในตวอยางน1 า ดนพ1นบอ และเน1อปลามปรมาณจออสมนเฉล ย 11.14+4.23 ไมโครกรมตอลตร, 3.12+1.17 และ 2.14+1.02 ไมโครกรมตอกโลกรม ตามลาดบ และพบปรมาณเอมไอบเฉล ย 23.34+9.07 ไมโครกรมตอลตร, 19.22+5.15 และ 2.21+1.90 ไมโครกรมตอกโลกรม ตามลาดบ เปนท นาสงเกตวาระดบของกล นไมพงประสงคท พบในเน1อปลานลสงกวาระดบท ยอมรบได (Threshold level) สวนชนดของแพลงกตอนพชท สรางกล นไมพงประสงค พบ Oscillatoria spp. เปนสปชสเดน รองลงมาคอ Anabaena spp.

2. จากการศกษาผลของการใชปยอนทรย แทนการเล1 ยงสตวบกบนคนบอ ท1งน1 เพ อลดกล นและเพ มคณคาของผลผลตในบอเล1 ยงปลา โดยทาการเล1 ยงท มหาวทยาลยแมโจ จงหวดเชยงใหม จานวน 9 บอ เปนเวลา 8 เดอน พบวา บอท ใสปยมลสกรรวมกบการใหอาหารตลอดการเล1ยงมคาความเขมขนของจออสมนและเอมไอบเฉล ยสงกวาบออ นๆ ท1งตวอยางน1 า ดน และเน1อปลานล และในบอท ใสปยมลไกรวมกบการใหอาหารตลอดการเล1ยงมการเจรญเตบโตดท สด สวนชนดของแพลงกตอนพชท สรางกล นไมพงประสงค พบ Anabaena spp. เปนสปชสเดน รองลงมา คอ Oscillatoria spp.

โครงการยอยท� 7 : การวนจฉยโรคและแนวทางในการปองกนแกไขโรคในลกปลานล

สรปผลการวจย

ลกปลานลท ไดรบอาหารผสมแบคทเรยท ไดจากปลานลท แขงแรงโตเรว จะมการ

เจรญเตบโตท ดข1น นอกจากน1 ยงชวยเพ มอตรารอดจากการตดเช1อแบคทเรยท กอโรค อยางไรกตามตองคานงถงตนทน ปรมาณและระยะเวลาท ใหควบคไปดวย รวมท1งตองมการศกษาถงผลของปจจยแวดลอมในบอตอการทางานของเช1อแบคทเรยโปรไบโอตก

270

เอกสารอางอง กรทพย กนนการ, ดจฤด ปานพรหมมนทร, นวฒ หวงชย และชนกนต จตมนส. 2552. ผลของการ

ใชบรเวอรยสตในอาหารปลานลตอการเจรญเตบโตและการตอบสนองทางภมคมกน. [ระบบออนไลน]. แหลงท)มา : http://kucon.lib.ku.ac.th/Fulltext/KC4904048.pdf (วนท)คนขอมล: 16 กมภาพนธ 2555).

กรมควบคมมลพษ. 2542. รายงานสถานการณ และการจดปญหามลพษทางน,า. กระทรวงวทยา- ศาสตรเทคโนโลยส)งแวดลอม. กรมประมง. 2540. ผลของความหนาแนนและความขนของน,าตอการผลตกงฝอยในบอซเมนต.

กรมประมง. 3-39 หนา. กรมประมง. 2551. การเพาะเล,ยงปลานลในบอดน.เขาถงท)

http://gms.oae.go.th/Z_Show.asp?ArticleID=198 สบคนเม)อ 15 มถนายน 2556. กรมปศสตว. 2533. พระราชบญญตสถานพยาบาลสตว พ.ศ. 2533. แหลงท)มา

http://www.dld.go.th/region5/images/stories/region5/law/act_clinic2533.pdf, สบคนเม)อ 1 สงหาคม 2555.

กรมปศสตว. 2551. ความหลากหลายทางชวภาพกบการผลตปศสตวตามปรชญาเศรษฐกจพอเพยง. แหลงท)มา www.dld.go.th/biodiversity/chm/research/document/biodiversity/7.pdf , สบคนเม)อ 1 สงหาคม 2555.

กรมวชาการเกษตร. 2540. การจดการฟารมสกร. กรงเทพมหานคร. กรมศลกากร. 2556. สถตการนาเขา-สงออกสeนคาของไทย.

http://internet1.customs.go.th/ext/Statistic/StatisticIndex2550.jsp <6/10/2556> กรรณการ สรสงห. 2525. เคมของน,าโสโครกและการวเคราะห . คณะสาธารณสขศาสตร

มหาวทยาลยมหดล กรงเทพมหานคร. กาญจนกาชน ล)วมโนมนต. 2527. สาหราย. คณะประมง มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. กตต บญเลศนรนตร. 2547. เทคโนโลยการปลกพชไมใชดน. ศนยคลนกเทคโนโลยสถาบน

เทคโนโลยราชมงคล วทยาเขตพระนครศรอยธยา หนตรา. 81 น. เกรยงศกดk เมงอาพน. 2539. เอกสารประกอบการสอน วชา พล.301 หลกการเพาะเล,ยงสตวน,า.

เชยงใหม: ภาควชาเทคโนโลยการประมง คณะผลตกรรมการเกษตร มหาวทยาลยแมโจ. 212 น.

271

โกมท อนศร และปรชา เชยรเจรญ. 2536. การเล,ยงปลานลอเมรกนในคอก. เอกสารวชาการฉบบท) 27/2536 กองประมงนeาจด. กรมประมง. 24 หนา.

โกสนทร พฒนมณ. 2544. หลกการเพาะเล,ยงสตวน,า. สถาบนเทคโนโลยราชมงคล. 112 หนา. ขจรเกยรตk ศรนวลสม, บญญต มนเทยรอาสน และจงกล พรมยะ. 2551. ความหลากชนด ปรมาณ แพลงกตอนพชและคณภาพน,าในบอเล,ยงปลาบก ดวยระบบการเล,ยงท;แตกตางกน.

แหลงท)มา:http://www.fishtech.mju.ac.th/fishnew1/LearnCenter/journalPDF/rEXKDI1Fri 105920.pdf, สบคนเม)อ 6 มนาคม 2555.

คร กออนนตกล. 2549. การเลe ยงปลานลในกระชง. ศนยประสานงานสารนเทศ สาขาเกษตรศาสตร. กรงเทพ หนา 27–58.

จงกล พรมยะ. 2552. การเพาะเล,ยงสาหราย. คณะเทคโนโลยการประมงและทรพยากรทางนe า มหา วทยาลยแมโจ.

จรวย ไฝทอง. 2548. ผลของชนดฟอสเฟต เกลอ และความเปนกรดเบส ตอผลผลต และคณภาพของกงขาวแวนนาไมตมแชเยอกแขง. วทยานพนธปรญญาโท สาขาผลตภณฑประมง. มหาวทยาลยเกษตรศาสตร: กรงเทพฯ.

จรญ จนทลกขณา. 2544. ปศสตวกบชวตและส;งแวดลอม. สมาคมสตวบาลแหงประเทศไทย. อกษรสยามการพมพ, กรงเทพฯ. หนา 52-66.

จตพงษ มณมย, วศณ บญญาววฒน และพกล จรวาณชไพศาล. 2546. ผลของ Probiotic bacteria ในการปองกนการกอโรคของเช,อ Vibrio harveyi D1526 ในลกกงกลาดาระยะโพสลาวา. กรงเทพ: การวจยของนสตสตวแพทยมหาวทยาลยเกษตรศาสตร. 23 น.

จตวฒนา เหลงบารง เตมดวง สมศร และสดา ตณฑวณช. 2550. การเกดโรค Aeromonas

hydrophila ในกงกามกราม Macrobrachium rosenbergii. วารสารการประมง มนาคม –เมษายน, 60: 147-151 น.

จนทรสวาง งามผองใส. 2538. คณภาพน,าและการใชจลนทรยอเอมในการเล,ยงปลาดกลกผสมในระบบน,าหมนเวยนแบบก;งปด. วทยานพนธปรญญาโท มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. 115 น.

ชนกนต จตมนส. 2548. เอกสารประกอบการสอนวชาโรคปลา. เชยงใหม: คณะเทคโนโลยการประมงและทรพยากรทางนeา มหาวทยาลยแมโจ. 156 น.

ชนกนต จตมนส. 2556. โรคปลานล. เชยงใหมสตวแพทยสาร. 11(1): 75 – 86. ชนกนต จตมนส และคณะ. 2550.แบคทเรยท;แยกจากปลานลซ;งเล,ยงในระบบตางกนบรเวณ

หมบานแมแกด จ.เชยงใหม. ภาควชาเทคโนโลยการประมง คณะผลตกรรมการเกษตร มหาวทยาลยแมโจ จ.เชยงใหม

272

ชนกนต จตมนส, ภาสนนท สาระมาศ และนeาเพชร ประกอบศลป. 2556. แบคทเรยท;แยกจากปลา นลซ;งเล,ยงในระบบตางกน บรเวณหมบานแมแกด จ.เชยงใหม. เชยงใหม: ภาควชา เทคโนโลยการประมง คณะผลตกรรมการเกษตร มหาวทยาลยแมโจ จ.เชยงใหม. 8 น. ชาตชาย คงประเสรฐ. 2536. การเล,ยงปลา. พมพครe งท) 1. สานกพมพเกษตรบค, นนทบร. 233 หนา. ชะลอ ลeมสวรรณ. แนวทางการเล,ยงกงหนาฝน. วารสารอะควาฟารมม)ง 5: 30-36. ชตมา ตนตกตต และ กจการ ศภมาตย. 2552. ผลของแรธาตสงกะสตอการเจรญเตบโต ระบบ

ภมคมกน ความตานทานโรค และพยาธสภาพของเน,อเย;อในปลานลแดงแปลงเพศรายงานวจยฉบบสมบรณ ภาควชาวารชศาสตร คณะทรพยากรธรรมชาต มหาวทยาลยสงขลานครนทร.

ชชวน เพชรเลศ.2549.พรไบโอตกสคออะไร. [ระบบออนไลน].แหลงท)มาhttp://www.uniservbuu.ac.th: /forum2/topic.asp?TOPIC_ID=1375 (วนท)คนขอมล: 15 กมภาพนธ 2555).

ชยวฒ สดทองคง. 2551. การใชนeาหมกชวภาพเปนโปรไบโอตกในการเลeยงกงขาว (Penaeus vannamei) แบบพฒนา. ใน สมมนาวชาการดานการเพาะเล,ยงสตวน,าชายฝ;ง ประจาป 2551 ณ โรงแรมเวยงอนน จงหวดเชยงราย 15-19 มถนายน 2551. กรงเทพฯ: สานกวจย และพฒนาประมงชายฝ)ง กรมประมง.

ฐตกานต ปญโญใหญ. 2551. กจกรรมตานออกซเดชนของสาหรายเตา. การคนควาแบบอสระ วทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาชววทยาวทยา ภาควชาชววทยาวทยา คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม.

ดวงกมล แสนสวาท นลบล กจอนเจรญ ชตมา หาญจวณช และพรทพย วงศแกว.2552.การทดสอบผลของไคโตซานตอการทางานของเซลลจบกนในปลานล. [ระบบออนไลน]. แหลงท)มา :

http://intranet.gs.kku.ac.th/ejournal/index.php/gs/article/view/155. (วนท)คนขอมล: 29 กมภาพนธ 2555). ดวงพร อมรเลศพศาล กฤษณา ดวงจนทร ดวงตา กาญจนโพธk ธวช แตโสตถกล และยวด พรพรพ

ศาล.2555. ฤทธk ปกปองแผลกระเพาะอาหารของสาหรายเตา. ว.วทยาศาสตร มข. 236-241. ดารงค โลหะลกษณาเดช; กฤษฎา พราหมณชเอม; วกจ ผนรบ; ณศา มาช. 2555. การเลeยงปลานล

รวมกบการปลกผกโดยไมใชดนแบบ Dynamic Root Floating Technique. รายงานการประชมทางวชาการของมหาวทยาลยเกษตรศาสตร คร,งท; 50: กรงเทพฯ. 447 - 454.

ถาวร จระโสภณรกษ. 2530. การเลeยงปลาดกดานในบอคอนกรตแบบนe าไหลผาน. เอกสารวชาการฉบบท; 1. ระยอง: สถานประมงนeาจดจงหวดระยอง กรมประมง. 16. น.

273

ท วท รพ ย ศ ร นา ค . 2 5 4 2 . ก า รก า จ ด ก ล;น โ ค ล นใ น ป ล า น ล . วท ย า นพ นธ ป รญ ญา โท . มหาวทยาลยสงขลานครนทร, สงขลา.

ทศพร เรองรกษลขต. 2547. แยกแลกตกแอซดแบคทเรยจากทางเดนอาหารของปลากะพงขาว. [ระบบออนไลน]. แหลงท)มา http://cuir.car.chula.ac.th. (14 กนยายน 2554).

ทศพร เรองรกษลขต. 2547. แลกตกแอซดแบคทเรยท;ใชเปนโพรไบโอตกสาหรบปลากะพงขาว

Lates calcarifer. วทยานพนธ. วทยาศาสตรมหาบณฑต. จฬาลงกรณมหาวทยาลย, กรงเทพมหานคร. 165 หนา. เทคโนโลยผลตภณฑเนeอ. 2556. การถนอมรกษาเน,อสตว. [ระบบออนไลนได]. แหลงท)มา

http://coursewares.mju.ac.th:81/e-learning46/ft470/chaptert06.doc (22 เมษายน 2556). เทพรตน อeงเศรษพนธ สเทพ ป�นธวงค สมบรณ ใจปนตา ประจวบ ฉายบ สดปราณ มณศร และรงกานต อาไพพงค. 2545. แนวทางการจดการปญหาการผลตและการตลาดปลาน,า จดจงหวดเชยงใหม. รายงานวจยสานกงานกองทนสนบสนนการวจย PDG45N0008.85 น. ธารารตน ศภศร. 2542. “PROBIOTIC: แบคทเรยเพ;อสขภาพ. [ระบบออนไลน]. แหลงท)มา

: http://jimmysiri.blogspot.com/2011_09_01_archive.html (วนท)คนขอมล: 26 กมภาพนธ 2555).

ธรรมรกษ ละอองนวล. 2541. การวเคราะหคณภาพน,าเพ;อการเพาะเล,ยงสตวน,า. อบลราชธาน: คณะเกษตรและอตสาหกรรม สถาบนราชภฏอบลราชธาน. 212 น.

ธารงค อมรสกล. 2528. คณสมบตของน,าในบอคอนกรตกลมระบบน,าหมนเวยนท;เล,ยงปลาดกดานในระบบการปลอยท;แตกตางกน. วทยานพนธปรญญาโท มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. 90 น.

ธระศกดk เกษม. 2551. ผลของการเสรมวตามนซ และโปรไบโอตกสในอาหารตอการเจรญเตบโตของปลาหมอไทย. เชยงใหม: คณะเทคโนโลยการประมง และทรพยากรทางนeา มหาวทยาลยแมโจ เชยงใหม. 56 น.

ธารงค ปรงเกยรต. 2542. ความหลากหลายของแพลงกตอนพชและคณภาพน,าในอางเกบน,าเข;อนแมงดสมบรณชล; วทยานพนธ วทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาชววทยา คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม.

นงนช เลาหะวสทธk . 2544. ระบบการเลeยงปลาสวยงามรวมกบการปลกพรรณไมนe าแบบไรดนในระบบปด. วารสารเคหะการเกษตร 25 (7): 205-215

นงเยาว มนจนทา. 2550. การเล,ยงปลาน,าจด. [ระบบออนไลน]. แหลงท)มา http://nongyao1201.wordpress.com. (วนท)คนขอมล: 14 เมษายน 2556).

274

นตยสารการเกษตร. 2550. การเล,ยงปลานลในกระชง. [ระบบออนไลน]. แหลงท)มา http://www.farmkaset.org/contents/?content=00225 (10 สงหาคม 2556).

นลบล ยอาส, ชตมา หาญจวนช และนงนช สวรรณเพง. 2545. การพฒนาวธการในการปองกน รกษาโรคท;เกดกบปลาท;เล,ยงในกระชงในเขตภาคตะวนออกเฉยงเหนอ. ขอนแกน: มหาวทยาลยขอแกน. 27 น. นนทนา คชเสน. 2536. คมอปฏบตการนเวศวทยาน,าจด. กรงเทพฯ: จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

177 น. นนทมา สทธวรรณกล. 2546. ผลการปลกพนธไมน,ารวมกบระบบเล,ยงปลาในระบบตาง ๆ ท;มตอ

ผลผลตและคณภาพน,า. วทยานพนธปรญญาโท. สถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลาเจาคณทหารลาดกระบง. 71 น.

นรสงห เพญประไพ, มาโนช ขาเจรญ และชตนช สจรต. 2549. การศกษาชนดและปรมาณแบคทเรยในระบบทางเดนอาหารและการประยกตใชโปรไบโอตกในการเล,ยงกงกลาดา. ตรง: คณะวทยาศาสตร และเทคโนโลยการประมง มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลศรวชย วทยาเขต ตรง. 34-56 น.

นวฒ หวงชย. 2556. โภชนศาสตรสตวน,า. เชยงใหม: คณะเทคโนโลยการประมง และทรพยากร ทางนeา มหาวทยาลยแมโจ เชยงใหม. 226 น. นวฒ หวง และบญชา ทองม. 2555. การพฒนากระบวนการผลตสตวน,าใหมคณภาพและปลอดภย

: การพฒนาการเล,ยงปลานลใหปลอดภยจากการปนเป, อนของกล;นไมพงประสงค. คณะเทคโนโลยการประมงและทรพยากรทางนeา มหาวทยาลยแมโจ. 32 น.

นวฒ หวง และสปราณ วกรยบรณ. 2556. การพฒนากระบวนการผลตปลาเผาะลกผสมแบบอนทรยใหปลอดจากกล;นไมพงประสงค: การกาจดไซยาโนแบคทเรยท;สรางกล;นไมพงประสงคโดยใชปลานล. สานกงานคณะกรรมการอดมศกษา. 52 น.

นรฮาซกน ฮลดอรอฮง. 2547. นเวศวทยาจลนทรย. ยะลา: คณะวทยาศาสตร และเทคโนโลย มหาวทยาลยราชภฏยะลา. 26 น. นนทนา คชเสน. 2544. คมอปฏบตการนเวศวทยาน,าจด. พมพครe งท) 3. กรงเทพมหานคร,

สานกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย. เนตรนรนทร ขนสงเนน. 2546. การเปล;ยนแปลงคณภาพของเน,อปลานลซ;งเกบรกษาภายใตการ

ปรบเปล;ยนบรรยากาศ. วทยานพนธปรญญาโท สาขาเทคโนโลยอาหาร มหาวทยาลยเทคโนโลยสรนาร: นครราชสมา

275

บญเลศ ดเดน. 2537. การใชดกแดไหมเปนแหลงโปรตนทดแทนปลาปนในอาหารไกกระทงและไกไข. วทยานพนธปรญญาโท, มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, กรงเทพฯ.

บญศร จงเสรจตต, ผสด นาคพลายพนธ และสวบญ จรชาญชย .2547. “การยบย eงแบคทเรยในอาหารโดยไคโตซาน”. วารสารวทยาศาสตร. 58, 2: 88 – 95.

บญชา ทองม. 2549. ผลของความขนของน,าตอการเจรญและอตราการรอดของลกปลานลในบอ ซเมนต. ใน การประชมทางวชาการครe งท) 7. ณ ศนยการศกษาและฝกอบรมนานาชาต สานกวจยและสงเสรมวชาการเกษตร มหาวทยาลยแมโจ. 44 น.

บญญต มณเฑยรอาสน. 2533. แพลงกตอนวทยา. ภาควชาเทคโนโลยการประมง. สถาบน เทคโนโลยการเกษตรแมโจ. เชยงใหม 316 น. ไบโอเทค. 2554. กลไกการทางานของโปรไบโอตกส. [ระบบออนไลน]. แหลงท)มา http://www.click2chiangmai.com (10 สงหาคม 2554). ไบโอฟ ด. 2556. โพลแซคคาไรคแปปไทด. [ระบบออนไลน]. แหลงท)มา http://www.au-om.com/psp3.asp (24 กรกฏาคม 2556). ปกรณ อนประเสรฐ. 2527. ปลานลแดง. วารสารการประมง 37: 229 – 234. ปณรตน ผาด. 2552. โรคและการวนจฉยโรคปลา. กรงเทพฯ:โอเดยนสโตร. 192 น. ประพนธศกดk ศรษะภม และนนทวทย อารยชน. 2555. โรคท;เปนสาเหตของการตายท;รนแรงของ

ปลานลในประเทศไทย. [ระบบออนไลน]. แหลงท)มา http://www.rdi.ku.ac.th (10 สงหาคม 2554). ปวเรศวร อนทเศรษฐ, ศศวมล ปตพรชย, พรรณทพย สวรรณสาครกล, บดนทร อทธพงษ และสร

รตน จงฤทธพร. 2549. การใชแบคทเรยแลคตคเปนโปรไบโอตกในการเล,ยงกงกามกราม. ชลบร: ศนยวจย และพฒนาประมงนeาจดชลบร กรมประมง, 45 78 น.

ปยนนท เผามวง นนทยา จงใจเทศ และอญชล มหาเทยน.2551. ปรมาณสารตานอนมลอสระในผลไม. วารสารการสงเสรมสขภาพและอนามยส;งแวดลอม. 31(1): 92-101.

ประกาศคณะกรรมการส)งแวดลอมแหงชาต ฉบบท) 4 (พ.ศ.2537). 2537. เร;องกาหนดมาตรฐานคณภาพน,าในแหงน,าผวดน เลม 111 ตอนท) 162 ลงวนท) 24 กมภาพนธ 2537.

ประเทอง เชาววกลาง. 2534. คณภาพน,าทางการประมง. ลาปาง: คณะวชาสตวศาสตรสถาบน เทคโนโลยราชมงคล วทยาเขตลาปาง. 86 น. ปารม จนดาจานง. การลงทนทาธรกจฟารมอนบาลลกปลานลในเขตพ,นท;อาเภอเมองจงหวด

ขอนแกน. [ระบบออนไลน]. แหลงท) http://gsbooks.gs.kku.ac.th/54/grc12/files/hmp8.pdf. (วนท)คนขอมล: 28 กมภาพนธ 2555).

276

เป) ยมศกดk เมนะเศวต. 2538. แหลงน,ากบปญหามลพษ. สานกพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย กรงเทพมหานคร.

ปญญา สวรรณสมทร. ปลาในกระชง.พมพครe งท) 2. สานกพมพเกษตรสาสน, กรงเทพฯ. หนา. 11 พรศร ตลารกษ. 2544. ความหลากหลายทางชววทยาของแพลงกตอนพชและสาหรายยดเกาะแล สหสมพนธเชงอาหารในปลากนพชบางชนด ในอางเกบน,าเข;อนแมงดสมบรณชล; วทยานพนธมหาบณฑต สาขาชววทยา คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม. พาขวญ ทองรกษ. 2546. การยดอายการเกบรกษาปลาทบทมแลแชเยนโดยวธการจมน,ารอนและกรด

แลกตก. วทยานพนธปรญญาโท สาขาผลตภณฑประมง. มหาวทยาลยเกษตรศาสตร: กรงเทพฯ.

พทรา เชeอจนทร. 2549. การแยกแบคทเรยบาซลลส จากมลไก เพ;อใชเปนโปรไบโอตกส. มหาสารคาม: คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยมหาสารคาม. 67 น.

พนทพา พงษเพยจนทร. 2535. หลกอาหารสตว เลม1 โภชนะ. สานกพมพ โอเดยนสโตร, กรงเทพ. พนทพา พงษเพยจนทร. 2539. หลกอาหารสตว เลม 2 หลกโภชนศาสตรและการประยกต.

สานกพมพ โอ.เอส. พรeนตeงเฮาส, กรงเทพ. 576 น. พนธธดา อนนต, จารณ เกสรพกล, สรวฒน ชะลอสนตสกล และสาธต บญนอม. 2554. การแยก

เชeอและคณสมบตทางชวเคมของแบคทเรยโปรไบโอตกสท)แยกไดจากปลานล. เพชรบร: คณะสตวศาสตรและเทคโนโลยการเกษตร มหาวทยาลยศลปากร วทยาเขตสารสนเทศเพชรบร วารสารคณะสตวศาสตร และเทคโนโลยการเกษตร. 8–14 น.

พร เหมะรชตะ.2551. ความสาคญของ Probiotics ตอการแพทย . ภาควชาจลชววทยา คณะแพทยศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย. จฬาลงกรณเวชสาร.52, 3: 193 – 204.

ภทรดา โปฎก, ชลอ ลeมสวรรณ, วชรยา ภรวโรจนกล และนต ชเชด. 2556. ผลของการใชแบคทเรย

สกล Bacillus spp. ตอการยบย,งเช,อแบคทเรยกอโรค Aeromonas hydrophila และ

Streptococcus agalactiae ในปลานล (Oreochromis niloticus). กรงเทพฯ: คณะ มนตสรวง ยางทอง.2549 “บทบาทของไคตน – ไคโตซานตอการเพาะเลeยงสตวนeา ”. วารสาร มยร จยวฒน. 2532. การใหความเยนผลตภณฑสตวน,า. คณะประมง มหาวทยาลยเกษตรศาสตร,

กรงเทพฯ. มกดา สขสวสดk . 2543. ปยและการใชปยอยางมประสทธภาพ. กรงเทพ. 1-7 น. ม)นสน ตณฑลเวศน. 2539. การจดการคณภาพน,าและการบาบดน,าเสยในบอเล,ยงปลาและสตวน,า.

กรงเทพฯ: สานกพมพมหาวทยาลยเกษตรศาสตร. 214 น. ยงยทธ โอสถสภา. 2528. หลกการผลตและการใชป ย. กรงเทพ. 156-181 น.

277

ยทธพล คงกระจาง และนงนช เลาหะวสทธk . 2555. การใชแบคทเรยกลม Bacillus spp. เปน โปรไบโอตกสท;มตอการเจรญเตบโต อตราการรอด และปรมาณเช,อวบรโอในกงขาวแวนนาไม. กรงเทพฯ: วทยาศาสตรการประมง คณะเทคโนโลยการเกษตร สถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลาเจาคณทหารลาดกระบง. 8 น.

ยวด พรพรพศาล. 2549. สาหรายวทยา. ภาควชาชววทยา คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม. ยวด พรพรพศาล ฐตกานต ปญโญใหญ และดวงพร อมรเลศพศาล. 2555. ฤทธk ตานอนมลอสระและ

ตานการอกเสบของสาหรายเตา. ว.วทยาศาสตร มข. 40 (1): 228-235. ยวด พรพรพศาล ดวงพร อมรเลศพศาล ดวงตา กาญจณโพธk ธวช แตโสถกล ญาณ พงษไพบลย

และสดาพร ตงศร. 2552. ศกยภาพของสาหรายน,าจดขนาดใหญในการเปนผลตภณฑเสรมอาหารและเวชสาอาง. รายงานผลการวจย. สานกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต. 62 หนา.

ยวด พรพรพศาล สนท มกรแกวเกยร อศรพงษ พงษศรกล ดวงพร อมรเลศพศาล จรพร เพกเกาะ สดาพร ตงศร.และคณะ. 2549. ศกยภาพของสาหรายน,าจดขนาดใหญในการนามาเปนอาหารและยา. รายงานผลการวจย. สานกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.). 189 หนา.

รชนวรรณ ทวแกว. 2554. โปรไบโอตกกบเทคนคการแยกเช,อแลคตกแอซดแบคทเรยจากตวอยางปลา และกงกามกราม. [ระบบออนไลน]. แหลงท)มาhttp://web.yru.ac.th/dolah/notes/4034605-2-48/PTR-12/PRT_404652007-12.pdf. (22 เมษายน 2556).

รตนสดา ไชยเชษฐ. 2554. การใชอเอมเปนโปรไบโอตกสในอาหารปลาโมง. วารสารวจยมหาวทยาลยขอนแกน. กมภาพนธ 16 (2): 136 -144 น.

วญเพญ ภตจนทร. 2549. วทยาสาหราย (Phycology). กรงเทพฯ : สานกพมพโอเดยนสโตร. ลดดา วงศรตน . 2538. แพลงกตอนพช . ภาควชา ชววทยาประมง คณะประมง

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตบางเขน กรงเทพมหานคร. ลดดา วงครตน. 2542. แพลงคตอนพช. กรงเทพฯ: ภาควชาชววทยาประมง คณะประมง

มหาวทยาลยเกษตรศาสตร. 787 น. วลยพร ทมบญธรรม, มงกร โรจนประภากร, สรยา สาสนรกกจ และเสร เจรญกจมงคล. 2549. การ

คดเลอกเชeอจลนทรยท)มคณสมบตเปนโปรไบโอตกในการเลeยงกงกามกราม. ใน การประชมสมมนาทางวชาการของมหาวทยาลยเกษตรศาสตร ครe งท) 39 ภาควชาเทคโนโลยชวภาพ กรงเทพฯ: คณะอตสาหกรรมเกษตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, 370-377 น.

278

วลาวณย รมรวย สรวฒน ชะลอสนตสกล สมฤด ศลาฤด และจารณ เกษรพกล. 2554. ผลของคว.พ. โปรไบโอตกสตอการเจรญเตบโตของปลานล. เพชรบร: วารสารคณะสตวศาสตรคณะสตวศาสตรและเทคโนโลยการเกษตร มหาวทยาลยศลปากร, 2(3): 7 น.

วนด วราวทย. 2551. โพรไบโอตกและพรไบโอตก (Probiotics and Prebiotics). วารสารคลนก เลม: 278 [ระบบออนไลน]. แหลงท)มา http://dev.doctor.or.th/node/6931 (19 กมภาพนธ2556).

เ ว ย ง . 2 5 4 2 . ค ว า ม ร เบ, อ ง ต น เ ก; ย ว กบ อ า หา ร ส ต ว น, า . [ระ บ บ อ อน ไ ล น ]. แ หล ง ท) ม า www.media.rmutt.ac.th/media/CBT/Agriculture/.../unit201.html . (30 มนาคม 2555)

วรช จ�วแหยม. 2544. ความรเบ,องตนเก;ยวกบคณภาพน,าและการวเคราะหคณภาพน,าในบอเพาะเล,ยงสตวน,า. สานกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย. กรงเทพ. 166 น.

วไลลกษณ กจจนะพานช. 2540. คมอวเคราะหน,าและน,าเสย. ภาควชาวศวกรรมส) งแวดลอม คณะวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลยเชยงใหม เชยงใหม.

วศษฐพร สขสมบต. 2532. “ยสตมชวตในอาหารโคนม” . วารสารโคนม. 9 , 4 : 22-24. ศนยวจย และพฒนาประมงนe าจดตาก. 2553. คณสมบตของน,าท;ใชในการเล,ยงปลานล.

[ระบบออนไลน]. แหลงท)มาhttp://www.fisheries.go.th/iftak/web2index.php?option=com (13 มนาคม 2556).

ศกดk ชย ชโชต.2536.การเล,ยงปลาน,าจด.สานกพมพโอเดยนสโตร,กรงเทพฯ. หนา.201 สถาบนวจย และพฒนาพนธกรรมสตวนeา. 2540. การเพาะเล,ยงปลานลเพศผลวน. ประทมธาน:

กรมประมง กระทรวงเกษตร และสหกรณ. 22 น.. สนธ แดงสกล และลลา เรองแปง. 2541. ประสทธภาพของโปรไบโอตกสท)ผลตจาก Bacillus เพ)อ

การเลeยงกงกลาดา. วารสารการประมง, 51(5): 446-456 น. สงศร มหาสวสดk และ รงกานต กลาหาญ. 2553. สรรวทยาของปลาในลมน,าเข;อนปาสกชลสทธb.

[ระบบออนไลน]. แหลงท)มา : http://kucon.lib.ku.ac.th/Fulltext/KC4104043.pdf. (วนท)คนขอมล: 29 กมภาพนธ 2555).

สรรตน จงฤทธพรม, อธยา กงสวรรณ และสดป คมาร. 2546. “การยบย eงการเจรญเตบโตของเชeอแบคทเรยท)กอใหเกดโรคโดยไคโตซาน”.วารสารการประมง .56, 2 :139-143.

สกญญา จตตพรพงษ อทย คนโธ และ ปฏมา อสงเนน. 2550. การพฒนาของเสยจากฟารมเล,ยงสตวเปนปยอนทรยแบบตาง ๆ สาหรบพชเศรษฐกจในจงหวดนครปฐม . เขาถงท) http://www.rdi.ku.ac.th/kufair50/animal/10_animal/10_animal.html#author สบคนเม)อ 3 กนยายน 2555.

279

สกญญา นลมณ. 2552. ศกยภาพของการใชโพรไบโอตก Bacillus ในอาหารปลานลตอการเจรญและ

ความตานทานโรคจากเช,อ Aeromonas hydrophila. [ระบบออนไลน]. แหลงท)มา : http://www.sci.ubru.ac.th/microbio/images/stories/thesis/thesis52/09_52.pdf. (วนท)คนขอมล: 21 กมภาพนธ 2555).

สญาณ พงษธนานกร. 2549. พรไบโอตกและโพรไบโอตก: อาหารสขภาพ. [ระบบออนไลน]. แหลงท)มา http://www.giffarinethailand.com/th/interesting_info.php?nid=59 (23 มถนายน 2556).

สทธวฒน เบญจกล. 2544. เคมและคณภาพสตวน,า. ภาควชาเทคโนโลยอาหาร คณะอตสาหกรรมการเกษตร มหาวทยาลยสงขลานครนทร.

สทธวฒน เบญจกล. 2548. เคมและคณภาพสตวน,า. สานกพมพโอเดยนสโตร. กรงเทพฯ. สบณฑต น)มรตน, มานพ กาญจนบรางกร, ปยาภรณ สมสมคร, นเรศ เชeอสวรรณ, ปฏมา ชยพรยะ

ศกดk และวรพงศ วฒพนธชย. 2550. คณสมบตของผลตภณฑโปรไบโอตกสท)จาหนายในประเทศไทย. วารสารการประมง มกราคม–กมภาพนธ, 60 (1): 223–234 น.

สบณฑต น)มรตน และรณชย ทองสนธ. 2550. การใชโปรไบโอตกสในการเพาะเลeยงกงกลาดา. วารสารการประมง 60 (2) มนาคม - เมษายน. 128-135 น.

สพรรษา ทบทมหน วทยา ทาวงศ สปราณ วกรยบรณ สดาพร ตงศร และนวฒ หวงชย. 2551. ผลของอาหารตอการเจรญเตบโตและการสะสมกล;นไมพงประสงคในปลาบก. ประชมวชาการ “เสนอผลงานวจยระดบบณฑตศกษา ครe งท) 2” มหาวทยาลยแมโจ, เชยงใหม.

สภาพร สกสเหลอง. 2546. มนวทยา. พมพครe งท) 1. บรษทพมพดจากด, กรงเทพฯ. หนา. 122 – 123 สภทร สจรต. 2531. กฏวทยาการแพทย. โรงพมพ พศษฐการพมพ, กรงเทพมหานคร. สรางคนา สขเลศ. 2551. ผลของฤดกาลตอคณภาพน,าเช,อ แบบแผนโปรตนและปรมาณ HSP70

ในน,าเช,อพอพนธโคโฮลสไตน-ฟรเชยน. วทยานพนธปรญญาวทยาศาสตรมหาบณฑต สาขาสตวศาสตร บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยขอนแกน

สฤทธk สมบรณชย. 2547. บทปฎบตการวชาชลธวทยา. ภาควชาเทคโนโลยการประมง คณะผลต กรรมการเกษตร. มหาวทยาลยแมโจ. เชยงใหม. 38 น. สญชย จตรสทธา. 2543. เทคโนโลยการผลตเน,อสตว. โรงพมพธนบรรณการพมพ, กรงเทพฯ.

244 หนา. สานกงานเทคโนโลยส)งแวดลอมโรงงาน. 2541. คมอการจดการส;งแวดลอมสาหรบโรงงานฆาสกร.

กรมโรงงานอตสาหกรรม กระทรวงอตสาหกรรม.โรงพมพสานกเลขาธการคณะรฐมนตร.กรงเทพฯ.

280

สานกวจยเศรษฐกจการเกษตร สานกงานเศรษฐกจการเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ. 2552 . ศกยภาพการผลตและการตลาดปลานล . [ระบบออนไลน]. แหลงท)มา : http://www.oae .go.th/download/article/article_20090306163215.pdf (วนท)คนขอมล: 27 มกราคม 2555).

เสนอ มมงคลกลดลก. 2547. กงไทยไรสารตกคาง-โปรไบโอตกส. [ระบบออนไลน]. แหลงท)มา http://www.nicaonline.com/webboard/index.php?topic=1638.0. (13 มนาคม 2556).

อภพรรณ พกภกด เอจ สโรบล จนดารฐ วระวฒ พร รงแจง เจรญศกดk โรจนฤทธk พเชษฐ อมพร สวรรณเมฆ อรสรา สขสถาน และจวงจนทร ดวงพตรา. 2541. หลกการผลตพช. โรงพมพศนยสงเสรมและอบรมการเกษตรแหงชาต สานกสงเสรมและอบรม มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตกาแพงแสน, นครปฐม. 268 หนา.

อานฐ ตนโช. 2548. การศกษาการจดการธาตอาหารพช: พชในระบบปลกพชผกไรดน. เชยงใหม: Trio Advertising & Media Co., Ltd. 167 น.

อทธสนทร นนทกจ. 2544. ความรท;วไปเก;ยวกบการปลกพชไมใชดน. น 1-10. ในเอกสารประกอบการฝกอบรมการปลกพชโดยไมใชดนรนท) 4. กรงเทพฯ: ภาควชาปฐพวทยา คณะเทคโนโลยการเกษตร สถาบนเทคโนโลยพระจอมเกลาเจาคณทหารลาดกระบง.

อดม เรองนพคณ. 2549. การเพาะพนธ และเล,ยงปลานล. กรงเทพฯ: เกษตรสยามบคส. 95 น. อดม อรธชาต และบญเสรม ชวะอสระกล. 2526. การศกษาชววทยาและการปองกนกาจด

แมลงวนคอกสตว. รายงานผลงานวจย มหาวทยาลยเชยงใหม. อดมชย อาภากลอน. 2553.คณภาพน,าเพ;อการเพาะเล,ยงสตวน,า.[ระบบออนไลน]. แหลงท)มา :

http://www.fisheries.go.th/iftak/web2/index.php?option=com_content&view=article&id=53:2010-04-05-04-02-56&catid=22:2010-06-08-08-28-54. ( 17กมภาพนธ2555).

อดม เรองนพคณ. 2547. การเพาะพนธและการเล,ยงปลานล. อกษรเจรญทศน. กรงเทพ. 5-10 หนา. อทย คนโท. 2530. การใชเศษเหลอและผลตผลพลอยไดทางการเกษตรบางชนดเปนอาหารสตว

กระเพาะเดยว. สกรสาสน. 13: 62-78. อนวต อปนนชย และคณะ. 2551. การใชยสตเพ)อเพ)มประสทธภาพของอาหารกบนา. รายงานการ ประชม วชาการประมง. กรมประมง. หนา. 157 – 172. อษาศร ศรสกล. 2547. ระบบภมคมกน IMMUNOLOGY. [ระบบออนไลน]. แหลงท)มา : http://www.cyberclass.msu.ac.th/cyberclass/cyberclass.../ImmunologyP_2_47_b2ee.doc. (วนท)คนขอมล: 27 กมภาพนธ 2555). อจฉรา หนเพชร. 2547. การคดเลอกโปรไบโอตกสแบคทเรยแลกตคสาหรบมนษย จากอาหารหมก

ของไทย. สงขลา: มหาวทยาลยสงขลานครนทร, 659-670 น.

281

เอกพล วงคะฮาต และปวณา รตนเสนา. 2555. ประสทธภาพของวคซนแบบฉดท)ผลตจากเชeอ Aeromonas hydrophila ท)ฆาดวยฟอรมาลนในปลาดกลกผสม (Clarias macrocephalus, Clarias gariepinus). วารสารวจยเทคโนโลยการประมง มกราคม-มถนายน, 6 (1): 12 น. โอภา วชรคปต ปรชา บญจง จนทนา บณยะรตน และมาลรกษ อตตสนทอง. 2549. สารตานอนมล

อสระ. พ.เอส.พรeนท. กรงเทพฯ. โอภา วชรคปต ปรชา บญจง จนทนา บณยะรตน และมาลรกษ อตตสนทอง. 2550. สารตานอนมล

อสระ. นวไทยมตรการพมพ, กรงเทพฯ: Abd El-Rhman, A.M., A.E. Yassir. Khattab, and M.E. Adel Shalaby. 2009. Micrococcus luteus

and Pseudomonas species as probiotics for promoting the growth performance and health of Nile tilapia, Oreochromis niloticus. Fish & Shellfish Immunology Volume. 27(2) : 175-180.

Ahmad, I., Pacheco, M., Santos, M.A.m2004. Enzymatic andnonenzymatic antioxidants as an adaptation to phagocyte-induced damage in Anguilla anguilla L.following in situ harbor water exposure. Ecotoxicol. Environ. Saf. 57: 290-302.

Ahmad, M., Mohsen, A. T. and. Yassir. A. E. K. 2000. Effect of Diet Ary Protein Levels on Growth Performance and Protein Utilization in Nile Tilapia (Oreochromis niloticus L.) with Different Initial Body Weight. Journal Aquaculture Research, 37 (14): 249-263. Al-Harbi, A.H. and Uddin, M. N. 2003. Seasonal Variation in the Intestinal Bacteria Flora of

Hybrid Tilapia Cultured in Earthen Ponds in Saudi Arabia. Journal Aquaculture, 229: 37-44. Aly, M., Abd-El-Rahman A.M., John G. and Mohamed M.F. 2006. Characterization of Some

Bacteria Isolated from Oreochromis niloticus and their Potential Use as Probiotics. Journal Aquaculture, 277 (1-2): 1-6.

Aly, S.M., A.M. Abd-El-Rahman, G. John, and F.M. Mohamed. 2008. Characterization of some bacteria isolated from Oreochromis niloticus and their potential use as probiotics. Aquaculture. 277 : 1 – 6.

Aly, S.M., Yousef Abdel-Galil Ahmed, Ahlam Abdel-Aziz Ghareeb, and Moahmed Fathi Mohamed.2008. Studies on Bacillus subtilis and Lactobacillus acidophilus, as potential probiotics, on the immune response and resistance of Tilapia nilotica (Oreochromis

niloticus) to challenge infections. Fish & Shellfish Immunology. 25 (1–2) : 128-136.

282

Amornlerdpison, D., Peerapornpisal, Y., Rujjanawate, C., Taesotikul, T., Nualchareon, M., Kanjanapothi, D. 2007. Antioxidant of Padina minor Yamada. KMITL Sci. Tech. J. 7 (S1):1-7.

Amornlerdpison, D., Peerapornpisal, Y., Taesotikul, T., Utan J., Nualchareon, M., Kanjanapothi, D. 2008. Antioxidant activity of Sargassum polysystum C. Agardh. J. Fish. Tech. Res. 2 (2): 96-103.

Anadon, A., Martinnez – Larranaga, M. R. and Martinez, M. A. 2005. Probiotics for Animal in the European Union Regulation and Safety Assessment. Journal Toxicology and Pharmacology, 84(8): 91-95.

Anbarasu, K., Akshatha, H.S., Muthukumar, S.P., Umesh-Kumar, S., Vijayalakshmi, G. 2011. Antioxidant and lipid peroxidation activities in rats fed with Aspergillus carbonarius carotenoid. Food. Chem. Toxic. 49: 3098-3103.

Ashie, A., Smith, P., and Simpson, K. 1996. Spoilage and shelf-life extension of fresh fish and

shellfish. Critical Reviews in Food Science and Nutrition. 36 (2): 87-121. Avella, M.A., I. Olivotto, S. Silvi, A.R. Place, and O. Carnevali. 2010. Effect of dietary probiotics

on clowfish: a molecular approach to define how lactic acid bacteria modulate development in a marine fish. Am J Physiol Regul Integr Comp Physiol. 298: 359–371.

Balcázar, J.L., Vendrell, D. Blas, I., Ruiz-Zarzuela I., José, L. and Girones, M.O. 2008. Characterization of Probiotic Properties of Lactic acid Bacteria Isolated from Intestinal. Journal Aquaculture, 278 (1-4): 188–191.

Barroso, M., M. Careche, and A.J. Borderias. 1998. Quality control of frozen fish using reological techniques. Trends Food Science & Technology. 9: 223-229.

Benjakul, S., Visessanguan, W., and Tueksuban, J. 2003. Changes in physiochemical properties and gel-forming ability of lizardfish (Saurida tumbil) during post-mortem storage in ice. Food Chemistry. 80: 535-544.

Bhikajee, M. and P,Gobin . 1997. Effect of temperature on the feeding rate and growth of a red tilapia hybrid. In:Proceedings of the Fourth International Sysmposium on Til-apia in Aquaculture (ed. By K. Fitzsimmons). Vol. 1, 131-140 pp. Oralando, Fo, USA

Bic Chemical CO., LTD. 2012. Animal Feed. [Online]. Available http://www.bicchemical.com (10 October 2555).

283

Birgu, M., Tolga, Ç. 2010. Antioxidant enzyme activity and lipid peroxidation in liver and gill tissues of Nile tilapia (Oreochromis niloticus) following in vivo exposure to domoic acid. Toxicon 55: 734-738.

Blakely, S.R., Slaughter, L., Adkins, J., Knight, E.V., 1988. Effects of b-carotene and retinyl

palmitate on corn oil-induced superoxide dismutase and catalase in rats. J. Nutr. 118: 152-158. Blottiere, H.M., B. Buecher, J.P. Galmiche, and C. Cherbut. 2007. Molecular analysis of the

effect of short-chain fatty acids on intestinal cell proliferation. Proceedings of the Nutrition Society. 62. (2007) : 101 – 106.

Bold, H.C., Wynne, M.J., 1987. Introduction to the algae: Structure and Reproduction. Prentice-Hall of India private Limited, New Delhi.

Bourne, M.C. 1978. Texture profile analysis. Food Technology. 33:62-66. Brett J.R. 1979. Factors effecting fish growth. In: Fish Physiology (ed. By H.D.J. randall & J.R.

Brett). Vol. 8, 599-675 pp. Academic Press, New York, USA. Byun, T.D., Park, S.C. Benno,Y. and Oh, T.K. 1997. Probiotic Effect of Lactobacillus sp. DS-

12 in Flounder (Aralichthys olivaceus). Journal. Gen. Appl. Microbiology. 43: 305 - 308. Casey, C. G., W.L. Steven, and V.Z. Paul. 2004. Instrumental versus sensory detection of off-

flavors in farm-raised channel catfish. Aquaculture. 236: 309-319 pp. Caspary, W.F. 1992. Physiology and pathophysiology of intestinal absorption. American

Journal of Clinical Nutrition. 55 : 299. Caulton M.S. 1982. Feeding, metabolism and growth of tilapias: some quantitative

consideration. In: The Biol-ogy and Culture of Tilapias. ICLARM Conference

Proceedings (ed.By R.S.V. Pullin & R.H. Lowe-McConnell), Vol.7, 157-180 pp. Manila, Philippines.

Chapman, V.J. and Chapman, D.J. 1973. The algae. The Macmillan press LTD. Chaveerach, P., Huurne, A. H. M. T., Lipman, L. J. A. and Knapen F. V. 2003. Survival and

Resuscitation of Ten Strains of Campylobacter jejuni and campylobacter coli Under Acid Conditions. Journal Applied and Environmental Microbiology, 69(1):711-4.

Chervinski J. 1982. Environmental physiology of tilapias. In: The Biology and Culture of

Tilapias. ICLARM Conference Proceedings (ed. By R.S.V. Pullin & R.H. Lowe- McConnell), Vol.7, 157-180 pp. Manila, Philippines.

284

Cheung, C.C.C., Zheng, G.J., Li, A.M.Y., Richardson, B.J., Lam, P.K.S. 2001. Relationships between tissue concentrations of polycyclic aromatic hydrocarbons and antioxidative responses of marine mussels, Perna viridis. Aquat. Toxicol. 52: 189-203.

Chomnawang, C., Nantachai, K., Yongsawatdigul, J., Thawornchinsombut, S. and Tungkawachara, S. 2007. Chemical and biochemical changes of hybrid catfish fillet stored at 4 ºC and its gel properties. Food Chemistry. 103: 420–427.

Chowdhury, M.B.R., Muniruzzaman, M., Uddin, and M.N. 1989. Study on the intestinal bacterial flora of tilapia. Bangladesh J. Aquac. 11 : 65 - 70.

Current protocols. Measurement of Oxygen Radicals and Lipid Peroxidation in Neural Tissues. Available from: http://www.currentprotocols.com/protocol/ns0717 [2011 August 5].

Delbert, P. L., and Gatlin, M. 2005. “Evaluation of the prebiotic GroBiotic®-A and brewers yeast as dietary supplements for sub-adult hybrid striped bass (Morone chrysops x M. saxatilis) challenged in situ with Mycobacterium marinum”. Aquaculture. 248 : 197-205.

Del'Duca , A., Dionéia Evangelista Cesar, Cláudio Galuppo Diniz, and Paulo César Abreu. 2013. Evaluation of the presence and efficiency of potential probiotic bacteria in the gut of tilapia (Oreochromis niloticus) using the fluorescent in situ hybridization technique. Aquaculture .388–391 : 115–121.

Dempster, P. W., Beveridge, M. C. M. & Baird, D. J. 1993. Herbivory in the tilapia

Oreochromis niloticus (L.): a comparison of feeding rates on periphyton and phytoplankton. Journal of Fish Biology. 43: 385–392 pp.

Dimitroglou, A., Merrifield, D.L., Carnevali, O., Picchietti, S., Avella, M., Daniels, C., Güroy, D. and Davies, S. J. 2011. Microbial Manipulations to Improve Fish Health and Production A Mediterranean Perspective. Journal Fish & Shellfish Immunology. 30(1): 1-16.

Dziezak, J.D. 1990. Phosphate improve many foods. Food Technology. 44(4): 80-92. Duan, J., G. Cherian, and Y. Zhao. 2010. Quality enhancement in fresh and frozen lingcod

(Ophiodon elongates) fillets by employment of fish oil incorporated chitosan coatings. Food Chemistry. 119: 524-532.

Eaton, R.W., Sandusky, P. 2009. Biotransformation of geosmin by terpene-degrading bacteria. Applied and Environmental Microbiology. 21: 71-79 pp.

285

Eillinger, R.H. 1772. The functions and applications of phosphates in food systems. In Phosphates as food ingredients. CRC press. Boca Raton. Florida, USA. pp. 31.

Elia, A.C., Anastasi, V., Dorr, A.J.M., 2006. Hepatic antioxidant enzymes and total glutathione dismutase activity and mRNA expression in mouse peritoneal macrophages. Am. J. Chin. Med. 28: 331-41.

Essa, M. A., Mabrouk, H. A., Mohamed, R. A. and Michael, F. R. 2011. Evaluating Different Additive Levels of Yeast, Sacharomyces cerevisiae, on the Growth and Production Performances of a Hybrid of Two Population of Egyptian African Catfish, Clarias

gariepinus. Journal Aquaculture. 320: 137-141. Etemadian Y., Shabanpour B. et al. 2011. Cryoprotective effects of polyphosphates on Rutilus

frisii kutum fillets during ice storage. Journal of Food chemistry 129, 1544–1551. Eymard, S., Carcouët, E., Rochet, M.J., Dumay, J., Chopin, C. and Genot, C. 2005. Development

of lipid oxidation during manufacturing of horse mackerel surimi. Journal of the Science of Food and Agriculture. 85: 1750- 1756.

European Parliament and Council. 2006. Directive nr 95/2/EC of 20 February 1995 on food additives other than colours and sweeteners-amended by M1-M7. EU.

Farber, J.M. 1991. Microbiological aspects of modified atmosphere packaging technology review. Journal of Food Protection. 54(3): 58-70.

Farmer, L.J., J.M. McConnell, T.D.J. Hagan and D.B. Harper. 1995. Flavor and off- flavor in wild and farmed Atlantic salmon from locations around Northern Ireland. Water Science and Technology. 31 : 259-264 pp.

Fennema, O.R. 1990. Comparative water-holding properties of various muscle foods: A critical review relating to definitions, methods of measurement, governing factors, comparative data, and mechanistic matters. Journal of Muscle Foods. 1(4):363-381.

Foegeding, E.A., T.C. Lanier, and H.O. Hultin. 1996. Characteristics of edible muscle tissue. In: Fennema O.R., ed. Food chemistry. 3rd ed. New York: Marcel Dekker. pp. 879-943.

Form, J. and V. Horlyck. 1984. Site of uptake geosmin a cause of earthy-flavor in rainbow

trout (Salmo gairdneri). Can. J. Fish. Aquat. Sci. 41: 1224-1226 pp. Fraser, O.P., and Sumar, S. 1998. Compositon changes and spoilage fish (part II) microbiological

induced deterioration. Nutrition & Food Science. 98(6): 325-329.

286

Fritsch, F.E. 1935. The Structure and Reproduction of the Algae. Cambridge University. Press,Great Britain. after eto si. Environ. Toxicol. Pharmacol. 27: 30–38.

Fuller, R., 1989. Probiotic in man and animals. J. Appl. Bacteriol. 66 : 365 – 378.

Gaon, D., Garmendia, C. and Murrielo, N.O. 2002. Effect of Lactobacillus Strains (L. casei

and L. acidophilus strains cereal) on Bacterial Overgrowth-related Chronic Diarrhea. Medicina (B Aires), 62:159 -163.

Gatesoupe, F.J. 1999. The use of probiotics in aquaculture. Aquaculture.180 : 147–165. Ghiraldelli L, ML. Martins, WB. Adamante, and MM. Yamashita. 2006. “First Record of

Trichodina compacta Van As and Basson, 1989 (Protozoa: Ciliophora) from Cultured Nile Tilapia in the State of Santa Catarina, Brazil”. International Journal of Zoological Research. 2 : 369 – 375.

Gilliand, S. E. 1977. Antagonistic Action of Lactobacillus acidophilus To ward Intestinal and Food - Born Pathogen in Associative culture. Journal of Food Protection, 40: 823–829.

Gomez - Gil B., Roque, A. and Turnbull, JF. 2000. The Use and Selection of Probiotic Bacteria for

Use in the Culture of Larval Aquatic Organisms. Journal Aquaculture, 268(8): 259–270. Goncalves, A.A., B.T. Rech, P.M. Rodrigues, and D.M.T. Pucci. 2008. Quality evaluation of

frozen seafood (Genypterus brasiliensis, Prionotus punctatus, Pleoticus muelleri and Perna perna) previously treated with phosphates. Pan-American Journal of Aquatic Science. 3(3): 248–258.

Goncalves, A.A. and J.L.D. Ribeiro. 2009. Effects of phosphate treatment on quality of red shrimp (Pleoticus muelleri) processed with cryomechanical freezing. LWT-Food Science & Technology. 42: 1435-1438.

Gray, R.J.H., D.G. Hoover and A.M. Mur. 1983. Attenuation of microbial growth on modified atmosphere-packaged fish. Journal of Food Protection. 46(9): 600-613.

Grisdale-Helland,B., Helland, S.J. and Gatlin III, D.M. 2008. “The effects of dietary supplementation with mannanoligosaccharide, fructooligosaccharide or galactooligosac- charide on the growth and feed utilization of Atlantic salmon (Salmo salar)”. Aquaculture 283 : 163–167.

Hadwiger, L.A., Fristensky, B. and R.C. Riggleman. 1984. Chitin, Chitosan and related enzymes . J.P. Zikakis, ed, Academic press Inc : 291 – 302.

287

HakanTurker. 2003. Effect of temperature and phytoplankton concentration on Nile tilapia

Oreochromis Niloticus filtration rate. Aquaculture research, 34, 453-459 pp. Halliwell, B., Gutteridge, J.M.C., Cross, C.E. 1992. Free radicals, antioxidants and human

disease: Where are we now. J. Lab. Clin. Med. 119: 598-620. Hepher, B. 1988. Nutrition of Pond Fishes. Cambridge University Press, 1988. 388 pp. Hernández , M.D., M.B. López, A. Álvarez , E. Ferrandini, B. García García, and M.D. Garrido.

2009. Sensory, physical, chemical and microbiological changes in aquacultured meagre (Argyrosomus regius) fillets during ice storage. Food Chemistry. 114: 237-245.

He, S., Yu Zhang, Li Xu, Yalin Yang, Toshihiro Marubashi, Zhigang Zhou, and Bin Yao.1999. Effects of dietary Bacillus subtilis C-3102 on the production, intestinal cytokine expression and autochthonous bacteria of hybrid tilapia Oreochromis niloticus ♀ × O.

aureus ♂ Aquaculture, In Press, Accepted Manuscript, Available online 18 July 2013 Ellis, A.E. Immunity to bacteria in fish. Fish Shellfish Immunol. 9 : 291–308.

Hidaka, Toshiaki, Takizawa, Tokunaga, Tashiro. 1980 . Effect of fructooligosaccharide on Intestinal Flora and Human Health” Bifidobacteria Microflora. : http// : www.efranchiseworld.com./index.php.?potion=com_content&view=article&id=52:research&catid=40:faqs&Itemid=56&lang=th. [2012 February 17].

Hirano, S. 1996. Chitin biotechnology applications. Biotechnology Annual Review. 2: 237 – 258. Hwang, C.C., Lin, C.M., Kung, H.F., Huang, Y.L., Hwang, D.F., Su, Tsai, Y.H. 2012. Effect of

salt concentrations and drying methods on the quality and formation of histamine in dried milkfish (Chanos chanos). Food Chemistry. 135: 839-844.

Ichikawa, H., T. Kuroiwa, A. Inagaki, R. Shineha, T. Nishihira, S. Satomi, and T. Sakata. 1999. Probiotic bacteria stimulate gut epithelial cell proliferation in rat. Digestive Diseases and Sciences. 44 : 2119 – 2123. Izauirre, G., C.J. Hwang, S.W. Krasner and J. Micheal. 1982. Geosmin and 2–methylisoborneol

from cyanobacteria in three water supply system. App. Envi. Micro. 43: 708-714 pp. Jittinandana S., P.B. Kenney, D.S. Slider, and R.A. Kiser. 2002. Effect of brine injection and

brining time on quality of smoked rainbow trout fillets. Journal of Food Science. 67: 2095-2099.

288

Johnsen, P.B. and S.W. Lloyd. 1992. Influence of fat content on uptake and depuration of

the off-flavor 2-methylisoborneol by channel catfish (Ictalurus punctatus). Can. J. Fish. Aquat. Sci. 49: 2406-2411 pp.

Johnson, P.B. and C.P. Dionigi. 1994. Physiology approaches to the management of off-

flavor in farm-raised channel catfish (Ictalurus punctatus). pp. 141-161. In D. Tave and C.E. Tucker (Eds.). Recent Development in Catfish Aquaculture. New York: The Haworth Press, Inc.

Johnsen, P.B., S.W. Lloyd, B.T. Vingad and P.C. Dionigi. 1996. Effect of temperature on

uptake and depuration of 2-methylisoborneol in channel catfish (Ictalurus

punctatus). J. World Aqua. Soc. 27: 15-20 pp. Jueliang, P., Limsuwan, C., Chuchird, N and Purivirojku, W. 2012. Effect of Spore-forming

Bacteria on Vibrio spp., Growth and Survival of Litopenaeus vannamei in Shrimp Farm. Bangkok: Kasetsart University Annual Conference, 21(6): 1-4

Kilinc, B. and Cakli, S. 2004. Chemical, microbiological and sensorychanges in thawed-frozen fillets of sardine (Sardina pilchardus) duringmarination. Food Chemistry. 88, 275–280.

Kitancharoen, N., Hanjavanij, C., and Suwannapeng, N. 2006. Efficiency of Vaccination with Streptococcus agalactiae Bacterin on Streptococosis Prevention in Nile Tilapia. 13 p

Klapper, H. 1991. Control of Eutrophication in Inland Waters. New York: Ellis Horwood. Kregel, K.C. 2002. Molecular biology of thermoregulation invited review: Heat shock proteins:

modifying factors in physiological stress responses and acquired thermotolerance. J. Appl. Physiol. 92 : 2177 – 2186.

Lampila, L.E. 1993. Polyphosphates rationale for use and functionality in seafood and seafood products. In: Proceedings of the 18th annual tropical and subtropical fisheries technological conference of the Americas (pp. 13–20). VA, USA.

Lara-Flores, M., Miguel A Olvera-Novoa, Beatrı z E Guzmán-Méndez, nad Wilberth López-Madrid. Use of the bacteria Streptococcus faecium and Lactobacillus acidophilus, and the yeast Saccharomyces cerevisiae as growth promoters in Nile tilapia (Oreochromis

niloticus). Aquaculture, Volume 216. 1–4. 10 February 2003 : 193-201.

289

Limaye, P.V., Raghuram, N., Sivakami, S. 2003. Oxidative stress and gene expression of antioxidants enzyme in the renal cortex of streptozotocin-induced diabetic rat. Molecular and Cellular Biochemistry. 243: 147-152.

Liu, G. and Y.L. Xiong. 1997. Gelation of chicken muscle myofibrillar proteins treated with protease

inhibitors and phosphates. Journal of Agriculture and Food Chemistry. 45: 3437-3442. Lovell, R.T. and D. Broce. 1985. Cause of musty flavor in pond culture penaeid shrimp.

Aquaculture penaeid shrimp. Aquaculture. 50: 169-174 pp. and T. 2002 . Towards a healthier diet of the colon: The influence of fructooligosaccharides and

lactobacilli on intestinal health. Nutr. Res. 22 : 71-84. Mackie, I.M. 1994. Fish protein. In New and developing sources of food proteins. (Hudson,

B.F.J. ed.) Chapman & Hall. New York, USA. pp. 95-143. Manzano-mazorra, M.A., Aguilar, R.P., Rojas, E.I., and Sanchez, M.E. 2000. Postmortem

changes in black skipjack muscle during storage in ice. Journal of Food Science. 65(5):774-779.

Maritim, A.C., Sanders, R.A., Watkins, J.B., 3rd, 2003. Diabetes, oxidative stress, and lipid antioxidants: a review. J Biochem Mol Toxicol. 17:24-38.

Martin, J.F., C.P. McCoy, W. Greenleaf and L.W. Bennett. 1987. Analysis of 2-

methylisoborneol in water, mud and channel catfish (Ictalurus punctatus) from commercial culture ponds in Mississippi. Can. J. Fish. Aquat. Sci. 45: 909-912 pp.

Martin, J.T., L.W. Bennett and W.H. Graham. 1988. Off-flavor in the channel catfish

(Ictalurus punctatus) due to 2-methylisoborneol and its Dehydration Products. Water Sci. Technol. 29: 59-65 pp.

Martin, J.F., M.S. Plakas, H.J. Holley, J.V. Kitzman and A.M. Guaino. 1990. Pharmacokinetics and tissue disposition of the off-flavor compound 2-methylisoborneol in the channel

catfish (Ictalurus punctatus). Can. J. Fish. Aqua. Sci. 47: 544-547 pp. Matsuyasu, N., O. Takahoro, K. Yoshiyuki, I. Noriyuki, I. Taichi, A. Akiiro, S. Toshiaki, H.

Euichi and S. Michio. 1996. Inhibitory effects of odor substances, geosmin and 2-methylisoborneol, on early development of sea urchins. Elsevier Science Ltd. PII: S0043-1354(96)00104-2.

290

Media and Biochem. 2012. Blood agar. [Online]. Available www.medtechzone.com (14 September 2554)

Mengumphan, K., Sorntako, J., Amornlerdpison, D. 2011. Effect of Spirulina supplement on the growth and maturation of Pangasius Catfish brood stock and the nursery performance of four species of their fingerlings. J. Fish. Tech. Res. 5 (2):12-25.

Merrifield, D.L., Dimitroglou, A., Foey, A., Davies, S. J., Baker, R.T.M., Bøgwald, J. and Castex, M. 2010. The Current Status and Future Focus of Probiotic and Prebiotic Applications for Salmonids. Journal Aquaculture, 302 (1-2): 1-18.

Milie, D.F., M.C. Baker, C.S. Tucker, B.T. Vinyard and C.P. Dionigi. 1992. High-resolution Airborne remote sensing of bloom-forming phytoplankton. J. of Phytocoloy. 28: 28-290

Mironova N.V. 1975. The nutritive value of algae as food for Oreochormis mossambicus.

Journal of Ichtyology 15, 150-514 pp. Molins, R.A. 1991. Phosphates in Food. CRC Press, Boca Raton, Florida. 261 pp. Mohapatra, S., Tapas Chakraborty, Ashisa Kumar Prusty, Kundan Kumar, K. Pani Prasad, and

Kedar Nath Mohanta. 2012 . Fenvalerate induced stress mitigation by dietary supplementation of multispecies probiotic mixture in a tropical freshwater fish, Labeo

rohita (Hamilton). Pesticide Biochemistry and Physiology 104 : 28 – 37. Ndoong, D., and J. Fall. 2008. The effect of garlic (Allium sativum) on growth and immune

responses of hybrid tilapia . Department of Aquaculture, College of Life Scinces, National Taiwan Ocean University, Keelung, Taiwan. 22 p.

Noh, S.H., K. Han, T.H. Won, and Y.J. Choi. 1994. Effect of antibiotics, enzyme, yeast culture and probiotics on the growth performance of Israeli carp. Korean J. Anim. Sci. 36 : 480–486.

Nikoskelainen, S., Arthur C. Ouwehand, Göran Bylund, Seppo Salminen, and Esa-Matti Lilius. 2003 . Immune enhancement in rainbow trout (Oncorhynchus mykiss) by potential probiotic bacteria (Lactobacillus rhamnosus). Fish & Shellfish Immunology. 15 : 443 – 452.

Northcott, M E., Beveridge, M. C. M. & Ross, L. G. 1991. A laboratory investigation of the

filtration and ingestion rates of the tilapia, Oreochromis niloticus, feeding on two species of blue–green algae. Environmental Biology of Fishes. 31: 75–85.

291

Ognjanivic, B.I., Milovanovic, J.G., Dordevic, N.Z., Markovic, S.D., Zikic, R.V., Stajn, A.S., Saicic, Z.S., 2008. Parameters of oxidative stress in liver and white Musile of hake (Merluccius merluccius L.) from the Adriatic Sea. Kragujevac J. Sci. 30: 137-144.

Olafsdottir, G., P. Nesvadba, C. Di Natale, M. Careche, J. Oehlenschlager, S.V. Tryggvadottir, R. Schubring,M. Kroeger, K. Heia, M. Esaiassenf, A. Macagnano, and B.M. Jorgensen. 2004. Multisensors for fish quality determination. Trends Food Science & Technology. 15: 86–93.

Oliva-Teles, A., and P. Gonçalves. 2001. Partial replacement of fishmeal by brewers yeast Saccaromyces cerevisae in diets for sea bass Dicentrarchus labrax juveniles. Aquaculture. 202 : 269–278.

Oropesa, A.L., Garcia-Cambero, J.P., Soler, F. 2009. Glutathione and malondialdehyde levels in common carp after exposure to simazine. Environ. Toxicol. Pharmacol. 27: 30-38.

Pacheco-Aguilar, R., M.E. Lugo-Sanchez and M.R. Robles-Burgueno. 2000. Postmortem biochemical and functional characteristic of monterey sardine muscle stored at 0ºC. Journal of Food Science. 65(1); 40–47.

Paker, R. B. 1974. Probiotic, the other half of the antibiotics story. Anin. Nutr. Health. 29 : 4– 8. Park, J.W. 2000. Ingredient technology & formulation development. In Surimi and surimi

seafood. Park, J.W. ed. Marcel Dekker. New York, USA. 343-391 pp. Peerapornpisal, Y., Pekkoh, J., Powangprasit, D., Tonkhamdee, T., Hongsirichat, A.

and Kunpradid, T. 2007. Assessment of water quality in standing water by using

dominant phytoplankton (AARL-PP Score). J. fisheries technology research. 1: 71-81 pp. Pelicano, E.R.L., P.A. Souza, H.B.A. Souza, D.F. Figueiredo, M.M. Boiago, S.R. Carvalho, and

V.F. Bordon. 2005. Intestinal mucosa development in broiler chickens fed natural growth promoters. Revista Brasileira de Ciencia Accola, 7 : 221 – 229.

Persson, P.E. 1982. Muddy odor: a problem associated with extreme eutrophication. Hydrobiologia. 89: 161pp.

Phianphak, W., Piyativarakul, S., Menasveta, P. and Rengpipat, S. 1997. Use of Probiotics in Penaeus monodon. Journal Pacific Marine Biotechnology, 768(7): 147-166.

Phillips, M. J., Roberts, R. J., Stewart, J. A. & Codd, G. A. 1985. The toxicity of

thecyanobacterium Microcystis aeruginosa to rainbow trout Salmo gairdneri Richardson. Journal of Fish Diseases. 8: 339–344 pp.

292

Pirarat, N., Kobayashi, T., Katagiri, T., Maita , M. and Endo, M. 2006. Protective Effects and Mechanisms of a Probiotic Bacterium Lactobacillus rhamnosus Against Experimental Edwardsiella tarda Infection in Tilapia (Oreochromis niloticus). Journal Veterinary Immunology and Immunopathology, 113 (3-4): 339-347.

Piumsombun S. 2001. Production, accessibility and consumption patterns of aquaculture products in Thailand. FAO Fisheries Circular No. 973.

Planas, M., Pérez-Lorenzo, M., Hjelm, M., Gram, L., Fiksdal, I. U., Bergh, I. and Pintado, J. 2006. Probiotic Effect In Vivo of Roseobacter Strain 27-4 Against Vibrio (Listonella) anguillarum Infections in Turbot (Scophthalmus maximus L.) Larvae. Journal Aquaculture, 255 (1-4): 323-333.

Polk, A., Amsden. B., Scarrtt, D., Gonzal, A., Oknamafe, O., Goosen, and M. 1994. Oral delivery inaquaculture: controlled release of proteins from chitosan-alginate microcapsules. Aqucult. Eng. 13 : 311-323.

Quanbin, Z., Ning, Li., Gefei, Z., Xiaolan, L., Zuhong, X., Zhien, L. 2003. In vivo antioxidant activity of polysaccharide fraction from Porphyra haitanesis (Rhodephyta) in aging mice. Pharmacological Research. 48: 151-155.

Rabergh, C. M. I., Bylund, G. & Eriksson, J. E. 1991. Histopathological effects of microcystin-

LR, a cyclic peptide toxin from the cyanobacterium (blue–green alga) Microcystis

aeruginosa, on common carp. Aquatic Toxicology. 20, 131–146 pp. Rattanasatheirn, N., S. Benjakul, W. Visessanguan, and K. Kijroongrojana. 2008. Properties,

translucence, and microstructure of Pacific white shrimp treated with phosphates as affected by freshness and deveining. Journal of Food Science. 73(1): s31-s40.

Rengpipat, S. and Wannipa, P. 1998. Effect a Probiotic Bacterium no Black Tiger Shrimp Penaeus monodon Survival and Growth. Journal Aquaculture 167: 301-313.

Re, R., Pellegrini, N., Pannala, A., Yang, M., Rice-Evan, C. 1999. Antioxidant activity applying an improve ABTS radical cation decolorisation assay. Free radical Bio. Med. 6(9/10): 1231-7.

Rollo, A., R. Sulpizio, M. Nardi, S. Silvi, C. Orpianesi, and M. Caggiano. 2006. Live microbial feed supplement in aquaculture for improvement of stress tolerance. Fish Physiol Biochem. 32 : 167 – 177.

293

Rungreungwudhikrai, E. 1995. Characterization and classification of off-flavor of Nile tilapia. M.S. Thesis no. AE-95-24 pp. Bangkok: Asian Institute of technology.

Sachindra, N.M., Airanthi, M.K.W.A., Hosokawa, M. Miyashita, K. 2010. Radical scavenging and singlet oxygen quenching activity of extracts from Indian seaweeds. J. Food Sci. Technol. 47: 94-99.

Schroeder, G.L., Lawton, A. Alkon, A. Halevy and H. Krueger. 1990. The dominance of algal-based food webs in fish ponds receiving chemical fertilizers plus organic manures. Aquaculture. 86: 219-229 pp.

Sen, S. and Chakrabarty. S. L. 1984 Amylase From Lactobacillus cellobiosus Isolate from Vegetable Wastes. Journal of Fermentation Technology, 15(3): 407–413.

Shihidi, F. and J. R. Botta. 1994. Seafood chemistry technology and quality. Chapman & Hall. London. UK.

Sivonen, K. 1982. Factor influencing odor production by actinomycetes. Hydrobioloia. 86: 165-170 pp.

Smith, G.M. 1950. The fresh water algae of the United States. McGraw-Hill Book Company. Inc., London.

Sugita, H., Ishida, Y., Deguchi, Y. and Kadota, H.1982. Aerobic Microflora Attached to the Wall Surface in the Gastrointestine of Oreochromis niloticus. Jour Bull. Coll. Agric. Vet. Med. NihonUniversity. 39: 302-306. Suzer, C., D. Coban, H.O. Kamaci, S. Saka, K. Firat, O. Otgucuoglu, and H. Kucuksari. 2008.

Lactobacillus spp. bacteria as probiotics in gilthead sea bream (Sparus aurata, L.) larvae: effects on growth performance and digestive enzyme activities. Aquaculture. 280 : 140 – 145.

Sweet, C.W. 1973. A Research Note: Activity of antioxidants in fresh fish. Journal of Food Science. 38:1260-1261.

Swingle, H.S. 1960. Comparative Evaluation of Two Tilapias as Pondfishes in Alaboma. Transfer. Amer. Fish. Soc., 89: 142 – 148.

Tabachek, J.L. and M. Yurkowski. 1976. Isolation and identification of blue-green algae producing muddy odor metabolites and 2-methylisoborneol in saline lake in Monitoba. J. Fish Res. Board Can. 33: 25-35 pp.

294

Tanaka A., Oritani T., Uehara F., Saito A., Kishita H., Niizeki Y., Yokota H. and K. Fuchigami. 1996. Biodegradation of a Musty Odour Component, 2-Methylisoboneol. Wat. Res. 30: 759-761 pp.

Tanchotikul, U. and T.C.Y. Hsieh. 1990. Methodology for quantification of geosmin and

Levelin raggia clam (Rangia cuneata). J. Food Sci. 55: 235-312 pp. Thorarinsdottir K.A., Arason S. et al. 2001. Effects of phosphate on yield, quality, and water-

holding capacity in the processing of salted Cod (Gadus morhua). Journal of Food Science. 66(6):821-826.

Trainor, F.R. 1978. Introductory phycology. John Wiley, New York. Trout, G.R. and G.R. Schmidt. 1986. Effect of phosphates on the functional properties of

restructured beef rolls: the role of pH, ionic strength, and phosphate type. Journal of Food Science. 51(6): 1416 – 1423.

Turan, H., Kaya, Y., & Erkoyuncu, I. 2003. Effects of glazing, packaging, phosphate treatments on drip loss in rainbow trout (Oncorhynchus mykiss W., 1792) during frozen storage. Journal of Fisheries and Aquatic Sciences 3, 105–109.

Turker H., Eversole A.G. & Brune D.E. 2003. Filtration of green algae and cyanobacteria by

Nile tilapia, Oreoochro-mis niloticus, in the partitioned aquaculture system. Aquaculture. 215: 93-101 pp.

Vajraguta, O., Boonchoong, P., Boonyarut, J., Utsintong, M. 2007. Radical scavenging agents. Newthaimit press, Bankok, 280 pp.

Valko, M., Rhodes, C.J., Moncola, J., Izakovic, M., Mazur, M. 2006. Free radicals, metals and antioxidants in oxidative stress-induced cancer: mini review. Chemico-Biological Interactions. 160: 1-40.

Van Der Ploeg, M. and C.E. Boyd. 1991. Geosmin production in cyanobacteria (blue green algae) in fish pond at Auburn. Alabama: J. of the World Aquaculture Society. 22: 207-216 pp.

Van Der Ploeg, M. 1989. Seasonal trends in flavor quality of channel catfish

(Ictalurus punctatus) from commercial pond in Missisippi. J. of Applied Aquaculture. 2: 22-31 pp.

295

Van der Oost, R., Beyer, J., Vermeulen, N.P.E. 2003. Fish bioaccumulation and biomarkers in environmental risk assessment: A review. Environ. Toxicol. Pharmacol. 13: 57-149.

VanWazer, J.R. 1971. Chemistry of the phosphate and condense phosphates. In Symposium: Phosphates in food processing. (Denma, J.M. and Malnnyehn, P., eds.). The AVI Pub.Co..Inc. Westport Connecticut, USA. pp. 1.

Vendrell D., Balcázar J.L., Blas I., Ruiz-Zarzuela I., Gironés O. and Múzquiz J.L. 2008. Protection of Rainbow Trout (Oncorhynchus mykiss) from Lactococcosis by Probiotic Bacteria. Journal Comparative Immunology, Microbiology and Infectious Diseases, 31 (4): 337-345.

Wang, Y., Zi-Qiang Tian, Jiang-Tao Yao, and Wei-fen Li. 2008. Effect of probiotics, Enteroccus

faecium, on tilapia (Oreochromis niloticus) growth performance and immune response. Aquaculture. 277. (3– 4). 3 June 2008 : 203 – 207. Wilson, P. H., Spence, S. K., & Kavanagh, D. J. (1989). Cognitive Behavioral Interviewing for

Adult Disorder. New York: Routledge. Wohlfarth, G.W. and G. Hulata. 1987. Use of manure in aquaculture. Pp. 353-367. In D.J.W.

Moriartyand R.S.V. Pullin (eds.). Detritus and microbial ecology in aquaculture. ICLARM Conference Proceedings 14, 420 pp. Internationnal Center for Living Aquatic Resources Management, Manila, Philippines.

Woyewoda, A.D. and Bligh, E.G. 1986. Effect of phosphate blends on stability of cod fillets in frozen storage. Journal of Food Science. 51: 932-935.

Wu, L.C., Ho, J., Shieh, M.C, Lu, I. 2005. Antioxidant and anti-proliferative activities of Spirulina and Chlorella water extracts. J. Agri. Food Chem. 53: 4207-4212.

Xiong, Y.L. 1997. Protein denaturation and functionality losses. In Quality in frozen food. (Erickson. M.C. and Hung, Y.C., eds.). Champman & Hall. New Tork, USA. pp. 111-140.

Xiong, Y.L., X. Lou, C. Wang, W.G. Moody, and R.J. Harmon. 2000. Protein extraction from chicken myofibrils irrigated with various polyphosphate and NaCl solution. Journal of Food Science. 65: 96–100.

Yanbo, W. and Zirong, X. 2006. Effect of Probiotics for Commom Carp (Cyprinus carpio) on Growth Performance and Digestive Enzyme Activities. Journal Animal Feed Science and Technology, 108(6): 283 – 292.

296

Yamada, N., N. Marakami, N. Kawamura and J. Sakakibara. 1994. Mechanism of an early

lysis by fatty acid from Axenic Phormidium tenue (Musty odor-producing cyanobacterium) and its growth prolongation by bacteria. Biol. Pharm. Bull. 17: 1277-1281 pp.

Yamprayoom, J. and A. Noomhorm. 2000. Geosmin and Off-flavor in Nile Tilapia

(Oreochromis niloticus). J. of Aquatic product technology. 9: 29-41 pp. Yonar, M.E., Sakin, F. 2011. Ameliorative effect of lycopene on antioxidant status in Cyprinus

carpio during pyrethroid deltamethrin exposure. Pest. Biochem. Physiol. 99: 226-231. Yurkowski, M. and J.L. Tabachek. 1974. Identification analysis and removal of geosmin from

Muddy flavored trout. J. Fish. Res Board. Can. 31: 1851-1858 pp. Yurkowski, M. and J.L. Tabachek. 1980. Geosmin and 2-methylisoborneol implicated as a

cause of muddy odor and flavor in commercial fish from Cedar Lake. Manitoba.

Can. J. Fish. Aquat. Sci. 37: 1449-1450 pp. Yusong, Y., Rajendra, S., Abha, S., Sanjay, A. Yogesh, C. 2003. Lipid peroxidation and cell

cycle signaling: 4-hydroxynonenal, a key molecule in stress mediated signaling. Acta. Biochimica. Polonia. 50(2): 319-336.

Zhang, Q., Ma, H., Mai, K., Zhang, W., Liufu., Z. and Xu, W. 2010. Interaction of Dietary Bacillus subtilis and Fructooligosaccharide on the Growth Performance, Non – Specific Immunity of Sea Cucumber, Apostichopus japonicas. Journal Fish & shellfish Immunology, 25(2): 04 – 211.

Zhou, X., Wang, Y. and Wei-fen, L., 2009. Effect of Probiotic on Larvae Shrimp (Penaeus

vannamei) Based on Water Quality, Survival Rate and Digestive Enzyme Activities. Journal Aquaculture, 287 (3-4): 349-353.

Ziaei – Nejad, S., Rezaei, M. H., Takami, G. A., Lovett D. L., Mirvaghefi A. R. and Shakouri, M. 2006. The Effect of Bacillus spp. Bacteria Used as Probiotics Enzyme Activity, Survival and Growth in the Indian White Shrimp Fenneropenaeus indicus. Journal Aquaculture, 171(7): 516 – 524.

Zilberg B. 1966. Gastroenteritis in Salisbury European children – a five-year study. Cent.

Afr. J. Med. 12:164-168 pp.

297

ภาคผนวก

298

ก

ประวตและผลงานวจย

299

ช�อหวหนาโครงการวจย อาจารย ดร. บญชา ทองม (ภาษาองกฤษ) Dr. Buncha Tongmee บตรประจาตวประชาชน 3-8099-00585-77-9 ตาแหนง อาจารย ระดบ 7 สถานท�ทางาน คณะเทคโนโลยการประมงและทรพยากรทางน8า มหาวทยาลยแมโจ โทรศพท 0-5387-3470-2 ตอ 108 โทรสาร 0-5349-817-8 ตอ 130 E-mail bunchat@yahoo.com, buncha_t@mju.ac.th

ประวตการศกษา ป 2526 ปว.ท. (ประกาศนยบตรการเพาะเล8ยงสตวน8า) มหาวทยาลยสงขลานครนทร ป 2533 ทษ.บ. สตวศาสตร (ประมงน8าจด) สถาบนเทคโนโลยการเกษตรแมโจ ป 2538 วท.ม. (วทยาศาสตรการประมง) มหาวทยาลยเกษตรศาสตร ป 2548 Ph.D. in Aquaculture. Central Luzon State University

Publications :

Reyes. R.G., E.A. Abella, T. Buncha, R.L. Ordonio and E. Matic. 2002. Integrating mushroom with Genetically Male Tilapia: An Innovative Mushroom Technology. The 29 th Annual Convention of the Philippine Society for Biochemistry and Molecular Biology. December 5-6, 2002. SEARCA, University of the Philippines, Los Baños. Philippines.

Tongmee, B. 2008. Effect of Green Water on the Productivity of Lanchester’s Freshwater Prawn (Macrobrachium lanchesteri de Man). The 5th Taiwan-Thailand Bilateral Conference. Agriculture for Improving Human Life: The International Collaboration on Tropical Agriculture. Proceedings. May 7-9, 2008. National Pingtung University of Science and Technology Pingtung, TAIWAN. p 52.

300

ผลงานตพมพ :

นวลมณ พงศธนา, David J. Penman, พทธรตน เบาประเสรฐกล และบญชา ทองม. 2538. การจาแนกเพศปลานล. เอกสารเผยแพร ฉบบทo 3. สถาบนวจยและพฒนาพนธกรรมสตวน8า กรมประมง. 26 น.

นวลมณ พงศธนา และบญชา ทองม. 2538. การพฒนาอวยวะสบพนธในปลาสลด. เอกสารวชาการ ฉบบทo 9/2538. สถาบนวจยและพฒนาพนธกรรมสตวน8 า กรมประมง 20 หนา. รหสทะเบยนวจย 36-13404-2111-065-162

นวลมณ พงศธนา พทธรตน เบาประเสรฐกล และบญชา ทองม. 2538. การใชฮอรโมนในการผลตปลาสลดเพศเมย. เอกสารวชาการฉบบทo 8/2538. สถาบนวจยและพฒนาพนธกรรมสตวน8า กรมประมง 25 หนา. รหสทะเบยนวจย 36-13404-2111-065-162

บญชา ทองม เทพรตน อ8งเศรษฐพนธ กระสนธ หงสพฤษ และสฤทธ สมบรณชย. 2544. การใชหอยเชอรoอบแหงทดแทนปลาปนในสตรอาหารปลาดกบvกอย. วารสารการประมง 54(6) หนา 497-502

เทพรตน อ8งเศรษฐพนธ บญชา ทองม นวฒ หวงชย และ สฤทธw สมบรณชย. 2545.อทธพลของการ เสรมวตามนซในอาหารทดลอง ตอประสทธภาพการเจรญเตบโตและประสทธภาพทางเศรษฐกจในกบบลฟรอก. บทคดยอการประชมทางวชาการมหาวทยาลยแมโจ คร8 งทo 4 สานกวจยและสงเสรมการเกษตร มหาวทยาแมโจ. หนา 36-37.

เทพรตน อ8งเศรษฐพนธ, นวฒ หวงชย, บญชา ทองม และสฤทธw สมบรณชย, 2545. อทธพลของการเสรมวตามนซในอาหารทดลองตอประสทธภาพการเจรญเตบโตและประสทธภาพทางเศรษฐกจในกบบลฟรอก. ใน การประชมวชาการ คร8 งทo 10 ประจาป 2545, สานกวจยและสงเสรมการเกษตร. มหาวทยาลยแมโจ.

สฤทธw สมบรณชย กระสนธ หงสพฤกษ บญชา ทองม และ นวฒ หวงชย. 2545. การศกษาระดบ โปรตนและไขมนทoเหมาะสมในอาหารปลาแรด. บทคดยอการประชมทางวชาการมหาวทยาลยแมโจ คร8 งทo 4 สานกวจยและสงเสรมการเกษตร มหาวทยาแมโจ. หนา 127-128.

กระสนธ หงสพฤษ บญชา ทองม และสฤทธ สมบรณชย. 2546. การศกษาชวบางประการและความ เปนไปไดในการเพาะเล8ยงกงฝอย. รายงานผลงานวจย 21 หนา.

301

ชนกนต จตมนส น8าเพชร ประกอบศลป ขจรเกยรตw แซตน บญชา ทองม อภนนท สวรรณรกษ ทพสคนธ พมพพมล และ จงกล พรมยะ. 2546. การพฒนาอวยวะสบพนธ และฤดกาลวางไขของปลาเศรษฐกจบางชนด ในเขoอนแมงดสมบรณชล จ.เชยงใหม. รายงานผลงานวจย 28 หนา.

บญชา ทองม. 2549. ผลของความขนของน8 าตอการเจรญและอตราการรอดของลกปลานลในบอซเมนต. น.44. ใน การประชมทางวชาการคร8 งทo 7. ณ ศนยการศกษาและฝกอบรมนานาชาต สานกวจยและสงเสรมวชาการเกษตร มหาวทยาลยแมโจ.

ขจรเกยรตw แซตน ปยนช เณรรอด ภาคภม วงศแขง บญชา ทองม และจงกล พรมยะ. 2549. การศกษาเบ8องตนการใชประโยชนสาหรายยกลนา (Euglena sanguinea Ehrenberg) ตอการเพาะเล8ยงสตวน8 า. รายงาน การประชมทางวชาการ คร8 งทo 7 ภาคบรรยาย วนทo 25 – 26 พฤษภาคม 2549 ณ ศนยการศกษาและฝกอบรมนานาชาต สานกวจยและสงเสรมวชาการเกษตร มหาวทยาลยแมโจ. หนา 292 – 299.

อภนนท สวรรณรกษ บญชา ทองม ทพสคนธ พมพพมล เทพรตน อ8งเศรษฐพนธ และจงกล พรมยะ. 2548. การศกษาชวประวตบางประการของปลาเศรษกจบางชนดในอางเกบน8 า เขoอนแมงดสมบรณชล อาเภอแมแตง จงหวดเชยงใหม. รายงานผลงานวจย. มหาวทยาลยแมโจ. 56 หนา.

บทความ :

เตรยมตวเล8 ยงปลากอนหนาฝน (ตอนทo 1) นตยสารแมโจปรทศน; 2542 ปทo 1, ฉ. 1 (มถนายน-

กรกฎาคม), หนา 83-90 เตรยมตวเล8 ยงปลากอนหนาฝน (ตอนทo 2) นตยสารแมโจปรทศน; 2542 ปทo 1, ฉ. 2 (สงหาคม-

กนยายน), หนา 84-86 ป.ปลานาบรโภคนตยสารแมโจปรทศน; 2542 ปทo 1, ฉ.1 (มถนายน-กรกฎาคม), หนา106-109 หอยเชอรoอาหารปลาดกบvกอย นตยสารแมโจปรทศน; 2543 ปทo 1, ฉ. 5 (กมภาพนธ-มนาคม), หนา 63-66 กลoนสาบโคลนในสตวน8 า นตยสารแมโจปรทศน; 2542 ปทo 1, ฉ. 3 (ตลาคม-พฤศจกายน), หนา

76-78 ไรแดง สตวน8 าเพoมรายไดยคเศรษฐกจวกฤต วารสารสงเสรม& พฒนา; 2544 ปทo 12 ฉ.3 (ตลาคม

43-มกราคม 44), หนา 9-18

302

การศกษาชวประวตบางประการของปลาเศรษกจบางชนดในอางเกบน8 า เขoอนแมงดสมบรณชล อาเภอแมแตง จงหวดเชยงใหม; 2548; รายงานผลงานวจย; มหาวทยาลยแมโจ, 56 หนา

ไตหวนไปไกลกวาทoคดแลวไทยเราละ นตยสารแมโจปรทศน; 2551 ปทo 9, ฉ. 4 (กรกฎาคม-สงหาคม), หนา 20-27

ความเช�ยวชาญในสาขาวชา

เพาะเล8ยงสตวน8า, อาหารสตวน8าวยออน, ปรบปรงพนธสตวน8า, พรรณไมน8า

ประสบการณพเศษ

1. ผชวยนกวจย: โครงการวจยและพฒนาภาครฐรวมเอกชนในเชงพาณชยสานกงาน

คณะกรรมการการอดมศกษา ปงบประมาณ 2551 เรoอง การพฒนาเทคนคการผลตปลานลในกระชงในบอเล8ยงปลาบกเพoอเสรมรายได

2. ผชวยนกวจย: โครงการวจยของสานกงานกองทนสนบสนนการวจย ปงบประมาณ 2551 เรoอง การพฒนาเทคโนโลยดานอลตราโซนคเพoอการกาจดสาหรายพษในแหลงน8 าของประเทศไทย: ผลของเวลาสมผสและความถoตอการจมตวและการปลอยสารพษไมโครซสตนของ Microcystis

aeruginosa ทoบาบดดวยเครoอง Ultrasonic (รวมวจยกบ Dr.Nakao Nomura จาก Tsukuba University ประเทศญoปน)

3. ผชวยนกวจย: โครงการวจยของสานกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต ปงบประมาณ 2551 เรo อง การพฒนาการเล8 ยงปลานลใหปลอดภยจากการปนเป8 อนของสารพษและกลoนไมพงประสงค

4. ผชวยนกวจย: โครงการวจยสานกงานคณะกรรมการการอดมศกษา ปงบประมาณ 2551 ภายใตโครงการใหนกวชาชพไทยทoอยตางประเทศกลบมารวมพฒนาการอดมศกษาไทย เรoอง “การพฒนาประสทธภาพของสตรอาหารสตวน8าเพoอลดปญหาสoงแวดลอม”

303

ช�อผรวมวจย อาจารย ดร. อดมลกษณ สมพงษ หมายเลขบตรประชาชน 3-5101-01091-34-6 สงกด คณะเทคโนโลยการประมงและทรพยากรทางน8า

มหาวทยาลยแมโจ Email-address (มหาวทยาลย) udomluk@mju.ac.th Email-address (อoน) s_udomluk@yahoo.com เบอรโทรศพทมอถอ 081-716-3433 เบอรโทรศพททoทางาน 0-5387-3470-2 ตอ 212 โทรสาร 0-5387-3470-2 ตอ 130

ทoอย คณะเทคโนโลยการประมงและทรพยากรทางน8า มหาวทยาลยแมโจ

เลขทo 63 หม 4 ต. หนองหาร อ. สนทราย จ. เชยงใหม 50290

ประวตการศกษา 2541 วท.บ. (จลชววทยา) มหาวทยาลยเชยงใหม 2544 วท.ม. (ชววทยา) มหาวทยาลยเชยงใหม 2549 วท.ด. (ชววทยา) มหาวทยาลยเชยงใหม

สาขาวชาการทoมความชานาญเปนพเศษ :

คณภาพน8า, สาหราย, จลชววทยา และนเวศวทยาแหลงน8า

ผลงานวจย/ผลงานวชาการ

Publications

Sompong, U., Anuntalabhochai, S., Cutler, R.W., Castenholz, R.W. and Peerapornpisal, Y. 2008. Morphological and Phylogenic Diversity of Cyanobacterial Populations in Six Hot Springs of Thailand. Science Asia, (34): 153–162.

Purcell, D., Sompong, U., Lau, C.Y., Barraclough, T.G., Peerapornpisal, Y. and Pointing, S.B. 2007. The Effects of Temperature, pH and Sulphide on the Community Structure of Hyperthermophilic Streamers in Hot Springs of Northern Thailand. FEMS Microbiology Ecology, 60(3): 456-66.

304

Sompong, U., Castenholz, R.W., Anuntalabhochai, S. and Peerapornpisal, Y. 2006. Genetical Diversity of Mastigocladus in Ranong Hot Spring, Southern Part of Thailand. Chiang Mai Journal of Science, 33(3): 365-372.

Sompong, U., Hawkins, P.R., Besley, C. and Peerapornpisal, Y. 2005. The Distribution of Cyanobacteria Across Physical and Chemical Gradients in Hot Springs in Northern Thailand. FEMS Microbiology Ecology, 52: 365-376.

Hongmei, J., Aitchison, J. C., Lacap D.C., Peerapornpisal Y., Sompong, U. and Pointing, S.B. 2005. Community Phylogenetic Analysis of Moderately Thermophilic Cyanobacterial Mats from China, the Philippines and Thailand. Extremophiles, 9:325-332.

Proceeding and abstracts

Sriprapa Buddama, Sudaporn Tongsiri, Jongkol Promya and Udomluk Sompong. 2013. Optimal Condition and Nutritional Value of Nostoc and Nostochopsis Cultivation for Feed Supplement of Ornamental Fish. Abstract of The 5th National Conference on Algae and Plankton (NCAP 2013). 28-30 March 2013. The Empress Hotel, Chiang Mai, Thailand, p. 92.

Sriprapa Buddama, Sudaporn Tongsiri and Udomluk Sompong. 2013. Nostoc and Nostochopsis Cultivation: feed Supplement of Ornamental Fish. Abstract of The International Conference on Interdisciplinary Research and Development in ASEAN Universities. 8-10 August 2013. Imperial Mae Ping Hotel, Chiang Mai, Thailand, p.196.

Yuttana Pahukul and Udomluk Sompong. 2013. Potential of Electro-coagulation-flotation for Freshwater Microalgae Removal. Abstract of The International Conference on Interdisciplinary Research and Development in ASEAN Universities. 8-10 August 2013. Imperial Mae Ping Hotel, Chiang Mai, Thailand, p.197.

Anusorn Choeythong, Bunyat Montein-art, Chanagun Chitmanut and Udomluk Sompong. Effect of Endemic Probiotics to Inhibit Bacterial Pathogen in Nile tilapia. Proceeding of The 3rd Graduate Research Conference. 23 November 2012. The Graduate School, Chiang Mai University, pp. ST330-338.

305

Udomluk Sompong, Pichai Pong-udom and Niwooti Whangchai. Efficiency of Off-flavor Degraded Microorganisms in the Water of Integrated Tilapia Culture System. Abstract of The Fifth International Fisheries Conference Climate Change: Impact on Aquatic Resources and Fisheries. 6 - 7 December 2012. The Faculty of Fisheries Technology and Aquatic Resources Maejo University, Chiang Mai, Thailand, p. IP09.

Yuttana Pahukul and Udomluk Sompong. 2012. Potential of Electro-coagulation-flotation (ECF) for Freshwater Microalgae Removal. Proceeding of The 25th National Graduate Research Conference. 4-5 October 2012. The Graduate School, Silpakorn University, pp. 1506-1517.

Udomluk Sompong, Patcharin Chareonwong, Sirilak Chaichana and Niwooti Whangchai. 2011. Biodegradation of the Musty Odour Components: Geosmin and 2-Methylisoborneol by a Bacterial Consortium. The Fourth International Fisheries Conference Climate Change: Impact on Aquatic Resources and Fisheries. 1-2 December 2011. The Faculty of Fisheries Technology and Aquatic Resources Maejo University, Chiang Mai, Thailand, p. IP-26.

Yuttana Pahukul and Udomluk Sompong. 2011. Wastewater treatment from intensive farming aquaculture by using Spirogyra sp. and biofilter. Abstract on the 5th National conference on Alage and Plankton. Songkhla, Thailand, Mar. 16-18, 2011: 119.

อดมลกษณ มณโชต ธนากร บารงภกด อาณต จนทรถระตกล และปยะเนตร จนทรถระตกล. 2551. ผลกระทบของซลไนทอออนตอการเจรญเตบโตและการสะสมธาตซลเนยมในสาหรายสเขยวบางชนด. มหาวทยาลยมหาสารคามวจย คร8 งทo 4. วนทo 4-5 กนยายน 2551. โรงแรมตกสลา, มหาสารคาม. น. 317.

Maneetong, S., U. Maneechot, A. Chantiratikul, W. Thosaikham, R. Sittipout and P. Chantiratikul. 2010. Speciation and determination of selenium in selenium-enriched duckweed (Lemna minor) Procedding of Pure and Applied Chemistry International Conference (PACCON 2010), January 21-23, 2010, Ubon Ratchathani University, Ubon Ratchathani, p. 162.

306

Chantiratikul, P. S. Maneethong, W. Thosaikham, U. Maneechote and A. Chantiratikul. 2009. Selenium speciation using HPLC-ICP-MS in selenium-enriched duckweed (Lemna minor). Proceeding of Colloquium Spectroscopicum International XXXVI, 30th August – 3rd September 2009, Budapest, Hungary. PM-96.

Thosaikham, W., P. Phansi, P. Chantiratikul, U. Maneechote and A. Chantiratikul. 2009. Determination of selenium content in watermeal (Wolffia globosa) supplemental sodium selenate using ICP-MS technique. Pure and Applied Chemistry International Conference. 14-16th January 2009. Naresuan University, Phisanulok, Thailand. pp. 151-152.

Meechai, P., P. Chantiratikul, U. Maneechote, A. Sangdee and A. Chantiratikul. 2009. Antioxidant activity and total phenolic contents of water meal (Wolffia globosa). Pure and Applied Chemistry International Conference. 14-16th January 2009. Naresuan University, Phisanulok, Thailand. pp. 250.

Meechai, P., P. Chantiratikul, U. Maneechote, A. Sangdee and A. Chantiratikul. 2008. Antioxidant activity of acetone: methanol extract of water meal (Wolffia globosa). The 2nd International Conference on Natural Products for Health and Beauty, 17-19th December 2008, Naresuan University at Phayao, Phayao province, Thailand. Post B-46.

Meechai P., P. Chantiratikul, U. Maneechote, A. Sangdee and A. Chantiratikul. 2008. การหาปรมาณธาตอาหารในไขน8 า (Wolffia spp.), 34 th congress on Science and Technology of Thailand, 31 ตลาคม 2551 - 2 พฤศจกายน 2551, Venue : Queen Sirikit National Convention Center, Bangkok, Thailand, 1 หนา.

Sompong, U., Y. Peerapornpisal, S. Anuntalabhochai and R. W. Castenholz. 2005. Morphological and Phylogenetic Criteria in Taxonomic Studies of Cyanobacteria at Some Hot Spring Areas of Thailand. Phycologia (Supplement), 44 (4): 95-96.

Tongsiri, S., Y. Peerapornpisal, S. Choonluchanon, R. Mungmai and U. Sompong. 2005. The Culture Collection of Freshwater Algae at Chiang Mai University, Thailand. Phycologia (Supplement), 44 (4): 101-102.

307

งานวจย : ชoอเรoอง ปทoพมพ และสถานภาพในการทาวจย

ชoอเรoอง ปทoทา สถานภาพ - การเกบรวบรวมสาหรายในเขตภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ตอนกลางของประเทศไทย - ความหลากหลายของไดอะตอมพ8นทองน8าและสาหราย ขนาดใหญในหวยคะคาง จงหวดมหาสารคาม - การผลตและการใชไขน8าเปนแหลงโปรตนในอาหารสตวปก - การพฒนากระบวนการผลตสตวน8าใหมคณภาพและปลอดภย : การจดการกลoนโคลนในปลาเศรษฐกจเพoอการสงออก - ผลของจลนทรยโปรไบโอตกสเฉพาะถoนตอการเจรญเตบโต และการยบย 8งโรคตดเช8อในปลานล - ศกยภาพการเพาะเล8ยงสาหราย Nostoc และ Nostochopsis เพoอพฒนาเปนอาหารเสรมในปลาสวยงาม - เทคนคการลดกลoนโคลนในปลานลดวยปนยปซม ฟางขาว และจลนทรย

2550

2551

2551 2553

2554-5

2556-7

2557

หวหนาโครงการ

หวหนาโครงการ

ผรวมวจย หวหนาโครงการ

หวหนาโครงการ

หวหนาโครงการ

ผรวมวจย

308

ช�อผรวมวจย อาจารย ดร.ดวงพร อมรเลศพศาล (ภาษาองกฤษ) Mrs. Doungporn Amornlerdpison (Kawpinit) หมายเลขบตรประจาตวประชาชน 3659900057529 ตาแหนงปจจบน อาจารยประจาคณะเทคโนโลยการประมงและทรพยากรทางน8า มหาวทยาลยแมโจ 50290 โทรศพท 0-5387-3470-2 ตอ 213 โทรสาร 0-5387-3470-2 ตอ 130 E-mail doung_fishtech@hotmail.com, doung_prim@yahoo.com

ประสบการณทางาน พ.ศ. 2536-2549 นกวจยประจาหองปฏบตการผลตภณฑธรรมชาตของสถาบนวจยจฬา

ภรณ ศนยวจย ณ มหาวทยาลยเชยงใหม พ.ศ. 2549-2551 นกวจยในโครงการวจย กลมสารทoมฤทธw ตานอนมลอสระ ระงบการเกด

แผลในกระเพาะอาหาร และลดความดนโลหตจากสาหรายทะเลบางชนด โดยไดรบทนสนบสนนจากสานกงานการอดมศกษา (สกอ.) และ สานกงานกองทนสนบสนนการวจย (สกว.)

พ.ศ. 2552-ปจจบน อาจารยประจาคณะเทคโนโลยการประมงและทรพยากรทางน8า มหาวทยาลยแมโจ พ.ศ. 2554-ปจจบน เลขานการ ประจาหลกสตรปรชญาดษฎบณฑต สาขาวชาเทคโนโลย การประมงและทรพยากรทางน8า มหาวทยาลยแมโจ

สาขาวชาท�เช�ยวชาญ การวจยและพฒนาทรพยากรธรรมชาตเปนอาหารสขภาพและเครoองสาอาง โดยเนนการศกษาฤทธw ทางชวภาพทoเกoยวกบเภสชวทยาและพษวทยา

ประวตการศกษา พ.ศ.2532 วทยาศาสตรบณฑต (พยาบาลศาสตร) มหาวทยาลยเชยงใหม พ.ศ.2536 วทยาศาสตรมหาบณฑต (เภสชวทยา) มหาวทยาลยเชยงใหม พ.ศ.2551 วทยาศาสตรดษฎบณฑต (เทคโนโลยชวภาพ) มหาวทยาลยเชยงใหม

309

รางวลดเดนดานวชาการ 1. รางวลดเดนการนาเสนอผลงานภาคบรรยาย เรoอง ฤทธw ลดความดนโลหตของสาหรายทะเล

บางชนดในการประชมวชาการสาหรายและแพลงกตอนแหงชาตคร8 งทo 3 เมoอวนทo 21-23 มนาคม 2550 จดโดยชมรมสาหรายและแพลงกตอนแหงประเทศไทยรวมกบภาควชาวทยาศาสตรทางทะเล จฬาลงกรณมหาวทยาลย ณ คณะวทยาศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

2. นกวจยดเดน ดานผลงานวจยตพมพสงสดตอป สาขาวทยาศาสตรและเทคโนโลย มหาวทยาลยแมโจ เมoอวนทo 10 พฤศจกายน 2555

3. นกวจยทoไดรบรางวล Silver Award จากการรวมจดนทรรศการในงาน Thailand Research Expo2012 จดโดยสานกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต (วช.) ในวนทo 24-28 สงหาคม 2555 รวมกบผลงานอoนของมหาวทยาลยแมโจ โดยสงผลงานเรoอง ผลตภณฑเครoองสาอางจากสาหรายน8าจด

4. รางวลนกประดษฐสตร จากผลงาน เจลมาสคหนาสาหรายเตา ไดรบรางวล 4.1 เหรยญทอง (Gold Prize) จาก Korean Intellectual Property Office (KIPO) และ Korea Women Inventors Association (KIWIA) 4.2 รางวลพเศษ (Special prize) จาก Commissioner Kim Yong-min of Korean Intellectual Property Office (KIPO)

จากการเขาประกวดผลงานวจยสoงประดษฐสตรในงานระดบนานาชาต Korea International Women’s Invention Exposition 2013 (KIWIE 2013) ซo งจดข8นโดย Korea Woman Inventors Association (KWIA) ระหวางวนทo 30 เมษายน-5 พฤษภาคม 2556 ณ Coex Mall กรงโซล ประเทศเกาหลใต

5. นกวจยทoไดรบรางวล Gold Award จากการรวมจดนทรรศการในงาน Thailand Research Expo2013 จดโดยสานกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต (วช.) ในวนทo 23-27 สงหาคม 2556 รวมกบผลงานอoนของมหาวทยาลยแมโจ โดยสงผลงานเรoอง ผลตภณฑเวชสาอางจากสาหรายเตา

6. รางวลนกวจยดเดน ประจาป 2556 จากคณะเทคโนโลยการประมงและทรพยากรทางน8 า มหาวทยาลยแมโจ

310

7. รางวลบคคลากรสายวชาการดเดน ประจาป 2556 จากคณะเทคโนโลยการประมงและทรพยากรทางน8า มหาวทยาลยแมโจ

งานวจย ป พ.ศ. งานวจย สถาบนทoใหทนวจย 2536-2549 1.การศกษาฤทธw ทางเภสชวทยาของปญจขนธ

2.การทดสอบฤทธw ตอทางเดนอาหารของสมนไพรไทย 3.การทดสอบฤทธw รกษาแผลในกระเพาะอาหารและพษวทยาของสวนสกด mucilageจากกระเจ8ยบแดง

4.การศกษาพษวทยาของปญจขนธ 5.ผลตภณฑไลยงจากเปราะหอม 6.ตารบยาพ8นบานสาหรบรกษาอาการทoเกoยวกบระบบทางเดนอาหาร : ตนไมทoมฤทธw รกษาแผลในกระเพาะอาหาร

7.การประเมนดานพษวทยาและฤทธw ตอระบบหวใจและหลอดเลอดของเปลาใหญ

8.การศกษาฤทธw ทางเภสชวทยาและพษวทยาของเนระพส 9.ฤทธw ตอระบบประสาทสวนกลางของลาไย 10.การศกษาฤทธw ทางเภสชวทยาของสาหรายน8าจดขนาดใหญในภาคเหนอของประเทศไทย

สถาบนวจยจฬาภรณ

2548-2550 1.การทดสอบฤทธw ตานแผลกระเพาะอาหาร (โครงการวจยยอยในโครงการการศกษาฤทธw ทางเภสชวทยาและการพฒนารปแบบวตถดบพรอมใชของสารสกดจาก ขง พรกไทย และดปลระยะทo 2) 2. การทดสอบฤทธw ตานการการอกเสบของน8ามนหอมระเหย (โครงการวจยยอยในโครงการการพฒนาและทดสอบประสทธภาพทางคลนกในผลตภณฑทาแกปวดอกเสบกลามเน8อ อยในชดโครงการการศกษาพฒนาสมนไพร : ตรกฎก)

สานกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต (วช.)

2549 1.การประเมนความปลอดภย และ ฤทธw ระงบภาวะตบอกเสบ การทางานของไตเสoอมของผลตภณฑ Limex 2.ฤทธw ตานอนมลอสระของผลตภณฑ Limex

บรษท บโพรดกส อนดสตร8 จากด

2549-2551

โครงการวจย : กลมสารทoมฤทธw ตานอนมลอสระ ระงบการเกดแผลในกระเพาะอาหาร และลดความดนโลหตจากสาหรายทะเลบางชนด

สานกงานการอดมศกษา (สกอ.) และ สานกงานกองทน

311

สนบสนนการวจย (สกว.)

2551-2552

โครงการวจย ฤทธw ตานอนมลอสระและระงบการเกดแผลในกระเพาะอาหารของสาหรายน8าจดขนาดใหญเพoอประยกตใชในผลตภณฑเสรมอาหารและเครoองสาอาง

สานกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต (วช.)

2552-2553

โครงการวจย ฤทธw ลดความดนโลหต และปองกนการเกดแผลในกระเพาะอาหารของผลไมไทย 8 ชนด (หวหนาโครงการ)

สานกงานกองทนสนบสนนการวจย(สกว.)

2552-2553

โครงการวจย ฤทธw ตานความเหนoอยลาของพชทoมสรรพคณฟ8 นฟพละกาลงและชะลอความชราตามภมปญญาของชาวไทยภเขา

สานกงานกองทนสนบสนนการวจย(สกว.)

2553-2554 โครงการวจย การเพoมประสทธภาพระบบการผลตสายพนธปลาบกและปลาหนงเน8อขาว

สานกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต (วช.)

2553-2554 โครงการวจย ฤทธw ปกปองและตานอนมลอสระของสาหรายเตาในหนทoมภาวะแทรกซอนจากโรคเบาหวานชนดทo 2

สานกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต (วช.)

2553-2554 โครงการวจย การประเมนความเปนพษของสาหรายน8าจดขนาดใหญในหนทดลองและผลตอระบบตานอนมลอสระและเอนไซมกาจดสารพษในตบ

สานกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต (วช.)

2553-2554 ผลของสาหรายเตาตอการปองกนการเกดมะเรงตบและลาไสใหญในหนทดลอง

สานกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต (วช.)

2553-2554 โครงการวจย ศกยภาพของน8ามนปลาหนงน8าจดในการเปนผลตภณฑเสรมอาหาร (ผอานวยการแผน)

สานกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต (วช.)

2553-2555 โครงการวจย ผลของสาหรายเตาตอระบบตานอนมลอสระและเอนไซมกาจดสารพษในปลานล (หวหนาโครงการ)

สานกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต (วช.)

2554-2555 โครงการถายทอดเทคโนโลยตอยอดงานวจย “การเพาะเล8ยงปลาหนงลกผสมเน8อขาวเพoอพฒนาอาชพแกเกษตรกร”

สานกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต (วช.)

312

2555-2556 การคดเลอกและปรบปรงพนธปลาบกและปลาสวายเพoอผลตสายพนธปลาหนงลกผสมเชงพาณชย

สานกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต (วช.)

2555-2556 ศกยภาพของสาหรายเตาในการใชเปนผลตภณฑอาหารเสรมสขภาพและเวชภณฑ ผรวมวจย สดสวน 30%

สานกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต (วช.)

2555-2556 การเพoมมลคาปลาหนงลกผสมดวยอาหารเสรมสาหรายไก (หวหนาโครงการ)

สานกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต (วช.)

2555-2556 การเพาะเล8ยงปลาหนงลกผสมบกสยามเพoอเปนแนวทางในการพฒนาวสาหกจ”

สานกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต (วช.)

2555-2556 การเล8ยงปลาบกสยามรวมกบปลาเบญจพรรณในนาขาวเพoอความมoนคงทางอาหารและอาชพสาหรบเกษตรกร

สานกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต (วช.)

2555-2556 ผลของการเสรมน8ามนปลาตอการเจรญเตบโต ปรมาณโอเมกา 3 ในเน8อปลาและภาวะออกซเดชoนของปลาหนง (หวหนาโครงการ)

สกว. (MAG WINDOW І)

2556-2557 โครงการ “เทาเฟสมาสค” เวชสาอางอนทรยจากสาหรายเทา ของบรษท สมารทไลฟ พลส จากด (ทoปรกษาโครงการ)

สานกงานนวตกรรมแหงชาต (องคการมหาชน)

2556 แผนงานวจยเรoอง การพฒนาและเพoมมลคาปลาหนงลกผสม (ปลาเทโพXปลาสวาย) เพoอการเพoมผลผลตเชงพาณชยและเพoมศกยภาพในการแขงขน (ผอานวยการแผน)

สานกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต (วช.)

2556 การพฒนาและเพoมมลคาปลาหนงลกผสม (ปลาเทโพ X ปลาสวาย) เพoอการเพoมผลผลตเชงพาณชยและเพoมศกยภาพในการแขงขน

313

ผลงานวจยท�ตพมพในวารสารระดบชาตและนานาชาตในฐานสากล

1. Kawpinit, D., Rujjanawate, C., Kanjanapothi, D., Panthong, A., Taesotikul, T. 2000. Gynostemma pentaphyllum makino: a plant with therapeutic potentials. ACGC Chemical Research Communications 11: 60-61.

2. Rujjanawate, C., Kanjanapothi, D., Amornlerdpison, D. 2000. The gastroprotective effect of the aqueous extract of roselle. Thai J Phytophamacy 7(2): 1-6.

3. Rujjanawate, C., Amornlerdpison, D., Kanjanapothi, D. 2001. Gastroprotective effect of Thai propolis. Thai J Pharmacol 23(1): 9-15.

4. Rujjanawate, C., Amornlerdpison, D., Kanjanapothi, D. 2001. Gastroprotective effect of Thai roselle mucilage. Thai J Pharmacol 23(2-3): 95-100.

5. Kanjanapothi, D., Panthong, A., Lertprasertsuke, N., Taesotikul, T., Rujjanawate, C., Kaewpinit, D., Sudthayakorn, R., Choochote, W., Chaithong, U., Jitpakdi, A., Pitasawat, B. 2004. Toxicity of crude rhizome extract of Kaempferia galanga L. (Proh Hom). J. Ethnopharmacology 90(2-3): 359-365.

6. Rujjanawate, C., Kanjanapothi, D., Amornlerdpison, D. 2004. The anti-gastric ulcer effect of Gynostemma pentaphyllum Makino. Phytomedicine 11(5): 431-435.

7. Rujjanawate, C., Kanjanapothi, D., Amornlerdpison, D. 2004. Analgesic effect of Sapindus

rarak Pericarp. J. Trop. Med. Plants. 5(1): 11-14 8. Rujjanawate, C., Kanjanapothi, D., Amornlerdpison, D and S. Pojanagaroon. 2005. Anti-

gastric ulcer effect of Kaempferia parviflora. J. Ethnopharmacology. 102: 120-122. 9. Rujjanawate, C., Kanjanapothi, D., Amornlerdpison, D. 2005. Antiulcerogenic activity of

Microspora floccosa. J. Trop. Med. Plants. 6(2): 153-157. 10. Peerapornpisal, Y., Amornlerdpison, D. Rujjanawate, C., Ruangrit, K. and Kanjanapothi, D.

2006. Two endemic species of macroalgae in Nan river, Northern Thailand, as therapeutic agents. Science Asia 32 supplement 1: 71-76.

11. Amornlerdpison D, Peerapornpisal Y, Rujjanawate C, Taesotikul T, Nualchareon M, Kanjanapothi D (2007): Hypotensive Activity of Some Marine Algae. J Sci Res Chula (section T): 363-368.

314

12. Amornlerdpison, D., Peerapornpisal, Y., Rujjanawate, C., Taesotikul, T., Nualchareon, M., Kanjanapothi, D. (2007). Antioxidant activity of Padina minor Yamada. KMITL Science and Technology Journal 7 (S1):1-7.

13. Amornlerdpison, D., Peerapornpisal, Y., Taesotikul, T., Utan J., Nualchareon, M., Kanjanapothi, D. (2008). Antioxidant activity of Sargassum polysystum C.Agardh. J Fish Tech Res 2 (2):96-103.

14. Amornlerdpison, D., Peerapornpisal, Y., Taesotikul, T., Noiraksar T., Kanjanapothi, D. (2009). Gastroprotective activity of Padina minor Yamada. Chiang Mai J Sci 36 (1): 94-103.

15. Boonchum W, Amornlerdpison D., Peerapornpisal Y., Kanjanapothi D., Taesotikul T., Vacharapiyasophon P. (2009). Gastroprotective activity of marine alga, Turbinaria conoides. Phycologia 48 (4) Suppl: 11.

16. Peerapornpisal Y., Kanjanapothi, D, Taesotikul, T., Amornlerdpison D. (2009). Potential of some freshwater algae in Northern Thailand as nutraceutical. Phycologia 48(4) Suppl: 104.

17. Lailerd N.,Pongchaidecha A., Amornlerdpison D., Peerapornpisal Y. (2009). Beneficial effects of Spirogyra neclecta extract on glycemic and lipidemic status in streptozotocin-induced Diabetic rats fed a diet enriched in fat. Annals of Nutrition&Metabolism 55 (S1): 609.

18. Peerapornpisal Y., Amornlerdpison D., Jamjai U, Taesotikul T., Pongpaibul Y., Nualchareon M. and Kanjanapothi D. (2010). Antioxidant and anti-inflammatory activities of brown marine alga, Padina minor Yamada. Chiang Mai J. Sci 37(3): 1-10.

19. Mengumphan K., Whangchai N. and Amornlerdpison D. (2010) Effects of extender type, sperm volume, cryoprotectant concentration, cryopreservation and time duration on motility, survival and fertillisation rates of Mekong giant catfish sperm. Maejo Int J Sci Tech 4(3), 417-427.

20. Keardrit K., Rujjanawate C. and Amornlerdpison D. Analgesic, antipyretic and anti-inflammatory effects of Tacca chantrieri Andre.J Med Plants Res 2010; 4(19): 1991–1995.

21. Boonchum W., Peerapornpisal Y. Kanjanapothi D. Pekkoh J., Pumas C., Jamjai U. Amornlerdpison D., Noiraksar T. and Vacharapiyasophon P. (2011) Antioxidant activity of some seaweed from the Gulf of Thailand. Int. J Agric Biol 13 (1), 95-9.

22. Boonchum W., Peerapornpisal Y. Kanjanapothi D. Pekkoh J., Amornlerdpison D., Pumas C., Sangpaiboon P. and Vacharapiyasophon P. (2011) Antimicrobial and anti-inflammatory properties of various seaweeds from the Gulf of Thailand. Int. J Agric Biol 13 (1), 100-4.

315

23. Amornlerdpison D. Mengumphan K., Thumvijit S., Peerapornpisal Y. 2011. Antioxidant and anti-inflammatory activities of freshwater macroalga, Cladophora glomerata Kützing. Thai Journal of Agricultural Science, 44 (5), 283-291.

24. เกรยงศกดw เมงอาพน จตรลดา สอนตะโก และดวงพร อมรเลศพศาล. 2554. ผลของสาหรายสไปรลนาตอการเจรญเตบโตและการเจรญพนธของพอแมพนธปลาหนงกลม Pangasius และการอนบาลลกปลาหนง 4 สายพนธในกระชง.วารสารวจยเทคโนโลยการประมง 5 (2), 12-26

25. Amornlerdpison, D., Peerapornpisal, Y., Taesotikul, T., Pongpaibul Y. , (สแดงคอขอเงน

สนบสนน) Nualchareon, M and Kanjanapoth, D. 2012. Biological activity of a brown marine alga, Padina minor Yamada. KKU Science Journal 40 (1), 265-272.

26. ยวด พรพรพศาล ฐตกานต ปญโญใหญ ดวงพร อมรเลศพศาล 2555. ฤทธw ตานอนมลอสระและตานการอกเสบของสาหรายเตา. วารสารวทยาศาสตร มข. 40 (1), 228-235.

27. ดวงพร อมรเลศพศาล กฤษณา ดวงจนทร ดวงตา กาญจนโพธw ธวช แตโสตถกล และ ยวด พรพรพศาล. 2555. ฤทธw ปกปองแผลกระเพาะอาหารของสาหรายเตา วารสารวทยาศาสตร มข.40 (1), 236-241.

28. เกรยงศกดw เมงอาพน และดวงพร อมรเลศพศาล. 2555. ผลของอตราการใหอาหารตอการเจรญเตบโตของปลาบกและปลาหนงลกผสม (บกxสวาย) ทoเล8 ยงในบอดน. วารสารวจยและสงเสรมวชาการเกษตร 29 (2), 36-44.

29. Boonchum W, Vacharapiyasophon P, Kanjanapothi D, Pekkoh J, Amornlerdpison D, Pumas C and Peerapornpisal Y. 2012. Anti-gastric ulcer and acute oral toxicity of aqueous extract of Turbinaria conoides from the Gulf of Thailand. Chiang Mai J. Sci 39(2): 292-299.

30. นชนาฏ เสอเลก ดวงพร อมรเลศพศาล จรดา สงขรรตน ปนดดา โรจนพบลสถตย สปราน กองคา และรตนา เตยงทพย. 2555. ความสามารถในการตานออกซเดชนของสารสกดพอลฟนอลจากน8ามนเมลดชา. ธรรมศาสตรเวชสาร 12 (2), 322-330.

31. ธระวฒน รตนพจน เกรยงศกดw เมงอาพน ชตมา ศรมะเรง รตนาภรณ จนทรทพย และดวงพร

อมรเลศพศาล. 2555. ฤทธw ตานอนมลอสระและผลการเสรมสาหรายเตาตอการเจรญเตบโตของปลานลในกระชง. วารสารวจยเทคโนโลยการประมง 6 (2), 23-34.

32. ฤทธชย อศวราชนย ฉตรชนก คงสทธw โชตพงศ กาญจนประโชต และดวงพร อมรเลศพศาล. 2555. คณลกษณะการอบแหงของสาหรายเตาดวยคลoนไมโครเวฟ. วารสารสมาคมวศวกรรมเกษตรแหงประเทศไทย 18 (1), 8-14.

316

33. รตนาภรณ จนทรทพย ฐตพรรณ ฉมสข อรณ คงด และดวงพร อมรเลศพศาล. 2555. พฤกษเคมและผลของตวทาละลายตอปรมาณสารฟโนลกของสาหรายเตา. การประชมเสนอผลงานวจยระดบบณฑตศกษา มหาวทยาลยเชยงใหม คร8 งทo 3 วนทo 23 พย. 2555.

34. เมธส เงนจนทร เกรยงศกดw เมงอาพน ดวงพร อมรเลศพศาล. 2555. ผลของการเสรมสาหรายไกตอการเจรญเตบโตในปลาหนงลกผสม.การประชมเสนอผลงานวจยระดบบณฑตศกษา มหาวทยาลยเชยงใหม คร8 งทo 3 วนทo 23 พย 2555.

35. Rittichai Assawarachan, Mookarin Nookong, Namphon Chailungka and Doungporn

Amornlerdpison. 2013. Effects of microwave power on the drying characteristics, color and phenolic content of Spirogyra sp. Journal of Food, Agriculture & Environment 11(1), 15-18.

36. น8าฝน ไชยลงกา รตนาภรณ จนทรทพย ดวงพร อมรเลศพศาล และ ฤทธชย อศวราชนย. 2556. แบบจาลองการอบแหงแบบช8นบางของสาหรายเตาดวยคลoนไมโครเวฟ. การประชมวชาการสมาคมวศวกรรมเกษตรแหงประเทศไทยระดบชาต คร8 งทo 14 และระดบนานาชาตคร8 งทo 16.

37. Taddow Kumpook, Siriwadee Chomde, Supap Saenphet, Doungporn Amornlerdpison and Kanokporn Sanphet. 2013. Anti-inflammatory activity of ethanol extract from the leave of Pseuderanthemum palatiferum (Nee) Radlk. Chiang Mai J. Sci 40(3): 321-331.

38. Rattanabhorn Junthip, Doungporn Amornlerdpison and Thitiphan Chimsook. 2013. Phytochemical Screening, Antioxidant Activity and Total Phenolic Content of Spirogyra spp. Advanced Materials Research Vol. 699; 693-697. doi:10.4028/www.scientific.net/AMR.699.693

39. Wiwat Wangcharoen, Doungporn Amornlerdpison and Kriangsak Mengumphan. 2013. Factors influencing dietary supplement consumption: A case study in Chiang Mai, Thailand. Maejo Int. J. Sci. Technol. 7(01), 155-165.

40. Atcharaporn Ontawong, Naruwan Saowakon, Pornpun Vivithanaporn, Anchalee Pongchaidecha, Narissara Lailerd, Doungporn Amornlerdpison, Anusorn Lungkaphin and Chutima Srimaroeng. 2013. Antioxidant and Renoprotective Effects of Spirogyra neglecta (Hassall) Kützing Extract in Experimental Type 2 Diabetic Rats. BioMed Research International Volume 2013, Article ID 820786, 15 pages. http://dx.doi.org/10.1155/2013/820786

317

บทความ

1. ดวงพร อมรเลศพศาล และ เกรยงศกดw เมงอาพน. 2553. ปญหาและแนวทางการพฒนาอตสาหกรรมการเพาะเล8ยงปลาบกและปลาหนงเน8อขาว. วารสารการประมง 63 (3), 252-260

2. ดวงพร อมรเลศพศาล. 2553. ผลตภณฑสปาและอาหารสขภาพจากสาหรายพ8นบานในภาคเหนอ. วารสารเก8อกล ศนยอนามยทo 9 พษณโลก 8 (3) 22-24. http://hpc9.anamai.moph.go.th/kk/index.php?option=com_content&task=view&id=47&Itemid=37

3. ดวงพร อมรเลศพศาล สดาพร ตงศร และเกรยงศกดw เมงอาพน 2554. แนวทางการตพมพผลงานวชาการในระดบชาตและนานาชาต. วารสารแมโจปรทศน 11 ฉบบทo 4 หนา 39-45.

4. เกรยงศกดw เมงอาพน ดวงพร อมรเลศพศาล และ อดมลกษณ สมพงษ. 2554. รปแบบการเพoมประสทธภาพและผลตอบแทนการเล8ยงปลาบกและปลาลกผสม. วารสารแมโจปรทศน 12 ฉบบทo 3 หนา 16-21.

5. เกรยงศกดw เมงอาพน อดมลกษณ สมพงษ ดวงพร อมรเลศพศาล และวฒพจน ศภวรยากร. 2553. ทศทางการศกษาดานการประมงและเพาะเล8ยงสตวน8านานาชาต. วารสารแมโจปรทศน 11 ฉบบทo 3 พฤษภาคม-มถนายน หนา 73-45.

6. ดวงพร อมรเลศพศาล ธระวฒน รตนพจน จตรลดา สอนตะโก รตนาภรณ จนทรทพย และเกรยงศกดw เมงอาพน. การเพoมมลคาของเศษเหลอใชจากอตสาหกรรมการเพาะเล8ยงปลาหนงน8าจด.วารสารแมโจปรทศน 12 ฉบบทo 6 พฤศจกายน-ธนวาคม 2554 หนา 21-25.

7. Kriangsak Mengumphan, Doungporn Amornlerdpison and Chanagun Chitmanat. Proceeding of the International Conference on Ecological Security: Climate Change and Socio-economic Policy Development Implications in the GMS, February, 2012. Mae Fah Luang University, Chiang Rai, Thailand.

หนงสอ

ไชยยง รจจนเวท, ดวงตา กาญจนโพธw , ดวงพร อมรเลศพศาล บรรณาธการ. 20 ป สวนสมนไพร สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร. บรษท ปตท. จากด (มหาชน), 2549

Chaiyong Rujjanawate, Duangta Kanjanapothi, Doungporn Amornlerdpison Editors. 20th Aniversary HRH Princess Chakri Sirindhorn Herbs Garden. PTT Public Company Limited, 2006.

318

ช�อผรวมวจย ผศ. ดร.ประจวบ ฉายบ Assist. Prof. Dr. PRACHAUB CHAIBU เลขหมายบตรประจาตวประชาชน 3 7204 00248 24 5 ตาแหนงปจจบน ผชวยศาสตราจารย หนวยงานท�อยท�สามารถตดตอไดสะดวก คณะเทคโนโลยการประมงและทรพยากรทางน8 า

มหาวทยาลยแมโจ อาเภอสนทราย จงหวดเชยงใหม 50290 โทรศพท (053)873470-2 ตอ 159, โทรสาร (053)873470 ตอ 130, E-mail: p_chaibu@hotmail.com

ประวตการศกษา

ปท�จบ ระดบปรญญา สาขาวชา วชาเอก ช�อสถาบนการศกษา ประเทศ

2526 2538

2543

ตร ว.ทบ. โท วท.ม.. เอก Ph. D.

วารชศาสตร เทคโนโลยการบรหารสoงแวดลอม ชววทยา

- - -

ม.สงขลานครนทร ม.มหดล ม.เชยงใหม

ไทย ไทย ไทย

สาขาวชาท�มความชานาญพเศษ Fresh Water Aquaculture/ การจดการสoงแวดลอมทางการประมง ประสบการณท�เก�ยวของกบการบรหารงานวจย

ผอานวยการแผนงานวจย ชoอแผนงานวจย กลยทธเพoอลดการใชสารพษทางการเกษตรเชงบรณาการโดยการมสวนรวม

ของชมชนอยางย oงยน ในลมน8าปง จงหวดเชยงใหม งานวจยท�ตพมพแลว : ชoอเรoอง , ปทoพมพ และสถานภาพในการทาวจย Chaibu P, Chantaramongkol P, Malicky H. The caddisflies(Trichoptera) of the River Ping

Northern Thailand,with particular reference to domestic pollution (Studies on Trichoptera in Thailand,Nr.31). Nova Suppl. Ent. 2001; 15 (inpress).

Malicky H, Chantaramongkol P, Chaibu P, Prommi T, Sompong S, Thani I. Neue Kocherfliegen aus Thailand (Insecta,Trichoptera).(Arbeit Uber thailandische Kocherfliegen Nr.30) Linzer biol. Beitr. 1998. 30(1).

319

Malicky H, Chantaramongkol P, Chaibu P, Thamsenanupap P, Thani I. Acht neue Kocherfliegen aus Thailand.(Arbeit Nr.31 Uber thailandische Trichoptera) BRAUERIA. 2000. 27: 29-31.

ผลงานวชาการอ�น ๆ (เชน Proceeding ฯลฯ) เทพรตน อ8งเศรษฐพนธ, จงกล พรมยะ และประจวบ ฉายบ. 2547. ผลของกจการแพทองเทoยวตอ

คณภาพน8 าและตะกอนดนในอางเกบน8 าเขoอนแมงดสมบรณชล. ใน การประชมวชาการ คร8 งทo 5. สานกวจยและสงเสรมการเกษตร. มหาวทยาลยแมโจ.

เทพรตน อ8งเศรษฐพนธ, ประจวบ ฉายบ และ สดปราณ มณศร 2546. สภาวะการตลาดและการบรโภคปลาน8 าจดในจงหวดเชยงใหม. วารสารวจยและพฒนา คณะธรกจการเกษตร มหาวทยาลยแมโจ 1, หนา 91-109.

เทพรตน อ8งเศรษฐพนธ,ประจวบ ฉายบ, สมชาต ธรรมขนธา,อภนนท สวรรณรกษ,จงกล พรหมยะ และทพยสคนธ พมพมล. 2547. การเล8ยงปลานลในกระชงเชงพาณชยอยางย oงยนในอางเกบน8าเขoอนแมงดสมบรณชล. เชยงใหม : รายงานการวจย, มหาวทยาลยแมโจ. 41 น.

เทพรตน อ8งเศรษฐพนธ, สเทพ ป�นธวงค, สมบรณ ใจปนตา, ประจวบ ฉายบ, สดปราณ มณศร และ รงกานต อาไพพงษ. 2545. โครงการแนวทางการจดการปญหาการผลตและการตลาดปลาน8าจดจงหวดเชยงใหม. รายงานการวจยฉบบสมบรณ. สานกงานกองทนสนบสนนการวจย (แมโจ). 84 หนา.

เทพรตน อ8งเศรษฐพนธ อานภาพ วรรณคณาพลและประจวบ ฉายบ. 2547. ทศนคตของชมชนตอการอนรกษทรพยากรประมงบรเวณอางเกบน8 าเขoอนแมงดสมบรณชล จงหวดเชยงใหม.วารสารวจยและสงเสรมวชาการเกษตร 22 (พเศษ) 156- 166 น.

นวฒ หวงชย เทพรตน อ8 งเศรษฐพนธ ชนกนต จตมนส ประจวบ ฉายบ เกรยงศกดw เมงอาพน สภทรา อไรวรรณ. 2548. การอนบาลลกกงกามกรามใหไดขนาด 4-5 กรมชวงฤดหนาวใน

บอดน. รายงานการประชมทางวชาการ คร8 งทo 6 วนทo 19-20 พฤษภาคม 2548. หนา 227-236. นวฒ หวงชย จราพร โรจนทนกร ทพสคนธ พมพพมล ประจวบ ฉายบ อภนนท สวรรณรกษ เทพ

รตน อ8งเศรษฐพนธ ยนต มสก และชมพล ศรทอง. 2006. การพฒนาระบบการเล8ยงกงแชบวยแบบหนาแนนโดยใชโอโซนปรบปรงคณภาพน8 า. J. Natl. Res. Council Thailand, 38 (1): 31-52.

ประจวบ ฉายบ. 2540. การเล8 ยงปลาสลดแบบพฒนาในบอ. รายงานการประชมสมมนาทางวชาการสถาบนเทคโนโลยราชมงคล คร8 งทo 14. สงขลา. น. 272-279 .

320

ประจวบ ฉายบ. 2543. การอนบาลลกปลาชอนในบอซเมนตดวยอตราปลอยตางๆกน. รายงานการประชมสมมนาทางวชาการ สถาบนเทคโนโลยราชมงคล คร8 งทo 17. กรงเทพฯ. 224-230 น.

ประจวบ ฉายบ. 2545. การศกษาการทางานของเอนไซมอะเซทลโคลนเอสเตอเรสจากสมองและซรมของปลานล (Oreochomis niloticus) จากแหลงเล8 ยงตางกน. รายงานการประชมวชาการ คร8 งทo 4 มหาวทยาลยแมโจ. เชยงใหม. น. 148 – 158.

ประจวบ ฉายบ. 2547. การประเมนผลกระทบทางชวภาพของกจกรรมมนษยตอลาน8 าแมสา. วารสารวจยและสงเสรมวชาการเกษตร 22(พเศษ) 194 – 205 น.

ประจวบ ฉายบ, ฐปน ชoนบาล, รชดาภรณ ปนทะรส และบญชา ชวาลไชย. 2547. การใชเปลอกลาไยเปนตวดดซบอออนของโลหะแคดเมยมและตะกoวในน8 าทoปนเป8 อนโลหะหนก. วารสารวจยและสงเสรมวชาการเกษตร 22 (พเศษ) 156- 166 น.

ประจวบ ฉายบ, เทพรตน อ8งเศรษฐพนธ และสดปราณ มณศร. 2547. ตนทนและผลตอบแทนของการเล8 ยงปลานลและปลาทบทมในกระชง จงหวดเชยงใหม. วารสารประมง 57(3):หนา 244-250.

ประจวบ ฉายบ, ณพวรรณ ทนโวหาร, บญชา ชวาลไชย และดาเกง ชานาญคา. 2549.การจดการระบบการผลตปลานล ในพ8นทoภาคเหนอของประเทศไทยอยางย oงยน : การประยกตใชระบบสารสนเทศภมศาสตร (GIS) เพoอหาพ8นทoทoเหมาะสมสาหรบการเล8 ยงปลานลในกระชงในแมน8 าปงพ8นทoจงหวดเชยงใหม และลาพน. การประชมวชาการมหาวทยาลยแมโจ คร8 งทo 8 มหาวทยาลยแมโจ. เชยงใหม.

ประจวบ ฉายบ และ สดปราณ มณศร. 2547. สถานภาพการเกบเกoยวผลผลตของเกษตรกรเล8ยงปลานลแบบผสมผสาน จงหวดเชยงใหม. ใน การประชมสมมนา วชาการเกษตรแหงชาต ป ร ะ จา ป 2 5 4 7 ส า ข า ส ต ว ศ า ส ต ร / ส ต ว บ า ล , 5 5 7 -5 6 5 , ค ณ ะ เ ก ษ ต ร ศ า ส ต ร มหาวทยาลยขอนแกน

พรทพย จนทรมงคล, Hans Malicky และ ประจวบ ฉายบ. 2544. การศกษาความหลากหลายทางชวภาพของแมลงน8 ากลมไทรคอปเทอราในประเทศไทยและการประยกตใชในการตดสนคณภาพน8 า. รายงานฉบบสมบรณ เสนอตอโครงการพฒนาองคความรและศกษานโยบายการจดการทรพยากรชวภาพในประเทศไทย.

สฤทธw สมบรณชย ประจวบ ฉายบ และ อานภาพ วรรณคนาพล. 2550. การมสวนรวมของประชาชนในการอนรกษสตวน8 าในแมน8 าปง : อนรกษสตวน8 าวดวงปลาสรอย ต.สบเตvยะ อ.จอมทอง จ. เชยงใหม. การประชมทางวชาการ คร8 งทo 7. 25-26 พฤษภาคม 2549 ณ ศนยการศกษาและฝกอบรมนานาชาต สานกวจยและสงเสรมการเกษตร. มหาวทยาลยแมโจ.

321

สฤทธw สมบรณชย เกรยงศกดw เมงอาพน อานฐ ตนโช และ ประจวบ ฉายบ. 2550. การศกษาปรมาณแรธาตอาหารของพชในน8 าและคณภาพน8 าจากการเล8 ยงปลาดกลกผสม ในบอซเมนตแบบระบบหมนเวยน. การประชมทางวชาการ ประจาป 2550. 29-30 พฤษภาคม 2552 ณ ศนยการศกษาและฝกอบรมนานาชาต สานกวจยและสงเสรมการเกษตร. มหาวทยาลยแมโจ.

Chaibu P, Chantaramongkol P, Caddisflies of upperPing River (Thailand). Proc. 9th of Int. Symp. On Trich. Chiang Mai, 1999; p.53-54.

Chaibu P, Chantaramongkol P, Malicky H. The Caddisflies(Trichoptera) of the River Ping, Northern Thailand, With Particular Reference to Domestic Pollution. Proc. 10th Of Int. Symp. on Trichoptera-Nova Suppl.Ent.,Keltern, 15. 2002.p.331-342.

Chantaramongkol P, Malicky H, Chaibu P. Biodiversity study of Trichoptera in Thailand and the application for the assessment of water quality. The 3rd Research reports on biodiversity in Thailand, Song Khla, 2000;p.295-300.

Ungsethaphand T., Chaibu P. and Maneesri, S. 2003. Finfish production status of chiangmai province, northern thailand. In Quality : The focus of Asian aquaculture, Asian-Pacific Aquaculture 2003 Conferent 76, Bangkok, Thailand.

ช�อเร�อง ปท�พมพ สถานภาพ

งานวจยท�สาเรจแลว: - แนวทางการจดการแบบมสวนรวมเพoอการอนรกษและใชประโยชน

ความหลากหลายทางชวภาพ ของทรพยากรประมงอยางย oงยนในแมน8าปง จงหวดเชยงใหม

- การจดการเชงบรณาการเพoอความยoงยนทางเศรษฐกจ สงคมและสoงแวดลอมของระบบการผลตปลานลในภาคเหนอ

- ชดโครงการ กลยทธเพoอลดการใชสารพษทางการเกษตรเชงบรณาการ โดยการมสวนรวมของชมชนอยางย oงยน 2548-2549

งานวจยท�กาลงทา: 1. แนวทางการผลตปลาบขนาด 300 กรม – 600 กรมเชงพาณชยใน

ระบบน8า หมนเวยนเพoอเปนอาหารปลอดภยในการสงออก 2. การเกบรกษาหนอนแดงมชวตเพoอเปนอาหารปลาสวยงาม

เชงพาณชย

2548

2549

2545

2556

2556

ผรวมวจย

หวหนาโครงการ

ผอานวยการ

หวหนาโครงการ

ผรวมวจย

322

ช�อผรวมวจย อาจารย ดร.สดาพร ตงศร หมายเลขบตรประชาชน 3 5707 00049 12 6 สงกด คณะเทคโนโลยการประมงและทรพยากรทางน8า มหาวทยาลยแมโจ Email-address sudaporn@mju.ac.th Email-address sudap2515@gmail.com เบอรโทรศพทมอถอ 081-111-3162 เบอรโทรศพทท�ทางาน 0-5387-3470-2 ตอ 210 โทรสาร 0-5387-3470-2 ตอ 130 ท�อย คณะเทคโนโลยการประมงและทรพยากรทางน8า มหาวทยาลยแมโจ

เลขทo 63 หม 4 ต. หนองหาร อ. สนทราย จ. เชยงใหม 50290

ประวตการศกษา

ป 2536 วท.บ. (เกษตรศาสตร) มหาวทยาลยเชยงใหม ป 2541 วท.ม. (ชววทยา) มหาวทยาลยเชยงใหม

ป 2553 วท.ด (เทคโนโลยชวภาพ) มหาวทยาลยเชยงใหม สาขาวชาการท�มความชานาญเปนพเศษ :

เอนไซม ไคตเนส, การบาบดน8 าเสยดวยระบบไรอากาศ, การใชแพลงกตอนพชเปนดชนช8 วดทางชวภาพ, การเพาะเล8 ยงสาหรายสไปรลนา, การเพาะเล8 ยงสาหรายน8 าจดและการเกบรกษาสาหรายน8าจด, การเล8ยงปลาบกโดยเสรมสาหรายสไปรลนา, ชวเคมทางอาหารสตว

Publication :

Motham, M., Peerapornpisal, Y., Tongsriri, S., Pumas, C. and Vacharapiyasophon, P. 2012. High Subzero Temperature Preservation of Spirulina platensis (Arthrospira

fusiformis) and Its Ultrastucture. Chiang Mai J. Sci. 39(4) : 554-561. Tongsiri S., Meng-Amphan K. and Peerapornpisal Y. 2012. A Study on the Growth and

Carotenoid Content in the Flesh of Mekong Giant Catfish Fed with Spirulina. KKU Sci. J. 40(1): 198-207.

323

Tongsiri S., Meng-Amphan K. and Peerapornpisal Y. 2010. Characterization of Amylase, Cellulase and Proteinase Enzyme in Stomach and Intestine of the Mekong Giant Catfish Fed with Various Diets Consisting of Spirulina. Current Research Journal of Biological Sciences 2(4): 268-274.

Tongsiri S., Meng-Amphan K. and Peerapornpisal Y. 2010. Effect of Replacing Fishmeal with Spirulina on Growth, Carcass Composition and Pigment of the Mekong Giant Catfish. Asian Journal of Agricultural Sciences 2(3):106-110.

Mapor, A., Pimthong G. and Tongsiri S. 2010. Effect of Partial Replacement of Fish Meal by Peanut Meal. Journal of Agricultural Research and Extension 27(1) : 28-35.

เกรยงศกดw เมงอาพน และ สดาพร ตงศร. 2552. ทางรอดการประมง (การเพาะเล8ยงสตวน8 า) ในสภาวะวกฤตของประเทศ. วารสารการประมง. ปทo 62 ฉบบทo 3 ประจาเดอน พฤษภาคม - มถนายน 2552. หนา 285-287.

Tongsiri S., Mang-Amphan, K., and Peerapornpisal, Y. 2009. The Study on Growth, Digestion and Biochemical Flesh Quality of Mekong Giant Catfish fed with Spirulina Phycologia. 48 (4) supplement : 130-131.

Tongsiri S., Y. Peerapornpisal, S. Choonluchanon, R. Mungmai and U. Sompong. 2005. The culture collection of freshwater algae at Chiang Mai University, Thailand. Journal of the international Phycological Society, 44 (4) : 101.

Tongsiri, S., Peerapornpisal, Y., Choonluchanon, S., Mungmai, R. and Sompong, U. 2005. The Culture Collection of Freshwater Algae at Chiang Mai University, Thailand. 2005. Phycologia. 44 (4) supplement : 101.

Plikomol, A., Sriyotha, P., Supalaksanakorn, M. and Tongsiri, S. . 1999. Screening of Chitinase Producing Microorganism and Optimization of Its Chitinase Production. J. Sci. Fac. CMU 26(2): 74-86.

324

Proceedings

Mapor, A. and Tongsiri S. 2012. The Ability of in vitro Digestibility of Feed Ingredients using Digestive enzyme of Nile Tilapia. Proc. on The 3th CMU Graduate Research Conference. Nov., 23, 2012: ST 105-109.

Peerapornpisal, Y., Tongsiri, S., Choonluchanon, S., Mungmai, R., Sompong, U. , Pekkoh, J. and Ruangrit, K.. 2004. Algal Collection of Chiang Mai University, Thailand. Proc. on The 10th International Congress for Culture Collections. Tsukuba, Japan, Oct., 10-15, 2004: 495-496.

Tongsiri, S., Peerapornpisal, Y., Panuvanitchagorn, N., Phualai, P., Moonsin, P., Chaumphan, P. and Kunpradid, T. 2003. Water Quality and Its Relationship with Phytoplankton Succession in Hauy Tuang Tao Reservoir Between 2000-2003. Proc. on International Symposium on Environmental Management: Policy, Research, and Education. Chiang Mai, Thailand, Nov., 6-9, 2003: 315.

Tongsiri, S., Peerapornpisal, Y. and Kunpradid, T. . 2003. Water Quality in Huay Tunag Tao Reservoir, Chiang Mai in 2002. Proc. on International Conference on Water Resources Management for Safe Drinking Water 2003, Chiang Mai, Thailand, Mar., 25 – 29, 2003: 47.

Tongsiri, S., Panyoo, W. and Perapornpisal., Y. 2002 . Inhibitory effects of bioactive compounds from thermotolerant blue green algae on some bacteria and yeast International workshop and Training Course on Microalgal Biotecnology. 23-29 September 2002. Guangzhou, China.

325

หวหนาโครงกางานวจย

ลาดบท� พ.ศ. ช�องานวจย

1 2543 การศกษาการหมกยอยมลไกแบบคร8 งคราวในสภาวะไรอากาศ

2 2550 คลงสาหรายมหาวทยาลยเชยงใหม: การศกษาขอมลทางพนธกรรม สารออกฤทธw ทางชวภาพ เพoอประโยชนดานอตสาหกรรม

3 2551 การใชสาหรายสไปรลนาเปนอาหารเสรมเพoอปรบปรงภมคมกน และเพoมผลผลตกงกามกราม

4 2551 การเพาะเล8 ยงสาหรายสไปรลนา ภายใตโครงการการบรณาการองคความรดานวทยาศาสตรและเทคโนโลย จากเครอขายวจยของสถาบนวจยและพฒนาวทยาศาสตรและเทคโนโลยสชมชนภาคเหนอเพoอการพoงตนเอง

5 2553 การเล8ยงปลาเผาะรวมกบปลาบกในบอดนเพoอการคา 6 2554 ผลของชนดฟอสเฟต เกลอ และความเปนกรดดางตอผลผลต

และคณภาพของเน8อปลานลแลแช 7 2555 ผลของชนดฟอสเฟต เกลอ และความเปนกรดดางตอผลผลต

และคณภาพของเน8อปลานลแลแชแขง (โครงการตอเนoองป 2) 8

9

2555

2556

โครงการถายทอดเทคโนโลยตอยอดงานวจยการเพาะเล8 ยงปลาหนงลกผสมเน8อขาวเพoอเพoมมลคาและการตลาดสาหรบเกษตรกร โครงการถายทอดเทคโนโลยตอยอดงานวจย “การเล8 ยงปลาบกสยามรวมกบปลาเบญจพรรณในนาขาวเพoอความมoนคงทางอาหาร และอาชพสาหรบเกษตรกร”

326

ผรวมโครงการงานวจย

ลาดบท� พ.ศ. ช�องานวจย

1

2538-2543

Screening of Chitinase Producing Microorganism and Optimization of Its Chitinase Production

2 2545 การถายทอดการเพาะเล8ยงและผลตสาหรายสไปรลนา เพoอเปนอาหารเสรมของคนและสตวเศรษฐกจสชมชน

3 2546 การเพาะเล8ยงสาหรายสไปรลนา 4 2547 การแปรรปสาหรายกนไดสชมชน 5 2548 การเพาะเล8ยงสาหรายสไปรลนาในน8ากากสาเหลาในระดบนารอง 6 2548 การเกบรกษาพนธสาหรายขนาดเลกในเขตภาคเหนอตอนบน 7 2548 การใชประโยชนบางประการจากสาหรายสเขยวแกมน8 าเงนทoทนรอน

จากน8าพรอนบรเวณภาคเหนอตอนบนของประเทศไทย ปทo 2 8 2550 การผลตสาหรายสไปรลนาทoมคณคาทางโภชนาการสงในระดบ

ชมชนเพoอเปนอาหารเสรมของคนสตวน8า และผลตภณฑเพoอความงาม 9 2552 การถายทอดเทคโนโลยผลตภณฑสปาจากธรรมชาตและสาหราย

สไปรลนา ภายใตโครงการ โครงการถายทอดผลงานวจยของสถาบนวจยวทยาศาสตรและเทคโนโลยสชมชนภาคเหนอ เพoอการพฒนาคณภาพชวตอยางย oงยน

10 2552 การเล8ยงปลาดกและการแปรรปผลตภณฑภายใตโครงการ โครงการถายทอดผลงานวจยของ สถาบนวจยวทยาศาสตรและเทคโนโลยสชมชนภาคเหนอเพoอการพฒนาคณภาพชวตอยางย oงยน

11 2552 ศกยภาพของสาหรายน8 าจดขนาดใหญในการเปนผลตภณฑเสรมอาหารและเวชสาอาง

12 2552 การประยกตใชรงควตถกลมไฟโคบลโปรตนทนรอนจากไซยาโนแบคทเรย Oscillatoria sp. KC45 ในการพฒนาเครoองสาอาง

13 2552 โครงการผลตน8ามนชวภาพจากสาหรายขนาดเลกดวยระบบน8าเขยว 14 2553 โครงการผลตน8 ามนชวภาพจากสาหรายขนาดเลกดวยระบบน8 าเขยว

ระยะทo 2

327

ลาดบท� พ.ศ. ช�องานวจย

15

2553

การเพoมประสทธภาพระบบการผลตสายพนธปลาบก และปลาหนงเน8อขาว

16 2554 การพฒนาสตรอาหารปลานลโดยใชกากเหลอจากการหมกมลสกรทดแทนแหลงโปรตน เพoอลดตนทนการผลต

17 2554 ผลของสาหรายเตาตอระบบตานอนมลอสระ และเอนไซมกาจดสารพษในปลานล

18 2554 โครงการถายทอดเทคโนโลยตอยอดงานวจย “การเพาะเล8ยงปลาหนงลกผสมเน8อขาวเพoอพฒนาอาชพแกเกษตรกร”

328

ช�อผรวมวจย รองศาสตราจารย ดร. นวฒ หวงชย Assoc. Prof. Dr. Niwooti Whangchai บตรประจาตวประชาชน 3-9201-00267-81-1 ตาแหนง รองศาสตราจารย ระดบ 9 สถานท�ทางาน คณะเทคโนโลยการประมงและทรพยากรทางน8า มหาวทยาลยแมโจ โทรศพท 0-5387-3470-2 ตอ 105 โทรสาร 0-5349-817-8 ตอ 130 E-mail Niwooti@hotmail.co.th ประวตการศกษา 2528 วท.บ. (วารชศาสตร) มหาวทยาลยสงขลานครนทร 2534 วท.ม. (วทยาศาสตรการประมง) มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

2545 Ph.D. (Applied Biochemistry) University of Tsukuba ประเทศญoปน

Publications :

Whangchai N., C. Alfafara, K. Nakano, T. Igarashi and M. Matsumura. 2000. Phytoplankton control by electroflotation in shrimp pond water. In: The 34th Conference of the Japan Society on Water Environment. Kyoto, Japan. March 16-18.

Srinophakun P., N. Whangchai and M. Matsumura. 2000. Ozone Characteristic and reaction with humic acid in freswater and artificial seawater. In: The Proceedings of the 10th Thai Chemical Engineering and Applied Chemistry. BIOTEC, Thailand. 267-273 pp.

Whangchai N., C. Alfafara, K. Nakano, N. Nomura, T. Igarashi and M. Matsumura. 2001. Optimization of electro-chemical process for control phytoplankton in seawater. In The 35th Conference of the Japan Society on Water Environment. Gifu, Japan. March 14-16.

Whangchai N. 2001. Development of ozonation for water quality improvement in intensive shrimp cultivation Ph.D. Thesis. University of Tsukuba. Japan.

Matsumura M., Whangchai N., Migo V.P., Young H.K., Alfafara C.G., and Nomura N. 2001. Effects of algae die-off on shrimp cultivation in ponds using ozonation. In: Proceedings of the JSPS-NRCT International Symposium on Sustainable Shrimp aquaculture and Health Management: Diseases and Environment. Tokyo university of Fisheries, Japan. 73-87 pp.

329

Whangchai N., Veronica P. Migo, H. K. Young and M. Matsumura. 2002. Effect of ozonation on alkalinity and its control in ozonated shrimp ponds water. In: C.R. Lavilla E. Cruz-Lacierda, (eds.), Disease in Asian Aquaculture: Volume 4. Asian Fisheries Society, Manila,Philippines. 113-124.

Whangchai N., C.G. Alfafara, N. Nomura, H.K. Young and M. Matsumura. 2002. Shrimp disease disinfection and phytoplankton control of intensive shrimp pond water by electro-oxidation process. Fisheries Science. 68 (suppli. 1):981-982.

Whangchai N., V. P. Migo, R. Usero, H. K. Young, C. G. Alfafara, N. Nomura and M. Matsumura. 2002. Effects of in situ ozonation coupled with jet aerator on water qualities, Vibrio and phytoplankton in intensive shrimp grow-out ponds. Thai J. Agric. Sci. 35(4):451-463.

Migo V.P., N. Whangchai, C.G. Alfafara, N. Nomura, H.K. Henry Young and M. Matsumura. 2002. Strategies for the control of alkalinity and algae over-bloom in intensive shrimp cultivation. The Proceedings of the National Shrimp Industry Congress. July 1-4, 2002 Bacolod city, The Philippines.

Whangchai N., N. Nomura, M. Matsumura. 2003. Disinfection, phytoplankton control and COD removal in water from shrimp pond by electro-oxidation process. Abstract of the International Conference on Water Resources management for Safe Drinking Water. Water Research Center, Fact. Of Sci. Chiangmai Univ. p 54.

Whangchai N., N. Nomura, M. Matsumura. 2003. Phytoplankton comtrol in artificial seawater using electrolytic treatments. Thai J. Agric. Sci. 36(3):297-304.

Whangchai N., N. Nomura, M. Matsumura. 2003. Factors Affecting Phytoplankton Removal by Electro-Oxidation of Artificial Seawater. Chiang Mai J. Sci. 31(3):255-259.

Whangchai N., Migo V.P., Alfafara C.G., Young H. K., N. Nomura, M. Matsumura. 2004. Strategies for alkalinity and pH control for ozonated shrimp pond water . Aquacultural Engineering. 30(2004):1-13.

Whangchai N., Chitmanat C., Pimpimol T. and Matsumura M. 2005. The effects of green tea extract additive feeds on the growth performance and survival rate the giant freshwater prawn (Macrobrachium rosenbergii). Songklanakarin J. Sci. Technol., 27 (Suppl. 1) : 83-89.

330

Prommana R., Y. Peerapornpisal, N. Whangchai, L.F. Morrison, J.S. Metcalf, W. Ruangyuttikarn, A. Towprom and G.A. Codd. 2006. Microcystins in Cyanobacterial Blooms from Two Freshwater Prawn (Macrobrachium rosenbergii) Ponds in Northern Thailand. Science Asia. 32(4): 365-370.

Rodrigo P. Baysa and N. Whangchai. 2007. Effect of culture season and stocking density on growth and production of giant freshwater prawn (Macrobrachium rosenbergii de Man) raised in northern Thailand. Mj. Int. J. Sci. Tech., 01(02), 216-221.

Whangchai N., T. Ungsethaphand., C. Chitmanat, K. Mengumppan and S. Uraiwan. 2007. Performance of Giant Freshwater Prawn (Macrobrachium rosengergii de Man) Reared in Earthen Ponds Beneath Plastic Film Shelters. Chiang Mai Journal Science. 34 (1): 89-96.

Whangchai N., K. Kannika, S. Deejing, T. Itayama, N. Iwami, T. Kuwabara and Y. Peerapornpisal. 2008. Growth performance and accumulation of off flavor in red tilapia, Oreochromis niloticus x Oreochromis mosambicus, culture by green water system using chicken manure. Asian Environmental Research. (1) : 8-16.

Itayama T., Iwami N., Koike M., Kuwabara T., Whangchai N., and Inamori Y.. 2008. Measuring the Effectiveness of a Pilot Scale Bioreactor for Removing Microcystis in an Outdoor Pond System. Environ. Sci. Technol. 15;42(22):8498-8503.

Whangchai N., Tawong W., Wigraiboon S., Itayama T., Kuwabara T., and Iwami N. 2008. Effects of manure fertilizer on off-flavor substances in water and sediment from tilapia ponds. The Proceedings of 8th International Symposium on Tilapia in Aquaculture, Egypt. 173-180 pp.

331

ผลงานตพมพ :

นวฒ หวงชย. 2534. การสะสมและการสลายตวของสารอนทรยในดนพ8นบอกงกลาดาทoเล8 ยงแบบหนาแนน. วทยานพนธปรญญาโท มหาวทยาลยเกษตรศาสตร.

นวฒ หวงชย. 2544. การกาจดสาหรายในแหลงน8 าดวยวธ Electrolytic process. 6th WRC Workshop on Eutrophication and Toxic Cyanobacteria in Freshwater Reservoirs. Fact. Of Science, Chiangmai Univ. 4 หนา.

นวฒ หวงชย. 2545. ผลของ Oxidants ทoผลตจาก Electro-oxidation ตอเช8อ Vibrio harveyi ในน8 าจากบอเล8 ยงกงทะเล. บทคดยอการประชมทางวชาการมหาวทยาลยแมโจ คร8 งทo 4 สานกวจยและสงเสรมการเกษตร มหาวทยาแมโจ. หนา 38-39.

เทพรตน อ8งเศรษฐพนธ นวฒ หวงชย บญชา ทองม และสฤทธw สมบรณชย. 2545.อทธพลของการเสรมวตามนซในอาหารทดลองตอประสทธภาพการเจรญเตบโตและประสทธภาพทางเศรษฐกจในกบบลฟรอก. บทคดยอการประชมทางวชาการมหาวทยาลยแมโจ คร8 งทo 4 สานกวจยและสงเสรมการเกษตร มหาวทยาแมโจ. หนา 36-37.

สฤทธw สมบรณชย กระสนธ หงสพฤกษ บญชา ทองม และนวฒ หวงชย. 2545. การศกษาระดบโปรตนและไขมนทo เหมาะสมในอาหารปลาแรด.บทคดยอการประชมทางวชาการมหาวทยาลยแมโจ คร8 งทo 4 สานกวจยและสงเสรมการเกษตร มหาวทยาแมโจ. หนา 127-128.

บญสน จตตะประพนธ สมพร มแสงแกว และนวฒ หวงชย. 2545. การสารวจหอยมอเสอและสภาพแวดลอมบรเวณแนวปะการงของมหาวทยาลยแมโจ จงหวดชมพร. บทคดยอการประชมทาง วชาการมหาวทยาลยแมโจ คร8 งทo 4 สานกวจยและสงเสรมการเกษตร มหาวทยาแมโจ. หนา 126.

เทพรตน อ8งเศรษฐพนธ นวฒ หวงชย กระสนธ หงสพฤกษ และสฤทธw สมบรณชย. 2546. ผลของระดบโปรตนและไขมนตอการเจรญเตบโตของกบบลฟรอก. วารสารการประมง. 56(5):463-468.

นวฒ หวงชย สฤทธw สมบรณชย กรทพย กนนการ รจนา ดอนชะอม และรจนา จนทรา. 2547. ผลของการใชสาหรายสไปรลนาสดตอผลผลต การเจรญเตบโต อตราการรอด อตราแลกเน8อ และองคประกอบทางเคมในปลานลแดง. วารสารทางการของสานกวจยและสงเสรมวชาการการเกษตร มหาวทยาลยแมโจ, ปทo 22 ฉบบพเศษ, วนทo 9-10 ธนวาคม 2547, หนา 135-143

332

กรทพย กนนการ และนวฒ หวงชย. 2548. ผลของการใชสาหรายสไปรลนาสดตอองคประกอบของกรดไขมนในปลานลแดง. การประชมวชาการ คร8 งทo 6 สานกวจยและสงเสรมวชาการการเกษตร, วนทo 19-20 พฤษภาคม 2548, หนา 224-231.

นวฒ หวงชย. 2548. การพฒนาเทคนคการเล8ยงกงกามกรามในเขตภาคเหนอ. แมโจปรทศน. ปทo 6 ฉบบทo 3 ประจาเดอน พฤษภาคม – มถนายน 2548. ISSN : 1513-1831. หนา 24-26.

นวฒ หวงชย จราพร โรจนทนกร ทพสคนธ พมพพมล ประจวบ ฉายบ อภนนท สวรรณรกษ เทพรตน อ8 งเศรษฐพนธ ยนต มสก และชมพล ศรทอง. 2006. การพฒนาระบบการเล8 ยงกงแชบวยแบบหนาแนนโดยใชโอโซนปรบปรงคณภาพน8 า. J. Natl. Res. Council Thailand, 38 (1): 31-52.

ปทมา ต8งใจ อรณ องคากล นวฒ หวงชย และอทยวรรณ โกวทวท. 2550. คณลกษณะของเอนไซมยอยอาหารในกงกามกรามวยออน. วารสารวจยเทคโนโลยการประมง. 235-247.

กรทพย กนนการ นวฒ หวงชย เทพรตน อ8งเศรษฐพนธ วทยา ทาวงศ และสปราณ วกรยบรณ. 2550. การเจรญเตบโตและการสะสมกลoนโคลนในปลานลแดงทoเล8 ยงดวยระบบน8 าเขยว. วารสารวจยเทคโนโลยการประมง

วทยา ทาวงศ นวฒ หวงชย กรทพย กนนการ และสปราณ วกรยบรณ. 2550. ปรมาณของสารจออสมนและเอมไอบในน8 าและดนจากบอปลานลแดง (Oreochromis niloticus) ทoเล8 ยงในระบบน8าเขยว. วารสารวจยเทคโนโลยการประมง

สพรรษา ทบทมหน, วทยา ทาวงศ, สปราณ วกรยบรณ, สดาพร ตงศร และนวฒ หวงชย. 2551. การเจรญเตบโตและการสะสมกลoนไมพงประสงคในปลาบกทoใหอาหารตางกน. เอกสารการประชมวชาการ “การเสนอผลงานวจยระดบบณฑตศกษา คร8 งทo 2”. เชยงใหม: มหาวทยาลยแมโจ.

ศรประภา ฟากระจาง ชยารตน ปล8มสาราญ เอกพงษ แอบแฝง กตตชย จนทรลภ สปราณ วกรยบรณ และนวฒ หวงชย. ผลของผกบงตอการควบคมการเจรญเตบโตของสาหราย Microcystis aeruginosa. 2552. เอกสารการประชมวชาการ มหาวทยาลยราชภฏเชยงราย ประจาป 2552 “บรณาการงานวจยสชมชนและทองถoน เพoอวถชวตทoย oงยน”. เชยงราย : มหาวทยาลยราชภฏเชยงราย. 83-91.

สปราณ วกรยบรณ วทยา ทาวงศ ปาวล ศรสขสมวงศ Nakao Nomura และนวฒ หวงชย. 2551. ผลของโอโซน และอลตราโซนคตอากรลดปรมาณคลอโรฟลล-เอ และกลoนไมพงประสงคในน8 าจากบอเล8 ยงปลาทoมการเจรญเตบโตของ Microcystis aeruginosa. เอกสารการประชมวชาการ “การเสนอผลงานวจยระดบบณฑตศกษา คร8 งทo 2”. เชยงใหม : มหาวทยาลยแมโจ.

333

ช�อผรวมวจย ผศ. ดร.ชนกนต จตมนส Mr. Chanagun Chitmanat

หมายเลขบตรประชาชน 3 8001 00020 58 2 ตาแหนง ผชวยศาสตราจารย สถานท�ทางาน คณะเทคโนโลยการประมงและทรพยากรทางน8า

มหาวทยาลยแมโจ โทรศพท 0-5387-3470-2 ตอ 105 โทรสาร 0-5387-8126-8 ตอ 130

E-mail: chanagun1@hotmail.com

ประวตการศกษา

ปท�จบ

การศกษา

ระดบ

ปรญญา

สาขาวชา วชาเอก ช�อสถาบนการศกษา ประเทศ

2533 2539 2544 2554

ตร วท.บ. โท M.S. โท M.S. เอก วท.ด.

วารชศาสตร ประมง จลชววทยา การจดการสoงแวดลอม

วารชศาสตร พนธศาสตรปลา โรคสตวน8า

มหาวทยาลยสงขลานครนทร Auburn University The University of Georgia จฬาลงกรณมหาวทยาลย

ไทย อเมรกา อเมรกา ไทย

สาขาวชาการท�มความชานาญพเศษ (แตกตางจากวฒการศกษา) ระบสาขาวชาการ โรคสตวน8า ภมคมกนสตวน8า การเพาะเล8ยงสตวน8า

334

ประสบการณท�เก�ยวของกบการบรหารงานวจยทgงภายในและภายนอกประเทศ โดยระบสถานภาพในการทาการวจยวาเปนผอานวยการแผนงานวจย

ช�อเร�อง ปท�ทา สถานภาพ

- เทคโนโลยการเพาะเล8ยงสตวน8าเพoอเพoมผลผลตเชงพาณชยและเพoมศกยภาพในการแขงขน

- การคดแยกเช8อแบคทเรยทoกอใหเกดโรคเหงอกในปลานล (Flavobacterium columnarae) เพoอพฒนาเปนวคซนปองกนโรค

- การตรวจสอบแบคทเรยและแบคทเรยกอใหเกดโรคทoอยในระบบการเพาะเล8ยงสตวน8าจดแบบอะควาโปนคส

- การวนจฉยโรคและแนวทางในการปองกนแกไขโรคในลกปลานล - การประเมนความเสoยงของโลหะหนกทoสะสมในปลาบางชนดจาก

แมน8ากวง: ผลของอาหารเสรมสาหรายไกเพoอปองกนความเปนพษจากตะกoว

-การศกษาแนวทางเพoอพฒนาปลานลใหเปนอาหารทoปลอดภยสาหรบการบรโภค

- การใชกระเจvยบแดงผสมอาหารเพoอกระตนภมคมกนในปลานล -การศกษาการพฒนาอวยวะสบพนธและฤดกาลวางไขของปลา

เศรษฐกจบางชนดในเขoอนแมงดสมบรณชล -การศกษาการใชสมนไพรในการปองกนโรคตดเช8อในปลาดก -การพฒนาวคซนดเอนเอเพoอปองกนโรคในปลากดอเมรกน -ผลกระทบของปลากดอเมรกนทoตดตอยนตอสoงแวดลอม

2556–2557

2556–2557

2554

2553-2554 2551-2552

2548

2547 2546

2545 2544 2539

ผอานวยการชดโครงการ

หวหนาโครงการ

หวหนาโครงการ

หวหนาโครงการ

หวหนาโครงการ

หวหนาโครงการ

หวหนาโครงการ

หวหนาโครงการ

หวหนาโครงการ

ผรวมวจย

ผรวมวจย

การเผยแพรผลงาน Concentrations of Cadmium, Lead, and Zinc in Water, Sediment, and Fish from the Mae Kuang

River, Thailand. 2009 International Symposium on Environmental Science and Technology (2009 ISEST), June 2 - 5, 2009, Shanghai, China.

Risk Analysis of Diseases for Tilapia Cage Culture Raised in Upper Ping River. การประชมทางวชาการ คร8 งทo 47. มหาวทยาลยเกษตรศาสตร 17 - 20 มนาคม 2552. (Poster Presentation). Participatory Action in Upland Aquaculture in Mae Ai, Chiangmai Thailand. World Aquaculture 2008, May 19 - 23, 2008 Busan, Korea. (Poster Presentation).

335

The Use of Wastes Derived from Small Local Fisheries Business to Replace Fishmeal for Tilapia Oreochromis niloticus Diet. World Aquaculture 2008, May 19 - 23, 2008 Busan, Korea. (Poster Presentation).

Risk Assessment of Pesticide Contamination in the Upper Ping River Using Acetylcholinesterase Inhibition in River Snails (Sinotaia ingallsiana) Asian-Pacific Regional Conference on Practical Environmental Technologies (APRC 2007). August 1 - 2, 2007. Khon Kaen, Thailand.

Comparison of Epizootiology of Trichodina sp. in Tilapia (Oreochromis niloticus) From Different Culture Systems. 2002. World Aquaculture 2002. April 23-27, 2002. Beijing, China.

DNA Vaccine Development against Channel Catfish Virus. 2000. 4th Annual Meeting of the Southern Conference of Researchers in Aquatic Sciences. April 2-4, 2000. Callaway Gardens, Pine Mountain, Georgia.

Induction of Non-specific Cytotoxic Cell Activity in Channel Catfish, Ictalurus punctatus, by CpG Motifs in a Plasmid DNA Vaccination. 1999. 3rd Annual Meeting of the Southern Conference of Researchers in Aquatic Sciences. March 21-23, 1999. Biloxi, Mississippi.

Nonspecific Cytotoxicity in Channel Catfish, Ictalurus punctatus, after DNA vaccination. 1998. Joint Annual Meeting Southeastern and South Central Branches. American Society of Microbiology. October 29-31, 1998. Montgomery, Alabama.

ผลงานท�ตพมพ ชนกนต จตมนส. 2545. สารกระตนภมคมกนปลา. วารสารสงขลานครนทร. 24(4):739-747. ชนกนต จตมนส. 2545. การพฒนาวคซนดเอนเอสาหรบปลา. เวชชสารสตวแพทย. 32(1):13-23. ชนกนต จตมนส. 2544. ความรเกoยวกบวคซนเพoอปองกนโรคปลา. วารสารการประมง.

54(6):515-520. ชนกนต จตมนส. 2550. ไหวพระ 9 วด: กรงเทพมหานคร. วารสารแมโจปรทศน. 8(3):62 - 65. ชนกนต จตมนส. 2550. การใชระบบความปลอดภยทางชวภาพในการเพาะเล8ยงสตวน8 า. สตวน8า

18:65 - 68. ชนกนต จตมนส. 2550. หนาวน8โปรดระวงโรคปลาระบาด. สตวน8า 18:173 - 175. ชนกนต จตมนส. 2550. โรคปลานล. วารสารแมโจปรทศน. 8(6):15 - 19.

336

ชนกนต จตมนส และคณะ. 2551. เสยงสะทอนของผทoมสวนรวมในการเสวนากลมเรoองการเล8ยงปลาในกระชงบรเวณแมน8าปงตอนบน. สตวน8า ประจาเดอนกมภาพนธ:169 - 173.

ชนกนต จตมนส, นวฒ หวงชย และ มงคล สมญญา. 2551. การใชแบคทเรยโปรไบโอตคในการเพาะเล8ยงสตวน8า. วารสารการประมง ปทo 61 ฉบบทo 2 มนาคม - เมษายน 2551 หนา 166 - 171.

ชนกนต จตมนส. 2551. การเตรยมตวเพoอศกษาตอ ระดบบณฑตศกษา ณ สหรฐอเมรกา. แมโจปรทศน ปทo 9, ฉบบทo 3 (พ.ค.-ม.ย. 2551) น. 69 - 71. ชนกนต จตมนส. 2551. แนใจหรอวา ปลาในกระชงตายดวยโรคระบาด. สตวน8า ประจาเดอนสงหาคม: 170 - 172.

ชนกนต จตมนส. 2551. โครงการนารองวจยเพoอพฒนากระบวนการเรยนร เรoอง การบรณาการจรยธรรมของนกศกษาและการพฒนาแนวทางการจดการเรยนการสอน. แมโจปรทศน ปทo 9, ฉบบทo 4 (ก.ค.- ส.ค. 2551) น. 36 - 40.

ชนกนต จตมนส และวญ� บญประเสรฐ. 2551. ผลของความเครยดตอระบบภมคมกนปลา. แมโจปรทศน ปทo 9, ฉบบทo 6 (พ.ย. - ธ.ค. 2551) น. 25 - 29.

ชนกนต จตมนส และคณะ. 2551. การศกษาความเปนไปไดในการสงเสรมการเล8ยงปลาบนทoสงในภาคเหนอ โดยวธการมสวนรวมของชมชน. วารสารสโขทยธรรมาธราช ปทo 21 ฉบบทo 2 กรกฏาคม - ธนวาคม 2551 หนา 122 - 132.

ขวญตา พลสาราญ ทพสคนธ พมพพมล เกรยงศกดw เมงอาพนและชนกนต จตมนส. 2551. คาโลหตวทยาของลกปลาบก. เชยงใหมสตวแพทยสาร 6(2):151 - 160.

ชนกนต จตมนส และเอกสทธw สมครราษฏร. 2552. วธการเพาะเล8ยงสตวน8ากบความเสoยงของผบรโภค. แมโจปรทศน ปทo 10, ฉบบทo 3 (พ.ค. - ม.ย. 2552) น. 22 - 30.

Dunham, R.A., C. Chitmanat, A. Nicols, B. Argue, D.A. Powers, and T.T. Chen. 1999. Predator avoidance of transgenic channel catfish containing salmonid growth hormone genes. Mar. Biotechol. 1:545-551.

Chitmanat, C. , K. Tongdonmuan, P. Khanom, P. Pachontis, and W. Nunsong. 2005. Antiparasitic, Antibacterial, and Antifungal Activities Derived from a Terminalia

catappa Solution against some Tilapia, Oreochromis niloticus, Pathogens. Acta Horticulturae Proceedings WOCMAP III, Volume 4. (ISHS) 678:179 – 182.

337

Chitmanat, C. , Tongdonmuan, K. and Nunsong, W., 2005. The use of crude extracts from traditional medicinal plants to eliminate Trichodina sp. in tilapia (Oreochromis niloticus) fingerlings. Songklanakarin J. Sci. Technol., 27(Suppl. 1): 359 – 364.

Chanagun Chitmanat and Panudatch Sukomol. 2006. An Overview of Inland Fisheries Management in Thailand. Thai Fisheries Gazette 59:423 - 428.

Siripen Traichaiyaporn and Chanagun Chitmanat. 2008. Water Quality Monitoring in Upper Ping River, Thailand. Journal of Agriculture & Social Sciences. 4: 31 - 34.

Chanagun Chitmanat , N. Prakobsin, P. Chaibu and S. Traichaiyaporn, 2008. The Use of acetylcholinesterase inhibition in river snails (Sinotaia ingallsiana ) to determine the pesticide contamination in the Upper Ping River. International Journal of Agriculture and Biology (IJAB: Int. J. Agri. Biol.) 10: 658 – 660.

Chanagun Chitmanat , Anon Tipin, Prachuab Chaibu and Siripen raichaiyaporn. 2009. Effects of replacing fishmeal with wastes derived from local fisheries on the growth of juvenile tilapia, Oreochromis niloticus . Songklanakarin J. Sci. Technol. 31 (1), 105 - 110.

Chanagun Chitmanat and S Traichaiyaporn. 2011. Spatial and temporal variations of physical- chemical water quality and some heavy metals in water, sediments and fish of the Mae Kuang river, Northern Thailand. International Journal of Agriculture and Biology 12 (6), 816-820.

T PIMPIMOL, K PHOONSAMRAN, Chanagun Chitmanat. 2012. Effect of Dietary Vitamin C Supplementation on the Blood Parameters of Mekong Giant Catfish (Pangasianodon

gigas). International Journal of Agriculture and Biology 14 (2), 256-260. P Lebel, N Whangchai, Chanagun Chitmanat, J Promya, P Chaibu, P Sriyasak, L Lebel. 2013.

River-Based Cage Aquaculture of Tilapia in Northern Thailand: Sustainability of Rearing and Business Practices. Natural Resources 4, 410-421.

บญชา ทองม และ คณะ การพฒนาระบบการผลตปลานลเพ�อเขาสมาตรฐานการสงออก 2556

Development of Tilapia Culture Systems under Export Standard Criteria