158
RELIGION AND PRACTICES IN SOUTHEAST ASIA Translated from English by Yin Sombo, Chor Chan Thyda, Ngoung Kimly, Aing Sokroeun bkERbBIÔasaGg´eKøseday yin.sMbUr/..Cr.c&nÞFIÈa/.gYn.KwmlI..nig.GaMg.suxerIn sasna nigîarRb†b†þ enAkñúgtMbn´GasuIGaeKñy_ sikßatMbn´GasIuGaeKñy_ kRmgGtSbTeRCIserIs

សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

Embed Size (px)

DESCRIPTION

ប្រភព៖ មជ្ឈមណ្ឌល​ខេមរសិក្សា

Citation preview

Page 1: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

RELIGION AND PRACTICESIN SOUTHEAST ASIA

Translated from English by Yin Sombo, Chor Chan Thyda, Ngoung Kimly, Aing Sokroeun

bkERbBIÔasa Gg´eKøseday

yin.sMbUr/.. Cr .c&nÞFIÈa/. gYn.KwmlI .. nig .GaMg.suxerIn

sasna nig îar Rb†b†þ

enA kñúg tMbn´ GasuI GaeKñy_

sikßa tMbn´ Ga sIu GaeKñy_

kRmg GtSbT eRCIserIs

Page 2: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

CMBUkTI 1..½BICMenOsalkeTACaCMenOkúñgRsúk.. £.®sþI ... matuÔaB . . nigÔaB Tak´Taj én RB¼BuT§

sasna efrvaTsm&yedIm.

GtSbT TaMg en¼ dkRsg ´ecjBI..½ . RBwtþibRtsikßatMbn GasIuGaeKñy_ ..vK:bI.. c,abTI..1 /...kumÖ£ ..2002

rkßa siT§i K¿s¿ 1967 eday RKw¼sSan eá¼ Bum< saklviTüal&yRbIFIs kULMú ebo ....> Chapter 1: Localizing the Universal: Women, Motherhood and the Appeal of Early Theravāda BuddhismSeleted from: Journal of Southeast Asian Studies, Vol. 33, Issue 01, February 2002. Copyright © 1967 by University of British Columbia

CMBUkTI 2..½ PaBminc,aslasénePTPav£ emIlÈam BiFIbMbYs kñúg RB¼BuT§sasna enA tMbn PaK

xageCIg RbeTséf.

GtSbT TaMg en¼ dkRsg ecjBIe soveÔA...½ eynD&r..nig sasna.£..BIPaBsμúKsμaj énnimitþsBaØa

rkßa siT§i K¿s¿ 1986 eday RKw¼sSan eá¼ Bum< b‘ikxinChapter 2: Ambiguous Gender: Male Initiation in a Northern Thai Buddhist Society.Seleted from: Gender and Religion: On the Complexity of Symbols Copyright © 1986 by Beacon Press

CMBUkTI 3..½ ²esóvePAsikßa³ .. karepþImbeg;ItGkßrsil,_lavburaNCaRbFanbTsRmab sikßa

GtSbT TaMg en¼ dkRsg ´ecjBIe soveÔA..½..Lav. .£ .. vb,Fm’ ..nig sg:m

rkßa siT§i K¿s¿ 2000 eday RKw¼sSan eá¼ Bum< sIul k_v¨mb‘ukßChapter 3: Books of Search: the Invention of Traditional Lao literatures as a Subject of StudySeleted from: Laos: Culture and Society Copyright © 2000 by Silkworm Books.

CMBUkTI 4..½ dMeNIr EsVgrkkarRtas´dwg . nigGtþsBaØaNvb,Fm’£..RB ¼BuT§sasna enA evot

Nam shsm&y.

GtSbT TaMg en¼ dkRsg ´ecjBIesovePA .½ BuT§sasna.. nig neyaáy kñúgstvtßTI..20

rkßa siT§i K¿s¿ 2002 eday RKw¼sSan eá¼ Bum< ..xnFInwm.. GuInFWNasUNal Chapter 4: The Quest for Enlightenment and Cultural Identity: Buddhism in Contemporary Vietnam.Seleted from: Buddhism and Politics in 20th Century,Copyright © 2002 by The Continuum International Publishing Group

rkßa siT§i kñúg îar bk ERb ... nig ecj pßay Ca Ôasa Exμr © K¿s¿ 2009 eday mCÄ mNl exmrsikßa...>Copyright © 2009 Center for Khmer Studies for the Khmer translation.

rUb ÔaB Rkb mux eday.� Cover picture

á¨s;al´.. b¨YrdU.. . (rkßa siT§i) .. . K¿s¿ 2009.. ....Copyright © 2009 PASCAL BOURDEAUX

îar bk ERb ... nig eá¼ Bum< esov eÔA en¼ TTYl án îar «btSmÖ BI mUlniFi rk çWehVlø&r enA jÚyk...>The publication of this book was supported by the Rockefeller Foundation (New York).

lsxG 13..½ 978-99950-51-09-9 ISBN-13: 978-99950-51-09-9

eá¼ Bum< enAPñMeBj .. .RbeTs.km<úCa. . .>... Printed in Phnom Penh, Cambodia.

Page 3: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

sarbCkfamux.. 05

CMBUkTI 1.½ BICMenOsalkeTACaCMenOkúñgRsúk.. £ .

................®sþI ... matuÔaB . . nig ÔaB Tak´TajénRB¼BuT§sasnaefrvaTsm&yedIm 09

esckþIepþIm.....11

tYnaTI®sIþenAkñúgBuT§sasnaGasIuGaeKñy_.....13

®sIþ...nigkareFVITanenAkñúgsm&yBuT§sasnaefrvaTsm&yedIm.....17

karRbdUcmatuPaBenABuT§sasnasm&yedIm.....22

témøénTwkeda¼mþay.....27

RB¼ BuT§sasna matuPaB .. nigCnKMrUénraCvgß.....30

esckþIsnñidæan.....35

CMBUkTI 2.½ PaBminc,as´las´énePTPav£.

.............. emIlÈam BiFIbMbYs kñúg RB¼BuT§sasnaenAtMbn´PaK xageCIg RbeTséf 39

esckþIepþIm .....41

eKalkarN_sRmab´sgÇ.....42

kUnRbúsEdlrs´enAkñúgsg:mBuT§sasnaéntMbn´PaKxageCIgRbeTséf .....44

PaBminc,as´las´énePTPav£rbsnaKenAkñúgBiFIbMbYs.....46

PaBCabursRtÚvpøas´bþÚrtamry£BiFIbMbYs.....50

karl¼bg´ecalpøÚvelakiy.. nigkareRsacRsg´elakiy .....54

bBaHakñúgBuT§sasnacMeBa¼karkMNt´GtþsBaaØNePTPav£rbs´burs.....57

CMBUkTI 3.½ esóvePAsikßa karepþImbeg;ItGkßrsil,_lav buraNCaRbFanbTsRmabsikßa 63

Gkßrsil,_lavsm&yburaN.. nigtYnaTIenAkñúgsg:mlav. .....66

viFIsa®sþEtgkaBülavenAmunBak´kNþalstvtßTI.20 .....67

PaBrIkceRmInenARbeTslav.. nig RbeTséfPaK»san ...

RBm TaMg kar pøas´ bþÚr .. nig karFøak´cu¼Gn´fyénGkßr sil,_buraN .....68

bec©kviTüaeá¼Bum<...nigplb¨¼BaleTAelIGkßrsil,_lavburaN .....69

karcab´epþImykGkßrsil,_lavburaNeFVICaRbFanbTsikßa½..sñaédrbs´ sila..vIrvgß .....73

karsikßaelIGkßrsil,_lavburaN... nigneyaáyénvb,Fm’lav-éf .....73

qakCIvit.nigGaCIBrbs´sila.vIrvgß .....74

karsikßarbs´silaeTAelIviFIsa®sþEtgkaBülav .....76

Page 4: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

karykGkßrsil,_buraNeTAeRbIRáskñúgeKalbMNgneyaáy.kñúg clna bdivtþn_rNsirßesñhaCatilav.....84

tYnaTICapøÚvkarrbs´Gkßrsil,_buraNenAkñúgsaFarN£rdæRbCaFibetyü RbCa manitLav...

BIqñaM. 1975... rhUtdl´bc©úb,nñ .....85

esovePAsikßa£.. eyabl´bBa©b´ .....87

CMBUkTI 4.½ dMeNIr EsVgrkkarRtasdwg . nig GtþsBaØaNvb,Fm’£ .

.................RB ¼BuT§sasna enA evot Nam shsm&y 91

esckþI epþIm.....93

karcat´fñak´.....94

karFøak´cu¼.....95

kMEN TRmg´ .. nig karrs´ran eLIg vij .....99

Catiniym .. nig karbRgÜbbRgÜm Cati .....101

karri¼Kn´ dl´lT§imak´.. nigRB¼BuT§sasna .....108

skmμniym .. nig neyaáy .....110

karts‘U RbqaMg enAsm&yeRkay GaNaniKm .....112

karEbkák´ .....116

esckþIsnñidæan .....118

kMNt´cMNaM 121

CMBUkTI.1 .....121

CMBUkTI.2.....136

CMBUkTI.3.....142

CMBUkTI.. 4.....150

Page 5: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

kfamux

karbeRgónrbsxMJúenAqñaM. 2006. ánep¹ateTAelIkarp¹l[GñkRsavRCavkm<úúCanUvviFI sa®s¹RsavRCavBIsasna. >. .GtSbT

sRmab´GanEdláneRbIRás´enAkñúgkarbeRgónen¼ ..man eKalbMNgbEnSmcMeN¼dwgeTAelIGIVEdlGñksikßaándwg

rYc mkehIyGMBIRB¼BuT§sasnaenA RbeTskm<úCa nigp¹lnUvkarENnaMd_TUlMTUlayGMBIsasnaenAtMbnGasIuGaeKñy_.> .ebI

eTa¼ bICa eKalbMNgsMxan.. nigcMbgbgðsKWep¹ateTAelIRB¼BuT§sasnaenAGasIuGaeKñy_k¾eday ..k¾man GtSbTGan.. nig

man sa®sþamYy cMnYn cUlrYm kñúgkar beRgón áneFIVbTbgHajTak´TgnwgsasnaRKws;.. nigsasnaGIusøamehIykñúg ena¼

k¾manmñak´ánniyayGMBIviharkavday enA TIRkúg PñMeBjEdr.> .. CaTUeTAkarbeRgónen¼ ep¹ateTAelIlTi§sasnatictYc Cag

eTA elIsasnakñúgbribf sg:m..Rbvt¹i ehIy man bMNg p¹l´ .[GñksikßanUv«bkrN_sRmab´EsVgyl´GMBIsasna tam

ry£Tsßn£ ..viTüasa®s¹sg:m> ..GtSbTGan cMnYn bYnEdlánbkERbenAkñúgesovePAen¼RtÚváneRCIserIssRmaMgeLIg

eday sarEt GtSbTTaMgena¼ mannUvRTwsI¹lð@ nig edaysarEtmannUvkarENrnaMGMBIRB¼BuT§ sasna enA bN¹a RbeTs Citxag

km<úCa dUcCaenAéf .. Lav.. nigevotNam>

GtSbTmancMNgeCIgfa .²BICMenOskleTACaCMenOkñúgRsúk. £. ®s¹I ..matuPaBnigPaBTak´Taj³. KWCaGtSbTniBn§ rbs´

Rbvt¹i viTU . ..áára..vIlsun ..Gandaya..(Barbara Wilson Andaya)>.eTa¼CaeKs:alelakRsIeRcIn edaysarEtsñaéd

rbs´ e lakRsITak´TgnigGasIu Ga eKñy_ dIeka¼k¾eday. . k¾ GtSbTrbs´elak RsIEdlánbkERb enAkñúg esovePA en¼KW Ca

GtSbT Biess Edl sikßayag sIu CeRmA GMBIkarmk dldMbUg@énRB¼BuT§sasnaefrvaTeTAkñúgtMbnGasIuGaeKñy_.> tam kar

G¼ Gag rbs´ Gandaya¨. RB¼ BuT§ sasnaefrvaTánp¹l´GMNacdl´Rs¹I.ehIyen¼KWCakt¹amYysMxan´Edlsasna en¼ RtÚv

áneKTTYlykenAkñúgtMbn GasIu GaeKñy_.> ..eTa¼bICaman GñkRáCJmYycMnYnminylRsbnig GMN¼GMNagrbs elakRsI

k¾ eday ..k¾kar G¼Gag rbs elakRsI áncUlrYmcMENkbegI;t[man sMnYrlð@Edlp¹ldlGñkRsavRCavnUv Tsßn£ vis&y

fIµ . cMeBa¼ PaBGaceTA rYc én kar mkdl rbsRB¼ BuT§sasna eTA kñúg tMbn. Edl en¼Ca bBaHa mYy man sar£ sMxanyag xøaMg cMeBa¼

Gñk Rsav RCav.. nigGñk sikßa km<úCa.>.. GtSbTen¼k¾mansar£sMxanpgEdr edaysarEtmankarbk Rsay .epßgBITmøab én

kar sresr Rbvt¹i sa®s¹ ..ehIyánbgHajnUvviFIEdleFIV[Rbvti¹sa®s¹man PaBebIkcMhr Cagmun kñúgkar TTYls:altYnaTI

rbs ®s¹I.> ..GtS bT en¼k¾manPaBKYr[TakTaj pgEdr edayehtufavamannUvBt’mand¾snw§ksn§ab. GMBItYnaTIrbs®s¹Ien A

kñúg sg:mRB¼BuT§ sasnaefrvaT.>

GtSbTeá¼Bum<qñaM .1986..niBn§eday..qals_.. XIs_..(Charles Keyes).GMBIBiFIbMbYsnaKenAPaKxageCIgRbeTs

éf Edl viPaK Ebbnr viTüa .KWCaGtSbTGkßsil,_d¾l,Il,ajmYyEdlniyayGMBIRB¼BuT§sasna enARbeTséf.. > ..BiFI

bMbYs naKk¾edIr tYnaTI sMxan´ pgEdrenAkñúgRB¼BuT§sasnakm<úCaehIy TMenom Tmøab´enARbeTskm<úCa en¼mankarBiBN’na

y¨ag ek,a¼k,ay enA kñúg esov ePA Edl eá¼ Bum<enAqñaM 2005 EdlniBn§eday sU‘..kitßa ...h‘an suxum .. nig h‘un . FIriT§i..> ..xMJúeCO

Cak´ fa GñkRáCJEdl man cMeN¼ dwgxag BiFIBuT§sasnaenARbeTskm<úCa nwgmancMNab´GarmµN_kñúgkareRbobeFob kar

BiBNna lMGitrbs´ ..XIs_ CamYy nigGIVEdleKándwgBIkarGnuvt¹n_enARbeTskm<úCa.>

eRkAEtBIkarBiBNnad¾KYreGaycabGarmµN_..GtSbTrbsXIs_ ..k¾manlkçN£sMxanCaBiess Rtgfa GtSbT en¼ man

KeRmag énkarGtSaFib,ayGMBIBiFIsasnaEbbRTwsI¹ ..eTACakarsikßa GMBI tY naTI eynD&r ..ehIynigsPaBénvd¹CIvit .> .xJMú man

Page 6: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

CMenO fa ..Rkbx&NÐRTwsI¹en¼ nigmanRbeyaCn_ cMeBa¼GñkRsav RCav km<úCa enAeBlEdlBYkeKbn¹karsikßaGMBIbBaHa bMbYs .

nig BiFI TMenomTløab´d¾éT eTot EdleKRárBVeLIgenAkñúgbribfTMnak´TMngsg:m.>

ebIeRbóbeFobnwgRbeTsCitxag ..RB¼BuT§sasnaenARbeTsLav enAmankar sikßatictYcenA eLIy.> ..manGñk RáCJ

mYyrUbEdlmancMeN¼dwg GMBIRbeTsLav KW ..PItT&r ..kUer¨t.(Peter Kore).EdlCaGñk manCMnajxag Gkßsil,_GasIu

GaeKñy_.> ..enAkñúg GtSbT EdlánbkERbenAkñúgesovePAen¼. elakán BiBN’na BIkarpøas´b¹Úr GtSbTGkßrsil,_Lav .

²EbbburaN.³.Edl man tYnaTIbMerI dl´RB¼BuT§sasna.ehIyEdlCaerOy@cmøgbn¹edayeRbI sRs¹a swøkrwt eTA Cakar

Binitü EbbT MenIb kñúg kar emIl elIGtSbTG kßrsil,_dUcKñaena¼ .dUcEdlelak ánelIk eLIg fa ..kRmg GtSbT Gkßsil,_

TaMg ena¼ manGtSn&yfIµ enA eBlEdlRtÚváneKeá¼enAelI esovePA ..ehIyenA eBlEdl eK eRbIRás´ edIm,I kMNt´

Gt¹sjaNCatienAkñúgbribT rdæ Lav fIµTMenIbmYy.> ..xJMúeRCIserIsykGtSbTmYyen¼ edaysarEtva manniyayBI erOgrav

sMxan´@ ..GMBIkarvivt¹n_ én vb,Fm’ Lav.>..kUer¨tk¾ánsikßaenAkñúgRkbx&NÐRTwsI¹d¾ .KYr[cab´GarmµN_ pgEdr.> ..CafIµ m¹g

eTot ..xJúMeCOfaen¼KWCaviFI mYy kñúg kar smwøg emIl Gkßr sil,_ Ebb sasna Edl Gacyk mk Gnuvt¹n_ cMeBa¼ RbeTs km<úCa án

eday sarfa .km<úCaánqøgkat´nUv bT BiesaFn_ énkarERbRbÜlRsedogLavEdr.>

CacugbBa©b´.xMJúáneRCIserIsGtSbTmYyEdlniyayGMBI Rbvt¹iTMenIbénRB¼BuT§sasna enAevotNam..> ..GtSbTrbs

Fan .dU.KWCaGtSbTxwømxIød¾KYreGaycabGarmµN_Edl sresrGMBIRB¼BuT§sasnaenAevotNam.. >..GtSbTen¼xusBIGtSbT

bI eTotRtg´fa BuT§sasnaenAevotNamCacMbgKWBuT§sasnamhayan¹.. >..ehtudUecñ¼.BuT§sasnaen¼ manlkçN£xusBI

RbePTBuT§sasna EdleKeKarBenAkm<úCa ..éf ..Lav ..rW PUma> GtSbTen¼BiBN’naGMBIkarrs´eLIgvijrbs´BuT§sasna enA

evotNam kñúgsm&yGaNaniKmáraMg.nigkñúgclnats‘URbqMagrbbGaNaniKm.>..xMJúeCOCakfaRbCaCnkm<úCa .. nig man kar

cab´GarmµN_cg´dwgbEnSmeTotBIBuT§sasnaenAkñúgRbeTsCitxagrbs´xøÜn> .eTa¼bICamankarxusEbøkKñaeRcInBI T Menom

Tmøabkm<úCak¾eday..eyIgnwgseg;teXIj GMBI TMnakTMngd¾sµúKsµajrvagRbéBNIsasnarbsevotNam .. nig karGnuvt¹n_

neyaáyEdlCab´Bak´B&n§eTAnwgKMnitCatiniymEdlec¼EtekIneLIgenAevotNam.. ehIybBaHaen¼k¾mandUcKñaeTAnwg

RbéBNIsasnarbs´km<úCaEdr. ^

cn..m¨ar_sþún .. ..................

sa®sþacarüdwknaMkarbeRgón.............

Page 7: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

PREFACE

The 2006 seminar I directed focused on giving Cambodian scholars tools to conduct research onreligion. The readings for the seminar were intended to supplement what students already knewabout Cambodian Buddhism and provide a broad introduction to religion in Southeast Asia.Although this meant first and foremost looking at Southeast Asian Buddhism, there were alsoreadings and guest speakers on Christianity and Islam—and one guest speaker talked about the CaoDai temple in Phnom Penh. The seminar was in general less about religious doctrine than aboutreligion in its historical-social context, and it attempted to give students theoretical tools for lookingat religion from the perspective of the social sciences. The four readings translated here were cho-sen for their theoretical interest and for the ways they provide an introduction to the Buddhismof Cambodians neighbors, Thailand, Laos, and Vietnam.

The article “Localizing the Universal: Women, Motherhood and the Appeal of Early TheravadaBuddhism” is written by historian Barbara Wilson Andaya. Although she is better known for herwork on island Southeast Asia, the article translated here is an especially far-reaching and provoca-tive study of the coming of Theravada Buddhism to Southeast Asia. Andaya’s thesis is that Ther-avada Buddhism was empowering to women and that this was a significant factor in its acceptancein the region. While her thesis might be disputed by some scholars, its raises important questionswhich have given scholars new perspectives on the possible processes whereby the Buddhist tradi-tion came to the area—an issue of great relevance to Cambodia’s scholars and students. The ar-ticle is also important for the way it challenges historiographical tradition and shows how historycan be more open in recognizing the role of women. One also has to say that the article is of interestsimply for the wealth of detail it gives us on the role of women in Theravada Buddhist society.

Charles Keyes’ 1986 article about novice ordination in Northern Thailand, analyzed very muchfrom an anthropological perspective, is already well-known in the scholarly literature on ThaiBuddhism. Novice ordination also of course plays an important role in Cambodian Buddhism, andthe Cambodian practice has been well-described in a 2005 book by Sou Ketya, Hean Sokhom andHun Thirith. Scholars of Cambodian Buddhist ritual will, I believe, find it interesting to compareKeyes’ detailed description of Thai practice with what they know about Cambodian practice. Be-sides the interest of its description, however, Keyes’ article is particularly significant in the way itframes its description of the ritual theoretically as a study of gender roles and the nature of rites ofpassage more generally. This theoretical framework will, I believe, be helpful to Cambodian schol-ars as they continue to study the issue of monastic ordination and a whole range of other ritual prac-tices as they are practiced in the context of social relationships.

There is still relatively little scholarship about Buddhism in Laos. One of the more important newscholars of Laos is Peter Koret, a specialist in Southeast Asian literature. In the article translated herehe describes a transition from “traditional” Lao writing, which served a clear Buddhist function andwas often passed on with palm-leaf manuscripts, to a more “modern” way of looking at the

Page 8: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

same corpus of literature—which, he argues, came to take on new meanings as it was printed inbooks and used to define national identity in the context of the new, “modern” Lao state. I chose thearticle because it tells us important things about the evolution of Lao culture. Koret also worksin an extremely interesting theoretical framework. Once again, I believe this is a way of looking atreligious literature which could be applied to Cambodia, since Cambodia has experienced similartransformations.

Finally, I chose one article about the modern history of Buddhism in Vietnam. Thien Do’s essayis the most succinct and interesting short article on Vietnamese Buddhism that I have been able tofind. This article contrasts with the other three in that Vietnam’s Buddhism is primarily in theMahayana tradition rather than the Theravada and thus very different from the type of Buddhismpracticed in Cambodia, Thailand, Laos, or Burma. The article describes the revitalization ofVietnamese Buddhism in the context of French colonialism and the movements to resist colonialism.Cambodians, I believe, will be interested to know more about the Buddhism of their neighbor coun-try. Despite the many differences from the Cambodian tradition, they will observe the complex re-lation between Vietnam’s religions traditions and the political practices which relate to agrowing nationalism in Vietnam—issues which are also relevant to the Cambodian religious tradi-tion.

John MarstonVisiting Scholar

8

Page 9: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

c,ab edIm én GtSbT en¼ .. sresr Ca Ôasa GgeKøs eRîam cMNg eCIg fa.½ “Localizing the Universal: Women,

Motherhood and the Appeal of Early Theravāda Buddhism” ...>

GtSbT TaMg en¼ dkRsg ´ecjBI..½ . RBwtþibRtsikßatMbn GasIuGaeKñy_ ..vK:bI.. c,abTI..1 /...kumÖ£ ..2002

rkßa siT§i K¿s¿ 1967 eday RKw¼sSan eá¼ Bum< saklviTüal&yRbIFIs kULMú ebo ....>

CHAPTER 1:

Localizing the Universal: Women, Motherhood and the Appeal of Early Theravāda Buddhism

Andaya, Barbara WatsonJournal of Southeast Asian Studies, Vol. 33, Issue 01, February 2002.

Copyright © Journal of Southeast Asian Studies, Vol. 33, Issue 01, February 2002.

BICMenOsalkeTACaCMenOkúñgRsúk.. £ . .®sþI ... matuÔaB . . nig

ÔaB Tak´TajénRB¼BuT§sasnaefrvaTsm&yedIm

eday.. árár¨a.. vat´sun.. .Gandaya .(Barbara Watson Andaya)

bk ERb eday.. GaMg.suxerIn

CMBUkTI 1

Page 10: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍
Page 11: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

GtSbTen¼elIkeLIgBIehtuplmYyEdleFVI[BuT§sasnaefrvaTmaneKeKarBbUCaeRcInenAtMbn´´ GasIu

GaeKñy_ sm&y edIm... KWedaysarEtsasnaen¼mankarTak´TgCamYy®sIþ.. >. . karyk mþaymkRbdUc KW

CaRbFan bT d¾ sMxanmYy enAkñúgKm<IrRB¼BuT§sasna .ehIyRbFanbTen¼ man PaBsamBaØ.. nig TakTg eTAnwg

Civit rs´enA rbs´ ®sIþTUeTA minRbkan´faBYkKat´manzan£kñúg sg:mx<s´... ¦TabeLIy ... > . .eBlBuT§sasna

efrvaTkøay Ca sasna GñkRsúkGay.TMnak´TMng rvag PaBCamþay .. nig karsagbuNü kusl.án pþl´{kas

fµIeTot dl´ «ásika . edIm,I sEmþg GMeBIlð .. nig beg;InTMnak´TMngBYk Kat´ Ca mYyKN£sgÇ.. >.

esckþIepþImenAeBlEdlRBwT§burs EdrsikßaGMBI GasIuGaeKñy_.. KWelak hßk sWeds _ (George Cœdès) (1886-1969). án

eá¼Bum<sñaéd rbs´elak Rbvtþisa®sþburaNénbNþardæcugbUB’aEdlTTYlGriyFm’hiNÐ. Ú kalBICag 50..

qñaMmun elakán RbdUc stvtßTI.. 12.. nig TI..13.. faCary£eBlmYyEdleBareBjeTAeday . ²karpøas´bþÚr

FM@kñúg vis&y sasna³.. > . elaksa®sþacarü sWeds_ án elIkeLIgfa kñúg cMeNamkarpøas´bþÚrTaMgena¼ kar

RCabcUl én BuT§ sasna RsIlg;a .. (mann&y fa efrvaT).manPaBsMxanCageK..>.. BuT§sasnaefrvaT án RCab

cUl RsTab RbCa Cn samBaØ éntMbnmYy Edl bc©úb,nñ eKs:alfa CaRbeTskm<úCa RbeTs éf RbeTslav ..nig

RbeTsPUma. >(1) eTa¼bICaT sßn£ en¼ man kar yl´RsbBIGñkRáCJCMnan´eRkay@ mkeTotk¾eday ... k¾ man

Tsßn £ mYykt sm:alfa lkçN£énkarrIkral dal énBuT§sasnaefrvaT ... nig ehtupl BitRákd Edl naM[

BuT§ sasna efrvaT rIkraldal kñúg tMbn ´ ena¼ KW enAEtmanPaB RseBcRsBil..>(2) .kñúgKMnitCaTUeTA.elak

.rIqat.. h:mRbic (Richard Gombrich).KitfakarrIkraldal ena¼ bNþal mkBI ..²GMNac.. . nig esaP&NPaB³.. én

KMnit RB¼BuT§ sasna efrvaT..>.. elakeCOfa GMNac .. nig esaPNPaB énKMnitRB¼BuT§sasnaefrvaT án pþl

[ TaMg ²sIlFm’ mYyCaskl.. nigsmRsb RBm TaMg viFI rMltTukç³ .. nig ánbMeBj .. ²karxV¼xatEpñkstibBaØa

nig sasna³ ... enAkñúgsg:mmYy EdlKμan.. ²vimutþi viTüa .. nigKμanvb,Fm’Gkßrsa®sþpÞalxøÜn³..>.(3) . buEnþGñkRáCJ

Epñk GasIuGaeKñy_ cg´bBa¢ak´GMBI}T§iBlén tYnaTI RB¼raCa RKgraCü EdltamBiteTA BYkKat´man cMNab´ Gar-

mμN_ elI sBaØaN ck;vtþi .. (esþccRkBtþi)énBuT§sasna efrvaT . .. nigelIkarKaMRTEdlKMniten¼CYy [RB¼raCa

TaMg ena¼ TTYl ánnUvGMNac.. >. . RB¼raCbriálkic© min RKanEtelIktem;IgRB¼BuT§ sasnaefrvaTeT Efm TaMg

pþl´ nUv raCUbtSmÖdl´ KN£sgÇ.. nigelIkkm<s´ }T§i Bl KN£sgÇ enAkñúgRsTabRbCaCnFmμta.. >. (4) .

CakarBit karmnÞilénkarsresrRbvtþisa®sþ CamYynwgTMnakTMngrvagRB¼raCa .. . nig RB¼BuT§ sasna

RbvtþiviTUGasuIGaeKñy_sm&yedIm.. eRcInnaMKñakitfa lMdab´vb,Fm’... faCaktþaBRgIkskmμPaB esþcRKb´RKg

CMBUk TI .1BICMenOsalkeTACaCMenOkúñgRsúk.. £ . .®sþI ... matuÔaB . . nigÔaB TakTajénRB¼BuT§

sasna efrvaTsm&yedIm

Page 12: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

EpndI ehIylMdab´vb,Fm’en¼pþl´[BYkRB¼Gg:nUv.. ²vismmaRtRbsiT§PaB Rbvtþisa®sþ³ .>(5). k¾b¨uEnþ xN£

Edl bBa¢ak ´ BIRB¼raCeKalneyaáy. . nigraCkic©dwknaMCatibeg;Itán CabBa¢IsRmabkarRsavRCavd¾sMxan

bBaHa en¼ eFVI[eyIgsnñidæanánfakarCab´CMBak´nwgsasna ... KWCa kic©karrbs´BYkGPiCnmunstvtßTI.19.

>(6).dUc elak .GU.daEbyUvulT&t (O.W. Wolters) EdláneFVImrNkaleTA ehIy ánktsm:al fakareXIj.

Pñak´gareKalenAkñúgkar BRgIk RB¼BuT§sasnaefrvaT eRcInCa ... ²RB¼raCbriál³.. CaCag. .²sav&ksamBaس ..

.²KWCaGVIEdleyIgGac Tay TukCamunánenAkñúgRbvtþi sasnaenAGasIuGaeKñy_³ .>(7)

GtSbTfμIrbs´. David Wyatt bkRsayTMnak´TMngrvagRB¼raCaRKb´RKgEpndI... nigRbCara®sþ enAkñúg

bribT BuT§ sasnaefrvaTénGasIuGaeKñy_sm&yedIm tammtimYyEbøkBIeK.. >. elak edvIt..évt (David Wyatt)

G¼Gag fa cabBIstvtß TI ..11 .. mk TMnakTMng rvagGaNacRk ét .. nigRsIlg;a .ánCYypßBVpßay KMniténkarEk

sRmÜl eLIg vijnUv rebob rbbskl.. nig Tsßn£sIlFm’mYy EdlshKmn_TaMgmUl GacTTYl RbeyaCn_

án.> . eday esñI fa. .. ²BuT§ sasna stvtßTI...13.Gacman}T§iBlelIBuT§sasnik . . nigfñak ´dwk naM xøaMg esμIKña³.

elak . év¨t .sg;t´ F¶n´ fa. . ²RbCara®sþsamBaس.. PaKeRcInCaGñkcUlrYm buNü TankñúgvtþGaram... nigCaGñk Gan

Gñk sþab kar eRbón RbedA rbsRB¼BuT§eRcIneLIg@..>.. eTa¼bICa yagNak¾eday.tamkaránsμa nkar pøas bþÚr

sasna. Edlmin E dl manBImunmken¼.manrabbBa©ÚlTaMgeynD&rpg BIeRBa¼. .. ²RB¼BuT§sasna yuK kNþal

erob rab´ elIk sresIr fa birs... nig®sIþKWCam©as´ elIxøÜnÉgenA elImaK’arMlt´Tukç. (tamry£kar eFVIbuNü snßM

kusl. nig kar Pav na smaFi). ehIyEfm TaMgKUsbBa¢ak´... nig BRgwg cMNg EdlRTRTg´sg:mTaMgmUl eTot

pg³...>(8)

smμtikmμd¾KYr[cab´GarmμN_rbs´. elak . év¨t Edlfa karebIkTUlaydl´.²vNÑ£tUc Tab Cag eK³. [

sikßa BIsg:mBuT§sasnasm&yedIm.TakTajcMNabGarmμN_GñkTaMgLayEdlcgec¼ cgdwgBIRbvtþisa®s þ

én eynD&r.(karRbtibtþi .. nignimitþrUb.EdlCMruj[sg:mnImYy@Gac beg;IttYnaTIsRmab´bursePT... nig®sIþ

ePT)..>(9).edaysareyIgminGacsnμtfa.karCMrujEpñksμartI... nigkar elIkTwkcitþ. én bursPaB .Gac yk

mk Gnuvtþ CamYy ®sIþPaBRtÚv... ¦Gtpg.. etIeyIgGac lakkMáMg. ²PaBCa®sIþ³.enAeBlEdlkarpøasbþÚrsasna

CYy erobcMeLIgvijnUvRkmvb,Fm’ány¨agdUcemþc? .>(10) bBaHakan´EtEsþgeLIgeTAeTotenAeBleyIg

emIl eTAelIBuT§sasnaefrvaT. EdleKKitfaman lkçN£GPirkß enAkñúgKm<Ir eday elIk tem;Ig burs Ca «tþm

ePT... buEnþEbrCaTakTajkarKaMRTáneRcInBIsMNak ®sIþeTAvij...>. .. karxMRbwgERbg nana edIm,IB nül lkçN£

pÞúy Kñaen¼.RtÚvTTYls:alfamankarlMákkñúúgkarecaTCasMNYrGMBIkmøaMgcitþmnusß.CaBiessen Akñúg tMbn

mYy Edl ÉksarRbvtþisa®sþsm&yedImmancMnYntictYc .ehIyesÞIrEtTaMgGssuT§swgEtCasña éd rbs BYk

GPiCn Can´x<s´. .. >. ebI tamviFIsa®sþ. eyIgKYrEtRby&tñRbEygkMusYrnaMBIbBaHanana.EdleyIgman lT§PaB

tictYc kñúgkar eda¼Rsay.>.k¾buEnþ.eyIgk¾KYrEtKitpgEdrfa .kñúgkrNIxø¼PaBema¼mutkñúgkRmitNa mYy ena¼

Gac manRbeyaCn_EdredaybgHajqøasKña.nUvTMenarepßg@énkarBiPakßa.>.e daysarkarTTYlykKMnit BI

xageRkAeRcInqøú¼bBa©aMgBIkarkekItnUvrcnasm<n§eynD&r.kar.á¨n´sμanGMBIrUbtMNag[PaBCa®sIþ. .. nigkar

eqøIy tbrbs®sIþeTAelIkarpøasbþÚr. k¾GacmanKuNRbeyaCn_dlRbFanbT en¼Edr BIeRBa¼manPaB RtÚv Kña

12 CMBUk TI 1

Page 13: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

CamYybBaHaepßg@CaeRcIn. .>.. nagxJMúsMudkRsg´BIsñaéd..elak.GU.daEbyUv¨ulT&t mþgeTotfa. ²kar sikßa GMBI

eynD&r KYr Et eFVI[sIuCeRmACageK KWfaminEmnRtwmEtkar dak®sIþkñúgTMB&r Rbvtþisa®sþbueNÑa¼eT ... > ... eKKYrEt

bgHaj BI Rbvtþisa®sþ minfabursminfa®sIþ EdlmanelIkniyay BI®sIþ³ ..>(11)

edayeFVIkaránsμan CaCageFVIGMN¼GMNag. GtSbTen¼sMuelIksMeNIfa... enAkñúgCMenO sm&yedIm enA

GasIuGaeKñy_.GMBIkarKitfa ®sIþCaePTbnÞabbnßM áneKbdiesFfaxus BIeRBa¼ enAkñúg BiFIbuNüBuT§sasnaCa

TUeTA ®sIþmantYnaTICa«ásika. .. nigCaGñkp:tp:g«btSmÖeRbóbdUcCamþay...>. . eKKitfa bTBiesaF énkar ciBa©wm

eK... nigkaráneKciBa©wm EdlCaCMenOBIeRkApgCaCMenOs‘ubrbs GñkRsúkGaypg CaviFImYyEdl bEgVr KMnit

vimutþiviTüafμIeFVI[gakecjtamry£karRbdUc eTAGVI EdlenACMuvijxøÜn...>. .enAkñúgdMeNIren¼ RB¼BuT§sasna køay

CaFatupßMd¾skmμenAkñúgkarbeg;Itén }riyabT.kñúgcMeNam®sIþ... nigcMeBa¼®sIþ.esÞIrEtBaseBj GasIuGaeKñy_...>

Cagen¼eTAeTot.karekIn eLIgnUvsamK:IFm’kñúgsg:m.Edlelak.. évt ylfa.manTMnakTMngCa mYy kar rIk

sayén BuT§sasna efrvaTk¾RbEhlmanelIkeLIgBIeynD&rpgEdr. ..>.. .eTa¼CaÉksarRbvtþi sa®sþ cgðúl

bBa¢ak´fa RB¼mataénRB¼mhakßRt ... Ca®sIþd¾eqñImCageKEpñkeKarBbUCaRB¼BuT§sasnad¾ eqñIm ... nig kar eFVI-

Tank¾eday k¾eyIgKYrkt´sm:al´fa ®sIþRKb´vNÑ£suT§EtmantYnaTICamþay dUcnwgRB¼raC mataEdr..> xN£

Edlsg:m xus@KñamanlT§PaBGac yl´... nig s:al´samBaØPaBkñúg sklPaB.CYyBnül´BIkar TTYl yk

RbB&n§RTwsþIfμ[email protected]¼k¾ GacpþlnUvmUlehtumYyeTot sRmabBuT§sasnaefrvaTkñúgkar TakTaj ®sIþ.Edl

Ca ehtu eFVI[BuT§sasnaefrvaTTTYlán eCaKC&yenAkñúgGasIuGaeKñy_mun sm&yTMenIb.. .>.

tYnaTI®sIþenAkñúgBuT§sasnaGasIuGaeKñy_Cag mYy stvtß ehIy.EdlGñkRáCJsikßaBIRB¼BuT§sasnaánCECkBIkarelIkeLIgBI®sIþ enAkñúg Km<Ir

sm&y edIm. .. ehIykarRsavRCavfμI@ánTajcMNab´GarmμN_eTArk}riyabf edayELk@ énnikay

nImYy@..>(12) eTa¼CayagNa.tMbnEdleKepþatcMNabGarmμN_GMBIkareda¼dUrTaMgena¼KW RbeTs}NÐa ... nig

RsIlg;a.Ca RbeTs EdlditdameTAedayerOgBuT§sasna taMgEtBICagmYy shsvtß.muneBlEdl{vaT

BuT§sasna efrvaTcabepþImrIksaymkdlGasIuGaeKñy_... >..karxV¼karykcitþTukdakeTAelI .mCÄdæan GasIu

GaeKñy_ k¾ Ca ktþamYynaM[GñkRáCJ®sIþniymmanTMenareTArk BuT§sasnamhayan ... nigBuT§sasnat®nþ£

EdleKKitfa Ca sasnaEdlbMeBjesckþIRáfñarbs´ ®sIþ[áncUlrYmkñúgsasna.> .(13)

enAkñúgbribTénkareRbóbeFobBuT§sasna.PaBTakTajénBuT§sasnaefrvaTenAGasIuGaeKñy _sm&y

edIm KWCaerOgKYr[q¶l´. .. >. .eTa¼CaenAkñúgTICRmAénRTwsþIBuT§sasnahak´dUcCa KμanPaB erIseGIgk¾BitEmn

b¨uEnþ eyIg RKb´KñaEtgTTYls:al´fa ...Gdækfa énBuT§sasnaefrvaT KWeFVIeLIg edIm,IEtbgðab´kar Cab´ CMBak´

CamYy ®sIþ ePT enAkñúgelaken¼. .. nigeFVIkarpßBVpßayTsßn£Edlfa ekIt mkCa®sIþ minEmnburs KWsbBa¢ak[

eXIj fa buK:lena¼minánsag.. ²buNü[án RKbRKan BICatimun³. .>(14) . eTa¼yagNak¾eday.dUcEdlán

elIk eLIg BIkarBiPakßa EdleBlxø¼Rbkbeday PaBekþAKKukkñúgcMeNamBuT§sasnik®sIþsm&ybc©úb,nñ

en¼ rYc mk ehIy . xøwmsarenAkñúgKm<IreRcInEt manPaBRseBcRsBil .. .ehIyGMN¼GMNag kñúgRbvtþisa®sþ

BICMenOsalkeTACaCMenOkúñgRsúk.. £ . .®sþI ... matuÔaB . . nigÔaB Tak´TajénRB¼BuT§sasnaefrvaTsm&yedIm 13

Page 14: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

GasIuGaeKñy_ bBa¢ak BIviFIénkarRbtibtþi sasna EdlsRmbeTAtamclnaeynD&r énbriyakas kñúgRsúk. .. >

enA kñúg tMbn´ mYy RtÚv áneK sm:al´faCa.²sV&yPaBx<s´mYykRmitrbs´®sIþ³. .. Edlkñúgena¼ ®sIþRtÚván eK

TTYl s:al´ fa . C a Gñk «btSmÖd¾ cm,g énBuT§sasnaefrvaT .. >(15) .

muxnaTIénPikçúnI.Canimit¹rUbénPaBxusKña.rvagKm<Ir ... nigkarRbtibt¹iEdleRcInekIteLIgedaysar PaB

ec¼ sRmbxøÜnénBuT§sasnaefrvaTeTAkñúgbNþasg:mGasIuGaeKñy_...>. . tamn&y.TUlMTUlay Cagen¼eTA eTot

kar sabrlabénkarsagpñÜsRtwmRtÚvtamRkwtüRkmvin&yrbsPikçúnIenAkñúg RbéBNIBuT§sasnae frvaT. hak

dUc CaKaMRT.nUvTsßn£Edlfa karmkdl´énBuT§sasnaefrvaT GasIuGaeKñy_.tRmÚv[®sIþman{kas cUl rYm

kñúg sasnakanEttictYc .. >.. Ca«TahrN_.CakarGtRbeyaCn_eTEdlnikay.sv’siþvaTin.(Sarvāstivādin nikāya)

Edl eKeCOfa man}riyabfeyaKyl´dl´®sIþ áneRcInTTYl[TaMgekμgRsITaMgekμgRbúscUlbYs Ca

sameNr..> . .eTa¼CamanRbCaRbiyPaB kñúg cMeNamCnCatiBüÚ.(Pyu) rbs´PUmasm&yburaN k¾eday. nikay

en¼ k¾ RtÚv ánCMnYsedaynikayefrvaT.. >.(16)GñkdMeNIrCnCaticinsm&y edIm EdláneTAdlRbeTsCVa.

km<úCa.. nigevotNam.k¾sMedA dl´ PikçúnIBuT§sasnamhayanPaKeRcInCa ®sIþmanzan£x<s´.EdlRbtibtþi elI

viFI sasna mYyEdl eFVI [nwkeXIjdl RbeTscin.Cbun.nigkUer. CaCagnwkdlRbeTs}NÐa. Edl enA TI ena¼

PikçúnI man zan£TabCagRB¼sgÇ. >(17).rhUtmkdl´edImstvtßTI.. 11.eTIbeKeXIjmanvtþmanPikçúnIenA kñúg

nikay efrvaTb¨uEnþenAeBlena¼.karbYsCaPikçúnIánsabrlabBIvtþGaramTaMgLayenARsIlg;aeTA

ehIy..>(18) .enAcugstvtßTI.. 13.enAGaNacRkGg:r.CaTIRkúgEdlnikayefrvaTánrIkdu¼daleLIg ena¼

ebI tam .raCTUtcinmñak´kt´sm:al´eXIjfaKat´mineXIjmanPikçúnIeT .. >.(19) .KNPikçúnIminEdl man rUbr ag

c,as´ las´eTenARbeTséf .minEdlbeg;IteLIgeTenAkñúgRbeTséf.ehIyBaküfa ..²PikçúnI³ . Edl Gñk eFVI

dMeNIrCnCatiáraMgáneRbIeBlmkdlTIRkúgGayuFüaénRbeTséfenAstvtßTI..17 .. ena¼.tamBit eTA Ca

²«ásikaesøókBak´s³. ¦Em¨CI. EdlCaFmμtaCa®sIþcMNas´.ehIymanParkic© cm,gKWbeRmIRB¼sg, ..>(20)

PikçúnI Bit CamanRákdEmnenARbeTsPUmasm&yedIm.ehIysUm,IEtdl stvtßTI..15. ehIy k¾eday ...k¾ eyIg

eXIj man®sIþekItkñúgRtkUlx<gx<senAEtcUlbYskñúgKN£sgÇ. .. nigán TTYlkitþiys swgesμI nwg RB¼sgÇ

Edr..>(21) .enAry£kaleRkayBIena¼mk karbMbYs®sIþCaPikçúnI eBjeljRtÚvrlaysabsUnüát´...>.. .kñúg

GMLúg eBleTATsßnaenARbeTsPUmakñúgqñaM...1795. .eK ánRáb´ebskTUtGg´eKøs.elakém¨eXIl sIum

(Michael Symes). fa dUnCIPUma.kalBImunena¼esøóks,g´elOg rbs´PikçúnI... b¨uEnþKN£ena¼RtÚváneKrMlay

eTA v ij. edIm,ICMruj [ mankMeNInRbCaBlrdæ .. >(22) .

eTa¼bICay¨agNak¾eday fVIebIkarbMbYsPikçúnI. ánrlayát´Cayfaehtukñúgsg:mefrvaT enA bNþa

RbeTsGasIuGaeKñy_EdneKakdUcCaRsIlg;aCaedImena¼.k¾«ásikaEdlmanCMenOs‘b´elI...sasna án

bgHat´beRgon áneFVIsmaFi.. . nigánbeRmI kic©kñúgBiFIsasnaepßg@ enAEtbnþKitfa TegVI rbs´Kat´Caehtu

naM [ án plbuNü..>.. kñúgcMeNam«ásikaTaMgena¼ eyIgeXIjman .®sIþcMNas´ vNÑ£GPiCn.CaBiess®sIþ

emm¨ay Edl án kt´RtakñúgBgßavtarGyuFüa.faCaGñknaMmuxeKxagkic© «btSmÖsasna...>.. sUm,IEt enAkñúg

stvtßTI..18 .. ²vtþGaramrbsEmCIesøókBaks³..mankitüanuPaB eBjbribUr.kñúgkarpþlTICaraCdMNakbeNþa¼

14 CMBUk TI 1

Page 15: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

G asnñ dl RB¼áTbrmtu . (Borommakot).(1733. £.58). kñúgxN£EdlRB¼Gg:yageFVIRB¼raCTsßnkic©..>. (23)

RB¼sgÇ RsI lg;a mYyGg:EdláneTATsßnkic© enARbeTsPUmacugstvtßTI..19.. mankarPJak epðIl BI cMeN¼

dwg én dUnCI .. nig kareKarBsresIrrbs GñkdéTcMeBa¼BYkKat..>.(24) .karsikßafμImYyk¾ánbgHajEdrfa.kñúg

RbéBNI tam tMbn´enARbeTséfk¾maneKarBbUCadl´dUnCIRsedogKñaen¼Edr .ehIyrhUtmkdl´ edIm

stvtßT.I.20 ..eBl Edl c,ab´ RKb´RKgmanPaBtwgrwugCagmun .semþcsgÇraC extþxø¼ hak´dUc CaRBm TTYl

®sIþ [ bYsCa PikçúnI áneBjelj.. > (25) .

cab´BIstvtßTI .. 11... mk KWCaeBlEdlnikayefrvaTmaneKeKarBbUCakan´EtxøaMgeLIg PaB RseBc

RsBil rbs´tYnaTI®sIþenAkñúgRB¼BuT§sasnaánkøayCaRbFanbTEdleKelIkeLIgt@Cab´mkrhUt..>

sila carwkTaMgLayEdlbnßlTukedayBuT§sasnikCa®sIþGPiCn. . nigvNÑ£Canx<senAGasIuGaeKñy_.Edl

cab´kMeNItkñúgCIvitx<g´x<s´.EbrCakt´Rtafa zan£rbs´BYkKat´TabNas´enAkñúg rcnasm<n§ eynD&r kñúg n&y

sasna ..> .edayehtufa...²zan£rbsPriyatUcTab³.. mk.m©askßRtiy_PUmanastvtßTI...11.. enAnKráh;an

sRgÚg bYgsYg sMu[RB¼nagánkøayCamnusßRbús.. nigCaRBlwg EdlehAtamPasaPUmafa nat .> (26) enA

eBl ena¼Edr.RB¼mataesþcéfenArdæsuexaT&y EdlCaGñk eFVIbuNüeFVITan Edl.ánksagvtþmYy enA qñaM..

1399. . sgÇwmfa RB¼nagnwgánkuslplbuNü RKb´RKan´.²edIm,Icab´CatiCamnusßRbús³..>..(27) .enAkñúg

RbeTskm<úCavij.semþcRB¼raCmatamYyGg: eTotsRgÚgbYgsYgfa.sUm[ plbuNüÉNaEdlRB¼nagán

TTYl edayTegVICabuNükuslBImun@mk. ²sUm[RB¼nagánseRmcesckþIRáfñad¾FMmYyrbs´ RB¼nag

KWsUm[RB¼nagcab kMeNItCabursd¾Gs©arü.[TanRB¼BuT§Gg:eRkay³. >. (28) .vismPaBrbsbusnig®sIþ. kñúg

n&y sasna k¾manbBa¢ak´enAkñúgKm<IrGdækfapgEdr ... >. . eTa¼bICa.rUbPaBd¾sem,Imrbs´®sIþ.KWCaRbFanbT

Edl eK ykmksresrCabnþbnÞab´enAkñúgGkßrsil,_álIeRkayrC¢kalRB¼áTGesak.elakb‘I¿ec¿.T&r

vIl ..(B.J. Terwiel) ánG¼.Gagfa.lkçN£emIlgaybNþú¼bgðab®sIþ.enAkñúgKm<IrsMxanBIrrbsBuT§sasna efr-

vaT enA GasIu GaeKñy_. KW BitCamanlkçN£xøaMgkøaCag.Km<IredImrbs´}NÐa..¦RsIlg;aeTAeTot. >(29) .²elak

b,BaØtþi³... Ca Km<Ir Pasa álI.sþIBIFmμCatiénBiPBelak.ánniBn§... ¦RbmUlcgRkgeLIgenA RbeTs PUma. enA

stvtß TI..11...¦ eRkay mk eTot... nig .. ²éRtPUmikfa³ .. CaKm<Irl,IeQμa¼RB¼raCaRkúg suexaT&y. RB¼nam. lW.ét

.Lu’Tai (RbEhl. K¿s¿..1347. £ .74). EdlGtSbT TaMgBIren¼yl´eXIj®sIþfa Ca...²Pav£Gesac³ .. Edl cab´

kMeNIt Ca ePT Gn efak . .BIeRBa¼ BYk eK ánlu¼edaykielssmÖar£.. nig pøÚvGarmμN_.enAkñúg CIvit GtIt Cati rbs

BYkeK..>(30)

enAeBlBnül´BIPaBTak´Tajrbs´efrvaTkñúgsm&yedIm.RbvtþiviTUminánKitfamanPaBcaMác´kñúg

kar bgHajPaBpÞúyKñad¾c,as´RkELtrvag. .. ²zan£x<s´x<s´³.. rbs´®sIþGasIuGaeKñy_EdleK eRcInEtl,I.. nig

kar TTYlykRbB&n§CMenOrbsBYkeK... EdlhakdUcCabeNþay[manvismPaBsasna...>. .eTa¼bICa yagNa

k¾ eday .nrviTüamankarxVl´xVayCayUrmkehIyBIPaBpÞúyKñarvagrcnasm<n§eynD&r enAkñúgGdækfaBuT§

sasna efrvaT.. nigkarGnuvtþCak´Esþgkñúgsg:mc©úb,nñ...>(31).eTa¼Ca mankar ExVg KMnitKña elIb BaHa Ca eRcIn

k¾eday ... k¾.GñkRáCJPaKeRcInyl´Rsbfa .BiFIbuNüTak´Tg CamYynwg nikayBuT§sasnaefrvaT .pþl´zan£

BICMenOsalkeTACaCMenOkúñgRsúk.. £ . .®sþI ... matuÔaB . . nigÔaB Tak´TajénRB¼BuT§sasnaefrvaTsm&yedIm 15

Page 16: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

Biess mYy rbs´mataTaMgLay..nigCarUbPaBCa viC¢manénPaBCamþay.EdlRtÚvánbBa¢ak´edaynimit þrUb

bgHajenAkñúgKm<IrtamRsúkPUmi manCaGaT#. FmμeTsna...elçan... ceRmógEccg... BiFIepßg@ Ebbsasna Edl

TakTg nwg vis&y ksikmμ...nig eTvkfanana..>(32) .minEmnfa eKelIktem;IgmatuPaBedaysarEt CMenO sasna

RbCa Rbiy bueNÑa¼eT .tamBiteTA vaCatYnaTIEdlCakarrMBwgTukCamun ... nigekIteLIgeTAán eday sar cMnYnd¾

eRcIn rbs®sIþ... >...cMNg mþay ... nigkUnEdl.PaKeRcInbgHajyagc,aslasenAkñúgTMnakTMng®sIþ CamYykUn

Rbús rbsKat.k¾ beg;ItCacMNgpÞalCamYysSab&nBuT§sasna...> ... enAeBlekμgRbúsmñakcUlbYs Ca sameNr

pl én buNükuslena¼nwgáneTAmþayekμgena¼.ehIyBiFIbuNüqøgv&yen¼mankarTTYl s:alCa saFarN£

fa CakatBVkic©eBjmYyCIvit.Edlekμgena¼RtÚveFVI... >.muneBlbMbYs.mankarsURtRbkas Ráb´ nUv bMNul

Edlekμg Rbús CMTgéfCMBakmþay... nigsURtsresIrKMnitminGatμaniymrbsmþayEdls‘URTaMQW eBa¼sRmal

kUn .. nig ciBa©wmkUn.ehIybnÞabmkKitfa karEdlkUncUlbYskñúgKN£sgÇ...KW CaKuNtémøén Twkeda¼EdlehA

tam Pasaéffa.xanMu (Kha nom).. >(33).enARbeTsPUma.ekμgRbúsbYsCa .sameNr ..¦ehAtam PasaPUmafa

shin-byu TTYl ánkarykcitþTukdak´xøaMgCagkarbYsCa PikçúmYyGg: eTAeTot..> ..Gñkpþl´ kic© smÖas mYy

cMnYnánRáb´ elakmil..hVds<Ir¨U (Melford Spiro) fa. ²kñúgcMeNamkareFVI Tan TaMgLay.shin-byu man témø

elIseK³.EdlpþlnUv pl buNüelIs buNüÉeTot ...>.. eTa¼bICayagen¼kþI.KuNEdlelakenn CMBak mþay

rbs´ elak enA sl´ eRcIn Nas´ .. EdlkarbYsCasameNrGacsgánRtwmtémøénTwkeda¼mçag rbs´ mþay

elak b¨ueNÑa¼..>.(34) kñúg kar rM\kdl´shKmn_.fakarcUlmkbYskñúgKN£sgÇ.mann&yfaCakar Ebk ecj

BImþay .karRbtibtþi Ebb e n¼.eFVI[TMnakTMngCamYymþay... nigbMNulEdlkUnCMBak mþayán cUl eRCA eTA kñúg

kar RbtibtþiBuT§sasna efrvaT..>. . Ca karBit.GVIEdlpÞúyBIen¼.KWkardwgfa..karEbkBI]Buk mþay RKan EtCaerOg

beNþa¼Gasn ñb¨ ueNÑa¼. BI eRBa¼faRB¼sgÇ e nA GasIuGaeKñy_ án kar GnuBaØati [ man kar bYs ry£ eBl

xøI...>..ebIeyIgeRbóbeFob nwg RbeTs RsIlg;avij.bursEdllacaksikçabTEtgCaTIri¼KnrbsGñk pg.buEnþ

enAkñúgsg:mGasIuGaeKñy_vij sUm,I Et GnÞit . (RB¼sgÇEdllacaksikçabT)k¾ánTTYlán kareKarB cMeBa¼

kar cUlsag RB¼pñÜs rbs´ Kat´ Edr..> (35) .karEdlbursmñak´mþgenApÞ¼CamYyRKÜsar mþgcUlbYs kñúg KN£

sgÇenAEtbgHaj[eXIjnUv PaB Gs©arü yagmhima.kñúgkarEfrkßa TMnakTMngrvag RB¼sgÇ...nig RKhsS.. >

karRsavRCavEbbnrviTüa.pþl´nUvcMNuccab´epþImmYyd¾mansar£RbeyaCn_sRmab´kar eQVg yl´ BI

eynD&r enA kñúg BuT§ sasnaGasIuGaeKñy_.edayhtufaTm¶n´énTwkcitþkñúgTMnak´TMngmþay.. nig kUn Rbús . án

RKb´ dNþb´ elIRKi¼vb,Fm’d¾eRCA...>.enA kñúgkarbeRgónmYykñúgTIRkúgLúg kalBICag..40 ..qñaMmun s®sþacarü

pl.. eLvI..(Paul Lévy) yl´ fa karRTehayMEkþg@énmþayrbs´kUnnaK.. (GñkeRtómbYs).. Lav. enA l¶acmun éf¶

Edl kUn naKena¼ecj sag pñÜsfaCa... ²BiFIEdlbnßlTukBIbrmburaN³.Edlán bBa©ÚleTAkñúgkar Rbtibtþi

BuT§ sasna..> . (36) .enA eBl fμI@ en¼eTot sa®sþacarü®hVgs&r.. b‘IhßÚt (François Bizot).. ánerobrab´BIkar

Rbtibtþi xø¼@ rbs RbCaCnkm<úCa.Edl Kit f a karcUlmkbYsrbskUnnaKkñúgvtþ Garam.. .eRbób dUcCa kar RtLb

cUl kñúg RB¼«Tr én RB¼mata .. KW RB¼ nag mhamaya.. (CaRB¼mataénRB¼BuT§ s mNeKatm). EdlCMruj[e lakenn

fμI. b®g;b´kic©fa án cab´ kMeNIt eLIg vij eBareBjeday PaBbrisuT§.. >... sa®sþa Km<IrCa eRcInEdleKeXIj

16 CMBUk TI 1

Page 17: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

enAman enAeLIy enA tam vt þExμr nana EdlbgHajBI CMenOmYykanEtcasburaNeTeTotena¼ ánRbdUcrC¢úxt

(vtSBn§ceg;¼)RB¼sgÇC amYy Tg p©it .Ggß&k CamYyeRsamrMuk,alTark... nigs,gCamYysuk.. >..(37) karsr esIr

én TRm vb,Fm’ TaMgen¼. Gac pþl Ca Knøw¼enAkñúgkareQVg ylfa.ehtuGVIánCaBuT§sasna efrvaT .RtÚv án ®sIþ

enA GasIu GaeKñy_ RBmTTYl edayRsÜlem¨ø¼.. >

®sIþ...nigkareFVITanenAkñúgsm&yBuT§sasnaefrvaTsm&yedImcab´taMgBIcugstvtßTI..11..mkCMhanénkarrIklUtlas´ énnikayefrvaTenAGasIuGaeKñy _ EdneKak.án

RbRBwtþ eTAy¨agelOn edaysarTMnak´TMngxøaMgxagká¨l´.rvag RbeTsRsIlg;a ... nigmCÄmNÐl sMxan´@

Edl }LÚv sSitkñúgTwkdIRbeTsPUma... nigRbeTséf.. >.eday ehtuen¼.kar pøasbþÚr sasna k¾ cab epþIm rIk say

eLIg..> (38) .dUcEdlGñkRáCJmYycMnYnánelIkeLIg rYcmkehIyfa.CeRmA... nigFmμCatién TMnak´ TMng TaMg

en¼. mankarCab´Tak´TgsMxan´ sRmab´ral´kar BiPakßa BIRbtikmμRbCaCn enA GasuIGaeKñy_ tb nwg {vaT

énBuT§sasna efrvaT...>. .RbsiT§PaBd¾sMxan´ mYyén TMnak´TMngRbesIrCagmun KWkarebIk{kas RbeKn

RB¼sgÇ enAGasIuGaeKñy_kanEteRcIn [nimnþ eTAsikßaenAvtþnanaenARbeTsRsIlg;a..> ... enATIen¼ RB¼sgÇ

TaMg ena¼elakánTTYlkar beRgón sasnatwgruwgCagmun. EdlTamTarcMeN¼dwg EpñkPasa sM®s;wt . nig Ca

BiessKWálI. BIeRBa¼eKeCOfa cMeN¼TaMgen¼nwgeFVI[karGanKm<IrRB¼éRtbidkCaedIm Rbkbeday sMenog

Pasa edIm..>. (39) . clnarh&sénKMnitBIeRkAenAkñúgbNþa sg:mGasIuGaeKñy_. áneK eXIj tam ry£ sBaØa

sm:al´tMbn´ mYy.ehIykarsikßafμ[email protected].év¨t lmðit elIkareRbIPasaálId¾eRcInkñúgcMeNamrdæ ét nana.

KWfaPasaálIen¼BitCa kMBugeRbIenAkñúgbribTsasnaCaeRcIn...enABakkNþaldMbUg én stvtß TI..12..>(40)

.kñúgKm<IréRtPUmikfaniBn§edayRB¼áT lW ét (Lu’Tai)enABak´kNþal stvtßTI..14.. Ca Pasa éf. án rab´

bBa©Úl.taragbBa¢Id¾KYr[ekatsresIry¨agxøaMg cMnYnCag. . 30..GtSbT.sresrCa Pasa álI pg. Ca Pasa

sM®s;wtpg... EdlCamUldæanRKw¼sRmab´kar GtSaFib,ayBI elakFatuviTüakñúgRB¼BuT§ sasna..>..

enAeBleyIgKitfa mankarBiákkñúgkar[témøxøaMgeBkdlPasaálIkñúgkarCMruj [RB¼sgÇ nimnþ

mk BI bNþaRbeTsnanaTTYláncMeN¼dwgeRCARC¼EpñkBuT§sasnaefrvaT .karbeRgónPasaenAtamvtþ

Garam nana enARbeTsRsIlg;a.enAeBlena¼.KWcgRkgmkBIsa®sþaKm<Ir CaeRcIn..>.. .kñúgcMeNamGñkRáCJ

TaMg ena¼. karec¼sÞat´CMnaján... 6.. Pasa KWCalkçxNÐRbéBEdleKÉg cg´án..>(41) .karen¼ RbEhl Ca

qøú¼ bBa©aMg BI kar xitxMfμItamvtþ.[eRbIPasayan.(RKamPasa).edIm,I Bnül´CMenÓepßg@ eTAelICMenÓGñkRsúk

Gay. .nig bBaØtþielakFatuviTüa.. . >.. eTa¼bICakareRbIPasayan manRbvtþieRcInCamYybNþaRbeTsenAGasIu-

GaeKñy_ k¾ eday... k¾eKseg;teXIjfaRbeTsRsIlg;a. manTMnakTMngCaBiessCageK>.(42) . Cakar Bit Nas.

CnCati. RsI lg;a manRbvtiþGkßrsa®sþyUr GEgVgmkehIy.b¨uEnþkarbRgÜm rvagsasna.Pasa.. nigGtþs-

BaØaN.án eFVI eLIgenAcugstvtüTI.. 12. CaeBlEdlRB¼BuT§sasna. RtÚv án sSabna eLIgvij .bnÞab´ BIman

kar kan´kab´ eday raCüvgß.cULa. (Cola).enA}NÐaPaKxagt,Úg. Gs´ry£eBlyagyUrmk...>... karebIkTUlay

dl´BYk RKhsS. KW Ca Epñk mYy.éndMeNIrkarsSabnaBuT§sasna eLIg vij ... Edlmann&ykan´EtRCaleRCA

BICMenOsalkeTACaCMenOkúñgRsúk.. £ . .®sþI ... matuÔaB . . nigÔaB Tak´TajénRB¼BuT§sasnaefrvaTsm&yedIm 17

Page 18: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

eTAeTot sRmab´ GtþsBaØaNRsIlg;aedaybRgÜbbRgÜm RbCaCn CamYyfñak´dwknaM... >(43).dUcEdlelak

qal.. halIes . (Charles Hallisey) án bgHajrYcehIyfa cab´taMg BIRKisþ skraC 1000.. mk.GtSbTGb´rMsIl

Fm’mYycMnYn Edl sresrCa Pasa RsIlg;aánniBn§eLIg edayRB¼sgÇRsIlg;a. sRmab Ca{vaTeRbón RbedA

dlRKhsS..> edIm,I [BYke K qabec¼ sRmbxøÜn eTAkñúgshKmn_BuT§sasnik GtSn&y d¾ RCal eRCACag eK ena¼

KWsþI BI kareFVITan EdlCaármI sMxanCageK kñúgcMeNamármITaMg..10 ..tam Fm’RB¼ BuT§Gg: sEmþg mk RBmTaMg

plbuNü TaMg LayEdl án mkBIkareFVI TannUvcgHan´..ePsC¢£.. s,g ´cIvr..nigp;aPJI.. eTA dl ´RB¼ sgÇ..>.(44)

.kar elIk tem;Ig BI.kareFVITan.KWCa ktþa min GacpþacecjánBI BiFIbUCa... nig CaviFId¾RbéB énkar snßMbuNü kusl

KW man sar£ sMxan ´ Nas. ... BIeRBa¼ TegVI e n¼.CMruj[ RbfucCnEdlmindwgmin s:al karPavnacitþ ... nig viC¢a Ecg

kñúg sa®sþa Km<Ir Ca GVIpgGac.cUl rYm k ñúg BiFIbuNüepßg@án..>. .. kar RbeKn eTyüvtSú dl´KN£sgÇ.KWCakar

bgHaj nUv kar Rbtibtþikñúg sasna pg CakarsnßMpl.buNüpg BIeRBa¼ fakarRbeKn CaRbcaMnUveTyüvtSú eTa¼

bI CaminsUv mantémøk¾eday k¾rab´án fa CakarsnßM buNükusl. Edl naM[ eyIg Qan eTA dl´ zanniBVan

Cayfa ehtu.. >.

cMNucKYr[cab´GarmμN_mYyénkarsSabnaeLIgvijnUvRB¼BuT§sasnaen¼enARbeTsRsIlg;a... KWkar

yk ®sIþ CaTisedAskþanuBlmYy.mann&yfaeKcg´qøú¼bBa©aMgBIbMNgcg´elIkkm<s ´ «ásika. CaCag PikçúnI..>

eyIgeXIjmankarelIksresIrcugeRkayBIPikçúnIenAstvtßTI..10..>..Km<Ir RsIlg;amYykt´sm:al´fa...kñúg

cMeNam GñkseRmcesatplBIkarsþaberOgBuT§{vaT... nigerOgEdl.. ²sresrCaPasarbsBYkKat³.. KWCa

®sIþ EdlekItkñúgRtkUlGPiCnEdl}LÚvGac... ²GanGkßrán. dUckarbYgsYgrbs´BYkKat´Emn³ ..>(45) eK

cg´ sMedAfa ®sIþmñak´Edláns:al´BuT§{vaTTaMgena¼.KW RB¼nag CnCatiRsIlg;amYyGg: RB¼nam v¨atamsika

(Vatamsikā) EdlányagmknKr á¨h;an .(Pagan).. kñúgnamCa GK:mehsIénRB¼áTNarIpatisitfu . (Narap-

atisithu) . (1174. £ . 1 211)..>... buEnþRB¼sgÇTaMgLay EdlnimnþtamRB¼nagmk tamBiteTAKWCayan mYy sRmab

pßBV pßay }T§iBl RsIlg;a. ehIykñúg GMLúgeBlena¼enAnKr áh;an ... eKeXIjekItmannikaymYyepßg eTot

KWKN£sgÇ RsIlg;a. Edl manTMenareTarTneTArkRbéBNIRsIlg;a..>(46) .karelIktem;Ig BITMnak TMng en¼

k¾ man CabTak Tgnwg ®sIþ zan£x<senAGasIuGaeKñy_Edr..>. .Ca«TahrN¾ .RB¼vrraCmataRB¼nam.mataán.(Marta-

ban) .enA stvtß TI.14. ánGMeNayCavtþmYykñúgRbeTsRsIlg;a... EdlCaTIEdlRB¼raCRKÚRB¼nagánbYs

eronRB¼Fm’..> ... rIÉ esþcRsIrbs.ekg.Tug... (Keng Tung)..enAtMbnx<grab.san.(Shan).. vij.k¾áneFVIkic© Rs edog

Kñaen¼Edr.KW fa RB¼nag eFVICaKN£GFibtIdl´vtþmYyEdl. RB¼ecAGFikaránbYskñúgnikay RsIlg;aEdl

TTYlrgkar Ek TRmg..>.(47).tamry£kardwgxø¼@BIRbvtþiCabbnþénRbeTs eyIgKYr cab GarmμN_dl Rbvtþién

RB¼sgÇ d¾man kþIemtþa kruNa RB¼nam RB¼maéL.(Phra Malai). kñúgsilacarwk .K¿. s..1201..énnKr. áh;an..> . .Km<Ir

sURt én RB¼maéL ena¼ minRtwmEtCaKm<IrEdleKKitfa man RbPB BIRsIlg;aedaycgðúlbgHajfa kareFVITan

KW Ca TegVIcMbgCag eK naM[ánplbuNüeRcIn b¨ueNÑa¼ eT Km<Iren¼EfmTaMgCaplbuNücaMtbsñgdl´ nrCn

Na Edl eKarB Rbtibt þiedaysT§aRC¼ føa.. >(48)

sar£sMxan´énkareFVITan.CaBiessKWsRmab´Bnül´BIPaBTak´TajénRB¼BuT§sasnacMeBa¼ ®sIþ.tam

18 CMBUk TI 1

Page 19: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

ry£ kar bgHaj BIkareFVITan.naM[BYkeKGacTTYlbuNübEnSmeTot... EdlminRKanEtGaccabkMeNItenAzan

RbesIr enACatimuxeTEfmTaMgeFVI[eCaKvasnarbs´BYkeKkñúgCatien¼ RbesIreLIgpgEdr..>(49) .enAkñúg

Km<Ir elak FatuviTüaniBn§edayRB¼áTlW.ét .. éRtPUmikfa.. (Traibhumikatha) ®sIþiKMrUénrdæ«tþrKru (TVIbxag eCIg

énPBmnusß).ánTTYlplbuNüd¾RbéB KWfaBYkeK.. ²mincaMác´rgkarQWcab´³.enAeBl sRmal kUn

eLIy.>(50) .karbYgsYgrbs´®sIþ EdlekIt kñúgRtkUlGPiCn.bBa¢ak´BICMenOfa pl buNü nwgekIt mandl´

CnÉNa Edlmansm,CBaØ£RBmeFVI GMeBICabuNükusl..> .enAeBlRbeKndIFøI.sYnc,ardlvtþGaram.RB¼nag

enA .nKráh;an.enAstvtßTI..13..bYgsYgRKbCatimuxfa. sUm[RB¼nagGacnwgman.²suPmg:l.pasukPaB

nig RTBü sm,tþi eRcInCagCnsamBaØÉeTot³... >. . RB¼nagbYgsYg[áncab´CatiCa nat (RBlwg)..> .. RB¼nag

bYg sYgfa .. ²sUm[xJMúmanGayuEvg.KμanCm¶Webotebon.manrUbsm,tþilð man sMeLgBIera¼. manrUbragsðat ..enA

eBl EdlxJMúcab´CatifμI...> .. sUm[mancitþedaykar eFVITan.kan´x¢ab´nUvsikçabTnana .mansT§a. manbBaØa.man

PaB éføfñÚr .. .ehIysUmkMu[s:alesckþITukçlMákbnþicesa¼eLIy³.>.(51) . rIÉRB¼vr raCmata én nKr suexaT&y

enA qñaM.1399.. ÉeNa¼vij eBleFVIBiFIbUCamYy k¾sRgÚgbYgsYgRsedogKña en¼faedayánmuCcUl.. ²kñúgmha

saKr d¾RtCakénkareFVITanen¼ehIy³ ... sUmkMu[man.²GñkÉNa eLIymannUvrUbsmösß.ekrþ#eQμa¼ .GayuEvg.

¦ RTBüsm,tiþ³.ena¼esμInwgxMJúeLIykñúgRKb@Cati.>(52) . ehIyxN£ EdlRTBü sm,tþi rbs m©askßRtiy_.. nig

RB¼nag TaMgLay.bBa¢akfa RB¼nagCa sb,úrsCnd¾kRmena¼ ebIeyIgRkelkmkemIlBI«TahrN_énkar eFVI

buNü enAkúñgKm<IrPasaálI enARbeTsPUmavij KWmanerobrab´BIkic©RbcaMéf¶én®sIþtamCnbTmandUcCa

kareásTIFøavtþGaram .smðat CMuvijectiy..karbUCap;a.pþl´kMNat´sRmab´rMuectiyCaedIm..>(53) .eTa¼bI Ca

niBn§eLIgtaMgBI stvtßTI.. 18. .k¾eday.k¾Km<IrRB¼m¨aéLCaPasaéf.manniyayBIkarrMBwgTuk.. nigkþI sgÇwm

enA BIeRkay vdþénkarsagbuNükuslrbs®sIþ..>.. erOgen¼erobrabBI ®sIþEdlmandNþbsMBtyaglðsðat

nig tubEtgedayeRKÓgGlg;ar.tamEh hmRB¼siGarüemRtIy_.(emtiy.Metteyya).EdlCaRB¼BuT§ Gg:

eRkayena¼ áncab´kMeNItenAkñúgzansYK’. edaysarBYkeKánsnßMbuNükusláneRcIn. eday sar citþ

sT§a RC¼føa... nigkarRbeKnCaRbcaMéf¶nUvRkNat´.s,g´cIvr.kenÞl cgHan´.eRKÓgRkGUb. nigp;aPJI. dl´RB¼BuT §.

RB¼Fm’. nigRB¼sgÇ.>(54) .

dUecñ¼.BuT§sasnanikayefrvaT.cUlmkGasIuGaeKñy_.kñúgnamCa.. ²mitþénRKhsS³.fVIebI zananu Rkm rbs

sgÇ ...nigRKhsS.manPaBxusKñaq¶ayenAkñúgBuT§{vaTeRbónRbedAk¾eday...>.sBaØaNén vimutþiviTüa Cab´

TakTg eTA nwg karsnßMplbuNü... tamry£kareFVITan.GacnwgmanRbCaRbiyPaByagxøaMg enAkñúgsg:m.Edl

taMgEtBI mun mkmnusßmñakitEtnaMKñaEsneRBnRBlwgGarkßGñkta..>..karktsm:al Edlfa... vtþ Garam nana

bc©úb,nñ en¼ enA PaKxag eCIgénRbeTséf.hakdUcCa.. ²ykcitþTukdak TaMgRsúg³.. eTAelImHÚbGahar KYrEteK

yk mk Kit tamry£tRmúyénekr dMENlvb,Fm’.Edlfa karCb´ elogrYmKña...KWCaRBwtþikarN_mYyd¾sMxan´

kñúg CIvit GñkPUmi..>.enAkñúgbTvin&yrbs´RB¼BuT§Edl Ecgfa. RB¼sgÇRtÚv EtTTYl ykcgHan´. cmðin eday Gñk

man sT§a RC¼ føa.. (minRbkan´vNÑ£).RB¼BuT§ sasnaedIr elIKnøgmYyEbkecjepßgBIsBaØaNénkareFVIBiF I

bUCa d¾ brisuT§ tam sasna RBahμN_.. >..edaysar Et®sIþ PaKeRcInCasac´jatirbs´RB¼sgÇpg.. ena¼.tYnaTI

BICMenOsalkeTACaCMenOkúñgRsúk.. £ . .®sþI ... matuÔaB . . nigÔaB Tak´TajénRB¼BuT§sasnaefrvaTsm&yedIm 19

Page 20: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

cm,g rbsBYk Kat KW rabrgerobcMcgHan. ehIykarksagkuslRbePTen¼køayCaskmμPaBpþacmuxrbs®sIþ..>

.enA stvtß TI.17. Gñkseg;t karN_ CnCatiGWrubánKUsbBa¢akBIkarBit.EdlfaKW®sIþen¼ÉgCaGñk «btSmÖcgHan

dl´RB¼sgÇ.. >.(55)

edayehtufa tamry£kareFVITanrbs«ásikad¾mansT§aRC¼føaen¼ehIyEdlRB¼sgÇán TTYl nUv

cgHan´.. nigs,g´cIvr.®sIþedIrtYy¨agsMxan´enAkñúgTMnak´TMngrvag.KN£sgÇ.. nigRKhsS.. >. ehtu dUecñ¼ ehIy

Kμan GVIKYr[ eyIgPJakepðIl eTeBlEdleXIj elakRsI.mIg (Ming). Caemmay RtkUl x<gx<smñak enAsuexaT&y

enA stvtßTI.. 15.. ánelIkeLIgfa karRbeKncgHan´KWCakuslkmμBiess CageK kñúgcMeNam buNü kusl

d¾eRcIn sn§wk sn§ab.EdlKatáneFVIkñúgnamCa«ásikamYyrUbena¼... > .GñkRsIánRsdIfa.²eyIgán erob cM

cgHan´d¾elIslb´dak´enABImuxRB¼BuT§Cam©as´.. nigRB¼sgÇRKb´Gg:.. ehIyeyIg elIkc gHan´ TaMgena¼ RbeKn

dl´ RB¼Gg: RKb´Gg:edaykþIrMePIb³..>(56) .Cagen¼eTAeTot sb,úrisFm’rbs´elakRsI.mIg.Gaccat´Tukfa Ca

tMN én.²vIr«ásika³.mYyrUb.EdlCaKMrUdlkar RbtibtþiKYr[sresIr. nigCaplekItecjBICMenORbCaRbiy

nig kar RbtibtþieTAtamkarGb´rMrbs´ sasna.dUcmanEcgkñúgsnþCIvRbvtþi... (CIvRbvtþiénRKÚGacarüsasna)

enA GWrubyuKkNþal..>. ..tYGg:d¾ l,ImYyGg:eTotena¼KWmehsIénRB¼BuT§.KWRB¼nagyesaFra Edlán cmðin

cgHan´.. (d¾Bisidæ)..Edl RB¼eBaFistVRbeKndl´RB¼BuT§Gg:mun@RB¼Gg:eRcInrab´minGs´. .nigEdlGaceFVI[

RB¼Gg: seRmc nUvkarRtasdwgrbsRB¼Gg:.. >(57) .mYyeTot.KWnagsuCata.CakUnRsIesdæImñak.EdlRbeKn

mFuáyasdl´RB¼BuT§Gg:cMeBlRB¼Gg:eFVITuk;rkiriya mann&yfa CakarbBa©b´eTAénkarbgðt´cgHan´ rbs´

RB¼Gg:..> .ehtudUcen¼nagánkøayCasavikaTImYy..>. (58) . skmμPaBrbsnagsuCata.beg;It[ mankar TTYl

yk BIBuT§ sasniky¨agxøaMg.ehIyeKánniyayfa.sRmab´«ásika.CaTUeTAkar RbeKncgHan´ dl´RB¼sgÇ

rabTuk faCa...²kuslkmμénkareFVITan³.EdlmannagsuCataCaKMrUTImYyd¾«tþm..>(59) .enA GasIu GaeKñy_ man

kar cab´ GarmμN_ elIerOgsuCata.GacCaxñatmYyenAkñúgkarbgHaj epßg@Kña... mantaMg Et BIk,ac´ cmøak´ elI

RásaT bUrUbUDY.(Borobodur)rhUtdlsilacarwkmn .enAstvtßTI 15..>.(60) .Ca«TahrN_ kñúgsa®sþaCa Pasa

PUma .(parabaik).BN’naBIkareFVITanrbs´ nagsuCatadUcCa karBitEmn.hak´dUcCaRBwtþikarN_ena¼ekIteLIg

enARbeTsPUmaGIucwg ..>(61) .dMeNIrkarénkarbkERbCa PasaGñkRsúkEdl.ánbEnSmBIelIsa®sþaedIm. nig

kar cg caMBIvb,Fm’ CaeRcInCMnan.áneKcgRkg TukkñúgkMNaBüburaNPUmamYy.Edl®sIþmñakánfa.²xMJúkMBug

erob cM cmðin áyCamYyTwkeda¼eKa .. (mFuáyas).ehIyxMJúnwgykeTARbeKndlRB¼BuT§³..>(62) .

eKGacelIkeLIgBITsßn£RsedogKñaen¼EdrGMBIkareFVIbuNükusl.. .nigkaeeFVITanCas,g´cIvr .enA

GasIu GaeKñy_.. >... kart,ajenAkñúgtMbnen¼KWCakic©karrbs®sIþEdlcabepþImtaMgEtBIRbmaN.2500..qñaMmun

ehIy GMeNayCaRkNats,gTMngCaCabTakTgCamYynwgBiFIbuNüénCIvittaMgBI sm&yedImmkemø¼...> .enA

kñúg BiFIbuNüBuT§sasnanana.®sIþGaceFVITanCas,gcIvr.BUkGg:úy... nig exñIy ekIy.EdleFVIeLIgedaypÞaléd

nigeFVI[BYkeKkanEtRbéBeLIg.>(63) .kareFVITanGackanEt ánbuNüeRcIneTAeTot enAeBlEdlTand¾

sm,ÚrEbb...nigmantémø.RtÚvánTTYls:al´tamry£kar kt´RtaeQμa¼m©as´Tan[eKs:al´dl´eBleRkay

dUcCa GñkRsI.kUn.(Kon)EdláneFVITan RkNatsURt.²sRmabrMuesovePABisidæ³...GñkRsI.Esn. (Sen).án pþl

20 CMBUk TI 1

Page 21: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

bus,úkmYy.. >(64). . Parkic©rbs Rkúm®sIþkñúg kic©kartm,aj.KWmansar£sMxanNassRmab.²karRbTakRkLa

én BiFI buNünana³... Edl elakév¨t eCOfa. Cakar BRgwg cMNgkñúg sg:m enA kñúg cMeNam BuT§ sasnik sm&y

edIm..> . silacarwksuexaT&ymYyBIrC¢kalRB¼áT .lWét.ánerobrabedayGMnYtBIkic©sVaKmn_dl ´ RB¼ sgÇ

nimnþTsßnkic©mYyGg:BIRsúkeRkAedayelIkeLIgBI.²kMNat´RKb´BN’³.rnaMgsMBt´.. nigkMNat ´ Edl lat

sn§wgkat´pøÚv..>. (65) .Cag..600.. qñaMeRkaymk.eKánrkeXIjkarBN’naEbben¼enAkñúgkMNt´ RtamYy na

cugstvtßTI..19..GMBIBiFIbMbYskñúgRbeTs Lav.Edl®sIþánlutCg:gCaCYrlatRtdag kEnßgBanarbsBYk

eK en AelI pøÚvRB¼sgÇ nimnþkat´..>.(66)

RbéBNIEbbRB¼BuT§sasnaEdlTakTgnwgs,gRB¼sgÇ.. .KWCa«TahrN_ d¾RbtükßmYyBI ehtu Edl

kar t,aj RkNat´P¢ab´TMnak´TMngrvagKN£sgÇ...nigshKmn_.. >.eyageTAtamRB¼viny bidk.kareFVITan

rbs ´®sIþCas,g´cIvr.cab´epþImBIeBlnagvisaxa.d¾Ca«ásikaKMrU... ándwgfa. RB¼sgÇ Casav&k RB¼ BuT§Gg:

ena¼mans,g´cIvrEtmYybnøas´..>.nagánesñI[mankarGnuBaØat.²eFVI TanCas,g´sRmab´rdUv vsßa eTA dl´

KN£sgdz..> .. RB¼BuT§k¾ylRBmtamsMeNIrbsnag.ehIyánGnuBaØat[ beg;Itry£eBl mYyEdl RB¼sgÇ

Gac TTYl ykTanena¼án.EdleKs:alfaCa s,gkzin ..>(67) .BiFIbuNükzin EdleFVI eLIgenAcug rdUvvsßa.

Edl Cab TakTgCamYynagvisaxaman erobrabenAkñúgsilacarwkenAáh;an...nigsuexaT&y... nigkñúgéRtPUmi

kfa enAstvtßTI.14.>(68).Km<IrRB¼ éRtbidk.ánkt´Rtafa BiFIbuNükzinKWCa{kassnßMkusld¾RbesIr

sRmab´®sIþ .BIeRBa¼eyIgeXIj enAkñúgerOgCatkxø¼sresrfa.²®sIþÉNaEdleFVITanCas,gcIvrnwgán Ca

RbFanén®sIþTaMgBYg.. > ..®sIþÉNaEdlpþlnUvesckþIrIkrayRákdCaánnUvpÞ¼sYK’ ... nig man siT§icUl eTA rs

enA³..> (69).ehIy tamBit eTAeKtbsñgdlsb,úrisFm’rbsnagvisaxaedaykþIeKarBBIsMNak shKmn_.

nigeday pþlkMeNItCakUn... nigecAEdlmansuxPaBlðCaeRcInnak..> (70) .ebIniyayBIKMnitCaTUeTA va Kμan

GVI cEmøkeTkarEdleXIjnagvisaxa.kñúgcMeNam®sIþTaMgLayenAelICBa¢aMgKMnUrd¾l,Il,ajenA vtþ eCtBn.

kñúg RbeTséf.. >(71)

edayehtufa BiFIbuNü...KWCasBaØaRábBIkarecjvsßarbsRB¼sgÇ BiFIbuNüen¼man GtSn&yBiess

Nas dlCIvitén«ásika..>.CakEsþgenAkñúgkMNaBümYy.EdlniBn§eday®sIþkvI CnCatiPUmaenAraC dMNak.

eQμa¼.m¨a.eXV. (Ma Khwe). (1781-1836).fa.BiFIbuNü.. ²RB¼sgÇTTYl s,g´cIvr³.CaBiFIbuNü d¾man sar£

sMxan´ Cag eK..>(72) .elIsBIena¼eTeTot. ®sIþEdlcUlrYmCYycb´cug cb´edImkúñgkareFVITanena¼ Ca ®sIþ

CasacjatiCaBiessKWCaejam RsIrbsRB¼sgÇ..>. .tamry£erOg eRBgPUma.RB¼nagmaya. Edl Ca BuT§ mata

ánQrt,ajs,g´cIvrmYyyb´Tl´PøW.enAeBldwgfaRB¼ BuT§cg´sagRB¼pñÜs>(73) .tamBiteTA tam lkçN£

en¼ehIyEdl.eyIgGackMNt´GMBItYnaTIrbs´®sIþ enAtMbn´GasIuGaeKñy_kñúgkareFVI[CMenOEdlnaMmkBI xag

eRkA køayCakñúgRsúk...>..Ca«TahrN_enAkñúgKm<IrRB¼éRtbidkmanEcgBI.karRbeKns,gcIvrBI«ásika .dl

RB¼sg Ç eRbIRás... nigBIPaBcaMácRtÚvt,ajs,gcIvr[ehIykñúgry£eBl énBiFIbuNükzin..>...karN_ en¼

KWCa eKal énBiFIbuNü sRmabshKmn_EdleKeXIjRárB§RbeTsRsIlg;anayuKkNþal.. >(74) .enA GasIu

GaeKñy_ .eKehA karRbeKns,gcIvrfa.culøkzin.(Cula-Kathin) buEnþBiFIbuNüEdlsaMjaMú... nignaM[án buNü

BICMenOsalkeTACaCMenOkúñgRsúk.. £ . .®sþI ... matuÔaB . . nigÔaB Tak´TajénRB¼BuT§sasnaefrvaTsm&yedIm 21

Page 22: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

eRcInCagen¼KW..mhakzin(Maha-Kathin) >(75) .karBN’naEdleyIgenAeXIjmanenARbeTsLav .. nig RbeTs

PUma. bBa¢akfaena¼KWCakarbeg;IncMNgcMNUlcitþ énGñkRsúkeFVItamerOgCatknanadUcCa erOgEdl.RB¼nag

maya Rbwg Qrt,ajs,g´sRmab´RB¼buRtaRB¼nag.. >.. bMNgénkareFVIEbben¼KW [®sIþ mYyRkúm eFVI kar rYm Kña

edIm,I rév. t,aj.RClk´BN’.kat´.... nigedr[eTACas,g´cIvr eday eRbIry£eBl BI r - bI éf¶ edIm,Ie FVI [ rYc yk

eTA RbeKn dl´ RB¼sgÇ.. >.. mnusßesÞIrRKb´KñamanCMenOfa karRbwgERbgrYmKña... nig samK:IPaB Ca Rkúm .Edl

man n&y fa.. .Ca karBRgIkbuNükusl.EdlRtÚv TTYlánEdlkarekIn eLIgena¼nwg tb sñgdlbuK:l mñak@

eday ELk BIKña.. >.. plbuNüTaMgLay EdlRtÚvTTYlánena¼... KWRbéBNas.dUc enA kñúgerOgCatktamRsúk

PUmi EtgrM\kdl´BuT§bris&T ehIyfa.GñkedImTanRbeKns,g´cIvrkzin.. .nwgmin cab´ CatienAkñúgRKÜsarRkIRk

lMák eLIy . .ehIy RákdCaman suPmg:l.manRTBüsm,tþisþúksþmÖ.. nig man kitþinam l,Il,aj. >(76)

karbkRsayen¼.minEmnmann&yfa kar[témøxøaMgeTAelICMenOs‘b´tam ry£kareFVITan ena¼.KWCa kar

GPirkß mYyrbsnikayefrvaT ..>.. .buEnþ.eyIgKYrktsm:alfabNþavtþefrvaTenARbeTsRsIlg;a.án e lIk

Twk citþ [mankarbUCatamry£kareFVITan.enAcMeBlEdlTMnakTMngsasnarbsBYkeK... nigtMbn GasIu GaeKñy_

kan´ EtrIkdu¼dalxøaMgeLIg.. > . PaBRsedogKñaénkarkasRmbtamCMenO GPiFmμCati (GbiyCMenO).P¢ab´ skmμ-

PaB C MenO GñkRsúk.enAtMbn´Cak´lak´ .. nigeBlevlaCak´lak´ NamYy. CamYynwgvb,Fm’sasnakan´EtTUlM

TUlay Cag mun EdlminEmnelIkbBa¢akEtBIkar TTYlxusRtÚvrbsbuK:lmñak@ [ec¼eFVITanbueNÑa¼eT.. Efm

TaMg bBa¢ak BIplbuNüEdlRtÚvánpg... >.enAkñúg GtSn&ykñúgsilacarwkstvtßTI..15. .én raCaNa cRk.san

én RB¼áT .ekg.Tug .²«ásika.EdlCamhakßRtIyanI.sirITIX£. (Siridigha). . . . ®sIþd¾man smtSPaB manRB¼nam

fa RB¼raC mata eBareBj edaysT§aánRbeKndIFøIdlvtþ.edIm,ITTYl án buNükusl¿ .¿.¿. .³.. >(77) .ehIyeTa¼bI

Ca eRcInEtGñkkñúg RtkUlGPiCn.Edlsb,aynwgkareFVITank¾BitEmn ®sIþTaMgLayminfaCaGñkman... ¦ Gñk

Rk eT ... Gacmk cUlrYmkñúgvdþénkarsagbuNükuslán.. >

karRbdUcmatuPaBenABuT§sasnasm&yedImTnÞwmnwgkar[témøxøaMgénBuT§sasnaefrvaTeTAelIkareFVITan.ánpþl´{kassRmab´ ®sIþTaMgLay .edIm,I

bgHaj nUvCMenOs‘b´rbs´nag.Camþay.. .¦GnaKtCamþay.buK:lral´rUbánkMNt´BI.kareRbóbeFobBIPaB Ca

mþay.. . ¦karbIác´ciBa©wm.EdlekItmaneLIgenAkñúgsñaédsMeNrenARbeTs RsIlg;anayuKkNþal ... >... Ca

kar BitNas´.kareRbóbeFoben¼áneFVIeLIgelIGVIEdlmanBImunmk y¨aglð.. >...²BiFIbuNüénmþay³.. RtÚv

án karBaryagxøaMgkalBIsm&yedIm.ehIymenaseBa©tna Rslaj karBarrbsmþay. RtÚv án RB¼BuT§ Gg:

cat Tuk faCabTdæanmYysRmabkarBicarNarbs RB¼sgÇcMeBa¼stVelakpgTaMgmUl..>(78). buEnþenA xN£

Edl citþ seNþas Rslajrbsmþayen¼. CajwkjabRtÚváncatfaCa... ²KMrUénTMnakTMngmnusßCati³.. enA

kñúg Gkßr sil,_BuT§sasnaenA RbeTs}NÐa .>(79) kareRbóbRbdUcen¼. kan´EteXIjc,as´eTAeTotenAkñúg

GtSbT enARbeTs RsIlg;a. EdlCaRbeTselIkykmkerobrab´y¨agsñiT§sñalnUvTMnak´TMngrvagRB¼BuT§

nig ÉktþCn.. > .enAkñúgsñaédd¾l,ImYymansresrfa.. ²CnTaMgLayKYrykRB¼BuT§CaTIBwg ánniyay fa

22 CMBUk TI 1

Page 23: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

²xMJúyk mþay Garü£ ... nigGmt£énxJMúCaTIBwg³ .>(80).eKGacniyayáneTotfa TMnakTMngeTAvijeTAmk rvag kUn

nig]Bukmþay ehIyCaBiessrvagkUnRbús .. . nigmþay RtÚveKyl´fa mansar£sMxan´edIm,IQan eTAmux elI

maKa’RB¼Fm’ .. >. .Ca«TahrN_ enAkñúgRbéBNICnCatiRsIlg;a.erOgGtItCatiénRB¼BuT§Gg: EdlrMlwk.. ²BICati

Edl RB¼Gg:ykkMeNItCaeBaFistVdMbUg faCaBrC&yEdlRB¼mataRB¼Gg:RbTan [³..>. . kñúgKm<Ir mYy Edl

án Etg eLIgRbmaNK¿s¿..1400.erobrabBIktBaØútaFm’EdlGnaKt RB¼BuT§án Rbtibtþi beRmI RB¼ mata rbs

RTg.edayeFVIkarse®g:a¼CIvitRB¼nagenAeBlEdlRB¼mataRB¼bitaRTglicsMeBAenAkñúgsmuRT.>. ebI tam

elakh:m Rbic (Gombrich) eKenAEt|BaküesøakrbsCnCati RsIlg;aniiyayfa Amma gedara budun mann&yfa.

²mþay KW CaRB¼BuT§kñúgpÞ¼³..>. (81)

RbFanbTénkarciBa©wmbIác´rbs´mþayEdleKeRcInsresrenAkñúgKm<IrRB¼BuT§sasna. Ca Biess

Km<Ir enARbeTsRsIlg;aena¼.CYybMPøWcm¶l´eyIgánxø¼BIPaBTak´Tajrbs´nikayefrvaTenAGasIuGaeKñy_

sm&yedIm.CatMbnEdlcMNgrvagmþay .. nigkUnánTukCayanmYysRmabCanimitþrUbxagsasna... >. .. Kμan

nisßit xag RbvtþiviTüaNamñak´Gac bMePøcáneTfa.®ásaTtaRBhμKWksageLIg edIm,I «TÞis dl´mata rbs´

RB¼áT Cyvrμ&nTI..7..(K.s.1178-1220).EdleKeKarBbUCatamry£. RB¼namfaRbCJaGRmita.(Prajñāp Áramitā)

CaRB¼matakñúgerOgeRBgénRB¼BuT§RKb´Gg:.>(82) . karrukrk BIviFInanatamry£Gkßrsa®sþ ... nig rUb bdima én

PaB Camþay Edl.RtÚvánbgHajy¨agc,as´ enAkñúg GtSbTBuT§sasnanana rg´caM[mankarGeg;t Ca Rbvtþi

sa®sþ.>(83) .kñúgbribTéntMbn´GasIuGaeKñy_ eyIgKYrkt´sm:al´fa cmøak´xø¼d¾Gs©arüenAsm&y edIm Edl e K

rk eXIjenARbeTsPUma. RbEhlCa mankalbriecäTenAedImRKisþstvtüTI.. 6..BN’naBIerOg RB¼ nag maya

nig karRbsUtecjBIépÞ mataénRB¼BuT § .ena¼KWCaerOgmYyEdlmanGtSn&yminec¼sabsUnü sRmab´ BuT§

bris&TeLIy.. > .enA kñúgsg:mmYy EdlRB¼raCaeRcInmanRB¼{g;arfa .²®sIþNaEdlmincas´ RCúl KYr Et man

kUn³(84).kar BreBa¼... .nigkarsRmalkUnánbeg;ItnUvnimitþrUbtMNagCaeRcInEdlGac[eK nwk eXIj ykeTA

sresr BIRbFanbTen¼...>. .CakarBitNas.GñkniBn§énBgßavtaréfPaKxageCIgsresrCa Pasa álIenA

edIm stvtüTI..15.. ántamdannUvPaBRsbKñarvag Rbvtþiénkarmkdl´RkúghribuBaØC&y (Haripujaya).én

mehsIcameTvI.EdlkMBugmanRB¼KP’.. nigkartm;lsarIrikFatuRB¼BuT§enA kñúgectiy mYy hak dUcCaRB¼KP’

enAeBlena¼RB¼nagánksagvtþmYyenAkñúgéRB. ehIyánevr cgHan´.. nig ePsC¢£. RbeKn RB¼sgÇ TaMg

Lay.> ..RB¼nagk¾ánkøayCa mþayBeBa¼CMnYspg .. nigCam©as´ TaneFVI buNü kusl pg.>(85) .

RbFanbTénkarciBa©wmbIác´rbs´mþayEdlmanenAkñúgGkßrsil,_RB¼BuT§sasnanayuK kNþal

k¾KYr[ yk citþ Tukdak´Edr.BIeRBa¼RB¼sgÇCaeRcInGg:EdlnimnþBIbNþaRbeTs GasIuGaeKñy_mksikßa enA

RbeTs RsIlg;aánpþÜcepþImbkERbKm<IrPasaálI ... nigRsIlg;a. ehIyBYk eKpÞaláneFVIesckþIGtSa Fib,ay

CaPasatamtMbnrbsxøÜn.>(86) .dUcEdlEsl.dun bULúk (Sheldon Pollock) án bgHajehIyfa .karKitdlGñk

Gan Edl rs enA tam tMbnvb,Fm’PUmisa®sþ epßg@Kña KWCaEpñkmYy énkarepÞrPasa ... nigCeRmIssmRsbén

Pasa kñúgKm<Ir TaMgena¼.>(87).ehtudUcen¼ehIy eTIbkar eRbóbeFob sñaédsa®sþaKm<IrCaPasaRbCaCn enA

GasIuGaeKñy_ CamYy nwgPasaálI .. nigPasa RsIlg;aenAkñúgKm<IredImmanskþanuBlsRmabbgHajBIkarbEnSm

BICMenOsalkeTACaCMenOkúñgRsúk.. £ . .®sþI ... matuÔaB . . nigÔaB Tak´TajénRB¼BuT§sasnaefrvaTsm&yedIm 23

Page 24: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

¦karEkERb bnþicbnþÜc b¨uEnþCakar caMác´.. >.. Ca«TahrN¾ enAstvtüTI.. 16.. elçanerOg CINa kaLa m¨alI á¨ka

raNm ..(Jinakālamālipakaranam) (man n&yfa kRmgsm&ykalénRB¼CinRsI)niBn§eLIgenARbeTséfPaK xag

eCIg . ánbnßúaM FatuálI .. nig RsIlg;a edIm,Ipþl´nUvesckþIBit Edlqøú¼bBa©aMgBITMnak´TMngd¾mansar£sMxan´

rvagKm<Ir .. nigBuT§ sasnik...>.. enAkñúgkar niTanénCnCatiRsIlg;a.RB¼mataénRB¼eBaFistV. manTMnakTMng

eday pÞal eTA nwg dMeNIr EsVgrkRB¼Fm’rbsRTg.BIeRBa¼RB¼nagKWCaPaKmYy én. .²karpuseLIgénkarKit

BicarNa³..Edldwk naM RB¼Gg:enAelIKnøgeTAkan´karRtas´dwgCa RB¼BuT§..>.. eTa¼Cay¨agNa.enAkñúg GtSbT

rbs CnCati RsIlg;a RB¼eBaFistV KWRtÚvánBN’nayag samBaØfaCabursRkIRk Edlyk citþTuk dak Efrkßa

RB¼mataRB¼Gg:..> .. buEnþ enAkñúgerOg CinkalmalIbkrNM vijeKánsresrfa RB¼eBaFistV ánbeRmIRB¼mata

rbs RB¼Gg: eday RbmUl eQIGus ... nigsøwkeQIBIéRB.. >. RB¼bMNg sMxanrbs RB¼Gg: kñúg dMeNIr eq<a¼ mk ..²Twk

dI suvNÑPUmi³ ..(eRkay mkeKs:alfa CaRbeTsPUmaPaK xagt,Úg). KWedIm,IbBa¢ak faRB¼ mata RTg min RtÚv karRB¼

Gg: eToteT..>. RbFan bTen¼eXIjsresrCajwkjab´enAkñúgKm<IréfmYy.EdlKUsbBa¢ak´faKW.²CaTmøab´³

rbs´ RB¼eBaFistV ehIy Edl RtÚv bgHajBIktBaØÚtaFm’cMeBa¼RB¼mataRB¼Gg:.. >(88) .

eyIgKYreFVIGtSaFib,ayelIerOgCinkalmalIbkrNM ánniBn§CaPasaálI.BIeRBa¼faCakar pÞúynwg

kar BRgIkkareRbIRásPasaGñkRsúk .. >.. kareRCIserIsykPasamYy.EdlGacqøú¼bBa©aMgBI karKMnit.. nigkar

beBa©jsMeLg.. nigkarpøas´bþÚrBakütamtMbn´. b¨uEnþ[GñkRáCJmkBInKr. áKn á¨h;an... ¦suexaT&y...¦høÜg

RB¼ág .enAyl´ánbgHajfa GñkniBn§CaGñkec¼dwgeRCARC¼BIsg:mPasa Ebøk@Kña EdlRbtibtþi eday

RB¼sgÇcl&tTaMgena¼..>. . müagvijeTot.kareRbIPasaálI.ánBRgwg tYnaTIsRmú¼sRmÜlénRB¼sgÇ .Edl

sa®sþa carü .sWeds_.ányleXIjfaCaktþasMxankñúgkarpßBVpßayRTwsþIRB¼BuT§sasna.>(89) .KW eday sar

eTB ekaslüénRB¼sgÇen¼ehIy EdlCaviFIbMPøWBIkar eRbónRbedArbsRB¼BuT§Gg:dlBuT§bris&T.Edl min

Føab dwg minFøab|BIPasaálI .buEnþeCOc,as fameFüaáyd¾RbesIrbMputsRmabTMnakTMng CamYy RB¼BuT§Gg:.

²KWkar fVay bg:MbUCaRB¼Gg:eday eRbIPasakMeNItrbsRB¼Gg:³ .>(90). TMnakTMngRB¼sgÇnigBuT§bris&Tnwg

man }T§iBly¨agxøaMg enA kñúgkMlugeBlénkarBiPakßa.enAeBl EdlBuT§sasnaefrvaTenARsIlg;aán

elIk ykkarciBa©wm bIác´kUnrbs´mataTaMgLaymkeRbóbeFo bkñúgKm<I rsasna mYy.. .ehIy enA eBl Edl

}T§iBl ena¼ rIksaydl´tMbn´GasIuGaeKñy_ ehIyEdlRbCaCn[témøx<s´dl´matuPaB.. >.eyIghak´dUc Ca

Kμankarsgß&yeTfa RB¼sgÇenAsm&yena¼c,as´Cas:al´«ásikarbs´RB¼Gg:...>.. silacarwkPaK eRcIn

G¼Gag Cajwkjab´.BIvtþmanén«ásikad¾mansT§aRC¼føakñúgBiFIbuNüTannana...nigenAkñúgkar RbmUl pþMúBuT§

bris&T...> ..erOgrbs´GK:mehsIcameTvIénhribuBaØC&y.cg´..²eFVI[citþs¶b´... nigTak´ TajcMNab´GarmμN_³

®sIþ k¾ dUc Ca cMeBa¼burspgEdr.>(91) . enAkñúgqñaM. .1720.sasnTUtCnCatiáraMg mñakán niyayfa.®sIþCn Cati

éf mYy Rkúm ánmksþab´RB¼sgÇmYyGg:Gan... ²esovePAel,IkmYy³ . eLIgsøúg ePøcxøÜn.BIeRBa¼ BYkKat´ min

TaMg dwg fasasnTUtena¼cUlmkkñúgsalabeRgónFm’pg.pÞúy BIbþI... ²minsUvykcitþTukdak´³. rbs´ BYk eK

Edl cMNay eBl enA xageRkAvtþeTAvij...>.. eyagtamRbPBB&t’mandEdlena¼ eyIgseg;teXIjfa ®sIþ

man karyk citþ Tuk dakdlkarsURtGanKm<IrRB¼Fm’ BIeRBa¼BYkKatk¾áncUlrYmeRCIserIsRbFanbTykmk

24 CMBUk TI 1

Page 25: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

Gan CamYy nwgRB¼sgÇEdr..>. (92) .

vahakdUcCafakareTsnaPaKeRcInKWdkRsgecjBIerOgCatkEdlCaerOgGtItCati RB¼BuT§. .. Edl

Ca Km<IrmYyelceFøaCageKGMBIkareRbónRbedArbs´RB¼BuT§.. .nigCakarcgðúl[edIr elIpøÚvRtÚvenAkñúgCa

tien¼..> nwgskmμPaBEdlelceLIgena¼... >(93).KμanGVIKYr[sgß&yeT fa.erOgd¾ manRbCaRbiy PaB Cag

eKena¼KWerOg evsßnþr Catk EdlrayrabBIkarykCatikMeNItcugeRkay bMputénRB¼BuT§.eKatm...>. .kñúgerOg

en¼ RB¼evsßnþ r án dak´CaTanGs´nUvRTBüFnTaMgGs´rbs´ RB¼Gg:rYmTaMgmehsI... nigbuRtpg.edIm,Ián

ceRmIne lImaKa’ eTA rkkarRtas´dwgCaRB¼BuT§rbs´RB¼ Gg:.. >.. BuT§bris&Tec¼caMerOgen¼c,as´dUcCaerOg BuT§

RbvtþiEdr ehIy CYn kalcaMc,asCagerOgBuT§ Rbvtþipgk¾faán.. >. .enAtMbnGasIuGaeKñy_.karrIkraldal enA

kñúg kar Pavna citþ énBuT§sasnik.KWrwt EtmanlkçN£xøaMgkøaeLIg. .BIeRBa¼tYGg: dUc RB¼evsßnþr .manbgHaj

eRcIneTot enA kñúg. bBaØasCatk. EdlCakRmgerOgniBn§ eLIgkñúgRsúk.Edlman}T§iBl... nigGMNac. dUc erOg

Catk kñúg Km<Ir Edr.. >(94) .

eTa¼bICaeyIgmankarRby&tñkñúgkarsnñidæanfa.karbgHajBI«tþmKtisasna.bBa¢ak´eday pÞal´BI

}riyabf rbsmnusßelakk¾eday.... k¾karsEmþgeLIgénCMenOtamry£ tYGg:nana.minfatam ry£. karsresr

¦ emIleXIjedaypÞalEPñk.minfaedaykarniyay .. .¦edaykarsþabeT ánbgHaj BIcMNucsMxanénmenaKti

én sasnaRB¼BuT§sasnaenAPUmiPaKGasIuGaeKñy_Edr...>.. rUbKMnUrenAelI CBa¢aMg.rUbcmøak.bda..nigpÞaMg KMnUr

Edl enACMuvijBuT§sasnikcUlmksþab KWmanTMnakTMngyagCit sñiT§eTAnwgkarsURtKm<Ir .. nigkarbgHajBIvtþ

Garam.>(95) .dUcnwgvtþmanénsarIrikFatuEdr. PaB c,as´las´énGtSbT.nigrUbKMnUránrYmKñaCamYynwgPaB

Tak ´T ajénkarsURtGanKm<IrFm’ánCYy [kareRbónRbedAénRTwsþIRB¼BuT§sayPayeTAkan´tMbn´fμI.RBm

TaMg G¼Gag BIPaBsmehtusmpl.. nigkarGnuvtþántamry£.karhUrcUlénvb,Fm’EdlbBa©Úl.²PaBBit

Rákd³.. . nig.²PaBCa tMNag³.>(96) .GtSn&ydUcKñaen¼.ánCYy[GñkRsúkGayec¼caM... nigniymcUlcitþerOgCa

eRcIn RsedognwgerOg.evsßnþrCatk.. sUm,IEterOgena¼sresrCa PasadéTxus BIPasa xøÜn k¾e day..> .Ca

«TahrN_. .karsþabCaPasaálI... KWBitCaTTYlplbuNüáneRcIn..>.. karsURtFm’CaPasaálI min yl KYr

Et bgðak´TwkcitþBYkGñkRsúkGay b¨uEnþpÞúyeTAvijEbrCa eFVI[BYkKat´xMRbwgsRmb xMRbwgykmkeFVICa rbs´

xøÜn ehIyeBlxø¼xMRbwgbEnSmKMnitRsémrbs´xøÜnEfmeTotpg..>(97) .silacarwkmYyEdlánbnßl´Tuk

eday semþc RB¼sgÇmYyGg:enAsuexaT&y.ánkt´RtaTukfa CIvitbYsCasgÇ rbs´RB¼Gg:... mantYGg: RB¼

evsßnþr CaKMrU..> .edaysarbMNgcgánRB¼niBVan.. RB¼ etC RB¼ KuNGg:en¼.(kalenACaRKhsS)k¾án bric©aK

nUv RTBüCaTI Rslaj... nigán.²tubEtg[ RbBn§... nigkUnRsITaMgBIrnUv eRKÓgGlg;aredayBakExß éd mas

nig cieBa©ón..>l>. .ehIy[BYkeK CaTandlCnÉNaEdlmksM.u BIeRBa¼EtsT§ad¾mutmaMrbs RB¼Gg:³.>(98)

ebIeyIgTTYlyl´RBmfa.buK:lRKb´rUbGacsRmbykRKb´erOg.. ¦erOgPaKeRcInénBiPB RsémTaMg

Gs´ mk dak´kñúg.²BiPBpÞal´xøÜn³.ena¼ erOgRB¼.evsßnþrCatk.KYrEtCaPaBTak´TgCa BiesscMeBa¼RbvtþiviTU

eynD&r..> . eTa¼bICa RbFanbTénerOgen¼KWsþIGMBIsar£sMxanénkareFVITan minmanGñkesμIk¾eday.vaRKanEt

Ca kar Rbkanx¢abenAkñúgRKÜsarEtbueNÑa¼..>.. ehIyGñkbkERbKm<Ir Pasa álIcas@ Edl enA rk án. .RbEhl

BICMenOsalkeTACaCMenOkúñgRsúk.. £ . .®sþI ... matuÔaB . . nigÔaB Tak´TajénRB¼BuT§sasnaefrvaTsm&yedIm 25

Page 26: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

Ca yl´ RtwmRtÚv. enAeBlEdlBYkeKKiteXIjfa.. . ²®sIþCa cMnYneRcInenAkñúgcMeNamBuT§bris&T³.>(99) .. enA

eBl Edl ®sIþemmay... KWelakRsI.mIg.án[eK ykGMeBICabuNükuslrbsKateTAqøakelIfμ nUvskmμPaB

EdlKat ... nigsVamIKatEdlánEck zaneTAehIyena¼ánsþabkareTsnaerOgevsßnþrCatk.. . > . . rIÉ sila

carwk mYyenAqñaM..1536.. ánkt´ Rtafa elakRsI Esn án[eKqøak´eFVIRsedogKñaen¼Edr..>(100) .kareyag

dl´ RB¼evsßnþr TaMgen¼ Gacmansac´erOgtUc@bg;b´enAkñúgena¼... >. .enAkñúgtMbn´mYy EdlRKÜsarGac Ebk

ExJk BIKña. edaysar CMgW esckþIsøab´... ¦ s®g:amena¼ TukçRBÜyEtgGenÞalkñúgCIvitmnusßelak..>.. k¾ b¨uEnþ. ®sIþ

Edl át´bg´kUn CYbTukçesakesABiákcitþCaéRkElg..>. .esckþIsgÇw mkñúg kar EsVg rkCMnYy BIkmøaMg GrUbI.

edIm,I Fana ánnUvsuxumalPaB.mþay... nigkUn.KWRtÚvánelIkeLIgedaysmðageXIjfa.rUbPaBCaeRcIn RtÚv

án rkeXIj.enAkñúgcMeNamrUbKMnUrtUc@rbssuvNÑx£elak.. d¾l,Il,ajrbsRbeTséfenArvagqñaM . 1350

nig.. 1500 .. KWCarUb®sIþmñakkMBugbIkUn..>(101) .dUcen¼.vaminlMákeTkñúgkarsakl,gKitfa .®sIþnwg ylB I Gar-

mμN_ TukçRBÜy rbsmehsIRB¼áTevsßnþr... KWRB¼nag.emRTI..eRkayeBlRB¼sVamI rbs RB¼nag ándak Tan

buRt TaMg BIr CaGñk beRmIRBahμN_ casmñak.. RBmTaMgGarmμN_rIkrayxøaMgdUc Kña enA eBlEdl RB¼nagán CYb

buRt vij...> .. dUcCaerOg.ramayN£enARbeTs}NÐa. (tamBiteTA. sUm,IenAkñúgtMbnGasIuGaeKñy_k¾eday).erOg

evsßnþrCatk.man}T§iBlRKbdNþb´hYsBIvis&yGkßrsil,_eTAeTot.> (102) .erOg ena¼ánkøayCa..²PaB

Bit³ .. nig.²rs´revIk³.edaysardMeNIrerOgándwknaM edayCIvit rbs´ CnsamBaØ. ehIyRbCaRbiyPaB én

GVIEdl eKehACaTUeTAfa . .²mhaCatk³ .. ena¼.KWRtÚvánbBa¢akedaylMdabfñak..nig nanaPaBénnimitþrUb..> ..Ca

«TahrN_.enAelIk,ac´cmøak´elICBa¢aMg RásaT. Gannþ. .kñúgstvtüTI..11.. rbs´.áKn..eyIg eXIj qak xø¼@

sþIBIkarrtrkbuRtd¾ GaeNacGFm rbsRB¼nag mRTI.enAkEnøgEdlbuRtFøabrtelg.PaBTukç esak seRgg

rbsRB¼ nagenAeBleXIjébLúkébLrbsbuRt... nigkarCYbCMuRKÜsar vijRbkbeday PaB eRtkGr.>(103)

xøwmsarénmenaseBa©tnaesñhaRKÜsarénRB¼BuT§Gg:.enAEtman}T§iBlelIsBaØaNén TMnak´TMng

Ca KMrU én mnusßCati EdlBuT§sasnaefrvaTánG¼GagnUvtYnaTIx<s´elIslubenA GasIuGaeKñy_...>.. GtSbT

kMNaBü mYyEdlsresrCaPasaálI enARbeTsPUmaenAstvtüT.I.14 ..ánbEnSm mþay.]Buk ..nigRKÚbeRgón

eTA elI RB¼ rtnRt&yTaMg . .3.. KW .(RB¼BuT§. RB¼Fm’. . nigRB¼sgÇ)½. ²sUmfVaybg:MdlRB¼TaMg. 6.. Gg: en¼ eday sT§a

RC¼føa³ ..>(104) .CaerOggayyleTfa.enAeBlEdlem dwknaMCnCatimnmñak.ándaMedImeBaFiRBwkßmYy edIm

d¾ sak siT§i.. elakánksagCarUb.² bdimamYy Gg:én RB¼BuT§matad¾CaTIsk;ar£³... nigrUbmYyGg:eTotKW bdima

RB¼BuT§bita... >.(105)enAyuKkNþalrbs RbeTscin.elakGaLan.. kUl .(Alan Cole) ánbgHaj BIkar BiPakßaE

bb BuT§ sasna elIbBaHaRKÜsarfaCakarxMRbwg ERbgmYyEpñk.²EdlmanTisedAcg´cgRKÜsar.. nig vtþGaram

RB¼BuT§ sasna .eTACaTMnak´TMngd¾Ca nimitþrUb³ .. >(106). . kñúgn&yena¼.TaMgrdækan´BuT§sasna TaMgkareRbón

RbedA rbs ´ RB¼BuT§enAGasIuGaeKñy_ k¾Cab´CMBak´y¨ageRCAenAkñúgkarbNþú¼ nUvKMnit. EdlRsbnwgGVIEdlGñk

Rbvtþi v iTU Cn Cati GWr¨ub yl´ eXIjfaCa.²karécñRbDit³.énRKÜsar.>

k¾buEnþ enAkñúgkareda¼dUrrvagmenaKtiEbbsasna ... nig sg:m eyIgeXIjfa cMNgmþay.. nig kUn É eNa¼

eT EdlTTYlánnUvkarcab´GarmμN_CaBiess..>.. EpðktamGtSbTevC¢sa®sþ éfsm&y edIm.sUm,I Et ekμg

26 CMBUk TI 1

Page 27: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

Edl minTanekIt k¾dwgfaánCMBaknUvesckþIemtþarbsmþayyageRcIn elIslub.. . ehIyfa karcab kMeNIt

ena¼ man n&yfaCakatBVkic©sgKuNcMeBa¼mþay EdleyIgmñak@ RtÚvEt eFVI..>(107) ..RbFan bT én kar karBar

nigkarl¼bg´énmþay.k¾maneXIjpgEdrenAkñúgGkßrsil,_ RbCaRbiy.dUcCaenAkñúgerOg llitRB¼LÚ. (T he

Lilit Phra Lo) CakMNaBüvIrkfaPasaéf EdleK eRcInfaniBn§eLIgenAkñúgstvtüTI..14.>. enA kñúg kMNaBü en¼

tYÉk Rbús niyayeTAkanmþayKatfa.½.²RsIesñh_...100..nak.minesIμnwgRbBn§mñakeT.. ehIy RbBn§ ..1000..nak.

k¾ minesμInwgmþaymñak´ Edr..>.. Kμan GVIBiákCagkarsRmalkUn... nigciBa©wmkUneT .. >..{GñkmþayeGIy!.. Gñkman

KuN xøaMg Nas³..>(108).karEsVg rkvtSúsRmabeRbóbeFobNamYy EdlGacBN’naBITuK:tPaB.. nigPaBQW

cab ´ RsIsñM kñúgvaMgCnCati PUmamñak´ EdleKs:al´faCakvII.eQμa¼.m¨aexV. .ánRbmUlcgRkg sresr nUv kar Ef

rkßa s¶ÜnP¶a rbs´mþayfa½ .²xJMúKWeRbóbdUcCakUnRbús.EdlRtÚv eKbMEbkecjBI mþayrbs´xøÜn.Ca mnusß Edl

RtÚv eKeFVIáb³.. >.(109)

karEfrkßaciBa©wmbIácrbsmþay.edayKμanPaBGatμaniymsUm,IEtbnþic CakatBVkic©Gs mYy CIvit ehIy

kar kartbsñgdl´elakGñkmanKuNnUvGVI EdlepßgBIkareKarBd¾x<g´x<s´bMput .KWCamhaábkmμ... >. . erOg

niTan BI Xatkr.Gg:úlimal EdldkRsgKm<IrRB¼éRtbidk ... buEnþáneKyk mkniTant@KñaCaPasaGñk Rsúk

.KW Ca erOgRBmand¾lð... >.ebIkMuEtánRB¼BuT§Gg:lYgbMbYsán muneBl EdlGg:úlimal eFVI mhaábkmμ ena¼

em¨ø¼ sm elak seRmcnUvEpnkareFVIXadmþayÉg.ehIyem¨ø¼sm eKpþnÞaeTas[Cab´kñúgvalvdþsgßa én kar

ekIt søab KμanTIbBa©báteTAehIy.. >.(110) ..dUcKñaen¼ Edr.erOgeRBg.RB¼maéLánRBmanyagxøaMgdlBuT§

sasnik fa.cMeBa¼karsagábeTAelImþay.KW esμInwgkarsagábeTAelIRB¼sgÇEdr..> ..Gñksag kMhusTaMg

e na¼ nwg eTAekIt enAzannrkGvIcI. .. nig TTYlrgnUvesckþITukçevTnaCaeRcInGenk.>(111) .kar RBman TaMg en¼

RtÚv TaMg Gñk man RtkUlx<gx<s. .TaMgGñkPUmisamBaØ..>..QutmYyeTotdkRsgecjBIerOg RB¼mehsI.cam eTvI

... tMNal fa esþc mYyGg: ánRBegIykenþIy nwg bNþwgrbs®sIþmñak EdlRtÚvkUnRbúsrbsnag eCr RbmafeFVI[

nagQWcabCaBneBk.. >.. bnÞabmknagk¾bnRsnGgVrdlRB¼EmFrNI.. (RB¼nagKgHIg). ehIy RB¼ Em FrNIk ¾

kemÞc TIRkúgrbs´RB¼raCaGg:ena¼Gs´eTA..> (112)

témøénTwkeda¼mþaykarerobrabBIGMNacd¾xøaMgkøarbsRB¼nagKgIHg.rM\keyIgGMBIdlPaBpÞúyKña.enAkñúgkar tMNag..²®sIþPaB³

enA kñúgBuT§sasnaGasIuGaeKñy_..>(113) .enAkñúgbdimaviTüad¾RbeBcRsBilen¼ Edl yl´ fa sUm,IEts,Ún

k¾Gac BN’na faCaTIpÞúknUvKP’d¾tbRbml ....nigmanPaBminsuxRsÜl .>(114)nimitþrUbd¾mhima.nigminGacRbmaT

án én karkarBarEfrkßa..nigkarRbNIsenþas .ena¼KWKμanGVI eRkABI®sIþ bMeÁeda¼kUneLIy..>.. kñúgxN£ Edl

karbMeÁTwkeda¼kUnCaEpñkmYyBiessenAkñúgKm<Ir RB¼BuT§sasna.EdleRcInelIkykmkbgHajCamYy nwg

esckþI lðénsIlFm’minRbkanePTRbús..¦ RsI ..>.(115) ebIBinitütam karGnuvtþ CakEsþgvij.. vaKWCa nimitþ rUbd¾

sMxan énmatuPaBÉeNa¼vijeT .. >. TMnakTMngénkarbMeÁeda¼mþayCamYynwgemtþaFm’. kanEtmansar£ sMxan

eTA e Tot enAkñúgsg:mmYy.. .EdlTarkRtÚv ciBa©wmedayTwkeda¼mþay CYnGsry£eBlCaeRcInxYbpgk¾man..>

BICMenOsalkeTACaCMenOkúñgRsúk.. £ . .®sþI ... matuÔaB . . nigÔaB Tak´TajénRB¼BuT§sasnaefrvaTsm&yedIm 27

Page 28: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

enAkñúgéRtPUmikfa rbs´RB¼áT lW.étánEcgfa .. ²vaCaerOgFmμta sRmab´mnusß enAkñúg elak en¼. sRmab´

RB¼ eBaFistV. .. nigsRmab´BBYkstVTaMgLayEdlfa.EteBlNaTark ekItcaképÞmþaykalNa.esckþI

RsLaj´ rbs´nag.eFVI[QamenAkñúg eda¼rbs´nagkøayCaTwkeda¼... nighUrecjBIeda¼.edIm,I[kUn án bWt

CBa¢k´ánFMFat´rhUtmk..>...en¼KWCacritlkçN£rbs´stVmanCIvit³.>.(116)

GtSrUbénkarbIácciBa©wmrbsmataGacRbdUceTAkñúgn&ysasnapgEdr... >.. enAkñúgKm<IrálI mYy niBn§

enA RbeTs}NÐa.RbEhlCaenAkñúgstvtßTI..1.. ¦TI..2.. munRKisþskraC.sþIBICIvitmþaymIg RB¼BuT§ ... RB¼nam

eKatmImhabCabtI EdlánciBa©wmbIác´RB¼BuT§Gg:.eRkayeBlRB¼matabeg;It RB¼Gg:RB¼nagmaya.án

esay Tivg:táteTA.. >. .kñúgkarsikßamYyénKm<IrálIen¼.elakcUNafan.. valT&r (Jonathan Walters) ánesñIrfa

.RB¼nag eKatmI. Edl Ca Gñkbeg;ItKN£PikçúnIkñúgBuT§sasna .edIrtYCa®sIþsmPaKI énRB¼BuT§pg... nigCa RB¼mata

RB¼Gg:pg..> cab´ taMg BIRB¼nagciBa©wmRB¼BuT§edayTwkeda¼pÞal´ rbs´RB¼nag dUcmata beg;It RB¼Gg: mk .RB¼

BuT§ án eKar B RB¼nagTukdUcesμIRB¼mata..>. .ehIyktBaÚØtaFm’rbsbuRtamansresrenAKafacugeRkay én

Km<Ir enA RtgvK: Edl RB¼BuT§ Gg:ekatsJbEsJgnUv sñaRB¼hsþRB¼nag.xN£EdlRTgkanRTsarIrikFatuRB¼nag

enAkñúg RB¼hsS..> ..k¾buEnþ.Km<IránERb RtlbnimitþrUbmþay-kUn ... KYr[q¶leTAvij .BIeRBa¼RB¼ nageKat mIf-

Vay bg:M eKarB RB¼BuT§esμInwg RB¼mataRB¼nag BIeRBa¼RB¼BuT§elakánciBa©wmRB¼nagedayTwkeda¼RB¼Fm’.>(117). enARbeTs RsIlg;a nayuKkNþal xøwmsaren¼kan´EtmanGtSn&yF¶n´eTAeTotfa£. ²RB¼BuT§eRbób-

dUcmþay..> RB¼Fm’eRbóbdUcTwkeda¼m þay . . n ig RB¼sgÇeRbóbdUcTarkeÁTwkeda¼³. .>. .(118) .

GñkniBn§eRkay@eTot án BRgIk kar RbdUcen¼[kanEtTUlayCagmun.> ..GtSbTstvtßTI.18.mYyniyayfa

.RB¼BuT§ dUcCamata mñak GBa©wg BIeRBa¼RB¼Gg:RbTandlBuT§sasniknUvTwkeda¼GRmwt.RB¼Gg:bIRtkg BuT§sas-

nikkñúgRB¼hsSRbkb eday PaBemtþa .RB¼Gg:BrBuT§sasnikdakelIceg;¼d¾Rbkbeday PaBkruNa. RB¼Gg:án

hucsudn [ eÁ eday RB¼vaca BIera¼...>..eyIgEtgeXIjfakUnekμgGac. ²ykédvay.ykeCIgTat.sþIbenÞas..

nigbMBanmk elI mþay.EtmþayminEdlxwgnwgTegVITaMgGs´ena¼ eT.EfmTaMgeGabefIbédeCIg Rcmic@ena¼

RBmTaMg pþl[ BYk eK nUvTwkeda¼Epðmq¶ajsRmabeÁ .ehIy... niglYgelamBYkeK.. >l>.. dUecñ¼rtn£énRB¼BuT§

Gg:.. KWhak´ dUc Ca mataénstVelakelIPBTaMg bI³..>. (119).eyIgRákdCaGacrkPsþútagáneRcIn.Edl-

bgHajBITMnak´TMng rvag RB¼BuT§.. nigmþayenA kñ úgtMbn´GasIuGaeKñy_...>...Ca«TahrN_rUbcmøak´mYye-

nAelIeCIgTRménBuT§bdima Gnum£ . . stvtß TI.. 16.d¾l,ImYyenA..enAeRmAy¨U.(Mrauk-U) CaTIRkúg bu raN rbs´

GaNacRk Garakan(Arakan) BN’na BI kar ciBa©wm kUnedayTwkeda¼mþay.CakarrM\keTAdlemtþaFm’énRB¼BuT§

dUcmatamñak´.>(120) .

CMenOmYyénkarRbs... nigkarBüaáledayTwkeda¼mþayk¾eXIjmanenAkñúgkarRbdUcen¼ Edr..>. .Km<Ir

erOg evsßnþrCatksresrCaPasaálItaMgEtBIsm&yedImeKEdlenAeXIjmanena¼... nigEdlCaKMrU

sRmab sresreLIgvijCaPasayanrabminGsenAkñúgRbeTsRsIlg;a.. nigbNþa RbeTs GasIuGaeKñy_ ena¼

.pþl´ nUv karBN’namYydUcxageRkam..½

ehIyenAeBl.RB¼nagmRTI.áneXIjbuRtabuRtI.BIcMgay.. nigándwgfaBYkeKmansuvtSiPaBehIy¿¿ ¿. nag án

28 CMBUk TI 1

Page 29: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

eRá¼Twkeda¼BIsudnrbs´RB¼nagdl´buRtTaMgBIr¿¿¿>. buRtabuRtIrt´sMedA eTArkRB¼nag.ehIyBYkeK eRTab

snøbelIRB¼mata...>. .enArMeBcena¼tMNkTwkeda¼ánhUrecjBIedImRTÚg RB¼nag eTAkñúg mat BYkeK.> Rbsin

ebI buRtabuRtITaMgBIrena¼ minánTTYlkar Rbs´RBMena¼eT em¨ø¼smBYkeKsøab´.eb¼dUgrbs´ eKn wg eRkóm

RkM.át´ eTA ehIy..>(121)

sBaØaNénkarRbs´RBMénTwkeda¼mþay.hak´dUcCaRtÚvKñaenAkñúgsg:mGasIuGaeKñy_.. >. .tamGñkRáCJ

mñak erOgen¼mineXIjmanenAkñúgKm<IredImenARbeTs}NÐaeT ... buEnþeXIjmanyagCakEsþg enAkñúgerOg.ram

Catk. CaPasaéf.. nigPasaLav.ehIyerOgen¼RtÚváncatTukCaKm<Ird¾Bisidæ.Edl RB¼sgÇEtykmk sURt

enA kñúgBiFIbuNücUlvsßa...>.enAkñúgsa®sþaCaPasaLav.buRtTaMg .. 9.nak´rbs´ nag sueTÞa . (Suddo). Ca mehsI

rbs Rkúg raBN_. (Ravana).ánCas¼es,IyeLIgvij eRkay eBl BYkeKeÁeda¼rbsnag. .>.. enAkñúgsa®sþaCa

Pasa éfvij... rbYsrbs´}®nÞCit.ánCas¼es,Iy bnÞab´BIáneÁeda¼mþay.>(122) . kñúgn&yRsedogKña en¼

Edr. BgßavtarmYyBIPaKxageCIgRbeTséf. BN’naBIRbPBfamBld¾xøaMgxusBIFmμtaénTwkeda¼.Edl CYy

[ buRta ePøa¼rbsGK:mehsI. cameTvI.GacykQñ¼elIsRtÚván.eTa¼CaBYkeKenACaTarkenAeLIy.. >(123)

enA kñúgsa®sþa evC¢sa®sþéfbUraN.ánEckemeda¼.Ca..4 .RbePT.EdlmanTwkeda¼eBareBjeTAeday.²sar

Fatu {sf³ .eRbóbdUcCa.. ²TwkGRmwténeTB³... GacCYy[ekμgTbTlnwgCm¶Wán...>.. vapÞúynwg .. .CMenO en¼Ég

Edl eyIgKYreQVgylBIcmøakenARásaT.Gannþ .. enARkúgáKn. EdlBN’naBIkar eRCIserIs eday sRmit

sRmaMg nUvemeda¼TaMg..64.. nak´. sRmab´RB¼evsßnþr.>(124)

Tsßn£RB¼BuT§sasna.d¾CasasnaEdlciBa©wmbIác´ ehIyEdlfaBuT§sasniksuT§Et .. ²án eÁ³

Twkeda¼ énRB¼Fm’ena¼ KWBitCaRtÚvTaMgRsúgnwgcitþKMnit GñkRsúkGayenAGasIuGaeKñy_ Edlyl fa.Tark RtÚv

CMBak bMNulmYyCIvitcMeBa¼®sIþNaEdlánbMeÁBYkeK..>. .kareCOfamanbMNulBit mYy.RtÚváneKrkeXIj

enAkñúgsilacarwkmYybnßlTukedayRB¼raCanKr.áKn.Edlán .. ²eÁeda¼emeda¼.G‘U bunsan . (U Pon San)³

ehIy án pþl dIFøI. TasaTasI... nigeKaRkbI.[emeda¼ ena¼edIm,I tbsñgnUv .²témøTwk eda¼EdlRB¼Gg:áneÁ³..

>.(125) GVI Edlánerobrabmken¼.KWCakarrM\kmYyd¾mansar£ sMxanEdlemeda¼xøÜn ÉgpÞal... KWCanimitþrUb

én citþ sb,úrs..> . .twktagFMCageKena¼ KWRB¼mata ciBa©wm én RB¼BuT§Gg:... KWRB¼nag. eKatmI. mhabCabtIpÞal...>

...sa®sþa Ca Pasa RsIlg;a.sþIBICIvRbvtþirbs RB¼nageKatmI.ánbBa¢akerOgen¼[kanEtc,aslasfa£...²kñúg-

Cat ien¼ RB¼Gg: minánekItecj BIépÞxMJúm©as´k¾BitEmn... b¨uEnþxMJúáneFVIral´ TegVITaMg Lay Ca mþay mñak´ sRmab´

RB¼Gg: eBareBjedaykþI RsLaj´y¨agxøaMg¿¿¿. pþl´nUvkarykcitþTukdak´cMeBa¼kUnEdlmþayRKb´rUbkñúge-

lakEtg pþl´ [ kUnrbs´eKRKb´@Kña³..>. (126) .GñkniBn§mñak´nastvtßTI..13 .énKm<Ir.BuT§sarNM .. (But-

s a r a n a ) . C a P a s a R s I l g ; a

ányl´eXIjfa.vaCakarsmRsbmYykñúgkareRbóbeFobRB¼BuT§eTAnwgemeda¼.²EdlTuk Twk eda¼ rbs´

RB¼nagfVayRB¼Gg:.ebIeTa¼CakUnRB¼nagbeg;ItyMyagNak¾eday³ ..>. (127).xøwmsarerOg Ebben¼ án pþl

nUvkarKaMRTbEnSmeTotdl´tYnaTIFMeFgrbs´emeda¼.EdlmanrYceTAehIyenAkñúg vb,Fm’ GasIuGaeKñy_..>

..mþay ciBa©wmmanTMnak´TMngCamYykUnRbúsdUcmþaybeg;ItEdr... ehIyenAeBl EdlTwkeda¼nag GackarBar

BICMenOsalkeTACaCMenOkúñgRsúk.. £ . .®sþI ... matuÔaB . . nigÔaB Tak´TajénRB¼BuT§sasnaefrvaTsm&yedIm 29

Page 30: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

kUn BIP&yGnþray... crwklkçN£nagc,asCaepÞredaypÞaleTAkUnRbús Edl nag bMeÁena¼...> ...va Kμan GVI Gs©arü

eT EdlfaerOgm©as´kßRtIcameTvI.ánbriyayBIem eda¼ mYycMnYnEdlánTTYlkitþiys enAkñúg vaMg. ¦ enA

kñú g Rkúg.ebKU(Pegu).qñaM...1689.. vij.}sßrCnd¾man}T§iBlCageKelIqakn eyaáy.. .KWCaemeda¼ rbs RB¼Gg:

m©as.>(128) .vK:EdleKdkRsgykmk sURtBIKm<IrRB¼maéL.EdlrYmbBa©ÚlCMenOcasCa RbéBNI eK tMNal

t@Kña.yl´fa karRbRBwtþGMeBI shaysμn´rvagbursCa mYynwg emeda¼ BYkeK... ¦k¾Ca mYy mþay beg;It pgena¼ .

.faCasBaØamYyénkarsabsUnüeTAénRB¼BuT§sasna. .>(129)

enAkñúgdMeNIrkareFVI[BuT§sasnakøayCasasnakñúgRsúktamry£kartMNalerOgRáb´. ..Edlán

køay Ca yand¾sMxansRmabepÞrTMenomTmøabvb,Fm’sasna.... kareKarBEdlRtÚveFVIeBj mYyCIvit Edl kUn

RtÚv eFVIcMeBa¼mþay ..¦®sIþÉNaEdlKYrTukesμImþay manemeda¼CaedIm KWCaktþanaMmux d¾sMxan´...>. . «TahrN_

mYy d¾KYr [PJakepðIlena¼.KWerOgCatkmYyEdlánniBn§eLIgedayyklMnaMtamerOgCatk.. kñúgKm<IrRB¼éRt

bidk. EdlerobrabGMBIRbvtþirbsRB¼BuT§kñúgGtItCati..>. .Km<Irena¼maneQμa¼fa.²savtarbkßIs.(Tam nan ka

Pa’ak)³. EdleKdkRsgykmksURtenAPaKxageCIg RbeTséf.. nigLav.kñúgBiFIbuNü BuT§[email protected]

thet mahachat. . ¦kareTsna erOgRB¼evsßnþrCatk..>.. enAkñúgerOgen¼.bkßIsEdlCaRB¼mataén

RB¼BuT§..5 ..Gg:. enAkñúgkb,en¼. ehIrecjeTAEsVgrkcMNIrYck¾Rtlb´mksMbukvij.. > .. b¨uEnþs‘utTaMg.5. .án

rsat ´ tam Twk CMnnát eTAehIy..>. .bkßICamþayTYjesak RsedogRB¼nagmRTI..Edr .eBlEdlát kUn .. nig

bgHaj BIkarRBÜyármÖBIsuxTukçrbs´kUn..>. .Cayfaehtu.bkßIena¼BiákcitþeBkk¾eFVImrNkal át ´ eTA.

ehIy áneTAcab´CatiCam©as´kßRtiy_enAzansYK’.suT§vsßaRBhμ.(Suddhavasabrahma).>(130) .emman´. emeKa.

GeNþIkjI... naKjI...nig®sIþeákKkmñak.ánRbT¼eXIjs‘utbkßI TaMg. 5.. mñakmYy@. ehIyk¾ erIsyk RB¼ eBaFi

st V EdlekIt ecjBIBgstVTaMgena¼eTAciBa©wmedaykþIRsLaj´.. >. . enAeBlEdl Gñk kMela¼TaMg..5. ena¼.

Ráfña bYsenAkñúgéRB.mþayciBa©wmnImYy@mancitþena¼eRtkGr[Br.. [ C&y. mann&yfa..ánCYy[kUn RbúsedIr

elI pøÚv eTARB¼niBVan. .>.enAcugbBa©b eBaFistVTaMg.5.. Gg: k¾án CYbCMu KñanAkñúgéRB.ehIydwgBIkMeNIt rbs xøÜn

RBm TaMg ánnimnþeTACYbCMunwgRB¼matabeg;It..>. . b¨uEnþ .eday sar Et BYk RB¼Gg: min Gac beRmI RB¼mata nigtb

sñg sg KuN nUv.²esckþIemtþakruNaKμanRBM Edn³.rbs´RB¼mataán.BYkRB¼Gg:k¾seRmc RB¼T&y ksag Ca

sñam RB¼áTa ... RB¼nagTuk .sRmab´án CaTIsk;ar£énRB¼Gg:.. nigCndéTeTotpg.> . (131)

RB¼ BuT§sasna matuPaB .. nigCnKMrUénraCvgßenAkñúgbribTEdlmanTMnakTMngkanEtCitsñiT§.rvagRB¼BuT§ ... nigBuT§bris&T rM\keyIgBI TMnakTMngyag Cit

sñiT§ rvag mþay... nigkUn.eyIgGacylánfaesckþIemtþakruNarbsesþcRKbRKgEpndIeRcIneKRbdUc eTA

nwg esckþIRsLajrbsmþay...>. .edaysarEtRB¼raCaTUeTAcgánnUvkitþi s&BÞdUcRB¼BuT§Edr.EdlCa sBaØaN

mYy Gac TTYlykánenAkñúgRbéBNIxagBuT§sasnaefrvaT(132) .Bgßsavtar énkar esayraCü rbs´

RB¼Gg: minRtwmEtánerobrab´GMBIRB¼raCskmμPaBrbs´ RB¼Gg: .dUcCakarRbmUlk,Ünc,ab´Km<Ir.. .nig kar

Tak´dMrIs .. .nigkarksagectiyb¨ueNÑa¼eTEfmTaMgsþI BIkarp:t´p:g´... nigEfrkßa RB¼raC matabita pgEdr.>

30 CMBUk TI 1

Page 31: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

enAkñúg silacarwkesVCIh:n .(Swezigon) d¾l,Il,aj RB¼raCa Kyanzittha.(1084-1112). énnKr áh;an RTg

án Fana G¼Gag cMeBa¼RbCara®sþRB¼Gg:fa RB¼Gg:nwg p:tp:gBYkeKedayáy... nignMb&ug ... nigfa .. ²RbCanura®sþ

RB¼Gg: KYr Kit faxøÜndUcCakUnekμgEdlmanPaB kkekþAenAelIedImRTÚgmþay.dUecña¼Edr...>. ..cMENk Bgßav tar

RbeTs PUmavij BN’nafa ... RB¼raCaTaMg LayRslaj´RbCara®sþRB¼Gg: .. ²eRbób dUcCaTar kekIt ecj BI épÞ

RB¼Gg: .. GIu cwg Edr³ . .>(133) .Rsedog Kñaen¼Edr RB¼raCa Galugpaya.(Alaunghpaya). (1752-60). bkRsay fa

PaB vwkvr EdlekItman enAmuneBleLIgRKgraCürbsRB¼Gg: ... KWCaTukçénkarRBatmþay EdleK eXIjenA

kñúg RB¼Fm’eTsna CaeRcInrbsRB¼BuT§.eBalKWCakMlugeBlEdl.²mþayvegVgkUn.¦k¾kUnvegVg mþay³ .>.(134)

kartagénTMnakTMngrvagkUn... nigmþayEdlelakb‘ÅNad.. ehVar . (Bernard Faure) ánKitfa CaRbFan

bTd¾ sMxan enA kñúg CIvRbvtiþrbsRB¼sgÇenARbeTsCbun RbEhlCarkeXIjpgEdr enAkñúgRB¼BuT§ sasna

én bNþa esþc RKb´RKg enAGasuIGaeKñy_.. >(135)RbsinebIeKKitRbdUcRB¼raCa eTAnwgRB¼BuT§ ena¼RB¼ mata

rbs RB¼Gg: k¾nwg køayeTACa®sIþd¾«tþúg:«tþmmYyGg: EdlraCUbtSmÖrbs RB¼nagCakic© minGac Gt án enA ral

cab´ epþIm kic©kar nana..>.. karerobrab´rbs´GñkRáCJxagBuT§ sasnaCnCatiéf mYyrUbenAstvtßTI..16.. man

esckþI fa.. ²RB¼ mata én RB¼BuT§ m©as minEmnCabuK:l CabCMBakkñúgkiels ... nig eRKÓgRsvwgpgTaMgBYg eLIy

ehIy RB¼nag Ca Gñk Edl ánbMeBjármI eBjbribUr ánmYy Esn kb, eday rkßa bBa©sIl án yag x¢abx¢Ün

taMg BI kMeNIt mk emø¼ ³.. >.(136) eTa¼bICaRbPBÉksarelI RbeTsGasuIGaeKñy_minsUvCasm,Úrk¾ eday k¾eyIg

Gacrkán nUv tRmúy xø¼ énkarCabCMBak... nig katBVkic© EdleKKitfaGaccgeTAnwgmþayán..>. .. Ca «TahrN_

RB¼áT lW ét án«TÞissñaéd éRtPUmikfadlRB¼matarbsRB¼Gg: faCaGñkRtÚvTTYlánnUv buNü TaMgLay

enA eBl Edl RB¼Gg: sEmþgRB¼Fm’dl´RB¼nag KWdUcRB¼BuT§m©as´án eFVI sRmab´ RB¼mata RB¼Gg: dUecña¼

Edr..>.(137) enA kñúg erOgm©as´kßRtI cameTvI RB¼raCamnmYyGg:sEmþgnUvGMNrKuNcMeBa¼ eTvta TaMgLay

Edl Ef rkßa raCFanI .. nigrUbbdimaénRB¼matarbs´RB¼Gg: KWGñkTaMgen¼ehIy EdlánCYyRB¼Gg:[ á n

eCaKC&y kñúg smrPUmi ..>.(138). ®sIþkñúgraCvaMgk¾CaGñkcUlrYmcMENkdl menaKtiénmþay... nigkUnpg Edr Edl

kñúg ena¼ BYk eKTTYlánplbuNüeRcInNas..>.. FmμeTsna énRB¼BuT§Gg:Edlán sEmþg fVayBuT§mata ena¼

Ca «bkfa mYy EdlemmaysþúknastvtßTI..15.. mñak eQμa¼ ekgTug.. áneRCIsyk mkqøakCa k,ac lmð elIm

QUs Fatu d ¾v iessvisal ..>. (139)

sa®sþacarümYycMnYnmanCMenOTukcitþy¨agxøaMgedayesIñfa ... karelIkykerOgen¼mk sresr mk KUr

qøak ... nigmksEmþgCaelçan epßg@ EdlánbegI;teLIgenAkñúgshKmn_NamYy kñúgeBlevla CaklakNa

mYy ena¼ minRtwmEtkøayCasm,tiþGñkRsúkGaybueNÑa¼eT... EfmTaMg GacdakbBaÚ©lCaRbvtþisa®sþeTotpg..>

Ca «TahrN_ sil,£.. -RbvtþiviTUmYyrUb ánbkRsayBnülBI BuT§bdimakMBugnimnþ EdlCa lkçN£ Biess kñúg

sil,£ suexaT&yfa PaKeRcIneKqøak´ edaysMedAdl´ karnimnþRtLb´BIsEmþgFm’eRásBuT§mataenAzan

tavtþwgß CazansYK’TI..2.. kñúgcMeNamzansYK’ TaMg..6.. kñúgCMenOBuT§sasna..> ..tamTsßn£rbs´sil,£-Rbvtþi

viTU e na¼ karqøak´BuT§bdimaEbben¼man Tak´TgeTAnwgsar£ sMxan´rbs´m©as´kßRtiy_CaRB¼matakñúgCIvit

neyaáy ... nig sasnaenAsm&y suexaT&ykMlugstvtßTI..14 .>(140) eyagelImtien¼ eyIgEtgcMNaMeXIj

BICMenOsalkeTACaCMenOkúñgRsúk.. £ . .®sþI ... matuÔaB . . nigÔaB Tak´TajénRB¼BuT§sasnaefrvaTsm&yedIm 31

Page 32: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

fa vK : Rtg´ RB¼BuT §RbsUt caképÞRB¼mata ... nigvK:EdlRB¼BuT§sEmþgFm’ eRásBuT§mataenAzantavtwþgß man

RbC a Rbiy PaB yag xøaMgenAtamvtþGaram... nigRB¼viharnanaenARbeTséf EdlPaKeRcInman®sIþCaGñk«btSmÖ

sMxan CageK ... >(141). rIÉTMenarénkarRbdUcRB¼raCmataenAbNþaRbeTsBuT§sasnaGasuIGaeKñy_en¼ minán

át´ bg´kñúgcMeNamGñkRáCJnana EdlánykTinñn&ykñúgsilacarwksm&ymun... nig Bgßavtaesþc edIm,I

cgRkg Rbvtþisa®sþ tamsm&ykaleLIgvij ... >.. . «TahrN_ elakGIum¨ajÚEGl.. h:ILún .( Emmanuel Guillon ).

eCOfa tMbn´y¨agh:Ún kalBIedIm eLIy CadIsYyrbs´m©as´kßRtI nKreb¨h:Ú edayehtufa silacarwk mYyna qñaM.

1448 .. ánerobrab GMBI RB¼nam rbsm©askßRtIRKbGg:.. (minEmnmanEt RB¼nam RB¼raC mata mYy Gg: bueNÑa¼

eT) .. Edlán CYsCul tubEtg lmðvtþ esVdah;n > . elakánbnþeTotfa enAeBlEdlRB¼raCa mn án eRbI

RB¼nam Bja ..(Baña). (Edl Fmμta e KeRbI sRmabEtRB¼Gg:m©asrC¢TayaTbueNÑa¼).. kareRbIeKarmügar en¼ eFVI [

eyIg dwgfa RB¼raCaGg: ena¼ kMBugRKgraCütMNag[RB¼raCmataRTg´b¨ueNÑa¼ eTa¼bICaRB¼Gg: .. KWCa esþc RKg

raCü sm,tiþ d¾Bit Rákd k¾eday.. >(142) m©askßRtI Baña Thaww .. (1453-70)EdlmaneKarmügarfñak esþc cRkBtiþ

Ca eRcIn rYmTaMggar Ca ..²m©asRsIéndMrIs³ .. ánesayraCüsm,tþirYmCamYyRB¼raCRKÚRB¼nag .. nigbuRt Rbsa

rbsRB¼ nag Edl Ca GnaKtesþcRKgraCüRB¼nam Fmμecti ... (1472-1492).>(143). rhUt dl stvtßTI.. 18.

c,ab´ bBaØti én RbeTs PUmaenAEtEcgfa m©as´kßRtI RtÚvEtCYyRB¼raCbuRta RB¼nag kñúg kic©kar rdæál enA

eBlEdl RB¼Gg: minKg´ enA kñúgraCFanI .. >. (144)

ebIeTa¼CaPaBd¾kRménRbPBÉksarbBa¢akfa eyIgminGacnwgrkdanénRbFanbTelI ...²RB¼ vrmata³

enA kñúg bribTmYyeBjeljk¾eday... k¾PsþútageTa¼CaenArayáyk¾edayen¼ enAEtEsþg ecjCacMeNaT

sYrCaeRcIn EdlKYr[cabGarmμN_dEdl..>.. y¨agehacNask¾vaCYy EktRmÚvdl karpþl´ÉksiTi§kñúgCIvit

neyaáy enAbNþaRbeTsenAGasuIGaeKñy_...>... Ca«TahrN_ dUcenAkEnøg epßgeTotenAkñúgtMbn Edr ®sIþ

Edl mankaryl´dwgeRcInRtÚváneKeRCIserIs[eFVICa Gñkvinicä&ykþI ... nigCaGñksRmú¼sRmÜlkñúgkic ©kar

RbeTs Cati..>..GtSbTmYyEpñkeTotBIRbeTskm<úCa Edlsresr erOgr¨avkñúgkMlugqñaM ..1575-1618 ..án

elIksresIrdl®sIþkñúgraCvgßExμr.. CaBiess RB¼vrraCmata kñúgkareda¼Rsay vibtþi neyaáy kñúg Tsvtß

qñaM..1590.>. . eRkayBIRB¼raCaTnexßay ..5.. Gg:eLIg esayraCübnþbnÞabKñakñúgeBld¾xIømk... ®sIþkñúgraCvgßedIr

tYyagsMxankñúgkarelIk RB¼brmraCaTI.. 7. . (RsIsurieyaB&N’ . 1602-19).. [eLIgRKgraCüsm,tþi..> ..tam ry£

RBwtþikarN_en¼ ... nigerOgravepßg@ eTot eKGacsniñdæanánfa ... karCYyeRCamERCg BIsMNakmþay m an PaB

caMác´ Nas´ enAeBlEdl kareLIgsñgraCsm,tþirbs´RB¼buRtasSitenAkñúgPaBcRmÜgcRmas.. >(145).kñúg

lkçN£dUcKñaen¼Edr... karbBaÄb´karCYyeRCamERCgrbs´RB¼mata mann&yfaCakarbBa©b´ nUv{kas eLIg

esayraCü rbsRB¼buRtasUm,IEtfaRB¼mataena¼Ca®sIþmanzan£tUcTabk¾eday.. >.. kñúg«TahrN_mYy e Tot

kar seRmccitþrbs´RsIsñMesommñak´énRB¼raCaExμrmYyGg:EdlkMBugRbQYn eTAcgsm<n§PaB CamYy ecA

Rbús Ca Cag CamYynwgbuRtarbsnag Caehtud¾sMxanmYynaMeTArkkarátbgraCüsm,tþiénRB¼raC buRtaena¼

ehIy RbEhl CaRB¼nagedIrtYy¨agsMxan´kñúgkareRCótERCkrbs´éf kñúgkic©karRbeTs km<úCaenAqñaM

1452..>(146)

32 CMBUk TI 1

Page 33: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

karebIk{kaskanEtTUlaydlraC®sIþenAkñúgRbvtþineyaáyenAGasuIGaeKñy_ GacCakar eRkIn rMlwk

mYy fa BiPBBuT§sasnaefrvaTeBareBjeTAedaykarcRmú¼yageRcIn... TaMgkñúgvis&y eynD&r TaMgkñú g v is&y

déT eTot .. >(147) .EpðkelImUldæanÉksarRbvtþisa®sþEdlenAman elakévt.. ánRbEkktvafa BuT§ sasna

Edlkan´EtRCabcUleRCA... nigkan´EtfμIeTot EdlKat´án sikßaRsav RCav kMlug stvtßTI..12.. nig TI..13.

ena¼ RtÚváneKRbtibtþiy¨ageRcInenAPaKxageCIgén RbeTsesom enAhYsBI RkúgPItsan u elak. (Phitsanu-

lok)> eKGacbEnSmelIkarG¼Gagrbs´Kat´fa ®sIþenAkñúgtMbn´.. ²RBMEdn³.. en¼ RákdCamankar cab´ GarmμN _

y¨agxøaMgeTAelI.. ²KMniténbuNükusl samBaØb¨uEnþsMxan´³... EdlGacTak´TgánTaMgbuK:lmñak´@ TaMg

shKmn_ ..>. (148) enAkñúgRbCuMtMbnx<grab manRbéBNIEbøk@én... ²BuT§sasnaGñkEbkxageCIg ¦Yuan³. man

eKTTYls:al´eRcIn..>.. b¨uEnþBYk nrviTUEdleFVIkarRsavRCavenAkñúgtMbn´en¼mankarPJak´ epðIlenA eBl ®sIþ

eRbI GMNac xøÜnenAkñúgrgVg RKÜsar.. >.. karsikßaCaeRcInánP¢abTMnakTMngrvagzan£ ®sIþ... nig «tþmPaBén CMenO

mataFibetyü EdlpþlnaTId¾x<gx<sdl®sIþkúñgeBleFVIBiFIsasna edayehtufa ®sIþmanTMnakTMng Ca mYy

nwg RBlwgGarkßGñkta.. >(149)

ehtudUecñ¼ RbEhlCaeyIgminánktsm:aleTfa vtþmanrbs®sIþkñúgsilacarwk .. nigRbvtþi savt ar BI

tMbn PaKxageCIgBitCamanCakEsþg .. >.. eTa¼bICa}T§iBlénsm&yGg:rmaneXIj yagc,as enARkúg suexaT&y

na stvtßTI13... kareFVIcMnakRsúkecjBIeQogém¨ ... nigtMbn´epßg@eTot mann&y faCaPBVRbsBVCamYy

TRmg´ én Gg:karsg:m... nigneyaáyenAtMbn´x<g´rab EdlGacCYyBnül´BI «tþmPaBrbs´®sIþkú ñg

raCvgß..>(150) . GñkRsavRCavmñakánktsm:alfa.. ²(enARkúgsuexaT&y).. vahak dUcCaRbéBNImYyeTA ehIy

Edl RB¼raCmataRtÚvcUlrYmy¨agskmμkñúgkic©karRKb´RKg RbeTsCati minfaRB¼raCaC aRB¼buRta ena¼man

RB¼Cnμ bunμan eT³ .. >(151). Ca«TahrN_kñúgqñaM..1400 .. buRtI rbsRB¼áT lu ét CamehsIemmayénRB¼raCa Gg:

mun ánrYmKñaCamYynwgbuRtaRB¼nag kñúg yuT§nakarrMeda¼ bUrNPaBTwkdIBIesþcGyuFüa..> ..RB¼nag.. nigRB¼buRta

²d¾manesckþIGgGackøahan ánnaMT&BecjeTA c,aMg ... nigánvaylukánTwkdIBIRB¼raCaCaeRcIn.¿¿¿ RB¼nag

nigRB¼buRtaánrYm kmøaMgKñapþÜlrMlMT&B bc©amiRt³ ..>(152). ®sIþraCvgßCaGñkcas´TuM EdlGayueRcIn... nigzan£

x<s kñúgsg:mRB¼nag bBa¢akfaRB¼nag snßMánbuNükusleRcInsmnwgeKKitfamansmtSPaBBiess Gac

eRbI GMNac pøÚvggwt...>.. enAtMbn´ cugxageCIg CMenOelIGMNacármIpøÚvggwténRB¼vrraCmatamanPaBkanEt

c,as eLIgeTot..>.. Ca «TahrN_ Rbvtþisavtar BIRkúgeQogém BiBN’nafa enAkñúgqñaM.. 1443.. RB¼mhakßRt

²án bBa¢ÚnkmøaMgT&BEdldwknaMedayRB¼raCmata³ .. eq<a¼eTATisxagekIteTAkan extþNan .. Edl enA TI ena¼

RB¼nagánecjraCbBa¢a[eLamB&T§raCFanIERB.. (Phrae).. RKb TisTaMgGs³..>.. enA eBlena¼ kaNug kaMePIøg

ájminecjeT rhUtdlRB¼nagerobcMeFVIBiFI EsneRBneTIbáj ecj.. > .RKaena¼ RB¼raCmata ²k¾ án erob

cM tgVay¿.¿.¿ EdlrYmmandUcCaRkbIXøac.. 1..k,al.. man´sMLI..13..k,al... Ta .. 13¿000 .. k,al.. exñIymYy kenÞl

PaCn_ søamøÚ. ..BagTwk... qñaMgfμI canfμI ... nigkenÞlfIμ ... KWfaRKb´rNþab´karEsneRBneBjelj³.. >. eBl ena¼

kaMePøIg FMk¾ánájecj ehIyTIRkúg TaMgmUl k¾RtÚvcu¼caj´ . .. >(153)

ÉksaréfPaKxageCIgk¾ánelIkeLIgEdrfa karRKb´RKgrYmKñaénRB¼mata ... nigbuRta b kar Bnüar

BICMenOsalkeTACaCMenOkúñgRsúk.. £ . .®sþI ... matuÔaB . . nigÔaB Tak´TajénRB¼BuT§sasnaefrvaTsm&yedIm 33

Page 34: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

tMENg raCa nusiT§idlRB¼matakanEtyUr KWCaEpnKMrUneyaáyEdleKTTYlyk...> .. .Rbvtþisa®sþ eQogém

ánktRta Tukfa enAeBl stVkþanmYy... nigkUnmYyrbsvartecjmkBIé®B RB¼raCa .. k¾ksagánnUvraCFanI

enA Rtg kEnøgena¼ edayRTgbBaØtþ fa taMgBIeBlen¼teTA tMbnen¼ nwgmanTenøCa nimitþrUbén stVkþan Ca mþay

nigkUn³..>(154) .karRsbRsÜlKñaxag Rbvtiþsa®sþénerOgniTan dUcKñaen¼CaedIm ánelIkeLIgmk bgHaj

kñúgkrNICaeRcIn dUcCasilacarwkstvtßTI.. 15.. CaedIm bgHajfa RB¼raCmataedIrtYnaTICaraCanusiT§iienA

eBlbuRtaRB¼nagKWRB¼raCanKreQogém man RB¼CnμticenA eLIy .. >(155) .enArgVgqñaM..1500.. Bakü mha eTvI

k¾eXIjmaneRbIenAkñúg silacarwkéfEbkxageCIg EdlCakEsþgBaküen¼sMedAdlGK: mehsI ¦ k¾RB¼ mata

rbs´ RB¼raCa Gg:mun ...¦CaRB¼mata ... ¦k¾CaGK:mehsIénRB¼raCakMBugesayraCü.(156)enA kñúg GtSbTeTIb-

nwg bk ERb fIμmYy énnKrlu énGaNacRkeQogExg (Chiang Kheng)enAPaKxag elI dg Tenø emKg: ánktRtafa

kñúgkal£eTs£NaEdlraCübløg; siStenATMenr ... ¦enAeBlEdlesþcRKbRKg nKr esayTivg:t eday min

án r MBwgTukmun ena¼RB¼vrraCmataRtÚvánCaGñkRtÜtRtanKr.. >.. maneBlxø¼ tMENg rbs´ RB¼nag CaGñkE-

frkßaen¼ køayCaGcié®nþy_pgk¾man.>. Ca«TahrN_ enAqñaM ... 1612 ..RB¼raCmata án TTYl nUv eRKÓg

}sßiryysénRB¼raCaRKgraCümandUcCa mkudraC .. RB¼x&nraC... RB¼esVtc¢Rt... eRKÓgmøÚsøa s:r C&y.. sMBt´

kasay B®sþCaedIm ehIyRB¼nagán esayraCürhUtdl´qñaM.. 1637 ..> (157)eRBa¼ ehtudUc en¼ ehIy enA

kñúg savtaeQogémenAeBlEdl RB¼sgÇmYyGg: TsßTayfa ®sIþEdl eKTnÞwg rgcaM emIl ena¼ nwg CaRB¼raC

mata. RB¼sgÇGg:ena¼ ánRbemIleXIjnUvéf¶EdlRB¼nag nwgmanGMNacetC¼d¾mhima.. >(158)

cMeBa¼GñkRbvtþisa®sþEpñkeynD&ránniyayfa ktþaen¼kan´Etmansar£sMxan´EfmeTot enA eBl

yk eTApßM CamYynwgTsßn£rbselakévt Edlfa karsayPayrbsBuT§sasna .. ²kanEtgayRsÜl nig

qab rh&sCagmun³.. enAkñúgtMbnPaKxageCIgénRbeTséfCaCagPaKxag t,Úg..>... KateCOfa RB¼raCa enA kñúg

tMbn en¼ manGarmμN_P&yxøac sIlFm’BuT§sasnafIμ ticCag tMbnepßg BIeRBa¼Gg:rEdlCaGaNacRk KMrU edIr

tam lTi§sasnahinÐÚcu¼exßayCagmun ehIy enAtMbn ena¼Edr Kmøatrvagesþc .. nigRbCara®sþman tic tYc..>(159)

RbsinebIeKTTYl yksmμtikmμen¼ eyIgKYr Etcab GarmμN_[xøaMgCagmuneTotcMeBa¼ s kmμPaB xag sasna

rbs´®sIþmanCatiRtkUlx<s´ ... RBmTaMgsYrfaetIkarcUlrYmrbs´BYkKat´.. BitCaktþamYy CMruj kar pßBV pßay

BuT§sasnaeTAkñúgtMbn EbkxageCIg énRbeTs kanEtgayRsÜlEmnEdr¦eT.. >... karerobrab GMB I kar ksag

BuT§bdima karRbeKncgHanRB¼sgÇ karfVayRbeKns,gcIvr ... nigkarksagvtþGaram Ca Psþútag Ráb dl sa-

FarN£BIkareFVIbuNüsnßMkuslrbs´raCmata ... nigRB¼matucäa ... nig®sIþRtkUl GPiCnepßg eTot..>(160)

RTBüsm,tþi ... nigysskþiEdlBYkKatmanenAkñúgCatien¼ ... KWCaplénGMeBICakusld¾eRcIn Edl BYk

Kat án sagkalBICatimun@ ehIyBYkKatk¾sgÇwmeCOCakfa BYkKat.. nigCnTaMgLayEdl enACuMvij xøÜn Kat

k¾ nwg .manCIvitd¾sm,Úrsb,aykñúgGnaKtCati... > .. tamkarBit BYkKattMNag[«ásika Edlán bMeBj Gs

nUv lT§PaBrbs´xøÜn ehIykñúgnamCa... ²RB¼raCUbtSk£³.. vij BYkKatk¾CaKMrUeKÉg Edr. >

enAeBlCamYyKñaen¼bTBiesaF énPaBCamþayk¾ánpßar P¢ab®sIþRtkUlGPiCnedaypÞaleTAnwg ®sIþ

²vNÑ£Tab³ .. Edlyl´faPaBCamþayeK... KWCakarbBa¢ak´BIsar£sMxan´rbs´Kat´enAkúñg shKmn_ Edl Kat´

34 CMBUk TI 1

Page 35: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

rs enA..> . eyIgKYrtamdanGeg;trebobEdlBuT§sasnaCaTUeTAeTIsTalcMeBa¼ GtSbT... nigerOgniTanepßg@

eTot EdlmanelIkeLIgBItYGg:... nigvK:xø¼ EdlGaceFVI[smRsb edIm,IelIkTwkcitþ ... nigKaMRTdlkarciBa©wm

rkßakUn .. >(161). enAkñúgn&yen¼... KN£sgÇánTTYls:al´fa karBreBa¼ ... nigkarbeg;ItkUn KWCakarcUlrYm

cMENk d¾cm,grbs´®sIþcMeBa¼CIvitxagsasnakñúg shKmn_ ... nigkarerobcMBiFI Eh hmkUnRbúsEdl cUl

bYskñúgsMNakvtþGaram... KWCa{kasmYy sRmabTTYls:alkarrYmcMENkd¾FMeFgrbs®sIþ...> .. enAkúñg dMeNIr

en¼ eyIgeXIjmankarTTYls:al´ y¨agGaf’kMáMgnUv PaBCaédKUrbs´®sIþCamYynwgKN£sgÇ .. BIeRBa¼ PaB

ekμg x©I esckþIrbssameNr mann&yfa karTTYl xusRtÚvkñúgkarciBa©wmbIác kareRbónRbedA ... nigkar KaMBar

rkßa dlkUnRbús munbYsCasameNrena¼ }LÚvParkic©en¼RtÚvRbeKn[RB¼sgÇehIy...>. .dUckñúg c,ab bUraN

mYy rbs´RbeTskm<úCa mankalbriecäTenA stvtßT I.. 17..¦k¾munen¼pgEcgfa .. ²mñalsameNrTaMLay!

KWmþayrbsGñkehIy EdlánykGñkmkep JI kñúgsMNakRKÚ«bCÄay_³ .. >. (162) . ehtudUcen¼ mþay.. nig RB¼sgÇ

án køayCasm<n§mitþrYmKñadwknaMeRbónRbedAekμgRbúsCMTgeTArkPaBFMeBjv&y.. >

sm<n§PaBrvag«ásika ... nigsSab&nBuT§sasnaen¼ mansar£sMxan´RCaleRCANas´ BIeRBa¼fa e bIBuM

man RB¼sgÇ eT... BuT§sasnaefrvaTminGacrsranáneLIy... >.. RKbBiFIsasnaEdlkMNtkarqøg v&yCa

eRcIn dMNak´ kalmunnwgQanmkdl´v&ykMela¼rbs´ekμgRbúskan´BuT§sasna nImYy@ KWsuT§ EtCa kar pþl´

kitþiys x<gx<s dlmþayrbseK kareFVIen¼hakdUcCacgeRkInrMlwkeKfa KWmþayen¼ ehIyEdlpþlkMeNIt[

eK Edl ánciBa©wmeK Edlán[semøókbMBakeK ... nigEdlCaGñk pþlsiT§iesrIPaB[eKeFVIdMeNIr elI maKa’

rMlt´ Tukç.. >

esckþIsnñidæandUcEdlsa®sþacarü sWEds_ ánktsm:alCa..5..TsvtßmkehIyfa stvtßTI..12 .. nigTI.. 13 .. KWCaTI CRmal

mYy enAkñúgGasuIGaeKñy_ EdlCamUlehtusMxanCageKmYysRmab karpßBVpßay BuT§sasnaefrvaT..>. ..eTa¼

bI Ca eyIgswgEtdwgc,asehIyfa .. . karrIkceRmInen¼ánCYy[pøasbþÚr dMeNIrRbvtiþsa®sþkñúgtMbnen¼kþI k¾

Gñk RsavRCavnana enAEtBüayameQVgyl´BI}T§iBlTak´Taj d¾xøaMgkøa...nigGs´eBly¨agyUrrbs´ nikay

efrvaTen¼..>.. tYnaTIrbs´ RB¼raCRKb´RKgRbeTs... nig RB¼sgÇ ánpþl´karBnül´xø¼k¾BitEmnehIy b¨uEnþ

kar pþlÉksiT§idlGñkpþÜcepþImCabursePT án eFVI[GñkRbvtþisa®sþ xageynD&rmineBjcitþeTAvij..> ... eTa¼

bI CakarCMTas´RbqaMgCab´rhUt rvag.. ²zan£x<g´x<s´ (mataFibetyü)³ .. rbs´®sIþenAGasuIGaeKñy_.. nigtMENg

tYnaTIminc,aslasrbs BYkeKenAkñúgRbéBNInikayBuT§sasnaefrvaTk¾eday k¾.. ²Pñakgar®sIþ³ .. BuMEdl

ecaTCabBaHakñúgkar sresr Rbvtþisa®sþ sasnarbstMbnen¼eLIy.. >.

edayepþateTAelIsñaédRsavRCavrbsGñkRáCJxagsasnaxø¼ EdlánsikßaGMBIRbeTs RsIlg;ana

yuK kNþal GtSbTEdlRKanEtmanlkçN£sÞabsÞgen¼ BüayamKitGMBI .. .²kmøaMgcitþ®sIþ³.. kñúg n&y sMedA dl

kar eFVIGnþrkmμrvag®sIþ.. . nigKN£sgÇ.. > . GtSbTen¼áncabepþImedayesñIfa karmk dlénBuT§sasna efr-

vaT kñúg GasuIGaeKñy_en¼ CYneBlCamYykarGPivDÆ rIkceRmInyagxøaMgenAtam vtþ GaraménRbeTsRsIlg;a..>

BICMenOsalkeTACaCMenOkúñgRsúk.. £ . .®sþI ... matuÔaB . . nigÔaB Tak´TajénRB¼BuT§sasnaefrvaTsm&yedIm 35

Page 36: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

Ca nic©kal RB¼sgÇEtgGnueRKa¼cMeBa¼«ásika EdlmansT§abUCa kñúgsasna elIsdUcCI... ¦PikçúnI eTA eTot

ehIy eyIgBiáknwgfavaCakarécdnüeT Edlkarrlayát´ eTAnUvkar bMbYs PikçúnI bg;edaysar kar elIk

sresIrkanEtxøaMgdlkareFVITan faCakarbgHajBI «ásikad¾mansT§amutmaM.. >. enAkñúgsm&yena¼Edr Edl

eyIg eXIjfa karRbdUcRB¼BuT§eTAnwgmþay ... nigkar[témødltYnaTICamþay k¾køay eTACa RbFanbT d¾ sMxan

enA kñúg GtSbTsMeNrxagCMenO sasnanayuKkNþal... > .. RsbeBlCamYyena¼Edr kñúgkic© RbwgERbg edIm,I

BRgwg TMnakTMngCamYy shKmn_ena¼ RB¼sgÇk¾ánelIkeLIgnUvsar£sMxanfIμmYysþIBIkareRbIRás Pasa

RbcaMtMbn´eFVICa yanmYysRmab´Gb´rMeRbónRbedAEpñksIlFm’dl RKhsS.. >.

edaycUlmkkñúgtMbn´GasuIGaeKñy_cMeBlEdlmankarTTYlykBIsMNak´RKhsSkan´Et man cMnYn

eRcIn eLIg ena¼ BuT§sasnaefrvaTánpþl´{kasCab´mindac´dl´®sIþTaMgGs´edIm,I snßM pl buNü kusl

tam ry£ kar eFVITan EdlCaehtueFVI[BYkKat´QanputBIzan£tUcTab.. >. . kic©karxø¼ EdleKcat´TukfaCakar

garrbs®sIþ dUcCakarerobcMcmðincgHan ... nigkart,ajs,gcIvrCaedIm køayeTACa rUbiyvtSúsasnamYy RbePT

Edl eKGacykeTAbÚþryk kþIrMBwgeTAGnaKt TaMgxagsμartI... nig smÖar£..> . . edayykGMN¼GMNagrbs nrviTU

CashesvikmkGnuvtþ nagxJMúemIleXIjnUvRbvtþid¾yUr GEgVg kñúgGnþr GMeBInwgKña EdleK ánkMNt´ rvag

sasna matuPaB ... nigkarciBa©wmkUn.. >. eTa¼bIBuT§ sasna ánbgHajrUbPaBtMNagén.. ²®sIþPaB³ epßg@ Kña

ehIyeBlxø¼TMnas´Kñak¾man... k¾eday... k¾nagxJMúeCOfa karykmatuPaBmkRbdUcen¼... KWCa ktþa cm,g Cag eK

ehIyvb,Fm’GasuIGaeKñy_nanaán TTYls:al.. nigTTYlykyageBjTMhwg.. > ... CakEsþg kar elIkeLIg GMBI

tYnaTI Camþay.. . KWCaRKan´Et CaktþamYy kñúgcMeNamktþaCaeRcIneTot EdlGacTak´Taj®sIþ[gak eTA

rkkareRbónRbedA rbsRB¼BuT§..> .. Cakarc,aslaspgEdrfa karpþltémødlPaBminGatμa niym rbs mþay

køay Ca Fatu mYydUcKñaeb¼biT eTAnwgkarRbtibtþixag BuT§sasna EdlmanbgHajyagc,asenAkñúgGMeBI sag

buNükusld¾FMeFg EdlbBa©ÚnkUnRbús cUleTAbYseronenAkñúgvtþGaram. ..> .. edaymankarCMrujBI Km<Ir sa®sþa

Ca Pasa álIpg edaykar bkERbCaPasayanpg TMnakTMngrvagmþay... nigkUnRbús ánelceLIgyagc,as

enA kRmit x<s´ bMputénsg:m.. >. . RbPBÉksarnanaBIRbeTséfPaKxageCIg kan´rwtEtmansar£sMxan´ kñúg

kar bgHaj BI®sIþén raCvgßfaCatYGg:énskþanuBlén«ásikaman CMenOs‘bkñúgsasna...>.. eTa¼bIkaren¼Gac

eTA G¼GagtMENgCa.. ²raCUbtSmÖk£³.. kþI k¾nagxJMúsMuRbEkkfa rUbPaBTak´TgnwgPaBCamþayBit Ca manm nusß

yag eRcIn TTYl ylRBm.. > ... nagxJMúdwgfa karG¼Gag bBa©ÚlRkúmGPiCnen¼ GaceFVI[ átbgxø¼nUvkarpøasbþÚr

lkçxNÐ... n igsSanPaB ehIy GtSRbeyaCn_ ®sIþniymkñúgkarRbvtþisa®sþ EdlmanPaBxusKñaen¼ án bgHaj

[ eXIj GMBIkaryl´ RcLMEdl GacekItmaneLIgedaykar cat´Tuk.. ²®sIþ³ .. faCaEpñkmYy sg:mEdleK min

sUv[témø... >... b¨uEnþ ebIeTa¼bI manlkçN£ eRcIny¨agNak¾eday k¾nagxJúMenAEtman CMenOcitþfa manEt bT

BiesaF énkar pþl´kMeNItrbs´®sIþ EtmYyKt´ EdlCacMNgcg snw§gTMagvNÑ£ TaMgvb,Fm’.. >

eTa¼CadUecñ¼kþI nagxJMúmankarKitc,aslasGMBItRmÚvkarykkarBicarNaxageynD&reTAdak kñúgRkb

xNÐ TUlMTUlayCagen¼ ... RbsinebIkarBicarNaena¼RtÚveFVI[mancMNabGarmμN_dlkar cabepþImCa Rbvtþi

sa®sþen¼. .. >.. ebIeTa¼bICaGtSbTen¼ epþatxøaMgeTAelI BuT§sasnaxagnikayefrvaTkþI k¾matuPaBCabTBiesaF

36 CMBUk TI 1

Page 37: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

é nmnusßCatimYyEdlmanlkçN£sklbMput..>.. vaCaerOgc,as´ehIyfa GñkRáCJ RsIlg;a na yuK kNþal

Edl sMedAdl .. ²mataénBiPBelak³.. niBn§edayminánKitena¼ eT..> (163) . kareRbóbeFobBIrebobEdl

Pasa.... nigrUbPaBCab´Tak´Tgnwg karbeg;ItkUn... nig karciBa©wm bIác´kUn... KWbEnSm esckþIBit eTV eLIg eTA dl´

sm<n§PaB rbssg:mmnusßEdlmanvb,Fm’xusKña EdlmanCMenOxusKña ánpþlnUvvis&yd¾sm,ÚrEbb mYy

sRmab´karsikßaGeg;txag Rbvtþisa®sþ... >. eTa¼Cay¨agen¼kþI ebItamviFIsa®sþ karesñIrsMu[man karsikßa

eday EpðkelIÉksareRcIn.. . nig RbkbedayGnþrvin&y EdleTAhYsBIRBMEdnénÉksarrkßaTuk Edl tam

ry£ ena¼ manGñkRsavRCav Rbvtþisa®sþCaeRcInáneFVIkarsikßarYceTAehIy ehIyÉksarrkßaTukena¼pg

Edr eFVI [mankar BicarNad¾ykcitþTukdak´ eTAelIplénmenaKti dUcCa..½. sil,£ Gkßrsa®sþ elçanráM

sib,kmμ TMenomTmøabGñkRsúk .. nigRbéBNIEdlniTantKña ... >(164).eTa¼bICaGacbeg;It[manRbPBÉksar

d¾man sar£ sMxank¾edaycu¼ k¾karKitKUrBI karbkRsayecjBIKm<Irkñúgkarsikßasasna minEmnsuT§ Etán

Capl RbeyaCn_lðdl´RbvtiþeynD&reLIy BIeRBa¼fa «bnisß&ykñúgkareFVIcMNat´fñak´RTwsþI sasna rYmman

efrvaT mhayan t®nþ£ CaedIm GacbiTáMgmin[eXIjPaBsamBaØnana.. >.. TMenarcg´epþatGarmμN_eTAelI

GtSbT sMeNr KWCabBaHamYyEdlecaTelIsg:msm&yTMenIb Edl man®sIþminec¼GkßreRcInCagburs .. >.

eyIg enA Et yl´dwgtictYcenAeLIyeTfa rebobd¾sμúRKsμaj .. nigedayRbeyal EdlGnkçr CnTaMg ena¼

Gac yl´ án nUvkareRbónRbedAEdlmanenAkñúgKm<Ir .. nigedaycab´epþImyl´xøÜneKfa CaEpñk mYy kñúg

shKmn_ sasnad¾FM GacbgHaj GMBIkarTTYl yk.. nigkareFVI[køaymkCalkçN£Rsúk nUvral´KMnit Gnþr

vb,Fm’ nana..> eTa¼CaTMngfa karsikßa RsavRCavnaeBlGnaKtnwgbBa¢akGMBI}Ti§Bl énGñkmanvNÑ£ x<skñúg

karpßBVpßay nigsRmbKMnit fIμCamYyGñkRsúkGay k¾eyIgRtÚvEtRbúgRby&tñpgEdrcMeBa¼karEdl fa

}Ti§BlénCnCaKMrU Edlmanskþiysx<s´RtÚváneKsMGageTAelIkarsnñidæanfa . . ²CaRsI.³ .. ¦ ²CaRbús³ .. >

karN_ en¼ RbRBwtþ eTA eday s¶ates¶ómfa eynD&rnwgpþlnUvTsßn£vis&ymYy.. ²d¾manGtSRbeyaCn_³ . enA kñúg

kar rukrk eday eRbób eFob nUvdMeNIrkarRbvtþisa®sþ EdlbBa©Úl .. nigeFVIbribTeLIgvijeLIy nUv mena Kti-

tam R súk PUmi .^(165)

BICMenOsalkeTACaCMenOkúñgRsúk.. £ . .®sþI ... matuÔaB . . nigÔaB Tak´TajénRB¼BuT§sasnaefrvaTsm&yedIm 37

Page 38: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍
Page 39: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

CMBUkTI 2

c,ab edIm én GtSbT en¼ .. sresr Ca Ôasa GgeKøs eRîam cMNg eCIg fa.½ “Ambiguous Gender: Male Initiation

in a Northern Thai Buddhist Society” ...>

GtSbT TaMg en¼ dkRsg ecjBIe soveÔA...½ eynD&r..nig sasna.£..BIPaBsμúKsμaj énnimitþsBaØa

rkßa siT§i K¿s¿ 1986 eday RKw¼sSan eá¼ Bum< b‘ikxin

CHAPTER 2:

Ambiguous Gender: Male Initiation in a Northern Thai Buddhist Society.Keyes, Charles F.

(Gender and Religion : On the Complexity of Symbols)

Copyright © 1986 by Beacon Press

PaBminc,aslasénePTPav£.. emIlÈam BiFIbMbYs

kñúg RB¼BuT§sasnaenAtMbnPaKxageCIgRbeTséf

eday qal.eGhV.eXy_

bk ERb eday . yin.sMbUr.

Page 40: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍
Page 41: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

esckþIepþImkarkMNt´ ePTPav£..KWCabBaHaFMsRmab´mnusßCatiTaMgmUl.. >.. bBaHasMxan´ena¼KWsSitenARtg´faPaBxus Kña

xagCIvsa®sþrvagePTepßgKña..minGackMNtTukCamunfa ... etImnusßeyIgnwgylGMBIePTRbúsehIy nwgePT

RsIánena¼eT.. >...mnusßeyIgGacyl´dwgnUverOgen¼ánÈamry£kar TajyknUUvGtSn&yBIBiFIbuNüEbb

vb,Fm ’mYycMnYn...EdlbgHaj[eXIjBIkarceRmInv&y rbs´kumareTACamnusßv&yCMTg´..>(1).enAkñúg sg:m

TMenIbxø¼..ekμgRbús .. nigekμgRsIGacTTYl ánGtþsBaØaNePT rbsxøÜnÈamry£ BiFIbuNü rYmKña mYy..> .. cMENk

É sg:m EdlRbkan RbéBNIburaNPaKeRcIn..(RbsinebIminEmnTaMgGs).. ekμgRbús.. nigekμgRsIRtÚv qøg kat

BiFI dac´edayELkBIKña.. >..enAeBleFVIBiFIepßgKñaen¼ehIy..EdlePTRbús.. nigePTRsIRtÚván bgHaj [

eXIj Èamry£BiFITaMgena¼...ehIyBiFInImYy@en¼ehIyEdlcgðúlRábBIlkçN£ ePTepßg Kña .. Edl eK snμt..>

elIs BIen¼eTAeTot..karkMNt´ePTTaMgBIren¼ekIteLIgeTAán.. KWGaRs&y elIkar snμt rYmKñaBIsg:mTaMg

mUl pg Edr.. >..enAkñúgsg:mTaMgLayEdl kanTMenomTmøabburaN. BiFITaMg en¼ rEmg man BiFI sasna enA kñúg

ena¼ Ca nic © eRBa¼faBiFIsasna en¼eKykmkeFVICaskçIPaBd¾RbesIrbMput. . >

enAkñúgsg:mCaeRcInGVIEdleKehAfa. .²BiFIqøgv&y³.pþl´CameFüaáyy¨agsMxan´ sRmab´bNþú¼KMnit

rbse kμgRbús ... ¦ekμgRsI... ¦k¾TaMgekμgRbúsTaMgekμgRsI[yldwg ... BI GtþsBaØaNePT.. >(2)...kic©cabepþImén

BiFI en¼ánecaTCabBaHacMeBa¼sg:mTaMgmUl...faetI kumaránylxøwmsarénBiFIen¼ CamunEdr ¦eT ...Èam ry£

skmμPaB Pøam@EdlkMBugEtrMxan.. nigeFVI[RcbUkRcbldlGarmμN_rbskumar... (ehIyCYnkalrYmTaMgr ag

kay pgEdr).. >...eRkayqøgkat´bTBiesaF énsSanPaBd¾RcbUkRcbl´xagGarmμN_en¼rYcehIyBiPB elak

fμI mYy ánebIkTVarTTYlkumarena¼..Èamry£kic©BiFIEdláneFVICabnþbnÞab.. >..eRkaycbBiFIena¼..kumargay

yl xøÜnÉgánfa...rUbeKánqøgv&ymkCabursePT.. .¦®sþIePTeBj eljenAkñúg sg:mmYyd¾Caklak´. >

nrviTUPaKeRcInEdlcab´GarmμN_elIBiFIbuNüqøgv&yena¼..ányl´RsbÈamKMnit rbs´. va¨n´..ehßn

enb .fa...BiFIEbbena¼KWCaBiFIqøgv&y.edaysarBiFIena¼kumarRtÚvpøasbþÚrBImnusßGtePT...eTACamnusß mñak

Edl m an ePT.. >...ehßnenb..ánerobrabfa ½.²BiFITaMg en¼KWCakic©edIm,Ipþacecj BIBiPBEdl GtePT ehIy

kic© TaMgGs ena¼RbRBwtþeTAdUcBiFI qøgv&y...edaymaneFVIkic©rYmKñaCa eRcInedIm,IbBa©ÚleTAkñúgBiPB mYy Edl

man ePT³ .. >(3)...enA eRkamrUbPaBEdlbgHajTaMgnimitþrUb...TaMgbTBiesaF énBiFIqøgv&yena¼..kumar gay

yl xøÜn ÉgánfaCamnusßmñakEdlmanePTeBjeljenAkñúgsg:m.. EdlkumarnwgRtLbeTAcUl RbLÚk

eRkay eBl cb´BiFIbuNüen¼.. >

GtþsBaØaNePT...minRKanEteFVI[kumaryldwgBIxøÜnfaCamnusß man ePT bueNÑa¼ eT..BYkeKEfm TaMg

CMBUk TI .2PaBminc,as´las´énePTPav£..

emIlÈam BiFIbMbYs kñúg RB¼BuT§sasnaenAtMbnPaK xageCIgRbeTséf

Page 42: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

eFVI[sg:mTTYls:alxøÜneKEfmeTotpg .. >..dUcEdl GUrtnWr ...nigvay Ehd..ánsresr enA kñúg esckþI epþIm

énGtSbTxøImYy .. EdleTIbecjpßayfμI@en¼ . .sþIGMBIkar BicarNa Ebb CatiBn§ú viTüa(4) eTA elI GtþsBaØaNePT..>

GtSbT ena¼ánerobrabfa ..½..kar yl dwg BIePT KW bgHaj eLIg Èam ry£ esckþI snμt EdlPaBxusKña kñúg sg:m

ena¼ án mk BIkar vay témø eTAelI..²zan£³..>. .sg:m nImYy@ man.. ²rcna sm<n§ sRmab´ zan£³..Edlkar erob cM

tYnaTI. ¦zan£ecjBIExßRsLayBiessNamYy...Edlvaytémøeday sg:m (en¼CanIti viFI kñúg kar pþl´zan£

¦ tYnaTI dlbuK:l... ¦k¾Rkúmmnusß)..ehIyena¼CalkçxNÐTUeTAkñúgkarbeg;ItRbB&n§ Ebg Eck zan£.. >(5) enAkñúg

sg:m Edl RbkanTMenomburaN ... BiFIqøgv&yEtgEtrYmcMENkyagsMxankñúgkar beg;It nUv RbB&n§zan£en¼ ..>

FatusMxan´enAkñúgRbB&n§sRmab´ Ebg Eckzan£mYyeTot... KWCaKuNtémø rbs´ sg:m Edl P¢ab´nUvTMnak´TMng

rvag burs ePT .. nig®sþI ePT..>...KuNtémøTaMgen¼. ..RbEhlCa mUldæan RKw¼d¾ sMxan sRmab RbB&n§TaMgmUl..>

BiFIqøgv&ymannaTIsMxan´kñúgkarpøas´bþÚrkumarEdlKμanePT..ehIysg:mminTan´ TTYls:al´..eTACa

mnusß eBjv&yEdlmanGtþsBaØaNePTc,aslas...RBmTaMgman smtSPaBRKbRKanedIm,IcabyktYnaTI

epßg@ enAkñúgsg:mCati...> ...buEnþkarbkRsayen¼... KWeFVI[eyIgylánEtEpñkmYybueNÑa¼...KWenARtgkar

beg;It nUv GtþsBaØaNePTEdlTTYl ánkñúgkMlugeBleFVIBiFI... >...GIulIy¨adánbkRsaybEnSmeTotfa.½

BiFI qøgv&y en¼ beg;It [ man.. ²karpøas´bþÚrcitþKMnitÈambribTsasna³. RBmTaMg. ²karpøas´bþÚrzan£kñúg sg:m

rbs´ samI xøÜn³.. pgEdr.. >(6)ÈamBiteTAxMJúyl´RsbCamYynwgKMnitrbs´.GIulIy¨adEdlfa.karpøas´bþÚr Èam

bribT sasna.. KWCamUldæanRKw¼d¾sMxan...>... tYnaTIénBiFIbuNüKYrEtbnSymkenARtwmen¼.½.. cMeBa¼ekμg CMnan

eRkay BiFIqøgv&ybgHajBIBiPBelakmYy ... EdlebIkcMheq<a¼eTArkGVI EdlputBIvis&yrbsmnusßelak...KW

Ca BiPBmYyEdlbec©ksBÞxagTsßnviC¢a KYrehAfa GFiFmμCati.. >(7)..eRkayeBl án qøgkat´ BiFIqøg v&y

buK:l ena¼GacTTYlkaryl´dwgBIxøÜn Égfa...manlkçNsm,tþiCabursePT...¦®sþIePTeBjelj...Edl

hYs BI lkçN sm,tþi EdlxøÜnÉgman..>.lkçNsm,tþien¼snμtfaCakarpþl[...ehIymansar£ sMxanbMput

BI eRBa¼ lkçN sm,tþien¼RtÚvánTTYls:alfaCakarBitd¾sMxanbMput .. >...kar kMNt GtþsBaØaN rbs buK:l

mñak´faCa mnusß manePT.. nigCabuK:lsMxan´mYyrUbenAkñúg sg:m KWRtÚv vinicä&y eTA Èam lkçN sm,tþi Ca burs

ePT . ..¦ Ca ®sþIePT rbs´buK:lena¼.edayEpðk elIkarBitCakarsMxanbMput.. > ..

eKrMBwgfaBiFIbuNüqøgv&ynwgpþlnUvGtþsBaØaNePTc,aslasdlkumar .. >...kar ylxøÜnÉgán fa

Ca bursePT.. ¦®sþIePTÈamry£BiFId¾Bisidæen¼...beg;ItnUvEdnkMNt yag c,as las.. cMeBa¼tYnaTI rbsburs

nig ®sþIenAkñúgsg:m .. >...en¼RbEhlCakarBit ... Edl ekIt enA kñúgsg:mburaN .. nigRkúmkulsm<n§ Edl kic©Ca

eRcIn kñúgBiFIqøgv&yRtÚvvivDÆpøasbþÚr .>.. buEnþ enATIen¼.. xJúMnwgBicarNa eTAelI krNIepßg mYy .. én sg:m Gñk kan

BuT§ sasna efrvaT enA tMbnGasIuGaeKñy_..EdlenAkñúgsg:m ena¼bursánqøgkatBiFIbMbYs.manGtþsBaØaN

sg:m e PTEdlsSitenAkñúgsPaBtantwgCamYynwgGtþsBaØaNCaburskñúgpøÚvsasna .. >

eKalkarN_sRmab´sgÇ..RB¼BuT§ánsEmþgfa...CnTaMgLayNaEdlcg´evorcakputBIRsemalGenÞalÈamRáNénesckIþTukç

42 CMBUk TI .2

Page 43: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

EdlmanRbPBmkBItNHaena¼...RtÚvl¼bg´CIvPaBkñúgpøÚvelakiyen¼ .. >. . buK:l Edl cg´edIr Èam maK’a rbs´

RB¼BuT§.. .RtÚvl¼bg´ecalnUvkamKuN/...cakecjBIRKÜsar.. nigl¼bg´ecalnUvkarEsVgrkekrþ#eQμa¼.. nig

GMNac enAkñúgsg:m.. >...ÈaMgBIdMbUgeKalkarN_ en¼pþlGaTiPaBCacm,gcMeBa¼burs.. >...RB¼BuT§mincg GnuBaØat

[ ®sþIcUlbYskñúgKN£sgÇ rbsRB¼Gg:eT... KWelIkElgEtenAkñúgsg:mGñkkanBuT§ sasna efrvaT bueNÑa¼

EdlRkúm PikçúnIFøabánbeg;IteLIg..>.. EteTa¼bIyagNak¾eday... RkúmPikçúnITaMgena¼BuMEdl TTYlán nUvPaB

f;úMef;In eLIy... ehIyminEtbu¨eNÑa¼...RkúmPikçúnIánrlayeTAvijTaMgenAkñúgRsúk }NÐa ... nig TaMg enARsúk RsI

lg;a.. > (8) .enAkñúgsg:mGñkkan´BuT§sasna...«tþm®sþI.. KWCaGñkEdlrs´enACamYynwgRKÜsar..beg;ItkUn nig

«btSmÖ dlsgÇ..>... buEnþ.cMeBa¼bursEdlCasav&krbsRB¼BuT§BitRákd..KWmindUcCa®sþIeT... ehIypøÚv Edl

eK RtÚveFVIdMeNIrena¼KWRtÚvl¼bg´ CIvPaBmanRKÜsar.. >

eKalkarN_EdlGacevorcakputBIesckIþTukç...EdltRmÚv[bursl¼bgecalkar esBkam ..l¼bg

PaB Ca]Buk.nigzan£kñúgsg:mTaMgmUlena¼...hak´dUcCaánl¼bg´ecaltYnaTICaemRKÜsar..EdlmUlehtu

TaMgen¼minmansar£sMxancMeBa¼sasnaBitRákdeT.. >..ÈamBit..RbsinebIehtuplTaMgen¼RtÚvBuT§ sas-

nik CnTTYlykEmn..RbEhlCaminmansg:mGñkkanBuT§sasnamYyen¼eT... KWmanEtRkúmbBVCit...¦tabs

Edl eFVItbFm’EtbueNÑa¼.. >...edIm,IkøayeTACasasnamYyEdleKniymRB¼BuT§sasnaRtÚvEtpþltYnaTI em

RKÜsardl´BuT§sasnikEdlCaburs...EteFVIdUecñ¼..RB¼BuT§sasnaánbeg;ItnUvTsßn£ fμImYyEdlpÞúy nwg

Tsßn£xøÜnÉgcMeBa¼burs.. >...evnDI..GUpøahWr...án[dwgfa..Tsßn£en¼ RsedogKñanwgTsßn£Edlman enA

kñúg Km<Ir sasnahiNÐÚ.. >... GUpøahWrFI...ánsresr½... enAkñúgeTvkfaénRB¼siv£ánniyayBIburskansasna

hiNÐÚ fa...enAkñúgsg:mhiNÐÚán tRmÚv[ Kat´mantYnaTIBIry¨ag...EdlKat´BuMGacbMeBjáneBjelj..> ...

tYnaTI T aMgBIrena¼ ..KWtYnaTICamRKÜsar...nigpþl´kMeNItdl´kUn.. .ehIyKat´RtÚvcakecalRKÜsaredIm,IEsVg

rk kar RCk ekanCamYynwgGaTieTB.. >(9)...enAkñúgsg:mRB¼BuT§sasna..eKrMBwgfabursRtÚvl¼bg CIvPaBkñúg

elakiy edIm,IkøayeTACa..²sav&krbs´RB¼BuT§.³.edIm,IEsVgrkniBVan... nigedIm,IerIs ykkEnøgmYyenAkñúg

elakeFVICa kmμsiTi§ xøÜn.. >..

enAkñúgRbéBNIBuT§sasnaefrvaTenAtMbnGasIuGaeKñy_...PaBmincu¼sRmúgKñarvag eKalkarN_. sRmab

burs...hak´dUcCaáneda¼RsayÈamry£karbeg;ItnUvkic©Rbtibtþi .. (y¨agehacNas´elceLIgÈaMg B I

stvtßTI.. 15)...edaybursTaMgGsRtÚveKrMBwgfacUleTA rsenAkñúgCIvPaBsgÇ. yagehacNas k¾enAkñúg

kMlug eBlxøINamYyEdr... >...eKalkarN_ Ebbvb,Fm’en¼ánkMNtnUvEbbbTepßgKñaxø¼@...enAkñúgRbéBNI

én sg:mkanBuT§sasna efrvaTTaMgGsena¼...EdlsBVéf¶RbT¼eXIjmanenAsg:mTMenIbdUcCa...RbeTsPUma

RbeTséf ..RbeTslav ... nigRbeTskm<úCa.. >...buEnþeTa¼bIyagNak¾eday..bursPaKeRcIn enA kñúg sg:m TaMg

Gs en¼...(sBVéf¶enAEteXIjman)...RtÚvcUlbYsCasgÇedIm,IqøgeTArk PaByuvv&y...eday cMNayeBlBIBIr

¦ bIsáþh_.eTAmYyqñaM.. ¦BIrqñaMenAkñúgCIvPaBsgÇ.. >... bnÞabmkeKGacswkmkrsenAkñúgCIvPaBCaRKhsSvij

edIm,I erobkar..ehIycabyktYnaTI ÈamEbbmnusßeBjv&y..>.. dUcCaBiFIqøgv&y enAkñúg sg:m déT eTotEdr

mnusß RbúsEdlánqøgkat´BiFIbMbYskñúgRB¼BuT§sasna...KWánqøgeTArkmnusßeBjv&yRKb´lkçN£.. >

ÔaBminc,aslas´énePTÔav£.emIlÈamBiFIbMbYskñúgRB¼BuT§sasnaenAtMbn´ÔaKxageCIgRbeTséf 43

Page 44: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

enA kñúg RKamPasarbséf...eKfabursena¼..²TMu³. (s‘uk)..lμmnwgerobkar..KWminEmnenA..²x©I³(Tib)..eToteT..>

elIs BIen¼eTAeTot...yuvCnena¼TTYlánnUvzan£...EdlbgHajÈamry£ garEdleKehAena¼.. nigcMeN¼

dwg xag sresr...EdlGacykeTAeRbIRás´edIm,Item;Ig zan£rbs´xøÜnenAkñúgsg:m .. >...m anburs tic tYc

bueNÑa¼ Edl suxcitþbUCakaycitþcMeBa¼ sasnaGsmYyCIvit...EtbursPaKeRcInminsuxcitþbYsGsmYy CIvit

eT..> ..BiFIbMbYsnaKkñúgBuT§sasna...KWsRmabEtmnusßRbúsbueNÑa¼...cMENkÉmnusßRsIBuMGacbYsáneT..>

Ca TUeTA ...®sþITTYlánRtwmEtGarmμN_fa...xøÜnÉgCaBuT§sasnikCnenAkñúgshKmn_EdlxøÜnkMBugrs´enA

nig FMFat´ bu¨eNÑa¼>(10)

eTa¼bIsBVéf¶en¼...enAeBlbursPaKeRcInenAtMbnGasIuGaeKñy_mineKarBeKal karN_ RbéBNI. ..ehIy

cUl bYsCasgÇk¾eday...k¾k,ÜnsRmab´eFVIBiFIbuNüepß[email protected]<Irsa®sþaEdlTak´Tgnwg BiFIbMbYsRBm

TaMg smaCiksgÇ.enAEtánpþl´CaTsßn£énPaBrwgbwug.. nigsiT§iGMNaccMeBa¼bursenAkñúgsg:m.. >...BiFI

bMbYs kñúg RB¼BuT§sasna...KWCa. ²RBwtþikarN_ sg:mrYmKñamYy³.EdlánbRgÜm cUlKñanUv skmμPaB TaMgLay

rbs´ sg:m.. >(11). kñúgeBlEtmYy.BiFIbMbYskñúgBuT§sasna...ánpþl´dl´bursnUvcMeN¼dwgkñúgpøÚvsasna

pg rYm TaMg Rkm sIlFm’pg..minfaeKenAbnþbYsCasgÇ.¦lacaksikçabTeTAcabyktYnaTI kñúgsg:mRKhsS

eLIy..> .. BiFIbuNübMbYs... nigkarRbNib&tnUv..²Fm’vin&y³.enAkñúgdMNak kalCabnþbnÞabrbskUnRbúsEdl

án cUl CasmaCiksgÇ...KWCaCMhansnßwm@kñúgkar Qan eTAmuxEdl... ebkXWr.. ehAfa. . ²karBRgwg smtSPaB

(tam ry£kargarnsa®sþa)³.. >(12).. GtItkald¾yUrlg´P¢ab´CamYynwgRbéBNIpgena¼..ánbeg;IteLIgvij

na eBl bc©úb,nñen¼...edaykulbuRt...EdlrsenAkñúgsg:mCatimYy..>...karcUlrYmrbsbursen¼...eFVI[BYkeK

TTYl án karyldwgfaxøÜnÉgCaburs...ehIyEtmYyry£eBlxøIbueNÑa¼RtÚvánEkERb[ RbesIreLIg ...tam

ry£ k,Ün c,abburaNrbsRB¼BuT§sasna..ehIykñúgeBlEtmYyen¼Edr...RtÚvsRmbxøÜntamBiPBsg:mbc©úb,nñ

Edl BiFIbuNübMbYsánRárB§eLIgenATIena¼ .. >...BiFIbMbYsnaK en¼cab´epþImdMbUgRbkbedayPaBcRmÚg

cRmas Kña y¨agxøaMg...EteRkaymk RtLb´eTArkPaBrlUnvij..> .enATIen¼... PaBlðk´ kkr ena¼ KWsSite nA Rtg´

fa et I bursGacmantYnaTIBIryagánEdr¦eT...KWCaGñkl¼bgecalBiPBelakiyedIm,IEsVgrkpøÚvrMeda¼Tukç

tam kar eRbón RbedArbsRB¼BuT§pg.. nigCaemRKÜsarmñakenAkñúgsg:mpg...EdlCanaTId¾ sMxan kñúgkar CYy

p:tp:g RB¼BuT§sasna[ánKgvgßyUrGEgVg.. >...karEsVgrkdMeNa¼ RsaycMeBa¼PaBcRmÚgcRmasen¼...man

dUcCakarCMruj[mankarcabGarmμN_BIerOgpøÚv ePT... nigelIktem;Igzan£enAkñúgsg:mcMeBa¼bursEdl lacak

sikçabT.. >. ..bu¨EnþeTa¼bIy¨ag Na.k¾dMeNa¼RsayTaMgen¼enAEteFVI[bursCaemRKÜsar..nigCaBuT§sasnik

Cnpg ena¼...manGtþsBaØaNePTminc,as´las´EdlGacTTYlykán.. >

kUnRbúsEdlrs´enAkñúgsg:mBuT§sasna .. éntMbn´PaKxageCIgRbeTséfenATIen¼...xJúMnwgBüayambkRsayeTAelIdMeNIrkarénBiFIbuNübMbYsnaK kñúgRB¼BuT§sasnasRmab´kUn

Rbús...EdlxJúMáncu¼eTARsavRCavenAtMbn´PaKxag eCIgRbeTséf .. >(13)... cMeBa¼kic©BiFI.. .manlkçN£ xus

Kña xø¼@ TakTgeTAnwgRbéBNIRB¼BuT§ sasnarbsGñkRsúkéfPaKxageCIg..(¦ehAfa..yYn.. ¦Xunemog). Edl

44 CMBUk TI .2

Page 45: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

kar sikßaeRbób eFobGaceFVIeLIgánEdr...CamYynwgRbéBNIBuT§sasnaefrvaTdéTeTot...enAtMbn GasIu

GaeKñy_.. >...tamRbéBNIenAsg:méfPaKxageCIg...taMgBIyUrNas´mkehIymaneKal karN_fa...kUnRbús

TaMg Gs´KYrEtcUlbYsCaenny¨agehacNas´[ánmYyRB¼vsßa...(3.. Ex)>...kñúgcMeNamCnCatilav enA

tMbn´ valTMnabénRbeTslav...¦enAtMbn´PaK»san énRbeTséf.. nigkñúgcMeNamCnCatiesomenAPaK

kNþal én RbeTséf...KWmanTMenom EdlRtÚv cUlbYsCa Pikçú bnÞab´ BIGayu..20. qñaM.. .en¼ Rbsine bImin cg´bYs

Caenn ena¼ eT .. >... TMenomen¼minRtÚváneKRbtibtþieTkñúgcMeNamRbCaCnéfPaKxageCIg ...EteTa¼bIy¨ag

Na man burs éfenA PaKxageCIgxø¼naeBlbc©úb,nñen¼...RbtibtþitamTMenomrbsesom... ehIy ánbYs CaPikçú

mYy ry£eBl..>. ..sBVéf¶en¼...manyuvCnenAPaKxageCIgRbeTséfmYycMnYntUc... enAEtRbtibtþiTMenoménkar

cUl bYs CaPikçúmYyry£eBlxøI...Eten¼RKan´EtsSitenAkñúgbribTeRkAsasnaéntMbn´mYycMnYn...Edl BiFI

bMbYs naKánát´bg´sar£sMxan´TaMgRsúg eTAehIy.. >(14).yuvCnPaKeRcInenAéfPaKxageCIg...(rYmTaMg

yuvtI pg)...enAEtbnþcUlrYm enAkñúgBiFIbMbYsnaK...kñúgnamCajatimitþ... nigmitþPkþirbs´ekμgRbús.. nigyuvCn

Edl án cUlbYsCasgÇy¨ageRcInelIslubenAerogralqñaM.. >

munQaneTAdl´karBicarNaelIkic©epßg@kñúgBiFIbuNü...caMác´RtÚverobrab´BIbTBiesaF xø¼@ rbs´

ekμg Rbús...enAtMbnPaKxageCIgRbeTséfTaMgGsena¼...munnwgBYkeK manlkçNsm,tþiRKbRKanedIm,IcUl

bYs.. >...CaTUeTA...kUnEdlekItmkcugeRkayeK...min faRbús.¦RsIeLIy.. nigRtÚvedkCamYynwgmþay..>.. .buEnþ

pÞúy BIsg:mxø¼...mþaymináncab´ GarmμN_ykkUnena¼mkeFVICaelsedIm,I[sVamIedkdac´edayELk BI xøÜn

eLIy..> ...enAeBlmþaysRmalkUnehIy...sVamIGacedkdac´edayELkBIPriya.CaFmμtabþIena¼Gacedk Ca

mYy nwgmnusßRbúskñúgRKÜsar... >...buEnþsVamIGaccUleTAedkCamYyPriyaánEdr..Rbsin ebIKatcg .. BI eRBa¼

Tark EdledkCamYymþayenAeBlybena¼...minrMxanbþIRbBn§kñúgkarrYm sgVasKñaeLIy.. >...CaFmμta...mþay

nwgpþac´eda¼kUnenAeBlKat´RbsUtbuRtbnÞab´eTot.. ehIyCaTUeTA... kUneBAGaceÁ eda¼án yUrCag bg@

rbsxøÜn..> ..kñúgRKÜsarEdlmankUn eRcInkUnbgEtgCYy]Bukmþay kñúgkaremIlEfbðÚ[email protected]É]Bukmþay

vij EtgEtpþlkarRsLajfñakfñmdlkUnCanic©...>.. .enARbeTséf PaKxageCIg ...(k¾dUc Ca RbeTs Edlkan

BuT§ sasna efrvaTenAGasuIGaeKñy_Edr)...minmanelceLIgnUvbBaHaCakEsþgénTMnas erOg ePTr vag ]Buk.

nig kUn Rbús... ¦elceLIgnUvbBaHaRbkanExßRsLaycMeBa¼kUnRbús Ca mYy nwg mþay ena¼eT..>...bBaHaTaMg BIr

en¼ RtÚvsg:mxø¼ .. TTYlykedIm,ICMruj[manBiFIqøg v&y sRmab burs... >

taMgBIenACaTarkemø¼...kUnRbúsenAéfPaKxageCIg...eBlxø¼eKcatTukfaBiess xusBIkUnRsI... eRBa¼

eK sgÇwmfa...kUnRbúsnwgRtÚvqøgkatnUvdMNakkald¾sMxanmYyenAkñúgsg:mkñúgv&ykumarPaBrbseK ehIy

dMNak´kalEdlRtÚvqøgkat´en¼...mintRmÚvelIkUnRsIeT..>.. .TaMgekμgRbús.. nigekμgRsIenAéfPaK xag eCIg

dMbUg eLIgRtÚvsRmbxøÜneTAnwg sg:mmYyEdlkMNtedayRBMRbTlpÞ¼sMEbg...(PasaéfPaKxag eCIg ehA

fa .án)...Edl eK áncabkMeNIt..>...pÞ¼GñkRsúkéfPaKxageCIgerobcMeLIgenAkñúgTIFMTUlay..nigRsb tam

k,Ün xñat RbéBNIedIm,IrkßanUvTMnak´TMngrvagmþay.. nigbuBVkarICnExßRsLayxag mþay..RBmTaMg BRgwg

sm<n§PaBrvagmþay.. nigkUnRsI.. >...enAeBldlv&yerobkar.ekμgRsI ena¼GacCYbRáRs&yTakTgCamYy nwg

ÔaBminc,aslas´énePTÔav£.emIlÈamBiFIbMbYskñúgRB¼BuT§sasnaenAtMbn´ÔaKxageCIgRbeTséf 45

Page 46: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

Rbús kMela¼ EdlnageBjcitþ..enAkñúgkEnøgEdl erobcMdac´edayELkenAkñúgpÞ¼kMeNItena¼..> ...sUm,I Et

eRkay erobkarrYcfμ[email protected]¼enAEtsñak´enACamYynwg]BukmþayxagRsIEdr ..>. ..kUnRsITaMgGs´...Ca

Biess kUn RsIeBA... eTa¼bICanag... nigsVamI...(ehIyeBlena¼RbEhlrYmTaMgkUnpg).. EbkpÞ¼sMEbg BI]Buk

mþay kþI. k¾pÞ¼fμI ena¼sg´enAkñúgbrievNdIrbs´]BukmþaynagEdr.. >(15)...dUecñ¼®sþIéfPaKxageCIgBit Rákd

qøg kat´ v&y kumar PaB...eTAv&yRkmuMeTAdl´erobkar..eTAdl´v&yCamata... nigQaneTA rkmrNPaB..KWsSit

enAEt mYy kEnøg taMgBInagekItmk.. >...TMenomen¼KWxusKñaRsL¼cMeBa¼kUnRbús .. >

enAkñúgRKÜsarksikr...kumarPaKeRcInenAéfPaKxageCIgTaMgRsITaMgRbúsCYy ]Bukmþay ... kñúgkar

eFVIERs cm;ar.. >... eTa¼CamankarEbgEckkargarERscm;artamkmøaMg BlkmμRbús ehIynwg RsIxø¼ k¾eday

GVIEdl KYr [ ktsm:alxøaMgCagen¼eTAeTotena¼...KW skmμPaBEdlekIteLIgenAkñúgGMLúgrdUvsRmakBI kar

gar ERscm;ar .. >...enAkñúgkMlugeBl ena¼kUnRsICaFmμtaEtgEtsñak´enApÞ¼... CakEnøg EdlkUnRsI RtÚv eron

BI kic©kar pÞ¼sMEbg TaMgLay.ehIykargarCaRbéBNIEdlsMxan´bMputsRmab´kUnRsIena¼...KWtm,aj..(kar

gar tm,ajen¼enAEteXIjman ... rhUtmkTlsBVéf¶enAtamPUmiCaeRcIn).. >...cMENk ÉkUnRbúsvij..cUl citþ

eTA tam ]Buk rbs eKedIm,IrkRtI... nigbrájstVenAbrievNCuMvijPUmi rbseKena¼..> ...kal Edl®sþIFM eLIg

GaCIB tm,aj køay eTACamuxgaryagsMxanmYyEdl bBa¢aknUvGtþsBaØaNrbs®sþI..>(16)...buEnþkar br áj

stV..nig rk RtIminánpþlnUvtémøCa vb,Fm’c,aslaskñúgkarbeg;ItGtþsBaØaNrbsburseT..> ...cMeBa¼ Gñk

Rsúk éfPaK xag t,Úg .GtþsBaØaNrbsbursGacbeg;IteLIgán..caMácRtÚvqøgkattamTMenomRB¼BuT§sasna

dUc Edl án RárB§ eLIgenAkñúgBiFIbMbYsnaKena¼Ég.. >

PaBminc,as´las´énePTPav£rbsnaKenAkñúgBiFIbMbYsBiFIbMbYsnaKkñúgRB¼BuT§sasnaenAéfPaKxageCIg...k¾dUcKñanwgsg:mGñkkan´RB¼BuT§ sasnaefrvaT epßg

eTot .. enAGasIuGaeKñy_Edr...CayUrmkehIyEdlykBiFIbYsCameFüaáycm,g ... edIm,Ipþac´mnusß Rbús

ecj BI sg:mRKÜsar...eTArs´enAkñúgsg:mmYyepßg eTot..>(17).. BiFIbMbYs elakenn ...(Pasa álIehA fa.

²sameNr³ ...PasaéfPaKxageCIg ehA ²fa p³ ...Pasasþg´darrbs´éfehAfa...enn)(18)...ehIy nwg BiFI

bMbYs CaPikçú ...(PasaálI ehA fa .. Pikçú.. PasaéfPaKxageCIgehAfa... tuecA... Pasasþgdar rbs éfehAfa.Rp£)...kñúg

Pasa álIeKehAfa..²bBVC¢a..³.. Edlmann&yfa.²eFVIdMeNIreTAmux³... >...Bakü..bBVC¢a...(eFVI dMeNIr eTAmux). en¼

... KW sMedA eTAdl´karcakecjBICIvitCaemRKÜsar...ehIydMeNIrcakecjen¼án bgHaj y¨ag c,as´ enAkñúg

kic© TaMg Lay EdlánerobcMeFVIenAmunéf¶eFVIBiFIbMbYsEmnETn ena¼..>

enAéfPaKxageCIg...ekμgRbús.. nigyuvCnEdlkøayCasamIxøÜn ... enAkñúgBiFIbMbYs eKehA fa. .²lUkEkv³

Ca BaküEdlmann&yeRcIn.. >...lUk..mann&yfa..²kUn³...KWcgðúlbgHajBI TMnakTMng sacsaelahit d¾CitsñiT§

Ca mYy nwg]Bukmþay..EdlCaGñk«btSmÖy¨agFMbMput dl´BiFIbMbYsen¼ .. >...rIÉ]Bukmþayrbs´naKeKehAfa

²pGk³. .. nig.. ²EmGk.³..Edlmann&yfa. . ²]Bukcakecj³..nig²mþaycakecj³ .. >...ebItamn&yen¼...KWbBa¢akBI

tYnaTI Ca]BukmþayrbsbuK:lEdlkMBugEt.. ²eFVIdMeNIreTAmux³ .. >...Baküfa..lUkEkv...KWmann&yfa.²kUnEkv.

46 CMBUk TI .2

Page 47: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

.(¦kUn d¾éf ø føa).³.ánCaehAnaKnUvBaküBIrmaten¼...BIeRBa¼fakUnRbúsnwgRtÚvátbg... ¦cak ecj BIRKÜsar

ehIy BIeRBa¼karsagpñÜsrbskUnRbúsen¼nwgpþlbuNükusl...(PasaálI.. ehAfa buBaØ/...PasaéfPaK xag

eCIg .. nigPasasþg´darrbs´éfehAfa...b‘un)...dl´]Bukmþay rbs´xøÜn..>...buNükuslEdl«TÞisdl´]Buk

mþay en¼...mantémøminGackatéføán eLIy..>(19)...lUkEkv...minRtwmEtman n&yfaCa. ²kUnd¾éføføa.³ sRmab

mata bita b¨ueNÑa¼eT EfmTaMgCa .. ²kulbuRtEdledIrtamKnøgsasna³ .. eTotpg..>. ..Ekv...k¾mann&ymü¨ag

eTot fa .. rtn.(vtSú)...CaBakükatcMeBa¼RB¼BuT§sasna...EdlBwgBakelIRB¼rtnRt&y..KWRB¼BuT§ ... RB¼Fm’ .(Bakü

eRbón RbedA rbs´RB¼BuT§).nigRB¼sgÇ .. >(20)

enAéf¶munBiFIbMbYscabepþIm..ekμgRbús..¦yuvCnEdlCasamIxøÜnkñúgBiFIbMbYs.. (lUkEkv).. RtÚv ekar sk

Camun sin..>... ánCaeFVIdUecñ¼...BIeRBa¼edIm,I[naKeRtómxøÜndakkaycitþcUleTArsenAkñúgCIvPaBsgÇ. Edl

smaCik sgÇTaMgGs´tRmÚv[ekarsk´..y¨agehacNas´mYyExmþg.. >.. .xJúMyl´ RsbCa mYy KMnit rbs´. tam

eboh _ ( 21)...Edlyl´fa...sk´EdleK ekarena¼KWbgHajBI. ²nimitþrUbén karl¼ bg´CIvit kamKuN rbs´

burs³..>(22) ...karekarskCa sBaØasm:alkar cabepþImBiFIbuNübMbYsnaK..EdldUcKñanwgBiFIkatcugGg:Cat

burs ...EdlCasBaØasm:al´karcab´epþImBiFIbuNüqøgv&y..enAkñúgsg:mGa®hVikmYycMnYn.. >...BiFITaMgBIr en¼

pþl´ nUvsBaØa...(EdlsMxan´ena¼cMeBa¼samIxøÜnEtmþg)..énkarpþac´ecjBIv&ykumarPaB...EdlminTan´dwgxøÜn

Ég c,as RákdfaCaePTburs...ehIycabepþImylxøÜnÉgánfaCa ePTburseBjlkçN£.. >...BiFIkatGg:Cat

burs. .. KWCakarpøasbþÚrCaGlC¢IenAelIrUbragkay pÞal... Edl CakarbgHaj [eXIj BIkar pøasbþÚr Ca Gcié®nþy_

rbs´ samIxøÜnenAkñúgsg:mGa®hVik ena¼..EtcMENkkarekarsk´.. .KWRKan´EtCakarpøas´bþÚrbeNþa¼ Gasnñ Et

b¨ueNÑa¼.. > ..karekarsk´mYyExmþgen¼..CanimitþrUbénkartaMgcitþCafμIeLIgvij..edIm,IRbtibtþiFm’vin&yrbs´

sgÇ..> ...kalNask´du¼eLIgvij..mann&yfakamtNHaGacekIteLIgvijEdr .. >

samIxøÜnEdlRtÚvbYs..minRtwmEtpøas´bþÚrtamry£karekarsk´b¨ueNÑa¼eT...EtEfm TaMg RtÚv án pøas´

bþÚr .tamry£semøókbMBak´EdlnaKesøókenAmunéf¶buNübMbYs..(CYnkal esøókEt Bak´kNþal éf¶.CYnkal

esøók rhUtdl´BIréf¶).. >....TUTaMgRbeTskan´RB¼BuT§ sasnaenAGasIuGaeKñy_....semøókbMBak´rbs´naKman

lkçN£ epßgKñaBIsemøókbMBak´... Edl EtgesøókCaFmμta.. nigepßgKñaBIs,g´cIBrrbs´RB¼sg,..>...enAéf

PaK xageCIg...lUk EkvesøókBaksemøókbMBakEbøk.EdlGacniyayánfaCakarrM\keTAdlsemøók bMBak

rbsRB¼Gg:m©assiT§tS.munRKaEdlRB¼Gg:yagecjEsVgrkkarRtasdwg.. >...enA. Emsaerog ..lUkEkv esøók

sMBt´ sURt..Bak´Gavrbs´RsI..lmðedayp;aPJIy¨agRss´eqIt qay... nigBak´QñÜtk,al. .RBmTaMgBak´eRKÓg

Glg;ar eRsacxøÜn ..EdlCaFmμtaeRKÓgtub EtgkayTaMgGs´en¼ánmkBImþay.. >...RbsinebIeRbóbeFob

CamYynwgsemøókbMBakmnusß RbúsFmμta..EdlmandUcCa.GavexμA.. . nigexaeCIgEvgexμA.. ¦kEnßg Rkvat ceg;¼

ena¼... semøókbMBak´rbs´naKmanlkçN£CasemøókbMBak´RsI... >. lkçNsm,tþiTaMgGs´en¼... KW bgHaj tam

ry£ kar tubEtgnUveRKÓgEtgkayrbs®sþI.. > .RbEhleKGacbkRsayánfakartubEtgkay Ebben¼ ...Ca

kar pøasbþÚrnaK[eTACamnusßexÞIy.munnwgkøayeTACa smaCikrbssgÇEdl minmanePT..>... GIulIyad ...án

esñIfa .½.. ²karpøasbþÚrnaK[ eTACa®sþItamry£BiFI..minfaedaykaresøóksemøókbMBakrbs®sþI.. ¦eday kar

ÔaBminc,aslas´énePTÔav£.emIlÈamBiFIbMbYskñúgRB¼BuT§sasnaenAtMbn´ÔaKxageCIgRbeTséf 47

Page 48: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

kat Es,k lig:³ .enAkñúgsg:mdéT eTotsuT§Etqøú¼bBa©aMg[eXIjBIkarxitxM.(edaymindwgxøÜn). ²edIm,I [ TTYl

án mk vijnUvsPaBbrisuT§pUrpg´...EdlmanBIkMeNIt³ ...EdlbgHaj enAkñúg sPaB CaRsIBak´ kNþal .. . nig

Rbús Bak kNþalen¼.. >(23)...eTa¼bICakarbkRsayen¼..min TTYlánkarKaMRTk¾eday...k¾va Ca kar Bit Nas

Edl fa... kartubEtg kay rbs´naK sRmab´ BiFIbuNü bMbYsP¢ab´CamYynwgkarekarsk´.beg;ItnUv rUb PaBmYy

Edl manGtþsBaØaNePT minc,as´las´.. >

enA.. ²éf¶cUlerag³.. (va¨n´eham)...Caéf¶EdlekμgRbús.. ¦yuvCnena¼køayCa..lUkEkv .. KWRtÚv pþac´xøÜn

ecj BIsg:m RKhsS...edIm,IeTArsenAkñúgsg:msgÇ.. >(24).. BiFIenAéf¶cUlerag EdleFVIenAéfPaK xageCIg

...(ehIy Rsedog KñanwgBiFIbuNüEdlEtgeFVIenAkñúgsg:m BuT§sasnadéTeTotenAGasIuGaeKñy_Edr)...KW

CakarrM\k eLIg v ij nUverOgr¨avrbs´RB¼BuT§... Edlsuxcitþl¼bg´CIvPaBkñúgpøÚvelakiy ...edIm,IEsVg rkkar

Rtas´dwg..>.. RB¼Gg: m©as´siT§tS..(CaGñkEdlnwgRtas´dwgCaRB¼BuT§)... RtÚvbIác´rkßaenAkñúgvimand¾FMs;wmés;

rbsRB¼bita..>.. enA xN£eBlEdlRB¼Gg:GacnwgeRCIsykkaresayraCüCaesþccRkBtþi... (cRkval)eTA

ehIy ena¼... Rsab´ Et RTg´ áneQVgyl´nUvesckþITukçevTna...EdlrEmgekItcMeBa¼mnusß RKb´rUb bnÞab´BI

RB¼Gg;: Tt eXIj mnusß cas Cra ...mnusßQW... nigsaksB..>...cugeRkayeK RB¼Gg: ánTteXIjbBVCit ...RTgk¾

seRmc RB¼T&y l¼bg CIvPaB pøÚvelakiy...edIm,I EsVgrkpøÚvrMeda¼cakputTukçTaMgen¼...> ...erOgrav énkaryag

sagpñÜs en¼ án erob rab´BIRB¼ Gg:m©as´siT§ tSyagecjBIRB¼raCvaMgenAyb´mYy...enAeRkayeBlcb´ BiFI

Cbelog d¾ GFikGFm mYy.. >. ..enAybena¼.. .RB¼Gg:ányagcakecalmehsIEdlkMBugpÞMCa mYyRB¼raCbuRt.

Edl e TIbnwgRbsUt RBm TaMgRsIsñMEdlkMBugedklglkyags;bs;l... (Quten¼CaTIeBj niymrbs Cag

KMnUr EdlKUr enAtam vtþ)...RB¼Gg:lYcyagedays¶ateTArkes¼ eQμa¼kNæk.EdlkMBugrgcaM.. >... RB¼Gg:Kg

elI es¼ kNæke ha¼ qøg katsÞwg...ehIyQbenA eRtIymçagRbbmatsÞwg.Ca kEnøgEdl RB¼Gg:kat RB¼eksa

ehIy bþÚr RB¼B®sþ eTA Cas,g cIBryag samBaØrbsbBVCitvij.. >...bnÞabmk.RB¼Gg:kanáRtyagecjEsVg

rk meFüaáy ykC&y Cmñ¼elItNHad¾elIslubenAkñúgelakiyen¼..>...mnusßRbúsRKb´rUb.(RbéBNIen¼

kan´Et minc,as´ cMeBa¼ ®sIþ). ..manlT§PaBbeBa©jnUvqnÞ£dUcCaRB¼siT§tSEdr..edayl¼ bg´CIvPaBkñúgpøÚv

elakiy. ..ehIy ecj EsVg rkpøÚvEdlnwgnaMeTArkkarseRmcánniBVan.. >

edaykartubEtgkayy¨aglðeqIten¼...lUkEkvkøayeTACaRB¼Gg:m©as´siT§tS..>...kñúgnamCaRB¼Gg:

m©as. KW min GnuBaØat[naKCandIedaypÞalnwgRB¼áTeT.. >...kñúgéf¶ena¼.. enAeBlnaK eFVIdMeNIrpøÚv q¶ay. naK

RtÚv Ci¼e lIes¼...(EdlsnμtfaCaes¼kNæk)... RbsinebI...minmanes¼EmnETneT...eKeRbIkg´...¦Ci¼elIxñg

mnusß ... ¦ Ci¼elIrfynþGt´ dMbUl..>...enAeBlEdlxJúMcu¼eTAeFVIGeg;tBiFIbuNüenA. Emsaerog ...eKeRb IreT¼

ruj Edl x©I mk BImnÞIr eBTükñúgRsúken¼mkCMnYs...>..enAraRtImunéf¶erobcMBiFIbuNü..eKerobcMBiFICbelogyag

KRKwk KeRKg ...manmHÚbGahar . ePsC¢£...nigEl,gkmßanþnanaeTAtamlT§PaBrbs´ ]BukmþaynaK...nig Gñk

«btSmÖ..> .. BiFI Cb´elogen¼CakarrM\kdl´BiFICb´elog...EdlerobcMsRmab´RB¼siT§tSenARB¼raCvaMg ...kñúg

raRtI Edl RB¼Gg: yag ecjsagpñÜs..>.

enAéf¶cUlerag...eKánEhnaKCuMvijPUmiEdlnaKrsenA...edaymanGñkáMgkøs[naK...edIm,I bgHaj

48 CMBUk TI .2

Page 49: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

BI zan£ raCvgßrbs´naKnaéf¶ena¼..>... k,ÜndEgHeFVIdMeNIr BIkEnøg mYy eTA kEnøgmY y eTot ...edIm,I [naK suM

GP&y eTas BIjatimitþCitxag...nUvTegVIectnakþI... ¦Gectna kþIEdlxøÜnánRbRBwtþkalenACaRKhsS.. edIm,I

kMu[ man esckþImnÞilesAhμgditCab´KuN Fm’d¾«tþúg:«tþmrbs´naK..>... eBlbYsCa sgÇehIy ena¼...eTa¼ bI

cg suM[ e KGP&yeTas nUvesckþIRbmafemIlgayTaMgLay.. .EdlxøÜnRbRBwtþcMeBa¼GñkdéT...KWminGac eFVIán

dUc kal enACaRKhsSeLIy..>...dUckñúgkrNIBiFIbuNübMbYsnaKeFVIyaghμtctbMput.. .EdlxJúMáncu¼eTA Rsav

RCavenAEmsaerog...naKbIGg:áncUleTAsuMkarGP&yeTasBIecAGFikarvtþkñúgPUmirbseK...KWCakEnøg Edl

BYkeKFøabánRbRBwtþnUvGMeBIepß[email protected]þan...suMxmaeTasBIcasRBwT§acarü

nig eTAeKarBTIsk;ar£Gñktam©asPUmi.. >... enAkñúgskmμPaBTaMgGs... EdlCanimitþrUbénkarcakecjBICIvPaB

kñúg pøÚv elakiy en¼...naKánpßar P¢ab xøÜneKCamYymnusß[email protected]:m[rwgmaM.. .ehIy

sg:m ena¼ehIyEdlnaK nwg mk rs enA eBlEdl...(ehIyRbsinebI)...naKlacaksikçabT.. >... sg:men¼. ..KW

suT§ Et burs...CakEsþgecAGFikarvtþKWCaRbús...casRBwT§acarük¾CaRbús... ehIyPaK eRcIn én jati snþan Edl

naK eTAsuMGP&yeTassuT§EtRbús.. >...Gñktam©as´PUmiGacCaRbús... ¦k¾minEmn .Et Gacarü Edl eFVIkic© edIm,I

TakTg naK.. nigGñktam©asPUmi KWCaRbús..>..dUecñ¼...RBwtþikarN_enAéf¶cUlerag...man naTI pþacnaK ecjBI sg:m

kumarPaB ehIyminRtwm Eteq<a¼eTArk sg:msasna bueNÑa¼eT ..EfmTaMg eq<a¼eTA rk sg:m Edl RKbRKg eday

burs CaTIEdlnaKsnμtnUvyuvv&yrbs´xøÜn.. > ..

edIm,Il¼bgecalnUvcMNg elakiy TaMgLay...EdlxøÜnFøabqøgkatkñúgv&ykumar PaB.. .naK caMác RtÚv

Qb´ man TMnak´TMngCamYynwg mþay rbs´ xøÜn.. >...b¨uEnþnaKminEmnkat´ pþac´TMnak´TMngBImatarbs´xøÜn... dUc

eTAnwg RbéBNI rbs Gñkqøgv&y enA kñúg sg:m Ga®hVik...nigjÚh:InaáneFVIeLIy.. >...eTa¼bIyagNak¾eday...BiFI

bMbYs pþl Ca meFüaáy mYy kñúg kar TMnak TMngrvagmþay.. nigkUnRbús EdlbgHajtamry£KuNtémø én RB¼BuT§

sasna d¾Bisidæ. ehIykñúg eBl Et mYyena¼...Gac[kUnRbúsena¼m©as´karelIxøÜnÉgán...kñúgnamCamnusß

eBjv&y..>

kic©BiFIEdláneBalmken¼...CaFmμtaRárB§eLIgdMbUgenApÞ¼...naybéf¶cUleragena¼.. >. ..enAkñúg BiFI

en ¼ Gacarü...(PasaéfPaKxageCIgehAfa...Gacan...EdlkøayBI PasaálI... nigsM®s;wtfa. ..Gacarü ...man n&y

fa .. ²RKÚ³...ánsURtehA...xVan...²RBlwg³..rbs naK.. >...xVan... (RBlwg)... RtÚván eKsURtehA enAkñúg{kas én

BiFI epßg@ mandUcCa...BiFIerob kar. ..BiFIeLIgpÞ¼fμI ..karpøas´mkkan´PUmikrfμICaedIm...BiessenAeBlEdl

RBlwgTTYlrgnUvPaBtksøút...EdlCaehtuCMruj[RBlwgcakecjBIxøÜn...ehIybg;[buK:lena¼gay TTYl

rgCMgWtm;at´epß[email protected]þIsøab.. > .

enAkñúgEpñkmYyénkarsURtehARBlwgrbs´naK...EdlxJúMánkt´Rtaena¼KW...elak GacarüsURttam

rebob GñkRsúkEdlrsenAéfPaKxageCIg...edayerobrabBIkarEdlkUnmkcabkMeNItkñúgépÞmþay...nigkar

RbsUtrbs´Tarkena¼.. >...bnÞab´mk...Gacarüerobrab´BI. matabita...CaBiessmataEdlciBa©wmbIác´kUntaMg

BIenACaTark.. >...n&yesckþIénkarsURt . ehARBlwgdUcmansRmgbnþicen¼.½.

enAeBlcUldMeNk...mþayEtgEtlYgGñk[edkedaykareRcógbMeB..>...mþay RBÜyxøac .kUnrgar...mþay

ÔaBminc,aslas´énePTÔav£.emIlÈamBiFIbMbYskñúgRB¼BuT§sasnaenAtMbn´ÔaKxageCIgRbeTséf 49

Page 50: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

ármÖxøacmanvijaN«bRTBcéRgmkyayIkUn...dUecñ¼mþayán. erobáyRsI... RBmTaMg møÚsøa. ..ehIy [

]Buk niyay bYgsYgfa.½...RBlwgTaMgLayeGIy.sUm kuMmkbnøac[TarkyM...sUmcakecj[q¶ayeTAkuM enA

TIen¼>...enAeBl]BukbYgsYgcb ehIy...mþaybIkUnenAkñúgéd... ehIynaMkUnsMNBVcitþ.. .(lUkEkv).. rbs

nag eTAdak´[ edk.>(25)

elakGacarübnþBN’naBIbuNükusl...nigKuNFm’rbs´naK...EdlbNþal[naKsRmccitþl¼bg´

ecal CIvPaBkñúgelakiy...EdlFøab´EtBwgEpðkelImatabitaena¼.. >...enA eBlbnÞab´mkeTotena¼...Gacarü

TUnμan dl´naKGMBIkielskñúgelakiy...EdlnaKRtÚvEt yl´.dwg..enAeBlcUleTArs´enAkñúgCIvPaB sgÇ

ena¼ fa.½. RsIRkmuM.. (EdlTakTgTaMgLayRtÚvEtevorcak)...®sþIEdlmanzan£x<gx<s ..(CaGñk «btSmÖdlsgÇ).

nig cas´RBwT§acarü.GñkTaMgGm,alm¨anen¼...eTa¼bIminsmnwgykeFVICamitþsñiT§sñalCamYyRB¼sgÇk¾ BYk eK

Ca GñkEdlyuvCnTaMgLaysgÇwmfanwgánesBKbCamYy...enAkñúgsg:melakiy . Edr..>... cugeRkay. ..Gacarü

bBa©b´ edaykarENnaMBIrebobdEgHGmdMeNIrnaKeTAkan´vtþ... EdlCakEnøgbMbYsnaK.. >...k,ÜndEgHRbkb

eday PaBsb,ayrIkray...EdlcUlrYmeday RkúmyuvCn...nigCaBiessRkúmyuvtI...Edlmanp;aQUklmð

enA el Isk...ánrayKñaBas eBjkñúgk,ÜndEgH...RBmTaMgsmøksmøwgdakBYkkMela¼@..> ...eXIjTidæPaB Ebb

en¼. ..Gacarü niyaycMGn´elgfa...RkmuMTaMgLayKg´EtánbursEdlbYsena¼CasVamIminxaneT...eRBa¼ eK

eBj kMela¼ehIy..>...BiFIehARBlwgGacCakarcab´epþIménBiFIbMbYsnaK...eRBa¼BiFIen¼ ánRbmUlpþúMnUvxøwm

sar£sMxan´@.EdlnwgeXIjeFVIlmðitEfmeTot...enAkñúgkic©epßg@eTot énBiFIbuNü.kñúgena¼mandUcCa.½

katBV kic© TaMgLayEdlnaKRtÚvbMeBjcMeBa¼Gñkman KuN...BiesscMeBa¼mata EdlánciBa©wmbIác´rkßa

rhUt dl ´ kUn Gac..²eFVIdMeNIreTAmux.³ ..(bBVC¢a)..kamkielsTaMgLay...CaBiesskamKuNEdlsgÇTaMg

Lay RtÚvevor cak... RbsinCaándak´kayRbtibtþitamFm’vin&y...EdlRB¼BuT§áneRbónRbedAcMeBa¼sav&k

rbs´ RTg´ ..ehIy nwg karTTYlánnUvlkçNsm,tþiCaburs.. ²eBjv&y³..(TuM)..kñúgkal .EdlánbYsCa sgÇ

mYy ry£ eBlen¼..>

PaBCabursRtÚvpøas´bþÚrtamry£BiFIbMbYs....enAkñúgéf¶buNübMbYs...naKCi¼enAelIyanCMni¼EdlsnμtfaCaes¼kNæk...ehIy dEgHBIeKhdæanrbs´xøÜn

sMedA eTAkEnøgbMbYs..>...tamFmμta...BiFIbMbYsennKWRárB§enA kñúgbnÞbtm;lRB¼BuT§rUb...¦bnÞbbMbYsrbs

vtþ..> ...cMENkkarbMbYsPikçúvij...RtÚvEteFVIenA kñúgkEnøgBisidæmYy...KWkñúgsMNg...(PasaéfPaKxageCIg...nig

Pasa sþg´darrbs´éfehAfa...bUt...EdlkøaymkBIPasaálIehAfa.. «eásf)... Edldac´ ecj BI sMNg´

déTeTotenAkñúgvtþedaysIma...(PasaálIehAfa...²sIma³ ...PasaéfPaKx ag eCIg ...nig Pasa sþg´da rbs´

éfehAfa...esma)..>(26)...CaFmμta enAéfPaKxageCIg... eKham®sþImin[cUl TIkEnøgbMbYs ...(RB¼vihar)ena¼

eT..> ...eTa¼bIyagNaenAEmsaerog.emKNRsúkEdlCa erOy@cUlrYmCaGFibtIkñúg BiFIbMbYs ena¼... GnuBaØat

[ mþay..nigcas´TuMEdlCasac´jati rbs´naKGg:úyCitmat´TVarRB¼vihar..>... bRmam Edl ham min [ ®sþIcUl

eTATIbMbYsena¼...KWminmanEcgenAkñúgbTbBaØtþirbs´RB¼BuT§sasnaeT...ehIyenAéfPaK kNþal k¾ min

50 CMBUk TI .2

Page 51: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

Rbkan´ykeKalkarN_en¼Edr... >...bTbBaØØtþien¼KWrkßaCab´mkCamYyKMnitepßgeTotrbs´RB¼BuT § sasna

Edl fa...®sþIKWCaeRKÓgmnÞilesAhμgdl´PaBbrisuT§énFm’vin&yrbs´sgÇ..>.... RB¼vihar Ca kEnøg d¾ sMxan´

sRmab´ R B¼sgÇRbCuMRbwkßaFm’rYmKña...nigCakEnøgsRmab´bMbYs smaCikfμIcUlkñúgKN£sgÇ... > ...RKhsS

TaMgGs´ ...Ca Biess®sþIKμantYnaTIsasnasMxanenAkñúgRB¼viharen¼eT..> ..

enAeBlcUleTAdlxagkñúg vihar naK RtÚvGg:úyEbrxñgdakRkúmRKÜsar ..nigjatimit þ déT eTot ...Edl

án dEgH xøÜnmkkan´TIen¼ ...ehIynaKRtÚv Ebr mux eTArkRB¼sgÇEdl nwgeFVIBiFIbMbYsnaK[eTACasgÇ..>

Rbsin ebInaKRtÚvbYsCaPikçú...RB¼sgÇ Edl RtÚvbMbYs.. RtÚvman Kñayag ticcMnYn..5..Gg:..>...enAéfPaKxag eCIg

BiFIbMbYstamEbbEpnen¼RtÚvman RB¼sgÇ y¨ag tic ..10..Gg:.. >...RbsinebIbYsCaennvij...manRB¼sgÇEt

mYy Gg:Kt´ Edlmanzan£. CaRB¼efra.. .¦RB¼sgÇ Edl man v&ycas´vsßa... Edlá n bYs CasgÇ ry£ eBl

10..qñaM..> ...bu¨Enþ RB¼sgÇdéTeTotk¾RtÚvmanvtþman Edr..> ..

kic©kardMbUg EdlnaK RtÚveFVIenA eBlcUl eTA kan´TI kEnøg bMbYsena¼...KWRtÚvbþÚr. semøók bMBak´ RB¼Gg :

m©as´ ecj. .ehIyesøóksMBt´sCMnYsvij..>.. .sRmab´éf PaK xag eCIg...k¾dUcCasg:mGñkkan´RB¼BuT§sasna

efrvaT déTeTotEdr...sMBt´sena¼KWtMNag[PaB brisuT§ Edl kñúg n&yBuT§sasna bBa¢ak´BI esckþI Gt´Fμt´

min beNþayxøÜn[lglkeTAkñúg raK£...CaBiesskaresB kam.. > ...cMeBa¼naK...karesøókBaksKWsRmabEt

mYy ry£ eBlxøI.. bueNÑa¼EtcMENkBuT§sasnikxø¼... Biess ®sþI TaMg LayEdlbYsCadUnCI..(PasaéfPaK xag

eCIg ehAfa...EmCI ...Pasa sþg´da rbs´ éfehA fa...EmQI). RtÚv bYs edayesøóksemøókbMBak´. BN’s rhUt

(PasaéfPaKxageCIg. ..nigPasa sþgdarbs éfehAfa... b‘Ytxav)eTa¼ bIbYs EtmYyry£eBlxøI...¦bYsGsmYy

CIvitk¾eday.. >...karesøóksen¼bgHajfa...dUnCIán.. RbtibtþinUv tMNm d¾twgrwug..>..semøó k bMBak BN’s rbs

naK... GaceRbóbeTAnwgPaBGaRkat kay.. .(CYnkal bgHaj yag c,as edaykarlabfñaMBN’senAelI Es,k)

rbsekμgRbús Ga®hVik... bnÞab BIBYkeK án qøgkat RckTVar rbs bnÞb qøgv&y..> ...krNITaMgBIrxagelIen¼..KWCa

kar lb´bMát´ecalnUvGtþsBaØaNxageRkATaMgLayNa ...Edl TTYl án BIsg:mmun...>. .sSitkñúgsPaB

GaRkat kayEdlRtÚvruMB&T§edaysMBt´BN’s...naKk¾ánmkQr enA cMeBa¼ RB¼sgÇEdlnwgbMbYsxøÜn.. >

enAEmsaerog...xJúMseg;teXIjfa...eBlnaKmkdl´..naKRbeKnRKÚ«bCÄay_nUv dUgx©IEdlmaneca¼

Rbehag ...ehIydak´eTonenAxagkñúgRbehagena¼.. >..T&yvtSúdUc@KñaCa eRcInRtÚvRbeKnenAkñúgkic©Cabnþ

bnÞab´..>.. karBicarNarbs´xJúMdMbUg...kñúgkarbkRsayeTon enAxagkñúg dUgen¼.. .KWemIl eTA dUcCa kar rYmePT

Edl naK snüa fa nwgl¼bg´...(y¨agehac Nas´CabeNþa¼Gasnñ)... enAeBlcUlbYsCasgÇ.. >...b¨uEnþ...xJúMmin

GacrkeXIj ehtupl edIm déTeTot...¦ehtupledIm,IP¢ab´ nimitþrUben¼eTAnwgnimitþrUbepßgeTot...edIm,ICa

meFüaáy kñúgkarKaMRTkarbkRsayrbs´xJúMxagelIen¼.. >....GñkRsúkéfPaKxageCIg...nigBuT§sasnik enA

tMbn GasIuGaeKñy_ ....ylfadUgtMNag[PaBbrisuT§...BIeRBa¼TwkdUgEdlenAxagkñúgmin Edl b¼BalnUv PaB

mnÞil xag eRkA. ..muneBlEdleKBu¼va.. >...GñkRsúkRáb´xJúMfa...enAkñúgBiFI .. buNüsB.. .eKyk TwkdUg eTA lag

mux [sB. edIm,I [buK:lEdlsøabena¼cabkMeNIteLIg.. vijRbkbedayPaBbrisuT§dUcTwkdUgena¼.. >...cMENk

eTon vij...bgHajy¨agc,as´enAkñúg . Km<IrBuT§sasnad¾l,Il,ajfa... CaesckþIeRbóbeFobcMeBa¼TMnak´TMng

ÔaBminc,aslas´énePTÔav£.emIlÈamBiFIbMbYskñúgRB¼BuT§sasnaenAtMbn´ÔaKxageCIgRbeTséf 51

Page 52: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

CIvit kñúgCatien¼eTA nwgCatieRkay... >...edayeyaleTAelIn&yTaMgen¼...}LÚven¼xJúMbkRsayeTonenA kñúg

dUgen¼fa...CanimitþrUbénesckþIsøab´...nigkarcab´kMeNIteLIgvij.. >...buK:lEdlánbYsCa ..sgÇán søab´

kñúg namCamnusßEdlmanePT...ehIyáncabkMeNIteLIgvijCamnusß EdlminmanePT...>...GñkEdlán

bYsCasgÇ..ánbEnSmnUvbuNükusld¾elIslub. ..EdlpþlCaRbeyaCn_enAeBlbuK:lena¼søab...nigcab

kMeNIt eLIgvij..> .

bnÞab´BIRbeKneTonenAkñúgdUgena¼rYc...naKánsURtCaPasaálInUvsMeNI sUmxøÜncUlbYs Ca

sgÇ..>(27) .. bnÞabmk...naKk¾RbeKns,gcIBrrbsxøÜneTA[RKÚ«bCÄay_.. >.. eRkaymk...RKÚ«bCÄay_...enAkñúg

BiFI bMbYs naKenAEmsaerogEdlxJúMcu¼eTAGeg;t...án TUnμannaKCaPasaGñkRsúkéfPaKxageCIg...Tak´Tg

eTA nwg tYnaTIrbs´sgÇ.. >...bnÞab´BIkarTUnμanen¼rYc... RKÚ«bCÄay_ánRbKl´s,g´cIBr[mknaKvij...eday

dak´s,g´elIsμanaK (KWTak´knaK)..CanimitþrUb...rYceTIbRbKl´s,g´cIBrTaMgGs´[eTAnaK...>..naKánrMkil

xøÜn fyeRkayedayCg:g´...rhUtdl´ecjputRbEhlBak´kNþal...BITIRB¼sgÇKg´... eTIbnaK eRkakQr

ehIyedIreTAkanRCúgRB¼viharedIm,IbþÚrsemøókbMBak.. >...karbþÚrsMBtsedIm,I .. RKgs,gcIBrenAeBlena¼...KW

Gac snμt ánfacUlCasmaCiksgÇehIy...>...eRkayeBl RKg s,g´cIBrrYc ...sgÇ fμIena¼ RtLb´ eTA lut

Cg:genAcMeBa¼mux RKÚ«bCÄay_.. ¦RB¼sgÇGg: NaEdlCaGñkbeRgónsgÇfμIena¼.. >...bnÞabmk ...sgÇfμI ena¼sURt

Ca Pas aálI...edIm,Iyk RB¼rtnéRtCaTIBwgTIr\k... nigTTYlyksikçabT TaMg..10.. Edl enn RtÚ v RbNib&t..>

sgÇfμI . ena¼RtÚvsURtsikçabTTaMg..10.. CaPasaálItam RKÚ«bCÄay_..EdlsikçabTTaMg..10.ena¼man n&yfa.½

1-..RtÚvevorcaknUvkarsmøab´stVelakTaMgLay

2-... RtÚvevorcaknUvkarlYcRTBüGñkdéT

3-.. RtÚvevorcaknUvkaresBkam

4-... RtÚvevorcaknUvkarniyaykuhk

5-.. RtÚvevorcaknUvkaresBeRKÓgRsvwg

6-... RtÚvevorcaknUvkarbriePaKxuskalevla...(KWeRkaycgHanéf¶Rtg)

7-... RtÚvevorcaknUvkarraMeRcóg...emIlráM...sþabceRmóg .. nigeTATsßnaEl,g kmßanþepßg@

8-.. RtÚvevorcaknUvkarsðitsðagkayedayp;aPJIepß[email protected]ÓgRkGUb .. nigeRbgemßA

9-... RtÚvevorcaknUvkarsigelIERKx<s´...¦ERKFMTUlay

10-... RtÚvevorcaknUvkarTTYlykmasRák´...nigvtSúmantémøTaMgLay

karhat´eronsikçabTTaMg.. 10.. en¼...KWTuksRmab´eFVICamUldæanénvin&yrbs´sgÇ..>.. sikçabT TaMg..10

en¼ ekIt ecjBIbTbBaØtþiEdláneRbónRbedAGMBI..²«bsK:TaMgLay³.. EdlbBVCit RtÚv Bu¼Bar ykC&y Cmñ¼

elI... RbsinCabuK:lena¼cg´Qñ¼elITukç...(sikçabT..1.. dl´..4)... RBmTaMgcg´Qñ¼ nUvGMeBI TaMgLay Na Edl

Cab CMBaknwgCivitelakiy...(sikçabT..5..dl . 10)..>... vin&yTaMg.227 .EdlPikçú... (xusKña BIenn). ..RtÚv RbNib&t

ena¼... KWánbMEbkecjBIsikça.bTTaMg..10.en¼...(BiesssikçabT..1.. dl´. 4.). >. ...kar bEnSm vin&y TaMg en¼ ...KW

52 CMBUk TI .2

Page 53: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

Tak´ TgnwgzananuRkmrvagsmaCikénKN£sgÇTaMgmUl.. >

mkdleBlEdlsikçabTTaMg.. 10...RtÚvRbKl[.. nigTTYlykrYcehIy.kic©TaMgLay kñúgBiFIbMbYs...KW

eFVIdUcKñaTaMgkarbMbYsennkþI...nigbMbYsPikçúkþI.. >...eRkayTTYlyksikçabT TaMg..10.. rYcehIy...BiFIbMbYs enn

RtÚv cbsBVRKb...> ...buEnþRbsinebInaKRtÚvbYsCaPikçú.naKRtÚvdkxøÜn ecjBIrgVg RB¼sgÇ KgmþgeTot .ehIy

eTA TTYl ykáRt...>... enAEmsaerog.PikçúEdleTIbnwgbYsena¼RtÚvTTYláRtBImþay.. >...b¨uEnþ...edaysar

mþay KWCa RsIehtuen¼Kat´min Gac RbeKnáRtedaypÞal´eTAkUnáneT..edaysar}LÚven¼.kUnena¼CaPikçú

ehIy k¾ Ca smaCik kñúgKN£sgÇeTot.GñkbYsRtÚvhamXatmin[b¼BalkayCamYy®sþIeLIy..>. ..mþayRtÚv

dak áRt enA elIRkNatBN’s...EdlRkalenAcMeBa¼muxPikçúena¼.. >... skmμPaBen¼KWbBa¢akfa...mþayElg

TTYl xus RtÚv kñúgkarciBa©wmbIácrkßakUneTotehIy.. > .. }LÚvkUnen¼.. .nwgRtÚv cBa©wm CIvit eday mnusß RKbrUb

(EtPaK eRcIn Ca®sþI)Edlnwgdak´cMNI .. GaharenAkñúgáRten¼.. >

eRkayTTYlánáRtehIy...PikçúrMkiledayCg:gmþgeTot...eTAKgenABImux RKÚ«bCÄay_...>...kñúg eBl

BiFI kMBugbnþedaymankarsURtFm’pgena¼...PikçúfμIena¼ánesñIsuM.. .²esckþITukcitþ³...ehIybnÞab´mk. ..eTIb

RKÚ«bCÄay_erobrab´eLIgvijBIlkçNsm,tþirbs´. PikçúfμIena¼ ...ehIy sY r rk esckþI CMTas´ NamYy... mun nwg

seRm c [Pikçúena¼cUleTAkñúgKN£ sgÇ.. >...enAeBl Kμan GñkCMTas ´eT...KW snμt fa yl´RBm ...ehIy eK k¾

seRmc [PikçúfμIena¼cUl CasmaCikKN£sgÇ.. >.

bnÞabBIBiFIbMbYscbsBVRKb...RKhsSTaMgGsRtÚvcakecjBIRB¼viharmuneK.. >...enA eBlenn ...¦Pikçú

fμI ecj mkxageRkA...jatimitþsacsaelahit...CaBiess®sþI.. nigmþay dakRákeTAkñúgfgyam... ¦áRt rbs

enn .. ¦PikçúfμIena¼.. >...karbric©aKTanTaMgen¼ BIeRBa¼ fa.. enn. .¦PikçúfμIena¼ . RBm TaMg sgÇ déT eTot KWCa .. ²ERs

buNü³.. >...muneBlbYs...ekμgRbús.. nigyuvCnena¼RtÚvkarCYy«btSmÖBIjatisnþan ...edIm,I[ CIvit rs Et }LÚv

en¼ jatimitþpþl´ .. kar«btSmÖdl´enn...¦Pikçú...edIm,I[sasnaánrugerOg.. >.

eKsgÇwmfa...sgÇGg:fμIen¼nwgsEmþgFm’eTsnabnÞabBIBiFIbMbYscbrYcral..>...RB¼ Gg:nwgmin eTsna

nUvFm’Edlmináneronena¼eT...KWRtÚvsURttamKm<Irsa®sþaburaN.. >...enA éfPaKxag eCIg sa®sþa Edl eK

niym bMput sRmab´[RB¼sgÇfμIefμageTsnaena¼...KW sa®sþaeQμa¼ ...Ganisug b‘Yt(28)..(Pasa álI ehAfa

bBVC¢anisgß)...mann&yfa..²kuslénkar bYs³..> ...Km<Iren¼manesckþIniTan..EdlerobrabBIbuNükusld¾

FMeFg Edl mataánTTYl edaysarEtGnuBaØat[kUnxøÜncUlbYs..>(29)...esckþIniTan ena¼k¾ án erobrab´

pg Edr BI plbuNüEdlennbnþbYsCaPikçú...EdlGac[Pikçúen¼eFVICas<ancmøgplbuNüeTA[]Buk rbs´

xøÜn..> ...en¼ bgHaj yagc,asBITMnakTMngrvagmþay... nigkUnRbús.. >...Km<Irena¼bBa¢aknUvGVI . EdlánekIteLIg

enA kñúg BiFI bMbYs ena¼fa..½. .kUnRbús.. ²eFVIdMeNIreTAmux³.Tukmata[enA pÞ¼.. ehIycUl eTArs´enA kñúgsg:m

sasna..> . .TegVI Ebb en¼KWmann&yfa...kUnRbúsánbMeBj. krNIykic©CakUn...edaysarán«TÞisnUv kusl

pl buNü dl´ Gñk manKuN...CaBiess cMeBa¼mata.. >

BiFIbuNübMbYsáncbsBVRKb...GmedaysMeLgsURtFm’.. >..jatimitþTaMgGsán bMEbkKña RtLb eTA

lMenA vijerog@xøÜn.. >...buEnþ...enn...¦PikçúfμIena¼RtÚvsñakenAvtþ...edIm,I cabepþIm CIvitfμI kñúg CIvPaB sgÇ..> ...}LÚv

ÔaBminc,aslas´énePTÔav£.emIlÈamBiFIbMbYskñúgRB¼BuT§sasnaenAtMbn´ÔaKxageCIgRbeTséf 53

Page 54: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

e n¼ ... .enn...¦PikçúfμIena¼RtÚvcgCab´edayFm’vin&y TaMgLay...EdlbBaØtþcMeBa¼buK:lEdlánl¼bg´ecal

CIvPaB kñúgelakiy..>... tam RbéBNI rbsGñkRsúk enAEmsaerog ...nigRsúk déT eTot enA éfPaK xag eCIg en¼.

enn. ..¦ PikçúfμIena¼RtÚvXuMxøÜndac´BIeKkñúgbnÞb´eRkamviharry£eBlbIéf¶...bnÞab´BIéf¶bYsmk.. >...kñúg kMlug

eBlen¼...EdléfPaKxageCIgehAfa..²rsenAkñúgkmμ³.(yUkmμ)(30).enn...¦PikçúfμIena¼ RtÚveFVI smaFi... nig qan

Gahar EtmYyeBl...KWxusBIFmμtaEdlsgÇRtÚvGnuBaØat[qan´ánBIreBl..>. ..ry£eBl énkar Rbtibtþi d¾

twg rwug en¼...eKeCOfaedIm,IerobcMCIvitsmaCikfμIrbs sgÇ[ ec¼sRmb xøÜn eTAtam vin&y d¾twgrwug rbs sgÇ..>

eTa¼ bICasBVéf¶en¼...TMenomen¼ kRmmaneKRbtibtþik¾edayEtRbsinebImanenn ...¦PikçúfμIena¼ RtÚv Et RbNib&t

xøÜn tam k,Ünc,abburaN...EdlmanEcgkñúgvin&ybidk...en¼CavinysRmabbuK:lEdlánl¼bgCIvPaBkñúgpøÚv

elakiy.. >

karl¼bg´ecalpøÚvelakiy.. nigkareRsacRsg´elakiyelak...hUlt_..ánG¼Gagfa.²vin&y³..EdlsgÇRtÚvRbNib&t...KWmaneRcInCagkar RbtibtþinUvRkm sIlFm’

TUeTA.. >..

kñúgvin&ysgÇk¾manEcgGMBITsßn£énkaryl´dwgnUvcritlkçN£rbs´buK:lmñak´... tamry£ TegVI rbs´

buK:l ena¼.. >..Gacniyayánfa. sti...nigkarsmaFi..KWCMBak´sµúKsµaj enAkñúgkarRbtibtþivin&y..>.. kar

Rbtibtþivin&y...KWelIsBIkarEdlRtÚvevorcaknUvkarsmøab´.. karPUtkuhk ..karlYcbøn´...nigkaresBkam

ehIyec¼BicarNa eTA elIpøÚvelakiy..Ca buK:lEdlec¼eRCIs ykTsßn vis&y.. .nigkar RbemIl emIl

elak eyIgen¼ rbs RB¼ BuT §.. >. . TsßnviC¢aTaMgGsen¼ ehIyEdlRB¼BuT§yk mkeFVICaeKaledA sMxan kñúgkar

eRbón RbedA stV elak.>.(31)

karRbNib&tvin&yánCYypþl[buK:lena¼nUvTsßn£fμ[email protected]¼eFVI[xøÜnÉg PJakr\k Gacevorcakput BI

tNHa. ..EdlmkcgrwtxøÜn[lglkeTAkñúgpøÚvelakiy nwg Edl naMmknUv esckþITukç}tQbQr kñúgelak ena¼.. >

lT§plénesckþITukç...minEmnekItecjEtBIGMeBITaMgLayEdlbg;[mankarQW .. cabEpñk ragkay

nig pøÚvcitþbueNaѼeT...EfmTaMgekItecjBIesckþIrMxandlPaBrIkray . kñúg CIvit...RBmTaMgekItecjBIkar Ebk

ák BImnusß...¦vtSú...Edlmnusßánbeg;ItcMNg yagmaMen¼eLIg..> ..esckþI bgRáfña smÖar£ Edl eFVI[ man

PaB rIkrayEtmYyRKa .. esckþI b¨gRáfñavtSúGVIEdlmineTogTat´... RBmTaMg esckþIb¨g Ráfña elIGVIEdl [ pl

Ca esckþIQW. cabPø[email protected]¼ehIyEdlCaehtunaMeTArkesckþITukç.. >...edIm,IcakecjputBI BiPB én

valvdþsgßar..EdleBareBjedayesckþITukç...sav&krbs´RB¼BuT§yl´c,as´fa BYkeKRtÚvEtcakecj [

put BIRbPBéntNHa.. >...tNHaekItecjBIesckþIlemðóg...Edlpþl´ .. pl[ eTACa cMNg´ RbRBwtþ nUv... kiels

(Gáymux)..EdlekItBIePøIgraK£..(esckþIeRtk RtGal).elaP£..(esckþIelaPln´). eTas£..(esckþI eRkv

eRkaF)nigemah£..(esckþI yl´xus). . > . . dUcen¼.karbYsCasgÇkñúgBuT§sasnapþl´nUvmeFüaáyd¾man

RbsiT§PaB bMput dl´mnusß...kñúgkarlagCRm¼nUvesckþIlemðógTaMgGs´en¼ecjBIragkay.. >

54 CMBUk TI .2

Page 55: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

meFüaáyena¼KμanGVIeRkABIvin&y...Edlbeg;IteTACa..10.. sikçabTsRmab´enn.. RbNib&t... nig..227

sikçabT ...(PasaálIehAfa...sikçabT ...PasaéfPaKxageCIg...nig Pasasþg´dar rbs´éf ehAfa ...sikçab‘ut )

sRmab Pikçú.. >(32)...sgÇGg:NaEdlelμIsnwg sikçabT... ¦vin&y en¼catTuk faman kMhus... (Pasa álI ehAfa

Gabtþi ...PasaéfPaKxag eCIg...nigPasasþgdarbséfehAfa...Gb‘t)(33).. Edlkar dakBin&y epßg@ KW kMNt

eday KN£sgÇ..>..karBin&yen¼EckecjCabIkRmit.. ½

GabtþiEdlF¶n´¿¿¿.KWRtÚv[GñkRbRBwtþxuscakecjBICIvitCaPikçú...(mann&yfaRtÚv beNþj ecj BIvtþ)>

GabtþikRmitmFüm¿¿¿.KWRtÚv[GñkRbRBwtþxussñakenAkEnøghamXat mYy...edIm,Ie FVITukçeTas xøÜnÉg. .(edIm,I

kuM[ RbRBwtþxusmþgeTot).>..GabtþiRsal¿¿¿.KWRmÚv[ GñkRbRBwtþxussarPaBeTaskMhusenAcMeBa¼mux Pikçú

TaMg Lay .. nigRtÚvsURtnUvvin&yTaMg LayrbssgÇ...bnÞabmksgÇEdlRbRBwtþxusena¼nwgRtÚv elIkElg

eTasvij.>. (34)

manGabtþicMnYn.4.. RbePTEdleFVI[sgÇRtÚváraCik...(pßwk)...dUecñ¼RtÚvbgçM[cak ecjBIvtþ..> ...sgÇ

RtÚv eK pßwkena¼...RbsinebIsgÇena¼lYcesBkam...sUm,IEtCamYystVk¾. eday(35).R bsin ebIRB¼sgÇ ena¼

lYc smÖar£mantémø...ehIyRtÚvRksYgmansmtSkic©cab eF VIeTas tamGVIEdl án RbRBwtþ ...Rbsin ebIRB¼sgÇ

ena¼ smøabmnusß ...RbsinebIRB¼sgÇ ena¼kuhkedayGYtxøÜnfamanGanuPaBdUcRB¼Grht.. >...eTasáraCik

[email protected]ákdCa ekItecjBI.raK£ ..elaP£ ...eTas£. ..nigemah£.. > (36)... kñúg cMeNam GabtþiTaMg..4.en¼. GabtþiTI..1

KW karhammin[esBkam...CaGabtþiF¶n bMput.. >...GabtþiEdlekItecjBIkaresBkam...k¾rYm manenAkñúg Gabtþi..5

epßgeTot...Edlcat´TukkñúgcMeNamGabtþiEdlF¶n´bMput... EdltRmÚv [KN£sgÇ eFVICa Gñk kat´eTas

pg...nigCaGñkTTYlxusRtÚvelIkardakTNÐkmμpgEdr.. (dUcen¼eKehAfa ...sgÇaTiess ..man n&y fa ...kMhus

EdlmanvtþmansgÇenAxagedImpg. (GaTi)...nigenATIbBa©bpg..(ess)). >(37)..RB¼Gg:m©as vCirNanv erars

KW CasemþcRB¼ sgÇraCd¾man}T§iBlbMputrbséf...(suKtkñúgqñaM..1921)... ánsresr enA kñúg kMNt Rta rbs

´RB¼Gg:..sþIGMBIc,ab´Gb´rMfa...®sþIKWCa . .²mUlehtusMxan´énsgÇaTiess³(38)..EdlCa Gabtþi F¶n´ bMput kRmit

TI..2..>

RKhsSPaKeRcInKitfa...RB¼sgÇCaePTmYyd¾brisuT§...KWCalkçNsm,tþiBiess bMput rbs´ buK:l

TaMgLay EdlcUlbYsCasgÇ..>...eTa¼CasgÇmYycMnYntUcRtÚveKbeNþjecjBIvtþ... cMeBa¼kMhusmkBIkar

rYm ePT k¾eday...k¾PaBbraC&yrbs´bursPaKeRcInkñúgkarhamXat´xøÜnÉgmin[esBkam ...KWCaehtu pl

sMxan´ bMputEdlbursminGacbYsCasgÇ ánrhUt.. >...b¨uEnþ...karswklacaksikçabT...eRBa¼sgÇena¼min

Gac GtRTaM kñúgkarrYmePTán.KWxusBIáraCik..(karcabpßwk).. >... pÞúyeTAvij... burs EdlbYs Caenn... ¦PikçúmYy

ry£ eBl.. (karRbesIrbMputena¼...y¨agehacNas´eBlcUlvsßa Edlmanry£eBl.. 3. Ex)...ehIykñúgkM-

lug eBl bYsena¼ánRbNib&tFm’vin&yyagx¢abx¢Ün...enn...¦Pikçúena¼nwgTTYlánkar eKarBsresIrBIm-

nusßkñúg Rsúk xøÜn .enAeBlswkmkvij.. >

yuvCnEdláncMNayeBlevlamYyry£bYsCasgÇena¼...eKcat´TukfaCamnusß EdlRkmuM@cg´

ÔaBminc,aslas´énePTÔav£.emIlÈamBiFIbMbYskñúgRB¼BuT§sasnaenAtMbn´ÔaKxageCIgRbeTséf 55

Page 56: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

erob kar CamYyCagyuvCnEdlBuMFøab´bYsCaenn..¦Pikçú.. >..b¨uEnþeKk¾min kMNt´.. dac´xatfa...narIRtÚvEter-

obkar Ca mYy yuvCn EdlánbYseronena¼Edr...>...enATUTaMg RbeTséf...yuvCnEdlFøabbYsCasgÇ...RtÚvm-

nusß kñúg sg:m TTYls:altamry£gar.. EdlbgHajBIzan£BImun kalenAkñúgKN£sgÇ... >...enAéfPaKxageCIg

yuvCn Edl bYsCa enn...EtminbnþbYsCaPikçú...eKehAfa...eNat..(Baküen¼mann&yesμInwgéfPaKkNþal fa

eQog).. >...cMENkÉ.yuvCnEdlFøabbYsCaPikçú...eTa¼Føab...¦minFøabbYsCaennk¾eday...eK [ga rfa ...Nan

(esμI nwgPasaéfPaKkNþalfa...fit)..>...kñúgGtSbTrbs...emOrEmn...Edl sresrBIPUmimYyenAextþeQogér

enA éfPaKxageCIg..ánerobrabfa½.. ².tamBiteTAgar . en¼...va køay elIs BIgar Cakitþiys eTAeTot ...eRBa¼Gac

eRbI án cMeBa¼emdwknaMneyaáy ... nigRkúmRbwkßaPUmiesÞIrEtTaMgGs´...EdlFøab´rs´enA... nigbeRmIenA kñúg

vtþ³.>(39)...esckþIGeg;t rbs...emOrEmn... RsedogKñanwg esckþI Geg;t rbs...XIgsIull_...Edlán eFVIkar

RsavRCav enAkñúgPUmimYyCitextþeQogém¨...án[dwgfa½... y¨agehacNas´...70% .. énemPUmi... Føab´ bYs Ca

enn ...¦Pikçúánmþg...cMnYnPaKryen¼x<s´CagbursFmμtakñúgPUmicMnYnBIrdg..> (40)

munTsvtßqñaM.. 1930...TIkEnøgEdlGacpþlkarGbrMKWvtþ.. >...karGbrMenAtamvtþ Garam KWsRmab sisß

Edl bYs Caenn... ¦GñkEdlbRmúgbYsCaenn...ehIynigGñkEdlGac bYsCaPikçúeronFm’.. >...elIsBIen ¼ eTA

eTot...kUnsisßvtþeKeronGanGkßr...dUcen¼BYkeK GacsURtFm’CaPasaálI...EdleRbIsRmab´BiFI buNü

epßg@ enAéfPaKxageCIg.. >...Rbsin ebI..ennena¼bnþbYsCaPikçú...eKGacGankanEtsÞat..dUcen¼eKGac sURt

sa®sþaPasaálI . EdlmanEcgGMBI. .. ²tYnaTIsMxan´@rbs´sgdz ..nig sa®sþa buraN Ca Pasa sRmay. Edl

Gac [RKhsSGacyl´ánBIFm’TaMgen¼.. >...cMeN¼dwgEdlTTYlánBIvtþGaram...KWkñúgeKal bMNg beRmI

[ sasna Et bueNÑa¼.Etk¾GacykeTAeRbIRáskñúgkargar GtSbTepßg@Tak Tgnwg eharasa®sþ evC¢sa®sþ

buraN ...mnþGaKmeFVIesñh_ ...k,Ünc,abRbéBNI.. nig sil,£RbCaRbiyepßg@.. >...yuvCnEdlRtÚvkar cMeN¼ dwg

sRmab eFVICaesμón.. . nigkic©kar epßg@enAkñúgrcnasm<n§rdæálmunsm&yTMenIb...(mun Tsvtßr_ 1890)..enA

éf PaKxageCIg KWTTYláncMeN¼dwgtamry£karGbrMenAtamvtþGaramen¼Ég.. >... niyay [ xøI cMeN¼ dwg TaMg

en¼ ... KWCatRmÚvkarsRmab´erobcMtYnaTI...tamEbbRbéBNIrbs´sg:méfPaKxageCIg.. >.. pay¨a. Gnu m¨an

r¨acafn...ánsresrBIRbéBNIrbs´GñkRsúkéfPaKkNþal...Edl RsedogKña nwg RbéBNI rbs´Gñk Rsúk

PaKxageCIgEdrena¼fa..²cMeN¼viC¢aGVIk¾eday...Edl RB¼sgÇáneronkñúgeBlenAbYs...nwgman Rbeya Cn _

enAkñúgkargarrenAeBleRkay³.. >(41)

rhUtdl´mankarbeg;ItRbB&n§Gb´rMsMxan´@CaeRcIn...karsikßaenAEtCakmμsiT§ipþac´ muxsRmab´Et

burs..>(42)...yuvCnEdlminec¼Gkßr...KWminmanlkçNsm,tþiBiess...dUc yuvCnEdlánTTYl kar sikßa

enA kñú g vtþ...kñúgkarRbkYtRbECgykzan£tYnaTIkñúgrgVg´kar garraC¢kar enAkñúgsg:m éfPaK xageCIg..> ...kar

Gnuvtþ nUv c,ab´sþIBIkarGb´rMedaybgçitbgçM ánbMpøajdl´témøénkarsikßarbs´burs.. >...kalTTYlcMeN¼

dwg tam ry£karGan...y&n. (sa®sþaburaNrbsGñkRsúkéfPaKxageCIg)...KWmanEtenAtamvtþGarambueNÑa¼..>

sBVéf¶ en¼...karsikßaEbben¼...esÞIrEtElgmantYnaTIsMxaneTAehIy...enAkñúgsg:méfPaKxag eCIg ...eday

sar kargar PaKeRcIn...eKRtÚvkarcMeN¼dwgtamlkçN£sþgdarrbsRbeTséf..KWkarsikßaenAkñúgsalardæ...>

56 CMBUk TI .2

Page 57: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

karGbrMenAsalardæen¼...bg;[mankarb¼Tg:icyagxøaMg...dleBlevlaénkar cUlbYs enAtam vtþ..>

tam kal viPaKrbssalardæ...minGnuBaØat[sisßQbry£eBl ..3..ExkñúgrdUv cUl vsßa ena¼ eT..> .. dUc en¼.

ekμgRbús EdlkMBugsikßaenAtamsala...rvag. GayuRbEhl..7..qñaM. nig..13...¦.14qñaM...eKminGaccUl

bYstameBlevlaEdlCaTmøabdUcBI munáneT...(rdUvcUlvsßa).. >...Rbsin ebIeKcUl bYs.. .KWbYs án Etry£

eBl xøI...enAkñúgkMlug eBlQb´sRmakBIsalardæEtbueNÑa¼...¦bnÞabBIbBa©b´fñakTI..6.>(43)

karbeg;ItRbB&n§Gb´rMrbs´rdæaPiál...RtÚveKemIleXIjfaCamUlehtusMxan...eFVI[Føak´cu¼nUv TMenom

énkar cUlbYs...EdlCaEpñkmYyy¨agsMxan´enAkñúgsg:méf...nigkarFøak´ cu¼exßaynUvvin&y.. >...Psþútag én

karFøakcu¼en¼...KWmanenAkñúgtYrelx...EdlbgHajBIkarfy cu¼éncMnYnPikçú...ebIeFobeTAnwgcMnYnPaKry srub

rbs´yuvCn...KWfycu¼BI.. 6¿0% ..enA kñúgqñaM.. 1927..eTA...2¿3% ..enAkñúg qñaM..1970 ..ehIy cMENk enn vij. ..ebI

eFob eTA nwg cMnYnPaKrysrubrbs´ekμgRbús...KWfycu¼BI..3¿9% ..enAkñúgqñaM.. 1927...eTAdl´..1¿7% ..enA kñúg

qñaM..1970..>(44)...karFøakcu¼éncMnYnmnusßcUlbYs...KWminEmnsuT§EtmancMnYneRcIndUcKñaenARKbtMbn TU-

TaMg RbeTséfena¼eT.. >...enACnbTdacRsyalénPaK kNþal...nigPaK»sanRbeTséf...bursPaK eRcIn

enAEtylBIPaB«tþúg:«tþménkarcUlbYsCasgÇmYyry£kalxøIen¼.. >(45)...karFøakcu¼KYr[ktsm:alxøaMg

én cMnYnPaKryburs EdlcUlbYs..KWseg;teXIjmanenAtamRkúgnanaTUTaMgRbeTs.. >...enAtMbn´CnbT

én RbeTséfPaKxageCIg...k¾mankarFøakcu¼cMnYnGñkcUlbYspgEdr...en¼CalT§plpÞalén karb¼Tg:ic rvag

RbéBNIénkarcUlbYs...nigtRmÚvkarkñúgsm&ybc©úb,nñedIm,I[ekμgcUl eronenAsalardæ.. >

bc©úb,nñ...karFøak´cu¼éncMnYnGñkcUlbYskñúgsasnakñúgcMeNamyuvCnenARbeTs éf...qøú¼bBa©aMg[

eXIj BIdMeNIrvivtþkñúgsg:msIuvil..(minEmnsg:msasna)...EdlGacnaMeTA rkkar elcecj mknUv KMnit fμI

kñúg kar kMNt´GtþsBaØaNburs.. >...bu¨Enþ...sRmab´bc©úb,en¼ bursPaKeRcIn ...CaBiess burs enA tam CnbT

dac Rsyal ...enAEtTTYlánkaryldwg nUvPaBCaburs...tamry£kic©TaMgLayenAkñúgBiFIbuNü bMbYs naK

tamry£kareKarB RbNib&tceBa¼Fm’vin&ysgÇ...nigenAkñúgkrNIxø¼...EdlbursPaKeRcInswkBIpñÜs RtLb

eTArkCIvPaBRKÜsarvij... >. .bTBiesaF énkarsagpñÜs.pþlCaRbPBénkaryldwgnUv GtþsBaØaN burs Edl

manlkçN£BIrpÞúyKña..KWkarl¼bg´ecalsg:melakiy... nigkar cUlmkrsenAkñúgsg:melakiyvij..>

bBaHakñúgBuT§sasnacMeBa¼karkMNt´GtþsBaaØNePTPav£rbs´burseBlEdlekμgRbús.. ¦yuvCncUlbYsCasgÇ..eKánsnμtykGtþsBaØaNePT mYyfμIeTot ...Camnusß mñak

Edl minEmnePTRbús..ehIyk¾minEmnePTRsIeLIy... >...Bakü sRmabehAePTenAéfPaKxageCIg...rYm TaMg

Pasa sþg´darrbs´éfpgehAfa.²ePt³..(Pasa álI.. nigsM®s;wtehAfa. ²evs³.mann&yfa. ²semøókbMBak´

rUbrag³.)..>. ..Baküen¼.eKeRbI sRmabsm:allkçNsm,tþiCaBiess...rbsbuK:lEdláncUlbYspgEdr..>

GtþsBaØaNePTrbs´bBVCiten¼...KWminEmndu¼lUtlas´eLIgBIFmμCatidUcePTRbús.. ¦ePTRsI eday kar

sm:al´ Gvyv£ePTtamEbbCIvsa®sþena¼eT... >..vamink¾minEmnCa lT§pl Edl án mk BIkar v¼kat´ ena¼

Edr..> ...buEn.þ..buK:lEdlánTTYlePTCasgÇena¼.. (PasaEfPaKxageCIg..nigPasasþgdarbséf ehA fa

ÔaBminc,aslas´énePTÔav£.emIlÈamBiFIbMbYskñúgRB¼BuT§sasnaenAtMbn´ÔaKxageCIgRbeTséf 57

Page 58: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

ePtyags‘ug)...KWqøgkatkarxM Rbwgxñ¼ExñgrbsmnusßEtmüagKt...ehIybuK:lena¼RtÚvEtdakcitþ dak kay

eKarB RbtibtþitamFm’vin&y.. eTIbeFVI[buK:lena¼TTYlánGtþsBaØaNePT...elIsBIGVIEdl FmμCati án

pþl[.. >...Fm’vin&yen¼...KWmanEtbursenAkñúgsg:mRB¼BuT§sasnaefrvaTEtbueNÑa¼..Gac RbNib&t án.. en¼

Cakarqøú¼bBa©aMgBITsßn£kñúgsasna...EdlemIleXIjmnusßRbúsxus KñaxøaMgBImnusßRsI.. >

TaMgburs.nig®sþIenAkñúgsg:mGñkkan´BuT§sasnaefrvaT...TTYlán..(Biess tamry£karcUlrYmkñúg

BiFI buNüepßg@enAkñúgshKmn_EdleKrs´enA)...karyl´dwgtam pøÚvRB¼BuT§ sasna dUc@ Kña. ..BI esckþI Tukç

nig Tsßn£Edlfa...esckþITukçmanRbPBBItNHa.. >... buEnþ...enAkñúgcitþviTüarbsBuT§sasna...eKylfa mnusß

Rbús...nigmnusßRsIRtÚvtNHaGUs TajtampøÚvepßgKña..>. ..PaBxusKña en¼bBa¢ak´ enAkñúg crit lkçN£ ..Edl

án eFVIkar snñidæan. edayminánKitKUr[ánditdlBI¬sKl...rbssg:mGñkkanRB¼BuT§sasna...RBmTaMg

sg:m Gñkkan´RbéBNIburaNPaKeRcIn.. >(46)...tYnaTITaMgLaykMNt´[®sþIkñúgnamCaRbBn§.. ¦ édKUrYmePT

rbs´ burs.. nigCamatab¨ueNÑa¼...cMENkÉbursvijRtÚveKkMNt´[mantYnaTI kñúgkic©kar rdækar Edlman ekrþ#

eQμa¼..> .

enAéfPaKxageCIg.. .k¾dUcCasg:m RB¼BuT§sasnaefrvaTenAGasIuGaeKñy_déTeTotekμgRsIFMeLIg

rhUt dl´eBjv&ysSitenAEtkñúgrgVg´RKÜsar...EdlBwgEpðkelIEtmþayrbs´xøÜnEtb¨ueNÑa¼..> ...eRkayerob

GaBah_BiBah_rYcfμ[email protected]´enACamYy]Bukmaþy... ehIyeTa¼bICaeBlkUnRsIena¼EbkpÞ¼sEm,g

edayELkk¾eday..k¾pÞ¼ena¼enAEtsgenA kñúgdIpÞ¼rbs]BukmþaynagEdr..>.. kar Ebk pÞ¼ sEm,g Ca mYy nwg

]Buk mþay.. .kRmnwgekItmanNas..KWlu¼RtaEtmþayrbsnagsøab.. .ehIyCaFmμtanagmankUnxøÜnÉgEdr..>

dUecñ¼ ®sþI enAéfPaKxageCIg...TTYlánGtþsBaØaNrbsxøÜn...enAEtkñúgrgVgRKÜsarbueNÑa¼...Edl Gtþ sBaØaN

en¼ EpðksMxan´elIsm<n§PaBrbs´mþay... nigkUnRsIena¼Ég.. >...dUcEdlxJúMán eBalrYc mk ehIy fa.. .Km<Ir

RB¼BuT§ sasna. .nigsa®sþaénBiFIbuNüepß[email protected]´ TMngpÞal´rvag GtþsBaØaN rbs´®sþIenAk ñúg

sg:m kñúgnamCamata...nigGtþsBaØaNkñúg sasnad¾caMácrbs ®sþIkñúgna m CaG ñk «btSmÖ sasna..>(47) eTa¼bI

yag Nak¾eday...kar l¼bgecalCIvPaBkñúgpøÚvelakiyrbs®sþId¾mantémøena¼ ...GacekItmanenAeBlEdl

Rkúm Pikçú nIánelcrUbrageLIgenAkñúgRsúk}NÐa. . nigRsúkRsIlg;a..(EtminEdlmanenAtMbn´. GasIu GaeKñy_

eT).>. minEdlman®sþIenAéfPaKxageCIg..¦®sþIepßgeTotenAkñúgsg:mGñk kan´RB¼BuT§sasnaefrvaT enA

GasIuGaeKñy_...Gacpøas´bþÚrGtþsBaØaNePTrbs´xøÜntamry£BiFIbMbYseT.. >

enAeBlQancUldl´v&yRkmuM... tNHaEdlmkcgrwt®sþIxøaMgena¼...KWraK£EdlCa karduteral tNHa

rbsburs..>...tNHaen¼KWminGacRKbRKgcitþxøÜnÉgán...edaysarEt kardkxøÜnecjBICIvitkñúgpøÚv elakiy

ena¼ eT ...Ettamry£TMnak´TMngGaBah_BiBah_...Edl CapøÚvmYyeq<a¼eTArkkarbeg;ItkUn. .en¼Ca viFId¾ sMxan´

edIm,I TTYl ánnUvGtþsBaØaNCa®sþI eBjv&y.. >...eBlkøayCamþay...®sþIRtÚvRbQmmuxnwgRbePT tNHa epßg

eTot...KWcMNg (PasaálIehAfa...«áTan...éfPaKxageCIg.. . nig Pasa sþg´dar bs´ éf ehAfa ...tit)Edl

cgmata.. nigbuRt.. >...cMNgen¼CakarG¼GagBITMnakTMngrbs®sþI.. . nigkUnRbúsxøÜn...Edl..(mindUcCakUnRsI)

min Rtwm EtcakecjBIpÞ¼edIm,IeTAerobkarb¨ueNÑa¼eT...EfmTaMgcUleTA kan´kab´tYnaTIenAkñúgrgVg´kargar

58 CMBUk TI .2

Page 59: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

raCkareTotpg.. >...karEbkKñarvagmþay...nigkUnRbúsmin sUvCamankarekItTukçxøaMg eT.. Rbsin ebIkar Ebkák

ekIt m aneLIgmþgrYceTAehIy...tam ry£EdlkUnRbúsena¼cUlbYsCasgÇ..edIm,I«TÞiskuslplbuNü CUn

dl´ mataxøÜn.. >...tamGñkRsúkéfPaKxageCIgniyayfa...plbuNüTaMgen¼KWCakartbsñgsgKuN cMeBa¼

mata EdlánciBa©wmbIácxøÜntaMgBIkumarPaBmk..>.. eBl®sþImanv&ykanEtcaseTA...kUnRsImannaTIbMeBj

kargar pÞ¼sMEbgCMnYsmþay...eBlena¼mþayminánl¼bgecalRKÜsaredIm,I EsVgrkpøÚvrMeda¼xøÜn[cakput

Tukçena¼eT.. >...pÞúyeTAvij...®sþIxMRbwgp:tp:gGahar...eday erobcMcmðinenApÞ¼...ehIyykeTAvtþedIm,I RbeKn

RB¼sgÇ ...Edl®sþIcat´TukdUcCakUnRbús rbs´nagbeg;ItEdr...en¼ebItamCMenO..>

tNHaEdlbursRtÚvRbQmmuxCamYyena¼..KWRbEhledaysar«tþmPaB..(GMnYt)..rbs´burs...Edl

pÞúy RsL¼ BIRB¼sgÇ. >...GMnYten¼KWCa..²Gñkelg³...CaRbePT mnusßRbúsEdlelak...fak´..qalWm qaraNa

cat TukfaCa.²mnusßmñakEdlminxøacRbfuy RbfannwgeRKa¼fñak...CamnusßEdlrsenARbkb eday eRKa¼fñak

citþ lðcMeBa¼mitþPkþi EteXareXAcMeBa¼sRtÚv..CamnusßmanemtþaFm’...Camnusß jaNnwg El,g ...CaCnRbmwk

nig CaGñk elμaPRsI³..> (48). Gñkelg .tMNag [m nusß Rbús Edl elaPln GMNac .RTBüsm,tþi.. ePøItePøIn.. nig

elμaP kam..> ..eTa¼bICaGñk elghak´ dUcCa án emIl gayd l´ témø RB¼BuT§ sasnak¾eday... k¾GñkelgGac

bMeBj nUv cMNg´Ráfñarbs´eKy¨¨ags;b´s;l´...edayminmanesckþI Tukç bgHaj [eXIjTan´hn´...ehIyEfm

TaMg TTYlánkareKarB.. nigkarKaMRTBImitþPkþiþEdlrs´enAkñúg sg:m BuT§sasnaeTotpg. >

eBlevlaknøgeTA...sIlFm’Edldk´Cab´enAkñúgeKalKMnitRB¼BuT§sasna...pþl´ [GñkRsúkéfPaK

xageCIg .. nigBuT§sasnikCndéTeTot ...CameFüaáykñúg karBnül´fa ehtuGVIán CaeBlxø¼. ..GMeBI GaRkk´

rIk RtsuM RtsaydUcCasøwkeBaF#.. >..eKKitfa..Gñkelg..¦mnusßdéTeTotEdlman}T§iBlkñúgkarRKb´RKg

GMNac..nigRTBüsm,tþi..mansMBaykmμ lðy¨agRkas´ERkl...KWmanbuNü..(mIb‘un). mkBICatimun.. >..eTa¼bI Ca

eKGacRbemIlemIleXIj.. (sUm,IEtGñkelgxøÜnÉgpÞal´). fa..GMeBIEdlkMBugRbRBwtþsBVéf¶...RtÚvGUs Taj

eday kamKuN .. .karrMelaPbMBan ... PaBelaPln´..nigGMeBIeákbeBaäat...nwgnaMmknUvesckþITukç enA eBl

eRkay k¾ eday...k¾zan£x<g´x<s´enAkñúgsg:mTTYlántamry£skmμPaBTaMgen¼.. Tak´Tajkarcab´ GarmμN_

y¨ag xøaMg BIbursmYycMnYn.. >

PaB«tþúg:«tþmrbs´GñkelgenAkñúgsg:m (elakiy)en¼...eRbóbeFobeTAnwgPaB «tþúg:«tþmrbs´Pikçú

enA kñúgsg:m..(sgÇ).mYyepßgeTot...hakdUcCaEckdacBIKñaRsL¼rvag burs.. nigburs ...enAkñúg sg:m Edl

kan´ RB¼BuT§sasnaEtmYy.. >...RbEhlCaenAtamRkúg nanakñúgRbeTséf...GackøayeTACasg:mmYyEdl

man cMnYnburstictYcb¨ueNÑa¼...RBm l¼bg´ecalTaMgRsúgnUvCIvPaBkñúgpøÚvelakiy... cMENkÉbursCaeRcIn

eTot enAEtlglkenAkñúgsg:melakiyen¼...edayCabpugxøÜnenAkñúgs®g:am..hUbb‘Íes‘on...CadrabteTA..>

eK Gac emIleXIjpgEdrenAkñúgRbeTskm<úCasBVéf¶en¼...karts‘UenAkñúgsg:medIm,ITTYl ánmkvijnUv

lMnwg EpñkRkmsIlFm’...bnÞab´BIklyuK..(yuKggwt)...EdldwknaMedayrbb ExμrRkhm..> ...kñúg sm&y ena¼

sgÇ RtÚveKbMát´ecalTaMgRsúg.. >...GVIk¾eday...KWRtÚvbg; eLIgedayerOgehtu TaMgGs´en¼. ..Edl enAkñúg

sg:mBuT§ sasnaburaN...erOgehtuEbben¼ánekIteLIgCayUrmkehIy ...ehIyenAEtbnþekIteTot...yag

ÔaBminc,aslas´énePTÔav£.emIlÈamBiFIbMbYskñúgRB¼BuT§sasnaenAtMbn´ÔaKxageCIgRbeTséf 59

Page 60: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

ehac NasenAtamtMbn CnbTdacRsyalenAéfPaKxageCIgen¼ ...EdlBiFIbMbYsnaKkñúgRB¼BuT§sasna

mannaTIbeg;ItnUvCMBUkmnusßmancriyalðRbéB..EtminEmnCasgÇEdlmansIlFm’x<s´hYsehtu ehIy

k¾minEmnCabBVCitEdlGatμaniymRáscaksIlFm’Edr.. >...bursEdl «tþúg: «tþm ...KW Ca burs Edl ec¼ Tb´

s;at nUv tNHarbsxøÜn..tamry£karRbNib&tnUvFm’vin&yrbssgÇ... ehIyeRkaymkRtLbeTAbMeBjtYnaTI

enAkñúgsg:mCativij.. >

enAeBlekμgRbúsenAéfPaKxageCIgQancUlv&yCMTg´...eKmansiT§ieRCIserIs cUlbYs..¦mincUl

bYsCasgÇ.. >...sRmabbursenAéfPaKxageCIg... ¦enAsg:mGñkkanBuT§ sasnaefrvaT enA GasI u GaeKñy_ ..kar

sag pñÜs minEmnCakrNIkic©caMácxanminándUc CaBiFIqøgv&yenA kñúg sg:m ksikmμ Gnfy enA Ga®hVik ..nig

jÚh:Ina ena¼eT..> ...lkçN£BiFIbuNü bMbYstamkarsμRKcitþen¼.. .qøú¼bBa©aMgBIkar Rbkan´yk mUldæan sMxan´

elIkar eRbónRbedA tampøÚvRB¼BuT§sasnafa...karseRmccitþeFVIdMeNIrqøgkatpøÚvena¼...RtÚvPJakr\kfa tNHa

EdlenAkñúgxøÜnnaMeTArkesckþITukç...ehtudUecñ¼RtÚvEtkm©atecal.. >...buEnþ...ekμgRbúsEdl erobnwgeBjv&y

TMngCaminGaceQVgylfa...esckIþTukçKWbNþalmkBItNHa...EdlCa lkçN£BiessEtgekItmanenA kñúg

bTBiesaF CIvitrbs´eK.. >...RbsinebI...ekμgRbúsena¼ eRCIserIsykkarsagpñÜs...TMngCamkBIehtu pl

sg:m eRcInCagehtuplsasna.. >...

RbEhlehtuplEdlCMrujxøaMgCageKena¼...KWedIm,IseRmcnUvbMNgRáfñarbs´mþayxøÜn eRBa¼kUn

RbúsRtÚvbYsedIm,ItbsñgsgKuNnUvkarciBa©wmbIác´...taMgBIenACaTarkmkTl´ nwgeBlen¼.. >...ehtu pl

elIs BIen¼eTAeTot...]Bukrbs´ekμgena¼... nigekμgRbúsCMTg´déT eTotnwgekatsresIrBIzan£rbs´ekμg

Rbús ena¼..EdlánTTYlkñúgeBlcUlbYsCasgÇ mYyry£eBlen¼.. >...Cagen¼eTAeTot...RbEhlmk BI

PaB elceFøarbs´ekμgRbúsv&yCMTg´ mun@... EdláncUlbYsCasgÇ...eRkayeBlswkánkøayCaTI cab´

GarmμN_ rbsRsIRkmuM.. . >.. enAeBlEdlekμgRbús..¦yuvCncUlbYsCasgÇedayehtuplsg:m...CIvitEdl

cg rwt eday Fm’vin&y...EdlekμgRbús..¦yuvCnena¼kMBugEtRbNib&tkñúgnamCasmaCik sgÇ...bnþicmþg@ nwg

CYy bNþú¼nUvkaryl´dwgxø¼@BIsasnaenAkñúgxøÜnrbs´eK.. >..karyl´ xøÜnÉgedaysarkarrM\kdas´ etOn

CIvit tamry£Fm’vin&yen¼...GacCYybMát´ecalnUv.. ²emah£³..nignaMekμgRbús..¦yuvCnena¼[s:al´BI Fatu

Bit énesckþITukç...nigmUlehtuénTukç ekItecjBItNHa.. >...enAeBlkøayCamnusßyl´dwg..buK:lena¼ TMng

Ca xitxMRKb´RKgnUv tNHarbs´xøÜnEdlmantaMgBIkMeNItena¼.. >

esckþIyldwgen¼...GacnaMsmaCiksgÇv&yekμgeTArkTisedABIrepßgKña.. >...Tis edAmYykñúgcMeNam

TisedATaMgBIr...KWnaMeTArkkarTTYlánGtþsBaØaNePT...Edlmin RKanEtxusKña kñúg cMeNam KñaÉg bueNÑa¼

eT ...EfmTaMgxusBIGñkelgeTotpg.. >...bBVCitena¼ GaceRCIsyk karbYsCa sgÇ rhUt ..tam km©at´ [ Gs´

tNHa BIkñúgxøÜn..edIm,IEsVgrkpøÚvrMeda¼ cakputTukçTaMgRsúg..> ...enAkñúgkrNIen¼...buK:lena¼nwgeá¼bgecal

Ca erogrhUtnUvPaBCaburs...EdlbgHajtamry£ePT..(EdlkMNt´BIFmμCati)...nigskmμPaBenAkñúgsg:m

RKhsS.. >.(49)...ebIBuMdUecña¼eT...buK:lena¼Gac..(krNIPaKeRcIn)..RtLb´eTAkan´sg:m elakiyvij...ehIy

cab´ yktYnaTIrbs´yuvCn.. >...RbsinebI..buK:lena¼enAEt.. ²yl´dwg³... eBlena¼yuvCnena¼GacRKb´RKg

60 CMBUk TI .2

Page 61: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

elI tNHa rbsxøÜnEdlmanBIkMeNItán.. >...bursEdl ándwknaMCIvittam..²Fm’vin&y³. EdlxøÜnánbYsCa

sgÇmYyry£kalen¼...KYrEteCos[ q¶ayBIbTBiesaF TaMgen¼..edayec¼Tbs;atnUvPaBeRtkRtGal nwg

kamKuN...ehIyeq<a¼eTArkCIvitGaBah_BiBah_EdlmansiSrPaB..> ...bursKYrEtGacTb´s;at´nUvtNHaQøan

Ban GñkdéTehIyGnuvtþnUvtYnaTIenAkñúgkic©karepßg@rbsshKmn_...edaymindeNþImkan kab GMNac Et

mñak´ Ég.. >...yuvCnKYrEtcUlRbLÚkkñúgskmμPaBplitkmμ..nigskmμPaB esdækic©epß[email protected]þ

elaPlnekgRbv Ba©.. >(50)...bursena¼KYrEtCamnusßEdlniyayBit..nigRbkbedayRáCaJQøasév...Edl

ekIt ecjBIcMeN¼dwgEdlbuK:lena¼ánTTYlkñúgkalEdlxøÜnbYseron.. >.. bursemRKÜsarEdlman PaB

Gt´Fμt´ RbkbedaysIlFm’x<s´..hak´dUcCarkeXIj dMeNa¼Rsayy¨ageBjcitþmYy ...rvag eKal karN _ BIr

pÞúy KñasþIGMBIPaBCabursePT...Edl manenAkñúgvb,Fm’éfPaKxageCIg.. >...tamBit...vaCadMeNa¼Rsayd¾man

RbeyaCn_..nig smRsbmYy...CaBiessenAeBlEdlbursánqøgkattamry£BiFIbMbYskñúgRB¼BuT§ sasna

elcecjmknUvGtþsBaØaNmYy...EdlmanlkçN£pÞúyKñaRsL¼BIGtþsBaØaN ®sþI.. >...buEnþBiFIbMbYsenAéf

PaKxageCIg...k¾dUcCaenAsg:mBuT§sasnaefrvaTepßgeTotenAtMbn´GasIuGaeKñy_Edr...minánlb´bMát´

PaB minc,as´las´énRbB&n§CMenO...Edlbg;b´ enAkñúgGtþsBaØaNburs..> ...fVIebIzan£ enAkñúg sg:m RtÚv elIk

tem;Ig cMeBa¼ bursEdlFøab´ bYsCasgÇánTTYl..enAeBllacaksikçabT...bursena¼enAEtminTTYl án

eCaKC&y enAkñúgkarsnμtGtþsBaØaNtamtémøsasnarbsbuK:lEdlGacykQñ¼elIFmμCatirbsxøÜn..KW

PaB Ca bursCab´CMBak´CamYytNHa.. >...mü¨agvijeTot...bursEdlGacTb´s;at´tNHa rbs´xøÚnán...enA eBl

cUl RbLÚk enA kñúg sg:melakiy...GacemIleXIjxøÜnÉgfaminman KuNsm,tþiBiess.. .ebI eRbóbeFob e TAnwg

buK:l Edl ánbeBa©jnUvlkçNsm,tþiCabursBIFmμCatirbs´BYkeK.. >...b¨uEnþeTa¼bI CaPaB min c,as´las´

cMeBa¼ burs sSit enAkñúg Tsßn£ BuT§sasna. ..Gac eFVI[mnusß xø¼man GarmμN_tan twgcMeBa¼ GtþsBaØaN ePT

rbs´BYk eKk¾ eday...k¾karlb´bMát´PaBminc,as´las´en¼nwgbMpøajdl´mUldæansMxan´...EdlenA ess

sl´ kñúgsg:m BuT§sasnaenAGasIuGaeKñy_.. >...bursd¾RbéBenAkñúgKN£sgÇBuT§ sasna..KWCaGñk Edlcu¼

RbLÚk enA kñúg sg:melakiy...EtminCab´CMBak´enAkñúgtNHa elakiy.. ^

ÔaBminc,aslas´énePTÔav£.emIlÈamBiFIbMbYskñúgRB¼BuT§sasnaenAtMbn´ÔaKxageCIgRbeTséf 61

Page 62: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍
Page 63: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

c,ab´ edIm én GtSbT en¼ .. sresr Ca Ôasa Gg´eKøs eRîam cMNg eCIg fa.½ “Books of Search: the Invention of

Traditional Lao literatures as a Subject of Study” ...>

GtSbT TaMg en¼ dkRsg ´ecjBIe soveÔA..½..Lav. .£ .. vb,Fm’ ..nig sg:m

rkßa siT§i K¿s¿ 2000 eday RKw¼sSan eá¼ Bum< sIul k_v¨mb‘ukß

CHAPTER 3:

Books of Search: The Invention of Traditional Lao literatures as a Subject of Study

Peter Koret(Laos: Culture and Society)

Copyright © 2000 by Silkworm Books,

²esovePAsikßa ³.. karepþImbeg;ItGkßrsil,_lav

buraNCaRbFanbTsRmabsikßa

eday Peter Koret

bk ERb eday..gYn.KwmlI

CMBUkTI 3

Page 64: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍
Page 65: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

tamRbéBNI... Gkßrsil,_lavRtÚveKehAfa.. ²esovePAsikßa³..>.. karBnül´CaTUeT AcMeBa¼cMNg eCIg en¼

KWfa. ..eKminGacyl´ánPø[email protected]&yEdl eKGankñúgsa®sþalav...EteKRtÚvKitedIm,I..²sikßa³.

GtSn&y rbsva..(kUert. 1994).>..kalBIedIm.. GñkEdlmanCabTakTgkñúgskmμPaBEtgniBn§ ..karcmøg. .. nig

karsμÚRt Gkßr sil,_..KWRtÚvBwgEpðkeTAelIcMeN¼dwgTUeTA...xagRbéBNIénkarEtgGkßrsil,_ rbsxøÜn...eTIb

Gac bk Rsay nUvsñaédnImYy@án.. >..dUcen¼...vaminmanGVIKYr[PJak´epðIleT .. EdlGñkRáCJ Gkßrsil,_lav

d¾ sMxan´ mYy rUb enAsm&ybc©úb,nñen¼..ánRbdUcGñkTaMgGs´ ena¼eTAnwgbBaØvnþnasm&yTMenIb. (caruv¨an´ .

1979) >.. buEnþ eTa¼bIyagen¼kþI...k¾manPaB xusKñayagxøaMgrvagn&y..²sikßa³.. enAkñúgkaryleXIjrbslav

sm&y buraN . . nign&y ²RsavRCav³...enAkñúgkaryl´eXIjrbs´GñkRáCJGkßrsil,_sm&ybc©úb,nñ.. >..

².Gñksikßa³..GMBIGtSn&yGkßrsil,_lavBIburaN...xusBIGñkRáCJsm&yTMenIbRtgfa...RbéBNIén kar

EtgGkßr sil, _.. KWCacMENkmYyd¾sMxan´énCIvitRbcaMéf¶rbs´BYkeK. ehtudUecñ¼ehIy...ánCaBYkeK sikßa

Gkßrsil,_..>..GñkTaMgGs´ena¼sikßaGkßrsil,_edIm,I yl´[kan´EtsuICeRmABIxøwmsarrbs´va..nigviFI Edl

Gac EksRmÜlxøwmsarrbs´va[kan´EtRbesIrCagmun... >...dUecñ¼ehIy. eKalbMNg énkar sikßa rbs´ eK.. K W

edIm,I CYy bMeBjbEnSmnUvtYnaTIsg:mrbs´Gkßrsil,_kñúgsg:mlav.. >(1).. pÞúyeTAvij..karsikßaRsav RCav

GMBI Gkß r sil,_lavsm&yTMenIbrbs´GñkRáCJlav... nigéf...KWRbRBwtþeTARsbKñaCamYynwgkar Føak´cu¼ tYnaTI

Gkßr sil,_enAkñúgsg:m.. >...

GtSbTen¼...KWCakarsikßakñúgry£eBlmYyxøI...enAcenøa¼GVIEdleKehAfa.. karsikßa...nigGVIEdleK ehA

fa ...karRsavRCavenAkñúgGkßrsil,_lav.. >..dUceyIgnwgeXIj enAmunBak´kNþalTI..2.énstvtß en¼. ..enA

eBl Edl RbCaCnlavenAkMBugEtgniBn§...¦ cmøg erOgrbs´lavy¨agsRsak´sRsaMenAeLIy... eKKit fa

kar eFVIviPaKelIGkßrsil,_...KWCaerOgEdlminsmrmü...nigmincaMác.. >..enAGMLúgeBlbunμan qñaMfμI@en¼...enA

eBl EdlkarcmøgGkßrsil,_ElgmanskmμPaB.. ehIykarviPaKGkßrsil,_k¾cabepþImeLIg..CaTUeTA. .sMNYr

d¾smRsbTaMgLayminTan´ánecaTsYrenAeLIyeT.. >. .cemøIyEdleKpþl´[min RtwmEtmin cM RbFan bT

b¨ueNÑa¼ eT..EtEfmTaMgpøas´bþÚrRbFanbTedayGectnaeTotpg..>.. eKminánEksRmÜlkarviPaK[Rsb

eTA nwg RbFanbTena¼eT...EtpÞúyeTAvijeKánEk sRmÜlRbFanbT[smKYreTAnwgk,Ünxñat ...EdleKán

snμt e nAkñúgkarviPaKena¼eTA vij..>.. edIm,IylánfaetImkBImUlehtuGVI.. . nigfaetIerOgen¼ekIteLIg yag

dUc emþc....Ca dMbUgeKRtÚvBicarNafa...etIPaBTMenIbEdlekIteLIgCaTUeTA... (CaBiess bec©kviTüa Tansm&y)

án b¨¼Bal´minRtwmEtkarvivtþGkßrsil,_lavbu¨eNÑa¼eT...EtrYmTaMg karvivtþénpñt´KMnitrbs´RbCaCn lav

cMeBa¼ GtItkal rbsxøÜnEfmeTotpg.. >.. RbsinebImankar sikßaEdlEvgq¶ayCag en¼...KYr Etepþat kar yk

CMBUk TI .3.²esovePAsikßa ³.. karepþImbeg;ItGkßrsil,_lav

buraNCaRbFanbTsRmabsikßa

Page 66: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

citþ Tuk dakeTAelIGñkRáCJGkßrsil,_ sMxan@[áneRcInrUb. .k¾buEnþkarsikßaen¼epþatsMxanEteTAelIsñaéd

rbs´ sila ..vIrvgß...Etb¨ueNÑa¼.. >..sila.. vIrvgßCaGñkcab´epþIm sikßaelIGkßrsil,_lavmuneK bgðs´. ehIy

sñaédrbsKat´CaeRcIn...enAEtman}T§iBly¨agxøaMgeTAelIkarsikßaRsav RCavGkßr sil,_na eBl bc©úb,nñ

en¼..>... sñaéd rbs. sila..vIrvgß... mankarTakTajGarmμrN_yagBiessenARtgfa...vasSitenA cMNuc kNþal

rvag..²karsikßa.³..Gkßrsil,_lav..(Ca cMNucEdlGñksikßamankarTak´TgyagskmμeTAnwg TMenom Tmøab´

EtgniBn§Gkßrsil,_.. RBmTaMgsikßaelIGkßrsil,_...edIm,ICMruj[Gkßrsil,_bMeBjbEnSmnUv tYnaTI

sg:mrbs´xøÜnánlðCagmun)...ehIynwgGñkRsavRCavEdlKitfa...tYnaTIsMxanrbs´ Gkßrsil,_ánpþl´Ca

RbFan bTsRmab´sikßaRsavRCavrbs´eK.. >.....

Gkßrsil,_lavsm&yburaN.. nigtYnaTIenAkñúgsg:mlavGkßrsil,_lav...KWCaRbéBNIsil,£...nigCacMeN¼dwgd¾sMxanmYyrbsRbCaCn lav... yagehac Nas cab

taMg BI stvtßTI.. 16..rhUtdlBakkNþalTI..1. énstvtßTI.. 20 .. Edr..>.. Gkßr sil,_ KWCa meFüaáy d¾sMxan

mYy ... EdlGacGPirkßnUvKtibNÐittaMgBIburaN BICMnan´mYyeTACMnan´mYyeTot.. >..dUcenAkñúgsg:msm&y

buraN déTeTotenAGasuIGaeKñy_Edr..enARsúklavTMnakTMngrvagsil,£... nig sasna KWminGac dacecj BI

Kña áneT.. >..tam RbéBNIenAkñúgsg:mlav....vtþGaramKWCakEnøgrkßavb,Fm’.. >...kalBIedIm...Rbús@lav PaK

eRcIn...áncMNayv&ykumarPaBrbs´eKmYyry£eBl...bYsCaennenAtamvtþGaram... edIm,IeronsURt..nig

TTYl karGb´rMEpñkcMeN¼dwgTUeTA.. >..smtSPaBénkarGan ..karsEmþg.. nigkarniBn§Gkßrsil,_..KWEpðkTaMg

Rsúg eTAelICMnajepßg@EdláneronenAvtþ.. >..enA kñúgRkésEPñk rbsRbCaCn lav... TaMgGkßr sil,_ TaMg

kar sikßaBIGkßrsil,_.. manCabTakTgyagCitsñiT§nwgRB¼BuT§sasna..>.. kñúgcMeNamsñaédGkßrsil,_lav

buraN...manerOgtictYcbueNÑa¼EdlminTakTgnwgRB¼BuT§sasna...eRkABIen¼KWsuT§EtbgHajBIerOgravCIvit

rbs RB¼eBaFistV...EdldkRsgecjBIKm<Irepßg@rbsRB¼BuT§sasna...edayminKitGMBIxøwmsarerOg...¦k¾

RbPB eT>(2)..RbkarTaMgBIren¼...eFVI[sñaédGkßrsil,_TaMgen¼manPaB RtwmRtÚvCanic©enAkñúgRkEs EPñk Gñk

KaMRT. .ehIyeFVI[sñaédGkßrsil,_TTYlánkareKa rBd¾x<g´x<s´BIsaFarNCnlav...edaycat´Tuksñaéd

TaMg en¼ minRtwmEtsRmab´kmßanþ.. bu¨eNÑa¼eT..Etk¾CakareRbónRbedArbs´RB¼BuT§pgEdr..>.. TnÞwmnwg en¼

Edr ..RbCaRbiy PaBrbs´erOg..áneFVI[sñaédTaMgen¼køayCayanmYyd¾manRbeyaCn_...kñúgkarpßBVpßay

kar TUnμan rbs´RB¼BuT§sasnaenAkñúgRsTab´RbCaCnlav.. >...Gkßrsil,_lavburaN TTYlkarrIkceRmIn

eRkam karCYy«btSmÖBIRB¼raCvaMgénGaNacRk..Lan.qag..>.. Gkßr sil,_lavburaNTTYl}T§iBlmkBI´ RbéB

NI Gkßrsil,_rbs´nKr..LanNa...EdlenACitxag. ehIymunen¼...RbEhlTTYl}T§iBlmkBIRbéBNI

kMNaBü. nigerOgniTanpÞalmatrbs CnCatilav.. >(3).. enAcugstvtßTI.17..r aCa NacRk .Lan. qag..ánEbk

ák´CabInKr.. ehIysSitenAkñúgPaBvwkvrEpñkneyaáy..RBmTaMgenAeRkamkarRKb´RKgrbs´breTs Gs´

ry £ eBlyagyUr..>...fVId,itskmμPaBTaMgLayEdlTakTgnwgGkßrsil,_pðak dMeNIrkar .Gkßr sil,_ lav

k¾ánkøayeTACasm,tþivb,Fm’enAtamPUmiRsúk..ehtuen¼ehIyeTIbánKgvgßrhUtmk..>.(4) .. tam Psþútag

66 CMBUk TI 3

Page 67: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

án bgHajfa...mansñaédGkßrsil,_CaeRcIn..nig PaKeRcInénGkßrsil,_kMNaBü..KWeKánEtgniBn§eLIg

bnÞab´ BIkarEbkák´nKr..Lan. qag..>. .dUecñ¼ehIy.. edIm,Iyl´BIxøwmsar énsñaédEdlrYmman ...²Gkßrsil,_

lav buraN³ .. Edlbnßl´mkTl´sBVéf¶ena¼.....vamansar£sMxan´Nas´kñúgkarBicarNafa..k).Gkßr sil,_

Ca eRcIn Edlbnßl´mken¼....minEmnsuT§EtniBn§eLIgedayGñkenAkñúgRB¼brmraC vaMgénnKr... Lan.qag

eT eTIb EtniBn§eLIgenAtamPUmiRsúkkñúgeBlfμI@en¼eT.. >... x).eTa¼bICasñaédedImEtgniBn§ enAsm&y..

Lan.qag man }T§iBleTAelIsñaédTaMgen¼. k¾eday...EtCaeRcInstvtßknøgeTA... sñaédTaMgen¼RtÚván

eKcmøg edIm,I beRmI esckþIRtÚvkarenAtamPUmiRsúk>..

viFIsa®sþEtgkaBülavenAmunBakkNþalstvtßTI.20karkMNt[ánc,aslasnUveKalkarN_sMxanénsil,£EtgkaBülav...KWCa cMNucepþatGarmμN_énkar

sikß a BIGkßrsil,_lavnastvtßTI.20. en¼.. >..smiT§pld¾sMxan mYyenAkñúgGaCIBrbs.. sila.vIrvgß. .KW esc

kþI Bnül´nUvk,Ünxñat...edIm,IeFVI[kaBükøayCa. ²kMNaBü³..y¨agBitRákd..>.(5) ..edIm,Ipþl´ CaTsßn£ cMeBa¼

sñaéd rbs Kat...nigkaredIrtYnaTIenA kñúgkRmitsþgdarrGkßrsil,_buraN..eKRtÚvsYrsMNYrfa.½... enA munkar

Rsav RCav eTAelIGkßrsil,_rbs´sila.....etIGñkEdlCab´Tak´Tgy¨agskmμeTAnwg...karniBn§...karsEmþg.

nigkar Gan kMNaBüyl´y¨agdUcemþccMeBa¼kMNaBülav...nigFatupßMTaMgLayenAkñúgkMNaBü?

enAkñúgkMLúgeBlRsavRCavrbsxJúMry£eBlbIqñaMknø¼enAlav...nigenAPUmiPaK »sanRbeTséf..xJMúán

sYr mnusßCaeRcIn.nigxMRsavRCavtamry£sa®sþaCaeRcIn...EtxJúMBuM EdlRbT¼eXIjPsþútagNamYy bgHaj

BI vtþmanénGtSbTsþIGMBIkarEtgkaBülav...Edl mankMeNItmunsñaédrbssilaena¼eT..>. ...xJúMán sak sYr

mnusß enAtamTIvtþGaramCaeRcIn.ehIyTTYláncemøIyRsedogKñaen¼Edr..KWBuMEdl|famanbeRgón k,Ün

EtgniBn§enA TIena¼eT..>...xJúMánniyayCamYynwgmnusßCaeRcInnakEdlFøabktcmøg.. nigniBn§Gkßr sil,_

lav ...xJMúseg;[email protected]Þal´minGacBnül´Ráb´ánBIk,ÜnxñatniBn§Edl BYk eK eRbIRás´

kñúg kar sresrena¼eT.. >

ehtuplKWsamBaØNasfa...ehtuGVIánCaeKminbeRgónk,ÜnEtgGkßrsil,_enA kñúgvtþGaram>..eK min

beRgón k,ÜnTaMgen¼..BIeRBa¼EtRbCaCnlavminánKitfa...eKniBn§ Gkßrsil,_enATIena¼eT..>.. .erOg rbs´

lav d¾eRcInsn§wksn§ab´..minfamanRbPBmkBINaeT.KWRtÚvEtgniBn§CaCatk..EdlniTanGMBICIvit rbs´

RB¼eBaFistV..> ...RbCaCnlavCaFmμta Kitfa...GVIEdlGñkRáCJsm&ybc©úb,nñ ehAfaGkßr sil,_lavena¼.. KW

RKan EtCakarbkERb.. ¦EksRmÜlBIGtSbTxagelIEtbueNÑa¼..>... eKcatTukerOg niTan BuT§sasna TaMgGs

en¼ fa CarbsBisidæ...cMENkÉGkßrsil,_vij..minánTTYlzan£Ebben¼eT.. >...eKcatTuksil,£ Gkßr sil,_

fa min sMxan´..ehIyEfmTaMgRbmafdl´vtSúBisidæena¼eTotpg.. >..ebIG‘Ícwg.. etIeKbeRgón k,ÜnEtg kMNaBü

dl GñkNa?.. eKminGaccgðúlbgHaj[ánc,as´lasBI.. RbPBsñaédlavPaKeRcInáneT.. >..manerOg tic

tYcNas´EdlmaneQμa¼GñkniBn§..ehIy erOgPaKeRcIn...CnCatilavEdlrs´enAsBVéf¶mindwgfava ekIt

taMgBIeBlNamkeT..>. ..Rbkaren¼.. ánBRgwg CMenOTUeTA rbsCnCatilav Edl Kitfa sñaéd d¾ Bisidæ TaMg en¼

esóvePAsikßa .karepþImbeg;ItGkßrsil,_lavburaNCaRbFanbTsRmabsikßa 67

Page 68: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

min Gac .. EsVgrkeXIjGñkniBn§EdlCamnusßáneT..>.. kMEBgekttavug...CaGñkRáCJlavEdlánsikßa

enARsúkáraMg..ánniyayRábxJúMBIesckþICMTasEdlKatFøabRbQmmuxCamYynwgRB¼sgÇlav...enAeBl

Edl Kat´EvkEjkfa..erOglavnImYy@manlkçN£sil,£...minEmnmanlkçN£skþisiT§iEbbsasna ena¼

eT..> ..eKemIleXIj..nigsgß&yfa..viFIsa®sþviPaKGkßrsil,_rbs´Kat´.. hak´dUcCakMBugEtbMBaneTAelI

GtSbT d¾BisidæTaMgena¼.. >.

eKminrMBwgfa...RB¼sgÇenAtamTIvtþGaramniBn§Gkßrsil,_eT..EteKKitfaRB¼sgÇcmøgGtSbTTaMg

ena¼.. > ...fñakeronenAtamvtþeKbeRgónCaGkßrkñúgbribTsasna..EdleK eRbIRásedIm,IktRtaerOg..> ..eK

eron BIrebobcmøg..edaymankarseg;trkGñkEdlman bTBiesaF xagCMnajen¼..> ..enAeBl cmøge n¼ ehIy

CadMNak´kalsMxan´... EdleKeronBIkarsresrGkßr...nigkan´Edkcar...ehIydMeNIrén KMnit écñ Rbtidæ k¾

ec¼ EtekItmanCa bnþ bnÞab´Edr..> ...karRsavRCavrbs´xJúMánbgHaj[eXIjfa...enAkñúgeBlsresr cmøg

Gñk cmøg bgHaj[eXIjnUvcMeN¼dwgRbkbedayPaBvagévenAkñúgCMnaj.. .nigk,Ün niBn§ kMNaBü lav Edl

BYk Kat´BuMFøab´EdláneronsURt[ánRtwmRtÚvtamk,Ünxñat.. ¦k¾ec¼dwgxagEtgniBn§en¼eLIy..>. cMeN¼

dwg en¼...minEmnánmkBIkareronsURtk,ÜnxñatEtg kMNaBüenAkñúgsalaeT...EtánmkBIbT BiesaF eFVI

kar eRcInqñaM...edaykarrsenACab CamYynwgkMNaBü...EdlvaánedIrtYnaTIyagsMxanenA kñúg CIvit RbcaM éf¶

rbs ´BYkeK..>

TMenIbnIykmμRbeTsLav.. nig RbeTséfPaK»san ...RBm TaMg kar pøas bþÚr nig

karFøak´cu¼GnfyénGkßrsil,_buraN.enAkMlugstvtßrTI..20...Gkßrsil,_buraNánFøakcu¼exßayyagxøaMgenARbeTslav..nigRbeTséfEbk

»san..>...ktþacm,gEdleFVI[Gkßrsil,_FøakGnfyKW.... bNþalmkBIkarcu¼exßayén}T§iBlvb,Fm’...nig

}T§iBl neyaáyrbsvtþGaram...Edl bNþalmkBIkarekgcMeNjxagneyaáyeTAelIRB¼sgÇ eday.½

k). .rdæaPiáléfenAPaK»san...manbMNgcgbBa©ÚltMbnena¼eTAkñúgrdæéf..nig..x)..edaysarclnabdivtþ

rNsirüesñhaCatilav...(enolavhak´sat)...eRkaymkKWrdæaPiálkumμúynIsþlavEdl Tajyksasna eTA

beRmI eKalbMNgbdivtþ .. >

karbeg;ItsSab&nGbrMrdæenAstvtßTI.. 20...áneFVI[tYnaTIrbsvtþGaramFøakcu¼ exßay... eday sar Et

kar GbrMenA tamTIvtþGaram... RtÚvCMnYs edaykarGbrMEbbTMenIbedayyktamkmμviFIsikßarbsRbeTs elak

xaglic.. >..edaysarmUlehtuen¼ehIy...ánCaCM najRKw¼EdlcaMác´sRmab´karGPirkß ..kar sEmþg ...nig

kar elIktem;IgGkßrsil,_.. rYmTaMgcMeN¼dwg xagGkßrburaN ...rebobkt´cmøgCaedIm. ...RtÚveK bMePøcecal

ehIy Gkßrsil,_k¾kan´EtXøatq¶[email protected]éf¶rbs´RbCaCn.. >..eBlmun...eKbeRgónGkßrsil,_

Ebb vIrkfarbslavdlsisß...EtenAstvtßr_TI...20. ..eKbeRgónsisß[cmøgtamGtSbT..Gkßrsil,_Edl

manRbPBmkBIéf...nigGWrubeTAvij.. >..karcmøgtamlkçN£vb,Fm’GWrub... køayCaRbPBmYyd¾ x<gx<s enAkñúg

sg:m TMenIb..> ...rIÉkarTTYlykcMeN¼dwgxagvb,Fm’ RbéBNIvij...RtÚveKmakgay...ehIycatTukfaCaGñk

68 CMBUk TI 3

Page 69: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

man karGb´rMTn´exßay...nigmankRmit Tab ..>..

Gkßrsil,_enARbeTséfPaK»san...mankarFøak´cu¼exßayCagenARbeTslav edaysarEt

neyaáy rbsrdæaPiálcgeFVIsmahrNkmμtMbnena¼eTAkñúgrdæéf.. >.dMbUg. rdæaPiáléf...RbQmmux nwg

karKMramkMEhgTamTarkankabtMbnPaK»sanBIsMNakBYkáraMg..edaysarEttMbnen¼sm,ÚreTAeday

CnCatilavrsenA...ehIyeRkaymkeTotRbQmmuxnwgkarlMákkñúgkarbBa©ÚlGtþsBaØaNéfdlGñk Rsúk

enAtMbnena¼.. >..edaysar mUlehtuen¼ehIy...eFVI[mankarKabsg;teTAelIGkßrsil,_... nigTMenom vb,Fm’

Edl Gñk Rsúk»sanmanvb,Fm’dUcKñanwgRbCaCnlavEdlenACitxag.. >. .kmμviFIsikßa enAtam sala eron

rwt EteFVI[GñkRsúkTaMgena¼Xøatq¶ayEfmeTotBITMenomTmøab´RbéBNIrbs´xøÜn edayeKbeRgónEtRbvtþi

sa®s þ....Pasa...nigvb,Fm’rbséfPaKkNþalEt bueNÑa¼..>.. enAxN£ Edlman karRáRs&yT akTg Kña kan

Et eRcIneLIg@... rvag.GñkRsúkenAPaK»san.. nigGñkRsúk enAtMbndéT eTotén RbeTs.. eBlena¼ eFVI[man

karTTYl yk vb,Fm’éfkanEteRcIneLIg@.. sRmabCatRmÚvkar d¾caMáccMeBa¼GñkEdlcg TTYlán eCaKC&y

nig Ca buK:lEdlTTYlkareKarBenAkñúgsg:méfTMenIb.. >

bec©kviTüaTMenIbk¾mancMENkkñúgkarkatbnSynUvsar£sMxanrbsGkßrsil,_ buraNpgEdr..> ..RbB&n§

pßBVpßay TMenIbdUcCa..viTüú...ExßPaBynþ..nig..TUrTsßn_ánpßBVpßay vb,Fm’éf...nigGWru¨b..ehIyánmk

CMnYs tYnaTIrbs´kMNaBüEbbvIrkfalav...EdlCa RbPBénkarkmßanþ..>..Gkßrsil,_lavEdlCa TMenom

Tmøab mYyminenAnwgf;l...k¾vivtþ edIm,IeqøIytbeTAnwgtRmÚvkarpøasbþÚrrbsTsßnikCnpgEdr..>... t®nIþ kmßanþ

mYyEbbEdlsBVéf¶eKs:al´eQμa¼fa...em¨ALaM..(Mau Lam)..mankarvivtþy¨agxøaMgenAkMlugstvtß TI.

20..>(6). .em¨ALaM...ekIteLIgBIsñaédGkßrsil,_lavsuT§saF...EdlsEmþgGmCamYyePøg... edaymansUr

esog tamrebobceRmógburaN.. >...Gs´ry£eBlCaeRcInqñaM.....em¨ALaMán TTYl}T§iBlBIRbB&n§pßBV pßay

éf kan´Etxø[email protected]øgCnbTmüa¨gEdl.maneQμa¼fa.lukFug...(Luk Thung)..>. .enA kñúgkar

sEmþg .emA.LaM.enAry£eBlRbmaNBIrbI.. TsvtßcugeRkayen¼... sñaédGkßrsil,_buraN...RtÚvCMnYs eday

erOg niTan EbbTMenIb. EdlmankareRbIvaküsBÞéfkanEteRcIneLIgCalMdab.. >..

edaysarEtmankarbeg;IteragBum<CaeRcInenARbeTslav...nigenARbeTséf PaK»san....karcmøg

erOg dakelIsa®sþasøwkrwtKWElgmaneTotehIy.. >...edaysarkar eá¼Bum<man}T§iBleTAelIrebob Efrkßa

B&t’man .rebobEckcay..nigrebobeRbIRás´.. dUecñ¼ehIy...kareá¼Bum<k¾cab´epþImman}T§iBly¨ag xøaMg TaMg

eTAelIxøwmsar..nigTaMgkareRbI Rás´Gkßrsil,_enAkñúgsg:m.. >...TMenomTmøab´énkarEtgniBn§Gkßrsil,_

KW GaRs&yelIsmÖar£EdleKeRbIRás´edIm,Ikt´Rtava...ehIyenAeBlEdlsmÖar£en¼Qb´mansar£sMxan´

e nA kñúg sg:mlaveTotehIyena¼...Gkßrsil,_RtÚvbgçMcitþEkERb...edIm,IeqøIytb eTA.. nigtRmÚvkarpøas´bþÚr

rbs´ GñkGan..>..

bec©kviTüaeá¼Bum<...nigplb¼BaleTAelIGkßrsil,_lavburaNedIm,IpþlnUvTsßn£KMnitTMenIbcMeBa¼Gkßrsil,_buraN.....CakarcaMácRtÚvBinitü emIl[ánlmðitBIdMeNIr

esóvePAsikßa .karepþImbeg;ItGkßrsil,_lavburaNCaRbFanbTsRmabsikßa 69

Page 70: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

vivtþénbec©kviTüaeá¼Bum<enARbeTslav.. >...edImeLIy...eK eRbIRás´kareá¼Bum<kñúgbMNgbeg;In RbsiT§

PaB tYnaTICaRbéBNIrbs´Gkßrsil,_...Et eRkaymkkareá¼Bum<ánpøas´bþÚrGkßrsil,_....nigxøwmsar erOg

rbsvabnþicmþg@.. >...enA EpñkxageRkamen¼. .eyIgEckplb¼BalrbsRbB&n§eá¼Bum<pßBVpßay...Edl man

eTAelIGkßrsil,_Ca.bIRbePT.½...karEksRmÜlGkßrsil,_edIm,IrkßanUvtYnaTIRbéBNIrbsvaenAkñúgsg:m

Edl kMBugpøasbþÚryagqabrh&s ....karGPirkßGkßrsil,_sRmabmnusßCMnan.. eRkay ehIy nwg kar ERb køay

Gkßr sil,_[eTACaRbFanbTsRmab´karsikßaRsavRCav.. >

kareá¼Bum<Gkßrsil,_lavdMbUgbgðsPaKeRcIncUlkñúgRbePTTI.1.. >...cabtaMgBIcugTsvtßqñaM.1930

eragBum<enAPaK»sanRbeTséf...nigenARkúgágkkáneá¼Bum<. .. nigEckcayGtSbT erOgGkßr sil,_lav

kñúg témø yagefak..>..kareFVIdUcen¼...manRbCaRbiy PaByagxøaMgcabBITsvtßr_qñaM..1940.. dledIm Tsvtßr_

qñaM.1960.. >.. eragBum<TaMgen¼pþl´nUv GtSRbeyaCn_d¾sMxan´mYyRtg´fa...eKGacEckcayGtSbTGkßr sil,_

tam meFüaáymYy gayRsÜlCagsm&ymun...> ..edaysarGtSbTerOgTaMgLaysresrCaGkßréf....dUecñ¼

eFVI[erOgGkßrsil,_buraNen¼...GacRCÜtRCabáneTAkñúgRsTab´RbCaCnEdlniyay Pasalav rs´enA

tMbn´»san...EdlmináneronGkßrlavburaNenAtamsalardæ.. >..eTa¼bIman PaBxusEbøkKñaxagrebob

cgRkg k¾eday...sñaédGkßrsil,_Edleá¼Bum<eLIg...KWmanbMNgedIrtYnaTIenAkñúgsg:mRsedogKñanwg

kMNaB ü ...EdlsresrenAelIsa®sþasøwkrwt Edr.. >..dUcKñanwgsñaédGkßrsil,_buraNEdr. kar eá¼Bum<

kMNaBü CaTUeTAminEmnedIm,I Gans¶at´@eT...EtsRmabsURtenAcMeBa¼muxTsßnikCn.. >...eKeRbIvaCa CMnYy

sRmab´Gñk sEmþg...emALaM..nigsRmab´RB¼sgÇeRbIRás´kñúgkarsURtmnþ.. >...

karseg;teTAelIGñkniBn§d¾sMxanmYyrUbRbcaMeragBum<TaMgen¼eQμa¼elak...Ny..PIvPIn..án bgHaj

[ eXIjnUvPaBRsedogKñayagxøaMgeTAnwgGñkktRtaGkßrsil,_lav kalBIburaN..>...PIvPIn..ánTTYl kar

GbrM enAÉvtþ...enATIena¼KatánTTYlcMeN¼dwg..nig elIktem;IgRbéBNIGkßrsil,_lav..>...KMnit TaMgLay

Edl bgHajenAkñúgkarniBn§rbsKatKWRsedogKñanwgKMnitrbsGñkktRtaGkßrsil,_lavCMnanmun@ Edr..>

enAkñúgGkßrsil,_..lavburaN...(k¾dUcKñanwgRbéBNIsμÚRtkMNaBüpÞalmatEdr)... KWKμanKMniteRbIeQμa¼ GñkniBn§

Et mñak´ sRmab´erOgNamYyena¼eT>.dUcKñaen¼Edr.tamry£GtSn&yenAkñúgesckþIepþImrbs´.. Ny...PIvPIn.

nig GtSbTrbs´elakpÞal´...eKGacemIleXIjfaelakKμanbMNgsresr.. ¦G¼Gagfa...xøÜnelakCaGñk

sresr erOgeRBg...²edImdMbUgeT³>...buEnþ...RKanEtmanemaTn .PaBcMeBa¼cMeN¼dwgrbselakcMeBa¼sñaéd

RbéBNI d¾BisidæTaMgen¼... nigsmtSPaBrbs elakkñúgkarEklmðsñaédTaMgen¼.. >..kRmit ... nig EbbbT Edl

Kat´ e FVIkarEksRmÜlenAkñúg sac´erOgrbs´Kat´.. hak´dUcCa suIsgVak´Kña nwgTMenom Tmøab´ énkar kt´Rta cmøg

BI buraNEdr ..>.. enAkñúgGkßrsil,_buraN...GñkniBn§sñaédmYyCaFmμta...esñIsUm[GñkGanrbs´xøÜneRbI Gs´

lT§PaB CYybEnSmbnSydlGtSbTrbsxøÜn.. >...sMNUmBrEbben¼...CabMNgBitRákd enAkñúgGkßrsil,_...

Edl RtÚveKEksRmÜl... nigcmøgbnþCabrhUtmk....emøa¼ ehIyvaminsUvmann&yeT...enAeBlEdlsacerOg

RtÚveKeá¼Bum<elIRkdas..edayminGacEkkun..¦ Efmfyán..>.. buEnþ eTa¼bI yagk¾ eday..Ny..PIvPIn min

man bMNgeá¼bgecal nUvTMenomTmøaben¼eT.... KatánbBa©ÚlvK:mYyyagEvg...(vK:mYyEvgbMput..Edl Ca

70 CMBUk TI 3

Page 71: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

kar niBn§rbs´Kat´pÞal´)..edayGnuBaØat[GñkGanTaMgLayCYyEklmðGtSbTrbs´Kat´.. >.. .Kat´Büayam Ek

ERb TMenom Tmøaben¼[smRsbCamYynwgmeFüaáyfμI...edaysUm[GñkGan rbsKatepJI kMEN rbs eK mk

[ Kat´tamry£sMbuRt.. >..

bec©kviTüaeá¼Bum<.. k¾CYyeFVI[Gkßrsil,_enAEtmanTMnakTMngenAkñúgbribT sasnapgEdr..> . Rkúmh‘un

mYy enARkúg ágkk enAeBl bc©úb,nñ... eá¼Bum< erOglavburaNCaGkßréfenAelIsa®sþasøwkrwt.án pßBV

pßay nUv sñaédTaMgen¼fa..skþismCaeRKÓgbUCa cMeBa¼sasna..> ...vtþGaram mYy enAkñúgextþ... suvNÑExt rbs

lav. án yksmuc©&yEdl . CaRbePTKm<Ircas´@CaeRcInrbs´xøÜn...edIm,IbþÚrykplitplTMenIbTaMg en¼..>

...cMeBa¼ RB¼ sgÇ enAvtþena¼... EdleRbIRásCaRbcaMnUverOgCatklavenAkñúgkareTsna ..RB¼Gg: yl eXIj

fa bec©k viTüa fμImansarRbeyaCn_Rtg´fa... vaCYybeg;InRbsiT§PaBGkßrsil,_kñúgkarbMeBjtYnaTItam Ebb

RbéBNI..> .. k¾bu¨Enþ..cMeBa¼CnCatiéfEdleFVICMnYjsa®sþaTaMgGs´ en¼vij...BYkeKmincab´GarmμN_ nwg PaB

gayRsÜleRbI Rás´ena¼eT...edayehtufa...BYkeKekItenAkñúgCMnan´mYy. EdlGkßrsil,_Elg man naTI

sMxan´ eTotehIy..> .sñaédcMNas´@TaMgen¼mantémøsRmabEtGñkEdlsnßMvtSúburaNEtbu¨eNÑa¼.. >..

enAkMlugBakkNþalstvtßTI.20. karrIksayénbec©kviTüaenARbeTslav... mansnÞú¼yWtCag enA

PaK »sanRbeTséfEdlenACitxag.. >.eTa¼bICaenARbeTslav mankareá¼Bum<ÉksarEdl man kal

briecäT taMgBITsvtßr_qñaM..1920.. k¾eday... k¾kaEstCaPasalavdMbUgbgðs...EdleKeá¼Bum<eTogTat...eTIb

Et cab epþImenAmuns®g:amelakelIkTI..2.EtbnþicbueNÑa¼..>.. kñúgkMlugTsvtßr_ qñaM...1940 ..enA RbeTs lav

kar eá¼Bum<enA mankRmitmUldæanenAeLIy.. >...dUecñ¼ehIy...karktcmøgGkßrsil,_elIsa®sþasøwkrwt... enA

EtmanskmμPaBTUlMTUlayenAeLIy...eRkayeBlEdlenAPaK»sanRbeTséf..ElgmanskmμPaBCayU

rNas´mkehIy... >...enAkMlugTsvtßr_ qñaM.1930..nig1940..vaKWCaerOg Fmμta. ..Edl RB¼sgÇ enA... evogcnÞ

yk GtSbTkMNaBüerOgeRBglav...EdleKeá¼Bum< enARbeTséf... ehIycmøg kMNaBü en¼eLIg vij dak´

sa®sþasøwkrwtedIm,IeFVIkarEckcay..>(7)..«TahrN_sa®sþaerOg...NgGUraPIm...edayminxVlGMBIkar pøasbþÚr

meFüa áycmøg ... Gñkkt´cmøgán pßayBaNiC¢kmμ GYtBIsac´erOgd¾KYr[Ck´citþ ditGarmμN_ Edlnwg ecj

pßay elIkeRkay sMu[GñkGan CaverOg en¼ .. >(8)

kareRbIRásmeFüaáypßBVpßayedaykareá¼Bum<kñúgeKalbMNgsMxanTI.. 2...KWkarGPirkß Gkßr-

sil,_ sRmab´mnusßCMnan´eRkay@.. >... kareá¼Bum<sñaédTaMgLayEdlsSitenAkñúgeKalbMNgen¼ ...án

bgHaj nUvkarXøatcakBIGtItkal..>...taMgBIedImeLIy....eK beg;ItGkßrsil,_laveLIg...KWedIm,IeqøIytb eTA

nwg tRmÚvkarénGñkGan..>..eRKÓgCMrujd¾ sMxan´[mankareá¼Bum<sñaédGkßrsil,_lavdMbUgenARbeTs éf

KWerOgesdækic©...ehIy eCaKC&yrbseragBum<KWGaRs&yeTAelIfaetI..Gkßrsil,_ en¼GacEksRmÜl án kRmit

NaedIm,Irkßa[ánnUvRbCaRbiyPaBrbsva..>. ..buEnþpÞúyeTAvij.ehtuplenABIeRkaykar GPirkß en¼ KWeK

eCOfa tYnaTIsg:mrbsGkßrsil,_kMBugFøakcu¼yagxøaMgdlcMNucmYyEdl Gkßrsil,_nwgrlay sab sUnü

RbsinebIminmankarRbwgERbgEfrkßavaeTena¼ .. >...dUecñ¼ ehIy....CaCageá¼Bum<Gkßrsil,_eLIg... eday sar

Etva edIrtYnaTIenAkñúgsg:m...eKeá¼Bum<va...eRBa¼EtvaminmantYnaTIenAkñúgsg:m Etva .. ²mantémø³ .. sm nwg

esóvePAsikßa .karepþImbeg;ItGkßrsil,_lavburaNCaRbFanbTsRmabsikßa 71

Page 72: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

TTYl kar eRsacRsg´ .. >. . }sßrCnd¾sMxan´BIrrUb ..Edl GPirkß Gkßr sil,_ lav buraN KW.. RB¼GarI ya¨nUva¨t ..

(Phra Ariyanuwat) nig.RBIqa..BInefag. (Pricha Phinthaung) EdlGñkTaMgBIrrUbmanedImkMeNIt enAextþ

PaK»san..>. .elakTaMgBIr...ánTTYlcMeN¼dwgGkßrsil,_RbéBNItamry£kar eronsURtenAvtþGaram

Rsedo g Kña.. nigGñkepßgeTotEdlRbLÚkenAkñúgvis&yeá¼Bum<en¼. Edr..>.. GtSbT cmøg mYy cMnYn rbs´ BYk

Kat. .sresreLIgtaMgBITsvtßr_ qñaM.. 1950.. emø¨¼...EtsñaédPaKeRcInrbsBYkKateFVIeLIgBIcug Tsvtßr_ qñaM

1960.. dl´Tsvtßr_qñaM...1980..>. .edaysarsñaédrbs´elakmin manPaBTak´Taj cMeBa¼ tRmÚv kar TIpßar

dUecñ¼ ehIyKeRmagkargar rbsBYkKatRtÚvBwgEpðkeTAelImUlniFi«btSmÖÉkCn ...Edlman RbPB mk BI tMbn

Edl enA eRkAextþPaK»san..nigenAkñúgRbeTséfpÞal.. >

lT§plsMxanTIbIénkareRbIRásbec©kviTüaeá¼Bum<...KWkarbeg;ItGkßrsil,_Ca RbFanbTsRmabkar

sikßa RsavRCav.. >...edaysarRbsiT§PaBkñúgkarrkßa..nigpßBVpßay B&t’man.. meFüaáy pßBVpßay tam ry£

kar eá¼Bum<.. .ánRtÜsa®sþaypøÚvsRmabkarsikßa Rti¼ri¼BicarNaEdlRbEhlCaeFVIeTAminrYceT.RbsinebI

cMeN¼ dwgTaMgLayRbmUlpþúMEt enAelIsa®sþaEdlcmøgedayédenArayáyBaseBjkñúgtMbnd¾FMeFg..>

Rsedog KñanwgGñkEdlmankarBak´B&n§kñúgvis&yeá¼Bum<Gkßrsil,_lavenAkñúgRbePTTaMgBIrxagelI Edr

Gñk RáCJGkßrsa®sþBImun...KWmnusßRbúsEdlmanTMnak´TMngCamYynwgvtþGaram.. >.. BYkeKPaKeRcInman

CMnaj xagkarsμÚRt..nigniBn§kMNaBülav...>.. pÞúyeTAvijsBVéf¶en¼... GñkRáCJEdlsikßa... nigEtg niBn§ Tak

Tg nwgRbFanbTTaMgen¼..KWsSitenAdacecjBI RbéBNIGkßrsil,_... nig brisSan Edl beg;It Gkßr sil,_ ena¼..>

y¨agNamij...eyIgseg;t eXIjfa...man®sþICaeRcInEdlkøayCaGñkRáCJGkßrsa®sþ.. >.. .kal BIedIm Gkßr

sil,_lav...CaTUeTA...EtgniBn§...cmøg..nigsEmþgedaymnusßRbúsEtbu¨eNÑa¼... edayehtufa...karGb´rM xag

EpñkGkßrsa®sþ..KWeFVIeLIgenAtamTIvtþGaram... >...eKcat´fa...vaCaerOgminsmrmü sRmab´®sþI... sUm,I Et kar

b¨¼Bal´ Km<IrTaMgena¼...¦k¾eFVIGVImYyelIsBItYnaTICaGñkeKarB Rbtibtþi.. >..KYrkt´sm:al´fa....kñúg cMeNam Gñk

sikßaRsavRCavenARbeTséf..niglavEdl ánsikßaelIGkßrsil,_lav...ehIyEpðkkarRsavRCav

eTAelIGkßrsil,_Edlkt´RtaenA elIsa®sþa...esÞIrEtTaMgGs´KWCamnusßRbús...EdlmancMeN¼dwg xag

GkßrburaN... >...pÞúy eTAvij...GñksikßaRsavRCavCa®sþIPaKeRcIneRbIRásRbPBÉksareá¼Bum<...Edl cmøg

ERb...(ecjBIPasamYy)..eTACaGkßrkñúgPasaepßgeTot.. >..

eKemIleXIjfa...PaBxusKñaxagTsßn£rvagGñkRáCJCanx<s...nig..²Gñksikßa³.. Gkßrsil,_tamEbb

buraN...enARtgkarTieTonEdlGñkRáCJéfEtgeFVIeLIg...TakTgeTA nwgkarcmøgrbs...RB¼GarIyanUvat...nig

RBIqa.PInefag..>.. TegVIen¼RsedogKñanwgGñkkt´ cmøgGkßrsil,[email protected]ñkTaMgBIrrUb en¼manTMenar

eTArkkarEksRmÜlsñaéd Gkßrsil,_kñúgeBlEdlKat´cmøg.. >...edaysarGñkTaMgBIrmanCMnajxag Etg

niBn§...dUecñ¼ehIyBYkKat´EksRmÜly¨ageRcIn..>..dUceyIgáneXIjrYcmkehIykarEksRmÜlkñúgeBl

cmøg ena¼.. KYr[ekatsresIr...enAkñúgRbéBNIénkarEtgniBn§Gkßrsil,_lav... BIeRBa¼EtTegVIen¼...CYy eFVI

[ Gkßrsil,_GacbMeBjtYnaTIkñúgsg:mRbesIrCagmun...CaRb PBénkarGbrMpg..nigkarkmßanþsb,aypg..>

buEnþ Gñk RáCJéfmanTsßn£epßgcMeBa¼GVI EdlGacTTYlykánBIkarktcmøg.. >.. ebIeTa¼bICaeKylfa...tam

72 CMBUk TI 3

Page 73: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

RbéBNI...Gkßrsil,_ lavGacEksRmÜlxøwmsaránk¾eday...k¾enAkñúgRkésEPñkrbsGñkRáCJGkßr sa®sþ

sm&yTMenIb...karEkERbGtSbTmYyenAeBlkMBugcmøgena¼...KWCakarlubbMátnUvxøwmsar edIm rbs GtSbT.

.dUecñ¼ ehIyeFVI[vaátbgtémøkñúgnamCaRbPBénkarsikßa.. > ..emøa¼ehIy minRtwm Et min ekat sresIr cMeBa¼

Tsßn£. ..nigviFIsa®sþénkarkt´cmøgxusKñab¨ueNÑa¼eT....GñkRáCJGkßrsa®sþéfCaeRcInrUb ...EbrCa emIl

gaycMeBa¼GñkktcmøgEdlánEksRmÜlxøwmsarGkßrsil,_TaMgen¼...faCakarbgHaj[eXIjBI cMeN¼ dwg

xßtexßay..nigminmancM eN¼viC¢aRsbtammaRtdæan. .(sþgdar).[ánRtwmRtÚv.. >(9).. }riyabfen¼. .eBlxø¼

k¾ tRmg´ eTA rkGñkkt´cmøgTaMgBIrrUben¼xagelIen¼pgEdr>...edayRBmTTYlnUvkarri¼Kn´...RBmTaMg TTYl

s:al´ nUv lkçN£sþg´darTMenIbTaMgen¼...RB¼GarIya¨nUva¨t...nigRBInqa..PInefag..k¾man karsÞak´esÞIrkñúgkar

beBa©j nUvsa®sþaTaMgLay...EdlBYkKatáncmøg...¦k¾RBmTTYlfa BYkKatmankMhuskñúg karRbkan TMenom

Tmøab´BIburaN.. >....bu¨Enþ...FatuBitenAkñúgRbéBNI Cak´Esþg...BYkeKenA EtbnþeRbIRás ´smtSPaB xag sil,£

rbs´ xøÜn ...edIm,IelIktem;IgerOgTaMgena¼[enAKgvgß.. >..

karcab´epþImykGkßrsil,_lavburaNeFVICaRbFanbTsikßa½..sñaédrbs´

sila..vIrvgßsila.vIrvgß..KWCaGñkRáCJsm&yTMenIbmuneKbgðs´.. nigCaGñkman}T§iBlCaTIbMput xagEpñk Gkßr sa®sþ

lav..> ....taMgBITsvtßr_ qña.. M1930..dl´edImTsvtßr_ qñaM.1970..Kat´ áneá¼Bum<sñaédCaeRcInGMBI...Gkßr

sil,_... Pasa.. .Rbvtþisa®sþ..nigTMenomTmøab´sasnarbs´lav ...ehtuen¼ehIy...CMruj[vb,Fm’buraN køay

CaRbFanbTsRmab´karsikßaRsav RCav... >...edIm,IeFVI[RbCaCnlavyl´dwgGMBIekrmrtkvb,Fm’...nigRb-

vtþi sa®sþ rbs´xøÜn... sila...mantYnaTIy¨agsMxan´kñúgkarbgHajpøÚv...faetIGtItkalánpþl´rUbragy¨ag dUc

emþc

eTA[bc©úb,nñkal.. >...TMnakTMngbc©úb,nñEdlsilamancMeBa¼karsikßaelIGkßrsa®sþ rbsKat...(nig kar

sikßavb,Fm’TUeTA)..KWmansegçbenAkñúgesckþIepþIménsñaédrbs´Kat´ eQμa¼fa.. .pan´eyat. .xg..v¨an´xaDI

(RbeyaCn_ énGkßrsa®sþ)½...²enAsm&ybc©úb,nñ..Gkßrsa®sþmansar£sMxanyagxøaMg... BIeRBa¼va CYy RTRTg

vb,Fm’ Cati..nigCanimitþrUbén. .. ²xVamqalWn³...(PaB cMerIn rugerOg)..rbs´Cati³..(1996.½..2).. >...enAkñúgsñaéd

sþIBI viF I Etg kaBü EdlniBn§eLIgkñúgsm&yGaNaniKmáraMg..Kat´ánsresrbEnSmfa½..²RbsinebI

Gkßrsa®sþ KWCasBaØaén.. ²xVamqalWn³.. rbs´mnusßCati...G‘Ícwg.¿.¿.¿.RkúgevogcnÞkalBIenAman ÉkraCüPaB

enA eLIy KWCakEnøgmYyEdlman. ²xVamqalW³.. mincajTIRkúgd¾éTeTot... EdlenAsm&ykaldUcKña³.. (sila

vIrvgß 1993½.²g.³.). >(10)...dUecñ¼..edIm,IdakbBa©ÚlkarRsav. RCavGkßrsa®sþrbssilaeTAkñúgTsßn vis&y

m Yy c,as las..eKRtÚvylGMBITMnakTMngrbsGkßrsa®sþCamYynwgtYnaTIrbsvaCanimitþrUbén xVamqalWn.

. .. rbs´ Catilav.. >.(11)..

karsikßaelIGkßrsil,_lavburaN... nigneyaáyénvb,Fm’lav-éfdUcánBnülrYcmkehIyenAkñúgsñaéddMbUgeKrbssila....eKalbMNgsMxan énkar sikßa Gkßr sil,_ lav

esóvePAsikßa .karepþImbeg;ItGkßrsil,_lavburaNCaRbFanbTsRmabsikßa 73

Page 74: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

buraNenARbeTslav...nigenARbeTséfnastvtßTI.20... KWCakarkMNt´RBMEdnRbvtþisa®sþ... nig vb,Fm ’

.rvagCnCatilav...nigéf.. >...dUecñ¼ehIy... eKalerOgEdlbg;b´enA kñúgkarsikßa RsavRCavrbs´lav nig éf. .

cab´BITsvtßr_ qñaM.1930. rhUtmkdl´bc©úb,nñ... KWCakartsU‘edIm,IG¼GageFVICam©as´kmμsiT§ielI nimitþ rUb

TaMgLay... EdlGaceRbIRásedIm,IbkRsayKMnitbc©úb,nñcMeBa¼GtItkal .. >...enAkñúgbribTen¼ehIy Edl

eKGac es¶IcsresIrBIGtSn&y...EdlbBa¢ak´enAkñúgBaküsmþIxagelIrbs´sila...EdlfaRkúgevogcnÞ rbs´

lav kalBIGtItkal...minRKan´EtmanKuNsm,tþi...xVamqalWn... bu¨eNÑa¼eT....k¾bu¨EnþkRmiténPaBrIkceRmIn

en¼ k¾mincaj´RkúgdéTeTotEdlenAsm&y kaldUcKña..>... fVIebIenAsm&ybc©úb,nñ...RbeTsTaMgBIrmanPaB

xus Ebøk KñaTaMgTMhM...nig GMNack¾eday ....k¾kalBIGtItRbCaCatiTaMgBIren¼mankRmitesμIKña..>...xN£Edl

kar beg;It GtþsBaØaNlavCamUldæan sMxan´sRmab´karbeg;ItCatilavsm&ybc©úb,nñ. ...eyIgeXIjfaka r

bdiesF nUvGtþsBaØaNlav...KWdUcKñaeTAnwgkarrYmbBa©ÚledIm,Ibeg;Itrdæéfbc©úb,nñ Edr.. >...dUecñ¼ehIy ...eK

Gac catTukánfa...karcabepþImykGkßrsil,_lavCaRbPBedIm,Isikßa. ..KWCaEpñkén kartsU‘ d¾xøaMgkøa.. .edIm,I

kMNt [ánRtwmRtÚvnUvGtþsBaØaNlav...EdlxusEbøkBIGtþsBaØaNéf..> ...enAkñúgkarsikßa Gkßr sil,_lav

d¾ eRCARC¼ mYy ...e FVIenARbeTslav..KWCanimitþrUbén..xVamqalWn.Edl²elIktem;Igrdælav[rugerOg³..> ...cMENk

enA ÉRb eTséfvij...RbéBNIdUcKñaen¼dMbUgeLIyRtÚveKKabsg;t...edaymankarP&yxøacfa...va Cakar elIk

tem;Ig nUvÉkraCürbsGtþsBaØaNlav.. ehIycugeRkaybMputRtÚveKeRCIserIsedIm,IbgHaj nUvvb,Fm’ cRmú¼

rbs éf .. >(12)..cMeBa¼CnCatilav....eQμa¼EdlRtwmRtÚv sRmabGkßrsa®sþKW...²Gkßrsa®sþlav³ ...¦ ²mrtk

Gkßr sa®sþlav³...¦.²Gkßrsa®sþ lavEdlbeg;IteLIgkñúgsm&y.Lan qag³..>...cMENkÉenAkñúg kar sikßa

BI éfvij... eKehAfaCaGkßrsa®sþrbs´..²éfPaK»san³..²eRtIyTenøemKg:³... ¦k¾.²Lan.qagPaK

»san³..>(13) GkßrEdlmanmunGkßrlavbc©úb,nñ...(eRbIsRmab´kt´RtaGkßrsa®sþPaKeRcIn)...enAkñúg

ceg;am Gñksikßa...eKs:alfaCaGkßrlavEdlbeg;ItenAkñúgRbeTslav .. >....cMENkÉenA kñúgkarsikßaBIedIm

kMeNIt éfvij.eKehAGkßrdUcKñaen¼faCa... éfNy.(éftUc)..>(14).. cMeBa¼CnCatilav... ..Gkßréf rbs esþc..

ram kMEhg ...sm&y suexaT&y...KWmanmUldæanmkBIGkßr..²lav³.. >... cMENkÉenAkñúg karsikßaGMBIéf vij. .Gkßr

²éftUc³ . .vivtþ ecjmkBIGkßréf.. >(15) .enAkñúgkarsikßaRsavRCav EdleFVIeLIg edayCn Catilav. eK cat´

Tuk RbéBNI énkar niBn§Gkßrsil,_CaPsþútagéneTBekaslürbsRbCaCatilavburaN ...edayTTYl }T§iBl

breTs tictYc... ¦Kμan esa¼eTA elIRbPB... ¦k¾xøwmsarrbsva..> ...cMeBa¼Cn Catiéf vij.. .RbéBNI énkar niBn§

Gkßrsil,_ ...KWeKánx©I...²edaymankarEkERbbnþicbnþÜc³..BIGkßrsil,_ eQog.ém.>(16)..

qakCIvit . .nigGaCIBrbssila.vIrvgßkarsikßaGMBICIvitrbssila...(manTMnas...nigPaBpÞúyKñaCaeRcIn)...ánbgHajBIkarbunbgpþacéf..niglaveTA

CaGtþ sBaØaNCatiBIredayELkBIKña..EtCanic©CakalminGac kat´pþac´[ánc,as´las´ena¼eT.. . > ..cMeBa¼

burs mñak ´EdlTTYlkareKarBBIGñkpgTaMgBYg enAkñúgRbeTslavbc©úb,nñ... faCaCnesñhaCatilav KYr kt´

sm:al´ f asilamankMeNIt... nigTTYlkar bIác´ciBa©wm enAPaK»sanRbeTséf... EdlenATIena¼ ...Kat´ án

74 CMBUk TI 3

Page 75: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

TTYlkarGbrM tampøÚvsasna...nigTTYlkar«btSmÖBIRB¼mhasemþc...vIravgß...(minEmnCasacjati)... EdlCa

GnuKuN sgÇenAextþPaK»san.. >...tamry£tYnaTI...KatánnaMykRbB&n§Gb´rMéf EdlmanlkçN£ sþg´dar

cUl mkkanPaK»sanéf...EdlRbB&n§GbrMen¼ánedIrtYnaTI yagsMxanenAkñúgkarbBa©ÚltMbnena¼eTA kñúg

rdæéf.. >(17) ...enAkñúgCIvRbvtþimrN£pøÚvkarmYy Edleá¼Bum<enARbeTslavkñúgqñaM... 1990...karerobrab GMBI

CIvit kumarPaBrbs´silaenARbeTséf... RtÚváneKeRbIedIm,IelIkBIKuNsm,tþiCatiniymrbs´Kat´.. >. .eK

BiBN’na lkçN sm,tþirbs´Kat´dUcteTA½..silaCamnusßmñak...²Rslaj´QamC&rlav..(EdlhUrtamsr

és Qam rbsKat)³...(GYsuin...1990½..39-40).. >..cabtaMgBIv&yekμgemø¼..Kates¶IcsresIr cMeBa¼}sßrCn

Rbvtþisa®sþ laveQμa¼..ecA..Ganu...CaesþcmYyGg:EdlbraC&ykñúgcMáMg rMeda¼RkúgevogcnÞ...nigtMbnCit xag

déT eTot ...ecjBIkarRKbRKgrbséfenAedIm stvtßTI.19..> ..CaGñkKaMRTkar pþacxøÜn én tMbn »san ecj

BIr dæéf.....karGak´Gn´citþrbs´ Kat´cMeBa¼éf...ekItmaneLIgkñúgkMlugeBlEdlKat´bYsCasgÇ enAágkk

Edl enATI ena¼Kat´CYbRbT¼nUvkarerIseGIgCatisasn_cMeBa¼ RbCaCnlavenA»san...BIsMNak´RbCaCn

éf PaKkNþal..>(18)..bu¨Enþ...fVIebIGñksresrGMBICIvRbvtþi...sg;t´F¶n´BIGtþsBaØaNrbs´ silafaCaCn Cati

lav . ..nigCaGñkmancitþRbqaMgnwgéfy¨agNak¾eday..k¾GVIEdlbgHaj[ eXIjc,as´enAkñúgsñaédena¼ ...KWCa

GVI Edl Kat´rkßa TMnak´TMngy¨agCitsñiT§CamYyRbeTs éfeBjmYyCIvitrbs´Kat´>...enAbu¨nμanqñaMeRkaykar

eTA rs´enAevogcnÞ... Kat´ánQreQμa¼CaebkçCntMNagra®sþ.. .(edaymináneCaKC&y)..enAkñúgRbeTs

TaMg BIr(19)..RBmTaMgán TTYlsVaKmn_smaCiksPaéfEdláneTATsßnkic©enARkúgevogcnÞ.. >.. enA eBl

Edl GaCJaFráraMgenARbeTslavEsVgrkcabxøÜnKat... edaysarEtskmμPaBneyaáyr bs Kat.... Kat

án ePosxøÜneTARbeTséf...enATIena¼KatbeRmIkarenAkñúgEpñk..²Gkßrsa®sþ»san³. rbsbNÑal&y Cat i

éf ... rhUtdl´RbeTslavánTTYlÉkraCü.. >...karRsavRCav Gkßrsa®sþrbs´Kat´...PaKeRcInKWeFVI... nig

eá¼Bum< enARbeTséf.. >..RbFanbTEdlKat sikßaándakeQμa¼fa...²lav³.. enAeBlEdl sñaéd ena¼eá¼Bum<

enA RbeTslav..>...

cMENkÉRbeTséfvij....KatsresrGMBIGkßrsil,_rbs..²RbCaCnéfenAPaK »san³.. nigviF IEt g

kaBü rbs´..²RbCaCnéfenAevogcnÞ³.. >(20)..minmanGVIKYr[PJak´epðIleT enAeBlEdlGtSbTeá¼Bum<Ca

Pasa éf rbs Kat...RtÚveKeá¼Bum<eLIgvijenAkñúgCIv RbvtþirbsKat.....silaeRbIBaküedImfa...²éf³...cMeBa¼

RbCa Cn enAPaK»san..nig RbCaCnlav...k¾buEnþRtÚveK..²EktRmÚv³..eTACa..²lav³...vij.. >(21)... RBwtþikarN _

d ¾ sMxan´ mYy. ..enA kñúgkarsikßaGkßrsa®sþlavenAstvtßTI.20.. .KWsila... ²rkeXIj³.. .sñaédÉk énGkßr

sil,_ lav mYy Edl mancMNgeCIgfa..favhug...fav eqag..>... sar£sMxanénkarrkeXIjen¼...RtÚveK BiB-

N’na enAkñúg esckþI epþIménCIvRbvtþi rbs´siladUcteTAen¼..½..

(mhasila)..ánRbkas[BiPBelakdwgGMBIPaBGs©arü.(rbssñaédGkßrsil,_erOg.favhug.faveqag)>

ehIyGVIEdlsMxan´bMput ena¼..KWCakarRbkas. .(bEnSm). rbs´Kat´Edlfa... vIrkfaen¼ ...niBn§ eLIg eday

Gñk niBn§ lavmñak´enAkñúgRB¼raCaNacRkLan..qag.en¼mann&yfa. ..(BaküsmþIrbs´mhasila)..KW Cakar

Rbkas CaRbvtiþsa®sþ... GMBIPaBCam©askmµsiT§irbsRbCaCnlav.. .cMeBa¼sñaédGkßr sil,_d¾G s©arü en¼.>

(GYsuin..1990½..17)

esóvePAsikßa .karepþImbeg;ItGkßrsil,_lavburaNCaRbFanbTsRmabsikßa 75

Page 76: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

²PaBCam©askmμsiT§i³.rbslavcMeBa¼sñaéderOg..favhug...faveqag...en¼...TTYl ánsar£ sMxan bEnSm

eTot enARtg´fa...sñaédÉken¼RtÚveK..²rkeXIj³...enAkñúgbnÞb´tm;l´ÉksarEdlmkBIPaK»san rbs´

bNÑal&y Cati enARkúgágkk.. >. ..kEnøgrkeXIjen¼ KWCanimitþrUby¨agBiess.. .eday CnCatilav eCOfa

sa®sþa TaMgLayEdlrkßaenATIen¼..rYmmansñaédEdlykmkBIlav...enAeBlEdlkgT&BéfkemÞc Rkúg

evog cnÞ kalBIedImstvtßTI.19..> ..

bnÞab´BIKat´mkdlRkúgevogcnÞmYyry£xIø.....silaánkøayCaelxapÞalrbs´.ePtsarat´..rtnavgß

Ca RB¼Gg:m©asmYyGg:EdlnwgRtÚvkøayCa}sßrCnQanmuxkñúg clnaRbCaCnlavedIm,I ÉkraCü..> ...RB¼Gg:

m©as´ ePtsara¨t´edIrtYnaTIy¨agsMxan´...kñúgkar beg;ItGtþsBaØaNCatilav...tamry£karbeg;IteLIgvij nUv

cMNab GarmμN_eTAelIRbvtþi sa®sþ...nigvb,Fm’rbslavenATsvtßqñaM.1930.> ..karRsavRCav...nigkar RbmUl

sa®sþa rbssilaPaKeRcInenAlav... RbRBwtþeTAenAkñúgkMlugeBlen¼.. .eRkamkarCYy eRCamERCgBI RB¼Gg:

m©as en¼Ég..>... buEnþ... eTa¼bICamankarCYyKaMRTBIRB¼Gg:m©asePtsaratk¾eday.. .k¾silaminGac man }T§iBl

edaygay@eTAelIsg:mlavenAevogcnÞáneLIy.. >...kñúgnam CaGñkbeg;It... nigKaMRTKMnit Catiniym lavd¾

ekøóv køa ....Katmankarxkcitþd¾FMmYyenAkñúg GaCIBrbsKat...KWminman}T§iBl... nigGMNackñúgkarseRmc ...enA

kñúg KN£kmμaFikar Gkßrsa®sþepßg@rbs´lav.. .EdlKat´enAbeRmIkargarena¼.. >...kñúgnamCaCnCati lav

Edl ekIt enAéfPaK»san...minfaKatmancMeN¼dwgEpñkvb,Fm’laveRCARC¼yagNak¾eday...k¾ Bakü smþI

rbs´ Kat´minman}T§iBlesμInwigBaküsmþIrbs´BYkvrCnlav...EdlánsikßaenA RbeTsáraMg..>

b¨uEnþ...karcMGkd¾xøaMgbMputenAkñúgGaCIBrbs´sila...RbEhlmkBIkRmiténkarGb´rM...nigFMFat ´enA

RbeTs éf. ..C¼}T§iBleTAelIkic©karRsavRCavrbs´Kat´...ehtudUecñ¼ehIyva eFVI[b¨¼Bal´ eTAdl´ Tsßn£

bc©úb,n ñ rbs´ lav cMeBa¼ Gkßr sa®sþrbs´xøÜn..>...cMNucexßayd¾sMxan´mYyrbs´silaenAkñúgkarsikßa elI

Gkßr sa®s þ. ..KWkarTTYlykTaMgRsúgnUvkar RsavRCavrbs´é[email protected]ürbs´RB¼raCvaMg éf

mkeFVICamUldæansRmab´viPaK elIGkßrsil,_lav.. >...silaman}T§iBleTAelIkarEtgniBn§kMNaBüEbb

buraN kñúg sm&ybc©úb,nñpg...RBmTaMgkarbkRsayeTAelIsñaédkMNaBüburaN ...edaykarTTUcfa...Gkßr

sil,_ laveKarBeTAtamsþgdarrénkarniBn§kMNaBüéf.. ehIykarvaytémøelIsñaédGkßrsil,_...k¾éllk

edIm,I bMeBj eTAtamsþg´darren¼Edr.. >..

karsikßarbs´silaeTAelIviFIsa®sþEtgkaBülaveTa¼bICasilaeFVIkic©karRsavRCaveTAelIRbFanbTCaeRcInk¾eday...EtKatman ekrþ#eQμa¼l,IbMputxagEpñk

sikßa Gkßrsil,_.. >...silaáneFVIkarRsavRCaveTAelIGkßr sil,_lavGs´ry£eBlCag.10..qñaM...TaMg enA

RbeTs lav...nigenAbNÑal&yCatiéfenARkúgágkk.. >...enAkñúgesckþIepþIménkarsikßadMbUgrbsKateTA

elIviFIEtgkaBülav....sila ánsresrdUecñ¼fa½

xJúMminEmndak´bBa©ÚlKñanUvk,Ünxñatepßg@énkarEtgniBn§...EdlmanenAkñúgesovePAen¼ edaymin án Epðk

eTA elIRbPBc,as´las´ena¼eT.. >..xJúMánerobcMk,ÜnxñatTaMgLay...edayEpðkeTAelIkarseg;t rbs´ xJúM

76 CMBUk TI 3

Page 77: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

eTA elIesovePAdUcteTAen¼.½..Ebb..kab..san..viLasinI/... fav..hug/... sag..sins&y/. ..evtßsnþr.

sadk/ ...nubsun/ .. kab..Rp£munI/... kab.fav.Esn.. emOg..nigsñaédCaeRcIneTot ¿.¿.¿... en¼KWCaelIkdMbUg

ehIyEdl...(karsikßa Ebb en¼)...RtÚván cgRkg eLIg.. > ...sñaéden¼ekIteLIg...KWGaRs&yTaMgRsúg eTA

elI cMNab´GarmµN_rbs´ Gñk Edlán cgRkg va. ..eday minmanRKÚ...¦GñkRbwkßaeyabl´eLIy..>. .dUecñ¼

ehIy xJúMsgÇwm favanwg man kMhus q:g Ca minxan..>. ..xJúMsgÇwm faelakGñknwg GFüaRs&ydl´xJúM...ehIyxJúM nwg

rg´ caM TTYldMbUnµanBIelakGñk... Edl man cMeN¼dwgeRCARC¼..(1993.£.s..)>...

esovePATaMgGsEdlsilaeFVIkarsikßa...(elIkElgEtesovePAmYyecj bueNÑa¼)..KWsuT§Et Ca sñaéd

Gkßr sil,_lav...>.. .esovePAelIkElgena¼.. .KWCaesovePAEdlKatánniyaydMbUg eQμa¼.Ebb.. kab..san

viLasinI. ..(.rebobniBn§tamEbb...kab..san.. viLasinI)..KWCakarsikßaeTAelIkaBüCaPasaálI.. >

silaKWCaGñkniBn§sñaédsMxan´@BIr...KWkarsikßaBIviFIEtgkaBülav...²Ebb..Etg xøÜn..éfy_. .evogcnÞ

.el¼.. Ebb..Etg..kab..san..viLasinI.³..(rebobEtgkaBü...éfevogcnÞ.. nig...kab..san..viLasinI).. Edleá¼Bum<

en A Rkúg ágkkkñúgqñaM.1942...nigsnS£lkßN£.. (viFIEtgkaBü)..Edleá¼Bum< enAevog cnÞenA kñúgqñaM..1961

eday EpðkelIsñaédBI mun.. >...karsikßaTaMgBIren¼...KWCasñaéddMbUgeK...BIeRBa¼vaánpþlnUvKMnitCamUldæan

sRmab ylBIrcnasm<n§énkarniBn§kMNaBülav.. >...enAkñúgsñaédGkßrsil,_buraNTaMg Lay...Edl sresr

enA elIsa®sþasøwkrwt...BaküTaMgGs´minmandkXøaeT.. >...KμankarEbg EckXøa ... rb¼...¦ k¾vK:[ dac´ RsL¼

BIKñaeT..> ...silaKWCamnusßTImYyEdlánviPaK eTAelIRbePTkaBülavxus@Kña....edaysresrk,Ünxñat

rbs va...RBmTaMgeroberogva[ ecjCaXøaeXøagRsbeTAtamk,ÜnTaMgena¼.. >...CakEsþg...silaKWCamnusß-

mun eK Edl án EckBakükñúgkMNaBülavenAelITMB&reá¼Bum<...[manXøadacecjBIKña.>.(22.)

cMNucexßayFMbMputenAkñúgkarsikßarbs´sila...KWxV¼karBicarNaeTAelIviFIsa®sþ kt´Rta...nigviFI

sEmþg Gkßrsil,_lav.....RBmTaMg}T§iBlénviFIsa®sþen¼...(CYnkal man{kas..ehIyCYnkalKμan)...C¼eTA

elI rebob EdleKerobcMtakEtg Gkßrsil,_.. >... cMNucexßayen¼...KYr[ykmkBicarNaBIkaryldwg Bit

Rákd rbssila...cMeBa¼viFI sa®sþena¼...ebIEpðkeTAelIRbvtþi...nigbTBiesaFrbsKatenAkñúgkarEtgniBn§

kMNaBü lav.>(23)...vaCaerOgedayELkBIKña...rvagkaryldwgrbs´Kat´cMeBa¼RbéBNIén karEtgGkßr-

sil,_. ..ehIynigcMeN¼viC¢adUcEdlánbgHajenAkñúgkic©karRsavRCav rbs´Kat´... EdleyIg dwg|fa.. .Kat´

KW Ca Gñk rkeXIjeLIgvijnUvGkßrsil,_lav.. .>

karsikßarbssilaeTAelIkMNaBülavKWEpðkeTAelIcMeN¼dwgénkarsikß[email protected]þI GMBI

rcnasm<n§énTRmg´kaBürbs´éf..nig}NÐa.. >...eBlEdlKat´sresrBIGVI EdlehAfak,ÜnxñatEtg kaBü

lav dMbUg ena¼....k,ÜnxñatsRmab´EtgniBn§kMNaBüéfRtÚveKkt´RtaenAkñúgGtSbT...Gs´CaeRcIn stvtß mun

en¼ rYceTAehIy..>...eyageTAtamsmþIrbs Rp£eXag...nimμaejmin. .(1987). .fasñaédrbs silaeQμa¼.. snS£

lkßN£. ..manlkçN£Rs edogKñay¨agxøaMgeTAnwg...lak´..pasa..éfy_....(mUldæanRKw¼énPasaéf)... Edl

sresr edayGñkRáCJéfeQμa¼...pay¨a...«ákitßilásan ..>(24 )

enAkñúgkarbeg;Itk,ÜnxñatEtgkaBülav....sila...vIrvgßánBwgEpðkeTAelIkar sikßaBITRmgkaB ümun@

esóvePAsikßa .karepþImbeg;ItGkßrsil,_lavburaNCaRbFanbTsRmabsikßa 77

Page 78: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

rbs éf. ..edIm,IseRmcykGVIEdlmanRbeyaCn_..nigGVIEdlmin manRbeyaCn_ smlμm nwg sikßa ...edIm,I beg;It

k,Ün xñat TaMgena¼eLIg.. >...eTa¼bICacMNuc lmðitenAkñúgTRmgkaBülavmYycMnYn...kñúgesovePArbsKat man

lkçN£BiessEbøkBIéfk¾eday...k¾RbePTénk,ÜnxñatkMNaBüEdlerobrabena¼manlkçN£dUcKña esÞIr Et

TaMg Gs´..>... «TahrN_.... ebIeKBinitüemIlkMNaBülaveTAelIkarelIkdak´sMeLg ...cugCYnenAkñúg.nigenA

cenøa¼ rb¼kMNaBü ...karpßúaMBakü.. nigsMeLgRs£CaedIm ...TaMgGsen¼RsedogKñaeTAnwgGVIEdléfsikßa eTA

elI kMNaB ü éf...> ...mYyvijeTot...karykk,ÜnxñatkMNaBüéfeFVI CamUldæankñúgkarsikßa...nigeFVIkareRbób

eFobCamYyGkßrsil,_lav...KWCaerOgsamBaØ bMput... >.. eKseg;teXIjfa...RbeTslav.nigéfmanTMnak TMng

Pasa ..vb,Fm’..nig Gkßrsil,_....RBmTaMgTRmg´kMNaBürbs´RbeTsTaMgBIrmanlkçN£dUcKña..>...bu¨Enþ.. .eK

KYr sYrfa..RbsinebIkarsikßaGkßrsil,_éfmanlkçN£pÞúyBIkarniBn§kMNaBüéf...etIKYryk vaeFVICa KMrU

sRmab ´ CamUldæankñúgkarsikßaGkßrsil,_lavEdr¦eT.. >...karsikßaGkßrsil,_ enARbeTséf ...eFVI cMeBa¼

Et kMNaBü RbcaMraCvaMg...CakMNaBümYyRbePTEdlmanPaBxus EbøkKñaTaMgrebobcmøg...xusEbøk TaMg Ebb

bT. .nigbrisSansRmabsEmþg...RBmTaMgxus Ebøk TaMgGñkTsßna.. lkçN£TaMgGs en¼ehIyEdl xusKñaBIGkßr

sil,_ lav buraN...dUc eyIgs:al´enAeBlsBVéf¶en¼..>.. RbsinebI...karsikßarbs´éfepþateTA elI kMNaBü

rbs ´ RbCaCn samBaØ...vaRbEhlGacykeFVICaKMrURbhakRbEhlKñamYy...sRmabeRbób eFobeTA nwg kMNaBü

laván.. >..

enAkñúgkarsikßarbs...Cit..PUmisak...eTAelITRmgkMNaBülav...bgHajBIkaryldwgkanEtsIu CeRmA.

cMeBa¼lkçN£énkarEtgkMNaBülav...ehtupld¾RtwmRtÚvena¼KWfa Katán sresreRbóbeFob...CamYy nwg

kMNaBü EdlsURtpÞal´mat´rbs´GñkRsúkenA RbeTséf..>.(25).. Kat´ánerob rab´BIPaB xus Ebøk Kña. ..rvag

kMNaBü Edl EtgeLIgsRmab´ sþab´...nigkMNaBüEdlEtgeLIgsRmabGandUcteTAen¼.. ½.

kMNaBüEdlniBn§eLIgy¨aghµt´ct´eTAtamKeRmagEdlánkMNt´Tuk...KWRtÚveKarBtam k,Ünxñat[án

RtwmRtÚv...edIm,IRKbRKgelIGtSn&y...nigGarmµN_écñRbtidærbssil,kr... en¼KWCa kMNaBü rbs kvI CMnan

eRkay.¿.¿.¿. kvITaMgen¼cg´[eKcab´GarmµN_elIkMNaBü ...cg´[manrcnasm<n§RtwmRtÚv..nigman sNþab´

Fñab lð eFVI[TakTajEPñk.. >..BYkeKmincabGarmµN_faetI...kMNaBümansMeLgdUcemþceT..¦Rbsin ebIBYk

eK cabGarmµN_..eKRKanEtcg[ sMeLgena¼sIusgVakCamYynwgrcnasm<n§kMNaBü...KWmin[man sMeLg

tUc EbkExJk...eFVI[rMxandlRtecokena¼eT.¿.¿.¿.(1981£..191-2)..>..

karsikßaGkßrsil,_éfepþateTAelIRbePTkMNaBüEdl...²TakTajEPñk³. cMENkÉGñk niBn§lav vij

enA kñúg karniBn§Gkßrsil,_rbsxøÜn...KWykcitþTukdakeTAnwgGVI EdlBIera¼Rtecok.. >.. .PaBxusEbøkKñar va g

RbePT xøwmsarepßgKñaTaMgBIren¼...KWCalkçN£xusKñaxøaMgrvagviFIsa®sþBIr..> ...pÞúyB IGkßr sil,_lav ......Gñk

niBn§. ..nig GñkGanGkßr sil,_enAkñúgraCvaMgéfPaKeRcIn..KWCaBYkGPiCnCanx<sEdlmanTMnakTMngCamYynwg

RB¼ b rmraCvaMg.. >..kRmiténkarsikßarbs´BYkeKx<s´CagGñkniBn§Gkßrsil,_lavPaKeRcIn Edl mk BI RKb´

mCÄdæan kñúgsg:mlav.. >..RsedogKñaen¼Edr....GñkcmøgGkßrsil,_éfk¾ .. manTMnak´TMngCamYynwgRB¼brm

78 CMBUk TI 3

Page 79: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

raCvaMg Edr.ehtudUecñ¼ehIykMhusenAkñúgkarcmøgGtSbTeTa¼bIebICaman...k¾hak´dUcCatictYcCag Gñkkt´

cmøg sñaéd Gkßrsil,_lavEdlCa Fmμta.. KWCaennEdlmanv&yekμg.. >...RsbeBlCamYyKñaen¼Edr... kar

bgHaj sñaéd Gkßrsil,_éfenAkñúgRB¼brmraCvaMg...minEmndUceTAnwgrebobkmßanþFmμta...Edl man mnusß

cUlrYm yageRcInku¼kr..mksþabkarsμÚRtkMNaBüena¼eT.. >...dUecñ¼ehIy....eKminsUv xVlfa... Gñk Tsßna ena¼

yl. .. ¦minylGtSn&yrbserOgena¼eT.. >(26)....edaysarEtPaB xusEbøkKñaTaMgkarbeg;It ..TaMgkar Efrkßa

nig TaMgkareRbIRás´Gkßrsil,_éf..niglav dUecñ¼ehIy...eTIbeFVI[TRmg´...RBmTaMgxøwmsarerOgrbs´Gkßr

sil,_ TaMgBIren¼xusKñaxøaMg..>. .Gkßrsil,_rbsraCvaMg éfminsUv eRbIBakü RcMEdl }t RbeyaCn_ eRcIn eT. .>

vaeRcInEt sresrbg;bn&yeRCA...en¼bgHaj[eXIjnUvkRmitcMeN¼dwgrbsGñkniBn§..>[email protected] eXIj

fa ...kvIniBn§éfeRcInEteRbIRásTRmgkMNaBüEdlsμúKsμaj....dUcCakareRbIBakü eBCn_x<gx<smk BIPasa

Exμr .nigálI. .RBmTaMgbeg;ItBaküeBcn_fμI@kñúgGkßrsil,_Efm eTotpg..>.. Rsbe BlCa mYy Kña en¼ Edr xøwm-

sar Gkßrsil,_rbsvaMgéf...eKarBeTAtam sþgdarmYyepßgeTotEdlGacTTYlykán...CagGkßr sil,_

lav...> lkçN£rbserOg lavdUcCakarkMEbøgcMeGscMGas ...mankarelg esIc eRcIn kñúg eBl erobrab erOg-

BuT§ Rbvtþi RBmTaMglayLMnUverOgr¨avmYycMnYn...EdlminBak´B&n§nwgRB¼BuT§sasna...dUcCa kar eCO eTA elI

RBlwg ...¦ k¾ GaTieTB enAkñúgCMenOCnCati..ét...TaMgGsen¼RtÚveKhamRám min[manLÚkLM enA kñúg erOg Edl

Tak ´Tg nwg sasna ...cMeBa¼Gkßrsil,_EdlniBn§kñúgRB¼ raCvaMgéf.. >

edaysarsñaédGkßrsil,_éfqøú¼bBa©aMgBIcMNgcMNUlcitþrbsBYkGPiCn..dUecñ¼ karsikßaelI Gkßr-

sil,_éf...k¾CakmμsiT§ipþac´muxrbs´BYkGPiCnTaMgena¼Edr.. >...Cak´Esþg eKGaceXIjenAkñúgkarsikßa elI

Gkßr sil,_éf...EdleK[sar£sMxaneTAelIkarsikßaBI TRmgkaBüCaPasaálI...nigsM®s;wt...ehIynigTM-

nak´ TMng rbs´vaCamYynwgkaBüéf.. >.. tamBiteTA.. .mankrNI CaeRcIn Edl eKGac CECk edjedal sYrfa..

.etI TRmg´ kaBü Ebb en¼...BitCamanRbPBmkBI}NÐa...¦k¾.ét..>...dUcKñanigkarehAerOgniTanrbs´GñkRsúk

enA

tMbn´ GasuIGaeKñy_faCaerOgCatkEdr...karsnμtfaTRmg´kaBüéf...¦lavmanRbPBmkBI }NÐa.. .CYyeFVI [

kMNaBü ena¼manekrþ#eQμa¼RbesIreLIg..(cit...1981½...222-3)>..

edaysarEtEpðkkarRsavRCavrbsxøÜneTAelIkarsikßarbséf.....eFVI[silaman kareFVs RbEhs

kñúg kar kt´sm:al´[ánc,as´las´...BIPaBxusKñarvagGkßrsil,_TaMgBIrRbePT..>... enAkñúg kar sikßa rbs´

sila.. .KatBüayam..²kMNtnUvk,Ünxñatc,aslas³...enA kñúgkMNaBülav...edayman..²rcnasm<n§erobr y

Rtwm RtÚv³.. .eFVI[..²Tak´TajEPñk³..>...kñúg n&ymüa¨geTot... GVIEdlKat´eFVIBitRákdena¼...KWyklkçN£viFI-

Etg kaBü mYyRbePT...eTA bBa©ÚlkñúgTRmgkaBümYyepßgeTot..>.. enAkñúgesckþIepþIm énesovePA dMbUg rbs

sila sþI GMBIviFIEtgkaBülav....Kat´ánsresrdUecñ¼fa.. ½

xJúMmanCMenOy¨agmutmaMfa...kalBIGtItkalRákdCamanesovePA....(EdlbeRgón)..BIk,Ün Etg kMNaBü

rbs´ eyIg.. >...bu¨Enþ... eRkaymkesovePAena¼át´bg´..¦k¾minTan´rkeXIj .(1993£.�.)>

esóvePAsikßa .karepþImbeg;ItGkßrsil,_lavburaNCaRbFanbTsRmabsikßa 79

Page 80: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

buEnþ...enAeBlBicarNaGMBIsar£sMxanénkarelIkdaksMeLg...enAkñúgkMNaBü lav...karyl fa man

esovePA Ebben¼...KWhakdUcCaminGaceTArYceT.. >...CnCatilavPaK eRcInmanbBaHakñúgkarBnül GMBI lkçN£

sMeLg en¼.. >...RsedogKñanwgkareRbIk,Ün evyüakrN_kñúgPasaGgeKøsEdr.....karelIkdaksMeLg eTA elI

Bakü kñúgkMNaBü...KWekIteLIgedaysV&yRbvtþi...CagkarKitTukCamun..> ...tamBiteTA. ..eTa¼ bI Ca sBaØa sm:al

sMeLg.. manenAkñúgPasalavrab´stvtßmkehIyk¾eday....k¾eKeTIbEteRbIvaCab´lab´cab´ BIBak´kNþal

stvtß en¼ bueNÑa¼..>(27)..enAkñúgsa®sþaGkßrsil,_lavburaN...eKminsUveRbIsBaØa sMeLg en¼eT..>. ...sUm,I

Et enA kñúgsñaédxø¼EdlmaneRbIsBaØasMeLgen¼...(eKeRbIvaEtmþg m;albu¨eNÑa¼..ehIyvadUcCakarBRgay

Pasa álIenAkñúgBaküraylav)...KWeKbEnSmva sRmabCakarlMGr...eRcInCageRbIkñúgeKalbMNgepßg eTot..>

Rbsin ebIKμansBaØasm:alsMeLgeRbICaTUeTAenAkñúgPasaeT...(ehIykareRbIsMeLgekIteLIgeday sV&y-

Rbvtþui... CagkarEdlEpðkeTAelIkarKitKUrBIsUrsMeLg...EdlenAeBlena¼eKBMuTan´beg;It[man lkçN£

sþg´ dar enAeLIy)...etITMngCamanfñak´eronkalBIsm&yburaN...¦k¾esovePAEdlsresrBIrebob Etg

kaB ü .. edayEpðkeTAelIkarsg;t´Bakü[mansMeLgeLIgcu¼y¨agdUcemþc ?... enAkñúgesovePA rbs´sila

eQμa¼ ..sn§£lkßN£..KatBiBN’nanUvk,ÜnxñatsRmab karEtgkaBü....KYnGan...CaTRmgkaBümYyRbePT Edl

Gkßr sil,_buraNPaKeRcInsresa®sþamlMnaM ena¼ ½.(28)..

eKRtÚvEtgkaBü[ánRtwmRtÚvedayEpðkeTAtam..(k,ÜnxñatEdlkMNtcMnYn).rb¼.nig vK:...RBmTaMgkar elIk

daksMeLg..¿.¿.¿.kñúgmYyvK:rbskaBü..KYnGan..RtÚvman.4.rb¼..ehIyrb¼nImYy@RtÚvman..7. Bakü elIk

Elg EtXøadMbUg.. nigXøabEnSmb¨ueNÑa¼. >.eRkABIena¼.eK RtÚvdak´.(Büag:).mansMeLgeLIgcu¼ GaRs&y

eTAtam TItaMgrbs´va[ánRtwmRtÚv.. (1961. £.20)>.

buEnþtamkarBit...k,ÜnxñatrbskaBü..KYnGan...manlkçN£ERbRbÜlxøaMgNas..>. sUm BicarNa BI k,Ün

xñat Edl silaniyayfa...karEtgkMNaBü.²RtÚvEt³.eFVItam.. >...karfwøg Eføgen¼pÞúyeTAnwgkarBitén Gkßr-

sil,_lav.. ½...

1).RbEvgénvK:..½..minmankarkMNtcMnYnrb¼eTenAkñúgkaBü...KYnGan..> ...eTa¼bICa silaniyayfa..KYn

Gan RtÚvEtmanvK:EdlmanbYnrb¼eBjeljyagNak¾eday..Et CaerOy@.... enAkñúgvK:mYycMnYnmanEt..2

rb¼ b¨ueNÑa¼..> ....vK:xø¼Gacman.1.rb¼..¦.3. rb¼pg Edr.. >...vK:EdleXIjjwkjab´bMput...KWman..3..rb¼... nig. 4

rb¼. ..Ca vK:EdlsilaykCaKMrU...Et vaRcMEdlrhUtenAkñúgsacerOgTaMgmUl.. >

2).cMnYnBüag:enAkñúgmYyrb¼kMNaBü½....rb¼PaKeRcInenAkñúgkaBü..KYnGan...man ..7..Büag:..(eday min

Kit BIXøadMbUg.. nigXøabEnSmeT)...EtvaminEmnCaerOgcEmøkeT...EdleK RbT¼eXIj rb¼mYym an bEnSm Büag:mYy

BIr ...¦bIeTot.. >..

3).TItaMgsMeLgenAkñúgrb¼kMNaBü½...TItaMgsMeLgCajwkjabeKarBeTAtamk,ÜnEdlsilaerob rab

Etvak¾CaerOgFmμtaEdr...Edlrb¼xø¼mineKarBeTAtamk,Ünxñatena¼.. >..

srubmk...k,Ünxñat..KYnGan...Edlsilaniyayfa...²RtÚvEt³..eKarBeTAtamena¼ KWminCaklakxøaMg dUc

80 CMBUk TI 3

Page 81: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

GVIEdlKatcg[eyIgeCOena¼eT.. >...dUcáneFVIesckþIseg;teTAelIkMNaBülav....kMNaBüTaMgena¼pþl Ca

KMrUd¾lðbMputBIsPaBERbRbÜl...mindUcCak,Ünxñat EdlánkMNt´ena¼eT..>. ..sila ánG an Gkßr sil,_lav

y¨ag eRcIn ....ehtuen¼Kat´minEmn mindwgfa...²k,Ünxñat³.. rbs´Kat´...minEmn Cak,ÜnxñatBit Rákdena¼eT..>

enA kñúg esckþI dkRsgxageRkamen¼...KatbgHaj«TahrN_mYyGMBIkaBü...KYnGan... EdlCakarbkRsay nUv

KMnit r bsKat...sþIGMBIviFIEtgkaBülav.. >...karbkRsayen¼manenAkñúgsñaédrbsKat eQμa¼... sn§£lkßN£

Edl eXIjPøambnÞabBIesckþIEdldkRsgmunena¼... ehIyvabgHajBIPaBhμtcténk,Ünxñat rbsKat. E dl

ekItecjmkBIkarRbtidæedayectna...CaCagkar eFVIviPaK½

«TahrN_énkarEtgkMNaBüEbben¼...(eKGacRbT¼eXIjenAkñúg)...kaBükñúgsa®sþa søwkrwt..>. ..bu¨Enþ

kMNaBü PaKeRcInEdlktRtaenAelIsa®sþasøwkrwt....KWniBn§minánRtwmRtÚvtamTRmgeT.. >...manEterOg

mYy bueNÑa¼ EdlRtwmRtÚvKWerOg...sins&y.. >...dUecñ¼ehIy xJúMnwgdkRsgecjBIerOg ..sins&y. ..en¼edIm,I

eFVICa «TahrN_ rbsxJúM.. (1961.. ½...20)..>

enAeBlEdlkRmgGkßrsil,_lavTaMgGs...(elIkElgEterOg..sins&y..mYy bueNÑa¼)..KWniBn§.. ²min

án RtwmRtÚv³. eTAtamkRmitsþgdarrbssila...eKmanmnÞilfa .etIen¼CakarGnfyxagGkßrsil,_.. .¦k¾Ca

kar Gn´fyxagkareRbIRás´sþg´darxøÜnÉg.>.. RbsinebIsilayl´BIviFIsa®sþ énbBaHaRbFanbT rbs´ xøÜn

eday Ejk va[dac´ecjBIRbFanbT énkarsikßaGkßrsil,_éf.....Kat´RbEhlCadwgfa...vamin Gac eTA rYc

eT Edl mank,ÜnCak´ lak´enAkñúgkarEtgniBn§.. >...dUceyIgáneXIjrYcmkehIy.....GñkEtgkaBü... KYn Gan

kalBIedImminándwg...(edaykareFVIviPaK)...BIk,ÜnxñatkMNaBüEdlBYkeKkMBugEtgenA eBl ena¼ eT..> ...eK

eron TRmg kaBü...minEmnedaykarTenÞjcaMtamk,ÜnEdlánsresr Tukena¼eT...(emøa¼ehIy...ánCasila

eFVI kar RsavRCAvGs´CaeRcInTsvtßmkehIymin EdlRbT¼eXIjk,Ünena¼esa¼)... Etedaykarrs´enACa

mYy nwg karhVwkhatpÞalmat.. >.. k,ÜnxñatCaklakénkarEtgniBn§... EdlGacmanrebobrbb EtenA elITMB&r

eá¼Bum<. .. KWmincaMác...¦k¾manRbeyaCn_cMeBa¼kMNaBüEdlsresrenAelIsa®sþasøwkrwtsRmabGñk sþab

ena¼ eT.. >..enAkñúgsa®sþalav...(BakünimYy@minmandkXøaeT)...eKminmanviFIedIm,IEjk [ánc,as...rvagkar

cab´ epþIm..¦cugbBa©b´énrb¼...¦k¾vK:ena¼eT.. >...RsbCamYyKñaena¼Edr.minmankareRbIRás´sBaØa sm:al´

sMeLg [mancugcYn...edIm,I[emIleXIj c,asBITItaMgrbsBüag:sMeLgTab.nigFøakcu¼..>. .dUecñ¼ ehIy ...kar

yk tam k,Ünxñatrbs´ sila...minman}T§iBlGVIeFVI[manrboberobryenAelIsa®sþaeT.. >...müa¨gvijeTot ..

va min EmnCakargayRsÜlkñúgkarkt´sm:al´fa...etIsñaédmYyEdleKánkt´cmøg ...RtwmRtÚv.¦k¾minRtwm-

RtÚv eTA tam k ,Ünxñaten¼...¦k¾Gtena¼eT.. >..Gkßrsil,_lavRákdCaRtÚveKkt cmøgeLIgvijCaRbcaM... edIm,Irkßa

va [ Kg´vgß..>..ral´eBlEdleKkt´cmøgvaeLIgvij.... B&t’manlmðitxø¼enAkñúgGtSbT...RtÚveKEksRmÜl..>

enA eBlEdlerOgmYyRtÚveKcmøg..nigpøasbþÚrB&t’manlmðit. ..mYybnÞatmþg@CaRbcaMCa eRcInry qñaM... eday

Gñk cmøgEdlPaKeRcInKWCaenn ...EdlmanGayueRkam..16..qñaM... BIsa®sþa Edlman TRmg kMNaBü Biák yl.

etI GtSbT ena¼GacrkßaCab´lab´tamk,ÜnxñatkMNaBü[ánc,as´las´y¨agem¨ceTAekIt?...Rsb eBlCa

esóvePAsikßa .karepþImbeg;ItGkßrsil,_lavburaNCaRbFanbTsRmabsikßa 81

Page 82: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

mYyKña en¼ Edr...etImanRbeyaCn_GVIkñúgkarrkßakMNaBüena¼[ánRtwmRtÚv?..etI PaBxus EbøkKña xø¼ ...rvag kar

ERbRbÜl ...nigkareKarBy¨agmuWgm¨at´eTAtamk,ÜnxñatEbben¼ GñksþabGaceFVIkarktsm:alánEdr¦eT?

enAkñúgkarviPaKeTAelIkarsikßaviFIEtgkaBürbssila...eKcaMácRtÚvBinitüelI kRmitsþgdar ..Edl

Kat kMNt sRmab karEtgniBn§kMNaBülav...ehIynigmUldæanrbsva...>.. .. edIm,IylBI ehtupl Edl tRmÚv

[ Gkßr sil,_ eKarBeTAtamsþgdar[án...²RtwmRtÚv³..enA kñúgRkEsEPñkrbssila ...eyIg KYr ylfa .ehtuGVI

ánCa mnusß mñak´Edls:al´c,as´BI RbéBNI...EbrCasikßaRbFanbTen¼... hak´bIdUcCaKat´KWCaGñkmkBI

xageRkA dUecñ¼..>.. .sar£sMxanEdlsilaxMl¼bgeTAelIkarsikßary£eBldbqñaM... edIm,Irkk,ÜnE tg kaBü KW

man témøKYr[kt´sm:al´..>... karBnül´cMeBa¼karsikßarbs´Kat´...bgHajnUvsar£sMxan´EdlKat´yk Gkßr

sil, _. ..edIm,IkMNt´niymn&yBITMnak´TMngrvaglav-éf...kalBIGtItkal...nig bc©úb,nñkal..> ..enAkñúg es-

ovePA eQμa¼. .Ebb.Etg.xøÜn.éfy_..evogcnÞ..el¼.Ebb..Etg..kab san..viLasinI.. Kat´sresrfa½.Kat´ánR-

sav RCav rkk,ÜnxñatGkßrsil,_...edIm,I bgHajfakaBü..exøag rbséf...KWmanmUldæanmkBITRmgkMNaBülav

Edl mankMeNItmun ena¼...(1993½.�...)>...buEnþ...erOgEdlsuICeRmACagen¼.....karRsavRCavrbssila... Ca

sMxan´ ena¼ KWedIm,Ibeg;ItGkßrsil,_[eTACanimitþrUbén..xVamqalWn..rbs´Catilav..>.. enAkñúgkarerobrab´

Tak´Tg nwgbMNgénkarsikßaGkßrsil,_rbs´Kat´....silaeRbóbeFob karFøak´cu¼énvb,Fm’lavbc©úb,nñ..

edaysar xV¼xat k,Ünxñat EtgkMNaBüc,as´las´... nig xVamqalWn. ..rbs´GarüFm’lav enAeBlva eLIg dl´

kMBUl . eRBa¼ eBl ena ¼manGtSbT EtgkaBüburaN...EtKYr[sþayEdl KatminGac rkeXIj...> kñúgn&ymüag...eK

Gac emIl eXIjfa...sþgdar . xVamqalWn . .rbssila. . ehIynigkarG¼GagBI. .²PaBRtwmRtÚv³.énkar niBn§kMNaBü

buraN fa Ca }T§iBlénkarrsenAFMMFatdUcCaCnCatiéf.. >...buEnþ..n&yBit ®ákd ena¼.. .vaKWCakar qøú¼bBa©aMg nUv

}T§iBl én RbB&n§eá¼Bum<pßay...nigKMnitCatiniym kñúgTsßn £bc©úb,nñ cMeBa¼ GtItkal..> ..sar£ sMxané n k,Ün

xñat c,aslaskñúgrcnasm<&n§ kMNaBü.. ehIynig karbeg;It TRmgsresr edIm,Ipþl niymn&y [ .. xVam qalWn

eTACaGarü Fm’...KWCakarseRmcenAkñúgsg:mmYy... EdlmeFüaáyeá¼Bum< ánbeg;It nUvTsßn£ cMeBa¼ lkçN£

Gkßr sil,_.. >..enAkñúgkarsikßaGkßrsil,_éf...eKRbT¼eXIjmaneRbIsþg´darRs edogKña en¼. ..enA kúñug kar

sikßaGMBIedImkMeNIt..nigRbvtþiénkarniBn§kMNaBüéf.. >(29)..

karTamTarrbs´silafa...karniBn§kMNaBükalBIburaN...eKarBeTAtamsþg´dar rbs´Gkßrsil,_

EdleK eá¼Bum<ena¼...ehIykMNaBüena¼manTRmg´mYyCak´lak´...TaMgen¼ ánbg;r[mankaryl´xus kñúg

cMeNam CnCatilavsm&ybc©úb,nñ.. >...karsikßaGMBIviFI EtgkaBürbs´Kat´eQμa¼...sn§£lkßN£...Edl án

niBn§ eLIgeTAtamTisedArbs´RksYgGb´rMlav..ehIyRtÚveKykeTAbeRgónenAtamsalaeron TUTaMg

RbeTs.....ánTTYlkar Gnum&tCaFrman...Cak,ÜnEtgkaBülavEdlmankarGnuBaØatRtwmRtÚv..>(30). .manEt

mnus ß BIrbInakbueNÑa¼...EdlxJMúánniyayCamYyenARbeTslav...CaGñkEdlmankarcabGarmμN_. ¦Ca Gñk

Bak´B&n§. nwgkarRsavRCavenAkñúgGkßrsil,_lav.....ányl´GMBIkarBitEdlfa esovePArbs´silaGMBI kar

Et gkaBü...CakarbkRsaynUveyabl´pÞal´xøÜnrbs´Kat´GMBI rcnasm<n§kMNaBü...eRcInCagk,Ün xñat Edl

án beg;IteLIgedaykvIniBn§lavkalBI buraN..>... enn.. .nigRB¼sgÇ ekμg@ CMnaneRkayCa eRcInGg:.. Edl

82 CMBUk TI 3

Page 83: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

xJMúán CYb enAtamTICnbT enARbeTslav...s:alc,asBIk,Ün EtgkMNaBürbssila...EdlBYkeKáneronBI

sala rdæ...eRcInCagTTYlánBIkarGb´rMtampøÚvsasna.. >...fVIebI...B&t’manEdlTTYlánvapÞúyBI GVIEdl xM

cMNay eBlCaeRcInqñaMedIm,Isþab...cmøg.ehIynigsμÚRtGkßrsil,_lav...xJúMmin Føab|RB¼sgÇsYredjedalBI

PaB RtwmRtÚvrbs´k,ÜnEtgkaBü...EdleKykmkbeRgón RB¼Gg:ena¼eT.. >

enAkñúgkarpøas´bþÚrTsßn£bc©úb,nñcMeBa¼Gkßrsil,_buraN....eKGacemIleXIjBI }T§iBl sñaéd rbs´

sila TaMg enAkñúg..²karEktRmÚv³..erOgburaN...nigTaMgkarEtgniBn§ kMNaBüTMenIb..> ...enAmun sm&y bdivtþ

bNÑal&y Catilaváneá¼Bum<sñaédGkßrsil,_lavburaNy¨ageRcIn..>.. Cajwkjab´...eKRbT¼eXIjPaB

min RsbKñaenAkñúgesovePATaMgen¼edaysarEtkMhusq<g. ..EdlenAminTan´ánEksRmÜlBIsa®sþa..>

«TahrN_ EpñknImYy@. Cajwkjab´eXIjmanxuslMdab´lMeday...eFVI[lMákkñúgkartamdansac´erOg

niTan..>(31) .. ebIsmøwgemIlmYyePøt....eKRbEhlCasμan faGtSbTeá¼Bum<EdlmankMhusEbben¼...KWCakar

cmøg TaMgRsúgtamc,abedIm.. >..buEnþtamBit.....esovePATaMgen¼RtÚveKEkkunCaeRcIn sa ... minEmn edIm,IeFVI[

erOg gayRsÜl ylCagmunena¼eT.....k¾buEnþedIm,IFanafaerOgTaMgen¼Rsbtamsila.. .EdltRmÚv[man bYn

rb¼ enAkñúg RKb´vK:TaMgGs´..>(32)..eKGacemIleXIj.«TahrNén}T§iBlrbs´sila ...eTAelIka r Et g

kMNaBü enAkñúgkaBü ...KYnGan...Rbkb edayPaBhμt´ct´ .. nigmansNþab´Fñab´lð...Edlsresredaykv Iv&y

ekμg enAevogcnÞ ecjpßayenAelITMB&rTsßnavdþIGkßrsil,_eQμa¼...vNÑ£sin...edaymanRbEvgXøa ...rb¼.

nig manTItaMgsMeLgbgHajy¨agc,as´las´.. >..

enAkñúgesovePArbs ´ GamIn..sVInnI... mancMNgeCIgfa...²karsþab´|eBjelj³ . (1987)...ánerob

rab BI cMeN¼dwgEdlec¼EtekIneLIg...man}T§iBleTAelIsuPasit rbsmaeLsIu.. >...kaledImeLIy... suP-

asit KW CameFüaáysRmab´rkßaB&t’manEdlniyay t@Kña...edayrkßatamkarcgcaM..> ..edaysar PaBec¼

dwgkan Et ekIn eLIg..rYmpßMnwgkarEck cayesovePAánFMTUlayCagmun... minmankarcaMáceToteT kñúgkar-

rkßa B&t’ man t am lkçN£Ebbena¼.. >....bu¨EnþpÞúyeTAvij...meFüaáydUcKñaen¼...EdleFVI[suPasitTaMgena¼

xus BI PaB edIm...k¾CaviFIrkßaBYkva[KgvgßEdr...eRBa¼ebImindUecña¼eT...vanwgkbeTACa mYyesckþI saøb rbs

BYk eK..> ..edaysarmanRbB&n§eá¼Bum<pßay...eKánRbmUlsuPasit m¨aeLsIuCaeRcIn...cgRkgCaesovePA

eday daktamlMdabBüBa¢n£.ehIybeRgóndlekμg@enAtamsalaeronTUTaMgRbeTs..>... dUecñ¼ehIy... suPa

sit TaMgGs´en¼RtÚvánrkßatamviFImYyEdlmanRbsiT§PaBlðCageBlNa@TaMgGs´.. (1987.½.701)..>.

enAkñúg RCúgmYy...eKk¾emIleXIjfa...Gkßrsil,_lavsSitenAkñúgkrNIydUcKñaen¼Edr..>.. .vtþmanén RbB&n§

eá¼Bum< pßay...eFVI[eKQb´eRbIviFIcmøgdUclav kalBIburaN...>...CamYyKñaen¼Edr...kareá¼Bum<Efm TaMg

CYy beg;In RbsiT§PaBy¨aglðRbesIrTaMgkñúgkarEfrkßa..nigTaMgkñúgkarcgRkgk,Ünxñatrbs´Gkßrsil,_..>

...Gkßr sil,_ lav ...FatuBitCakMNaBüsRmabsURtpÞalmat....KWEtgEt mankarERbRbÜl...nigpøasbþÚreTA tam

RbéBNI d¾ rs´ revIk...>...bu¨Enþ..vtþmanénesovePAeá¼ Bum<TaMgLay...Gkßrsil,_..(hak´dUcCaElgm an kar

pøas bþÚr). ánTTYlnUvTRmgEdlmansþgdarc,aslas..> ...dUceyIgáneXIjrYcmk ehIyfa... mnusß CMnan

mun mináneronBI viFIEtgniBn§kMNaBülaveT..... EteKec¼EtgkMNaBütamry£karrsenACamYyva..> ...k¾buEnþ

esóvePAsikßa .karepþImbeg;ItGkßrsil,_lavburaNCaRbFanbTsRmabsikßa 83

Page 84: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

Gñk ec¼dwglavsm&ybc©úb,nñminánrsenACamYyRbéBNIEbbena¼eT ...eRkAEtBIkarCMruj [erontam k,Ün

xñat kMNaBü enAkñúgfñak´eron.. >(33)..eKeRbóbRbdUcGkßrsil,_lavbc©úb,nñ Ca...²Gkßrsil,_søab´³.. Rbsin

eb IeRbóbeFobCamYy..²RbéBNId¾rsrevIk³..kalBIGtIt kal...EdlvaEsþg nUvkarBitpg Edr cMeBa¼ kar Eck

cay rbs´va... >. .karGankMNaBülav bc©úb,nñ...manEdnkMNt´tUccegðót...KWsRmab´EtGñkeronsURt Et

bueNÑa¼...>... vaCaerOgKYr[cabGarmμN_fa...fVIebIman..(¦k¾RbEhlmkBI). .PaBeCOnelOn énbec©kviTüa. erOg

lav. sm&yTMenIbmanGñkGanticCagGkßrsil,_buraN. ..EdlRtÚv eKkt´cmøg eday éd y¨ag p©itp©g´ enA elI

sa®sþasøwkrwt.. >..

karykGkßrsil,_buraNeTAeRbIRás´kñúgeKalbMNgneyaáy...kñúg

clna bdivtþ rNsirßesñhaCatilavkarRsavRCaveLIgvijnUvGkßrsil,_buraNdUcánRtÜsRtaypøÚvtamry£sñaéd rbs´sila..vIrvgß...ec¼Et

bnþ eFVI enARbeTslavrhUtdlbc©úb,nñ>...eBlmYysilaán sresrGMBIkar xitxMRbwgERbgkñúg sikßa rbs

Kat´ dUecñ¼ fa.. ½

GVIk¾eday..(EdlxJúMánsresr).EdlminRtwmRtÚv..(vaGaRs&yeTAelI).kUn.nigecArbsxJúMCaGñkEk tRmÚv.>..

sUm eRbIGVIk¾edayEdlRtwmRtÚv..>..(GY‘zin..1990½..16)

enAkñúgbribTtYnaTIsg:mrbs´Gkßrsil,_lavenAstvtßTI.20..Baküfa.²RtwmRtÚv³enAkñúgsmþIrbs´

sila ..GacbkRsaymann&yfa..²GaRs&yeTAtamkarBitenAeBl bc©úb,nñ³..> ..karbkRsay en¼RtÚván

Bnül enA kñúgkareRbIRásGkßrsil,_buraNedIm,I beRmIplRbeyaCn_neyaáy...eFVIeLIgedayrNsirß

esñhaCatilav..(éN..Lav..hak´.. sat)ehIyeRkaymkeTotedayrdæaPiállav>..

BIedImTsvtßqñaM.. 1950.rhUtdlC&yCmñ¼rbsBYkkumμúynIsþenAqñaM..1975..rNsirß esñha Catilav

án TajykplRbeyaCn_BIGkßrsil,_buraN..nigBITRmg´Gkßrsil,_ epßg@edIm,IbeRmIeKal bMNg

neyaáy.. >...eKGacemIleXIjtYnaTId¾sMxanrbsGkßr sil,_enAkñúgkMlug eBlena¼ tamry£sñaéd. vaya

ekan ..Lav...EdlCakarsikßaBI evyüakrN_...sresredayemdwknaMbdivtþ eQμa¼.. .PUmi..vgßvicit ..eá¼Bum< enA

qñaM..1967.. enAtMbn´rMeda¼..(sUmemIl...GinehVól..enAkñúgesovePAen¼).. >..eyageTAtamsmþIrbs´Gñk niBn§.

kar rkßa...nigkareFVI[rseLIgvijnUv...²esovePA ...Pasaniyay ..Gkßrsil,_... nig lkçN£vb,Fm’Cati³. .eFVI[

Gñk ena¼køayCaCnesñhaCati. .(1967½..6)..>.. .enAkñúg esckþIepþIm ....Gñk niBn§ BiBN’na BIRbvtþi énkar át´bg´

ÉkraCü laveTAelIéf ..áraMg.. nigGaemrik... CakarbnÞabbenSakPasalav...edaysarEt}T§iBlPasabreTs

elI Pasalav. .>...90.TMB&r ... ¦RbEhlCamYyPaKbIénsñaédena¼...manBiBN’naBIkarEtgkaBülav..> ..

«TahrN_ TaMg LayrbskMNaBüEdlEtgedayGñkniBn§rUben¼..KWPaKeRcIneKeRbIminEmnRKanEt edIm,I

beRgón BIk,ÜnEtgkMNaBübueNÑa¼eT...Etk¾edImI,niyayGMBIneyaáy..nigsg:m lavpgEdr.. >(34)..eKbk

Rsay suPasitlavfaCa.. ²kartsU‘edaybBaØa.. .rvagGñkTTYlrgkarCi¼Can´... ehIynigGñkCi¼Can´eK³.

84 CMBUk TI 3

Page 85: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

(1967½.285)...>. .suPasitEdleKánRbmUlpþúM...hak´dUcCaRtÚveK eRCIserIseLIgedaysarEtva man

RbeyaCn_ cMeBa¼buBVehtubdivtþ... >...«TahrN_suPasitxageRkamen¼RtÚveKbkRsayfa.. .Cakar RBman dl

raCrdæa Piál lav½

dMrIminedIrCan´bkßIeT...eTa¼bICaGñkemIleXIjmat´rbs´BYkvatUck¾eday enAeBlbkßIRbmUlpþúM...nig

RbmUl kmøaMg Kña...BYkvaGaccwkGñk[søab´án. (1967½...284)..

enAkñúgkareRbIRás´Gkßrsil,_buraN...edIm,IGFib,ayBIbuBVehturbs´BYkeK.. rNsirßesñha Cati

lav. ..k¾ánTajykplRbeyaCn_pgEdr...BICMenOsasnaburaN... nigTsßn£GMBIBiPBelakrbs´Cn Cati

lav ..dUcman«TahrN_enAkñúgkMNaBüxageRkamen¼..½

neyaáyd¾PøWsVagBImYyéf¶eTAmYyéf¶kan´Etc,as´eLIg@ BRgIknUvsar£sMxan´rbs´kic©RbCuM vi samBaØ bMput

(rbs bkß).. kmøaMg.rbseyIgBImYyéf¶eTAmYyéf¶kanEtxøaMgkøa... nigrwgmaMeLIg eRbóbánpÞaMgsilad¾ rwg maM

Gs©arürbs´PñMRB¼suemru.. >.. .(Lav.hak´..sat..1973½..7)

enAkñúgXøakMNaBüburaN.....eKRbdUckmøaMgrbsrNsirßesñhaCatilaveTA.nwg pÞaMgfμPñM... Edl CaGkßr

rbs ´cRkval...RsbtamTsßn£elakFatuviTüarbs´RB¼BuT§sasna efrvaTlav... >...KYrkt´sm:al´fa .²kic©

RbCuM. (bkß).³.. .CaXøaEdlmanCaRbcaMenA kñúgÉksar..nigsunÞrkfarbs´BYkkumμúynIsþykmkbMeBjCMnYs

enA kñúg Xøa kMNaBü...EdlCaFmμtaenARtgkEnøgen¼...kñúgkMNaBülavburaN...eKeRbIeQμa¼RB¼BuT§...¦k¾RB¼BuT§

sasna.. >..

tYnaTICapøÚvkarrbs´Gkßrsil,_buraNenAkñúgsaFarN rdæRbCaFibetyü

RbCa manitLav... BIqñaM. 1975... rhUtdlbc©úb,nñcab´taMgBIC&yCmñ¼rbs´BYkkumμúynIsþmk...rdæaPiálLaváneRbIRás´Gkßrsil,_buraN....nignimitþrUb én

Gkßrsil,_.enAkñúgkarbeg;ItnUvRbeTslavkalBIGtIt...nigbc©úb,nñ.. >. ..Gkßrsil,_buraNpþlnUvrcna sm<n§

mYyd¾manRbeyaCn_...kñúgkarbeg;ItGtþsBaØaN ... nigemaTn£PaBCati...RBmTaMgRtÚveKeRbIedIm,IbgHajB ItY-

naTI rbs´rdæaPiál...kñúgkarEf rkßaÉkraCüvb,Fm’rbs´RbeTs.. >(35)..eKánelIkyksñaédd¾elc eFøa

én Gkßr sil,_ buraNenAtamTICnbTRbeTslavenAstvtßTI.20.. .mkbgHajCa«TahrN_yagsMxanBIR-

bCa Cn lav ...edayeFVIkareRbóbeFobCamYyRbeTsCitxag.(éf)...KWminánykKMrUtam vb,Fm’RbeTs elak

xag lic RCúl hYsehtu...ehIyenAbnþrkßamrtkRB¼BuT§sasnarbs´xøÜn.. >..

Cajwkjab...rdæaPiállaveRbIRásGkßrsil,_CanimitþrUb...edIm,IeFVI[karRKb RKgrbsxøÜnman PaB

RtwmRtÚv .. >...kMNaBüxageRkamen¼niBn§eday...esA..edsa..enAqñaM .. 1976..erobrab´B Iéf¶Qb´ sMrak buNü-

Cati rM\k dl´éf¶C&yCmñ¼rbs´BYkkumμúynIsþ½

éf¶.2. FñÚCaéf¶eBjbUrmId¾éføføaKWCaC&yCMn¼d¾l,IxÞrxÞar ExFñÚmann&yfaCa.²FñÚ...PaBGs©arü..PaBkøahan..nig

esóvePAsikßa .karepþImbeg;ItGkßrsil,_lavburaNCaRbFanbTsRmabsikßa 85

Page 86: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

PaByUrGEgVg³(36) ywt..(FñÚ).TajEpøRBÜjtRmg.. nigáj BYkykßsøabyagsn§wksn§ab RBÜj d¾éføføa ánERb

køay CaTivabuNüCatirbs´eyIg..(esA .(Sau)..1996½..1-2)

RBÜjEdlán..²ERbkøayCaTivabuNüCatirbsLav...(CakarrM\kdlC&yCmñ¼rbsBYkkumμúynIsþ).³ ..KW

Ca GavuFEdlvIrburs..(tMNageday)..Gkßrsil,_eRbIedIm,Ib®g;absRtÚv rbs´xøÜn .. >...²ykß³...KWCaRbePT

mnusß kMNacmüa¨gEdleKRbT¼eXIjmaneRbIenAkñúg Gkßrsil,_RB¼BuT§sasna ... >..enAkñúgRbeyaKEdl

bnþ BIvK:xagelIen¼.....eKcat´Tukykß Edlcaj´en¼faCaBYkcRkBtþiniym..nigBYkvNÑ£skþiPUmi..>

enAkñúgkarsikßarbsRbCaCnlavbc©úb,nñ..Gkßrsil,_buraN...nigsñaédnImYy@ enAkñúg RbéBNI... RtÚv

eK [ niymn&yfa.. .CakarbkRsayGMBIGtItkalrbs´BYkkumμúynIsþ ..>(37)..eTa¼bICaman karri¼Kn´cMeBa¼

sñaéd Gkßrsil, _xø¼.. .faCa«bkrN_rbsBYkskþiPUmikñúgkar ekgRbv&Ba©elIRbCaCnFmμtak¾eday...k¾eK elIk

sr esIr TRmg´ kMNaBülav...faCaTRmg´sil,£mYyrbs´RbCaCnsamBaØ..(eÁEkv..1972½..18-19)..> ..Ca

jwk jab. eK catTukxøwmsarenA kñúgGkßrsil,_...CakarbgHajnUvPaBminsb,aycitþrbsRbCaCnlavsam-

BaØ. (esA ...1996½.20 ..xamm¨a..1987½...85-88.)>...karbkRsayxø[email protected] kareFVIviPaK

pg ena¼. .. GacE ckCaBIrRkú[email protected]).CakarbgHajnUvTMnasrvagvNÑ£enAkñúg sg:m skþiPUmi... ehIynwg. x).Ca

kar tsU‘ kñúg Rbvtþisa®sþrbs´RbCaCnlav...edIm,IrMeda¼xøÜnBI nwmRtÜtRtarbs´BYkbreTs..>. ..enAkñúgkarbk

Rsay erOg eRBgburaNmYymancMNgeCIgfa .. ²nag..m¨aerag..áeQog³... niBn§eday.. .epA..PYgßaá. .Edl

e á ¼ B u m < e n A q ñ a M . 1 9 8 4 . . . K W C a e m

eronEdlRtÚveronsURt...EdlmanniyayenAkñúgcMNgeCIgfa...²xa..hak´..sak´din³ (témøénesck-

þ Iesñharbs´BYkskþ iPUmi). . >.. .enAkñ úgerOgen¼.manniyayBIbursBIrnak´eQμa¼.áeQog.. n ig áv

..ásak..tamRslajnarImñakeQμa¼.nag.maerag..CanarIv&yekμgmanrUb smösßRsssðatmñak...EdlCa tYÉk

enAkñúgerOgena¼ .. >..áeQog...KWCabursrmTmümñak´ EdlTTYlkarGaNitRslaj´BImþayrbs´narI ena¼

Etnag..maeragRslajcgán áv..ásak...edaysar EtKatmk BIvgßRtkUl skþiPUmi... Edlman zan£ x<gx<s

enA kñúg sg:m.. >...enAeBlEdlmþayrbs´nagerobkarnag[eTAáeQog...nagk¾lYcrt´eTAerob karCa

mYyáv..ásak.. >...bnÞabBIedkCamYyKñaánEtmþgKt..bursminesμa¼Rtgen¼k¾eá¼ bgnagecalPøam.. >...eK

bk RsayerOgen¼CakarRBmanfa...BYkskþiPUmiPaKeRcIn...KWCa mnusßcitþecarminesμa¼Rtg....edaysar mUl

ehtu en¼ehIyBYken¼...nigBYkk,tRbtikiriyamUlFnRtÚvRbCaCnbeNþjecjBIRbeTslav... (epA...1984.½

38-42)..> ..enAkñúgkar sikßamYyeday...esA..edsa..KatbkRsaykMNaBü..san..elaP..pas‘un..faCaRbePT

Gkßrsil,_EdlbgHajBIkarRbqaMgeTAnwgBYkéfQøanBan...EdlniBn§edaymhakßRt laveQμa¼. ecA..GanU.

enA edImstvtßTI.19..>(38).sar£sMxanénkarbkRsayen¼...GacemIl eXIjtamry£kareá¼Bum< sñaéd en¼

rhUt dl´eTAbYnelIk...cab´taMgBIqñaM.1998.mk..>... kMNaBüdEdlen¼RtÚvánGñksikßaenARbeTséf

eFVIkarviPaKfa...CaTsßnviC¢arbs´RB¼ BuT§sasna... nigCarUbPaBnimμitecjBIkMNaBüEdlEksRmÜleday

BYk C nePosxøÜnlav .. enAshrdæGaemrik...edIm,IRbqaMgnwgrbbkumμúynIsþ.. >(39)....kalBIGtItkal.. .kMNaBü

san ..elaP..pas‘un...CaFmμtasμÚRtedayGñkPUmienAPaK»san..nigenAPaKxagt,ÚgRbeTs lav... Ca kMNaBü

86 CMBUk TI 3

Page 87: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

Eccg ´kñúg pøÚvesñha.. >..

rdæaPiállav...minmansiT§ipþac´muxeTAelIkareRbIRás´Gkßrsil,_buraN...edIm,I beRmIeKalbMNg

rbs´ xøÜn Etmñak´Égena¼eT.. >....mankareá¼Bum<pßayCaeRcIn...eFVIeLIg edayCnePosxøÜnlavenA eRkA

RbeTs...k¾áneRbITaMgTRmg´kMNaBüburaN...RBmTaMg nimitþrUbGkßrsil,_...edIm,Iri¼Kn´rdæaPiállavpg

Edr..>(40)...«TahrN_...PUmma..Pimμaesan eá¼Bum<pßayGtSbTmancMNgeCIgfa.. dYg..sata.. sat..lav ..cak

.. xaM.. faMNay...(eCaK vasnaCatilavtamTMnay)...Edleá¼Bum<enA...eKb‘ic...enAqñaM...1990.. eRbIRás kMNaBü

lav buraN. ..nigTMnayrbs..NU®sþadamUs...edIm,IeFVIkarri¼KnyagRsbc,abcMeBa¼rdæaPiál lav kumμúynIsþ..>

enA kñúgesckþIepþImrbssñaédGkßrsil,_buraNmYy..GñkniBn§CaFmμta bnÞabxøÜncMeBa¼ cMeN¼dwg.. nig smtSPaB

xag sil,£ rbsxøÜn...ehIyEføgfa...témøén kMNaBürbsKatsSitenARtgPaBesμa¼Rtg...kñúgkaryktam Kti

bNÐit rbs´buBVbursCMnan´mun.. >..kñúglkçN£RsedogKñaen¼Edr...PUmma.. Pimμaesan ..sresrfa½..

RbsinebI..karsesrrbs´xMJúmYyNab¨¼Bal´dl´CnNamñak´...¦RbB&n§neyaáyNamYy..xJMú sUm GP&y

eTas..> .. xJMúmin man bMNgTUnµanGñkNamñak´eLIy.. >...xMJúRKan´Etniyayeday sMGagelIkareRbónRbedA

GMBI k arBit .. nigkar TUnµan rbs´RB¼BuT§kñúgnamCaBuT§sasnikCn mñak´bu¨eNÑa¼.. >.. GtSn&y TUeTA rbs´ TMnay.

edayEpðk eTAelIkarsikßaeRbóbeFobrbsxMJú KWedIm,ITUnµandlmnusß[ec¼EbgEckrvagGMeBIlð..nig GMeBI

áb.¿ ¿¿ ehtuen¼ehIy...dl´ eBlEdlGñk ánRbRBwtþRbqaMgnwgkarBit...ehIypÞúyeTAnwgsarCati mnusß

dwg BI GMeBI ábEdlxøÜnánRbRBwtþ..>.. .erOgen¼CakarBit... BiesscMeBa¼GñkEdlCasRtÚvnwgsasna ...RBm

TaMgCa sRtÚv nwgsnþiPaB. ..nigesckþIsb,ayrbsCati...nigCnCati rbsxøÜn..>..edayEpðkeTAelIkar sikßa

eRbób e FobTMnay..GñkTaMgen¼KWCaBYk kumµ úynIsþ...EdlkMBugkan´GMNacsBVéf¶enARbeTs lav..>

(1990½.75)

esovePAsikßa£.. eyabl´bBa©b´ karpøasbþÚrnUvtYnaTIGkßrsil,_lavBI...²esovePAsikßa³..mkCa.. ²esovePA RsavRCav³.. sbBa¢ak BIkar pøas

bþÚr y¨agsMxan´nUvTsßn£cMeBa¼BiPBelakrbs´RbCaCn lav..nigéfPaK»san..> ...ktþa sMxan´ Edl CMruj

dlkarpøasbþÚren¼...KWedaysarkarrIkdu¼dalnUvmenaKmviC¢aCatiniym...nig}Ti§Blrbsec©kviTüaeá¼Bum<

pßay...>...dUcCaGñkCati niymenARbeTsdéTeTotEdr....sila ... nigGñkKaMRT rbsKat.. .man KeRmag cgRkg

nUvk,Ün xñatGkßrsil,_...EdlmanlkçN£BiesssRmabRbeTsrbsxøÜn..>...vaminEmnCaerOg cEmøk ena¼eT

KWdUc CaRbeTseCOnelOndéTeTot...EdlBYkeKTTYls:alnUvsar£ sMxankñúgkarcgRkgk,Ünxñat Gkßr-

sil,_. sRmab´karbegI;trdælavmYy..ehIyBYkeKk¾KaMRTy¨agskmμkñúgkarEfrkßa .pßBVpßay... nig erobcM [

Gkßrsil,_ lavmansþgdarRtwmRtÚv..>(41) enAkMlugTsvtß.1960.. nigedImTsvtßr_.1970.. bNÑal&y Cati

lav án eá¼Bum<pßay nUvsñaédGkßrsil,_buraNCaeRcIn...edaymankarCYy eRCamERCgBIGg:karmUl niFi

GasIu..> .. enA kñúg eBlfμI@en¼...Gkßrsil,_lavRtÚveKeFVIkarsikßa . ..ftcmøgdakmIRkÚhIVl...cmøg.. ecjCaGkßr

nig eá¼Bum< pßay ...edaymanCMnYyEpñkhirBaØvtSúbreTsepßg@dUcCa mUlniFitUyuta... nig Rkúmh‘un eRbg}n§n£

esóvePAsikßa .karepþImbeg;ItGkßrsil,_lavburaNCaRbFanbTsRmabsikßa 87

Page 88: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

Es‘l . .CaedIm..>.. KeRmagd¾FMbMputmYyTak´TgnwgGkßrsil,_ enAkñúgRbeTsLavna sm&ybc©úb,nñ... Et eFVI

eLIg edaymanCMnYyhirBaØvtSúBIrdæaPiálGaløWm¨g´..>...KeRmagen¼cab´epþImenAqñaM..1992.. ehIyeKrMBwg fa

nwg cbsBVRKbkñúgry£eBl..8. qñaM eday eRbIRás GsTwkRák CagmYy lan RáMEsn mak. Rák GaløWmg..>(42)

mUldæansMxanéntYnaTIkñúgneyaáyrbsGkßrsil,_EdltMNag[..²rdæTMenIb³ .. rbsRbCaCati lav

ena¼.. .KWeKalKMnitehAfa...xVamqalWn...Edl[niymn&yedayRbCaCnlavrs´enAkñúgCMnan´mYy ... Edl

Tmøab´xøÜnánEtCamYynwgGkßrsil,_eá¼Bum<pßayenAelIRkdas...pÞúynwgÉksarcmøgenAelI sa®sþa

søwkrwt .. >.....karcgRkgGkßrsil,_lav[eTACasñaédmYymanxøwmsarCak´lak´. ..nigmanrUbrag c,as´las´

RBm TaMg beg;It nUvsþgdar. .Edlxøwmsar rbsvaRtÚván bkRsayBnül..n ig seRmc yagRtwmRtÚv... qøú¼ bBa©aMg

BI}Ti§Blén RbB&n§eá¼Bum<pßay...eTAelIKMnitkñúgbc©úb,nñkalbkRsayGMBIGtItkal..>

bu¨Enþ...karcgRkgGkßrsil,_buraNlav...Cak,ÜnxñatGkßrsil,_Cati...enAEtCYbRbT¼ bBaHa...dUc Edl

án eXIj Rsab´enAkñúgkareRbIRás´Bakü..²lav..(Lao)³...eFVICacMNgeCIg rbs´Gkßrsil,_..> ...enAkñúgn&y

neyaáy sm&y TMenIb..Bakü ..²Lav...(Laos)..³..en¼ sMedAdlRbCaCnTaMgGsEdlrsenAkñúgRbeTs lav.

.(enAkñúgena¼rYmmanRkúmCati.. sasn_epß[email protected]:al´GMBIRbéBNIGkßrsil,_rbs´lav.)...É cMENk

Gkßr sil,_ vijRbT¼eXIjmanTaMgenAkñúgRbeTsLav..(Laos)...nigRbeTséfPaK»san.. > ..enAkñúg sm&y

raCaNacRk..Lan..qag..mansñaédGkßrsil,_CaeRcInRtÚvánniBn§eLIg...eKenAEtmanmnÞilsgß&y fa . etI

Gñk EdlniBn§sñaédGkßrsil,_TaMgena¼...GacnwgehAxøÜneKfalav.¦eT.. >...pÞúyeTAvij...RbCaCnEdlrs´

enA RbeTséfPaKxageCIgbc©úb,nñ...EdleKehAfalavEdrena¼...manRbéBNIGkßrsil,_pÞalxøÜndaceday

ELk.. > ...bBaHakanEtsμúKsμaj Cagen¼eTAeTotena¼...CnCati..PUéf.. .enARbeTs .Lav... nig enA éf PaK»san

k¾man sñaédGkßrsil,_RsedogKña...Edlhak´dUcCamanRbPBecjBIRbéBNIEtmYy.. >...GtSbT edIm rbs´

Gkßrsil,_.. .²lav³....manbg;bnUvBaküeBcn_rbsCnCati...PUéf..¦rbsCnCati epß[email protected]

niyay Pasalav enARkúgevogcnÞminGacyl´án.. >.

elIsBIen¼eTAeTot...vtþmanGkßrsil,_lavEdlCakRmgsñaédeTal...nigdacedayELk...KWRbkb

eday PaBcRmÚgcRmas.. >...eKKitfa..esckþIsnñidæaneTAelIGkßrsil,_.. lavfa CaRbéBNI mYydac´ eday

ELk ... EdlmanRBMEdnkMNtc,aslasdacecjBI RbéBNIGkßrsil,_epßg@eTotenAkñúgtMbn...KWCa KMnit

mYy EdlekItecjeLIg...eday sarEtkarcab´epþImykGkßrsil,_ CaRbFanbTsRmab´sikßaRsavRCav..>

bu¨Enþ .. .eKRtÚvdwgfa vamansar£sMxan´xus@KñaeTAtamtMbn´...enAkñúgGkßrsil,_lav ..nig éfPaK»san eday

rYmman ...k). .karcUlcitþkarniBn§EbbBaküray...nig kMNaBü ...x).rebobrbbsEmþg nig..K).erOgBiess@ mYy

cMnYn.. >...«TahrN_...Gkßrsil,_enAlavPaKxageCIg...mancrit lkçN£xusKña BIGkßr sil,_ enAtMbn epßg@.

eday sarEtvarg}Ti§BlxøaMgBIRbéBNIGkßrsil,_rbsCnCatiLanNa.. >. eKGacemIl eXIjcrit lkçN£

en¼ enAkñúg ...k)..vtþmanénkar eRbIRásPasaLanNa enAkñúgkarniBn§sñaédGkßrsil,_ ...x). .karpßBVpßaynUv

sñaéd Gkßrsil,_...EdlCaFmμtaeKEtg eXIjmanEtenAkñúgRbeTséfPaKxageCIgsBVéf¶ EtminmaneXIj

enAtamtMbn´epßg@rbs´RbeTsLav ...b éfPaK»san.. nig ..K).kar eRbIRás´k,Ünxñat. .nigEbbbT kMNaBü

88 CMBUk TI 3

Page 89: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

Rsedog Kña nwgkMNaBü..LanNa...dUcCakar eRbIRásCaTUeTAnUvTRmgkMNaBü.. hay.. enAkñú g kar niBn§ sñaéd

Gkßrsil, _eRcIn CagenA kñúgtMbnepßg@rbslav .. éfPaK»san.. >. .dUecñ¼ ...sMNYrEdl ecaT eLIgena¼. KWmin

Rtwm Etfa ...etIeKGaccat´Gkßrsil,_lavcUlCaRbéBNIEtmYyánEdr¦eT... EteKk¾RtÚvsYr pgEdr fa etI

RbéBNIGkßrsil,_mYycabepþImenARtgNa...ehIymYyeTotcbenARtg Na.?....eyIgGacCYbnUv kar lMák

kñúgkarpþl´cemøIycMeBa¼sMNYrxagelIen¼...Cak´EsþgenA kñúgkrNIerOg..xVay..TUr¨aPI... EdlánbkERb Ca

Pas a Gg´eKøsenAkñúg esovePA ramayN£..enAkñúgRbeTslav½... (karsikßaGMBI... xVay..TUr¨aPI.). bkERb day

sc©idannÞ... saéh...(1976).. >...ebItamesckIþepþIm.. .erOgen¼manEt BIrc,abbueNÑa¼enAkñúgRbeTslav ehIy

TaMgBIrc,ab´en¼...RtÚveKtm;l´TukenAkñúgbNÑal&yRB¼raCvaMg...enAhøÜgRáág..>. erOgmYy c,ab´RtÚv án

kt´Rta Ca Gkßr.LanNa..nig mYyc,ab´eTotEdlkItenAeBleRkay RtÚváncmøgeTACaPasalav RbEhl

Ca enA kMlugqñaM.. .1971 ...ehIymanxøwmsardUcKña nwgc,ab´edImEdlCaPasa .LanNa.. ena¼... (saéh..

1976.½.2)> etIkarpøas´bþÚrRtwmEt GkßrsresrenAkñúgsñaédmYy...eFVI[sñaédena¼køay CaGkßr sil,_

rbslav. ¦yag Na.? ... sñaédEdlmanenAkñúg Gkßrsil,_buraNrbslavCajwkjabRtÚvEksRmÜlBIerOg.

Edlman RbPB mk BI breTs.. ..¦ebImindUecñ¼eTKWmanmUldæanmkBIerOgniTankñúgtMbn´Edl minEmn

BiesssRmabEtlav ena¼ eT.. >...etIsñaédmYyRtÚvkarEkERbkRmitNa...edIm,IGac catTukánfa ...Casñaéd

rbs´ lav?

RbsinebIeyIgcatTukGkßrsil,_lav...CaRbéBNIGkßrsil,_mYy... (edayminman karTamTarfa... Ca

RbéBNI rYmEtmYyEdlminGacEbgEck[manRBMEdnc,as´las´ . nig Cak´lak´)...eyIgGacbegI;tnUv crit

lkçN£ ..TMenar.. nig cMNgcMNUlcitþBitRákd... Edl GacbMEbk ecjBIRbéBNIGkßrsil,_Cn Cati Cit xag

dUcCa...éteXIn ..elI.. nigétyYn (KWCaRbCaCnrbs..nKrLanNa). >.(43)..lkçN£TaMgen¼rYmman ...k)kar eRb I

Rás´ Gkßrlav... nig Gkßr ..fam(44).. x).. k,ÜnxñatCak´lak´GMBIrebobEdleKGacbgHajnUvsñaéd kñúg bribT

sasna ...nig minTak´Tgnwgsasna...EdlxusBIRbéBNICitxag..(kUert 1996½..5-11)...K)...xøwmsar rbs´

erOg CaeRcIn...(¦RbePTerOgEdlBiess)...manenAkñúg tMbn´sMxan´@... Edlman RbCaCn niyay Pasalav

rs´ enA ....EtmineXIjmanenAkñúgtMbn´ déTeToteT...(kUert..1996½.. .9-11)..X).kar eRCIserIse RbI kMNaBü

KYnGan ... Edlminman eXIjeRbIenAkñúgRb éBNIepßgeTot(45)...g)..PaBlemðógeTArksac´erOgEbb kar

kmßanþ . nig esñha ...kñúgkareRbóbeFobCamYykarTUnμanenAkñúgsasna...(kUert. 1996½..11-24)..>.... eyIg RtÚv

kar RsavRCavbEnSmeTot...edIm,I[ylc,asGMBITMnakTMngRbéBNIGkßrsil,_ rbslav...CamYynwg RbéBNI

Cit xagenA kñúgtMbn´dUcCa ..LanNa ..mn ..Exμr. .>l>

srubmk...eyIgseg;teXIjfa...edaysarEtmankarpøas´bþÚry¨agxøaMgenAkñúg sg:mlav ..nigenAPaK

»sankñúg stvtßTI.. 20... tYnaTIrbsGkßrsil,_k¾mankarpøasbþÚrpgEdr..>. .. karEfrkßa. ..nig kar erobcM Gkßr

sil, _ [mankRmitsþgdar...(edIm,IeRsacRsgRbéBNIrbs xøÜneLIgvij)...Caktþa sMxannaM[man karpøasbþÚr

Edl BuMGacecosvagrYc .. >...enAeBlEdl CnCatilav kanEtXøatq¶ay BItYnaTI rbsGkßrsil,_... Gkßrsil,_

buraN E dlmantaMgBI GtItkal...kan´Etcak´bseRCAenAkñúgTRmgGkßrsil,_sm&yTMenIb.. ^

esóvePAsikßa .karepþImbeg;ItGkßrsil,_lavburaNCaRbFanbTsRmabsikßa 89

Page 90: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍
Page 91: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

c,ab edIm én GtSbT en¼ .. sresr Ca Ôasa GgeKøs eRîam cMNg eCIg fa.½ “The Quest for Enlightenment and

Cultural Identity: Buddhism in Contemporary Vietnam” ...>

GtSbT TaMg en¼ dkRsg ´ecjBIesovePA .½ BuT§sasna.. nig neyaáy kñúgstvtßTI..20

rkßa siT§i K¿s¿ 2002 eday RKw¼sSan eá¼ Bum< ..xnFInwm.. GuInFWNasUNal

CHAPTER 4:

The Quest for Enlightenment and Cultural Identity: Buddhism in Contemporary Vietnam.

THIÊN DÔ(Buddhism and Politics in 20th Century)

Copyright © 2001 by The Continuum International Publishing Group

dMeNIr EsVgrkkarRtas´dwg .. nig GtþsBaØaNvb,Fm’

.RB ¼BuT§sasna enA evot Nam shsm&y

eday. Îan ..dU (THIÊN DÔ)

bk ERb edaykBaØa Cr .c&nÞFIta..

CMBUkTI 4

Page 92: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍
Page 93: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

esckþI epþIm .....Cacm,gBuT§sasnaenAevotNammanlkçN£CaBuT§sasnamhayan .. edaymanlay smasFatuCMenO

RbCa Rbiy epßg@ EdlrIksayBaseBj .. . nigxus@KñaBItMbn´mYyeTAtMbn´ mYy.>.. RB¼BuT§sasnaen¼ man

lkçN£ minxus Kña eTAnwgRB¼BuT§sasnaenA bNþaRbeTs GasIuxagekItena¼eT... > ...edayehtufa Rbvtþisa®sþ

evotNam kñúgry£eBl.RbEhl..100 .qñaMcugeRkayen¼ánditdamedayplviákesaknadkmμ énsm&y

GaNa niKm EdlBiImun ena¼eTotman s®g:amsIuvil.. nigkarBRgIkTwkdIeFIV[BuT§sasna enARbeTs en¼ BuM Gac

eKc putBI}T§iBlénRBwtþikarN_FM@TaMgena¼eLIy..> . eTa¼bIy¨agNak¾edaybnÞab´BIkarFøak´cu¼ Gs´Ca eRcIn

stvtß mk RB¼BuT§sasnaenAEtRTaMRTán ehIy GacsRmb xøÜnányagl ð...> ..edaysarEtRB¼BuT§sasna

TTYl án karKaMRTy¨agxøaMgBI RbCaCn ... nigmanTMnak´TMngCa mYyGtþsBaØaNCati... GtSbT en¼cg´ecaTsYr

BI kar yleXIjén ..²karFøakcu¼³ ..¦.. ²karricrwl³.. rbsRB¼BuT§sasnaenARbeTsevotNam enA stvtßTI..19

¦ sm&y munena¼... >(1). GtSbTen¼ k¾BinitüeLIgvijpgEdr fa... GVIEdleKG¼GagfaCakar rYm cMENk rbs ´ BuT§

sasna dl´ kar pøas´bþÚry¨agxøaMgkñúgkardas´stiCnCatievotNam taMgBITsvtßr_qñaM..1930 .Edl Ca eBl

man PaB tan twg... esaknadkmμ.. nigPaBcRmÚgcRmasrvagTMenIbnIykmμ.. nigCatiniymRBm TaMg rvag

neyaáy .. nig vb,Fm’.. . > ..

edayyl´eXIjfaRbPBÉksarRbvtþisa®sþPaKeRcIn hak´dUcCa bgHajRáb´ eyIg BI neyaáy

raCvgß... nigBYkGPiCn CaCagbBaHaepßg@eTot... karb¨unb¨grkTsßnvis&ymYy eTot ... sþIBI RB¼BuT§sasna

enA RbeTs evotNamcaMácRtÚvsikßaTsßn£TakTgnwgkarcu¼ dundab... nigkarrsraneLIgvij..> ..Cagen¼eTA

eTot karBiBN’narbsBYkGPiCnbgHaj [eXIjBIsNæanénGtþsBaØaNCati.. nigGtþsBaØaNvb,Fm’..>(2)

mti en¼ kan´ Etman PaBsμúK sμaj edaysarEtPaBdUc@KñaénFatunanarbs Èam..hßav .(Tam Giáo sasnabI..

KWBuT§ sasna . lT§ixugCW. .nigsasnatav.).EdlánkMNtedayRTwsþIcintaMgBIstvtßTI..14.. mkdl bc©úb,nñ

en¼..>(3) TnÞwm nwg kar BicarNaBItYnaTIRB¼BuT§sasna .kñúgclnaTamTarÉkraCüral Rbvtþi BuT§sasna evot-

Nam caM ác´ RtÚv yk citþTukdak´eTAelIbBaHaTaMgLay EdlTak´Tg y¨agCitsñiT§.. eTAnwgkarRbtibtiþRbcaM éf¶

rbs´ RbCa Cn samBaØ... >. .. xJúMsUmelIksMeNIfa eyIg GacemIlelIbBaHaTaMgen¼ eRBa¼bBaHaTaMgen¼ man PaB

CMBak´ CMBin CamYynwg CMenO .. nigkar RbtibtþiGtþPavna.. > .

CnCatievotNamCaeRcInEdlG¼GagxøÜnfaCaBuT§sasnik.yl´eXIjfa kar RbtibtþiCMenOd¾lðbMput

Et g pßarP¢ab nwgCMenOGrUbIeTa¼tickþI... ¦eRcInkþI... >.. CakarsMxankñúgkar TTYls:alfa tamry£kareRbób RbdUc

nwg GtþPav na..RB¼BuT§sasnaevotNam .. nig sasna RbCaRbiy epßg eTot án TTYl lkçN£ citþsa®s þ sg:m

CMBUk TI .4dMeNIr EsVgrkkarRtasdwg .. nig GtþsBaØaNvb,Fm’.£

.RB ¼BuT§sasna enA evot Nam shsm&y

Page 94: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

Rsedog@ KñarbsxøÜn tamry£ TMnak TMng rvag BiPBRBlwg .. nig BiPBCIvit .. > ..enAkñúgbribTkarbeg;It ..nig bERm

bRmÜl karRbtibtiþ CMenO mUldæan ..GtþPavnaminRtwmEtpþlnUvsk;anuBlPaBx<skñúgkarsRmb xøÜn tamvb,Fm’

b¨ueNÑa¼eT.EfmTaMgedIrtYCaktþaCMrujedIm,I[mankarpøas´bþÚrsg:mpgEdr.. > ..karyl´ dwg rbs´ eyIg

cMeBa¼karvivtþBuT§sasnanaeBlfμI@en¼nwgGacTajRbeyaCn_ áneRcInEfm eTot .. BITsßnvis&y TUlM

TUlay Cag munEfmeTot ...>.. .munnwgeyIgbnþeTAmuxeTot .eyIgnwg RkeLk emIl eTAelI lkçN£ TUeTA én TRmg

epßg@ rbs´ BuT§sasna enAevotNam.. >

karcat´fñak´....eTa¼bIdwgfakarBnül´edaysRmayRCúleBknaM[xusk¾eday k¾eKEbgEcknikay epßg@ Kñaén RB¼BuT§

sasna CabIRbePTFM@...>.. RbePTTaMgbIen¼RtÚvKñanwg rUbsMNakbdima man enAtamTIGasn£sMxan´ @CageK

enAkñúgvtþRB¼BuT§sasna . ..>.. karerobcMCaRtImUtien¼ehAfa. hVit.. Èam ef (Phât Tam Thế) . ²RB¼BuT§bICMnan³ man

RB¼ émeRty enA BImux.(buEnþ enAtamvtþxø¼EbrCaman raCkumarRB¼siT§tSeTAvij). RB¼sakümunIenAkNþal. . nig

RB¼GmitaP£ enABI eRkay....>.. enARbePTTI.1 .mannikayeCn . (zen).. nignikayefrvaT Edl nikay TaMgBIr en¼

epþat GarmμN _ Ca sMxanelIkardusxatcitþxøÜnÉg tamry£kareFVIsmaFi.. > .. nikayTaMgBIren¼eKarB RB¼sakü

munICaFM.. > .. rIÉ R bePT EdndIbrisuT§. vij manCMenOfavimutþián BIkmøaMgeRkAxøÜn .. >.. BuT§sasna RbePT en¼ eKarB

eCOelIRB¼ GmitaP£..> ... rIÉRbePTcugeRkay mannikayt®nþIkCaGñkmanCMenOfazans¶b´nwg man na eBlxag

mux...>... kñúg RbePT TI..3.. en¼ rYm mannikayhVa..hav (Hòa Hoà)nignikaykavday (Cao Đài) . (BIedImehA xøÜn Ég

fa .. BuT§sasna CMnan´ fμI EdleKarBbUCa elI RB¼BuT§émeRtyEdr... EdlRB¼Gg:CaGñk tMNag [ TMenarr kkar

TsßTay rbs BYk eK ... > dUcen¼ eK Gacniyay án fa RbePTTaMgbI en¼ bgHaj BI lT§PaB bI yag kñúgkarpøas bþÚr

mnusßelak.. >..

eKeXIjmankarerobcMTIGasn£ mYyEbbeTot EdlmandakbdimaRB¼BuT§GmitaP£ .... buEnþenA Ek,r ena¼

man bdima eTBFItaGvtarBIrGg:RbsUtecjBIRB¼eBaFistV Gvelakiet sVr£ .EdleKs:alfaCa RB¼ nag Phat

Ba Quan Am ehACaPasacinfa Guanyin.. > .. en¼bgHaj[ eXIjBI TidæPaB®sþIniym én sasna evotNam Edl

án cak´¬s kñúgTRmg´Ca matuPaB.. emtþa kruNa... nigkarbric©aK. ehIyTRmg´ en¼án bþÚreTA CaBiFIén eTvI.. nig

BiFI bg; kMeNItEdlpßar P¢ab´nwgGtItkalEdlmanEtksikmμ...>.. enAtamvtþtUc@ PaKeRcIneKeXIj man

éRteTB Edl Biák [eyIgcatdakkñúgRbePTmYyNac,aslasNas.. >.. nikaykavday ..KWCa «TahrN_

mYy Rsab´...> .. kavday CanikayCab´Tak´TgnwgkarsresrRBlwg.rYmCamYynwg RkúmtUc@ epßg eTot ... Edl

suT§ Et TTYl kar eRbón RbedABInikaymIjs‘U ..Minh Suʼ. (RB¼RKÚ Rtasdwg).. Edlbeg;ItedayCnnirRbevs cin

PaK xagt,Úg..>(4) kar cat´ fñak´xag elIminán BiPakßaeRcInBIkarvivtþ BuT§sasnaeTACanikayepßg@enA

RbeTs evotNam kñúg ry£ kal Cag..100.. qñaMcugena¼eT ... b¨uEnþy¨agehacNas´... vak¾bgHajeRKageKal@

RKb´RKan´ [ yl´ BIbMNg eyIg Edr.. > .edIm,I[yl´BITRmg´énkarpøas´bþÚr.. nigsarFatupßMrbs´BuT§sasna

evotNam eyIg caMác´ RtÚv RkeLk emIl TidæPaBxø¼BI bribTRbvtþisa®sþ.. > .

94 CMBUk TI 4

Page 95: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

karFøak´cu¼karvivtþRB¼BuT§sasna enAevotNam cab´ BIcug stvtßTI .. 19... mk Gacniyay Casegçbán fa Cakar rs´ran

e LI g vij.bnÞab´BImankarFøak´cu¼Gs´ry£eBl.. 4.stvtßCabnþbnÞab´mk.. >.. mUlehtuénkarFøak´ cu¼ena¼KW..

eday sar Et rdæGMNacángakmkRbtibtþiyklT§ixugCW Ca mena KmviC¢a sñÚl.(may.. f eRbón .(Mai Tho Truyên)

1962; egVón..v¨an´.h‘an (Nguyên Văn Huyên) 1944, egVón.. ÈayFW . (Nguyên Tài Thuʼ) 1992; Fic.matef (Thìch

Mât Thê) 1960;cin.. v¨an´hßab (Trấn Văn Giāp) 1968) >. eTa¼bIy¨agen¼kþI .karbk Rsay en¼pþl´ vay témø x<s´

elI neyaáy faCacMNuceKalénkarrIksayPay sasna nanaTaMg en¼.. >(5) tamry£karqøú¼bBa©aMgBI BuT§

sasna enAevotNamen¼ ... eyIgGacylBIebob énkareFIV[eTACa lkçN£kñúg Rsúk . (kñúgRsúknIykmμ) enA

bNþa RbeTsGasIuGaeKñy_ TaMgmUl ... > . . ehIykareBalCarYmEbben¼ bgHaj[ eXIj BI Tsßn£lubelIeK

rbs´ bBaØvnþRbkan´ lT§ixugCWfμIkñúgkar[niymn&yfaGVIeTAEdl ehA fa kar GPirkß (orthodoxy)(6) ¦karRtÚv-

tam Fatu edIm (authenticity).> ..

tamkarseg;tpÞal´eTAelI sSanPaB vtþ ... nig KN£sgÇ eXIj manlkçN£ xusKñatic tYcNas´ cab´BI

Tsvtß r_ qñaM .. 1920 ..(Coulet.. 1929).. dl´Tsvtßr_qñaM..1950.. (pam..hßa Tan´ (Pham Gia Tuân) 1954). >. b¨uEnþ

tamkar seg;t yag lðitlðn elI smasFatuvtþevotNamCY ..(Chúa)TaMgmUlpanekb‘íj ..(Phan Kề Bình) sresr

enA Tsvtßr_qñaM..1930.. án elIk BI sar£sMxan´ KYr[kt´sm:al´elIvtþevot NamCY PaKxageCIg. eday Taj

GarmμN _GñkGaneTAelI tYnaTI rbs´ ®sþI EdlCaGñk beg;ItsmaKm®sþIcMNas´hUy.. CWá .(hội Chú bà) enA kñúg

tMbn en¼...>. . ®sþITaMgena¼ suT§EtCa ®sþIeBj v&y.. ¦Ca®sþIemmay ..BYkeKsSitenAeRkamkardwknaMrbs smaCik

Edl manv&ycMNas´ ... nigKYr [ eKar B CageK... >.. BYkeKsuT§EtmansT§acUlmkbYskñúgRB¼ BuT§sasna .. nig

beRmI tamGaRsm Edl minsSit eRkam kar RKb´RKgrbs´RB¼sgÇ.. ¦ dUnCI NaeLIy.. > ..panekb‘íj G¼Gag fa

RbB&n§ en¼manPaBsuIemRTIKña nwg rcna sm<n§ ykbursCaFMtamEbb xÞmGñktaénlTi§tav- xugCW .. (DIj

đin h).>(7).lkçN£sIuemRTIKñaen¼ minman enAtMbn´ PaKxag t,Úg eT eRBa¼enATIena¼vtþ Garam mankudi sRmab´

RB¼sg, pg ..nigtUbsRmabdUnCIpg..> .. eday sar Gvtþ man rbs PaB sIu emRTIenAPaKxagt,Úg en¼ehIy eTIb

sPaB sñiT§sñal rbs ´®sþIenAtamCnbT.. nigtam Rkúg tUc@CamYyvtþGaramCY.. kñúgPUmiRsúkrbs´Kat´kan´Et

man xøaMgeLIg.> .PaB sñiT§ §sñalen¼ Rákd Ca án RbqaMg nwgrbbbBVCit nasm&yena¼Cak´Caminxan.. >

Ca«TahrN_esovePA EN naMBI .. ²kar Rbtibtþ i RB¼BuT§ sasna³ .. eá¼Bum<pßayeday.Go Cong. enAqñaM..1929

án niyaybenÞasbgðab BI }riyabf q:aMq:gmYy cMnYn enAkñúgvtþGaramdUcCakarTMBasøa.. nignaMekμg cUlvtþ ehIy

min Ráb´ [ va rkßa PaB es¶óm s¶at´ CaedIm.(cin . xVag.van .(Tran Quang Van). 1929)..>..

cMeBa¼Gñkseg;tEdlmanBiesaFn_bribUrdUcCaelak]Buk xat..DIEy .(Cadière 1953). .. án yl´fa

BuT§ sasna enA edImstvtßTI..20..eday.áncak´¬sy¨ageRCAcUlkñúgRsTab´RbCa CnsamBaØ án lay

bBa©Úl Kñan wg bNþúMsasnacRmú¼KñaTaMgLayenARbeTsevotNam..>... emIleTAhakdUcCafa RB¼BuT§sasna

enA evotNam swg Etminmank¾faán...> .. elak]Bukxat..DIEy .e G¼Gagfa. ²kñúgcMeNamCnCatievotNam..10

nak man.. 9.. nak ehIy EdlrsenA ... nigsøabeTAvij TaMgmináneKarBRbtibtþi kic©sa sna sMxan@ Ebb RB¼BuT§

dMeNIr EsVgrkkarRtas´dwg.. nig GtþsBaØaNvb,Fm’ .£.RB ¼BuT§sasna enA evot Nam ..shsm&y 95

Page 96: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

sasna ena¼ eT..> .. ebIenAtMbntugkwgvij cMnYnGñkRbtibtþikic©sasnakanEtticCagen¼eTAeTot ... eTa¼ CatMbn

ena¼ man vtþ Tak´TajeRcInk¾eday³ ... >.. GñkniBn§xø¼G¼Gagfa cMNucxøaMgénRB¼BuT§sasnaKW minBwgEpðkTaM-

gRsúg elIkar eFIV kic©bUCananaena¼eT .... b¨uEnþEpðkelIkarykcitþTukdak´eday pÞal´BIsMNak´GPiCnfñak´ x<s´

Edl br ic © aK T an el Is MNg ´s S abtükm μ . . . n igeF I V[RT ws þ I B uT §sasnakan ´ Etbr is uT § . . . > . . .

tamTsßn£en¼pgEdr.eKGac niyay ánfa RB¼BuT§sasna evotNam hak dUcCaFøakcu¼... > .

eTa¼bICamun.eBlkar«btSmÖKaMRTBIGMNackNþaldlvtþRB¼BuT§sasnacabepþIm fycu¼ k¾edayk¾Gñk

sikßa RsavRCav seg;teXIjfa BuT§sasnaánFøak´cu¼át´eTAehIy.> . enAcugTsvtßr_qñaM.1200. . nigedIm

Tsvtßr_qñaM..1300.esþcraCvgß Tran ... KWRB¼áT jin..tug..nig .Gaj´..tug .. (Nhân Tông & Anh Tông) ánTTYl

RB¼ sgÇ mYy Gg:man RB¼nam cEmøkhßÚCI..áLwm (Du-chi Ba Lâm)[ KgenA kñúgRB¼raC vaMg Gs ry£ eBl BIr qñaM.>

RB¼etC RB¼KuNpic.matef (1960/. 66-7)(8) .. EdlCasgÇskmμkñúgkareFVIkMENTRmg... nigCaGñkniBn§ mYy

Gg: kñúgcMeNam Gñk niBn§ sm&y TMenIbsþIBIRbvtþiRB¼BuT§sasnaenAevotNam án sresr erobrab´ BI sm&y

kal ena¼ fa RB¼ sgÇCa ePJóv rbs´RB¼raCaena¼... KWCaCnCatiTIebkan´nikayt®nþIkrEbbmhayanþ (hetero-

dox)..>(9).. bBaHa sμúKsμajen¼ mann&y fa eKcatTukRB¼raCaTaMgBIrGg: ... KWRB¼áTjin..tug Caesþc sSabnik ..

nigRB¼áT Gaj´. tug Ca semþc sgÇ TI BIr én nikayRTúk.Lwm (Trúc Lâm) .. >... nikayRTúk.Lwm en¼ Ca nikay Cab´

Exß RsLay BI nikay eCnEtmYyKt´enA RbeTs evotNam..>.. . b¨uEnþ RB¼Gg:m¨atef ri¼Kn´ral´}T§iBl Edl

RB¼sgÇ breTs en¼man mkelI RB¼ mhakßRt .ehIy elak án G¼Gageday segçb fa .½.

niyay[xøIeTARB¼BuT§sasnaenAevotNamrhUt mkdl´karrlMeTAénraC vgßcin KWfaRB¼sgÇTaMg Lay

min xøac nwgGeBa¢Ij emdwknaMsasna nikay epßg .. nig CMenO RBlwgnana edIm,I mkrYm CamYy nwg vtþ RB¼BuT§sasna

sakü munI ena¼eT.> . CamYynwgkar dkfyrbsRB¼BuT§sasna sasnadéTman{kas cUlmk. > ..etIkar Edl

bBaØvnþ CMnan´eRkaymanelak .eRTÓg..hanesov .(Trůȯng Hán Siêu) nig elak egVón.RTúgg¨am. (Nguyên

Trung Ngan) pßBVpßay RbqaMg Ca saFar N£ nwgRB¼BuT§ sasna manGVIKYrPJak´epJIleTA? .

eKdwgfaTMnak´TMngRB¼mhakßRtCamYynwgKN£sgÇ KWCaRbPBénkarRbyuT§ KaMRTBIsMNakbBaØvnþþ

enAkñúgraCvaMgenAkñúgsm&yraCvgß .Tran... > .. RB¼Gg:m¨atef . k¾yl´ eXIjfa karri¼Kn´bBaØvnþlT§ixugC Wsm&y

fμI EdlkMNt´dak´eTascMeBa¼RB¼sgÇBuT§sasna enAcugstvtßTI14. PaKeRcInri¼Kn´BIGVI Edl eKyl´fa

Ca GsmtSPaB. rbs´ BuT§sasnik . > ..

erOgGVIEdlcEmøk CageKbMputekItmanenAqñaMTI.. 5 .énqñaM esOg..h‘VÚ ..(Xùoʼng Ph) kñúgrC¢kal RB¼áTep..ed

(Phề Đề 1381). KWRB¼ mhakßRt ánecjraCbBa¢a [ Pikçúsasna eCn... day.fin . (Đai Thân) dwknaMRB¼sgÇ.

nig RbmUl EknGñk bYs TaMg Lay enAtamPUmi [eTAc,aMg nwg T&BQøan Bancam. > .. eKBitCaGacniyayánfa

enA eBlEdlRbPBFn Fan RbeTsenAmankRmit TabKN£sgÇkøayCa RkúmGt´án karkñúg EkvEPñk rbs´

m®nþI Rb kan´lT§ixugCW . . eht u dUc en¼ ehIy .ánCa eK bBa¢Ún .(RB¼Gg: day.fin )eTAeFIVs®g:am>

96 CMBUk TI 4

Page 97: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

enAstvtßTI..15.. menaKmviC¢a lT§ixugCWsm&yfI μenAEtelIslub edaysarRB¼ áTeL.faytun .(Lê

Thái Tôn) enA bnþ Rbtibtþikic©sasnaBIraCvgßcin ehIyRB¼Gg:áncat[mankar Rblg dl burs Na Edl

cg bYs CasgÇ...>.. eTa¼bIyagNaRB¼Gg:matef yleXIjfa karEdlRB¼mhakßRt áncakrUbsμit RB¼mata

ekμk rbs´ RB¼Gg: edaymanemdwknaM sasna eCnmñak´cUlrYmerobcMBiFIdak´RB¼enRtenAelIrUbbdima en¼

Cakic©begHIy.bBa¢akfa ..²RB¼sgÇ køayCaRkúmnþGaKmGsehIy³..>.. elIsBIen¼eTAeTotenAeBlman eRKa¼

raMg s¶ÜtqñaM ...1434.. .rUbbdimaRB¼BuT§enAvtþ .pan..van ..(Phap Van) ánepÞrykeTAdakenAkñúgRB¼raCvaMg eday

man RB¼sgÇ eFIV BiFIsURtbYgsYg pg .. >.. .BiFIEbb en¼ ánRárB §mþg eTot enA eRKa¼raMg s¶Üt qñaM ..1449. .enA eBl

eK bBa¢a [ RksYg FmμkareFVIBiFIbYgsYgsuMTwkePøógenAvtþRB¼BuT§sasna mYy.Edlmanm©askßRtICaGFibtI..>

kar en¼ KW esμInwgeFVI[RB¼BuT§køayCaRBlwgexμacemá tamkarBar enAkñúgRbB&n§ CMenO RbCaRbiy evotNam

(Fic.matef .. 1960. £.. 166-74).>. .müagvijeTot .rUbbdimaenAvtþpan..van manragCaeTBFIta sm,úr exμA tMNag[

BuT§sasna kñúgRsúkEdlmanGMNac ármI RKbRKan edIm,I TakTaj kar«btSmÖKaMRTBIRB¼mhakßRt buEnþerOg

en¼ min man GVIFMduMcMeBa¼RB¼Gg:m¨atef eLIy... >.«TahrN_TaMgen¼.. nigTsßn£ dUc KñadéTeTot enAstvtß

eRkay @ mk Edl eyIgnwg eXIj enAxageRkamen¼ bgHaj[ eXIj fa karbkRsayBnül´BIPaB dundabén

BuT§sasna manPaBlemðógy¨agc,as´eTArkBYk GPiCnEdl Rbkan´sasnacin... nig PaB sMxan´ rbs´ lT§i

xugCWsm&yfμI EdlánkarKaMRTBI RB¼raCvaMg.. >.

enA qñaM .. . 1798.enAeBlRTg´eFVI karbRgÜbbRgÜm GMNac rbs´xøÜn enAtMbn´cugxagt,Úghßa.Dij (Gao

Định) RB¼ áT egVón..Gaj´.. (Nguyền Ἁnh) (eRkaymk CaGFiraChßa.Lúg.( Gia Long).cg´kat´eTasRbhar CIvit

RB¼sgÇ casvsßamYyGg: Edl RbRBwtþ s c,abvin&y... > .RB¼Gg:k¾manEpnkar[ RB¼sgÇ raC sasnatav.. nig

RKÚ cUlrUbsasnatav[cu¼eQμa¼ kñúg bBa¢I kMENn elIkElgEtRB¼Gg: NamanvsßaelIsBI..50.ecj.. > . . BYk

m®nþIán bþwg tvamin [ man kar kat eTas RbharCIvit ehIyelIkBIkitþinamRB¼sgÇfa... CaGñkeFVIGtþPavnad¾Bit

Rákd. .>.. b¨uEnþenAcugbBa©b´BYk nikay RbqaMg nwgRB¼BuT§sasnaKWlT§ixugCW sm&yfμIenAsm&yRB¼ecA . egVón

. man GMNacelIseKÉg..>(10) sarB&t’ man eQμa¼ egVón..h:ahßit ..(Nguyền Gazette)minánpßay [dwg BI

«Rkidækm μ .. . nigeCaK vasna rbs´ RB¼sgÇGg:ena¼eT b¨uEnþ sr esr fa.RB¼áTegVón..Gaj´ . bnþcat´viFan kar

RbqaMg nwgBuT§ sasnaÈa..CI..day..eRTÓg . (Tạ Chí Đại Truờong .. 1973.£ 306.).>

RbsinebI ehtukarN_xagelIen¼ bgHajBIkareLIgkUd rbs´RkúmGñkmanCMenOlT§i xugCWsm&yfμI .vak¾

Gac bBa¢ak´ BICeRmAénkareKarBbUCaKN£sgÇBuT§sasna .RBmTaMgRbCa RbiyPaB d¾KYr[ kt´ sm:al´ rbs´

RB¼BuT§ sasnanasm&yena¼Edr ebImináncBaseBj RbeTsevotNamk¾án TUTaMgtMbnPaK xagt,Úg Edl

eTIbekIt fμIEdr... > . .. Cagen¼ eTAeTotenA eRkamrC¢kal Nguyen vtþRB¼BuT§sasna enAEtbnþmankaryk citþ

TukdakBIsMNakBYk GPiCn.. nigfñak´dwknaM...>.. . CaBiessenAstvtßTI..19..Cary£eBl EdlRB¼mhakßRt

yk cit þ Tukdak´eTAelItMbn´vb,Fm’enA egVón..Gaj´.(Đāng Trong).(KW.tMbn´PaKxagt,Úg ). EdlCaPsþútagBit

bgHaj BI PaB rs revIkénsSab&nRB¼BuT§sasna EbbefrvaT ..KWminEmn Ca kar Føakcu¼énBuT§ sasna CaTU eTA enA

kñúg tMbn´ ena¼ eT.. .>(11)

dMeNIr EsVgrkkarRtas´dwg.. nig GtþsBaØaNvb,Fm’ .£.RB ¼BuT§sasna enA evot Nam ..shsm&y 97

Page 98: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

Pøam@eBlbnÞab´ena¼ . viTüasSanRsavRCav . han. NUm ..(Hán Nôm) enA Rkúg haNUy án eá¼Bum< pßay

esovePA cgRkg mYy k,al EdlniyayGMBIkMNt´Rta .. nigesckþIGtSaFib,ayTak´Tg nwgGkßrsa®sþ .Rbv tþi

sa®sþ... nig PUmisa®sþ sresr CaBakükaBü.. nigBaküray.Edlman niyay BITI sk;ar bUCa Ebb vb,Fm’ sMxan@

RbmaN ...1064.. kEnøg Edl ánsageLIgtaMgBI stvtßTI..6. rhUtmkdl´qñaM..1900.en¼...>(12).. CakarBit

Nas EdlfakEnøg Edl man cu¼ bBa¢I TaMgen¼ GaccatTukCakEnøgd¾mansar£sMxansRmabTIFmμyaRta Edl

rab ánCaTIEdl fñak dwk naM GPiCnmkBRgwg}T§iBl.. nigGMNacrbsxøÜn..>..buEnþebIsinCaeyIgcgTTYlán

nUv PaBrwg maM én RB¼BuT§ sasna enAstvtß TI ..19 .BI B&t’man Edl man enA kñúgesovePA cg Rkg xag elIen¼ . etI

eyIg maneXIj GVI xø¼ enA kñúg ena¼?(13)

kñúgcMeNamvtþRB¼BuT§sasna cMnYn...377 ..Edlán cu¼bBa¢I ehIyEdlvtþcasCag eK ena¼ ksag eLIg

enAstvtßTI.. 3.. énK¿s¿. man yag ehac Nas cMnYn ..228.. vtþ KW esμInwg ..60% .. EdlánktRtaenAkñúg Éksar

Ca pøÚv karnastvtßTI.. 19..>.kñúgcMeNamvtþTaMg..288..en¼ eTotman..98.. vtþ .. (¦esμInwg..25% )..án TTYl kar

yk citþTukdak´edaypÞal´BIsMNak´ BYkGPiCnCafñak´dwknaMrbs´raCvgßegVón . (1802-1956). nig Gñkepßg

eTot. («TahrN_ dUcCaRbCaCntammUldæan...nigRB¼ecAGFikarEdlKg´enATIena¼)..>.. cMENkÉ BIr PaK-

bIénvtþ déTeTotánTTYlkarKaMRTBIBYkfñak´dwknaMGPiCn..>.. karykcitþTukdak´edaypÞal´ Edl xJúM niyay

BIxag elImann&yfa vtþTaMgena¼áneKksagfμI¦CYsCul...¦k¾tubEtglmð...¦ksag kudi... ¦salaEdl BI mun

Carbssasnaepßg ... ¦k¾pþlCaGMeNayCadIraCkaredIm,IbMeBj cMNUlbEnSm... ¦pþlCasøakeQμa¼fμI eRKÓg

tubEtg ... nigeRKÓgsgHarimnanaedIm,ICasBaØa bBa¢ak faman karTTYl s: alBI RB¼ mhakßRt.. .>. enAeBl Edl

min ma n karKaMRT eBjTMhwg dl´RB¼BuT§sasna minEmnmann&y faman karFøak´ cu¼kúñg CMenO.. nigkar Rbtibtþi

RB¼BuT§ sas na . dUcEdl eK ánsresrCaTUeTAnasm&y bc©úb,nñen¼ ena¼eT ... >.. CakarBitNas´ sSab&n BuT§

sasna efrvaT GacfamankarFøakcu¼bnþicEmnEtBiFInana... nigviharRKÚdid¾FMsem,ImenAEtbBa¢ak BIkar KaMRT

BI fñak´dwk naMGPiCn.. nigBuT§bris&TcMNu¼eCIgvtþ... >. .dUecñ¼eBleKniyayfa .. ²kar Føak´cu¼énRB¼BuT§sasna ³

KW sMedA dl´ n&yfa . .²}T§iBl GMNac rbs´m®nþIraCvaMg Edlman CMenOelIlT§ixugCWsm&yfIμenA kñúgvis&y

menaKmviC¢a nig neyaáy³ ... RBmTaMgGtSiPaBén mUldæanRKw¼ sasnaeCnrbsBYkeK CaEpñkmYyén GMNac

yuT§sa®sþ fñak´ kNþal rbs´ xøÜn.>(14). Psþútagen¼ min Gac yk Ca smðagRtwm RtÚv tam c,ab´ edIm,I bdiesF BI

GanuPaB GMNac vb,Fm’ én BuT§sasna EdlCa sasna Bhu mux ehIy án cak´¬s y¨ag maM CaBiess enAtam

tMbn´ CnbT TaMg Lay áneT.. >..

naeBlbc©úb,nñen¼ GñksikßaelI sSanPaB RB¼BuT§ sasna ánpøas´bþÚrTsßn£rbs´ xøÜnedaysarkar

TTYl s:alelIbribTRbvtþisa®sþepßgKña.yleXIjfa stvtßTI..19.. KWCa sm&ykalexμAggwt .. > .. kar sikßa

en¼.pÞúyKñaTaMgRsúgnwgmtirbs´RB¼Gg:.Fic.m¨atef . (1960. £ .215-16). . Edl epþat kar sikßa rbs´ elak Ca

Biess elIPaBákEbkrbsvtþ TaMg Lay... nigkarrIksayrbsKN£sgÇbnÞabBIs®g:am sm&yegVón.. tI..

sWn ..(Nguyền Tây Sòn) (1771£. 18-2)..>(15) .. eRkamrbbegVón KN£sgÇenAEtCakmøaMgd¾FMmYy..> . RB¼sgÇ

man rhUtdl .. 30..Gg:enAtamvtþ[email protected]..¦.6.Gg:enAtamvtþtUc@.> . rdæánRKbRKgelIcMnYn

98 CMBUk TI 4

Page 99: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

bBVCit TaMg Gs tamry£karerobcMRblg RbNaMgCa eTotTat.(emRbeyaKcMnYn.. 50... nak mkBI RksYg Fmμkar

RtÚv án Etg taMg [ TTYlbnÞúk kargar en¼). . .> . . vtþ . .. nig vihar CaeRcIn án CYsCul... nigsagsgCafμICaBiess

enA PaK xag t,Úg EdlmanvtþfμICaeRcIn ánksageLIgeday cmøgm¨Utk,Úrk,ac´BI RbeTs GasuIGaeKñy_ epßg

eTot (mij..CI.(Minh Chi)et al 1993£.187-93).>

b¨uEnþ .KMnit yl´eXIj xusKña bnþicbnþÜcnabc©úb,nñen¼.elIRB¼BuT§sasna minGacyk mkeFobnwgkar

Føakcu¼ TaMgRsúg EdlmanmtiPaKeRcInKaMRTena¼eT.> .karpþlÉksiT§i[ sasnaEdlEpðkCamUldæanelIKm<Ir

nigkareFVIcMNatfñakGñkbYsTUTaMgRbeTs .CamYynwg karmin ykcitþTukdak xø¼@cMeBa¼ PaBepßgKña tam tMbn.

k¾ bg;[mankar eFVIkMENTRmg taMgBI TsvtßqñaM.. 1920 .. mkemø¼...> ... tamBiteTAkaremIleXIjPaBFøakcu¼Gacfa

Caplviákénkar braC&yrbs.egVón. .kñúgkar bRgÜb bRgÜm ... nig BRgwg nKredIm,IRbqaMg nwg karrIkdu¼dal rbs

GaNaniKmáraMgrhUtdlBakkNþalTI.. 2 .. énstvtßTI..19.. > ... eTa¼CaeKBnülbkRsay Ebb Nak¾ eday

k¾karsnñidæanEdlEpðkelIRB¼BuT§sasna Edlcu¼ dundabCaeRcInstvtß mkehIyena¼ sSitenAEtkñúg rgVg

Tsßnvis&yrbs´BYkGPiCnBiák p©aj´.. >

kMEN TRmg´ .. nig karrs´ran eLIg vijeKGaccat´Tukkarb¼eárdwknaMedayBuT§sasniktamRsúkPUmiRbqaMgnwgkarkan´ kab´áraMg.faCakarcgðúl

bgHaj BIsar£sMxan´énRB¼BuT§sasnakñúgkarts‘URbqaMg rbs´ RbCaCnTUeTA.. >. .enAPaKxagt,Úgkarcab´ xøÜn

Gñk beg;It Rkúmb‘Åv..sWn..KI..ehOg(eQμa¼niîaysasna . Bùʼu Soʼn Kỳ Huʼoʼng (BSKH))..naqñaM ... 1849.. qøú¼ bBa©aMg

[ eXIj BIkarbdiesF rbsRB¼ raC vaMg cMeBa¼ clnaBuT§sasnik.>. eTa¼bIyagNa vaenAEtminGacbBaÄbkar

rIklUtlas´rbs´BuT§sasna enAtamCnbTán eLIy.>. enATsvtßr_ qñaM .. 1860 ..cin..v¨an´..faj´ . . (Trân Văn

Thành). Edlán cUlrYmkñúgRkúm.BSKH án dwk naM Gñk esñ h a CatimYycMnYn[eFVIkarts‘URbdabGavuFRbqaMg nwg

rbbRKb´RKgáraMg enAqñaM.. 1847 .. . nig enA Tsvtßr_ qñaM..1890..v..CW..ePOg .(Vō Tr Phùòng)áneFVIclnaRse-

dog Kña en¼naPaKxageCIg. >(16).. b¨uEnþTsßn£ en¼RtÚv án EtmYy Epñk b¨ueNÑa¼...> . . kñúg krNI enA PaK xag t,Úg

kar ts‘ Uena¼pus ecjBITwkcitþesñhaCatipg.. nigkar taMgcitþ rbs R bCa Cn cgrsCaBuT§sasnikpg.. > .. mUl

ehtuTaMgBIren¼ RtÚvEtykmkBicarNaenA eBl eK Kit rkmUl ehtu BI karkateTas dlRkúm BSKH enA mun

sm&y áraMg QøanBan mkemø¨¼ (h..Èay.(Ho Tai) 1983.TMB&r . 11). .>. .dUecñ¼ehIy rUb PaB RbqaMgnwgGaNaniKm

Rákd Cabg;eday sarkarts‘Urbs´RbCaCnRbqaMgnwgkar rwtbnþwg BI sMNak´ RB¼raCvaMg taMgBI sm&y mun

GaNa niKmmkemø¼... > ... buEnþkaren¼ minKYrnaM[eyIg snñidæanfa GñkEdl beBa©j Tsßn£skl BI sasna suT§

Et Ca emjú¼jgb¼eár ehIyk¾min Emnfardæ. . suT§EtRbqaMg BuT§sasna ena¼eT.>(17)

cMeBa¼ Gñk rsenA PaKxag t,ÚgevotNam CMenOBuT§sasnamanRCÜtRCabGtSn&y .. nig bgHajTis edA kñúg

kar erob cM CIvitrs´enARbcaMéf¶rbs´BYkeK... > ...karTamTar[manGtþPavna ánTRmg´ }riyabf rbs´BYk Kat´

[ man kar sRmb xøÜn eTAnwg brisSan sg:m... nig vb,Fm’.. >.. kþIb¨g Ráfña cg´ánkarrs´enAedays¶b´KYrEt eK

Kit fa Ca kartERmtRmg´xøÜneTArkTisedAén GtþPavnaCaCagyl´faCakarCMTas´tv¨a sg:m RbqaMgnwg kar

dMeNIr EsVgrkkarRtas´dwg.. nig GtþsBaØaNvb,Fm’ .£.RB ¼BuT§sasna enA evot Nam ..shsm&y 99

Page 100: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

TamTar GMNac kNþal ... nig menaKmviC¢anana...>. . bc©úb,nñen¼ .RkúmCasmaCikCaeRcIn rbs Rkúm . BSKH ena¼KW

RkúmTW..Gin..ehov..gak . . (Tứ Ân Hiêu Nghĩa). (sg:hvtSúbYny¨ag(18)karrab´GanGñkdéTCajati ... nig kar

RbtibtþiFm’).. Edlán beg;IteLIg enA qñaM.1878.enA EtKitfakardutPUmirbs´eKCaeRcInelIk CaeRcInsae-

day BYkáraMg enA Tsvtßr_ qñaM..1870. nig Tsvtßr_ qñaM..1880 .. Ca.. ²viFankard¾ygXñg³ .. Edlcgb®g;ab min-

RtwmEt Twk citþ esñhaCati rbs BYk Kat bueNÑa¼ eT. .EfmTaMgcgbMpøajCMenOelIRB¼Fm’ rbsBYkKatEfmeTotpg

(ha..tin..hßin (Ha` Tân Dân) 1974)..>(19) lkçN£KMrU rbs´ Rkúm BSKH én GtþPavna EdlRB¼sgÇTUeTAmin

án Rbtibtþiena¼ k¾enAEteXIj ma n ka r Rbtibtþi bnþ tam ry£ smaKmBuT§ikEdndIbrisuT§énBYkRKhsS. Tij ..dU

KW .sI. .hVit..hUy . (Tịnh Ðo Cu` Si Phât Hội)eBl bc©úb,nñen¼pg Edr..>.. kar G¼Gag bBa¢ak fa xøÜn min BakB&n§ nwg

neyaáy ánbgHajtamry£sb,úrisFm’ Ca bBaHasMxan .ehtudUc en¼ ehIy eTIb Rkúm nikayTaMgen¼ man tmøa-

PaB mindUcRkúmdéTeTot Edl xitxMrkviFI eKc [putBI kar eKobsg;t´ rbs´BYk GaNaniKm.. > (20)

karEkERbrbs´RbCaCnkñúgRsúknaM[manmUlehtuEdlRtÚvKñaTaMgmenaKmviC¢a d¾ man}T§iBl TaMg

CMenOBIbrmburaNmk.>. . dUcen¼eyIgTTYls:alfa enAkñúgcMeNamRkúm BuT§sasnikeCOelIzansuxs¶b xag

mux KWRkúmTW..Gin..ehov..gak . mankarTb´s;at´ lT§ixugCW Edl epþatelI sg: h vtSúbYn y¨ag rbs´]Buk mþay nig

RB¼mhakßRt. eRkAEtBIRB¼rtnéRt.. (RB¼BuT§. .. RB¼Fm’ ... nig RB¼sgÇ). nigkarRBÜy ármÖ BImnusßelak TaMg

Gs´.. (Èa..CI..day..eRTÓg(Tạ Chí Đại Tru`òʼng) 1989.£.. 347).. >(21). enAeBl Edl RbCaCn enA tam Cn bT

emIl eXIj elI kar pøas´ bþÚr elakFatu faCa kar kMNt´ lkçxNÐ TukCa mun eTArkBiPBKMrUmYy manyutþiFm’e-

BareBjeTA eday kþI emtþa dUcEdlmankñúgKm<Ir . eBlena¼GñkRkúgk¾RbQmmuxnwgbec©kviC¢a TMenIb.. nig

menaKmviC¢amYy Epñk ...nig mYy Epñk eTot RbQmmuxnwgPaBRcbUkRcblBIGtþsBaØaNrbsxøÜn...> .. lkçN£xus

Kñaen¼ manPaBc aM ác Nas eTa¼ bI CaminRKbRKankñúgkarBnülbgHajBIKmøatrvagKN £sgÇ rsenAkñúgRkúg

EdlTTYl án karGb´rM..nig BuT§sasnik enAtamCnbTeCOelIzan s¶b´.. >

edaysarEtnikaynImYy@ rbs´RB¼BuT§sasnaedIrelIKnøgpøÚvpßBVpßayEbøk@ BI Kña dMNak´kalkar

rsran eLIgvijEdl cabepþImenA Ts vtßr_qñaM .. 1930 .. Gac catTuk faman FatusMxan@BIr.. >. .. FatuTI.. 1 ..KWkarvil

cUl TVIbGasIuvij edaymankarCMruj BITMenIbniym.. nigCatiniym.>.karvilcUlTVIb GasIu vij ekIteLIgbnÞabBI

cMNabGarmμN_ dMbUg rbsbBaØvnþelakxagliceTAelIsasnahiNÐÚ... nigRB¼BuT§ sasna enAedImstvtßTI..

19..> .. eBlEdlmankarrIksayPayTUTaMgBiPBelakcMNab´GarmμN_en¼ eFVI[mankar eqøIy tbCakar

eRás[sasnars´eLIgvijenAbNþaRbeTsGasuIxøÜnÉg.>.RBwtþikarN_en¼ án ecj Ca rUbrag eLIg enA

eBl eKbeg;It(sg:m mhaBuT§iMaha Bodhi Society)enARkúgkUlMbU..>. . rIÉ. (Rkúmsg:m .efGUsUhVW..Theosophical So-

ciety) vijCa sSab&n d¾cm,g pþl kmøaMg clkrkñúgkarsikßasasnaenA bNaþRbeTsGasuI [rIklUtlaselOn.

(Clarke.1997.. 87-92).> esovePA sþIBI TsßnviC¢a RB¼BuT§sasna... nigKm<IrrBisidænana RBmTaMgGtSbT

sresr BICMenOmnþGaKm.. ¦ CMenO G rUbI dUcCaGtSbTniyayBIRBlwgniymrbselak .dW.. kadik..(de Kardec)..Ca

edIm ánmkdlédbBaØvnþGñk Gan Edl sm&y TMenIb na edImstvtßTI..19.> . . müag eTot bec©kviC¢a eá¼Bum< eFVI

[ Gñk Gan rkánedaygay nUvsa®sþa Km<Ir .. esckþIGtSaFib,ay... nigkarbkERbrbs.GtSbTRB¼BuT§ sasna

100 CMBUk TI 4

Page 101: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

TaMg ena¼ RBmTaMg BiPB sasna.. nig bBaHa sasna nanaeTotpg.. > . sMeNrCaPasa cin sþIBIkar Ek TRmg´

«TahrN_ dUcCa GtSbT rbs´ RB¼etC RB¼KuN day..s‘U ..(Daixu) k¾ánmkdl´RbeTs evotNam .ehIyán

beBa©j }T§iBlyagxøaMgelIGñk sikßa RsavRCav xag BuT§sasna.. >(22). .FatuTI..2.énsm&yrsraneLIgvijKW

PaB naMmuxeKkñúgclnats‘URbqaMg GaNa niKm... > ..Ca lT§pl. .KeRmag bdivtþ RbqaMg áraMg CMruj [ man kar-

beg;ItPaBCaGñkdwknaMénBuT§ sasna kRmitCatimYy..> .RbCaCncasburaNenAtamCnbTk¾dUcCaBYk GPiC-

nEdlTTYlkarGbrM sm&y TMenIb yleXIjfa RB¼BuT§sasnaedIrtYyagsMxankñúgkarRbyuT§RbqaMg nwgGaNa

niKmenARbeTsevotNam .Ca Biess enAeRkayeBllT§ixugCWbraC&ykñúgkarpþl´PaB dwknaM[man RbsiT§

PaB..>. . elak..XIs_.(Keys) (1977). kt sm:al eXIjfa karTajykpl RbeyaCn_ BIkar RKbRKg rbs áraMg

kñúgkarCMruj[man karEkTRmg´ vin&y sikçabT RB¼BuT§ sasnaeLIgvij . BuT§sasnik CaeRcIn nak´.k¾erobcM

beg;It nUv Gtþ sBaØaN sasna CatifμI mYy rbs´ xøÜn án.. >

buEnþ...karrseLIgvij EdlmanFatuTaMgBIren¼ ánsRmÜldlkarcUlrYmrbs RbCaCnenA fñak mUldæan

. PaK eRcIn RB¼BuT§sasna.. ²eRkA sg:m³ .. en¼ manlaynUvGVI Edl xJúM ehA fa .lT§itav-xugCW CamYynwg TMnak TMng

GnþrCn Catid¾sm,ÚrEbb .CaBiessCamYynwg RkúmCnCati cin EdleFVIcMNakRsúkBIPaKGaeKñy_ taMgBI stvtß

TI.. 17 .. mkem¨ø¼.. > . kardac´ ecj énBYkkUnkat´Ebben¼ RtÚvKñanwgneyaáyGMMNac kNþal rbs´ GPiCn kan´

GMNac .. nig bBaØvnþ...> .. CaBiess karRKbdNþb´énsasnaeCn... mhayan eTAelI sasna déT eTot KWCa

lT§pl énkmøaMgrujRcanrbs´bBaØvnþþsm&yfμI.mann&yfaCaGñkRáCJEdlTTYlkarGb´rM TaMg sm&y TMenIb

TaMg sm&yburaN Edláncat´ Tuk kareFVsRbEhs elIKm<Irr sa®sþafaCa eraKsBaØaénPaB RcbUk Rcbl´ ..

nig karFøak´cu¼TaMgRsúg..>. . dUecñ¼eyIgEbreTArkRbéBNIén kar sURt t@Kña edIm,IeQVg yl´ bEnSm BI tYnaTI

rbs´ RKÚ pøÚvggwtnana dUc Cakar taMg smaFi ... nig mnþGaKmsasnaeCn-tav.CaedIm..> .. tamkarBitNas´ RKÚ-

TaMg ena¼edIrtYCaGñkpßBVpßay eBjtY[karlaycRmú¼sasnabIcUlKña eday man RB¼BuT§ sasna CaFatu pßM-

rwgmaM CageK...> .. eKdwgfa RKÚTaMgena¼ánmkeronkñúgsMNak´RKÚtamPUmiRsúk enA RbeTs LavRbeTséf..¦

k¾RbeTs km<úCa...> ... b¨uEnþ .RKÚTaMgena¼TMngCabeRgóneday.RKÚsmaFiCnCati cin EdlBYkelak ánCYbenA

CYr PñMextþcUvduk ... ¦kñúgTwkdIextþkMBtkm<úCa..>(23).. kñúgena¼manCaGaTi_RKÚRB¼nam. egVón..Îan´..h;Úv (Nguyền

Thuấn Hậu) mun Tsvtßr_ qñaM.. 1950 ... nig RKÚrhsßnam.. ²RB¼sgÇ dUg³.. enA Tsvtßr_ qñaM.. 1960.. >

Catiniym .. nig karbRgÜbbRgÜm CatikarxV¼cMeN¼dwg Km<Irsasna naM[ mankarFøak´cu¼ kñúgkarsikßa EbbburaN enAedIm stvtßTI .. 20..ehIycat´

Tuk Ca sBaØaénkarFøakcu¼RB¼BuT§sasna.>.edaymanbec©kviC¢a eá¼Bum<TMenIb CaCMnYysgÇGñkRáCJmYy cMnYn

beBa©jGs´RB¼kayBlpßBVpßayBIGtSbTBnül´sþIBI TsßnviC¢aRB¼BuT§sasna... nig kar bkERb Km<Ir BuT§

sasna EdlenAxN£ena¼pgEdr RB¼ Gg:@xitxMGMBavnav[mankMENTRmg´KN£sgÇTUTaMgRbeTs elI

Epñk karGbrM.. nig karbNþú¼ bNþal..>. .kMENTRmgen¼minmanrebobvar£GVIc,aslaseT buEnþRbEhlCa man

ktþa CMruj d¾xøa MgmYyKW.Tsßn£BüayambRgÜbbRgÜmCati EdlCMrujedaykMENTRmg´cinEdldwknaM

dMeNIr EsVgrkkarRtas´dwg.. nig GtþsBaØaNvb,Fm’ .£.RB ¼BuT§sasna enA evot Nam ..shsm&y 101

Page 102: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

edayRB¼sgÇRB¼nam day..s‘U.. naeBlRsálKñaena¼.. >.. clnaCMhanTI..1.. dwknaMeday RB¼sgÇRB¼nam

xaj´.. h‘&r (Khánh Hòa) Kg´enAext þ ebn..Ec.(Bền Tre) enAPaKxagt,Úg enAeBlEdlRB¼Gg: beg;I smaKm

sm<n§ sRmab´ sux dumrmna ..6 . y¨aghUy..luk..h‘&r..lan..ehob ( Hội Lục Hòa Liên Hiệp) enAqñaM.. 1923 .án

Tak´ Taj RB¼sgÇ.. nigGñkmanmux mat´ kñúgPUmiCaeRcIn..>.. ry£eBl.. 4..qñaM eRkaymkeTot RB¼Gg: xaj´.. h‘&r

án eFVI dMeNIrtamCnbTedIm,IEtEsVgrkRB¼sgÇ Edl mancitþKMnit dUcKña edIm,I beg;It Ca smaKm Cati... buEnþ

min án eCaKC&yGVITaMgGs´.. >.. CafμImþgeTot RB¼ Gg:k¾ ánbBa©ÚnsisßCMnitrbs´RB¼Gg:eTAPaKxageCIgmþg

edIm,IerobcMGg:karfñak´Cati mYy.. >.. b¨uEnþ sisß rbs´ RB¼Gg: k¾ min áneCaKC&yGVIEdr..>

enAqñaM... 1930... edaymankarTTYls:alBIGaCJaFrGaNaniKmsmaKmPaKt,Úg sRmab karsikßa RB¼BuT§

sasnaánbeg;IteLIg.. .nigdwknaMedayRB¼Gg:.xaj´.. h‘&r edaymankar cUl rYm BI sMNak´ RB¼sgÇ .. nig

BuT§sasnik EdlTTYlkarGb´rMsm&yTMenIb.>. enA qñaM.. 1932. smaKmsikßaRB¼BuT§sasnaevotNam PaK

kNþal ánbeg;IteLIgenARkúgev. bnÞabmk ebIksaxaxageCIgenARkúg haNUy enA qñaM .. 1934. .>..buEnþ sSab&n

BuT§sasna mCÄkarEbben¼ manmUldæanRbCaRbiyPaByagxøaMgedIm,IánelceFøaCageK... > ..ebIeyIg Rtlb

RkeLk eRkayemIlkñúgry£eBlen¼Edr Dan..Cug..kn (Đoàn Trung Còn)CaGñkRáCJBuT§sasnad¾KYrkt sm:al

mYyrUb ..nig Ca sSabni k RkúmKaMRTdl´Gvtarrbs´RB¼BuT§GmitaP£man}riyabf pÞúy KñaBITidæPaB tamtMbn´..>

enAkñúgsñaéd sresr enA qñaM .. 1930 .Kat´ ánri¼Kn´ elI kéRmQñÜl.. nig tYnaTIpøÚvGaNacRkRB¼sgÇbdibtþi ...

buEnþ k¾min ePøc TTYls:alBIkarRCabcUlyageRCAén RB¼BuT§ sasna eTAkñúgKMnit RbCaCnRKbRsTabvNÑ£.½

sBVéf¶en¼.edaysarEtmanGñkec¼dwgmancMnYytictYcesÞIrEt min man nrNamñak Gac dwg BI PaB xusKña rvag

nikaynImYy@ .(EdlmanlkçN£dUcKña eTAnwgnikayenA RbeTscin).>. KN£sgÇ k¾man sSanPaB dUcKña en¼

Edr.. > .. RbCaCnánlayRcbl´ nikayTaMgGs´cUlKña .dUecñ¼ehIyánCamñak´@ CaFmµtarkßasIl..

5..¦.sIl.. 10 .. nig eKarB fVay dl´ RB¼BuT§GmiT£.. >

GñkEdleKánpþÜcepþIm[cUleTAeronBuT§{vaTeTAehIy.k¾enAmanCMenO elIexµac .. nigRBlwg.. > .. ehIy Gñk

TaMgena¼enAEteKarBRkúmGñkkan´sasnatav EdleronmnþGaKmy&nþvtSúskiþsiTi§... nigeronBIebob ehA

RBlwgexµac... > .. . dUecñ¼ RB¼ sgÇTaMgena¼EtgfVaytgVaynana... nigbn´Rsn´RBlwgexµac kMu[mkrMxan.. nig

[ CYykarBarelak...> ... GñkTaMgena¼eBjcitþnwgkarbnRsnEbben¼ Cagkarsikßa Km<IrrRB¼éRtbidkerOg

Catk TaMgLay .ehIyRB¼Gg:@yl´eXIjfa karfVaybg:M dl´RB¼BuT§... nigceRmInPavna RB¼Fm’[pl yWt

yav Cag kar eKarBCMenORBlwg ..> .¿¿¿ kalBIsm&ymun RB¼sgÇminEmnCaGñkcUlrYmBiFIbuNüsBehIy TTYl

kéRmBI kar sURtFm’ena¼eT.>. buEnþnaeBlbc©úb,nñen¼ .eTa¼bIkñúgBiFINak¾eday manRB¼sgÇtictYcbueNÑa¼

Edl bdiesF kar GeBa¢Ij cUlrYm BiFICa ÉkCn..> . . Gñk EdlrsenAecjeRkABIBiPBen¼mantictYcNas... >

. RB¼sgÇ PaKeRcInerob kar mankUn rs´enAlaylMCamYy nwg RbCaCn samBaØ enA tam pßar . nig tamPUmikr

nana¿¿¿>. RB¼sgÇ TaMgen¼ pþl´nUvesvakmµRKb´Ebby¨ageBlxø¼eRbIy&nþ.. nigmnþ GaKmKafa ehIyeBlxø¼

sURtehA RBlwg exµack¾man.(Dan´..Cug..kn 1950 .. 82-3).>

102 CMBUk TI 4

Page 103: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

karbriyay TaMgen¼ qøú¼bBa©aMg BI }riyabf rbs´ bBaØvnþBuT§sasnaTTYlkarGb´rM Ebb elakxaglic

cMeBa¼PaBTan´sm&y.. nigPaBb¨unb¨gd¾elIslubedIm,IbRgÜbbRgÜmBuT§sas nikTaMgLay... > . .b¨uEnþ kMNt´

sm:al´ xag elI en¼ Gac[eyIgyl´eXIjepßgBIen¼... >.. eday b®Ba©as Tsßnvis&yen¼ .eyIgGaceXIj BI

RbCa Rbiy PaBrbsRB¼BuT§sasna Edlmin sUvKitBIkarxMsikßa Km<Irr ... nigmanPaBCitsñiT§§eTAnwg bBaHa RbcaM

éf¶ rbsRbCa Cn Cag .. > .. elakDan..Cug..kn .manktsm:alenAkñúgGtSbT RsavRCav EtmYydUcKña en¼ fa . (.1950

845).½

manerOgehtud¾Gs©arüekIteLIg.. CaerOglðxøaMgNas´EdlRB¼BuT§sasna.. .án RCab cUlRsTab´lMdab´

RbCaCn GviC¢a ¿¿¿¿ > .. CnCatibreTs Edlmkkan´RbeTseyIg EtgEtPJak´epðIlenAeBleXIjsasna mYy

Edl Kµan emdwk naMesa¼... buEnþGacrkßa PaBrwgmaMánenAkñúgRbeTsd¾FMmYyEdllatsn§wgrabBanKILÚEmRt

BIeCIg eTA t,ÚgGsry£eBl rabBanqñaM..>.. GñkmanCMenOelIlT§ixugCWeFVI[CIvitmankarlMák... CaeRcIn elIk

eRcIn sa rdæmineGIeBI.. KµanemdwknaM ..b¨uEnþGñk Rbti btþ i edIrtam manmintic Cag enAsm&yGtIkal ena¼eT.> ..

¿¿¿ man RB¼RKÚ sgÇraCCaeRcInEdlman RbCaRbiy Pa B CamYyBuT§bris&T ehIy BuT§bris&T cat´ Tuk RB¼Gg:@

TaMg ena¼ fa Ca elak ]Buk d¾mancitþlð.. >.. eK EtgRbeKn cgHand¾sm,ÚrEbbdlRB¼Gg: ehIy eKcatTukRB¼Gg:

faCa RB¼RKÚ.. >.xJúM án eXIj pÞal BuT§bris&TEdlmkvtþsYrrkRB¼ecAGFikarehIyRkabfVaybg:MenAmuxRB¼ecA

GFikardUcfVaybg:MRB¼BuT§Edr.> .RbsinebIRB¼ecAGFikarsuKteTABuT§bris&T RbmUl KñamkBIRsúk.. nigextþ

nana CYbCMuKña(enA vtþ).>. GñkTaMgen¼ ERskyM kanTukçhak dUcCa RB¼ecAGFikarCa]BukrbsxøÜndUecña¼Edr..> BiFI

buNü sB RbEhlCamanlkçN£ RTgRTay FM .. nigGFikGFm CagBiFIbuNürbs emdwknaMrbsCati mYy eTAe-

Tot.>

enA kñúgesckþIEføgsunÞrkfa enA éf¶TI 17 .Ex mIna.qñaM .1935.enAvtþxVan´..sWu . . (Quán Súʼ)naRkúg haNUy

elak cin..cug..KIm (Trần Trong Kim) CabBaØvnþþmñak... nigCam®nþICanx<senAkñúgCYrrdæaPiál GaNaniKm... nigCa

RKÚ beRgón Qøasmñak rbssmaKmRB¼BuT§sasnaenAPaKxageCIg . (Northern Buddhist Association) k¾ án cat

Tukkar Rbtibtþi rbs´ RbCaCn TUeTA en¼esμInwg karát´bg´ GtSn&yy¨ag RCaleRCA rbs´sasna .(cin..cug..KIm

1935. £ . 14).½

niyaykarBiteTA.sBVéf¶en¼.eBlEdl RbCaCnniyaydl´RB¼BuT§sasna .BYk eK Etg Kitdl´kar Rbtibtþi

enAéf¶.. 8..¦.. 15.. erac-exñIt.. Exc&nÞKti .. CaeBl Edl RbCaCneTA vtþfVaybg:MRB¼BuT§b¨ueNÑa¼... eRkABIena¼

Kµan nrNa mñakdwgBIedImkMeNIt RB¼BuT§ sasna faetIkareRbón RbedArbs RB¼BuT§ mansar£ sMxan buNÑa ena¼

eT.. > .. sUm,IGñk Edl fVay eKarB Caerogral´éf¶ k¾eday . kan´ cgVay RKab´ Gg;aMrab´ enA kñúg édk¾eday ... k¾TegVI

rbs´ BYkKat´EbrCapÞúyTaMgRsúg BIRTwsþIRB¼BuT§sasna..> . . ena¼KW RKan´Et Ca RbéBNI TMenom Tmøab´ sRmab´

RbCa Cn eyIg EdleKarBt@Kña edayminKitBI GtSn&y énTegVITaMgena¼eLIy..> .. ena¼ehIyKWCaerOg Edl

eyIg KYr ri¼Kit rk karpøas´ bþÚr.>

dMeNIr EsVgrkkarRtas´dwg.. nig GtþsBaØaNvb,Fm’ .£.RB ¼BuT§sasna enA evot Nam ..shsm&y 103

Page 104: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

. egVón..Lag .(Nguyễn Lang 1994. £ . 182-3).yleXIjBIKMnitrbs cin..cug..KIm. én kMENTRmg rebob

rbb TaMg..4.. y¨ag fa.½..

eyIg eXIj enA kñúgsmþId¾samBaØ mYy (rbs´ .cin..cug.KIm ).niyayBIeKal bMNg énkMENTRmg´ . (edIm,I eFV I

[sasnamyyEdlmanGVImkáMgggwtBImunmanBnøW eLIgvij.)eKalbMNgeFVI [ sasna eqøIytb nwg sSan

PaB bc©úb,nñ .(smrmü eTAnwg tRmÚvkarrbs´mnusßelak.)> . Tal´EtdUecñ¼ eTIbvaGac man tYnaTI sMxan´ kñúg

vis&y vb,Fm’án .(edIm,I[sasniks:alsasnaxøÜnkanc,asec¼RbRBwtþ.. nigrs enA sRmb xøÜntam rebob

rbb ena¼.).ehIybeg;It[mankarBRgwgsµartI.. nigkartRmg Tisdlmnusß .(CaCagbnþ Rbkan yk nUv smÖar

niym .. nigcitþcegðótcgðl´ ¿¿¿ . dUcCaTUk GENþtelIExßTwkrkeka¼rkeRtIy cUlct minán.). >

minEmnmanEtcin..cug..KIm .. nig bBaØvnþþxag BuT§sasna epßgeTot dUcC a Dan..Cug kn . bueNÑa¼eT Edl

eyIg RtÚvelIkykmkKitenAeBleyIg niyayBIbBaHa Ebben¼... > .. dUcEdlelak.mak.hal. (McHale) elIk

eLIg ehIy fa .eyIgKYrEtgakmkcabGarmμN_elIsñaéd sMeNreá¼Bum<pßayenATsvtßr_qñaM.. 1920.. nig.30.

Edlxag áraMg ánGnuBaØat [ecjpßay kñúgEpñksasna.. (.m¨ak´.hal. 1993.£.22/ m¨ar. (Marr) 1979. £.

313-39/ mar 1981. £. 41-52/. 303)..> .. mkRtwmqñaM.. 1945. GtSbTRbmaN.. 1200 . . áneá¼Bum< ecjpßay

enA kñúg Epñksasna en¼eday man RB¼BuT§ sasnaEdndIbrisuT§ EdlCanikaymYyd¾sMxan.>. RkúmegVón..KIm..mYn.

(Nguyễn Kim Muôn) KWCa «TahrN_mYy y¨ag lð niyay BI karRbtibtþiEbbfμIenAPaKxagt,ÚgEpðkelIeKal

karN_ RB¼BuT§sasnaEdndIbrisuT§.. >. karEsVg rk nUvkarRtasdwgedayxøÜnÉgrbsnikay en¼tRmÚv[ man-

bec©keTs taMg smaFi dUcGñkkan´sasna tav . eTa¼bICa CMenORbCaRbiy elI RBlwg minán eá¼bg´ ecal k¾

eday ..>(24).. karbeg;It Tij..du..KW..sIu..(Tịnh Độ Cu Sῖ) KW Ca «TahrN_ mYy eTot énkarTTYlyk RTwsþI RB¼BuT§

sasna EdndI brisuT§ ..> .. enAcugbBa©b sasna kavday ánTakTaj®sþICa eRcIn [eCOenATsvtßqñaM.. 1930..>

CaerOgGtRbeyaCn_TalEtesa¼ Edl TsßnavdþI RbcaM sáþh_ én ®sþI l,Il,aj CageKenAsm&yena¼eQμa¼

Pu..nw..tin..v¨an ..(Phụ Nūʼ Tân Vān).(B&t’man®sþI).. ánelIkbBaHaén kar RbmUlGMNac rbs´®sþI Edl cUlrYmkñú-

gRkúm GtþPavna ehIy GMBav nav[manviFankarpøÚvc,abedIm,I kar Bar min [ man karekg Rbv&Ba© mkelI®sþITaMg

ena¼ eTa¼ kñúg rUbPaB Na k ¾eday.>(25)..kñúgry£eBlena¼ GtþPav na CaRKhsStamRbéBNI BuT§ sasnaEdndI

brisuT§ pgEdr án«btSmÖKaMRTeday®sþITIRkúgenAlIvCaeRcIn.. > ®suþI TaMg en¼ hak´dUcCaEsVg rk pøÚv rMeda¼ xøÜn

Ég ecj BI kar e kgRbv&Ba©rbs´burs.. nigecjBIkarKab sg;t´ eday nwm GaNaniKmniymel I rcna sm<

n§eynD&r Cab Ca RbéBNI mkehIy... >. . eTa¼bI Ca®sþI TaMg ena¼ Büayam rt eKc ecj BI kargayTTYl rg nUvkar-

QWcab´ Edl kMNt´ eday lkçxNÐesdækic©sg:mk¾eday.. . k¾BYkKat´ xit xMRbwg ERbg CaxøaMgedIm,I TTYl án

samK:IPaB .. nig zan£ fμIenAkñúg sg:m.. >.

RB¼sgÇCabBaØvnþáneá¼Bum<TsßnavdþImYycMnYnFMedayeRbIGkßr KYk..gW.(quồc ngũʼ) man n&yfa

sresr eTA Ca Gkßr rUmuaMg.. >.. TsßnavdþI TW..b‘Í..Gwm..(Tùʼ Bi Âm) (sMeLgénemtþaFm’). enAPaK xagt,Úgevon.Gwm

Viȇn Âm(sMeLg sc©PaB..nig PaB }t ex©a¼ )enAPaKkNþal... nigdYk..ti . (Đuôc Tuệ) (Kb´ ePøIgbMPøWcitþ)enAPaK

104 CMBUk TI 4

Page 105: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

xageCIg .. KWCa eQμa¼ TsßnavdþI én smaKm RB¼BuT§ sasnaeá¼Bum<pßay tamtMbn´nImYy@rbs´xøÜn... >. enAkñúg

Tsßnav dþITaMgen¼.eKelIkmkBiPakßanUv kMEN TRmgkñúg RB¼BuT§sasna.. .>.GñkniBn§mñakyleXIjfamanehtu

pl bIy¨agkñúgkareFVIkMENTRmg´ ena¼..½ . (1). emaTn PaBrbs´mnusß.(2). kar TTUc cg´ án «tþmKti mYy edIm,I

rs enA.n ig. (3). vibtþi esdækic©BiPB elak.>(26) tamBiteTAelak.h.tay . .(1983).. elIkeLIgBI ktþabIekIt-

man enA Tsvtßr_qñaM..1930 .. Etepßg BI ktþa bI xag e lI rYm manTwkCMnn´... PaBeRkómRkMmanTukçRBÜy... nig karKM-

ram kMEhg BIs®g:am . .> . . ktþaxageRkA TaMg en ¼ Bit CaeFVI [ bBaHavibtþi kanEtFM eLIg. . >.

edaysarbec©kviC¢aeá¼Bum<sñaédénbBaØvnþþl,I@ ánpßBVpßayy¨agTUlMTUlay ehIy vNÑ£ bBaØvnþþ k¾

Ebr mkcg´ec¼cg´dwgBIRB¼BuT§sasna.. > ..karEdlpan..xUy. (Phan Khôi) CaGñk kaEstánkarekatsre-

sIr eRcIn BI KMnit esñhaCatirbs´Kat´ sEmþgkarxwgsm,aelI GskmμPaBrbs´KN£sgÇ ena¼ k¾ RbEhl Ca

Kat sgÇwm cg áne lIsBIkMENTRmgvis&y GbrMEbbburaN KÅfa... KatcgeXIjkarGPivDÆRB¼BuT§sasna_kñúg

vis&y Edlsg:mTaMgmUl KaMRTxøaMgCagen¼elI... >(27) h‘Íj..Fuk..xag. (Huỳnh Thúc Kháng)CaGñk esñha Catil,I

eQμa¼ mñak´eTot án CYyevon..Gwm kñúgkarbMpusbMpulmnsikar.eTIbGacrab´cUlkñúgcMeNamktþaTaMgLay

Edl GacBüaál sRmab CMg W RbeTs án.. >. ebIsinCarebobvar£kMENTRmgminc,aslaseT .ena¼tRmÚv kar

Pøam@ edIm,I kMEN TRmg´ RtÚv Et c,as´Edr .. >.. TsßnavdþIen Am enAqñaM ... 1934. elIkeLiIg ehtu pl ..4.. y¨agFM@

rbs´bBaHaen¼fa.½..

1.-manPaBcRmÚgcRmasenAkñúgtémølT§ixugCW buraNedayRbkan´nUvvb,Fm’buraN enA kñúg rdæ Edlrgkar.

bMpøic bMpøaj.>

2.-RB¼BuT§sasnaGaccak´RKw¼ fµI smRsb bMput cMeBa¼GtþsBaØaNCati evotNam.>

3.-RB¼BuT§sasnaGacedIrTnÞwmKñanwgviTüasa®sþán ehIyGactRmgTiseKkMu[yk viTüasa®sþ eTAeRbI kñúg

pøÚvxus .>.

4- karbMát´BiFIsasnasµúKsµajnana .RB¼BuT§sasnakMENTRmgfµInwgbeRmIekµg CMnan´ eRkay EdlcUl citþ

EbbbTehtupl .. nig RTwsþI viTüasa®sþEpñkcMeN¼dwg.>(28)

eTa¼bIy¨agNak¾eday... k¾GñkpþÜcepþIménkic©RbwgERbgd¾Bu¼ke®Ba¢alen¼ ... KWsmaKm enAPaKxagt,Úg

min Gac TTYlán eCaKC&y FMduM Edr...>..ehtuplEdlpþl´edayegVón.Lag . (1994).. KWfa vabNþalmkBI

GnuRbFan smaKm elakRtin..egVón..cin..(Trần Nguyễn Chấn) Ca m®nþI GaNaniKm Edl hak´dUcCa eRbI Rás´

smaKm edIm,I BRgIk }T§iBlpÞalxøÜn .dUcen¼ehIy eTIbman kar b¼Tg:icCamYy smaCikRbtibtþiepßg@eTot.. >

kar Ebk bkß BYk Ca elIkdMbUg enA kñúgsmaKm RB¼BuT§sasna PaKxag t,Úgen¼ .CaplviákénviFIRKb´RKg

GMNac rbs.Rtin..egVón..cin. naM[man karbeg;It smaKmBIreTot KW .elOg..s‘an.. hVit ..huk ..hUy. .(Luʼõʼng Xuyên

Phật Học Hội ) (smaKmsikßa RB¼ BuT§ sasna Tenø BIr ).. enA extþRtavij enAqñaM ... 1934 .. hUy. hVit . huk.(Hội Phật

Học) nigeKom..et . (Kiêm Tê). .(smaKm sRmabkarsikßa rYm pßM nwg skmμ suxumalPaB).enArac..hßa.(Rạch Giá)

(}LÚv ehA fa ..eKon..yag..(Kiêm Giang) nA qñaM ..1937. .>(29) . smaKmsRmabkar sikßa rYm pßM nwg skmμ suxumal

dMeNIr EsVgrkkarRtas´dwg.. nig GtþsBaØaNvb,Fm’ .£.RB ¼BuT§sasna enA evot Nam ..shsm&y 105

Page 106: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

PaB beg;IteLIg eday RB¼etC RB¼KuNCI. .Fan (Trí Thiễn).. CamitþP®kþ RB¼etC RB¼KuNeFon.. dav (Thiện Chiếu).>

. . sSanPaB min ánsSitesSreT . sm<n§fμIánrkeXIj... >.RkúmsikßaRB¼BuT§ sasnaTenøBIrBüayam rMlay cUl

CamYynwgTij..du..Kw..sIu . kñúgxN£EdlsmaKm sRmab´karsikßarYmpßMnwgskmμsuxumalPaBán Ebk ák´

edaysarkarcab´ smaCik emdwknaM dak´Bn§naKarCabnþbnÞabmk... >(30)

kareqøIy tbyWtyaveTAnwgkMENTRmg´ k¾bNþal[mankareXñIscitþskmμCn manCaGaTi_ RB¼etC

RB¼KuNeFon.. dav > . . edaykal£eTs£tRmÚvRB¼etCRB¼KuNk¾eá¼ bg´ecalRB¼BuT§ sasna ehIy rt´eTA

cUl nwg bkßkumμúynIsþ.> .dUcEdlánniyayrYcmk ehIyfaRB¼etCRB¼KuNeFon.. dav . KWCaRB¼sgÇ ekμg

vsßa mYyGg:kñúgcMeNamRB¼sgÇ TaMgLayEdlmancMeN¼viC¢aeRCARC¼ ... . nigsVahab Edlán erobcM beg;It

Ca smaKmdMbUg eK..> . . eyagtamRB¼etCRB¼KuNFic.matef . ehtuplmYyeTot EdlraMgsÞ¼dl dMeNIrkar

GPivDÆ ... KW edaysarGtSbTPaKeRcInenAEtsresr CatYGkßrhan rbs´cin ebI eTa¼bI Ca Éksar pßBV pßay

mYycMnYnFM sresrCaGkßr.KYk ..gW k¾eday...>.. .kargarbkERb enAeBlena¼man RTg´RTay FMEmn ETn Ca

Biess eBleK bkERb Km<IrrsURt eRBa¼vaTamTar cMeN¼dwgCMnajEtmþg.>. .viFIsa®sþkMEN TRmg en¼eFVIeLIg

enA Tsvtßr_ qñaM... 1930..nig..40 . . ehIykñúgcMeNamGtSbTKm<IrrBuT§sasna BI..500 ..eTA. 1000.. GtSbTena¼

PaK eRcIn án eá¼Bum< CaelIkTI.. 2...¦eá¼Bum<mineBjelj .(m¨ak´.hal 1993.£ .22).>. kar eá¼Bum< pßay.

nig kar EckcayGtSbTTaMgen¼ PaKeRcIn manticCag ..50.. TMB&rehIyEck pßayeday }t Kitéfø .... edaysar

man kar «btSmÖ BI ®sþI EdlCMenOfaBYkKat´nwgánplbuNüeRcInBITegVIen¼.. >

kñúgcMeNamGtS bT TaMgen¼. xitþbNÑEdndI brisuT§ áneKeá¼Bum<pßayeRcInCageK ..Edl bBa¢ak ´fa

nikay en¼manRbCaRbiyPaBNas ... (mak.hal.1993. £.. 24).. >. .CarYmmk sñaédGtSbT eá¼Bum <enATsvtßr_

qñaM .1920 . nig 30 . .KWCasñaédsm,ÚrEbb edaymankaryl´ RBmRtÜtBinitürbs´GaNaniKm rab´bBa©ÚlTaMg

GtSbT sikßa .. nigesckþIGFib,ay elI RB¼BuT§sasnarab´taMgBIGtSbTbkERbrhUtdl´ GtSbTEtgniBn§...>

GtSbT RbePT Biess Ebben¼Tak´TajcMNaab´GarmμN_ y¨ageRcIn enAkñúg GtþPavna ... Edl eKyl´eXIj fa

Ca kar eqøIy tb fμI mYy eTAelI karRbQmmuxnwg smÖarniym EbbTMenIb .. nig vibtþiesdækic© enATsvtßr_ qñaM ...1930

> enA xN£ eBl ena¼Edr .clna .BSKH.k¾ dMeNIrkar eRbón RbedA rbsxøÜn rYmman esovePAlMhatnana sresr

eday éd.. >.. ehIyenARtwmTsvtßr_ qñaM ..1960. . k¾áneá¼Bum< esovePATMnayCaBakükaBü sþIBIkar eTsna

rbs´ RB¼BuT§ Cam©as´ én snþiPaB elakxaglic.. nigGñksñgRB¼Gg:t@ rhUtmkdlh‘j..PUsU.(Huỳnh Phú Sổ)

EdlCaGñk beg;It nikayhVa..hav >(31)

maneKG¼Gagfa kareá¼Bum<pßay... nigkarbkERbánpøas´bþÚrkaryl´eXIjrbs´ CnCatievotNam

eTA elI GtSbT BuT§sasna... >. .. karsg;t´F¶n´en¼ángakecjBI karniyay t@Kña eTACaGtSbTlaylkçN_

Gkßr man n&y xøwmsarc,aslas EdlCakarepÞrBITRmg niyayeTACaGtSbTKm<Ir.> .. buEnþtamkarG¼Gag rbs

elakm¨ak´.hal favaGacCakarbMepøIs Edlfa ... karpøas´bþÚren¼ CasBaØabBa¢ak´BIbdivtþn_mnsikar sasna

enA evotNam..>. ehtu pl mYy .. KW faTRmg´niyayenAEtCaTIeBjniymy¨agxøaMgBIsMNak´RbCaCn tam

CnbT...> rhUt mkdlqñaM... 1975. vtþmanén..²GKarGMNan³.. rabBanPaKeRcInbMBakedayeRKÓg«eXasn

106 CMBUk TI 4

Page 107: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

sBÞ... nig Rbdab´bMBgsMeLgenAtamPUmikan´nikayhVa..hav KWCaPsþútagbBa¢ak´ BIkareBj citþrbs´RbCa

Cn.> .. tam Bit eTA TMnak´TMngKñatam BaküsmþI .. nigGtSn&yénTMnak´TMngtamsmþI enAEtman}T§iBlxøaMg eTA

elI RbCa Cn tam CayRkúg... nigenAERscm;ar.. >..b¨uEnþkarpøas´bþÚr KMniteTArk.. ²shKmn_ kñúgkþI Rsém³... án

cak´ ¬sKl´ kñúg Rkúm.. nigclnaepßg@KñaenAtam RkúgtUcFM.>

enARtwmBak´kNþal Tsvtßr_qñaM .. 1930. Rkúm Tij..duKWsIu .. (GñkRbtibtþiCMenO EdndI brisuT§)án beg;It

smaKm mYyedaymankarTTYls:al´BIsMNak´GaCJaFrGaNaniKm... > .skmμPaBeá¼Bum<Edlcab´epþIm enA

qñaM...1937 .EtgEtqøú¼bBa©aMgBIsMeLgGñkeqVgniym . .¦sg:mniymdacxat..>. eCaKC&yrbs . Tij..duKWsIu .. . KW

án mkEtBIesva suxumalPaB CaBiessmankarpþl´CUnfñaMburaNedayminKitéføeTAdl´RbCaCn

RkIRk...>.(32) edayecj mkBIRtkUlbBaØvnþRkIRkEbbburaNPaBCaemdwknaMrbs Tij..duKWsIu .. ánTakTaj

eK Ég [cUl Ca smaCikCaeRcIn kñúgcMeNamBuT§sasnik enA PaKxagt,Úg minfamkBI tamCnbT .. ¦ mkBI

tMbn´eRkA RkúgeT...>.

BuT§sasna efrvaTevotNam ..²naMcUl³ .. BI RbeTs km<úCa . eXIjmanvtþdMbUgeK ksag eLIgenA FU..Dwk

(Thú Đúʼc). PaKxageCIgsayh:nenAqñaM ...1938..> .. RB¼sgÇraCkm<úCa[eQμa¼vtþ ena¼CaPasaálI enA eBl

RB¼etC RB¼KuNnimnþCaGFibtI naeBlbuNüqøgvtþena¼enAqñaM.. 1939..> . mkdlqñaM.1943 .Rkúm efrvaT sMxan

mYy eTotánbeg;IteLIgedayRB¼etCRB¼ KuNmij..daMg..xVag . (Minh Đăng Quang) enAextþmIgFW..>.. karnimnþ

biNÐ á t Ca dMbUgeK enAeBlena¼ rabfa CalkçN£BiessxuseKrbsvtþena¼.(cin..hug..lan .(Trần Hồng Liên

1995.£ .102-3).> smaCik rbs´Rkúmen¼ ehAxøÜnÉgfahßÚ..Èag..xit..sIu (Du Táng Khất Sĩ) . (KN£sgÇnimnþ

biNÐá t) . ehIy BaküeRbón RbedA eTsna rbsRB¼sgÇCasSabnik k¾dUcCakarGtSaFib,ayCaBakükaBü rbs

RB¼Gg: eday PikçúnI.. h‘j..lan (Huỳnh Liên) suT§EtCaKm<IrrEdlRtÚveKsURtlW@ y¨agBIera¼.. >..

bEnSmBIelIRkúmFM@TaMgen¼..manRkúm.. ²bBaØvnþtamRBMEdn³. mYyrYmmanRKÚfñaM bUraN ... RKÚbeRgónKW BYk

eK TaMgen¼ehIyEdledIrtYnaTIkñúgkarbeg;ItGtþ sBaØaN énRbCaCn enAPaK xag t,Úg..> . TaMgenA xagkñúg.. nig

eRkA clna .. BSKH Gkßrsil,_ smþIsbBa¢ak´ y¨agc,as´ BIkar rlay cUlKña án y¨ag lð én RbéBNIxus@ Kña

enA eRkamTgRB¼ BuT§sasnaEtmYy.. > ... mak.halánelIk eLIg yag Rtwm RtÚv fa nikay EdndI brisuT§edIrtYyag

sMxan´enAkñúgbERmbRmÜlxagsμartImnsikar... >. .. «tþmKtiniym rbs´ nikay Edn dI b risuT§ laybBa©ÚlCa

mYy nwg crnþBuT§sasnikeCOelIzans¶benA stvtßTI.. 19. ánpuseLIgenA kñúg clnaBSKH kñúgn&yeqøIytb

nwg vibtþivb,Fm’naeBlena¼.> . . dUcen¼ GtSn&y .²zansYK’ ³ . layCamYynwg elak Fatu énzans¶bnastvtßTI..

19. . KWCaktþanaMmuxenAkñúgskmμPaBrbs clna .. BSKH >.. RkúmhVa..hav k¾ TTYl yk kar Rbtibtþisasna BIr

cUl Kña EdlmannikayhVa..haven¼manlaycRmú¼ Kña rvag sb,úrsFm’Ebb lT§ixug CW ... nig GtþPavnaEbbBuT§

sasna manRbPBecjBI sasna eCn .. nig EdndIbrisuT§..> .. «TahrN_mYy eTot KW Rkúmbeg;IteLIg eday

KNenyükr.. egVón .KIm ..mYn..( Nguyen Kim Muon). mankarGb´rM BI áraMg Edlánlay bBa©Úl smaFi sasna

tav CamYy nwg CMenO sT§a elIRB¼ GmitaP.>. . dUc Edl eyIg án bBa¢ak rYc mkehIy . KNenyükregVón..KIm.mYn

EdlTTYlkar Gb´r M B I ára Mgk¾ánbeg; It Rkúm m Yy Edl laybBa© Úl smaFisasnatav CamYy nwg

dMeNIr EsVgrkkarRtas´dwg.. nig GtþsBaØaNvb,Fm’ .£.RB ¼BuT§sasna enA evot Nam ..shsm&y 107

Page 108: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

CMenOsT§aelIRB¼BuT§ GmitaP.. > .edIm,IeqøIytbnwg bBaHaRbQmmuxnwg TMenIb niym.. nig GaNaniKm niym. RTwsþI

GtþPav na manenAkñúg BaküeRbón RbedAénsasna..3.. rYmKñamanlT§ixugCW. . sasnatav.. nigRB¼BuT§sasna Ca

CeRmIsrYc Ca eRsc cMeBa¼ Gñk Edl cg´eCos[putBImaK’abdivtþ higßa..>. . kñúgn&y[rwtEtviC¢maneTA eTot

nikay EdndI brisuT§ pþl Ca dMeNa¼ Rsay elI PaBtantwgrvagkar CabCMBakkñúgPBen¼ .. nig karrYcrMeda¼ecjBI

PB mYyeTot . .> ..

²shKmn_énkþIRsém³ . . minEmnekIteLIgtamry£Et RbB&n§eá¼Bum<pßaymYy mux b¨ueNÑa¼eT..> . kar

pßBV pßay CasaFarN£epßgeToteRkam rUbPaB Ca kar RárB§BiFI v isaxbUCa BiFI dEgH k,Ün .. nig kar RbCuM .cabepþIm

kekIt eLIg BI qñaM ...1935. . enA eBlena¼EdrRbB&n§pßBVpßay saFarN£ dak´ «eXasnsBÞ eRbI crnþ GK:isnI

RtÚv án eRbIRásCaelIkTI.. 1...>. . B&t’mansþIBIkarRbmUlCYbCuMmnusßrabBannakán cu¼ pßay kñúg sarB&t’man

dUcCaÏag..Gan .. (Tràng An) >. . egVón..Lag .. (1994£.. 33-5).. bBa¢akfa viFIsa®sþpßBV pßaybgHajCa saFarN£

sþIBI GMNac RbCaCnEbben¼ánykmkGnuvtþCaeRcInelIk eRcIn sabnþbnÞab eday smaKm BuT§ sasna TaMg

bI tMbn´. (evotNam PaK xageCIg .PaK kNþal .. nig PaK xagt,Úg).> . ehtudUcen¼ehIy .kñúg b¨unμan Tsvtß mke-

Tot án Caman karekIneLIg cMnYn BuT§sasnik EdlcUlrYm nwg skmμPaBneyaáy Cati edIm,I eFVI [ sasna

rbs´ xøÜn kan´ Et eqøIytbnwg bBaHa nasm&y bc©úb,nñ... > ...

rhUtdl´qñaM... 1945. smaKmnanaminGacG¼Gagfa ánpøas´bþÚrTaMgRsúgena¼eT..> .. elakegVón..Lag

kt´sm:al´eXIjfa . .RB¼sgÇmYy cMnYn án bNþú¼bNþal Et mincat´ Tuk fa CacMnYneRcInena¼eT...> . . cMENk É

cMnYn dUnCIkanEttic... KWTUTaMgRbeTsticCag.500. nakeTAeTot...> .. cMeBa¼ kareá¼Bum< pßay vij. eragBum< PaK

eRcI n mindMeNIrkaránelIsBI .. 2. qñaMena¼eT...> .. karbeBa©jmtdacNatfaRtÚvEteFVIbdivtþn_sg:m Ca bnÞan ´

ena¼ naM[mankar rwtbnþwgBIsMNakGaNaniKm[bBaÄbkareá¼Bum<... > . eTa¼bIyagen¼kþI. eKminGac bdiesF

án eT nUvkarcUlrYmrbsbBaØvnþBuT§sasnikedIm,IbþÚrTisedAsRmabRbeTsCati enAkñúg meFüaáy eá¼Bum<

Edl pþlCa RbeyaCn_dlsRmabkarbeBa©j mti epßg@sþIBIkþIbMNg .. nigkþ Isg,wm rYmFM rbs sg:m evotNam

naeBlena¼... >.. enAkñúgbribTen¼ eyIgKYrekatsresIr dl´nimitþrUbd¾mutRsÜc ... nigeBareBj eday GMNac

én kar bUCaxøÜn ÉgkñúgRB¼GK:I rbs´ Fic. . xVag. .Dwk (Thích Quàng Đúʼc) kñúg}riyabfGg:úytaMgsmaFienAqñaM. .

1963..> .. tam nimitþ rUb énkareFVIGtþXat d¾rn§t en¼ KMnit... nigGarmμN_nanaánmkrYmKñaEtmYy EdlnaM [ BuT§

sasnik kñúg Rkúg Ca eRcIn ebþCJayagema¼mutts‘UedIm,IRB¼BuT§sasna EdlCapøÚvmYy[eKcputBICemøa¼Cati..

nig GnþrCati..>

karri¼Kn´ dl´lT§imak´.. nigRB¼BuT§sasna TnÞwmnwg karCECk BiPakßa enA Tsvtßr_ qñaM.. 1930 . .elI sMNYrfa ... ² etI RtÚv eFVI y¨ag dUcemþc cMeBa¼ .GaNa niKm

nig PaBTMenIb?³. .. BuT§sasnikmYycMnYnenAbnþelIksMNYrBI Tsßn viC¢a sasna EbbburaNbEnSmeTot .rYm

man bBaHa dUcCa ... (1)etIBuT§sasnikKYrcUlrYm kargar neyaáy ¦ k¾enAeRkAqakneyaáy?.(2).etIRB¼ BuT§

sasna Ca eTvniym...¦CaGeTvniym?... (3)etI mnusß manRBlwg ¦eT?. .. (4)etI esckþIs¶b´rbs´nikay Edn

108 CMBUk TI 4

Page 109: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

dI brisuT§ enA ÉNa?.(5).etI GVI Ca Pav£?

müageKsresIrRB¼BuT§sasna ánmkCMnYslT§ixugCW tamry£karKaMRTBIbBaØvnþ EdláneFVIBlikmμ

kñúg buBVehtuCatimatuPUmi.( egVón..tayFW.. 1992. £. 396 -420).>. müageTot. mnusßmYycMnYn ri¼Kn RB¼BuT§ sasna

enA TsvtßqñaM.. 1930..fa.. ²eBareBjeday KMnitáraMg³... >..dav..h‘úßy..Gaj´...(Đào Duy Anh) Ca «TahrN_

mYy én Gñk ri¼Kn RB¼BuT§ sasna.. KatánTTYl karGbrMTaMgEbbRbB&n§TMenIb.. nigburaN..>. GñkdéTeTot dUcCa.

Gñkri¼Kn´ lT§i mak´ dac´xat eQμa¼ egVón..Gan..nij..( Nguyễn An Ninh).emdwknaMmñak´RbqaMgnwgrbb GaNa niKm

yl ´eXIjfaRB¼BuT§ sasna Føak´ cu¼ edaysarmUlehtuBIr.. >.. TImYy.saFarNCn eday sar GviC¢a án

bþÚrRB¼BuT§ sasna eTACasasna mYy EdleBareBjeTAeday CMenO GrUbI EdlCalkçN£ pÞúyTaMgRsúg eTAnwg

BuT§{vaT..>.. TIBIrRB¼sgÇ bnÞab témø RB¼BuT§sasna edaysuMbiNÐátb,c©&yCafñÚr nwgkarsURtFm’..eRKÓg

rebon Exßkfa Exßynþ .mnþKa fa esþa¼pøMú CaehtunaM[RB¼sgÇ@ TTYlánlaPsk;ar£eRcIn.. > (33)..cMeBa¼ egVón.

.Gan nij . . Kitfa .. ²niBVan .. nig zansYK’ suT§Et beg;IteLIg eday karRsemI Rsém rbs mnusß bueNÑa¼.. >. . niBVan

nigzansYK’CaRsemal d¾ cEmøk EdlFøakmkelI BiPBelak eyIg en¼ tamry£ citþ rbsmnusß ³. (egVón..tay..FW.

1992.£ .426)..>. KatbEnSmeTot fa.² karrsraneLIgvijénRB¼BuT§sasna enA sBV éf¶en¼ beBa©j Gs lT§PaB

rbs´ xøÜn edIm,I T b´KN£ sgÇcas´ kuM[ EbkExJk Kña³..>

GMN¼GMNag CaRTwsþIRbqaMgnwgRB¼BuT§sasna elceLIgkñúgTRmg´epßgeTot.. > .. dUc erobrab ´BIxag

elI rYcmkehIyfaeTa¼bI .Fic..m¨atef k¾Kitfa.karxkcitþrbs´RB¼etC RB¼KuN qan..eCov . .(Thien Chieu) KW

bNþal mk BI PaB yWtyavénbmøasbþÚr.. > .. ehtuplEdl G¼GagCa saFarN£rbsRB¼etCRB¼KuN . qan..eCov

KW epßg BIhñwg.>. .KWkarkMNt... ¦dakkMhit enA kñúgRB¼BuT§sasnaena¼Ég EdlbgçM[elakcakecjBIkñúg KN£

sgÇ(34) RB¼etC RB¼KuN sresrfa .. KWCaPaBcaMácxagRbvtþisa®sþ... nigkarGPivDÆFmμCati énkar yl ´ dwg

rbselak ena¼ Ég EdlnaM[RB¼Gg:ylkanEtc,asBITsßnviC¢aRB¼BuT§sasna...> . .RB¼etC RB¼ KuN eBal

RbqaMg fa .. ²Kμan nrNa m ñakGac... niglubbMátkiels.. KWkarcgán.. nigplRbeyaCn_ ehIyQandl niBVa n

án eT sUm, I Etday.s‘U . nigRB¼etC RB¼KuN Cn Cati Cbun v..hßag..Èav..xVan . (Vo Fang Tau Quan) EdlG¼Gagfa

án naM RB¼BuT§ sasna muneKeTATVIbGWr¨ubxMRbwgRbEkk tv¨aenARkúgá¨rIs k¾minGac eFVIán Edr!³..> RB¼etC

RB¼KuN eCOfa RB¼BuT§ sasna minGac se®g:a¼ mnusßelak BIPaB Gt´Xøan .. nig TukçevTnaáneT..>.. ²RTwsþI

Gntþa rbs´ RB¼BuT§sasna ..minfamanGMNacxøaMgBUEk... nig RbsiT§PaBEbb Na eT .minGaceFVI GMeBI lð kñúg kar

lub bMát´ GMNacénzansYK_... nigCMenOGrUbIEdlCakMEBgkarBarrbb...(áraMgGaNaniKmbc©úb,nñ)³

.(egVón..tay.FW. 1992. £ .424-5).>..GñkRbkanlT§imakéh.Cav . (Hai Trieu) k¾maneyabl EdrfaBuT§sasnik

eFVIxus xøaMg Edlcg´ rMlay kiels EdlCaktþamYyCamUldæanRKw¼rbs´ CIvitmnusßmñak´@ .(Nguyen Tai Thu et

all 1992.£ 422).. >. . karmineGIeBInwgCIvitBitCak Esþgrbsmnusß ... KWesμIesckþIsøab.. > .CarYmmkGñkniBn§na

RkúghaNUy yl Rsb fa RB¼BuT§ sasnaminmansmtSPaBkñúgkaredIrtYdwknaMkñúgclnarMeda¼Cati... nig sg:m

án eT..>..buEnþ kar ri¼KnnaTsvtßqñaM. 1930 ... (nigGñkniBn§nasm&yfμIen¼). ánbkRsayxusnwg bribTRB¼BuT§

sasna BI eRBa¼ kMEN TRmg´ BuT§sasnabNþal[mankarpøas´bþÚrenA kñúgcitþKMnitsaFarN Cn .Edl naM [

dMeNIr EsVgrkkarRtas´dwg.. nig GtþsBaØaNvb,Fm’ .£.RB ¼BuT§sasna enA evot Nam ..shsm&y 109

Page 110: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

man kar TTYl án mkvijnUvtYnaTIfñak´Cati enATsvtßr _ eRkay@mkeTot . (m¨ak´.hal1993/..XIs_. 1977£.

198).>

skmμniym .. nig neyaáyeyagtameKalCMhr.. ²eRkAneyaáy³.. munen¼.. Nyuyen Lang TTYls:alTMenarBIryag enA kñúg RB¼BuT§

sasna evotNam.. > .. TMenar TImYy sMedAdl´Gñk EdlG¼Gag fa minBak´B&n§ nwg yuT§sa®sþkarBarxøÜnÉg.enA

eBlmankarKabsg;t´rbs´GaNaniKm. .> .enAxN£eBl Edl RkúmTaMgen¼ cg´[sSab&n rbs´xøÜn enA ecj

q¶ay Etmñak´ÉgmansuxsnþiPaB. TaMgBYkeK minRbqaMgnwgbuBVehtuEdldwknaMedayRkúmepßgeTotpg.. > ..

TMenar TIBIrKWsMedAdl´Gñk TaMgLayNa EdlmancMNab´GarmμN_elIsSanPaBBImun EdlRbqaMgnwgkar

Bak´B&n§ neyaáyehIyCaGñkbg;beg;ItbkßBYkGPirkßsþaMniym... > . .Rkúmen¼ehIy KWEtgEtTTYl án

karsþIbenÞas BI karxV¼xat vDÆnPaB énkMENTRmg. (egVón. Lag 1994£ .245).>..

b¨uEnþkarG¼GagfaxøÜnenA .. ²eRkAneyaáy³. manGtSn&yTUlMTUlayNas´.. > .«TahrN_dUcCaRbvtþi

viTU egVón..v¨an´..hUv.(Nguyền Văn Hầu) EdlcUlkñúgnikayhVa..hav (Hòa Hào) .G¼Gagfa enATsvtßr_qñaM.. 1960.

nikay. BHSK nignikayhVa..hav .minEmnCabkßneyaáy.ehIyk¾ minEmnCabkßbdivtþ edayyksasna

Ca Exl ena¼ eT .eTa¼bICa nikay TaMgena¼manCab´ Tak´Tgy¨agc,as´nwgskmμPaBeyaFa.. nig karTUt taMgBI

Tsvtßr_ qñaM..1940 .. k¾ eday..> .. Kat G¼Gag fa GtSn&yénPaBCabKuNtbsñgRbeTsCatirbsxøÜn KμanGVIeRkA

BI sIl mYy kñúg cMeNam sIlTaMg Lay e pßgeTot .ehIyfa GñkesñhaCatikñúg clnarbs.. BSKH nighVa..hav

man tictYc Nas´ ebIeRbób eFob nwgGñk CMnaj Ca eRcInnak´ EdlRbwgEtpßBVpßay Bakü eRbón RbedA rbs´

RB¼BuT§.>.(35)...

karyl´eXIjeqVgniym rbs´Tij.duKWsIu . ánbBa¢ak´enA kñúgTsßnavdþI .hVab..Gwm .(Pháp Âm). (sMeLg

RB¼Fm’ ). Edlbeg;IteLIg enA qñaM .. 1937.KWmYy qñaM bnÞab BTij.duKWsIu . beg;It TIsñakkarkNþalenAvtþmYy enA

tMbn´ c.Ln.(Cholon).>.edaysarTsßnavdþIen¼ánkardwknaM edaysmaCikEdl TTYlán karGb´rMsm&y

TMenIb dUcCa cin..hIuj (Trân Huỳnh) CaedIm edaycUlrYm sresrkñúgTsßnavdþI rbssmaKmelOg..s‘an(Luʼõʼng

Xuyên)eQμa¼. Duy.taM.(Duy Tam «tþm Kti niym).. > . TsßnavdþIsMeLgRB¼Fm’en¼ cg´eFVI[ GñkGan cab´ epþIm eFVI

bdivtþn_ sg:m tamry£RB¼BuT§ sasna..> .Gñk niBn§ rbs´TsßnavdþI sMeLg RB¼Fm’ manPaBGnÞ¼GEnÞgBIeRBa¼

kMEN TRmg´ RB¼BuT§sasnarIkceRmIn yWty¨aveBk CaBiessenAkñúgkic©shRbtibtþikarfñak´Catién

shKmn_TaMgLay..> karGMBavnavrbs´Rkúm TaMgena¼ Cajwkjab´eFVI[eTIsTal´Rtecok ... nigsþab´ eTA dac´

xat eBk ehIykareá¼Bum< pßay RtÚvbiT bnÞab ´ BI eá¼Bum<ecj elx .16. mk.. >. eTa¼bIyagNa smaKm EtgEt

KMaRT yag mutmaM cMeBa¼ kar G¼Gag Edl famin Gnuvtþ Rbkan neyaáy ehIyGac rsran man CIvit kñúg eBl pøas

bþÚr TaMg.. 3.. rbb k¾ eday sar Et smaKm TaMg ena¼ edIrtamKnøgGhigßa.>(36)

CamYyKñanwgkarrIksussayénkareFVIsmaFiánkarCMrujBIkarmkdléneragBum< GñkCMnajsasna

fμI mYyeTotKWRkúmGug..dav .. (Ông Ɖạo) (Gñkkansasnatav)ánTTYlkareKarB rabGantamry£karbeBa©jén

110 CMBUk TI 4

Page 111: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

GMNac Büaál .. nigsmtSPaBBiessepßg@eTot.> ..Cnl,I eQμa¼TaMgena¼RbtibtíþtamRB¼BuT§sasnanikay

tav C alkçN£buK:l... niglkçN£EkERbfμI ehIyánkøayCaRbFanbTénkar sresrCIvRbvtþid¾manRbCa Rbiy

Ca Pasa RbCaCnenA PaKxagt,Úg.> ..dUecñ¼ehIyánCaeKfa karrIkceRmInkñúgvis&ysasnarbsRbCaCn enA

PaKxagt,Úg TTYl}T§iBlBIvtþmanrbssasnatav.. nigBIclnaksikrEdlmanCMenOelI zansuxs¶bEdl

RkúmTaMgBIren¼manCab´Tak´Tg nwg Km<IrdIka.. nig karRbtibtiþ GtþPavna. > ..

enAqñaM .. 1937. egVón.. h‘an .eL.(Nguyến Hiến Lê)Ca GñkRtÜtBinitüemIldIFIø qøgkatkareronsURtmñak na

sm&y ena¼ án qøgkattMbn .dug..fab..mWy.(Ðồng Tháp Muʼòi) ehIyCYbRbT¼nUvátuPUtenAPaKxag t,Úgen¼..>

vtþm an rbs´ sasna tav... nig briyakas CMenORB¼BuT§sasna RbCaRbiyEdlán rIksayPaytMbndI sNþ

Ten øemKg:TMng Ca min dUcGVI EdlKatFøabCYbRbT¼enAPaKxag eCIgRbeTsena¼eT.. > .. eTa¼bICa KatTat ecal

GVI@ Ca eRcIn Edl Kat´ eXIj fa Ca karGYt sresIrEtBIxøÜnÉg.Kat´minGacfamincab´GarmμN_BIkitþisBÞ Edl

bBaØvnþ tamRBMEdn man ena¼eT..>.mankarniyayt@ KñaBIExßCIvitrbshIuj..mij. (Huỳnh Minh) enA extþPaK

xag t,Úg enA Tsvtßr _ qñaM.. 1960. ni g 1970.>(37) .. vtþmansasnatavmanbnþrhUtdl´Tsvtßr_ qñaM.1960. enA

eBl Edl hIuk.XI(Hickey 1964). sikßa BI PUmi mYy enA extþ . tic.Gan. (Tân An) >.

.GñkmanCMenOsasna tav TaMgRKÚfñaM. . nigRKÚ beRgónmanbBa©ÚlsμartIEkERb rbs´ Gñk taMglMenA fμI TaMg

enAkñúgEbbEpnKMrU Cmñ¼ elI«bsK: nana elI karsRmb tammnusß .. nigtam brisSanfμI ... nigTaMg tam ry£

}riyabf... >.. CMenOerOgeRBgBIGMNacGrUbIEdlmanmUlehtu pÞal rbsBYkeKmkBIsmaFiBuT§sasna lay

CamYy nwg evTmnþ .. nigGBÖÚtehtunana.rYmpßMnwg CabTakTgCamYyraCsm,tþipg eFVI[GñkmanCMenOelIsasna

tav man CMenOGrUbIeday ecosminán.> .enAxN£EdlGñkmanCMenOelIsasnatav minán G¼Gag edIrtam

kar bMPøW pøÚv énRB¼BuT§sasna tYnaTIrbs´BYkeKenAkñúgkarpßBVpßayCaKMrUGtþPavna EdlCYy[ man karrIk

ceRmIn dl´ clna RB¼BuT§sasnaenAPaKxagt,ÚgevotNamena¼áneKemIl Rsal ..> .

enAqñaM . 1945. . CaqñaM Edl s®g:amelak elIkTI ..2.. ánbBa©b KW CaqñaMd¾sMxan cMeBa¼Cn CatievotNam.>

BuT§ sasniknanak¾dUcCaRkúmepßg@ áncUlrYmnwgbdivtþ EdldwknaM edaykMumuynIs..> .. karecjpßay cug

eRkay rbs´TsßnavdþIrbs´smaKmRB¼BuT§sasna PaKxageCIg dYk ..tik. (Đuốc Tuệ) enAéf¶TI..15 ..sIha qñaM..

1945. ánsresrGMBavnavenATMB&r xagcug EdlmanGtSn&ydUcxageRkamen¼fa.(egVón.Lag 1994 .£. 207)½

KaMRT rdæaPiálRbCaCn .!

Rbjab´ .. niig cUlrYm kgkmøaMg rMeda¼ rbs´evotNam.!

RbqaMgral´karQøan Ban rbs´breTs.!

evotNam RtÚvEt ÉkraCüeBjTI.!

erobcMedIm,IsVaKmn_rdæaPiál beNþa¼Gasnñ.. nigkgkmøaMgrMeda¼ EdlnwgRtlb mkvij na eBlqab@en¼.!..

KIv.. KYk. . (Cúʻu Quốc) .(RBwtþibRtse®g:a¼ RbeTs).CaGg:kar rNsirü evotmij !

kareá¼Bum<pßayBuT§sasnaepßgeTot enAPaKkNþal ... nigxagt,ÚgedIrtamKnøg dUcKñak¾biTCa sSaBr.>

dMeNIr EsVgrkkarRtas´dwg.. nig GtþsBaØaNvb,Fm’ .£.RB ¼BuT§sasna enA evot Nam ..shsm&y 111

Page 112: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

karpðakBIdMeNIrrs´raneLIgvijrbs´RB¼BuT§sasnaen¼ánBuT§ sasnikPaKeRcInyl´eXIjfa Cakar

caMácehIyBYkKatseRmccitþfa karcUlrYmkñúgkic© karCati KWCa katBVkic© d¾cm,g..>.. clna yuv Cn BuT § sas-

nik rIkceRmIntaMg BI qñaM .. 1942. }LÚv cUlrYm nwg kmøaMgCamYy nwg RB¼sgÇ v&yekμg ..nig «áskCasmaCik kñúg

karedIrCak,ÜntampøÚv ... nigerobcMátukmμFMdMu.. . karRbCuMmnusß... nigfñakGkçrkmμ.. nigkarBRgIkbdivtþn_..>. buEnþ

Gñk bdivtþ v&yekμgTaMgen¼ .bnÞab´BIcUlrYmGs´BIrbIqñaM.CYbnwgvibtþiépÞkñúg .. KWPaBKμanemtþaénkarts‘U deNþIm

GMNac rvagRkúmkñúgsmasPaB enAeBlEdlclnacabepþImb¼Tg;:icnwg«tþmKti niym rbs´xøÜn.. > (38)

dUecñ¼Tsvtßr_ qñaM .. 1940. eBareBjedayPaBRseBcRsBil kan´Et xøaMg énRBMEdn rvagneyaáy

nig sasna.. .>. .vtþmanrbs´Cb¨unBI qñaM ...1941. .Ca Exl karBaremdwknaM.hVa..hav. eQμa¼hIuj..PU..sU .. (Huỳnh

Phú Sổ) BI kar eFVIáb rbs áraMg .> . T&BCbun k¾mantYnaTIsMxanEdrkñúg karbMBaksmÖar£swkdlnikayhVa..hav

Edl na M . Sô cUlrYmCamYysm<n§minBakB&n§ sasnamYyeQμa¼ rNsirß sSabnaCati . (National Restoration League)

(hUtay1983/. 125)..> . buEnþKN£sgÇ BuT§sasnaefrvaTbdiesFminTakTgCamYynwgKat enAeBl Edl

Kat Büaya m beg;It smaKm BuT§ik bRgÜb bRgÜm evotNamenAqñaM.. 1945. .>. CaTUeTARB¼sgÇhakdUcCaminman

pl b¨¼Bal´ BIkar eTAmk rbs´ T&B Cb¨un. eTa¼bICamanTMnak´TMngeTAmkrvagkgT&BCb¨un.. nigRB¼sgÇ evot-

Nam k¾ eday. (m¨ar 1995/. 81).>

eBjmYy ry£ eBlena¼ . áraMg minbn§Úréd kñúgkarbeg;It kMhwg rvag Rkúmsasna nana nwg BYk evot mij

(m¨ar . 1987) .>.KWenAeBl RbCuM CamYynwgemdwknaM evotmij. edIm,I crca BI karbBaÄb´karvayRbyuT§Kña ehIy

Edl Sô. RtÚváneKsmøab´.. >. minyUrb¨unμanbnÞab´BI mrNPaBrbs´ Sô.enAqñaM..1947 .. nikay hVa..hav án

yl´ RBm TTYlCMnYyBIáraMg edIm,IbMBak´sBVavuF[kgT&BenAeBlEdlclnaánEbkCatMbn´tamextþ

EdltMbn´ nImYy@ ena¼RKb´RKg eday emTahan QreCIgenATIena¼. .>.

xN£eBlena¼Edr .vtþfμI@CaeRcInánebIkTTYlsRmabkarhVwkhVWnelakennenA kñúgbItMbnenAextþ

Rta vijqñaM.. 1946 ..c.Ln .. nighaNUyenAqñaM.1949...> .. enARtwmqñaM ..1953.. vtþ Gwm.xVag.( Ân Quang) køayCa

mCÄ mNÐl RbcaM tMbn´ P aKxagt,Úg .rYmCamYynwgvtþbIeTot enAPaKxag eCIg.> .«áskKaMRTy¨ag sMxan´ mñak´

sRmab kar beg;It vtþEbben¼ .. KWmay..f..RTan (Mai Thọ Truyền) EdlerobcMbeg;IteLIgsmaKm karsikßa BuT§

sasna enAPaKxagt,Úg enA edImqñaM .. 1951.> . enA Exmifuna .qñaM .. 1951 . smaKmen¼ án cUlrYmCamYy nwg KN£

sgÇ sWn..mUn (Soʼn Môn) . Edl án beg;It eLIg enARkúgev qñaM.. 1947. nigKN£sgÇevotNamenAPaKxag

eCIg beg;It eLIgenA Rkúg haNUy qñaM. 1949 .edIm,Ibeg;ItCaKN£sgÇbRgÜbbRgÜmCati .(bkERbmü¨ageTotKW

KN£ sgÇ bRgÜbbRgÜmBuT§sasna).> KN £ sgÇbRgÜbbRgÜmCatien¼ rYm manTaMg nikayeCn . nikayEdndI

brisuT§. .. nignikayefrvaT.> .Parkic©dMbUg KW edIm,I²bRgÜbbRgÜmsmaKmBuT§ bris&T.. EkTRmgKN£sgÇ.. .RbmUl

cg RkgBiFIsasnanana.. .pßBVpßay Bakü eRbónRbedA ... nigbeg;ItsmaKmyuvCnBuT§sasnik ³ (may..f..RTan

1962 .£.88).> . CakarKYr [ Gs´sMeNIc mindwgfaedaymUlehtuGVIEdlnaM[may..f..RTan bMEbksmaKm-

BuT§ ik sikßaenAPaKxagt,Úg Ebk ecjBI KN£sgÇbRgÜbbRgÜmCati .EdlCaehtueFV I[egVón.Lag .

(1994£.275). esaksþay cMeBa¼ . ²kar Ebkák´CaelIkdMbUg ³.. EdlekIteLIgkMlug qñaM .1964 .>.

112 CMBUk TI 4

Page 113: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

karts‘U RbqaMg enAsm&yeRkay GaNaniKmeBlkan´tYnaTI CaRbmuxrdæénevotNamPaKxagt,ÚgenAqñaM.. 1950. . GFiraCáy.day. .. (Bào Ðại) án lay

RB¼hsS elxa elI Rkwtüelx.. 10.. sþIBIkarRtÜtBinitüneyaáyelInikay sasna TMagLay dUcnwg GVIEdl

áraMg Føab eFVI BImun mk..> . Rkwtücu¼elxTI..10. d¾eXareXAen¼ áncat TuksSab&nsasnaTaMgGselIkElgEt

ebskkmμkatU lic nigRbÚetsþg´.[sSitenACa smaKmsaFarN£...>.. maRtaTI.7.rbs´Rkwtüena¼ bBa¢ak´fa .

²eKGac bdiesF min[ beg;It smaKm.án edaymin caMác´ bBa¢ak´ehtupl GVIeLIymYy³.> .eKGac dak´ kar

GnuBaØat [ eTACa emaX£ vij án. ebIsin CaGaCJaFrseRmcfaeKRtÚvcat´viFankar dUcena¼edaysmðag elI .

²ehtuplsnþisux³. .>..eKal bMNg énRkwtüen¼RbqMagevotmijmanPaBc,as´las´ Nas´... nig bNþal [

BuT§i sasnikBIedIm@ dUcCa Rkúm kay..day . . nighVa..havQWcabcMeBa¼ rdæaPiáláv..day EdlKaMRT áraMg..>

rdæaPiál Büayam bgHaj rUbPaB fa CYy KaMRT Rkúm BuT§isasnikdUcCa eFVón..lW.(Thuyền Lū )enAevotNamPaK

kNþal. . nigkU..sWn..m¨Un.(Cổ Soʼn Môn) enAPaKxag t,Úg.> b¨uEnþ cMnYn smaCikkñúgRkúmTaMgen¼ minmankarrIk

lUt las´ xøaMgkøaeT edaysarxV¼ smtSPaB dwknaM. (egVón..Lag 1994. £.362-3)..>

BuT§iksn§isBaØaCatiqñaM..1951. .RárB§enAvtþ .TW..dam. (Tùʼ Đàm) RkúgevcatTukCaRBwtiþkarN_ d¾sMxanenAkñúg

kar bRgÜbbRgÜmCati rbs´BuT§sasnikTaMgLay... >.. karbeg;ItKN£sgÇ rYbrYmCati k¾ Taj cMNab´GarmμN _ BI

saFarN Cn BI tYnaTI elceFøa rbs´ ecAGFikar tamvtþ FM@ .. .dUcCaRB¼etC RB¼KuN Fic..Tij..Xat.(Thích Tịnh

Khiết) nig RB¼sg, ekμg vsßa CaeRcInGg: manCaGaTi_ dUcCaRB¼etC RB¼KuNFic..CI..xVag . (Thích Tri Quang)

enA evotNam PaKkNþal ... nigRB¼ etC RB¼KuNFin..Fan.h‘r .. ( Thích Thiên Hoa) enAPaKxagt,Úg.. >.. RB¼sgÇ

TaMg Gs´Gg:en¼ eRkaymkCab´garRbcaMtam tMbn´ enA Tsvtßr_ qñaM.. 1960.. d¾clacl.. >. minyUrb¨unμanbnÞab´BI

smaKm CaticUlrYmRkúmmitþPaB BiPBelak rbs BuT§ sasni k BiFIT TYl GdæiFatuRB¼BuT§ enAExkBaØa ..qñaM ..1952

na Rkúgsayh:n ánTak´TajRbCaCn . 50¿000 .nak´.. > . karRbCMumnusß CasaFarN£ d¾eCaKC&y én Rkúm man

}T§iBl enARkúg KWCasBaØaeCaKC&y.. nig Ca kar CMruj xag Catiniym.. nigBuT§sasna. .. > . vak¾bgHaj[eXIj BI

kar G¼GagrbsBuT§sasnikkñúgRkúgBit CaRtwmRtÚv Edl fa BYkeK ánbnþkarRbtibtþi dUcBIedIm.. nigmanÉk-

PaB lð Cag.>.. may..f. RTan niyayfa kar RbCMu ena¼.. ².dUc Ca lub elI... ¦áMg elI }T§iBl én sasnik Bs k,al

BIr³.> eRkaymkenAkñúgGtSbTena¼Edrelakmay..f..RTan án[niymn&yelI... ² sasnikBs´k,alBIr³

faCaCn TaMg LayNa EdlehAxøÜnÉgfa BuT§sasnik .b¨uEnþ EtgEt eTAmkrkGaRsmta}sI . (faj.Thánh)

edIm,IRb eKn tgVay... ¦bnþbnRsndlexμac CIdUn CIta xøÜn Edl Ca kareKarBcm,grbsGñkmanCMenOelIlT§i

xug CW.. (¦TakTgnwglT§iCMenORbtibtþi GrUbI)..(Mai Tho Truyên, 1962.£. 89).>. edaymineGIeBInwg lMnaM Rbvtþi sa®sþ

én kar sMeyaK sasnacUlKñaenAevotNam . }T§iBl RKb dNþb rbsBYkGPiCnsm&yTM enIb nanaeKmin Gac

bgHaj [kan´Et c,as´Cag en¼áneT. .>..

bnÞabBIbraC&yénkgT&BáraMg.. nigkarEbgEckRbeTsevotNamenAExßRsbTI 17 edayeyagtam

sni§ sBaØa RkúghßWENv qñaM..1954.. mk.karERskTamTarrYmKñark dMeNa¼ Rsayeday Ghigßa elI Cemøa¼ Rbdab

GavuFmansPaBkanEtbnÞaneLIg edayCYybEnSm kmøaMgCMruj[mankarrsraneLIgvij énRB¼BuT§sasna

dMeNIr EsVgrkkarRtas´dwg.. nig GtþsBaØaNvb,Fm’ .£.RB ¼BuT§sasna enA evot Nam ..shsm&y 113

Page 114: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

Ca BiessenAPaKxagt,Úg.> .. kñúg ry£eBlkan´GMNacenAqñaM.. 1955.ehßóm. .(Diem ) enA Et rkßa Tuk Rkwtü

elx..10 . án esckþI faxøÜn TTYlykkarRbqaMgbkßkumμúyniIsþEdláraMgrtecal .EtánkarKaMRTBI Gaem-

rik eBl }LÚv en¼vij. .>.enAqña.. M1957.BiFIbuNüvisaxbUCa.RtÚváneKlubecjBIbBa¢I éf¶sRmakCa pøÚvkar.

. E dl e n ¼ e F V I [ b ¨ ¼ B al ´ y ¨ a gF ¶ n ´ dl ´ B u T §s asn i k e RB a ¼B Y kK at ´ c a t ´ T u k v a C at Y n a T I

sasnaeBjsiT§irbsBYkKat..> rdæa Piál min KitBIlT§plénviFankarrbsxøÜn EdlGac b¼BaldlplR-

beyaCn_neyaáyeLIy..> .edIm,I Ca kar Cmñ¼ nwgkarhamRámen¼. buNü visaxbUCa enAqñaMena¼ RárB§ FMCagqñaM

[email protected]. dg. .>(39). .bnÞab´ BI en¼. smaKm BuT§ sasna Cati ántva¨[rdæaPiál dak´BiFIbuNü visax bUCaCaéf¶

Qb´sRmak vijeday eCaKC&y..>.

eTa¼bICakarxitxMRbwgERbgrbsBuT§sasnik enAPaKxagt,ÚgedIm,IksagGtþsBaØaNCati .ánrdæham

Rám eday eRbIviFankarb®g;ab EdleBleRkaymkman karbgHÚr QamKña dlfñaksøabpg..> .eTa¼bI yagNa

k¾edayegVón..Lag .yleXIjfakarts‘U RbqaMgnwgrbbehßóm . RKanEtbEnSmnUvkarRsgakxk citþ..nig PaB

min e BjcitþenAkñúg cMeNambBaØvnþ.BaNiC¢kr.. nigyuvCnkñúgsg:m...> . . rhUtmkdleBlena¼ GsmtSPaB min

ec¼ TajykplRbeyaCn_BIGarmμN_saFarNCnbg;[mankgV¼skmμPaB.. . >. Tal´Etdl´ Ex «sPa. . qñaM

1963 .. EdlRBwtþikarN_ d¾ekþA KKuk pÞú¼eLIg enAeBl EdleK minGnuBaØat[ bgHÚtTg´ BuT§sasna tamvtþ nana

enA éf¶ visaxbUCa.>

s®g:amRtCakbg;[mankarsgß&y.. nigkarRbqaMgTaMgsgxagkanEtF¶neTAnwg Rkúmsasna enA evot-

Nam..>. . buEnþmansgÇCaemdwknaBUEkbBa©ú¼bBa©ÚlBIrbIGg:ánelc eLIg kñúg cMeNam RB¼sgÇ cas@ vsßa...>

Ca «TahrN_sMxan´mYyKW.RB¼etCRB¼KuNFic..CI..xVag enAqñaM .1956 án sEmþg BIbMNg rbs´ RB¼Gg: cg´[

RbeTsevotNam enAeRkAs®g:amRtCak´..>. R. B¼Gg:TayfamanEtRbeTsGBüaRkwtb´¨ueNÑa¼ dUcCa RbeTs

}NÐa... nigPUma.EdlRB¼BuT§sasnaGacdkdegHImánRsÜl...>. . karTsßTayeXIjBITukç esak rbs RbCaCn

enATsvtßqñaM. 1960. KWBitCaRtwmRtÚvNas´..> .. enAeBlena¼ehIyEdl RB¼Gg :køay Ca emdwk naMBuT§ sasna

d¾elceFøamñak..>.. RB¼Gg:. Fic..Îan..mIj(Thích Thiện Minh) KWCabuK:l sMxanmñakeTot EdleCOCakfa RB¼ BuT§

sana man smtSPaBpþl´nUvGtþsBaaØNvb,Fm’... nig PaBdwknaM sRmab´RbCaCnevotNam enAsm&yTMenIb.

(Schecter, .1967.).>

evotNamGBüaRkwt ebIkTUlaydl´karrIklUtlas´edayesrIénRB¼BuT§sasna.. KW minGaceFVIeTA

ekIt eT...>.. .karmineBjcitþ kanEtxøaMgeLIg@. .manrhUtdleTAkareFVI GtþXat dUcCakarbUCa xøÜnkñúg ePøIg rbs

RB¼etC RB¼KuNFic..xVag..Dwk . .(Thích Quàng Đúʼc) enAExkk;da ... qñaM ..1963..> . G‘uy..án. .lan ..pay ..áv ..vi.. hVit

hßav . ( Uy Ban Liên Phái Bảo Vệ Phật Giáo) (KN£ kmμaFikar Gnþrnikay sRmabkar karBar RB¼BuT§ sasna) .án

beg;It eLIg. .>.. Baküfa.ts‘U .din..RÈaj´ .(Đấn Tranh) .RtÚv án eRbICaelIk dMbUgkñúgPasapøÚvkarKN£sgÇ... >.

Gñk bUCaxøÜnkñúgePøIg..6 .. nakeTot .eFVItamRB¼etC KuNFic..xVag..Dwk .. nigyagehacNas GñkkatGvyv£ xøÜnÉg

mñak´ ánekItmaneLIgmunnwg kardYlrlM rbs´ rdæaPiálehßóm . .>

elakmar k¾dUcCaeyIgTaMgGsKñaEdrq¶lfa ehtuGVIánCa Diem minRBÜyármÖ BIBuT§sasnik Tuk rhUt

114 CMBUk TI 4

Page 115: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

dl RCúl eBl... KWRbEhlTukrhUtdleBlEdlRB¼sgÇ... nigdUnCI CaRcIneFVIátukmμFM@ RbqaMg nwg rdæaPiál

nigeFVI[BiPBelakTaMgmUltksøút CamYynwgkar bUCaxøÜnCasaFarN£.>.RbEhlCamanehtuplmYy cMnYn

epßg eTotdUcCa karemIlRsal elIkarRCabcUlrbsBYkkumμúynIsþeTAkñúgBuT§sasna(40).buEnþebIG‘ÍcwgEmn

eyIg sYr faehtu GVIánCaBuT§sasnikxøÜnÉg hak´dUcCamindwgBIkmøaMgrbs´xøÜn Ég.ena¼RbEhlmkBIármI

rbs´RB¼etCRB¼KuNFic..jit..haj´ (Thích Nhất Hạnh) ehIy.. >. . RB¼Gg:yl´eXIjfaqñaM.. 1963. .KWCaqñaM rY-

brYm kñúg clna ts‘U én RB¼BuT§sasnaénTsvtßqñaM.1960. .>..karRbqaMgneyaáyEdl beg;IteLIgRbQm-

nwg kar ebotebon BIrdæaPiáledayKμanRtaRbNI .ánrYbrYmTaMgBuT§ sasnik... nigminEmnBuT§sasnikdUcKña.

> bnÞab´ BI ena¼ eTa¼ bI CaBuT§sasnikecjmuxmat´ .. nigmanGMNacesÞIresμInwgGMNaceyaFak¾eday k¾ clna

ánát PaB brisuT§ rbsxøÜneTA ehIyBIeRBa¼fa BuT§sasnikcabepþImeFVIxøÜndUceTAnwgRkúmdéTeTot .eday

man Epn kar nig eKalbMNgnAkñúgcitþ..>. . karen¼naM[RB¼etC RB¼KuNFic..jit..haj ktsm:alfa.. ½

xJúM BitCamincg´mann&yfa eBlEdleyIgkan´Etts‘U eTAmun.eyIgkan´EtFøak´cu¼ TaMgsµartI.. nigsIlFm’

ena¼eT..> .. buEnþxJMúKit faehtuplénkarts‘UbBa¢akGVI@TaMgGs.>. Gñk eXIjehIyfa mnusß kMBug CYbRbT¼ Tukç

lMák.. nigxøÜnÉgk¾CYbTukçlMák ehIyGñkcgpøas bþÚrva... > .. KµancMNgKµankielsmkBakB&n§eT.> ..dUcen¼

Gñk mk RbCMuKña eday RsÜl!.. .xJúM minEdl eXIjkmøaMg sµartI Ebben¼ mþgeTot eLIy bnÞab´ BIrdæ Rbhar qñaM..

1963 mk.> . eyIgáneFVIGVI@ CaeRcIn edIm,I Büayam [kmøaMgsµartIen¼ekIteLIgvij Et eyIg minGaceFVI

áneT..>.¿¿¿. .BitCaGs©arü Emn ETn.>. (Queen and King. 1996. £.328)

karGFib,ayen¼sþabemIleTAdUcCaTnexSayEpñkneyaáyNas .buEnþeyIgKYr ekatsresIrva eRBa¼

fa ka r ylBITsßnviC¢aén. .²TegVIKμankiels³. .naM[mankarKitrbs RB¼etCRB¼KuN.Fic..jit..haj na eBl

en¼...>. .. eyIg KYrEt yl´ BImUldæanénkarri¼Kn´ EdldUc@KñacMeBa¼BuT§sasniksRmab´braC&yrbs´ BYk eK

edIm,IbBa©ÚnGMNacd¾mhima rbs´RbCaCneTACarebobvar£c,as´las´mYy.(s:It.F&r (Schecter)..1967).>

eTa¼bICa braC&yekItecjBIGsmtSPaBkñúgkarbeg;IteKalbMNgc,aslasCagmunsRmabclna ts‘U BuT§ik

neyaáy enAevotNamxagt,Úg ... ¦k¾minEmnk¾eday.eyIgKYrBicarNaelI.. ²esckþIEføgkarN_bEnSm³

cMeBa¼ esckþIRbkas na éf¶ .. 10.«sPa .. 1963. epJIrBI KN£kmμ kar Gnþrnikay sRmab´karBarRB¼BuT§sasna

eTArdaæPiál EdlmanesckþIdUc xageRkamfa.½

1-. . BuT§sasna evotNamm inmanbMNg pþÜlrlM rdæaPiáleT.>

2-. BuT§sasnaevotNamminmansRtÚveT.> .eKalbMNgénkarts‘UrbsBuT§sasna evotNamKWmin RbqaMg

nwg BYksasnaRKisþ-katUliceT... b¨uEnþRbqaMgnwgeKal neyaáy rdæaPiálGyutþiFm’ cMeBa¼ sasna.>

3-.karts‘U BuT§sasnaKWEpðkelI yutþiFm’sg:m

4-. karts‘U BuT§sasnaeFVIeLIg tammeFüaáyGhigßa.>

5-.kñúgkarts‘Uen¼.BuT§sasnaevotNamnwgminGnuBaØat[nrNamñak´.¦RkúmNa x©Iéd xøÜn eRbI eLIy. >

dMeNIr EsVgrkkarRtas´dwg.. nig GtþsBaØaNvb,Fm’ .£.RB ¼BuT§sasna enA evot Nam ..shsm&y 115

Page 116: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

tamRkwtüelx.. 10. . esckþIEføgkarbEnSmánelIksMeNIsMu[ rdæaPiáldkecj c,abham Rám RKb

sasna TaMgGs . ehIybeg;It .. ²rbbBiessmYysRmabsasnarYm manBuT§sasna.. nigsasnaRKisþ³ .. (egVón.

Lag . 1994.£ .400).. > ..karGtþXatTaMg kMeralrbs´ Fic..xVag..Dwk . EdlekIteLIgBIrEx bnÞab´ BI man esckþI

éføgkarN_ naM[ vibtþ iTaMgGs´kan´EtrIkFMeLIg.. >.

karEbkák´ebIsinCaeKKitfa.. karEbkEckCabkßsþaM-eqVgénTsvtßr_qñaM ..1930..KaMRTeday TMenarsg:m niym Tsßn-

vis&y én Tsvtßr_ qñaM..1960..KW kan´EtBak´B&n§nwgTRmg´suBlPaBénskmμPaB sg:meBareBjeTAeday

snþiPaB..> .edayseg;teXIjRbsiT§PaBénKMrUsuxumalPaB Edl sasna katUlik naMcUl mk BuT§ik sisß CMnan

eRkay k¾ElgTTYlykKMrUcasburaN én CMnYy suxumalPaBry£eBlxøIEdlpþledayRB¼sgÇ... nigdUnCI

enA tamvtþGaramena¼eT...>... kic©xit xMRbwgERbg ry£eBlEvg eTArk Rtas´dwg ... ¦ kareFVIbuNü eKElgcab´

GarmμN_ eTot ehIy... > .. Tinñn&y rbs cin..xug . (Chân Không) enA kñúg CIv Rbvtþirbsnag sþIB IkarGPirkßrbsnag

Ca mYy nwg RKÚBuT§sasnarbs´nag... KW. RB¼etCRB¼KuNFic..efn..îaTW .(Thích Thank Tùʼ)bgHajBIKmøatrvag

Rkúm TaMg BIren¼dUc xageRkam.½

eBlmYy xJú MánRáb´RB¼Gg: .(RB¼etCRB¼KuN efn..kaTW).fa .² eTa¼bICa RkúmkatUlik Ca Rkúm PaKtic enA

RbeTs eyIgk¾eday. Rkúmena¼ CYyEfrkßa ekµg kMRBa .mnusßcas.. nigGñkRk.> .. RB¼BuT§cu¼ecalraCvaMg rbs

RB¼Gg:edIm,IEsVgrkpøÚvrMeda¼Tukç [stVelak.> .ehtuGVIánCaBuT§sasnikmineFVIGVImYyCYyGñkRk .. nig.

GñkGt´Xøan?³. RB¼Gg: .efn..kaTW . mansgÇdIkatbfa RB¼BuT§sasnaBüayampøas´bþÚrpñt´ KMnit rbs´ mnusß

edIm,I [GñkTaMgena¼ GacCYyKña[Gs´BIcitþ EdlCameFüaáyd¾ man RbsiT§PaB bMput eTa¼bI Kµan sSab&n

sb,úris Fm’k¾eday³ .>.. cemøIyen¼RbesIrEdr .b¨uEnþ enAEtminTan´eBjcitþxJJúMenAeLIyeT.>.(41)

emdwknaMKN£sgÇ minEmnec¼eda¼RsaykarylxusKñaEbben¼edayemRtIPaBena¼ eT.. >. .karEdl

RB¼etC RB¼KuN Fic.. jit.haj´ ..RtÚvedjecjBIvtþ .Gwm.xVag KWman PaBeqvqav.. nigsEmþg nUvkar xV¼xat

ynþkar sRmab´ dMeNa¼RsayCemøa¼.>. cin..xug. .(1993.£ . 29)erobrab CafμIdUcxageRkamen¼fa. ½

BIrqñaMeRkaymkxJúMdwgfa xN£eBlEdlRB¼Gg: . (RB¼etCRB¼KuNFic.jithaj´)cu¼beRgón Fm’ tamvtþenA

dalat´ .manCnmñak´enA vtþ .Gwm.xVag. . RcENn QñanIs án lub eQµa¼RB¼Gg:ecjBI bBa¢In am RB¼sgÇ Edl

Pasa áraMgehAfa . Livret de famile.> .. TegVI esµInwg nireTs RB¼etCRB¼KuN BI.. ²RKÜsarvtþ³> RB¼etC RB¼ KuN

Gg: en¼ánCYy beg;It vtþ Gwm.xVag. enAedImTsvtßqñaM.. 1950.>.. RB¼Gg :án beRgón eTA vtþ ena¼taMgBIqñaM.

1954. nigCa RkúmmYyGg:kñúgcMeNamRKÚcas@enAkñúgvtþ.. > ..RB¼sgÇ ekµg TaMg Gs Rslaj ´ cUlcitþRB¼Gg:

nig KaMRTeBjTMhwgdl´karxitxMEkERbkarGnuvtþ.. nigkar beRgón e LIgvij.. b¨uEnþ Gñk cas´@ Edlkan´Et

GPirkß minKaMRTnwgkarbeg;ItfµIrbs´RB¼Gg:eT. ehIy RB¼etC RB¼KuN ándk xøÜn fyeTAenAvtþ.. PYg.bYy

(Phuong Buoi) rhUtdl´karQWcab´rbs´RB¼Gg:ánCa s¼ es,Iy.>

116 CMBUk TI 4

Page 117: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

en¼KW CakarcabepþImEbkákelIkTI..2 .. kñúgKN£sgÇCati.. >.eTa¼Casm<n§PaBTaMg en¼edIrtampøÚv Ebb

Na k¾eday... k¾GñkeFVIkarEpñksuxumalPaBBuT§sasnikv&yekμg CaGñk RbQmnwgeRKa¼fñak´y¨agF¶n´.. >. enA

Rtwm qñaM.. 1966.. átukmμRbqaMgnwgs®g:am... nigRbqaMgnwg Gaemrik.. eFVIedayBuT§sasnik ánkarKaMRTCa saFar

N£ BIsMNakm®nþITahanrbskg kmøaMgevotNamxagt,Úg.. >..karekobsg:tyagxøaMgkøarbsrdæaPiál elI

skmμPaBTaMgen¼ naM[minGacRtlb´eRkayán.>. bnÞab´mkminyUrb¨unμaneKdwgfa vaminGacEsVgrkpøÚv

kNþalrvagrNsirß rMeda¼Cati... nigrdæaPiálsayh:n EdlmanGaemrikenABIeRkay eT.(m¨ar . 1987).> .

CaBiesscMeBa¼RB¼etCRB¼KuNFic..jit..haj´ .erOgen¼KWesμI karnireTs edaybgçMcabBI qñaM ..1967..mk.>

tam ..²kmøaMgTI.. 3³..Gñkseg;tkarN_ elakxaglic án ri¼Kn RB¼BuT§sasna fa Kμan TisedA xV¼ sk;anuBl

PaB sRmab´ Caktþa CMuruj eTACa kmøaMgneyaáy edIm,ICMnYs Rkúm dwknaM evotNamxagt,Úg.. >. .tamBiteTAeK

ecaT BuT§sasnikcMeBa¼KuNvibtþipÞúyKañBIr.. >. .BuT§ sasnik TaMgena¼GskmμPaBTaMgRsúg enAeBl Edl

BYkeK CYy KaMRT dl´ Gñk Edlniym esckþIs¶b´.b¨uEnþkalEdlskmμPaBsg:mrYmkmøaMgKñaekIteLIg BYk Kat´

gay nwg [ eKdwk eTArkpøÚvxusTisedA... nigedayKμanrcnasm<n§erobcMenAkalEdlemdwknaMqabQøknwg

GMNac edIm,I Ekn RbmUlGñksμRKcitþedIrtamxøÜnTaMgGs´.. > .eKGacniyaymü¨ageTotánfa BYk eK nwg RtÚv

vinas eday kar Ebkák´taMg BIdMbUgmkem¨ø¼.. >

etIkarri¼Kn TaMgen¼ mansuBlPaBTaMgRsúg¦eT? .. CaBiess enAeBleyIgenAEt mindwg fa .(k) Pñakgar

kumμúynIs þEdlRCabcUl kñúg KN£sgÇCati (42)dl´kRmitNa ... nig tam viFI Na? ehIykan´EtsMxan´Cag en¼

eTA eTot (x). etIRbCamtirvagkarBRgwgcitþrbs´Gñk snþiPaBniym.. nigkarcUlrYmkñúgneyaáyCatihigßa

Edl man RCab cUlkñúgBuT§sasnik nImYYy@ ánbunNa? .ehIy faetI karxUcxat énclna snþiPaB BuT§sasna

bg; eday CMenO RbCaCnEdlfafñak´dwknaMBuT§ikneyaáyminKYredIrtYy¨agskmμkñúgkardwknaM RbeTs Cati

ena¼manTMhMb¨unNa?..vaGacfaCakarxV¼xatTisedAry£eBlyUrekItBI GvtþmanénGtþ sBaØaN vb,Fm ’ rYm

kñúg cMeNam BuT§sasnikevotNam.. > .. kñúgn&yen¼ .KYreyIgBicarNaelI karkt´sm:al´ edayGñkmkBI xag

eRkA dUcCa ..tUm¨as..emItun (Thomas Merton). EdlmanesckþIdUcxag eRkam. ½

eBlEdlCnrYmCatiTaMgLayrbsRB¼Gg:.(RB¼etCRB¼KuN.Fic.jithaj). án EbgExJk ehIy yl eXIj

fa xø ÜnkMBugKaMRTedaysµRKcitþ.. ¦edaykarbgçitbgçM dl´rdæaPiálsayh:n..nigGaemrik.. .¦ebþCJa

esµa¼sµRK CapøÚvkar.. nigedaycMheTAnwg kumµúynIsþ...RB¼etCRB¼KuN jit.haj´. mansgÇdIkatMNag [

mnusß PaK eRcIn EdldwgBIerOg neyaáyántictYc Et CaGñkRbwgEfrkßa GV IEdlCa GtþsBaØaburaN

rbs´evot Nam faCa vb,Fm’ enAGasIu.. nig vb,Fm’BuT§bris&T TUeTA.(.Fic.jithaj 1967. £ .5).>

tamtfPaBCakEsþgkarEsVgrksnþiPaBmandMeNIrkarCabnþeTa¼bImanviFankar Kμan emtþa eRb Ieday

KU bdibkßkñúgs®g:am TaMgsgxagedIm,IRcanecal .. ²kmøaMgTI.. 3³.. ¦ ²smas FatuGBüaRkwt³..>... kñúg cMeNam

Tsßn £RbqaMgs®g:amepßg@KñaenAsm&y ena¼ CeRmIssnþiPaB RB¼BuT§sasnaminEdlsMgMes¶ómeT.> ..kar

dMeNIr EsVgrkkarRtas´dwg.. nig GtþsBaØaNvb,Fm’ .£.RB ¼BuT§sasna enA evot Nam ..shsm&y 117

Page 118: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

EsVg rkCeRmIsepßg@eTot kñúgBuT§sasna edIm,I bBaÄb´ s®g:amedayGhigßa k¾ ekIt eLIg enA eRkA esc kþI

Eføg karN_Rkúg rbs RB¼sgÇ tamvtþ. TaMgmunnwgeRkayRBwtþikarN_d¾rn§tna. qñaM ..1966..>.. .bBaØvnþBuT§sasna

dUcCagU..Rtúg..Gaj .. (Ngô Trọng Anh) tMNag[sMeLglðdac eKkñúgkarBiPakßasnþiPaBBiPBelak enA sm&y

ena¼. .>. enA eBlTTUc[.CnCatievotNamCaBiessBuT§sasnikevotNamRtÚvecosecjBI KMnit TVI niym

Edl Ca ehtu naM [ manbkßBYkniymedayxanminxan.. >. . gU..Rtúg..Gaj yl eXIjfa meFüaáyEtmYy edIm,I

naM snþíPaB dl ´ RbeTsevotNamena¼ .. KW RtÚvcabecjBI GTVIniym.. (GeTV) .énKnøg RB¼BuT§sasna.( gU..Rtúg..Gaj

1973£. 281-2).. >(43)

edaycUlkan´EtCiteTAnwgRbCaCnenAfñakmUldæan .. RB¼Gg:.egVón..faj..Nam. (Nguyến Thành Nam)

Edl eK s:al´ tam RB¼rhsßnamfa.. ²RB¼sgÇdUg³. EdlelakCavisVkr bNþú¼bNþaleday áraMg ehIy

eRkay mk cUl bYskñúgsMNaksasnatavBnülbkRsayBIEpnkarpß¼pßa neyaáyPaKxageCIg .. nig PaK

xag t,Úg Edl án karKaMRTBIRbCaCn enAtamCnbTenAPaK xagt,Úg.>(44) . emdwknaMRkúmfμI@epßgeTot én

kar BRgwg sμartI GMBav nav[manviFIpÞalxøÜn epßg@Kña eq<a¼eTArksnþiPaB.. > . sSabnikrbsRkúmhug..mUn (Hồng

Môn) (RckTVar mha Gs©arü). EdlCa GtItRbFansmaKm®sþIesñhaCatievotmij Edlán niyay lkçN£ Cati

niym enAkñúgkar beBa©j mti sIlFm’ sasna rbselakyayCI ... ¦k¾RKÚburaN dUcCa sWn..KIm (So’n Kim) én-

Rkúm Tij. duKWsIu.. nigdU..Îan´..hUv (Đồ Thuần Hậu) rbs´Rkúm rUbIyniym . maneKeCOedIrtameRcIn ebIeTa¼Ca man

ry£eBlxøIk¾eday (faj´..xVan..pam..v¨an´..Gin(Thanh Quan Phạm Văn Ấn)1967; hU..v¨an´..EGm..(Hồ Văn

Em)1983)... > .. }sßrCneqñIm@ enAkñúg dMeNIr EsVg rkkar Rtasdwg tamry£ kar l¼bg pøÚvelakiy . .GtþPavnaTaMg

en¼ minánKaMRTkardkxøÜnedIm,IeTArkPBs¶bxagmuxeT EbrCa man bMNg CYymnusßCmñ¼nUvTukçlMák... nig

Gkusl TaMgLay ... xN£eBlEdlBYkKat´beg;ItRTwsþIGñk se®g:a¼ sm&y TMenIb... > .

munedIm Tsvtßr_qñaM .. 1970.. bBaØvnþ .. nig nisßitmYycMnYn enAkñúgRkúmyuvCn sRmab´esva sg:m Edl

beg;It eLIg edayRB¼etCRB¼KuNFin..jithaj´ . ánbnþsakl,gbk RsayelIdMeNIreRsacRsg´stV

elak rbsRB¼eBaFistV EdlmanRB¼kVan..yin..(Guanyin) CatMNag .(mann&yfaGvelakietsVr£).. ehIyán

sres r BnülenAkñúgRTwsþIGntþaenAkñúgKm<Ir vRCsURt . (cin.. xug.1993).. >.. eyagtam karri¼Kn mYy cMnYn dUcCa

. Tran Van Giau.. EdlCa GtIt emdwknaM evotmij... nig bBaØvnþ elceFøa.. RkúmRB¼ etC KuN Fin . jit haj´ á n

eKpþÜlrMlM EpñkmenaKmviC¢a... nigeFVI[mansm<aFd¾FMrbs´s®g:amGaemrik.. > . . ehIykmμviFI suxumal PaB min

Gac seRmcánelIsBIeKalkarN_PUmitUc@ CayuT§sa®sþ rbs´rdæaPiálevotNam xagt,Úg eT.>(45) enA

eRkayqaks®g:aménkarpøasbþÚr esdækic© neyaáy... karRbkas menaKmviC¢aEbben¼ Gac vaytémøkñúg bribT

ánkan´Etgay RsÜl.>

esckþIsnñidæaneyagtamkarbRgÜbbRgÜmRbeTseLIgvij eRkamRbB&n§sg:mniymenAqñaM.. 1975..man Psþútag sþIBI kar

Kabsg;t´rbs´rdæelInikayhVa..hav .. nigkavday .. RKisþbris&TmYycMnYn ... nigBuT§sasnikxø¼Edr Edlkñúg

118 CMBUk TI 4

Page 119: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

ena¼ Edr manráykarN_sþIBImrNPaBrbs´RB¼sgÇ.. nig dUnCIenAkñúgCMrMGb´rM . (b‘Uyl. nig. sIun .(Boyle and

Sheen). 1997£.. 252).. > .. edayeXIjeKecjdIkacab´xøÜn .. nigXuMXaMgsasnikCabnþbnÞab´ rYmmanRB¼sgÇ

nigdUnCIBuT§ sasnik enA Rkúg.Gacyl´ Tsßn£rbs´xøÜnRtwmRtÚvEdrfa taMgBIrbbehßóm . mk Kar.. ¦t Kab

sg;t´ rbs´rdæ man kar pøas´ bþÚr tictYcNas´.. >.. TMnak´TMngrvagKRB¼sgÇ... nigrdæGMNacsBVéf¶KYrEtemIl

kñúg bribT Rbvtþi sa®sþEdl minEmn epþatelIEtrbbbc©úb,nñ b¨ueNÑa¼eT.. .EtKYrEtemIleRkay[ánEvg

q¶ayyag ehac Nas k¾Epñk neyaáy énTsvtßqñaM.. 1940..pgEdr...> .. bBaHaen¼ manlkçN£ sμúKsμaj eday

sarCeRmIs pÞal´rbs´ RB¼sgÇ .. nigdUnCI mYyGg:@ .faKYrenAPaKImçag ... ¦PaKI EbgEckneyaáymçageTot

EdlekIt eLIg rab´ Tsvtßr_ knøg mk ehIy..>.. CeRmIsen¼ k¾án TTYl}T§iBlBIsMNak´}riyabf Edl

rdæaPiálkan´ GMNac ánKUs RBMEdn neyaáy sasna...>. . kñúgbribTEbben¼ ..mUlehtuEdlTij..duKWsIu

(RkúmRKhsS EdndI brisuT§ . Amidist) mansRmab´karcrcaedIm,IcUlrYmnwgKN£sgÇ Catievot Nam. (hߨav

..hUc hVit ..hßavevotNam. (Giáo Hội Phât Giáo Viet Name).. Edl man kar«btSmÖ BIrdæ.. KW min xusBI mUlehtu

Edl GtIt GñkCab´Bak´B&n§ nwg smaKm sikßa BuT§ sasna xagt,Úg.. ¦ KN£ sgÇbRgÜbbRgÜmCatimanenA

eBlxøÜnQrenA eRkARkúm.. >.

ebIsinCavaminánpøasbþÚrplviákéns®g:ameT . CaBiesstaMgBIqñaM .. 1975.. mk .RB¼ BuT§sasna án

køay Cakarbn§ÚrmYysRmÜldlkarlMákEpñksmÖar£ EdlánmkCamYy nwgsnþiPaB.. > .. karpøasbþÚr yagxøaMg

kñúg sSanPaB esdækic©rvagqñaM.. 1975.. dl´.. 1990. .án pþl´{kas [ BuT§ sasna bgHaj xøÜnÉgfa enA Et Gac

man smtSPaB rsran eLIg viján..> . . karrsran eLIg vijen¼ án naM [bn§ÚrnUvPaBtantwgknøgeTArvag rbb

sg:m niym ... nigKN£sgÇminEmnedaysarEtkarRKb´RKgtwgEtg rbs´rbbsg:mniymelIsSab&n TaMg

Gs´ ena¼eT. (m¨ar 1987).. > . . karekIteLIgvijnUvGtþPavnaenAeRkATIvtþGaram GacCa lT§plénkar RKb´RKg

sSab&n d¾ twgrwugrbsrdæGMNac. .> .. buEnþeTa¼bICaEbben¼k¾ eday. edayehtufaGVI EdlfμIcMeBa¼sasnaevot-

Nam TMenIb lkçxNÐneyaáyEbben¼rwt Etbeg;InBRgwg elI .. ²kareFVI tbtamRKÜsar ³ CaBum< KMrUv b,Fm’ án

yUr GEgVg..>

CamYy nwg eKalneyaáy kMEN TRmg dUy..mUy.(Đổi Mổi)esdækic©Cati fμI Edl cabepþ Im enA qñaM... 1986

. . PaB bn§Úr bnSy d¾BitRákdmYyénkarRKbRKgrdæ.. ekIteLIgbnÞabBIbunμan qñaMeRkay mk.. .rYm manTaMg BiFI buNü

RbCa Rbiy... nigEbbbT RbéBNI énkareKarBbUCa.> . BiFIbuNünana ... nigkarsURtFm’rbsRB¼sgÇ.. nigdUnCI

manevahar sBÞ .. nig ec¼dwgeRCARC¼áneTAdl´éd BuT§bris&T enAtampÞ¼... tamRsúk... tamPUmiCamYynwgkar-

cracr kaEst maej.. nig kaEst vIedGU edayRsÜl.. >.. taMg BIedIm Tsvtß r_ qñaM ..1900. kareFVIdM eNIr án RsÜl

án CMruj [ man FmμyaRta rvagextþPaKxagt,Úg .. nigRkúghaNUy.edaydMeNIreTscr tamrfynþRkúg..> .

tam ry£ karrIksay én skmμPaBsasnaen¼.esdækic©TIpßar.. nigsasnabc©úb,nñen¼ án Qm muxdak Kña...>

karsnßMsMécsm ehtu sm pl RbqaMgnwg karekIn eLIgnUvkarcayx©¼x¢ay elIesdækic©BImun.. ²xusBIen¼³ ...

man dUcCa.pasukPaB kar sb,ay ... nigBiFIGFikGFm... > .. kñúg erOgen¼Edr evaharsBÞxagkarrwtt,it[dwgBI

sasna eCnRtÚvEt eCos [ put.. nigkarrIk sayPayminsmehtupl GtþsBaØaNsasnaRbCaRbiy epßg@

dMeNIr EsVgrkkarRtas´dwg.. nig GtþsBaØaNvb,Fm’ .£.RB ¼BuT§sasna enA evot Nam ..shsm&y 119

Page 120: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍
Page 121: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

kMNt´cMNaM

CMBUkTI.1áráravatsun GNþaya .. KWCasa®sþacarükñúgedátWmgGasIu énsaklviTüal&yhaév enAManoa.. . > .. Gas&y

dæan ERbsnIy _ rbselakRsI KW ... Department of Asian Studies, Universty of Hawaii, 2444 Dole St. Honolulu HI 96822

USA GIuEmlrbs´elaRsIKW.. [email protected]>

esckþIEføgGMNrKuN.. ½ .. GtSbTen¼epþImecjBIKMnitmYypuseLI genAkúñgkic©RbCMumYyeFVIeLIg Ca kitþiys

dl´ sa®sþa car ü O.W. Wolters..enAÉsaklviTüal&yCatiGU®sþalI .. (Australain National University)enAEx mina

qñaM ..1999... >. ehIyGtSbTen¼ekItecjCarUbrageLIgeRkamkarelIkTwkcitþrbselak.. > Jan Nattier, Nancy

Dowling, Michael Aung Thwin, Donald Searer, Penny Van Esterik, Elizabeth Guthrie, Alan Cole, Leonard Andaya, Chai

Podhista, Liz Wilson, Ashley Thompson, Edwin Zehner, Bruce Lockhart nig Hiroko Kawanami ánGanGtSbTRBag

mun@ . .. nigCYyEktRmÚv RBmTaMgeGayeyabl´d¾manRbeyaCn_CaeRcIn. .> H.Leedom Loffertsánpþl´dMbUnμan

kare lIkTwkcitþ .. nigÉksarBieRKa¼CaeRcIndlnagxJúM..>./ .nagxJMúsUmEføgGMNr KuN dlsa®sþacarüTaMgGsen¼

(rYmCamYyGñkGanBIrbInak´ eTotsUmminbeBa©jeQμa¼)...Edl án sμ&RK citþCYynagxJMú.. > ..rIÉ kMhus.. nig kar

xV¼xat TaMgLayvij... KW nagxJMúsUmTTYlxusEtmñakÉg.. >

1-G. Cœdès, Histoire ancienne des états hindouisés d’Extrême-Orient (Hanoi: Imprimerie d’Extrême-Orient, 1944), pp.

280, 329; eá¼Bum<CaPasaGg´eKøseRkamcMNgeCIgfa The Indianized States of Southeast Asia, ed. Water P. Vella,

trans. Susan Brown Cowing (Honolulu: East-West Center Press, 1968), pp. 218, 253.

2- J.G. de Casparis and I.W. Mabbett, ‘Religion and Popular Beliefs of Southeast Asia before 1500’, in The Cambridge

History of Southeast Asia, Vol. 1: From Early Times to c. 1800, ed. Nicholas Tarling (Sydney: Cambridge University

Press, 1992), p. 294.

3- Richard F. Gombrich, TheravÁda Buddhism: A Social History from Ancient Benares to Modern Columbo (London and

New York: Routledge, 1998), p. 151.

4- ÉksarsMeNrsþIBIBuT§sasnaenAGasIuGaeKñy_ ... nigkarRKgraCü maneRcInNas´...>.. cMeBa¼kar BieRKa¼

Ca TUeTA sUmGanDonald K. Swearer, The Buddhist World of Southeast Asia (Albany: State University of New York

Press, 1995), ch. 2.

5-Marshall Sahlins, ‘Other Times, Other Places: The Anthropology of History’, American Anthropologist, 85, 3 (Sep-

tember 1983): 517-20.

6-Juliane Schober eFVIGtSaFib,ayelIkareFVsRbehs énCMenOsasnaRbCaRbiyenAkñúgGkßr sil,_én sg:m

Page 122: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

Gas IuGaeKñy_ bUraNkan´RB¼BuT§sasna ...> .. sUmGan GtSbTrbs´Kat´EdlmancMNgeCIgfa.. ‘The Theravada

Buddhist Engagement with Modernity in Southeast Asia: Whither the Social Paradigm of the Galactic Polity?’Journal of

Southeast Asian Studies (GMNI¼teTA sresrkatfa JSEAS) , 26, 2 (September 1995): 308, n 11.

7-O.W. Wolters, ‘The Khmer King at Basan (1371 -3) and the Restoration of the Cambodian Chronology During the Four-

teenth and Fifteenth Centuries’, Asia Major, 2, 1 (1996): 87.

8-David K. Wyatt, ‘Relics, Oaths and Politics in Thirteenth-Century Siam’, ’JSEAS , 32, 1 (February 2001): 49-50, 62-3.

9- Shelly Errington, ‘Introduction’, in Power and Difference: Gender in Island Southeast Asia, ed. Jan Monnig Atkinson

and Shelly Errington (Stanford: Stanford University Press, 1990), p. 3; Aihwa Ong and Michael G. Petez, ‘Introduction’,

in Bewitching Women, Pious Men: Gender and Body Politics in Southeast Asia, ed. Aihwa Ong and Michael G. Petetz

(Berkeley: University of California Press, 1995), pp. 9-10.

10-Nancy Auer Falk and Rita M.Gross, ‘Introduction’, in Unspoken Worlds: Women’s Religious Livesin New-Western

Cultures, ed. Nancy Auer Falk and Rita M. Gross (San Francisco: Harper and Row, 1979), p. xii.

11-O.W. Wolters, History: Culture and Region in Southeast Asian Perspectives (Ithaca, NY & Singapore Cornell Uni-

versity Southeast Asia Program/ Institute of Southeast Asian Studies, 1999), p. 229.

12-Baküfa nikay tamBitsMedAdlRkumedayELk@... ¦smuc©&yénKm<IrRB¼éRtbidk ... ¦Km<IrsURt...> ..eTa¼

bI Ca kñúgPasaGg´eKøs eyIgeRbIBaküdUcCa School(sala).. ¦ Sect.. (nikay). edIm,IbkERbBakünikayen¼ k¾

eday k¾eyIgKYrylfa Baküen¼mann&y TUlayCagen¼eTAeTot KWsMedAdlKN£sgÇÉNaEdl sikßabk

Rsay BI{vaTTaMgLayrbs´RB¼BuT§Gg:..>.. nikayFM@ dUcCa mhayan ..nig efrvaT manEckCanikaytUc@ Ca

eRcIn eTot...> .. Ca«TahrN_ enARKisþstvtßTI..11.. RB¼BuT§sasnaefrvaT enARbeTsRsIlg;a mannikayrg

bI eTot EdlRbqaMgKña ehIyEdlmanTMnak´TMngCamYyvtþFM@... KW nikay GP&yKirivihar nikay eCtv&nvihar..

nig nikaymhavihar..>... kñúgcMeNam nikayTaMgbI nikaymhavihar CanikayFMCageK.. >

13- Jonathan S. Walters, ‘A Voice from the Silence: The Buddha’s Mother’s Story’ (History of Religions, 33, 4 [1993-

4] : 360-4) pþl´nUvesckþIbRgÜm[ gayyl´BIkarBiPakßaelIsSanPaBrbs®sþI.. >.. sUmGanpg Edr nUv GtSbT

rbs´elak ..Alan Sponberg, ‘Attitudes towards Women and the Feminine in Early Buddhism’, in Buddhism, Sexual-

ity and Gender, ed. José Ignacio Cabezón (Albany: State University of New York Press, 1992(, pp. 3-36.

14- Rita M. Gross, Buddhism after Patriarchy: A Feminist History, Analysis and Reconstruction of Buddhism (Albany:

State University of New York Press, 1993), pp. 4, 11; Miranda Shaw, Passionate Enlightenment: Women in Tantric Bud-

dhism (Princeton: Princeton University Press, 1994), p. 68; Diana Y. Paul, Women in Buddhism: Images of the Eminine

in MahÁyÁna Tradition (Berkeley: Univeristy of California Press, 1985), pp. xix, 5, 6; C.J. Reynolds, ‘A Nineteenth-Cen-

tury Thai Buddhist Defense of Polygamy and some Remarks on the Social History of Women in Thailand’, in Proceed-

ings of the Seventh IAHA Conference (Bangkok: Chulalongkorn University, 1979), p. 929.

15- Anthony Reid, Southeast Asia in the Age of commerce 1450 -1680, Vol. 1: The Lands below the Winds (New Haven

and London: Yale University Press, 1988), p. 146; S. J. Tambiah, Buddhism and the Spirit Cults in North-East Thailand

122 kMNt´ cMNaM

Page 123: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

(Oxfordand New York: Berg, 2000), p. 75. bBaHaEdlelIkeLIgkñúgkarBiPakßaelI ®sþI ... nig BuT§sasna eXIjman

enA kñúgkarsikßadUcteTA Khin Thitsa, Providence and Prostitution: Image and Reality for Women in Buddhist Thai-

land (London: Change International Reports, 1980), pp. 16 -18; Sukanya Hantrakul, ‘Prostitution in Thailand’, in Devel-

opment and Displacement: Women in Southeat Asia, ed. Glen Chandler, Norma Sullivan and Jan Branson (Clayton, Vic:

Monash University Centre of Southeast Asian Studies, 1988), pp. 115-17; Chatsumarn Kabilsingh, Thai Women in Bud-

dhism (Berkeley, CA: Parallax Press, 1991), pp. 22-35; Thanh-Dam Troung, Sex, Money and Morality: Prostitution and

Tourism in South-East Asia (London: Zed Books, 1990), pp. 131-57; and Gross, Buddhism after Patriarchy.

16-G.H. Luce, ‘The Ancient Pyu’, Journal of the Burma Research Society (GMeN¼teTA sresrkat´fa JBRS) , 27

(1937): 251. sUmGan .. Michael Aung Thwin, Pagan. The Origins of Modern Burma (Honolulu: University of Hawaii

Press, 1985), p. 17; Klapna Upreti, ‘Position of Women as Reflected in AvadÁna Ïataka and its Ideological Ramifica-

tions’, in SarvÁstivÁda and its Traditions, ed. Sanghasen Singh (Delhi: Delhi University Dept. of Buddhist Studies, 1994),

pp. 149-55. nikay sv’asþivaTin ánEbkecjBInikay efrvaT kalBIBakkNþal stvtßTI ..3 . m un RKisþskraC

.> eyIgándwgBI}T§iBlén nikay sva’sþivaTin áneRcIntamry£esovePArbselak John S. Strong, The Leg-

end and Cult of Upagupta: Snskrit Buddhism in North India and Southeast Asia (Princeton: Princeton University Press,

1992).

17-Ca«TahrN_ RB¼nag Rajnapatni EdláneLIgCa GK:Caya énnKrCVa Majapahit naqñaM.. 1329..án eFVI

smaFi EbbRB¼BuT§ sasna bYsCadUnCI PikçúnI ...nigánekarRB¼eksa ...> .. Mpu Prapanca, DeÐawarnana (NÁ-

garakrtÁgama (by Mpy Prapañca, trans. Stuart Robson (Leiden: KILTV Press, 1995), pp. 26, 47; Cuong Tu Nguyen, Zen

in Medieval Vietnam, A Study and Translation of the Thien Uyen Tap Anh (Honolulu: Kuroda Institute/ University of

Hawaii Press, 1997) pp. 197-8, 254; A Record of the Buddhist Religion as Practised in India and the Malay Archipelago

(A.D. 671-695) by I Tsing, trans. Takakasu Junjiro (Oxford: Clarendon Press, 1896), p. 79’Laurence Palmer Briggs, The

Ancient Khmer Empire (Philadephia: Transactions of the American Philisophical Societ, 1951), p. 50. cMeBa¼GMN¼

GMNag sþIBItYnaTIsasnarbs®sþIenA RbeTskm<úCa sm&ymunGg:r sUmGan Michael Vickery, Society, Economics

and Politics in Pre-Angkor Cambodia: The 7th-8th Centuries (Tokyo: Centre for East Asian Cultural Studies for UNESCO,

1998), pp. 17-20. Paul, Women in Buddhism, áneFVI esckþI GtSa Fib,ay elI tYnaTIpÞúyKñaén dUnCIenARbeTs}NÐa

nigdUnCIenARbeTscin eTa¼Cazan£éndUnCIcin ánFøak´ cu¼ enA stvtß eRkay@ mkeTot.. (TMB&r.. 80).>. cMeBa¼

erOg Edl dUnCICb¨unGacman .. ²GMNackñúgkRmit NamYy³ ..ena¼ sUmGan Bernard Faure, Visions of Power: Imag-

ining Medieval Japanese Buddhism, trans. Phyllis Brooks (Princeton: Princeton University Press, 1996), p. 41.

18-dUnCIenARbeTsRsIlg;a BIedImeLIy ánTTYl raCUbtSmÖy¨ageRcIn ehIyKNdUnCI k¾ánkarbeg;It

eLIg..>.. enA kñúg nikay vtþmhavihar elakyayCITTYlbnÞúk eFVIBiFIdaMedImeBaFiRBwkß EdlCaRB¼ tMNag én

RB¼BuT§Gg:kñúgBiFIsasna... >. karbBaÄb nUvraCUbtSmÖ RbEhlCamkBIkarRbqaMgmin[ man ®sþImk bYsCaPikçúnI

layLMCamYyRB¼sgÇ ... >.. R.A.L.H. Gunawardana, ‘Subtle Silk of Ferrous Firmness: Buddhist Nuns in Ancient and

Medieval Sri Lanka and Their Role in the Propagation of Buddhism’, The Sri Lnaka Journal of the Humanities, 14, 1-2

kMNt´ cMNaM 123

Page 124: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

(1998): 32 -8, and Robe and Plough: Monasticism and Economic Interest in Early Medieval Sri Lanka (Tucson: Univer-

sity of Arizona Press for the Association of Asian Studies, 1979), pp. 37 -9.

19-Chou Ta Kuna, Notes on the Customs of Cambodia, translated from the French of Paul Pelliot by I. Gilman D’Arcy

Paul (Bangkok: Social Science Association Press, 1967), p. 24.

20-Simon de la Loubère, The Kingdom of Siam, ed. David K. Wyatt (Kuala Lumpur: Oxford University Press, 1969), p.

113; Nicolas Gervaise, The Natural and Political Hisotry of the Kingdom of Siam, ed. And tran. John Villiers ( Bangkok:

White Lotus, 1989), p. 163.

21-Pe Maung Tin, ‘Women in the Inscription of Pagan’, JBRS, 25, 3 (1935): 151; Epigraphia Birmanica, ed. C.O. Blag-

den (Rangoon: Government Printing Press, 1934), vol. IV, part I, pp. 58 -9.

22-Michael Symes, An Account of an Embassy to the Kingdom of Ava in the Year 1795 (Edinburg: Constable and Co,

1827), vol. 1, p. 249.

23-Richard Cushman, The Royal Chronicle of Ayutthaya, ed. David K. Wyatt (Bangkok: The Siam Society, 2000), pp.

305, 424...enAqñaM ...1791.. kμÜyRsIrbs´RB¼áT ram TI.. 1.. ánbYsCadUnCIenAÉ Tavoy; . The Dynastic Chronicles

Bangkok Era, The First Reign, ed. And trans. Thadeus and Chadin Flood, vol. 1 (Tokyo: Centre for East Asian Cultural

Studies, 1978), pp. 178-82.

24-enARbeTsPUma sBVéf¶ ekμgRsIenAEtbYsCasameNrIánCaFmμta.. >.. cMeBa¼ PikñúnIenARbeTs PUma vij

sUmGa n .. Hiroko Kawanami, ‘The Religious Standing of Burmese Buddhist Nuns (thilá-shin), The Ten Precepts and

Religious Respect words’, Journal of the International Association of Buddhist Studies, 13, 1 (1990): 17 -39; Tessa

Barthomeusz, Women under the Bō Tree: Buddhist Nuns in Sri Lanka (Cambridge: Cambridge University Press, 1994),

pp. 37, 46, 80 -1. cMeBa¼karBiPakßaelI «ásika enAbNþaRbeTsGasIuGaeKñy_sm&ybc©úb,nñ vij sUm Gan In-

grid Jordt, ‘Bhikkuni, Thilashin, Mae-Chii: Women who Renounce the World in Myanmar, Thailand and the Classical

Pali Buddhist Texts’, Crossroads, 4, 1 (Fall 1988): 31 -9; Swearer, The Buddhist World, pp. 152-6; Tomomi Ito, ‘Buddhist

Women in Dhamma Practice in Comtemporary Thailand: Movements Regarding their Status as World Renunciates’, The

Journal of Sophia Asian Studies, 17 (1999): 147 -81.

25-Kamala Tiyavanich, Forest Recollections: Wandering Monks in Twentieth- Century Thailand (Honolulu: Univer-

sity of Hawai’i Press, 1997), pp. 280-6.

26- mandkRsg´mkniyaykñúgAung Thwin, Pagan, pp. 34,41.

27-A.B. Griswold and Prasert na Nagara, ‘The AśokÁrÁma inscription of 1399 A.D.: Epigraphic and Historical Stud-

ies, No. 2’, Journal of the Siam Society (GMNw¼teTA sresrkat´fa .. JSS) , 57, 1, (1969): 55.

28- Judith M. Jacob, ‘The Deliberate Use of Foreign Vocabulary by the Khmer: Changing Fashion, Methods and

Sources’, in Context, Meaning and Power in Southeast Asia, ed. Mark Hobart abd Robert Taylor (Ithaca, NY: Cornell

Southeast Asia Program, 1986), p. 118.

29-Liz Wilson, Charming Cadavers: Horrific Figurations of the Feminine in Indian Buddhist Hagiographic Literature

124 kMNt´ cMNaM

Page 125: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

(Chicago: University of Chicago Press, 1996); B.J. Terwiel, ‘Rice Legends in Mainland Southeast Asia’, in Contributions

to Southeast Asian Ethnographies, 10 (1994): 20-1.

30-Frank Reynolds and Mani Reynolds, Three Worlds According to King Ruang (Berkeley: Asian Humanities Press,

1982), p. 132.Km<IréRtPUmikfa en¼ CasñaédrbsRB¼áT lU ét EdlánniBn§enAqñaM .. 1345.. buEnþ elak Michael

Vickerytv¨afa sñaéden¼ánRbmUlcgRkgenAsm&yeRkaymkeT ... KWenAsm&yGyuFüa..> . sUm Gan GtSbT

rbs ´elak.. ‘Note on the Date of the TraibhÚmikathÁ’, JSS, 52, 3 (1974): 275-84 and ‘On TraibhÚmikathÁ’, JSS, 79,

2 (1991): 24-36. rIÉ Km<Irelakb,BaØti (Edlmanerobrab´kñúgKm<IréRtPUmikfa)RtÚveKeCOfa ánniBn§eday sT§

m’eXas£ enAÉ Thatoneday EpðkelIGtSbTedImCa PasasM®s;wt..>.. elak.. John StrongesñIfa Km<Ir ena¼

niBn§enAstvtßTI..11.. nigTI..12.. rIÉelak.. Steven Collins vijfa enAstvtßTI..14..>. sUmGa n Strong, The

Legend and Cult of Upagupta, p. 12; Steven Collins, Nirvana and Other Buddhist Felicities: Utopias of the Pali Imagi-

naire (Cambridge: Cambridge University Press, 1998), p. 321; and Reynolds, ‘A Nineteenth-Century Thai Buddhist De-

fense’, p. 930.

31-esckþIsegçbénsñaédCaeRcIneTotmanenAkñúg Swearer , The Buddhist World, pp. 152- 4.

32-Charles Keyes, ‘Mother or Mistress but Never a Monk: Buddhist Notions of Female Gender in Rural Thailand’,

American Ethnologist, 11, 2 (1984): 228-9; A. Thomas Kirsch, ‘Text and Context: Buddhist Sex Roles/ Culture of Gen-

der Revisited’, American Ethnologist, 12, 2, (1985): 305, 309; Niels Mulder, Inside That Society (Bangkok: Duang Kamol,

1992), p. 25; Jane R. Hanks, Maturity and its Rituals in Bang Chan (Ithca, NY: Cornell Southeast Asia Program, 1963)

and ‘Reflections on the Ontology of Rice’, in Culture in History: Essays in Honor of Paul Radin, ed. Stanley Diamond

(New York: Columbia University Press, 1960), pp. 298-301; H. Leedom Lefferts, ‘Women’s Power and Theravada Bud-

dhism: A Paradox from Xieng Khouang’, in Laos: Culture and Society, ed. Grant Evans (Chiangmai: Silkworm Books,

1999), pp. 214-25.

33-Hanks, Maternity and its Rituals, p. 43. cMeBa¼karsagpñÜsedIm,IsgéføTwkeda¼ sUmGan .. Penny Van Esterik,

‘The Cultural Context of Breast-Feeding in Rural Thailand’, in Breastfeeding, Child Health and Child Spacing, ed. V.

Hull and M. Simpson (London: Croom Helms, 1985), p. 143, and idem., ‘Nurturance and Reciprocity in Thai Studies’, in

State Power and Culture in Thailand, ed. E. Paul Durrenberger (New Haven: Yale Southeast Asia Studies Monograph,

1996), p. 27; Paul Lévy, Buddhism : a ‘Mystery Religion’? (London: Athlone Press, 1957), p. 4. enA RbeTs éfb-

NÑakarEdleKeGayeTa]BukmþayxagkUnRkmMuenAéf¶mg:lkar k¾ehAfa ²sMNg éføTwk eda¼Edr³ Susan Con-

way, Thai Textiles (London: British Museum Press, 1992), p. 46.

34-Melford Spiro, Buddhism and Society: A Great Tradition and its Burmese Vicissitude (New York and London: Harper

and Row, 1972), p. 234.

35-Gehan Wijeyewardene, Place and Emotion in Northern Thai Behaviour (Bangkok: Pandora, 1986), p. 115.

36-Lévy, Buddhism: a ‘Mystery Religion’?, p. 14.

37-Ibid., p. 101; Françoise Bizot, ‘La grotte de la naissance’, Belletin de l’Ecole Française d’Extrême-Orient

kMNt´ cMNaM 125

Page 126: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

(GMNw¼teTA sresrkat´fa .. BEFEO), 67 (1980): 222-73, especially p. 246 and idem., Le Chemin de LaÉka. Textes

Bouddhiques du Cambodge (Paris: Ecole Française d’Extrême-Orient, 1992). mancMNucmYy eyIgKYkt sm:alpgEdr

KWfa BuT§sasnaenARbeTskm<úCaminsUvTTYl}T§iBlxøaMgBIkarRbtibtþienARbeTs RsI lg;a dUcenARbeTs

PUma .. nigRbeTséfeT .. >

38-Ca«TahrN_ sUmGan .. W. M. Sirisena, Sri Lanka and South-East Asia: Political, Religious and Cultural Rela-

tions from A.D. c. 1000 to c. 1500 (Leiden: E. J. Brill, 1978), especially chapters 3-4; Catherine Raymond, ‘Etude des

relations religieuses entre le Sri Lanka et l’Arakan du xii au xviii siècles: documentation historique et évidences

archéologiques’, Journal Asiatique, 292, 2 (1995): 469 -501; De Casparis and Mabbett, ‘Religion and Popular Beliefs’,

p. 295; Wyatt, ‘Relics, Oaths and Politics’, pp. 48-9.

39-cMeBa¼karsikßatamvtþGaram sUmGan .. H.B.M. Ilangasinha, Buddhism in Medieval Sri Lanka (Delhi: Sri

Satguru Publications, 1992), pp. 133 -61.

40- Wolters, History, Culture and Religion, p. 46; Wyatt, ‘Relics, Oaths and Politics’, pp. 13, 47, 49.

41-R.A.L.H. Gunawardena, ‘People of the Lion: Sinhala Consciousness in History and Historiography’, in Ethnicity

and Social Change in Sri Lanka: Papers Presented at a Seminar organized by the Social Scientists Association, December

1979 (Colombo: Social Scientists Association, 1984), p. 29.

42- Sheldon Pollockánsnμtfa enAkñúgry£kalen¼ .. ²cRkPB³.. cMNas@enAGasIuxagt,Úg .. nigGasIuGaeKñy_

kMBug ERb køayeTACa.. ²Gg:kartamtMbn´³.. EdlmanTMenarcg´sRmbPasa... nigvb,Fm’kñúgtMbn´.. (‘The Cos-

mopolitan Vernacular’, Journal of Asian Studies, 57, 1 [February 1998]: 31).

43-Gunawardena, ‘People of the Lion’, pp. 25-7.

44-Charles Hallisey, ‘Devotion in the Buddhist Literature of Medieval Sri Lanka’ (Ph.D. diss., University of Chicago,

1988), vol. 1, pp. 192-9. Tambiah ánKUsbBa¢akehIyfa plbuNüEdlánBIkareFVITanKWtictYc Nas ebIemIl

tamKm<IrálI (Buddhism and the Spirit Cults, p. 93).

45-Hallisey, ‘Devotion in the Buddhist Literature’, vol. 1, pp. 192, 199.

46-G.H. Luce, Old Burma-Early Pagan, (Locust Valley, NY: J.J. Augustine, 1969), vol. 1, pp. 125-7.

47-Sirisena, Sri Lanka and South-East Asia, pp. 74, 94; A.B. Griswold and Prasert na Nagara, ‘The Epigraphy of MahÁd-

harmarÁjÁ 1 of Sukhodaya. Epigraphic and Historical Studies, No. 11. Part II’, JSS, 61, 2 (1973): 93-4.

48-Bonnie Pacala Brereton, Thai Tellings of Phra Malai: Texts and Rituals Concerning a Popular Buddhist Saint (Tem-

ple, AZ: Arizona State University Program for Southeast Asian Studies, 1995), pp. 25-45, especially pp. 38-9.

RB¼maéLánnimnþeTATtzannrk ... ehIyERbtTaMgLayenATIena¼GgVrsMu[ jatkarbsxøÜn «TÞis pl buNü

dl´ BYkeK pg... >.. RB¼m¨aéLk¾ánnimnþeTAzan tavtwþgßeTot.. >.. enATIena¼RB¼Gg:ányl´nUv BBYk eTvta én

zan ena¼fa Camnusß elakFmμta.. b¨uEnþánsagkuslplbuNüedaykareFVITan.. >

49-C.E. GodakumburaniTanerOgxø¼@enAstvtßTI.. 12 .. sþIBIburs®sþIEdláneFVIkuslkmμ EdlnaM[ BYk eK

126 kMNt´ cMNaM

Page 127: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

ánesckþIceRmIn RTBü .. nig ykkMeNItlðCagmun..>.. sUmGanGtSbTmYyrbs´elakeRkamcMNgeCIg fa

‘SÁdhucaritodaya: An Unnoticed PÁli Poem’, Journal of the Ceylon Branch of the Royal Asiatic Society, Centenary Vol-

ume 1845-1945, new series, 1, (1950): 95-103.

50- Reynolds and Reynolds, Three Worlds, p. 131. KMnitEdlfa karBreBa¼KWCaxñatvas´CMenObrisuT§ rbs´®sþI

manlkçN£c,as´Nas´enAkñúgCMenOEdlfa ®sþINaEdlsagbuNüminRKb´nwgQWcab´xøaMgenAeBlsR-

mal (Hanks, Maturity and Its Rituals, p. 61).

51- Aung Thwin, Pagan, p. 41.

52-Griswold and Prasert , ‘The AśokÁrÁma Inscription’, p. 37.

53-C.E. Godakumbura, VisuddhajanavilÁsinī nÁma ApadÁnaÔÔhakathÁ (London: Pali Text Society, 1954), p. xviii.

54-Brereton, Thai Tellings, pp. 205-7.

55-Tambiah, Buddhism and the Spirit Cults, p. 64; Gervaise, Natural and Political History, pp. 136-7. esckþI Bnül´BI

cgHan´ manenAkñúg Wijeyewardene, Place and Emotion, p. 36.

56-A.B. Griswold and Prasert na Nagara, ‘Epigraphic and Historical Studies, No. 22; An Inscription from Vat Hin TÁn,

Sukhodaya’, JSS, 67, 1 (1979): 71 -2.

57-Walters, ‘Voice from the Silence’, p. 370; cMeBa¼RbFanbTen¼Edr sUmGan .. Penny Van Esterik , ‘Feeding their

Faith: Recipe Knowledge among Thai Buddhist Women’, Food and Foodways, 1 (1986): 199.

58-Van Esterik, ‘Feeding their Faith’, p. 120; Zimmer, The Art of Indian Asia: Its Mythology and Transformations

(New York: Pantheon Books, 1960), p. 139.

59-Walters, ‘A Voice from the Silence’, p. 370.

60-A.G.B. Kempers, Ancient Indonesian Art (Cambridge, MA: Harvard University Press, 1959), Plate 85; H.L. Shorto,

A Dictionary of the Mon Inscriptions from the Sixth to the Sixteenth Centuries (Oxford University Press, 1971), p. 198;

Blagden, Epigraphia Birmanica, vol. 4, part 1, pp. 11 -13; Swearer, Buddhist World, pp. 29-30, BN’na BIBi FI-

buNürM\kBIerOgnagsuCataenARbeTséfsm&ybc©úb,nñ.. > ... cMeBa¼BiFIdEdlenARbeTs PUma cug stvtßTI

..19.. sUmGan.. Shway Yoe (James George Scott), The Burma. His Life and Notions (reprint: New York: W.W. Norton,

1963), pp. 334-7.

61-Patricia M. Herbert, The Life of the Buddha (London: The British Library, 1992), pp. 34-5. sñaéden¼niBn§ eLIg

enAedImstvtßTI .. 19>

62-Khing Mya Tchou, Les femmes de letters birmanes (Paris: L’Harmattan, 1994), p. 47. See further Van Esterik, ‘Nur-

turance and Receprocity’, p. 24, and ‘Feeding their Faith’, pp. 197-215.

63-Ca«TahrN_ kareFVITanCaexñIyekIy .. 400.. nigs,g´cIvr.. 400.. maneronrab´kñúgsilacarwk mYy rbs´

RB¼áT lU ét (Griswold and Prasert, ‘The Epigraphy of MahÁdharmarÁjÁ 1’, p.158). enAtamx<grab kUratenA PaK

»sa nRbeTséf ®sþIenAEt bnþkareFVITanCaexñIy... ekIy EdleFVIedayédxøÜnÉg pÞal´.. dl´GñkmuxGñkkar

kMNt´ cMNaM 127

Page 128: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

FM@..> .. ehtuen¼ eTIbeKEsneRbnCaexñIyekIy dl´RBlwgGarkßGñkta ehIykareFVITanen¼.. KWCa kic© sMxan´

Nas kñúgkarsnßMplbuNü.. >.. (Gittinger and Lefferts, Textiles and the Tai Experience, pp. 19, 51, 96, 103-4) > RbFan

bTen¼k¾KYrsikßapgEdr enAbNþaRbeTs gasIuGaeKñy_ eBlniyaydláRtrbskUnnaK ... BIeRBa¼ ebIeyag

tam vin&yáRtKYrEteFVIBIdI}dæ.. > .. kareFVIkðmqñaMgeRcInEtCakic©kar®sþI ehIyeKdwgeTotfa ®sþICamþay .. ¦®sþI

Ca jatirabTukdUcmþay áneFVIáRtRbeKnelakkUn.. >.. enARbeTsPUman nacugstvtßTI .. 19.. Gñk Geg;t mñak

ánkt´Rtafa eKeGaykUnnaKrkemIleRKÓg bMbYsdUcCa s,g´ áRt NaEdlCarbs´RB¼Gg:.. > .. kareFVIdUc

en¼naM[BRgwgcMNgTak´TgCamYyejamRsIrbs´RB¼Gg :.. > .. (Lévy, Buddhism: a ‘Mystery Religion’?, p. 19)

64-A.B.Griswold and Prasert na Nagara, ‘The nscription of Vat KhemÁ. Epigraphic and Historical Studies, No. 15’,

JSS, 63, 1 (1975): 138.

65-S ee Barbara Watson Andaya, ‘Statecraft in the Reign of Lu Tai of Sukhothai (ca. 1347-1374)’, in Religion and Legit-

imation of Power in Thailand , Laos and Burmam, ed. Bardwell L. Smith (Chambersburg, PA: Anima Books, 1978), p. 14.

66-A. Raquez, Pages Laotiennes (Hanoi: F-H Schneider, 1902), p. 392 (cited in Lévy, Buddhism: a ‘Mystery Religion’?,

p. 36).

67-Isaline Blew Horner, Women under Primitive Buddhism: The Position of Laywomen and Almswomen in Early Bud-

dhist Times (London: Routledge and Kegan Paul, 1975; reprint of 1930 edition) pp.350-1. Baküfa kzin mann&yfa

Cas,g´ sRmab´RbeKnRB¼sgÇedayt,ajEtry£eBlmYyyb´mYyéf ¶. (M.B. Ariyapala, Society in Medieval

Ceylon [Columbo and Kandy: de Silva, 1956], pp. 248-9).

68-Reynolds and Reynolds, Three Worlds, p. 237; Sommai Premchit and Amphay Doré, The Lan Na twelve-month tra-

ditions (Chieng Mai: So Sap Kan Phim, 1992), p. 171; Michael Aung Thwin, personal communication (4 February 1999);

Sila charuk Phokhun Ramkhamhaeng Maharat/ The Inscription of King Ramakamhaeng the Great (Bangkok: Chula-

longkorn University, 1984), p. 41. nagxJMúKitfa karExVgKMnitKña sþIBIkareFVIkalbriecäTén sila carwk en¼

minb¨¼Baldl´karBiPakßad¾TUlMTUlayrbs´nagxJMúeT.. >

69-Horner, Women under Primitive Buddhism, p. 374, n.1. erOgCatk TaMgLay BiBN’na BIGtIt Cati rbs RB¼BuT§..>

70-Ibid. p. 351: Nancy Auer Falk, ‘Exemplary Donors of the PÁli Tradition’, in Ethics, Wealth and Salvation, ed. Rus-

sell F. Sizemore and Donald K. Swearer (Columbia: University of South Carolina Press, 1990), pp. 131-3.

71- vtþen¼ksagkñúgrC¢kalRB¼ramTI.. 1.. (1782-1809).. (K. I. Matics, Introductio to the Thai Mural [Bangkok:

White Lotus, 1992], p. 50) kñúgKm<IrmYydkRsgedayelak .. Bizot erobrabfaKWnagvisaxa minEmnnag suCata

eT EdleKniymKUrrUbRbeKncgHandlRB¼BuT§eRkamedImeBaFiRBwkßena¼ ... >. Recherches nouvelles sur le Cam-

bodge, etudes thématiques, ed. François Bizot, vol. 1(Paris: Ecole Française d’Extrême-Orient, 1994), p. 110.

72-S. J. Tambiah, ‘The Ideology of Merit and the Social Correlates of Buddhism in a Thai Village’, in Dialectic in Prac-

tical Religion, ed. E.R. Leach (Cambridge: Cambridge University Press, 1968), p. 75; King Mya Tchou, Les femmes de let-

ters birmanes, p. 110.

128 kMNt´ cMNaM

Page 129: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

73- Sylvia Fraser-Lu, Burmese Crafts, Past and Present (New York: Oxford University Press, 1994), p.260. tamkar

niTant@KñaPaKeRcIn .. . KWfa RB¼nagmayaán esayTIvg:tbu¨nμanéfbnÞabBIRbsURtRBBuT§Gg:ehIy..> . TMnak

TMng rvagmatuPaB s,g´cIvr ... nigBuT§sasna manGMN¼GMNageRcInNasenAkñúgKm<IrPasaálI man cMNg

eCIgfa bMusukUlanisgßM EdlkøayCaKm<Irl,Il,ajmYyenAbNþaRbeTsenAGasIuGaeKñy_ ... nigCasña éd Biess

mYykñúgkRmgKm<Ir RBéRtbidksþIBIGnisßM .. (plbuNüEdlekItBIkuslkmμ)... >.. Km<IrEdlBIedIm eLIy niTan

BIKNbMusukUlik. (PaÞsukÚlika).EdlCaKN£sgÇtadug..(smaFi).. taméRBd¾eqñIménRbeTs RsI lg;a enA cenøa¼

stvtßTI.. 8.. nigTI..10.. manniTanBI erOgmYyénbuRtIrbsQμÜjmñakEdlánsøabeBm RbsURt buRt..>... bMusukUl

TImYy... ¦s,g´cIvrénRB¼BuT§Gg: smaFi Edleákdak´hals¶Üt ... nigRClk´BN’rYc ehIy ena¼ tam BiteTA..

KWCaCayRkNatbEnSmEdleKykeTArMu sBTarkena¼ ... >.. Km<Irena¼Ecgfa s,gbMusukUla.. KWCa s,g lð elIs

eK.. >.. enAeBlRKgs,gcIvren¼ Etmþg EdlRB¼BuT§Gg:ánCYycmøgstV elakeGayrYcput BI val vdþ sgßar¿.¿.¿>

KNbMusukUliken¼ehIyEdlánkareKarBbUCaBIsMNakfñakdwknaM ... nigGñk muxGñk kar RsIlg;a Ca eRcIn rUb

edayeFVICaGMeNaydlejamRsIrbsRB¼Gg:RKbGg:nUvsemøókbMBakepßg@.. >.. sUmGan Wilhelm Geiger, Cul-

ture of Ceylon in Medieval Times (Wiesbaden: Otto Harrassowitz, 1960), p. 202; Strong, The Legend and Cult, pp. 71-2;

G. Martini, ‘BrapaÞÐukÚlÁnisaÞsaÞ’ BEFEO, 60 (1973): 61, 71; and Gunawardana, Robe and Plough, pp. 41-4, 168.

74- Geiger, Culture of Ceylon, p.196.

75-Kenneth Wells, Thai Buddhism. Its Rites and Activities (Bangkok: Suriyabun Publishers, 1975; first printed 1939),

p. 108.

76-Apocryphal Birth-Stories (Paññasa-JÁtaka), trans. I.B. Horner and Padmanabh S. Jaini (London: The Pali Text So-

ciety, 1985), pp. 170-80, 200-7; Sommai and Dore, Lan Na Twelve-Month, p. 171; Fraser-Lu, Burmese Craft, p. 260; Git-

tinger and Lefferts, Textiles and the Thai Experience, pp. 102-3. GtSbTEdlniyayBIBiFI buNüRsedogKña en¼ KWBIFI

²sMbuksURtmas³ EdleKseg;teXIjRárB§ enAqñaM .. 1941..kñúgcMenamCnCati .. Pai-i Ca Cn Cati rs´ enAtam

RBMEdnRbeTsPUma.. nigtMbnynNanRbeTscinBN’naBIkarRárB§GbGrrbsGñkRsúk dl CMnaj tm,aj

rbs´® sþI GacCYy[ ánbuNüeBjmYyRsukPUmi.. >. (T’ien Ju-K’ang, Religion Cults of the Pai-I along the Burma-

Yunan Border [Ithaca, NY: Cornell Southeast Asia Program, 1986], pp. 48-52) cMeBa¼kar Bi BN’naBIBiFI buNük zin enA

PaK»sanRbeTséf sUmGan Tambiah, ‘The Ideology of Merit’, pp. 75-7 rIÉ Swearer, Buddhist World, p. 23 manerob

rab BIBiFIbuNükzinEdlelakáneXIjpÞalEPñkenAvtþ mYy tam CnbT enA PaK xag eCIgRbeTs éf kal BI

eBl fμI@en¼ .. >

77-A.B. Griswold and Prasert naNagara, ‘Epigraphic and Historical Sources No. 19. An Inscription from Keng Tung

(1451 A.D.)’, JSS, 66, 1 (1978): 79.

78- Susan Murcott, The First Buddhist Women: Translations and Commentary on the Therigatha (Berkeley: Parallax

Press, 1991), pp. 76-7; Horner, Women under Primitive Buddhism, pp. 1-18. cMeBa¼karBN’naBI }riyabTén mata enA

kñúgkRmgkMNaBüCaPasatamIlsm&ybUraNfaCakic©RbesIrsRmab´TaMgbursTaMg®sþI sUmGan Paula Rich-

man, ‘ Gender and Persuasion: The Portrayal of Beauty, Anguish and Nurturance in an Account of a Tamil Nun’, in Cabezon

kMNt´ cMNaM 129

Page 130: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

ed., Buddhism, Sexuality and Gender, pp. 126-31.

79-Tessa Bartholomeusz, ‘The Female Mendicant in Buddhist Sri Lanka’, in Cabezon Buddhism, Sexuality and Gen-

der, pp. 126-31.

80-Hallisey, ‘Devotion in the Buddhist Literature of Medieval Sri Lanka’, vol. 1, p. 117.

81-Richard Gombach, ‘Feminine Elements in Sinhalese Buddhism’, Wiener Zeitschrift fu die Kunde Sudasiens, 16

(1972): 68, 78-9, 91-3.

82-Briggs, Ancient Khmer Empire, p. 222; Nandana Chutivongs, ‘The Iconography of AvalokiteÐvara in Mainland

South East Asia’ (Ph.D. diss. Leiden University, 1984), pp. 332-3.

83-Ca«TahrN_enArvagRKisþstvtßTI..7..nigTI.. 13.. RbFanbTCaTUeTAmYyénkarniBn§Km<IrRB¼BuT§sasna

Ca Pasa cin sþIBI TMnakTMngrvagsmaCikkñúgRKÜsar.. KWCaktBaØútaFm’rbskUnRbúscMeBa¼mataxøÜn BIeRBa¼ Kat

án pþl´kMeNIt.. nigbMeÁeda¼ eGayFMFat´..>... rUbcmøak´bgHajBIkarl¼bg´sUm,IEtCIviténmatamYyrUb ...nig

ktBaØÚtaFm’rbskUncMeBa¼KuNelakeFVIenA stvtßTI..17.. RtÚv RKisþsasnTUtykmkeRbIedIm,IBnülBIkatB V

kic© EdlRKisþsasnikRtÚveFVI.. >. . CMenOEdlfa kareFVIbuNü snßMkusl GacCYyjatisnþaneGayrYcBIzan

nrk EdlmanerobrabkñúgerOg niTanRB¼maéLk¾manelIkmkniyayeLIg pgEdr enAkñúgerOg mU elon Ca Pasa

cin ..> . k¾b¨uEnþ manPaBxusKñad¾FMmYy... KWfa enAkñúgKMnitCnCaticin matuPaBminGacEjkdac´ ecj BIkar esB

emfun .. nigPaBGesac ehIyfakUnRbúsRtÚvEt CYyrMeda¼RBlwgviBaØaNmataecjbIzannrk . BI eRBa¼ Kat án

lu¼ kñúgkielseBlKat´enArs´.. > Victor H. Mair, Tun-Huang Popular Narratives (Cambridge: Cambridge Univer-

sity Press, 1983), pp. 89-121: compare Alan Cole, Mothers and Sons in Chinese Buddhism (Stanford: Stanford Univer-

sity Press, 1998), pp. 133, 176 and 232, with writings by Alexandre de Rhodes cited in Peter C.Phan, Mission and

Cathechras: Alexanderof Rhodes and Inculturation in Seventeenth-Century Vietnam (Mayknoll, NY: Orvis Books, 1998),

p.220.

84-Reynolds and Reynolds, Three Worlds, p. 115.

85-Donald K. Swearer and Sommai Premchit, The Legend of Queen CÁma: BodhisraÞsi’s CÁmadevÍvaÞsa,a Transla-

tion and Commentary (Albany: State University of New York Press, 1998), pp. 25, 79.x

86-Mabel Haynes Bode, The Pali Literature of Burma (London: Royal Asiatic Society: 1909), pp. 16-19; C.E. Go-

dakumbara, Catalogue of Cambodian and Burmese PÁli Manuscripts (Copenhagen: The Royal Library, 1983), p. 89;

David K. Wyatt, Thailand: A Short History (New Haven: Yale University Press, 1982), pp. 51, 58; Gunawardana, Robe

and Plough, pp. 271-7.

87-Pollock, ‘Cosmopolitan Vernacular’, pp. 6, 9.

88-N.A. Jayawickrama, The Sheaf of Garlands of the Epochs of the Conqueror, being a translation of the Ji-

nakÁlamÁlÍpakaraÆam of Ratañña Thera of Thailand (London: Pali Text Society, 1978), pp. xix, 2-3; Gombric, ‘Femi-

nine Elements’, p. 80; Brereton, Thai Tellings, pp. 32, 103; Jean Mulholland, Herbal Medicine in Paediatrics: Translation

130 kMNt´ cMNaM

Page 131: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

of a Thai Book of Genesis (Camberra: ANU Faculty of Asian Studies Monographs, 1989), p.18. sñaédTakTgRbFan bT

dUc Kñaen¼niBn§enAkñúgRsúk sUmGanerOgTI .. 3.. TI.. 19.. nigTI.. 23.. esovePA bBaØsCatkEdlniBn§eLIg kñúg

Rsúk eá¼ Bum<eday. Horner and Jaini trans., Apocryphal Birth-Stories.

89-Cœdès, Histoire ancienne, p. 329; Indianised States, p. 253.

90-Wyatt, ‘Relics, Oaths and Politics’, p.13; Tambiah, Buddhism and the Spirit Cults, pp. 195-214.

91-Swearer and Sommai, Legend of Queen CÁma, p. 44; Brereton, Thai Tellings, p. xxi.

92- Alain Forest, Les missionaries français au Tonkin et au Siam (XVIIè-XVIIIè siècles) (Paris: L’ Harmattan. 1998),

vol. 3, p. 285.

93-U Lu Pe WinbgHajBI}T§iBlCabmindacénerOgCatkenAkñúgsñaédrbselakeRkamcMNgeCIgfa ‘The

JÁtakas in Burma’ in Essays Offered to G.H.Luce by his Colleagues and Friends in Honour of his Seventy-fifth Birthday,

ed. Ba Shin, Jean Boisselier and A.B. Griswold (Ascona, Switzerland: Artibus Asiae, 1966), vol. II, pp. 94-108. enA

eBlEdl ]Bukrbs´GñkniBn§rUben¼áneFVImrNkaleTA eKRáb´elakeGayeronerOg mhaCnk Catk

Edl manerobrab´BIkarEfrkßabIác´énRB¼BuT§kñúgGtItCaticMeBa¼RB¼mataRB¼Gg:.. > ‘ The Jataka Stories and

Laopuan Worldview’, in Thai Lolklore: Insights into Thai Culture, ed. Siraporn Nathalang (Bangkok: Chulalongkorn Uni-

versity Press, 2000), pp. 47-62.

94- K.R. Norman, PÁli Literature (Wiesbaden: Otto Harrassowitz, 1983, pp. 177-8; Horner and Jaini trans. Apoc-

ryphal Birth-Stories erOg.. bBaØasCatk.. eXIjniBn§eLIgCadMbUgenAextþeQog ém EdleRkaymkeXIj

cMNg eTA RbeTsPUma ... > .. cMENksmuc©&yCaPasaExμr vijmanlMdab... nigGtSn&yxusBIerOgCaPasaéf... nig

Pasa PUma.. >

95-Ca«TahrN_ bTraykarN_BIRbeTslavmYykalBIqñaM.. 1930.. BN’naBIkarsURtevsßnþrCatk Edl

eFVI eLIgkñúg rcnasm<n§beNþa¼GasnñmYyEdl eKykeTAKUrlmð elIKMnUrRkNat´edayniTanerOgtam

Qutqak.. > (S. Karpeles, ‘Chronique: Laos’, BEFEO, p.31 [1931]: 332).

96- Wyatt, ‘ Relics, Oaths and Politics’, p. 35; Margaret Cone and Richard F. Gombrich, The Perfect Generosity of Prince

Vessantara: A Buddhist Epic (Oxford: Clarendon Press, 1977), pp. 415-18.

97-enAqñaM .. 1865.. RB¼áT mukud Bnülfa RB¼sgÇéf.. KYrsURterOgRB¼evsßnþrCatk tamEbbepßg@ ... ²dUc

Ca Ebblav Ebbmn EbbPUma ... nigEbbExμr (manelIkmkniyaykñúg Terry E. Miller, Traditional Lao Music: Kaen

Playing and Mawlum Singing in Northeast Thailand [Westport, CT/ London: Greenwood Press, 1985], p. 38).

98-A.B. Griswold and Prasert naNagar, ‘ King Lodaiya of Sukhodaya and his Contemporaries, Epigraphic and Histor-

ical Studies No. 10’, JSS, 60, I (1972): 118.

99-Cone and Gombrich, Perfect Generosity, p. xxi; G.H. Luce, ‘The JÁtaka at Pagan’, JBRS, 58, 2(1975): 231-3.eKÉg

naMKñaeCOfa nrCnNaEdlsþaberOgRB¼evsßnþrCatknwgekItTanRB¼BuT§emetyü ... KWRB¼BuT§ Gg: eRkay...>..

elak Collinsk¾án[ témøesμIKñarvagKuNsm,tþiénkarsagpñÜs karRtas´dwgCaRB¼BuT§ kar man RTBüsm,tþi

kMNt´ cMNaM 131

Page 132: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

hUrehor ... nigkarcab´kMeNItfμIeTot Edlpþl´bribTsRmab´karsURtGanerOg RB¼evsßnþr Ca tk sUmGan

(Nirvana and Other Other Buddhist Felicities, pp. 43, 376).

100-Griwold and Prasert, ‘Inscription from Vat Hin Tan’, p. 72, and ‘Inscription of Vat KhemÁ’, p.138.

101- Roxanna M. Brown, The Ceramics of South-East Asia: Their Dating and Identification (Kuala Lumpur: Oxford

University Press, 1977), p. 53, 260-1.

102-PollockRbEkkfa enARbeTs}NÐa BiFIbuNüRB¼ramGaceGayeKTajrk[ RBwtþ ikarN_ Cak´lak´

xø¼enAstvtß TI..12.. enAeBlEdlRB¼raCasasnahiNÐÚánRbdUccMáMgrvag RB¼ram... nigRkúgraBN_ eTA

nwg CMemøa¼pÞalxøÜnRB¼Gg:CamYyBYk bc©amiRtTYKI (Sheldon Pollock, ‘RÁmÁyana and Political Imagination in India’,

Journal of Asian Studies, 52, 3 [May 1993]: 263).

103-Epigraphia Birmanica, ed. Taw Sein Co and Charles Duroisell (Rangoon: Governement Printing Office, 1921) vol.

II, part I, pp. 130-2; vol. II, plates 351-60, 377; Cone and Gombrich, Perfect Generosity, p. xxi. QutqakEdlero-

brab´BIkarTYjesakrbs´RB¼nagemRTI GacfaCaQutmYyedayELktaMgEtBIedIm erog mkem¨ø¼ .. >..

GñkGeg;telIRbeTsPUma enAstvtßTI..19..ánGtSaFib,ayfa .. ²eKGaceFVI[ mnusß elak Rsk Twk EPñk án³..

ebIsEmþgQutRtgen¼[ Biera¼lð.. >... (C.J.F.S. Forbes, British Burma and its People, Being Sketches of Native Man-

ners Customs and Religion [London: John Murray, 1878], p. 150).

104-Burmese Classical Poems, ed. and trans. Friedrich V. Lustig (Rangoon: U Khin Pe Gyi, 1966), p. 29.

105-Epigraphia Birmanica, ed. C.O. Blagden (Rangoon: Gevernment Printing Press, 1928), vol. III, part 2, p. 278.

106-Cole, Mothers and Sons, p. vii.

107- Mulholland, Herbal Medicine, p. 18.

108-Women in Thai Literature (Bangkok: Office of the Prime Minister, 1992), p. 70. eyIgBitCaminEdl eXIj man

nimitþrUbénmrNkalrbs´mataNaeT.. > ..b¨uEnþ eyIgKYrdwgpgEdrfa enAeBlBreBa¼mþg@ ®sþIEtg RbQm

muxnwg esckþIsøab´... >.. enARbeTsGg´eKøs RbEhlqñaM ..1600 .. eKRbmaNeXIjfa kñúgcMeNam kar qøg Tenø

100 .. mñak´ man®sþImñak´ehIy Edlsøab´ . (Dr. Merry Wiesner-Hanks, personal communication, 3 May 2000).

109-Khing Mya Tchou, Les Femmes de letters birmanes, p. 42.

110-Hallisey, ‘Devotion in the Buddhist Literature’, vol. I, p. 122; Strong, Legend and Cult, p. 241

111-Brereton, Thai Tellings, p. 58. enAkñúgerOgeRBgExμrmYy manRB¼Gg:m©asmYyGg:EdlánrYmesBemfun

CamYy RB¼matabeg;ItrbsRTg edayminándwgfa RB¼nagCaRB¼mata k¾ánksagsþÚb ectiymYy edIm,I lag

ábkmμ rbs´RTg´.. > .. sUmGan... Ashley Thompson, ‘Intoductory Remarks Between the Lines: Writing Histories of

Middle Cambodia’, in Other Pasts: Women, Gender and History in Early Modern Southeast Asia, ed. Barbara Watson

Andaya (Honolulu: Center for Southeast Asian Studies, University of Hawai’I, 2000), pp. 47-68.

112-Swearer and Sommai, Legend of Queen CÁma, p. 161.

113-edaynaMcUlBIRbeTs}NÐaEdlmantwktagc,as´kñúgsm&yKubþ Gupta.. (BIstvtßTI. 4.. dl´TI.. 6).. rUb

132 kMNt´ cMNaM

Page 133: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

cmøak RB¼nag KgHIgEdlCasakßIénkarRtasdwgrbsRB¼BuT§Gg:áneKykmkqøakkñúgRsukPUmi...>.. enAkñúgerOg

ena¼ RB¼nag ánb®g;ab T&Bmar edaybeg;ItCaTwkCMnnecjBIRB¼eksaRB¼nag .. (EdlCanimitþrUbénPaB sm,Úr

CICati).. KWCak,acEdleKminFøab eXIjmanenARbeTs}NÐa...>.. cmøakExμrman cu¼kal briecäT kñúg sm&y eRkay

Gg:r ... buEnþkarqøak dMbUgEdleKeXIjmanenA tMbnGasIuGaeKñy_ KWcmøakeFVIBIsMriT§énnKráh;an enA stvtß

TI..11.. ¦TI.. 12..> .. Donald M. Stadner, ‘Pagan Bronzes. Fresh Observations’, in The Art of Burma, ed. Donald M. Stad-

ner (Mumbai: Marg Publications, 1999), p.63. cMeBa¼Rbvtþi}NÐa sUmGan.. Janice Leoshko, ‘The Case of the Two Wit-

nesses to the Buddha’s Enligntenment’, in A Pot- Pourri of Indian Art, ed. Pratapaditya Pal (Mumbai: Marga Publications,

1988), pp. 39-52; and John P. Ferguson, ‘The Great Goddess Today in Myanmar and Thailand: An Exploration of her

Symbolic Relevance to Monastic and Female Roles’, in Mother Worship: Theme and Variations, ed. James J. Preston

(Chapel Hill: University of North Carolina Press, 1982), p. 286. nag xJMú sUmEføgGMNrKuNdl´.. Elizabeth Guthrine.

EdlCa Gñk sikßa RsavRCavBIRB¼nag KgHIgEdlánpþl B&t’man nigÉksarBieRKa¼d¾manRbeyaCn_dlnagxJMú..>

114-Reynolds and Reynolds, Three Worlds, pp. 118-19; Mulholland, Herbal Medicine, p. 18.

115- enAkúñgmenaKtiEbbBuT§sasna kareÁeda¼mþayminsUvCab´Tak´TgCamYymþayeT.. >.. enAkñúgelak

FatuviTüakñúgKm<Ir éRtPUmikfa PaBlð}tex©a¼énsIlFm’énRbCanura®sþénTVIb«tþr KW «tþrkuru ... KWfa TarkGac eÁ

Twkeda¼ edayRKanEtCB¢ak RmamédGñkNak¾edayEdledIrkatena¼ minfaRbús¦RsIeT ... >... cMENkenA kñúg

GtSbT niBn§CaPasaGñkRsukxø¼ dUcCa ‘The Sheaf of Garlands’ nigCaPasaPUma.. ‘Glass Palace Chronicle’,

munI}sIGacciBa©wmkUnecArbs´elakeday bMeÁTwkeda¼tamRmamédelak ...>... Reynolds and Reynolds, Three

Worlds, p. 132; Collins, Nirvana and other Buddhist Fecilities, p. 322; Jayawickrama, Sheaf of Gralands, p. 98; Pe Maung

Tin and G.H. Luce, The Glass Palace Chronicle (Rangoon: Rangoon University Press, 1960), p. 5; Van Esterik, ‘Nurtu-

rance and Reciprocity’, p. 40.

116-Reynolds and Reynolds, Three World, p. 122.

117-Watlers, ‘A Voice from the Silence’, pp. 370, 376; Wilson, Charming Cadavers, p. 31. elak Wilson yl´eXIj

fa kareRbóbeFoben¼tamBiteTACakarbnÞabtémøénmatuPaB ... nigkarciBa©wmkUnkñúgpøÚvGaNacRk..>

118-Hallisey, ‘Devotion in the Buddhist Literature’, vol. II, p. 251; Gambrich, ‘Feminine Elements’, pp. 69-70.

119-Gombrich, ‘Feminine Elements’, pp. 74-7. eyIgKYrcgcaMpgEdrfa stvtßTI.. 18.. KWCa eBl Edl

TMnak´TMng éf ... nigRsIlg;aánbnþsarCafμI.. >

120-cMNucen¼maneKRáb´nagxJMúenAeBlnagxJMúTsßnaMrauk-U enAExFñÚ... qñaM..2000.. >

121-Cone and Gombrich, Perfect Generosity, p. 90. karTYjesakrbs´RB¼nagBim<a.. (yesaFra Ca mehsI én

RB¼BuT§ ).. enAeBlEdlRB¼Gg:ecjbYsena¼ k¾CaqakmanRbCaRbiyPaBNasEdr...> .. enAkñúg Km<Ir CaPasaéf

PaK xag eCIg mYy EdláncmøgeLIgenAcugstvtßTI..18.. bBa¢ak´kan´Etc,as´BIesckþI RsLaj´ rbs´ nag

cMeBa¼RB¼raCbuRtrahul... nigkar G¼Gagrbsnagfa eRkayBIeBl EdlRB¼ sVamI RB¼nag ecjsag RB¼pñÜseTA

²RB¼matad¾RsLajbuRtyagxøaMgen¼ nwgKaMBarbuRteGaydUcCabitamñakEdr.. > .. mann&yfa .. mena seBa©tna

kMNt´ cMNaM 133

Page 134: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

rbs´ nagcMeBa¼buRtnag...KWRCaleRCANas´ dUcen¼buRt nag nwgyl´fanag Ca matapg ... nigCabitapg..>

Donald K. Swearer, ‘BimbÁ’s Lament’, in Buddhism in Practice, ed. Donald S. Lopez (Princeton: Princeton Univer-

sity Press, 1995), pp. 541-2.

122-Sachchidanand Sahai, The Rama Jataka Tale in Laos: A Study in the Phra Lak Phra Lam (Delhi: B.R. Publishing

House, 1996), vol. I, p. 23, n. 28; vol. II, p. 25.

123-Searer and Sommai, Legend of Queen CÁma, pp. 12, 69. xxxx (xx Emmanuel Guillon, The Mons: A Civilisation

of Southeast Asia, trans. James V. Di Crocco [Bangkok: The Siam Society, 1999], p. 39.

124- Mulholland , Herbal Medicine, pp. 56-7; Taw Sein Co and Duroiselle, ed. Epigraphia Birmanica, vol. II, part I, p.

101.

125-Pe Maung Tin, ‘Women in the Inscription’, pp. 149-59.

126- Hallisey, ‘Devotion in the Buddhist Literature’, vol. II, pp. 256, 300.

127- Ibid. vol. I, p. 256; Gombrich, ‘Feminine Elements’, pp. 69-70.

128- Swearer and Sommai, Legend of Queen CÁma, p. 127; Adrien Launey, Histoire de la Mission de Siam 1662-1811

(Paris: Charles Douniol and Retaux, 1920), p. 304. xxxxxx (A.B. Griswold and Prasert na Nagara, ‘The Inscription of

Vat JÁÉ Lom. Epigraphic and Historical Studies No.8’, JSS, 59, 1 [1971]: 206).xxxx (Cushman and Wyatt, Royal Chron-

icles, p. 305).

129- Brereton, Thai Tellings, pp. 104-5.

130-Cazanx<sCageK ehIyCazanéneTvtaEdlmanbuNüeRcIn ... buEnþminTanánRtasdwgeBj bribUreT..>

131-nagxJMúsUmEføgGMNrKuNdl´elak Dr. Swearer xxx Donald K. Swearer, Becoming the Buddha: Image Con-

secration in Northern Thailand (Forthcoming).

132-Gunawardana, Robe and Plough, p. 175. emIlCa«TahrN_ silacarwkelx ..1141. CE careLIgeday

Alaungsithu enA .. Pagan (1112-47)EdlRTgsgÇwmfa eFVIxøÜnRB¼Gg:CaKMrUdUcRB¼BuT§eKat¹m nigRtasCa RB¼BuT§

eday RB¼Gg:Ég (G.H. Luce and Pe Maung Tin, ‘the Shwegyugi Pagoda Inscription, Pagan, 1141 AD’, JBRS, 10 [1920],

67-49).

133-Taw Sein Co and Duroiselle, Epigraphia Birmanica, vol. II, Part 2, p. 117; Pe Maung Tin and Luce, Glass Palace

Chronicle, pp. 20-4.

134- Victor B. Lieberman, Burmese Administrative Cycle, Anarchy and Conquest c. 1580-1760 (Princeton, Princeton

University Press, 1984(. pp. 230-1, Gayatri Sen Majumdar, ‘Status and Positionof Women as Depicted in the AÉguttara

NikÁya (zan£nigtYnaTIrbs;RsþI) in Buudhism in Comparative Light, ed. Sanghasen Singh (Delhi/ Vanarasi: Indo-Asian

Publishing House, 1999), p. 182.

135-Faure, Visions of Power (Tsßn£GMNac), p. 35.

136-Jayawichrama, Sheaf of Garlands, pp. 349

134 kMNt´ cMNaM

Page 135: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

137-Reydolds and Reynolds, Three Worlds, pp. 46.349.

138-Swearer and Sommai, Legend of Queen CÁma (erOgtMNalGMBImhakßRtIcam), p.104.

139-Griwold and Prasert, ‘Inscription from Keng Tung’, p. 84.

140-Betty Gosling, Sukhothai: Its History, Culture and Art (Singapore Oxford University Press), pp.40.91.

141-Rita Ringis, Thai Temples and Temple Murals (Singapore Oxford University Press, 1990), pp. 121.

142-Guillon, The Mons, pp.160, 170-20.

143-Ibid.pp. 171-2, Blagden, Epigraphia Birmanica; vol. IV, part 1. p. 42.

144- Royal Orders ofBurma, Ad 1598-1885, ed. Than Tun (Kyoto: Center for Southeast Asia Studies, 1983(, vol. III. p. 64

145-Kennon Breaseale, personal communication (20 February 2001)EdlmancitþlðÂan pþl´nUvGtSbTbkERb Ca

PasaéfGMBIRbvtþisavtarExμrsegçb>

146-Wolters, ‘Khmer King at Basan’, pp. 74 -5.elak GarvaiseniyaypgEdrfa RB¼raCaExμrmYyGg: .. (eCdæaTI..2

qñaM .. 1618- 27).. ÂanTuk[ mehsIrbs´RB¼Gg: ... (GñkGg:ma©s´CatiyYn)dwknaMkmøaMgT&ByYn EdlÂanbBa¢Ún[

mk CYyRB¼Gg: RbqaMgnwgGyuFüa (Natural and Political History, p. 195).

147-Trevor Ling, ‘Introduction’, in Buddhism Trends in Southeast Asia, ed. Trevor Ling (Singapore Institute of South-

east Asian Studies, 1993), pp. 4-5.

148-Wyatt, ‘Rlics, Oaths and Politics’, p. 47.

149-emIlkarcUlrYmbdiPaKcMeBa¼... ‘Spirit Cults and the Position of Women in Northern Thailand’, ed. Paul Cohen

and Gehan Wiieyardene, Special Issue of Mankind (14, 4 [1984] ; Richar Davis, Muang Metaphysics: A Study of North-

ern Thai Myth and Ritual (Bangkok, Pandora, 1984). p.20. and Rosalind C. Morris, In the Place of Origins: Modernity

and its Mediums in Northern Thailand (Durham, NC & London: Duke University Press, 2000).

150-Wyatt, ‘Relics, Oath and Politics’, pp. 39-4.

151-A.B Griswold and Prasurt na Nagara, ‘A Declaration of independence and Its Consequence. Epigraphic and His-

torical Inscriptions No. I’, JSS. 56.2 [1968]: 26. n 39.

152-Ibid, p. 26 n. 39, Andaya, ‘Statecraft in the Region of Lu Tai’, p. 17, n 37.

153-The Chiang Maichronicle, ed. and trans. David K. Wyatt and Aroonrut Wichienko (Chiang Mai: Silkworm Book,

1995), pp. 80- 1.

154-Ibid, p. 41.

155-dkRsg´ecjBIGtSbTB&t’manGFib,ay enAkñúgsarmnÞI.. Nan.. Ex .vicäika.. 2000.

156-Penth. ‘Historical Notes on the Region West of chiang Mai’ JSS. 65. 2 (1977): 181.

157-sUm,IenAkñúgqñaM .. 1863.. enAeBlEdlGñkRKb´RKgnKreQogExgTTYlmrN£Pøam.. > . bÚðn Rbús rbs´

Kat´RtÚvÂaneKEtg taMg[ eLIgRKb´RKgCMnYsPøamEdr bnÞab´BIBYkGPiCnCaeRcIn Âan fVayjtiþe sñIsuM e TA

RB¼raCmata .. Pierre- Bernard Lafont, Le Royaume de JyÉ KheÉ: Chronique d’un royaume tay lœ 2 du haut Mékong (XVe

kMNt´ cMNaM 135

Page 136: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

-XXe siécles) (Paris: L’Harmattan, 1998), pp. 199-20, see also pp.xxi, xxii, xxv, xxvii, 106, 116, 165.

158-Wyatt and Aroonrut, Chiang Mai Chronicle, p. 68.

159-Wyatt ‘Relics Oath and Politics’, p. 49.

160-«TahrN_.. J.C. Eade, ‘The Mangrai Buddha Image of Chiang Mai: A Computer Assisted Reading’, JSS, 81, 1

(1993): 39; Penth, ‘Historical Notes’ erobrabGMBIRB¼mhakßRt Phra Yo énnKreQogér (1487-95)nig RB¼mata

r bs´RB¼Gg: ...kßRtTaMgBIrGg:EdlCa BuT§sasnikd¾mansT§amutmaMen¼ Cajwkjab´ RtÚv ÂaneK BiBN’ na

faBuT§sasnUbtSmÖk£³ . (p. 181). silacarwkCaeRcInsSitenAkñúgsarmnÞIrnana enAeQogEsn dUcEdl man

kal briecäT .. 1496.. BIvtþRÂasaT... k¾ÂanktRtanUvRB¼raCTanCaeRcIncMeBa¼vtþnanaGMBIRB¼raCmataCa eRcIn

nig R B¼raCbuRtTaMgLay. .. Psþútagsila carwkGMBIkarbMeBjbuNükusleday®sþIGñkmanRTBüsm,tþienA

kñúg suexaT&y RtÚvÂanBinitüdkRsgeday B.J. Terwiel ‘The Urgency of Making Merit in Early Thai History’, forth-

coming.

161-«TahrN_ RbtibtþitamFm’EdlsEmþgeRÂasBIsMNakRB¼BuT§Cam©as PikçúGg:úlimalk¾ÂanERb køay eTA

Ca Gñk karBar ®sþImanépÞeBa¼ EdlCYy[®sþI sRmalkUnÂanedaygayRsÜl ehIykarsURtÂalImYy Ka

faEdlniyayGMBIelakena¼ RtÚvÂaneK yl´RBmKñay:agCak´EsþgfanwgCYydl´karsRmalkUn Edl man

kar lMÂak.. rUbbdimarbs´elakenAectiy.. ShwezigonénnKr á¨h;an bgHajnUvRbkasKafarbs´PikçúGg:úli-

mal (Strong, Legend and Cult, p. 241).

162-Judith Jacob, The Traditional Literature of Cambodia: A Preliminary Guide (Oxford University Press, 1996), p.

29. manRbéBNIExμr-mnd¾yUryarmkehIy Edl sresIrGMBIKuNrbs´mþay (Saveros Pou and Philip N. Jen-

ner, ‘Les CpÁp’ou ‘Code de Conduites’ Khmer CpÁp ‘Kram’, BEFEO, 66 [1979]: 156).

163-Hallisey, ‘Devotion in the Buddhist Literature’ vol. II, p. 300, n 126.

164-Jacques Le Goff, The Medieval Imagination, Trans. Arthur Goldhammer (Chicago: University of Chicago Press,

1988). pp. 1 -15; Shaw, Passionate Enlightenment, p. 13.

165-Joan Scott, ‘Gender: A Useful Category of Historical Analysis’ American Historical Review, 91.5 (December 1986):

1075.

CMBUkTI.21-...enAtMbnGasIuGaeKñy_...manBiFICaeRcInTakTgnwgBiFIqøgv&y...«TahrN_...BiFIekarCuk .. BiFIbYsnaK ...BiFI

erobkar .. >l>

2-..van..ehßnenb...taMgBIdMbUgesñIfa .. ²BiFIbMbYs.³...KWCa.. ²BiFIqøgv&y³. eRBa¼BiFIen¼RárB§ eLIgkñúgn&y pøas

bþÚr BI v&ykumarPaBeTACav&yCMTg.. >...sUmGan..Garnuld_..vanehßnenb. BiFIbuNüqøgv&y..bkERbeday ..mUnIka

b‘Í.. vIehßdum..nig h:aRb‘ÍEyl..EG‘l..kahVhIV..(1908 .. eá¼Bum<eLIgvij ..sIukaeh:a½.. saklviTüal&y sIuka eh:a

eRbss_ . .1960).. >..eyablrbs. van..ehßnenb.. RtÚvánerobrab lmðit enAkñúg esovePA rbs.. FUrnWr.. cMeBa¼

136 kMNt´ cMNaM

Page 137: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

GVIEdlKatehA fa.²dMeNIrkarénBiFIbuNü³ .. >.. CaBiesssUmGan...vIkfUr..FUrnWr . ..éRBénnimitþrUb..(GIusaka .½

saklviTüal&yxUrENll_...eRbss_..1967)..nigsUmGan..vIkfUr..FUrnWr..nig eGdIs.. FUrnWr ..rUbPaB.. nigFmμya

Rta . .enA kñúg vb,Fm’ RKwsþsasna. .(jÚvy¨k½.. saklviTüal&y xULúmeb‘o.. eRbss_ ..1978)>

3-..va¨n´..ehßnenb ..BiFIbuNüqøgv&y..TM¿..66.. >.

4-...viC¢aEdlsikßaGMBIerOgr¨avTUeTAEdlTak´Tgnwgmnusß..BiessGMBIvb,Fm’...nigkarvivtþrbs´mnusß.. >

5-..s‘WrrI..b‘I..GUrtnWr..nig..harIEy¨t..va¨yEhd ..²karbgHaj. ½..karBicarNaGMBIniymn&yén ePT³..enAkñúg

niym n&y énePT½..karksagvb,Fm’éneynD&r..nigePT..bNÑaFikar GUrtnWr..nig.. va¨yEhd ..(ExmRb‘Íd. ½

sakl viTüal&yExmRb‘ÍdERbss_..1981)..TM¿..13>

6-..mIreso..GIulIy¨ad .BiFIepß[email protected]þrUbénBiFIbMbYs½..Gaf’kMáMgénkMeNIt..nig karcab´ kMeNIt eLIg

vij .. b k ERbeday. .vIllad..Ga..Rtask_..(jÚvyk½..harpWr..xULÚpUn .. 1975)..TM¿..eGc..>..c,abedIm én esov

ePA en¼ man cMNgeCIgfa.²kMeNIt..nigkarcab´kMeNIteLIgvij³eá¼Bum<kñúgqñaM.. 1958.. >

7-...dEdl ..TM¿..132>

8-..enAkñúgCMBUkmYykñúgesovePAen¼Edr...bUlLa..rICEmn..Kitfa..karl¼bgecalpøÚv elakiy rbs®sþI. .man

BN’na enAkñúgKm<IrBuT§sasnatamilburaN. . >..sUm,IenAkñúgKm<Iren¼ . PikçúnI..(mNIemkl&y)..minmanxus Ebøk

BI GVI EdlxJúMánsnμtnUvcritlkçN£rbs®sþIenA kñúgsg:mBuT§sasna ..KWkarciBa©wmmata...>... eRkay BICmñ¼ án

enA kñúg kardkxøÜnecjBIcMNg tNHaelakiy.. .mNIemkl&y TTYlán áRtTiBVmYy..>. .pÞúyBIáRt rbs Pikçú

Edl eRbI sRmabEtbiNÐátcgHanEdlRKhsSRbeKnáRtrbsmNIemkl&yGacCbmHÚbGahar.. Edl nag

yk eTAciBa©wmstVelakTaMgmUl.. >..enARbeTséfsBVéf¶..k¾dUcCaRbeTsRsIlg;a Edr..manelceLIgnUv

kar TieToncMeBa¼karbdiesFmin[®sþIcUlbYsCasgÇ... >..mankic©xM.. RbwgERbgmYycMnYnáneFVIeLIgenAkñúg

RbeTs TaMgBIren¼..edIm,Ibeg;ItRkúmPikçúnI..(sgÇePT RsI).. >..buEnþkarxMRbwgERbgen¼..TTYláneCaKC&y tic

tYcbMputkñúgcMeNam®sþI..RBmTaMg mankarTTYls:altictYcBIBYkburs..> ..RbsinebI. ..kar pøasbþÚr d¾ sMxan en¼

man }T§iBl eTA kñúgvb,Fm’énePTPav£..dUcCaelμIsTaMgRsúgnwgRB¼BuT§sasna ...vaRbEhlCanaM eTA rk lT§pl

énkar Føak´cu¼nUvsar£sMxan´énPaBxusKñarvagsgÇ..nigRKhsS.. >.. enAkñúgTMnak´TMngen¼xJúMsUmbgHaj kar

Bitfa..RKÚsmaFienARbeTséfsBVéf¶en¼mincaMácEtCasmaCiksgÇeT...yagehacNas..RKÚsmaFid¾ man

zan£x<g´x<s´mYyrUbKWCa®sþIEdr.. >

9-..vinDI..dUnIhßWr..GUpøahWrFI ..RB¼siv£.½..tabselμaPkam..(GuksVd½..saklviTül&y.. GuksVdeRbss_ ..1981)

TM¿..38..> ..esovePAen¼eá¼Bum<elIkTI..1..kñúgqñaM..1973..mancM NgeCIgfa.²PaBCatabs... nig kamarmμN_..

enA kñúg eTvkfaRB¼siv£³.. >

10-.xJúMánerobrabrYcmkehIyenAkñúgGtSbTmYyepßgeTotGMBITsßn£kñúgRB¼BuT§sasna.. Edl eQVg yl

eday ®sþI.. enAkñúgsg:mCnbTdacRsyalénRbeTséf ... >..sUmGan qal..eGhV..eXy_ ... ²mata..¦®sþIempÞ¼..Et

min Føab´EdlbYsCasgǽ...Tsßn£RB¼BuT§sasnacMeBa¼®sþIePT..enAtMbn´CnbTénRbeTséf³ ..RBwtþibRt

nrviTU Gaemrik..11¿2.(1984)½.. 223-41.. >..enARbeTsPUma. BiFIbuNüeca¼Rtecok.. (NatVIn)..R árB §eLIg

kMNt´ cMNaM 137

Page 138: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

sRmab´ ekμgRsI.. manlkçN£dUcCaBiFIbuNübMbYs®sþI...EttUctacCagBiFIbuNübMbYsburs..(suInBüú)..Edl

Canic©kalmanCabTakTgKña.. >..sUmGan..EmlhVd..GIu...s<IrU..RB¼BuT§sasna..nigsg:m... (b‘WkXøI ..sakl viTüal&y

kalIhVrna eRbss_.1970)..TM¿..234-47.. >

11-...m¨arEsl..m¨Us..tgVay½.karerobcM..nigtYnaTIpøas´bþÚr..enAkñúgsg:mburaN..bkERb eday..Gan´..KunnI

sun .. (1925 ..eá¼Bum<eLIgvij..jÚvy¨k½..diEblyU..diEblyU..n&rtun .. 1967).TM¿..1.nig.76-79.. >.....

12-.eG...EGl..eb‘kXWr.²karBRgwgsmtSPaB..(tamkargarnsa®sþa)..RTwsþIéncMeN¼dwg..nig esaPNPaB

.enA kñúg elçanEs,kCVa³enAkñúg..kþIRsémGMBIkarBit..bNÑaFikar eG..EGl..eb‘kXWr..nig Garam.. Eyg eh:ayan..

(n&rvUd ..EGneC½..eGbøik..pab´PøIsIug 1979)..TM¿..211-43.. >

13-..karbkRsayrbs´xJúM..KWEpðksMxan´eTAelIkarRsavRCavEbbnrviTüa..EdláneFVIenA kñúgqñaM.1967-

1968.enAEmsaerog..CaTIrYmRsúksSitenACitRBMEdnRbeTsPUma.kñúg tMbn´ PaK BayBüRbeTséf...>.. kar

sikßaRsavRCavbEnSmeTot...eFVIenAkñúgqñaM..1973-1974 .. enAeBlEdlxJúMenAeFVICasa®sþacarü..EpñkhVÚl

Ráy ..enAsaklviTüal&y..eQogém..kñúg extþeQogém.. EdlCaRkúg d¾sMxanenA éfPaK xageCIg..> ..xJúMk¾án

eRbIRás pgEdrnUv lT§plénkarsikßa...EdlxJúMánRsavRCavGsCaeRcInqñaMeTAelIKm<Ir.nigsa®sþaén BiFI

buNü enAéfPaKxageCIg..>..BIeRBa¼EtcMnYnTMB&rsRmabGtSbTmankMNt...enATIen¼xJúMmin Gacerobrab lmðit

nUv kic©TaMgLayEdlmanCabTakTgnwgBiFIbuNü. EdleKánRárB§ sRmabshKmn_enAéfPaKxageCIg.>

14-...sUmGan ...qal ...eXy_...²RB¼BuT§sasnaenAraCFanIRKhsS.. ½.. esckþIGeg;tGMBIRkúgeQogém³.enAkñúg

visaxbUCa.B¿s¿ .2518...(ágkk½..karpßay RbcaMqñaMrbs´smaKmRB¼BuT§sasna RbeTséf ..1975)TM¿...

62-72 .. >

15-...sUmGan..rIqad..davIs.. ²..emOg.(Rkúg)..énGa TiPaBExßRsLayxagmþay ³..RBwtþibRt sg:mesom..61

..(1972)½..53-62>..Gann_..hal.²karvaytémøeLIgvijeTAelIExß RsLay xag mþay enA éf PaK xag eCIg³

RBwtþibRt ..mnusßCati..12..(1979)½..138-50.. > ... macUrI..mUeGKI..²sm<n§PaBsVamI.. nigPriyaéf.. nigRTwsþI rbs

hßÚ³. . RBwtþibRt sg:mesom..(ecjpßayenAeBlqab´@).. >...EGnRDÚ..FYrtun.. ².shKmn_EdlRbkan´yk Exß

RsLayxagmþay..nigCMenOGñkta.énGMbUréf-yYn..enAéfPaKxageCIg³. . RBwtþibRt sg:mesom ..60¿2 ..(1972)½.

.217-56..> ..FYrtun.. .²lMhénsSabtükmμ..nigneyaáy enARbeTséf³..enAkñúg..nimitþrUbFmμCati.enAGasIu-

GaeKñy_ ..bNÑaFikar..CI..b‘Í..mIlnWr.. (Lúgdug½..salabUBa’..nig..sikßaGaRhVik..1978).TM¿..113-32... > .ehßhan..

vieCeyva¨din.. Rkúmmataniym..¦kareKarBbUCa®sþI½..bBaHakñúgkarsikßaBICatiBn§ú..enAéfPaKxageCIg.. RBwtþi-

bRt. mnusßCati..11.(1977)½..19-25>..dEdl.. ²kardussmðatGEg:½..rUbGarkß..nig eTvta..enA eQog ém³

. RBw tþi bRt ..mnusßCati....13..(1981)½..1-14 .. > ..enAkñúgniekçbbTfñakbNÐitrbs.. qayan..vadæanaBUFi.. RbEhl

Ca manerobrab´y¨aglðbMput.. EdlmkTl´sBVéf¶en¼enAEtmanRbeyaCn_.. GMBI}T§iBlénExß RsLay xag

mþay .Tak´TgnwgRKÜsarenAéfPaKxageCIg.. >

16-..cMeBa¼PaBRsedogKñaénTMnakTMngrvagtm,aj..nigGtþsBaØaN®sþI..sUmGan kaRdIn..b‘Í..mac ..²tm,aj

kar EtgniBn§... nigePTPav£³..GtSbTeRtómsRmabcUlrYmkñúg snñisIT.sþIGMBI..²semøókbMBak..nigkarcatEcg

138 kMNt´ cMNaM

Page 139: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

enA kñúg bTBiesaF rbs´mnusß³..«btSmÖ eday..mUlniFi..evnnWr-e®h:n.. sRmab´kar RsavRCav CatiBn§ú ..RáB§

enA.. RTÚteb‘kk_.. Gaemna ..jÚvy¨k ..1983 .. >..sUmGanpgEdr..eGk..lIDum..eLhVhVWrt..CIGa... ².kMNat´ ..RB¼

BuT§sasna ..nigsg:menAéfPaK»san³..GtSbTeRtómsRmab´cUlrYmsnñísITdUcKñaen¼ Edr ... CaRbFanbT

Edl Tak´TgnwgéfPaKxageCIg.. >

17-...BiFIbMbYsRárB§eLIgminEmnRKanEtCaBiFIqøgv&y..sRmabbuK:lEdlnwgcMNay mYyry£ eBl rsenA

kñúg KN£sgÇ.. . ¦sRmabkarcabepþImedIrbiNÐátGaharGsmYyCIvit ena¼eT.. >..ekμgRbúsxø¼..(ehIyCYnkal

yuvCn). .RtÚveKbMbYsenAkñúgBiFIbuNüsB.²bYsmux sB.³.(¦bYsmuxePøIg).. (b‘YtNasb´).. edIm,I «TÞis kusl

dl´ Gñ k søab´.. >...vaCakarsμúKsμaj Nas´kñúgkarBicarNaenATIen¼ ...cMeBa¼karbYsRbePTen¼Edr...EtxJúM eCO

fa kar viPaKen¼nwg.. bgHajfa..karbYsen¼pþl´nUvTsßn£EbbBuT§sasnadUcKña..sþIGMBIbursePT.. >

18-..BaküCaPasaálI..(bgHajedayGkßr..P.)..eRbIenAkñúgGtSbTen¼KWsresrCaGkßr r¨UmuaMg ..EdleRbI

eday...smaKmEfrkßaKm<IrálI..(Pali Text Society).>..enAkñúgkarbkERb BaküéfPaKxageCIg..(NT)...xJúM sr

esa®sþam sMeLgRs£.minEmntamsMeLgGaneT.. >...xJúMeFVI dUcKñaen¼EdrcMeBa¼Pasasþg´darbs´éf.. (ST).

ehIy ebIsinBaküEdlmann&yesμIKña.. xJúMpþlBaküéfPaKxageCIgxø¼ ... >...enAkñúgkarbkERbBaküéfPaK xag

eCIg.. nigBaküsþg´dar rbs´éf...k¾dUcCakarbkERbPasaepßg@enAtMbn´GasIuGaeKñy_... EdlGkßrmanedIm

kMeNIt mkBIGkß r}NÐa.. eKRtÚveRCIsykmkbgHajtamGkçraviruT§...¦k¾bgHajBaküEdlniyay..> . .Pasa TaMg

BIr x©I BaküCaeRcInmkBIPasaálI...nigsM®s;wt...dUecñ¼ehIyánrkßakarRbkb enAdUcedIm.. .eTa¼bIbeBa©j

sMeLg epßg Kñak¾eday..> ...enATIen¼...xJMúbkERbeTAtamPasa niyay..edaypþlBakükñúgPasaálINaEdl

man n&yesμIKña..enAeBlmanBaküNaEdlTak´TgKña..>... sRmab´BaküéfxageCIg.. nigBaküsþg´darbs´éf

xJúMeRbInimitþ sBaØa. (ọ) nig (ỵ) ...cMeBa¼sMeLg../ә/..nig /i/ >

19-...cMeBa¼xøwmsarEdlTakTgnwgkar«TÞisbuNükuslrbskUnRbús...cMeBa¼]Bukmþay xøÜn.kñúgkMlug eBl

bYs en¼ ...sUmGan...qal..eGhV..eXy_. ..²kar«TÞiskuslplbuNütam.. RTwsþIkmμI.. énRB¼BuT§ sasnaefrvaT³

enAkñúg.km’.(kmμ)½.esckþIGeg;telICatiBn§.bNÑaFikar...qal...eGhV..eXy_..nig..GIu..vaelnFIn..danIEjl..(b‘Wr

XøI..nig..LÚs..GinCWels½... saklviTüal&ykalIhV&rnaeRbss_..1983)..TM¿..261-86.. >

20-..sg:Ün..eQatUs‘Ukçarat...RbéPnI..éf..pak..enO..(RbéBNIéfPaKxageCIg)...(ágkk½. GUDIn..sþr .1969).

TM¿.. 295-96..>..enAtMbn´epßgeToténRbeTséf..nigkñúgRbeTslav samIxøÜnEdlRtÚvbYseK ehA fa

nak..(naK)..CaBaküEdlsm:al´elIGaTieTBBs´..Edl Tak´TgCamYyTwKNigePaKpl.(énburs)..>.. Bakü

en¼ eBl xø¼eRbIenAéfPaKxageCIgpg Edr..sRmabCMnYs[Bakü..lUkEkv..>.. karykBakü en¼sRmab sm:al

samIxøÜn Edl bYs. manEcgenAkñúgeTvkfakñúgKm<IrpÞal´Etmþg..(mhavK:..1£63.1-4)>..tamebo...ánesñIfa

cMNuc sMxanénerOg .. KWfamnusßelakcUleTArkzan£CaelakFutg:edaylakáMg..nig eá¼bgecal lkçN

sm,tþi CanaK...KWPaBCabursePT.. ¦ePT..ehIymanlkçN£Rsedog nwgCIvitkñúgsg:melakiy... ¦edIm,I dak[

dac BIKñarvagnaK ... nigsgÇ.¿¿¿.KWCaPav£pÞúyKña ehIytamry£BiFIbMbYseFVI[bursqøgBIzan£mYy ...eTAkanzan£

mYy eTot... >...sUmGan EsþnlIy..eC..tamebo ...RB¼BuT§sasna..nigCMenOGñkta..enAéfPaK»san..(exmRb‘Íc.½

kMNt´ cMNaM 139

Page 140: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

sakl viTüal&yexmRb‘ÍceRbss_..1970)..TM¿..107 .. >..cMeBa¼xJúMvahakdUcCa..karkMNt GtþsBaØaN samIxøÜn

Edl bYs ...faCanaK...KWbgHajBIlkçNsm,tþibursEdlmanBIkMeNIt.. KWPaBCabursEdlnwgbþÚrtamry£

BiFI bMbYs..minfabursena¼enACaelakFutg:Gs´mYyCIvit ¦Gtena¼eT.. >

21-..tamebo ..RB¼BuT§sasna..nigCMenOGñkta ..TM¿..104.. >

22-...GIu..Ga..lIc..enAkñúgGtSbTrbs´Kat´sþIGMBI..²sk´evTmnþ³.RBwtþibRt..RB¼raCviTüasSan nrviTüa. .88..

(1958).. ½ ..147-64..ánEvkEjkfa...karekarsken¼ KYrEtbkRsayfaCa ².Canimitþ rUbén kareRkóv.³.> kar

bk Rsayen¼hakdUcCaq:gnwg bBaØtþikñúgRbéBNIRB¼BuT§sasna. ..TakTgeTAnwg ePTrbs sgÇ..>.. man bT

bBaØtþi Ecgy¨ag c,as´CMTas´min[mnusßEdleRkóvcUlbYsCasgÇ.. >.. sUmGan.RB¼Gg:m©as´.. vCirNan ve-

rars pøÚveTArkvin&y.½.vin&ymux..PaKTI..1..(ágkk.½.. mhamkutraCviTül&y .1969).. >..elIsBIen¼ eTA eTot

...eK catTukfaCaerOgsMxancMeBa¼ buK:lEdlbgHajnUvkarRbtibtþiFm’vin&y... manlT§PaB RKbRKan kñúg erOg

pøÚv ePTtam lkçN£CIvsa®sþ..EtGacRKb´RKgcMNgen¼ánTaMgRsúg.. >

23-...GIulIy¨ad..BiFIbuNü..nignimitþrUb. .TM¿..26.. >

24-..kic©BiFITaMgLayenAéf¶cUlerag..Gacniyayánfa..Ca.²dMNakkalpþacecj³ .en¼ ebIeyaleTAtam

KMnUs viPaK rbs´..va¨n´..ehßnenb...CaGñkEdlánEckdMeNIrkarénBiFI buNü CabIdMNak´ kaldac´ BIKña.. .KW

Gnþr kal ...nigkarbBa©Úl..¦karpßMp:Mú.. >...buEnþ.. KYrkt sm:alfa...samIxøÜnKWkanEtkøayCa .. ²mnusßEdl dwg xøÜn

Ég³ ...(enAkñúgKMnitrbs..FUrnWr.. RsgBIesovePA.²éRBénnimitþrUb³)...enAkñúgBiFIenAéf¶cUlerag...CagenAkñúgBiFI

kñúg éf¶eFVI BiFIbYsEmnETn ..>...xJúMylRsbtamKMnitrbs..FUrnWr..nigvanehßnenb..kñúgkarviPaK eTAelI dMeNIr

ka r én BiFIbuNü...EtxJúMmineCOBIkarviPaKelIdMeNIrkarénBiFIbuNüyaglðit.. lðn.eday eRbIKMnUs viPaK rbs.

va¨n´. ehßnenb... nig.FUrnWrEdlCaviFIsa®sþTMenIbena¼eT.. >

25-...dkRsgecjBIsmþIeBal...EdlánftenAéf¶TI.. 5..Exkk;da..qñaM.. 1968..enA Emsaerog..> ..GtSbT en¼

bkERbeday elaksa®sþcarü..s‘umém¨..eRbmqit..enAsaklviTüa l&y..eQogém..nigxøÜnxJúMpÞal .. >

26-...vaGaceTArYcEdr...(EtkRmeFVIenAkñúgRbeTséf).kñúgkarRárB§BiFIbuNüenAelITwk CakEnøg Edl min

án e FVIBiFIRbsiT§ICamun.. >

27-...cabBIeBlen¼eTA...kñúgkic©BiFIKWRtÚvsURtCaPasaálI...EdlnaMRB¼BuT§sasna buraN taMgBI GtItkal

mk kan´bc©úb,nñkal..ehIyeFVI[BiFIbMbYsEdlRárB§enAéf.. PaKxageCIgen¼...manlkçN£dUcKñanwgBiFI

bMbYs enA sg:mBuT§sasnaefrvaTdéTeTotTaMgenAGtItkal .. nigbc©úb,nñ kal.. >.. Pasa Edl sURt en¼ man

Ebb bT dUcKñanwgRbPB .. edIménKm<Irvinybidk..EdlCakeBa¢I.(bidk)énKm<IrFm’...Tak´TgeTAnwgerOgra¨vén

kar vivtþnUvvin&y..EdlbBaØtþeTAelIGñkTaMgLayNa...EdltaMgcitþxøÜnÉgeFVICa .. ²sav&krbs´ RB¼BuT§³..>

cMeBa¼ BiFIbuNübMbYsRárB§enAéfPaKxageCIg...CaPasaGgeKøs..sUmGan semþcRB¼sgÇraC...vCirNan-

verars ..BiFIbuNübMbYs.½.«bsm,TaviFI..(ágkk.. ½.. mhamkutraCviTüal&y ..1973)..nig eKNents_. GIu..

Evls_ ..RB¼BuT§sasnaenARbeTs éf½..BiFIbuNü.. nigkic©epßg@ kñúgBiFI.. (ágkk½.. suriyab‘un. pab´bøIsWr

1975)..TM¿..136-52.. >.

140 kMNt´ cMNaM

Page 141: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

28- ...ExμrehAfa.. ²GanisgßbYs³.. >

29-...cMeBa¼esckþIerobrab´lmðiténerOgen¼..sUmGan..eXy_...²kar«TÞiskuslplbuNü³ .. nig.²mata. ¦

empÞ¼³.. >

30-...Bakü²rs´enAkñúgkmμ.³k¾eRbIcMeBa¼BiFIbuNüCaRbéBNI.EdlRárB§eLIgenArdUv rga kñúg kMlug eBl

Edl smaCik sgÇcUleTAkan´TIQabndæaneFVIsmaFi...edIm,ICRmú¼ecal [Gs´GMeBIRáscaksIlFm’ TaMg

Lay BIkñúg xøÜn.. >..karKYr[cabGarmμN_elIsBIen¼eTA eTotena¼.... cMeBa¼ karBicarNa eTAelI ePTPav£. ..Bakü

en¼ CYn kaleKeRbIcMeBa¼RbéBNI.. bnÞab´BIqøgTenørYcPøam@. .EdlRbtibtþieday®sþI..> ...enARKb´ krNI Edl

eK eRbI Baküen¼.. KWmann&yfa..buK:lena¼sSitenAmat´RckmYy..EdlGacCacMNucpøas´bþÚrd¾sMxan´enAkñúg

vasna kmμrbs´buK:lena¼ .. >

31-..cn..sIu...hUlt_...vin&y½...Km<IrRB¼BuT§sasnaeQμa¼fa..vinybidk..(edlI½..mUTIlal áNarsIudass_

1981)..TM¿..65.. >

32-.enAkñúgesovePArbs.RB¼Gg:m©as..vCirNanverars..sIþBI...²pøÚveTArkvin&y³. .ánpþl. nUvkarbk Rsay

GMBI vin&yEdlRtÚvhat´eronedIm,IkøayeTACasgÇkRmitsþg´daenARbeTséf.. >

33- Exμrk¾ehAfa.. ²Gabtþi³.. tamálIEdr..>

34-...dEdl..TM¿..12.. >

35-...dEdl..TM¿..27.. >

36-...en¼KWCakrNIcMeBa¼vin&ysRmabRbNib&t..4.. dMbUgeK...cMENkenAsl.. 223.. eTot minEmn ekIt ecj

mk BIbTbBaØtiþRbqaMgnwgGMeBIGáymuxTaMg..4..ena¼eT.. >...PaKeRcInénvin&yTaMg 223.. en¼. ..niyayGMBI kar

RbRBwtþ[smrmücMeBa¼smaCiksgÇ.. >

37-...dEdl..TM¿..55.. >

38-..dEdl..TM¿..57>

39-..émxl..mUGWrEmn .. ²vtþenAánPIg½...mNÐlénsg:mEdlmanrcnasm<n§FUrrlug³ .. enAkñúg..karsikßa

BI Cat iBn§ú..enAkñúgBuT§sasnaefrvaT ...bNÑaFikar...Emn... nig Nash_ ... nig.CaeRcInrUbeTot .ráy karN_

sþIBI vb,Fm’Caes‘rI...13..(jÚv..ehvin.. ½..saklviTüal&y..EylsikßaGasIuGaeKñy_..1966)...TM¿...156.. >

40-..kURnad..XIgsIull_ ...KuéDg-.pñÚrBN’Rkhm..(ágkk½..mhaviTüal&yRKisþsasna ágkk..1965)

TM¿..124..>

41-...paya..Gnumanracafn. ..CIvit..nigBiFIbuNüenAsm&yesomburaN ..bkERbeday vieløóm..eC..ehßdnIy

(jÚv. .ehvin½..eGkGaeGeGhV..eRbss_..1961)..TM¿..83 .. >..sUmGan pgEdr...EsþnlIy..eC..tamebo.²karGbrM

enAPUmikanRB¼BuT§sasnamYy..enAPaK»san RbeTséf ³...enAkñúg.. karGbrM enAkñúg sg:m buraN...bNÑaFikar

eCkk_..h:ÚDI..(exmRb‘Íc½ . saklviTüal&yexmRb‘ÍceRbss_..1968)..TM¿..86-131.. >

42-..mac.. ²tm,aj ..karniBn§..nigePTPav£ ³.ráykarN_GMBI..TMnakTMngRsedogKñarvag bursePT ..nig kar

GbrM kñúg cMeNamBuT§sasnikmhayan..enAtamag..RbeTsenál .. >.. bursPaKeRcIn enAéfPaK xageCIg ...k¾

kMNt´ cMNaM 141

Page 142: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

dUc CabursenAtam¨ag...Edl..m¨ac..ánsikßa.. eKeRbIRás´cMeN¼dwgEdlxøÜnman...sRmab´sURtKm<Ir[caM

mat´... CaCagGanedIm,Iyl´dwg...>.. PikçútictYcb¨ueNÑa¼enAéfPaKxageCIg ..nigsUm,IEt enAtam vtþ enA CnbT

sikßa Km<Irk,Ün c,abepßg@edaykargarnen¼...edIm,ITTYlkaryldwgeRCARC¼..ylFøú¼eTAkñúgsg:m elakiy

Cag Pikçú CaeRcIneTotEdlbYsCasgÇáneronsURt.. >.. sUm,IsBVéf¶en¼..burs. CMBUken¼eKehAfa...XUáGa-

can (RKÚáGacarü). .²RKÚEdlmancMeN¼viC¢aeRCARC¼³.. >

43-..rhUtdl´cugTsvtßr_qñaM.. 1970..ekμgeronenAbzmsikßaRtwmfñak´TI.. 4..tRmÚv[cUlbYs dUcen¼..ekμg

Rbús RtÚv eK pþlesrIPaBkñúgkarcUlbYsCaenn..ry£eBlbIEx.. ¦yUrCagen¼ bnÞabBImanGayu..7..qñaM.. ¦eRcIn

Cag en¼..>

44-...sSitiKNnaedayEpðkelITinñn&ybgHajeday..CI..eG....nIls_..mUldWr..enAkñúg..RB¼sgÇ..plbuNü..nig

ehtupl .½.RB¼BuT§sasna..nigkarGPivDÆCatienARbeTséfEksRmÜl elIkTI..2 ..bNÑaFikar viTüa saSn sikßa

GasIuGaeKñy_..ráykarN_Biess.. 1... (edkalb_½..saklviTüal&ynsDWrnGIulINy..1973).TM¿..10..>

45-...FWrvIl..rkeXIjfa..kñúgPUmimYyenAextþraCburI.tMbn´TMnabkNþalCakEnøgEdl FWrvIlRsavRCav

enAkñúgqñaM.1968..cMnYn..76¿8.% .. énekμgRbúsCMTg´Føab´bYs..nig cUlbYsCaPikçú..> ..sUmGan ..b‘Í..eC..FWrvIl

RB¼sgÇ.. nigevTmnþ. ½.karBicarNaelIBiFIbuNüEbbsasnaenAéfPaK KNþal..viTüasSan sikßa GasIu

Es;nDINaevon..GtSbTes‘rI..24. (Lindin½...xUrhßin..eRbss_..nig.lund_½... sÞÚEdn lIFWertqW. .1975).. TM¿..99..>

enAPUmi. ánNgtin..enAPaK»sanRbeTséf..CakEnøgEdlxJúMánRsavRCavGs´ry£eBl Cag..20.. qñaM..xJúM

rk eXIjfa..kñúgqñaM.. 1963..cMnYn..69¿9% .. énekμgRbúsCMTg´Føab´bYs..nigbYs CaPikçú...ehIycMnYn .38¿6%. én

cMnYn RbCaCn EdlmandUcKña...Føab´bYsCaenn .. .>...enAkñúg karsÞabsÞg´mYyeFVIenAqñaM..1980 ...xJúMrk eXIj fa

cMnYn . 70¿3% .énekμgRbúsCMTgFøab.. bYsCaPikçú..ehIycMnYn..24¿5% . éncMnYn RbCaCn Edl man dUcKña... FøabbYs

Caenn..>

46-...sUmGan..GUrtnWr..nig..va¨yEhd...niymn&yénePT. .BiessTM¿..19>

47-...sUmGan..eXy_.. ²mata..nig empÞ¼³..>

48-..fak´..qalWmFar¨aNa...RbeTséf.½.neyaáyénrbbdwKNaMpþac´kar..(ágkk½.. smaKm viTüasa®sþ

sg:m én RbeTséf..nigviTüasSanburaNviTüaéf. saklviTüal&y..Fmμsa®sþ..1979)..TM¿...339.>

49-..xJúMmincg´[mancMNab´GarmμN_fa..sgÇKμantYnaTIenAkñúgsg:meT ... >..RákdNas´... sgÇ man tYnaTI.

ehIy yagehacNasmantaMgBIeBlEdlesþc..Gesak..enA stvtßTI..3.. mun RKisþ skraC ...eFVIC a Gñk «btSmÖ

dl´ sgÇ...>.... tYnaTIkñúgsg:mrbs´sgÇRtÚv kMNtedaylkçN£sasnaEdlCaeKalkarN_sMxan.. >

50-...enAkñúgGtSbTepßgeTot..xJúMánEvkEjkfa..bTBiesaF enACaPikçúmYyry£eBlen¼.. (xusBI bT BiesaF

enACaennmYyry£eBl).. RtÚvTTYlr¨ab´rgeFVIedayyuvCnPaKeRcInenAkñúgPUmienAPaK»san RbeTs

éf...EdlBwgEpðkelIRbPBéneKalkarN_esdækic©...Edl enAkñúgyuT§viFIxø¼ GaceRbóbeFob CamYy eKal

karN_rbs´BUrItan.>

142 kMNt´ cMNaM

Page 143: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

CMBUkTI..3enAkñúgkarsikßaen¼.. .xJúMeRbIRás´RbB&n§xusBImunbniþckñúgkarsresrPasalav..nig PasaéfCatYGkßrLa

taMg eBalKW.. .. k).enAkñúg Pasalav Gkßr.. ²�³.. RtÚvtMNagedayGkßr .. ²ch³ rIÉenAkñúgPasaéf Gkßr²c³ .RtÚvsresrCaGkßr.. ²j³.. ehIy ..x).enAkñúg Pasalav. Gkßr. ²�³..RtÚvtMNagedayGkßr .. ²v³. enAkñúgPasa éf

Gkßr.²v³..RtÚvsresreday ..²w³ ..> sRmabBaküEdleRbIRásCaTUeTA....xJMúeRbIRbB&n§EkERbCaGkßr LataMgcMeBa¼Pasalav... >..eTa¼bIy¨agNak¾eday... ..xJMúrkßakarsresrCaPasa Gg´eKøs cMeBa¼ eQμa¼ TIkEnøg kñúg

RbeTslav...EdleKs:al´eRcIndUcCa.. ”Vientiane”nig ”Lan Xang” >l>.

1-.. sa®sþalavmankMhusCaerOy@minGaceCosrYc. .ehIyxøwmsarenAkñúgEpñkxøøø¼Edl.. Biiák bk Rsay

edaysarEt lkçN£énkarEtgniBn§..nigGkßrburaNEdleKeRbIsRmab.. sresrGtSbTTaMgen¼ man PaB

minc,aslas... >..dUecñ¼ehIyánCaeKRtÚvsikßa...nigEk sRmÜlGtSbT...edIm,IrkßanUvGtSn&yrbsva..>...elIs

BI en ¼ eTAeTot...Gkßrsil,_lav. RsedogKñanwgRbéBNIGkßr sil,_epßgeTot... EdlRtÚv eKbegI;t sRmab´

niTan [ mnusß sþab´enATUTaMgBiPBelak...ehtuen¼ehIy...vaminmanGtSbTmYyNaEdlminpøas´bþÚrena¼

eT..> ..GñksμÚRt...nigGñkcmøgmñak´@GacravrkviFIEklmð xwømsarrbs´sac´erOgán..>.. dUecñ¼ehIy...eKsikßa

min Emn edIm,Ibeg;ItKMnitfμIena¼eT...EtedIm,Iri¼ rkviFINamYyEdlGac EksRmÜlGVIEdlmanRsab[RbesIr

Cag mun.. >...elIsBIen¼eTot ..eKeCOfaGkßrsil,_.. lav...KWCakarTUnμantampøÚvsasna ...EdleKdkRsg ecj

mk BIKm<IrBuT§sasna...>.. Cajwkjab´... kñúgGkßrsil,_eRcIneRbIBaküRbsña..nigBaküeRbóbeFob..>..eK RtÚv

Et sikßa [GslT§PaB...edIm,IeQVgylBIxøwménKtibNiÐtd¾Bisidæ...EdleKkMBugBüayamTUnμan ena¼...> ...kar

bkRsaykan´EtsuICeRmACagen¼...manenAkñúg...kUert...(1994½...64-71/ ...78-82)>..

2- .RB¼eBaFistV ..¦.²buK:lEdlnwgkøayeTACaRB¼BuT§³.... RtÚvEteFVIxøÜnÉg[brisuT§ enAkñúg Catiepßg@ CaeRcIn

mun nwg Gac Rtas´dwgá n ... >... Catk...EdlCaerOgra¨vCIvitrbs´.. RB¼eBaFistV ...manenAkñúgKm<IrBuT§sasna

eQμa¼fa.. RB¼éRtbidk.. >..

3- ..kUert..(1994½...21-28).. >...LanNa..KWCaraCaNacRkEdlkan´RB¼BuT§sasna efrvaTd¾man }T§iBl

enAkñúgtMbn...cabBIBakkNþalstvtßTI.13..rhUtdleBlEdl raCaNacRken¼RtÚvPUmakankabenA rvag

bIstvtßr_ eRkaymk.. >....LanNa...RKbdNþb´elI EdndIPaKxageCIgRbeTséfbc©úb,nñ..>. ..RbCaCn rbs´

LanNa ...nig.Lanqag..eRbIRás´ Pasa.. nig vb,Fm’RsedogKña.. >

4-...kUert...(1996½..5-11)>...enAkñúgkareRbóbeFobCamYykMNaBü..exøag...KWlemðóg eTArkrebobEtg niBn§

kMNaBü enA LanNa..(kMNaBülavPaKeRcInniBn§tamkMNaBü..KYnGan)...EdlmanTRmg´samBaØCag ..>

mnusßRKbRsTabenAkñúgsg:mlav...Gacec¼niBn§ tamEbbkMNaBü...KYnGan ...EtpÞúyeTAvijkar eRbITRmg

kMNaBü ..exøag..rbsLanNa seg;teXIjmanEtenAkñúgcMeNamRsTabGñkEdl mankRmitGbrMx<s...Edl

man TMnak´ TMngCamYyraCvaMg .. >.

5-..edIm,ITTYls:al´karbeg;Itk,ÜnxñatkMNaBüenAstvtßTI.. 20...eKRtÚvyl´fa...Kaμn GñkNa mYy TTYl

s:al´ niym n&y kMNaBüCaTUeTAena¼eT....ehIyetIk,Ünena¼manrcna sm<n§dUcemþcEdr.. >...karsikßaeRbób

kMNt´ cMNaM 143

Page 144: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

eFob BI RbéBNI EtgkMNaBüenATUTaMgBiPBelak.. bgHaj[eXIjfa...rebobpßMFaturbs´kMNaBü...nig viFI

Edl eFVIva[ xusBIBaküray...man PaBxusEbøkKñaBIvb,Fm’mYyeTAvb,Fm’mYyeTot...(hVInenh:an...1977..½

24-28)>

6-.. sRmabkarBiBN’naGMBIkarvivtþrbs..emALaM..BIGkßrsil,_buraN ...sUmemIl mIllWr .. (1983½.. 25-27/

40-42)... nig niekçbbTfñak´bNiÐtrbs´Kat´ ..(1977½.. 77-79/... 103-108 /....132-136). >

7-.. ..EpðkelIkarseg;tpÞal´xøÜn .. >...sñaédGkßrsil,_éfdUcCa ...RB¼GP&y..m¨anI. . KWRtÚvcmøg enAelI sa®sþa

søwkrwt dUcKña .Edr.. >... erOgéfRtÚvbkERbCaPasalav ..ehIyerob erogeLIgvij eTACa TRmg´ kMNaBü rbs´.

lav..>. .xMJúFøab´eXIjGtSbTedImEdlsresrenAelIsa®sþasøwkrwt enARbeTslav...Edlkñúgena¼Gñk erob

erog bBa¢ak´fa...RbPBrbs´sñaéden¼.KWánmkBIkareá¼Bum<pßaymYyenAkñúgRbeTséf.. > ..bNÐit..GaNa

fUl..EplFar...k¾án bBa¢ak´pgEdrGMBIkarniymcmøgÉksareá¼Bum<pßay...eTAelIsa®sþasøwkrwt>.

8-.. sa®sþapÞal´xøÜnmYyenARkúgevogcnÞ.. >..

9-..eKGaceXIjkrNIelIkElgmYy...cMeBa¼Gakb,kiriyaEbben¼enAkñúgGtSbTman cMNgeCIgfa ..vNÑ£

lILa.. xg. .RB¼..Gariynuvat..niBn§eday...caruvan..(1995½.105-13)EdlenAkñúgGtSbTen¼...GñkniBn§elIk

sresIr BIeTBekaslüEtgkMNaBürbs´.RB¼ Gariynuv¨at´ dUcEsþg[eXIj tamry£ sñaédkt´ cmøg rbs´

Kat´..>

10-.. enAkñúgesovePA...sn§£lkßN£..(1961 . )..KatsresrbEnSmeTotfa...²enA eBlbc©úb,nñ...Catisasn_ enA

TUTaMg BiPBelakeCOCakfa...muxviC¢aniBn§kMNaBümansar£ sMxanNas¿.¿.¿.>...dUecñ¼ehIyRbeTs eCOnelOn

TaMgGs´enAelIBiPBelak...dak´bBa©Úl muxviC¢aen¼eTAkñúgkmμviFIsikßarbs´xøÜn¿.¿.¿.>... lavkal BI GtItkal

...Ca Catisasn_mYyeCOnelOn>.. .kñ úg cMeNamCnCatilavkalBIGtItkal....manmnusß Edl man

cMeN¼dwgx<g´x<s´.. nig mnusßEdlmaneTBekaslüxagniBn§kMNaBü .. >.

11-..eTa¼bICakarsikßaen¼...eq<a¼TaMgRsúgeTArk..silaEdleRbIRásGkßrsil,_.. buraNedIm,IeFVI[RbeTs

lav køayeTACaCatiTMenIb...eKk¾GacRsavRCaveTAelIsñaédsikßarbsKatGMBIRbvtiþsa®sþ... nig vb,Fm’ lav

kñúg eKalbMNgdUcKñaen¼Edr .. >.. «TahrN_ karepþImbeg;IteLIgvijrbssila... nUvRbtiTinlav manlkçN£

KYr[ ktsm:alpgEdr ebIeRbóbeFobCamYysñaédGkßrsil,_rbsKat..>. .enAqñaM..1963 ...RB¼Gg: m©aslav

RB¼nam ePtsar¨at...ánesñIsMu[.sila..eFVIkarsikßaelIGtSbTtarasa®sþburaNmYyrbs´lav Edl man

eQμa¼...²suriyaXt³.. >...sar£sMxan´rbs´GtSbTen¼cMeBa¼RB¼Gg:m©as´ ePtsar¨at erobrab´enAkñúgCIvRbvtþi

lav pøÚvkarrbssila½...²Gsry£eBld¾yUr ...KitcabtaMgBIeBl EdlCnCatilavátbgÉkraCürbsxøÜn

ehIykøayCardæcMNu¼rbsskiþPUmiéf.. nig eRkaymkeTotmanGaNaniKmáraMg³...CnCatilavRBegIy kenþIy

min eRbIRáscMeN¼dwgburaNEbbviTüasa®sþrbsxøÜn...enAkñúgkarbegI;tRbtiTinpøÚvkarmYyrbslaveT..>

dUecñ¼..ehIy silaánsikßasa®sþa..²EksRmÜl. nigbEnSmbnSyeTAelIsa®sþaena¼edIm,I[gay RsÜl yl³.>

KatánrkeXIjfa. .²kñúgkareRbóbeFobCamYynwgRbtiTinrbsCnCati Exμr... nigéf. ..RbtiTin rbs lav bgHaj

nUv cMeN¼dwgEbbviTüasa®sþ...nigmanehtuplsmKYr Edr³..>...enAkñúgqñaM..1934...kardak´bBa©Úl RbtiTin

144 kMNt´ cMNaM

Page 145: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

lav mk BIGtSbT.suriyaXt.. CamYynwg ExTaMgdb´BIrrbs´RbtiTinelakxaglic..silabegI;t án RbtiTin

lav TMenIbmYy...Edl Paøm@ena¼eKykeTAbeRgóndl´RB¼sgÇenA viTüasSanBuT§sasn bNÐitü mYy. Edl

eTIb ebIk fμIenAevogcnÞ...ehIyánEckcaydl´vtþGaramTUTaMgRbeTs.. >...enAeBlEdlka r KNnaGMBI

dMeNIr c®nÞRKasrbsKatmanPaBRtwmRtÚv... ²eQμa¼rbsmhasilaRtÚváneKs:alc,asenATUTaMgRbeTs

lav³ ..> ...²cab´BIeBlena¼mk...RbeTslaváneFVIkarKNna... nigeá¼Bum<RbtiTinedayxøÜn³..> ...(GYsin.

1990..½ ..50)

12- ..sMNak..gan..xN£...kmμkan..vtSn£faM..Ehg..qat.(1989£ 3-4 214)>...sUmkt sm:alfa esovePA

en¼ . rYmmansnÞrkfa. .nigÉksarBIsnñisITEdlmaneQμa¼fa.. ²vb,Fm’kñúgRsúk½ ..tMbnPaK»san³...Edl

eFVI eLIg enAsalaKruekaslüenAtMbnPaK »san...kñúgextþ...«b‘un..ratqafanI...enAqñaM.1989...«btSmÖ eday

KN£kmμkar vb,Fm’Cati>..

BiFIebIksniñsITen¼cUlrYmCaKN£GFibtI...edayRB¼Gg:m©as´kßRtiyéf..sirinfn>

13-..sñaédGkßrsil,_RtÚvándak´eQμa¼fa ...²lav³...cMeBa¼sñaéd Edlman RbPB edIm BIlav dUcCa ...k)

vNÑ£xaDI. .«tþm..Nwg...niBn§eday..kasYg..sikßa..(1987)..EdlCaesov ePAemeronmYyeá¼Bum< eday

RksYg GbrMlav...x)... niTan..Xun..bueram½...karbkERbBnül..nigkarviPaK.. .EdlCaniekçbbT fñakbNÐit

rbs ´ nisßit laveQμa¼...s‘UeNt..eBaFisan.. (1996). .nig ..K)...vNÑ£xaDI..lav... niBn§eday ...eÁEsg ..xan..

vg´daLa ..nigGñkepßgeTot .. (1987)..EdlCakarsikßapøÚvkarGMBIGkßrsil,_buraN ...nigGkßrsil,_ TMenIb

rbs lav.. >. . enAkñúgsñaédeRkay @eTot...RbéBNI Gkßrsil,_k¾RtÚveKehAfa ..²ekrdMENl Gkßr sil,_ Cati

rbs´ RbCaCatilav³.. (190).. >.. eQμa¼CaPasaéfsRmab´sñaéd Gkßrsil,_...eKGaceXIjenAkñúgcMNg eCIg

esovePA. EdlsresrGMBIRbFanbT dUcCa½...vNÑkm.. GIusan..(Gkßrsil,_»san)..niBn§eday ...fav¨at´..

bueNÑa Fuk .. .(1979).xg..DI..GIusan...(kMNbRTBürbs»san)...niBn§eday...carubut..erOgsuvan...(1977)..nig

vNÑkm..efag..fin..krNI..GIusan..Lansag. (Gkßrsil,_kñúgtMbn½ ..krNIPaK»san -Lan.qag). ..niBn§

eday ..caruv¨an´...Fmμav¨at´...(1996)>.

14- .. enAkñúg«TahrN_TaMgGs´...EdleKelIkeLIgenAkñúgesckþIBnül´bEnSmBImun EdlmanRbPB edIm

BIlav..Gkßrena¼eKehAfaCaGkßrrbs´lav ... >..enAkñúgesovePAéf. EdlGFib,ayGMBIkareRbIRás´Gkßr

enAkñúgsñaédGkßrsil,_dUcCa..vNÑkm..GIusan..niBn§.. eday...fav¨at´..bueNÑaFuk..(1979).nig... lkßN£.

vNÑkm.. GIusan..niBn§day caruv¨an´...Fmμav¨at´ (1979)...Gkßrena¼RtÚveKehAfa...éfNy..(GkßréftUc).. >

15-.. «TahrN_enAkñúgkarsikßaGMBIlaveday...eÁEsg..xaM..vgdaLa...nigGñkepßg eTot...(1987)...GtSbT

rbs esþc. ramkMEhg...enAsuexaT&y...KWCakarrYmpßMrvagGkßr..xm. (GkßrExμrburaN). .nig.Gkßrlav..> ...Gñk

n iBn§ TTYls:al´fa...TaMgGñkRáCJéf..nigGñkRáCJ elakxaglicxø¼mankaryl´RcLMfaGkßrlav...KWman

mUldæan BIGkßrrbsesþc.. ramkMEhg...(182-183).. >..enAkñúgniekçbbTrbs..eBaFisan.(1996£.5)..GñkniBn§

sresrfa...²GñkRáCJelakxaglic...nigGñkRáCJéfPaKeRcIneCOCak´faPasalavecj mkBIGkßr rbs´

suexaT&y ...cMENk Gkßr...Fm..ecjmkBIGkßr..yYn...(KWCaGkßrrbs.Lan Na)...EtbBaHaen¼RtÚvGñkRsavR-

kMNt´ cMNaM 145

Page 146: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

Cav lav CMTas³.. >... «TahrN_ ... enAkñúgkarsikßaGMBIPasa éf...karbegI;tGkßr..éftUc.. BIGkßr rbs suexaT&y

RtÚv án erobrab´enAkñúg...fav¨at´.. (1979½..112-116)>...

16-. «TahrN_...eKGaceXIjGakb,kiriyarbs´CnCatilav...enAkñúgEpñkmYysþIGMBI Rbvtiþ Gkßr sil,_ ....enA

kñúg karsikßaGMBIlavEdlsresreday..eÁEsg..xaM..vgdaLa..nigGñkepßgeTot. (1987£. 174-182 8 9-

199)...EdlminmanniyayGMBI}Ti§Bl rbs´eQogém¨..>... pÞúymkvij .....}Ti§Blen¼RtÚvBN’na enAkñúg es-

ovePA rbs´ éf...dUcCa sñaédrbs´...fav¨at´... EdleKsegçbBIPaBrIkceRmInrbs´vb,Fm’lavdUcen¼...

²[eRkayeBl. LanNa. RtÚvFøakeTAkñúgédrbsPUma]..sil,£..vb,Fm’ ...nig Gkßrsil,_rbs...étyYn. [KWLanNa]

bnþ rIk du¼dal enAtamRClgTenøemKg: RbeTslavbc©úb,nñ... nigPaK»san].³. ..(1979½.. 35)..>.

17-..sRmabCIvRbvtiþsegçbrbs..RB¼m ha semþc..vIrvgß...sUmemIl..Rkúm.sinLaákn. (1990½. 45-49)>

18- ...enAkñúgerOgmYyénCIvRbvtiþ... RB¼sgÇmkBIPaK»san mYyGg:minh‘an CECkttaMg CamYy RB¼sgÇ mYy

Gg: m kBIPaKkNþalRbeTséf...enAkñúgBiFIbuNüsBmYyenA Rkúg ágkk..> ...RB¼sgÇena¼xøacfa...kñúgnam

CaCn Cati lavmñak´mkBI»san...smtSPaBcMeN¼ dwgrbs´elakminGaceRbóbánnwgCnCatiéf ..>...sila

enAeBlena¼RKan´EtCasameNrmñak´bu¨eNÑa¼ánegIbQreLIgCECkttaMg...ehIyánC&yCmñ¼elIKUbdi

bkçrbs´Kat´... edayPaBQøasév...EdlRsedogKñanwgvIrbursenAkñúgerOgeRBgRbCaRbiyrbs´lav Edl

maneQμa¼fa...esog..emog. >...sMNYrEdlRB¼sgÇéfGg:ena¼ecaTsYrKW.. .²etIeyIgeFVIdMeNIreTANa...enA

eBl Edl eyIgsøab.?³...sila.áneqøIydUecñ¼fa...²eyIgedkenAkñúg mQUs³..> ...enAeB l Edl RB¼sgÇ Gg:

ena¼ sYr bnþeTotfa...²etIRBlwgrbs´eyIgeTANaenA eBleyIgsøab´.?³...silaeqøIytbfa ...²xMJúmindwgeT ...

BI eRBa¼ xJMúminEdlsøab´pg.. >...etIRB¼ etCRB¼ KuNFøabsøab.¦?³...(GYsin..nigGñkepßgeTot...1990£.38)>.

19-. .Kat´ánQreQμa¼sRmab´ekAGImYyenAkñúgrdæsPaéf...kñúgnamCatMNagra®sþ extþmYy enAtMbn´ PaK

»san mYyeQμa¼...xn..eKn...enAqñaM1947..ehIyQreQμa¼sRmab´ ekAGImYyeTotenAkñúgrdæsPalav...kñúg

nam CatMNagra®sþRkúg..evogcnÞenAqñaM. 1954>.

20- ...«TahrN_..esovePAdMbUgbMputrbs.mha.sila...sIþBIviFIsa®sþEtgkMNaüEdl RtÚváneá¼Bum<pßay

enA Rkúg ágkk naqñaM.. 1942... mancMNgeCIgfa... Ebb..Etg..xøÜn...éfy_..evogcnÞ..el¼.. Ebb.. Etg ..kab

san ..viLasinI...(viFIEtgkMNaBürbsCnCati. . éfenAevogcnÞ ..nig kab..san..viLasinI).. >...enAkñúgkar sikßa

en¼ . ..KatsresrGMBI ...²CnCati.. éfenAPaK»san³..(1-2).. ehIysgÇwmfakarRsavRCavrbsKatnwg..²CYy

elIk sÞÜydl.. EmkFagGkßrsil,_ ...nig vb,Fm’mYyrbsCnCatiéf.³.(².¿.¿.¿..³)>.. .eyagtam..vcnanuRkméf-

Gg´eKøs...eroberogeday...vit..eFogburaNFum...eá¼Bum<enA Rkúgágkk..Baküfa¿.¿.¿.²éf³. ..(éf)..Gac man

n&y fa ...k).RkúmCnCatimYyEdlniyayPasa.. kñúgGMbUrPasa..ét...¦...x)...ral´mnusßTaMgGs´edayminKit

BIsBa¢ati.. >....karehARbCaCn .. enAkñúgRkúgevogcnÞ...fa..éf...CaCagehAfa..lav... KWminEmnmin RtwmRtÚv ena¼eT

(y¨ag ehacNas´vaRtwmRtÚvenAkñúgRbeTsEdleá¼Bum<vcnanuRkméf)...EtvabdiesFnUvzan£BYkeK déT

eTot CaCagCaCnCatiéf...>..(sUmkt´sm:al´PaBxusKñaEdleBalxagelI...rvagBakü ¿.¿.¿.. (Thaiy).. (éfy_)

EdlCaFmμtaRtÚveRbIsRmab´ehARbCaCnrbs´RbeTséfLg´d_... .nig ¿.¿.¿.(Thai)(éf).EdleKeRbIenAkñúg cMe-

146 kMNt´ cMNaM

Page 147: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

Nam CnCatilav...KWsMedAeTAelIRbCaCnTUeTA eday minKitBIsBa¢ati)>

21-....XøamYyrbs´.sila...²RbCaCnéfenAPaK»san..nigRbCaCnéfenAsgxagdg TenøemKg:³. .enAkñúg

sñaéd CaPasaéfrbsKateQμa¼.. Ebb..Etg..xøÜn...éfy_..evogcnÞ..el¼..Ebb..Etg..kab..san..viLasinI

RtÚv eKEkERbeTACa ...²RbCaCn lavenA.PaK»san. . nig RbCaCnlavenAsgxagdgTenøemKg:³...KWenA eBl

Edl eK sresrXøaen¼enAkñúg CIvRbvtiþrbsKat...(GYsin.. nigGñkepßgeTot ...1990½...126)..> ...sUmkt sm:al

pg Edr fa.. enAeBlEdleKrkßaXøaedImrbssila..enAkñúgkar eá¼Bum<eLIgvijCaPasalav Bakü .²éf³..enA

eBlRbkbenAkñúgPasalav...minsUvmankarCMTasBIsMNakCnCatilavdUcCa Bakü...²éfy_³....EdlCa kar

Rbkb rbssila..(éfy_)...enAkñúgkareá¼Bum<pßayxagedIm rbséfena¼eT..>... sUmemIlGtSbTbEnSmBImun

sRmab´ karBnül´en¼..>

22- ..sRmab´karBiBN’nalmðitGMBIk,ÜnEtgkaBüdUcEdlBN’naeday ..sila vIrvgß.. sUmemIl ..kUert.

(1994.. £.. 95-99.)>

23-.. sñaédsilaEdleá¼Bum<dMbUgeKbMputenAkñúgTsvtßr_ .1920..nig.1930.rYmman PaKeRcIn..KW kar cmøg

nig karEtgkMNaBüburaNrbs´lav .. >... CIvRbvtiþrbs´.sila k¾pþl´.. nUv«TahrN_epßg@. .GMBIeTB ekas lü

rbs´ Kat ´kñúgkarEtgkaBü...enAeBlEdlKat´. enAekμg.. >...(GYsin..nigGñkepßgeTot..1990£.32.-38)..>

24- ...PaBRsedogKñaen¼rYmmandUcteTA½.. .esovePArbs´.sila... sþIGMBIviFI EtgkaBü ...(snS£lkßN£).

..RtÚván eá¼Bum< pßay...CaesovePAmYykñúgcMeNamesovePATaMgbYn...EdlecjpßayCaes‘rImYyniyay

GMBI evyüakrN_lav...> ...kñú[email protected] dUcKñaeTAnwgEpñkEdlniyayBIRbFan bTRb-

hak RbEhl Kña...enAkñúgesovePArbsGñk RáCJéfrUben¼.. >...karBnülCaTUeTAenAkñúgsñaédrbs.sila...eRbI

Rás ´BaküeBcn_.. RsedogKñanwgEpñkEdlmanPaBRbhak´RbEhlKñaenAkñúgkarsikßaen¼..> ...eQμa¼r bs´

rb¼ kaBü BitRákd...KWc,as´CadkRsg´ecjBIkarsikßaen¼...CaCagdkRsg´ecjBIRbPBedIm énRbéBNI

Gkßr sil,_rbslav.. >...sMxanCagen¼eTAeTot...kareFVIkMNaBülav[eTACa.. RbePTkaBüd¾sμúKsμaj epßg@

dUcCa.. .RbePTkaBüvisßúmalI...mhasin§úmalI...nigexøagha..TTYl}T§iBlminticeTBIkarEbgEckkMNaBü

éf Ca TRmg´ kaBüRsedogKña...enAkñúgesovePAdEdlen¼.. >...RB¼exag...(1987½... 202-205)>.

25- ..CMBUkEdlmancMNgeCIgfa...²lkßN£...xg..kab..xøÜn..Ehg..Qun..qat..éfy_.. Lav³... (lkçN£

kMNaBü rbsRbCaCnéf-lav)..enAkñúgesovePArbs...cit..PUmisak.. (1981½. 161-209)..KWCakrNIelIkElg

mYy enAkñúgkarsikßarbséfPaKeRcIn...cMeBa¼ Tsßn£EdlbgHajGMBIkarsikßakMNaBülav...>...enAkñúgEpñk

mYy rbsKat...Edlsresr GMBIlkçN£rbskMNaBülav...cit..RBmTTYlfa.. sñaédrbsKatTTYl}Ti§Bl

xøaMg BI.. sila .vIrvgß.. >...(sila..RtÚveKerobrabCaeRcInelIk..ehIyEfmTaMgdkRsgKMnitcmøgsñaéd kMNaBü

eQμa¼fa...fav..hug..fav..eQOg)>...cit...k¾áneBalerobrab´BIesovePAemeron kMNaBülavmYyEdl

man eQμa¼fa...Ebb..Etg..xøÜn..éfy_..evogcnÞ...el¼..Ebb..Etg..kab san..viLasinI.. Edl niBn§ eday

sila..> ...cit..PUmisak..cabGarmμN_cMeBa¼kMNaBüsamBaØ Cn..>. ..esovePAPaKeRcInrbsKat...KWCakar vay

Rbhar eTAelIGIVEdlKat´ehAfa ²karemIleXIjd¾cegðót³... .cMeBa¼karsikßaGkßrsil,_éf...EdlepþatEt

kMNt´ cMNaM 147

Page 148: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

eTA elI TRmg´ kMNaBürbs´BYkGPiCn...ehIyRBegIykenIþy...RBmTaMgemIlRsaldl´kMNaBüEdlmin

CabTakTgCamYyraCvaMg...(158-160).. >...edaysarEtehtuen¼ehIy...eTIbkarsikßarbs KatbgHajBI PaB

sIuCeRmAenAkñúgGkßrsil,_..>....sRmab´ehtupldEdlen¼...vaminmanGVIKYr [PJak´epIðlena¼eT.. .Edl Kat´

sresr karRsavRCavrbs´Kat´...enAeBlEdlKat´sSitenA kñúgmnÞIrXuMXaMg.. >...esovePAen¼niBn§ eLIg

enAqñaM.1962...manry£eBlCaeRcInqñaMmuneBl EdlGñkRáCJéfCaeRcIn...cab´GarmμN_elIkMNaBüburaN

lav....nigTMnakTMngrbsvaCa mYynwgTRmgkaBüéf.. > ...eTa¼CayagNak¾eday ...esovePAen¼minán TTYl

kar eá¼Bum< pßayrhUtdlqñaM.. 1981...ehIyeTIbEtman}Ti§BlelIkarRsavRCavrbséfTakTgnwg RbFan

bTen¼...enAeBlfμI@bu¨eNÑa¼..>.

26- .karBiBN’naGMBIGtþcritrbsGñkniBn§. ... Gñkcmøg ...GñksEmþg...nig GñkTsßna Gkßr sil,_ raCvaMg éf. ..dk

Rsg´ ecj mkBI ..k)...dYgmun..citcamNug...(1997£.20-27). .nig .x). kic©snÞnapÞal´CamYybNÐit.. .m¨aNas

citkaesm .. sa®sþacarüEpñkPasasa®sþ ...nig Gkßrsa®sþéf...enAmhaviTüal&ysikßaGMBIGa®hVik. ..nigGa-

sIu na Rkúg Lúgd_.. >

27- ..eTa¼bICa...Km<IrsasnaRKisþEdlsresrCaPasalavenAedImstvtßen¼ eRbIRássBaØasm:alkar

elIkdaksMeLgk¾eday.....k¾kareRbIRássBaØasMeLgen¼min sUveXIjmaneT...enAkñúgesovePAlav enAkñúg

Tsvtß r_.1930.. >.

28-...eTa¼bICaeQμa¼... KYnGan..(mann&yfa..²kMNaBüsRmab´Gan³)..minánbegI;teLIg eday.mha. silak ¾

eday . ..k¾KatKWCamnusßdMbUgeKEdláneRbIBaküen¼edIm,Ism:al.. RbePTkaBüd¾CaklakmYy. ..edayeyag

eTA tam TRmg´kMNaBürbs´va .. >

29- ...«TahrN_...eKGaceXIjenAkñúgkarCECkEvkEjkenAEtbnþ...enAkñúgvis&y sikßaRsavRCavGkßr-

sil,_ éf ...cMeBa¼bBaHafaetIlkçN£dMbUgrbs´TRmg´kMNaBü...exøag.. (kñúgena¼manRbePTkMNaBü...KYn-

Gan ) . . . B I d M b U g e L I y m a n P a B C Y n K ñ a . . . ¦ m a n k a r e l I k d a k ´ s M e L g ¦ e T > .

.eyagtam..cit..PUmisak´...karelIkdak´sMeLg KWCa lkçN£ sm:al´sMxan´.. rbs´..KYnGan..(CaPasaéf...xøÜn-

Gan)... nigkMNaBü..exøag..BImun@ .. >...cit..eCOCakfa TRmg´BI.. dMbUgrbs´...exøag...manPaBRsedogKñanwg...KYn-

Gan. . K W B u M m a n k , Ü n x ñ a t e r o b c M [ á n h μ t ´ c t ´ . . > . . . . e n A k ñ ú g C M B U k

mYyEdlerobrabGMBIkMNaBü..éf-lav...kñúgesovePA...Ggkan.. EQg.Nam ..Lav.. XY..XIt ém..éN Rbvat

sat..éfy_..lum..Em..Nam..ecA..paya...Kat BüayambgHajBIviFIEdl..exøag..vivtþ ecjBI TRmgkMNaBü

mYy RbeP T.. .EdlmansPaB ERbRbÜl...manmUldæanelIkarelIkdaksMeLg...eTACa TRmg ´ mYyEdlmin ERb

RbÜl ...ehIy mank,ÜnxñatcugCYn... RBmTaMg RbEvgrb¼...nigvK:c,aslas.. >. eTa¼ Ca yag Nak¾eday Gñk RáCJ

éf PaK eRcIneCOCak´fa ...cugCYnKW CalkçN£ mUldæan rbs´ kMNaBü. .exøag ..BImun..> «TahrN_...fanit ..yUpU..

sres rfa ...²karniBn§kMNaBü.exøag.enAsm&yburaNRbEhlCa minmankarelIk dak´ sMeLg c,as´las´

ena¼ eT... EtRbEhlCaepþatelIcugCYnvij..>.. buEnþeRkaymkeTot¿.¿.¿.karbeBa©j sMeLg kñúgPasaéfcUl citþ

eRbIkarelIkdak´sMeLg... > . enAPaKxageCIg.. .nigenAtMbn´epß[email protected]¼bI CaenAkñúgkarsresr...min

148 kMNt´ cMNaM

Page 149: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

mansMeLg TabsMeLgx<sk¾eday..(KWsBaØasm:alkarelIkdaksMeLg)..kar beBa©j sMeLg..(rbs Pasa

edIm TaMgena¼)...hakdUcCamansMeLgTab ..nig sMeLgx<s.. >.. .enAeBlEdl eK begI;t sBaØasm:alsMeLg

ehIy ena¼ ..karelIkdak sMeLg enAkñúgkMNaBü..exøag.. RtÚveK eRbICab rhUt mk³. (RB¼exag ..1987½.... 230)>..

ebI dUcCakarbkRsayrbsKat...etIvaGaceTArYc¦eTEdlPasaburaN RtÚvbeBa©jsMeLg ..²hakdUcCa³ ..va

mansMeLgTab .. nig sMeLgx<s.?. etIkarelIkdaksMeLgenA kñúg Pasa niyay . ..vakøayeTACaTmøab Bit Rákd

eRkayeBl .. EdleKkt´RtavaTuk... ¦k¾karBit... karelIk dak´ sMeL g en¼ RtÚv ánkt´RtaTuktamkar beBa©j

sMeLg?...ebIsinCaeyIgniyayfak,ÜnkñúgkarelIkdak´sMeLgRtÚván begI;teLIgeRkayeBlEdl-

mankarbegI;t nimitþsBaØaCaGkßrtMNag[sMeLgena¼...KWmann&yfa kar elIk daksMeLg.. KWBitCaerOg mYyE-

bøk. Edl ekIteLIgedaysarEtánemIleXIj sBaØasMeLg.. .ehIyka beBa©j sMeLg RKanEt CaerOg bnÞÞab

bnßM bu¨eNÑa¼..>..

30-...sn§£lkßN£...(1961).TMB&rTImYy.. (Kμandakelx)>. ..eTa¼bICakarsikßarbs..sila eTAelI sn§£ lkßN£

min RtÚv áneRbIRásrhUtCaesovePAemeronEtmYy...cMeBa¼kar beRgónGkßrsil,_enAkñúgsala eron lav

k¾ eday .....k¾esovePAeRkay@mkeTotGMBIkar niBn§kaBü...KWépðkelIkarsikßaen¼ .. >.

31- ..sRmab«TahrN_ ..sUmGan...vNÑapam..(lav)..ehA..samut..Ehg..sat. (1970.. ½.21-24)..nig Büayam

ylva.. >

32- .Éksareá¼Bum<rbskMNaBülav...hakdUcCamanTMenaryagxøaMgeTAtamk,ÜnGMBIkarelIkdak sMeLg

nig rYmmanvK:EdlmanbYnrb¼EdlxusBIÉksarcas´@kt´RtaenA elIsøwkrwt.. >.. .karseg;ten¼...Epðk

elIkareRbóbeFobkñúgEpñkCaeRcInénsñaéderOg . fav..kaM..ka..daM/...fav..kmöa..ék..Ekv...nig erOgdéT

eTot.. >.. bu¨Enþ...Éksareá¼Bum< k¾minTan´. Gnuvtþy¨agmuWgmateTAtamk,Ünena¼Edr.. >...

33- ...sSanPaBdUcKñaen¼...k¾ekItmanenARbeTséfPaK»sanpgEdr.. >..enAeBl bc©úb,nñ... ²Gkßr sil,_

»san³ .. eK ykeTAbeRgónenAmhaviTüal&y.. >.

34-...«TahrN_....kMNaBüEdlef;aleTascMeBa¼karlUkédrbsshrdæGaemrikkñúgkic©karépÞkñúgrbslav

nig témøsmÖarniymrbsBYkGPiCnlavenARkúgevogcnÞ.. >. kMNaBük¾RtÚváneRbIedIm,IelIktem;IgsSanPaB

lUtlas´ rbs´sg:mlavenAkñúgtMbn´ rMeda¼ ...nigbeRgónGMBIGakb,kiriyasmrmüsRmabyuvCnbdivtþ. >

35-..sRmab«TahrN_...sUmGan...eÁEsg..xaM..vgdaLa...(1987½...1/..6-7)..nig... kasYg..faELg ..xav..el¼

vtSn£ faM...(1992½... 4 6).. >.

36-¿.. BakülavsRmab´ExFñÚKW...²fanv¨a³...EdlándkRsgmkBIBakü..²FñÚ³ .. >..

37- ..«TahrN_.. eKGaceXIjbBaHaen¼ enAkñúgkarBiBN’naGMBIGkßrsil,_eday...ékysUn..PUmvihan.. Edl

enA eBlena¼CaGK:elxaFikarrbsbkßbdivtþRbCaCnlav... >...Kat .. sresrfa ...²tamry£kar RbwgERbg d¾

ekøóvkøa .. nig Qøasév. ¿.¿.¿. .RbCaCnlavman smtSPaBbegI;t ¿.¿.¿. Gkßrsil,_mYy ¿.¿.¿. EdlmanxøwmsarRbkb eday

PaBkøahan ¿.¿.¿..nig mincu¼jm...erobrabGMBITwkcitþesñharbsBYkeKcMeBa¼TwkdIénvNÑ£Blkr³. ..(eÁEsg..xaM..

vg´daLa..1987£.3-4)>

kMNt´ cMNaM 149

Page 150: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

38- .karbkRsayrbs...eGs...edsa...hakdUcCaEpðkelIkarsikßaBImunrbs.sila vIrvgß..>...enAkñúgsñaéd

rbs silamaneQμa¼fa...paneyat..xg..vNÑ£xaDI...(lav)...eá¼Bum< pßayenAqñaM ..1960 ...eKGaceXIjnUv

kar viPaK Rbhak´RbEhlKña ...(TM¿. 242-44)..>.. eyagtamCIvRbvtþirbs´Kat´...silaBIedImeLIycmøg sñaéd

rbs KatenAqñaM ...1942 .. enAeBlkMBugeFVIkarenAÉbNÑal&yCatirbséf...(GYsin..nigGñkepßgeTot ...1990.½

. 234).>

39- ..karbkRsayGMBI...san..elIb..pasun...GacemIlenAkñúgesovePAeQμa¼ ...xg..DI..GIusan..sresr

edayGñkRáCJéfeQμa¼...carubut..erOgsuva¨n´...(1977½..136-7).>....kaEst ftsMeLgmYy rbs´..em¨ALaM.

Edl mancMNgeCIgfa...esog..cak..pasa..san..elIb..hay sun.(sMeLgRbCaCn½. .san..elIb ..hay..

sun). RtÚvánniBn§eday..PUmma...esamsuFi .. nig pliteday..snþisuxesrIPaB..enAsaRkamgtU ...rdækalIhVr

nIja.. >..

40-. .sRmab´«TahrN_...sUmGan...emOg..Lav..emOn..xg..Lav...(RbeTslavCarbs´Cn Catilav).

niBn§eday...can..kanya...eá¼Bum<pßayenA...rUseqesÞIr... RkúgjÚvyk ...nig kavI..Lav..pat..Fin...12 ..fanva.

1975 -1985/..suIb..BI..xg..kan´..pan´..sat. (kvIlavEbkBITwkdIrbs´xøÜn ...éf¶TI .. 12 .Ex FñÚ... qñaM .. 1975-

1985 .. db´qñaMénCIvit)...niBn§ eday xugxaM..RávugevogxaM .. (1985)...eá¼Bum<enARkúgá¨rIs.. >.

41-..CMnYyhirBaØvtSúsRmabKeRmagEpñkvb,Fm’.bgHajBImeFüaáymanRbeyaCn_mYy Edl RbeTs epßg@

Gac pþlCMnYyEdlminTakTgnwgerOgneyaáy...dlRbeTslav ehtudUecñ¼ehIy...ánbegI;t. .nig BRgwg

nUv TMnak´TMngCamYyrdæaPiál lav.. >.

42- ..KeRmagEfrkßasa®sþarbs´RbeTsGaløWm¨g´.TTYlánkarcab´GarmμN_y¨agxøaMg enAkñúgRbB&n§pßBV

pßay Bt’manrbs´lav.. >...eKalbMNgsMxan´@rYmman½..k)...eFVIkarRsav RCavelIsa®sþaenAtamvtþGaram

TUTaMgRbeTslav...x)...GbrMRbCaCnlav[s:alBItémø rbssa®sþaburaN... nigviFIsa®sþ yagman RbsiT§PaB

bMput Edl GacEfrkßasa®sþaTaMgena¼.. K)...beg;ItmNÐlEfrkßasa®sþaRbcaMextþ. .enAtamvtþGaram...kñúg nam

Ca mNÐl Éksar.. .nig GPirkßCabnþeTot..eRkayeBlEdlKeRmagen¼RtÚvbBa©b´...X).. ftcmøgcUlkñúg

mIRkÚhVIl cMeBa¼ÉksarsMxan´@enATUTaMgRbeTs..nig..g)..ktRtacmøg..nigeá¼Bum<sñaédsMxan@.. >

43-..RbéBNIGkßrsil,_rbs´..étXYn/..elI/..Lav..KWTTYlrg}Ti§BlxøaMgBIGkßrsil,_LanNa.. >

44- .eTa¼bIy¨agNak¾eday...sUmsm:al´fa...GkßrTaMgBIren¼manPaBRsedogKña. nwgGkßrEdleRbIenA

LanNa.. >

45- ..buEnþ..xøÜnGan...KWCaTRmgmYyrbskaBü..exøag..EdlmanPaBRsedogKña.nwgkaBü .. exøag.. .rbs. LanNa

(CaBiesssñaédEdleKs:al´dMbUgbMput).. >

CMBUkTI.41-.enATI en¼ xJMúminsMedA[niymn&yBaküfa . sasna .ena¼eT... b¨uEnþxJMúviFIsa®sþ pÞal´xøÜn xJúMedayEpðkelI kar

150 kMNt´ cMNaM

Page 151: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

snμt Edlmanelak.Geoffrey Benjamin.. (1990).. . bgHajrYcehIy.Edlfa mUldæanRKw¼ rbs´sasna ..KW Ca

skmμPaB énTMnakTMngpÞal... nigsIusgVakKñarvag Gtþ ...nigRB¼EdleKEtgehAedayeRbIburis£TIBIr KW elak

m©as´éfø ... ¦ elak CaGm©as´.. > . dUcen¼ .. CMenIO GrUbI ..nig CMenOcUlrUb.Gac rYm bBa©Úl kñúgRbePT...²karRbtibtþi

sasna³ .. kan Et FMCag mun..>. ehtuen¼ karEjk RB¼BuT§sasnaBwgEpðkelIKm<Ir.. nigKN£sgÇ ecj BI RB¼BuT§

sasna RbCaRbiy minmaneT ...> ... rIÉBaküfa.. ²RbCaRbiy³ .. Gac[eKrab´faCaEpñkmYyrbs´RTwsþIGnutþrPaB

vb,Fm ’ rbs´vNÑ£GPiCn.. >.. dUecñ¼ehIy ... RB¼BuT§sasnasMedAelIkarbUkbBa©ÚlKñaénktþaCaeRcIn... . dUcCa

GtþsBaØaN rbsGñkeCOCabCamYynwgCMenO s‘brbseK .. KWRB¼rtnRt&y¦BiFIbuNünana.. .rUbtMNagénemdwk

naM . rUbbdima¦Km<Irnana...>... b¨uEnþ mincaMác´ manRKblkçN£ TaMgGs´dUcánerobrabxagelIena¼eT. .>

2- Leopold Cadière.. (1953).. CaGñkseg;t d¾biun Rbsbmñak BI vb,Fm’ .. nig RbéBNI evotNam . Rbkan CMhr Tsßn£

GñksuT§niym fa CnCati evotNam minEmnCa BuT§sasnikeT...>.. BYkeKPaKeRcIneCOelIGbiyCMenO..>

3- Ca«TahrN_ .dav..h‘úßy..Gaj.(Đào Duy Anh) (1938), evotNam. van..h&r..sW..eKOg (Văn Hóa Sủʼ Cuʼoʼng)

(xVan´..hay . Tug..FW/. Quan Hải Tùng Thuʼ repub. TP Ho Chi Minh, 1992, pp.261-3.eyIgdwgehIyfa GñkcUl vt þ RB¼

BuT§ sasna.. .CaRsIeRcInCagRbús..> .. elIsBIen¼ eTot .BuT§sasna .... nig sasna tav RtÚván dak [enAeday

ELkBIeK . . BIeRBa¼sasnaTaMgBIr. . en¼man BiFI buNü sB..nig BiFI Büaál nana. . > . sasnaTaMgBIren¼ án TTYl

karKaMRT BIRB¼mhakßRtExß Nguyen CaeRcIn nigRB¼mehsI ... nig RB¼mata RB¼Gg:.. >. .buEnþ ebI smøwg emIl RCúg

neyaáy vij. lT§ixugCW enA Et man }T§iBl RKbdNþb´ eBjmYyry£ kalena¼.. >.sUmGan .Cooke.(1997).>

4- Minh Su’ Ca eQμa¼ rbs´RkúmmYy edIm kMeNIt dMbUg dwk naMeday RKÚ CnCati cin edaymankEnøgEckcay¦

. ²vihar³ . enA tam vt þnImYy@.. >.d Ucen¼Rkúmen¼k¾maneQμa¼ bBa©b´eday Bakü Đ’ò’ng(vihar)...> .. eKeRcIn

ehAnikayen¼fa Fit..eDOg.(Phât Đuʼòʼng)>. . Gñk edIrtam .Minh Su’ hatsresr RBlwg dUcCa skmμPaB RbcaM éf¶

rbs´ BYkeK ..> .. sUmGan Ho Tai (1983)... >

5-.tamBit .GtmankarktRtaraCvgß ... nigRB¼mhakßRtBitRákdeT...> .. .ral GVIEdlán ktRtasuT§ bgHaj

tam ry£ BiFI buNü RB¼BuT§sasna... >

6- Bakü Orthodoxy. mann&yfa EdlRbkan´vin&ycas´... >.. kñúgbribT RB¼BuT§sasna Baküen¼sMedAdl nikay

efrvaT.. >

7-.sUmGaneL..v¨an´..h&r. (Le Văn Hóa), (1964.. 54-5)

8- Thích Mat Thê KWCa RB¼ sgÇEdlman cMeN¼dwgx<g´x<s´ mkBI .tMbn´ .eFO..Îan..(ehV). . Thùʼa Thiên (Huế).. >

.RB¼Gg: án cUlrYm CapøÚv kar CamYy nwg rdæaPiálkumμynIsþ enAqñaM ...1946 .. bnÞab´BI eK án eRCIs erIs CaGñk

tMNag RbcaM extþ . Thua Thiên..> .. sUmGan.. Nguyen Lang.. (1964.209-14).>

9- Bakü..Heterodox mann&yfa EdlenAeRkAsasna...> ..kñúgbribTRB¼BuT§sasna Baküen¼sMedAdl nikay

mhayan..>

10- g¨U..tug..cUv.(Ngô Tòng Châu) Cam®nI þCan´x<s´mñak´ ... nigCaRKÚ rbs´RB¼Gg:m©as´ îaj´..(Canh) ánsresr

lixitbTdæan eTA RB¼ecAhßa..Lúg .( Gia Long). RbqaMgnwg BuT§sasnik .. > .. tamry£sarBt’man Kat TUl eTA RB¼Gg:

kMNt´ cMNaM 151

Page 152: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

m©as fa ½ ...²va Cakar lð Nas Edl RB¼ mhakßRt eyIg án Rbkas s®g:am BI RB¼BuT§sasna...> . . xJúM man kar PJak

epðIl Ca xøaMg.Edl eXIj man mnusß CaeRcIn min ylRsb nwg skm μPaB rbsRB¼Gg: ehIyEfmTaMgRbqaMg nwg

RB¼Gg: eTot.. >.. xøÜn xJJúM pÞal minsðb RB¼sgÇena¼ eT .Et dwgfa kareFVI xus kñúgRB¼BuT§sasna ... nig kñúgsasna tav

KWGaRkk´Cag Gñk Edl Rbkan´ lT§imak´.. ¦ Duong eTAeTot... >.. ehtudUcen¼ehIy án Ca xJúM minGac enA es¶óm

án³..> ..yuT§ana kar Tong Chau.eFVI[sμúKsμaj nwg karRbyuT§ts‘U GMNac RbqaMg nwgelak]Bukxag sasna

katUlik eQμa¼.. Pigneau de Behaine.. EdlRtÚvCaRKÚ CnCati áraMg rbs´ RB¼Gg:m©as´ ... nigTIRbwkßa rbs´RB¼ ecA

Nguyen Anh.. > . . BuT§sasnik RbEhlCa eKaledATI .. 2.rbs´eK..>

11-.Keith Taylor áncgðúl bgHajeRbóbeKkan´bBa¢a... nigelIktem;Ig c,ab´ ... nig GaCJaFr tamry¼ neya áy

vb,Fm’ énBiFI buNüRBlwg nana . eday viPaK elI RTwsþIBak´kNþalpøÚvkar enA stvtßTI .. 14..énkar sresIr

RBlwg Việt Ðiện U LInh Tập .(GtSbTcgRkg BI . raCvaMg ggwt rbsRbeTs evot)..> .sUm Gan . Taylor, K,enA kñúg GasIu

GaeKñy_BIstvtßTI .. 9.. dl´TI .. 14. .. D.G. Marr and A Milner (eds), Singapore & Ganberra: Institute of Southeast Asian

Studies.

12- g¨U..Dwk..fk(Ngô Đúʼc Thọ) (1973.. 10).. TIsk;ar£TaMgen¼Gac EckCa ..4 .. RbePTKW . .. vihar ..(edn ..Đên )

.vihar. . ¦sala (mar..Miếu) ..xÞmGñkta.(Dij..Điṅh) ..nig .vtþ RB¼ BuT§sasna .(Chua).>.cUrcgcaMfa . man xÞmGñk-

tamYy ¦ eRcIn .yag ehac Nas manvtþRB¼ BuT§sasna mYy tam PUmi nImYy@ .EdlmankñúgbBa¢I..> . tam Gñk eFVI bBa¢I

án [dwgfakar eRCIs erIs vtþ cu¼ eQμa¼en¼ min Gac ykCa TYelxénvtþ... vihar .... nigxÞmGñkta TUTaMgtMbn CnbT

ena¼ eT...> ..Cagen¼ eTA eTot Tinñn&y Edl kt´ Rta cUlen¼ man Et B&t’man lmðit tic tYc b¨ueNÑa¼. .>..RkúmTaMgbY-

nen¼ Eck dUc xag eRkam.½ . 584.. vihar /... 377 ... vtþ RB¼ BuT§sasna(CY..Gam/.(Chùa Am)) . .. nig GaRsm. .( Chua,

am) / 93.xÞmGñkta /. . 10 ... vtþsasna tav. .( dav..xVan..Đao Quán)

eTa¼bI GñkeFVIbBa¢ITaMgen¼ minán bBa¢ak´c,as´ las´ BI ehtupl EbbNa EdleKykTIsk;ar£ RbePT

epß g@ Kña CaeRcInmkeFVIcMNatfñakRtwmEtbYnRbePTdUecñ¼.. >.. buEnþeKdwg fa kar catfñaken¼.. KWBit Ca man vNÑ£

GPiCn CaGñkdwkmux.... > . .eQμa¼tamtMbn´rbs´TIsk;ar£TaMgena¼eFVI[ eK sgß&y elI k areFVIcMNat´fñak´...>.. Ca

«TahrN_ enA tMbn´dIsNþTenøemKg: .. vihar xø¼ . GñkPUmi ehA fa xÞm Gñkta . ehIy eKk¾ eKarB bUCa eTA tam ena¼

Edr..> . . enA kEnøg epßgeTot vij.vtþ RB¼BuT§sasna CaeRcIn eRb I Ca kEnø g CYbCMuRbCuMKña.tamRbéBNI buraN

rbs. xÞmGñkta . eTAvij.. >. eBlxø¼eKeRbICamUldæan eyaFa sRmabkarb¼eártam tMbn.tamkal£eTs£tRmÚv.

(sUmGan «TahrN_ . .Èak´..CI..day..eRTÓg.(Ta Chi Đai Truʼòʼng). 1989. 170-1).. >. cMNuclðrbs´bBa¢Iena¼ KW

RKb TI sk;ar£TaMg Gs suT § Et man BnülBIRbvtþi .PUmisa®sþ... kMNaBüniBn§eday bBaØvnþ... nigesckþI GFib,ayBI

eTsPaB rUbragvtþ..> kar briya y bgHajBI samK:I PaB énGMNac neyaáy ..nig karelIktMekIg c,ab´ sRmab´

fñakdwknaM GPiCn .. >. . vaKμanGVI PJak epðIleT ebIsinCaeKrkeXIjkar briyay en¼ eFVIeLIgedIm,IRbqaMg ¦ edIm,I [

xus Kña nwgCMenO RbCaCnkñúg Rsúk .. nig eTvviTüa...>. .kMNtRtakñúgRsúk TMng Ca min suIKñanwgkarEtgsresrkñúg

raC vaMg BIvtþvihar...>. . ehIy bMNg GPiCn fñak´ dwknaMkt´RtaTukeTvkf a . . nig erOg eRBg niTan minEmn RKan´ Et

beRmI RbeyaCn_ én kar tm;l´ Éksar .. nig kar sikßa RsavRCavena¼eT.. >

152 kMNt´ cMNaM

Page 153: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

13- RkeLk mIl mYy EPøteTA elI Epñk sMNg´GKa r d¾man RbeyaCn_xag vb,Fm ’Edl án cu¼bBa¢ IbBa¢ak ´ Ráb´

eyIg fa... kñúgcMeNambYnRbePTena¼KW vihar mancMnYneRcInCageK. .> .en¼bBa¢ak[eXIjfa GPiCn fañkdwknaM

na GtItkal bn´Rsn´[RBlwgCYyxøÜn.> . cMnYn vtþRB¼BuT§sasna man Cit. 36 % ... ¦ eRcIn Cag mYy PaKbI ebIeR-

bób eFob nwg viharGñ ksasna tav suT§EdlmanEtmYy PaKryena¼. .. > . eRkABIena¼ suT §Et «TÞisdl´ RBlwg

.enA kñúgRbeTsmYyEdl . .. dMbUnμan bIy¨ag án elIk eLIg edIm,I lay bBa©ÚlKña eTACa RbB&n§ CMenO EtmYy. min

xus BI CMenO enA RbeTs cin mun sm&yTMenIbeT.. >

14- .GñklemðógeTAelICMenO twgEt g rbssasna eCnkñúgcMeNamBYkGPiCn kñúgkarsresrRbvtþi BuT§ sasna

. manCaGaTi_ Nguyen Cung Tu . (1995)ánseg;tkñúgGtSbTviPaKrbsxøÜnelIExßRsLay.. nigÉksar Rbvtþi

sa®s þ nana ... .EdlBak´Bn§enAkñúgena¼. minánKaMRT .. elIkarbnþ énExßRsLay BI nikay eCn cin ena¼eT.>

15- .. Gñk niBn§ enAviTüasSan RsavRCav han..NUm. (Hán Nôm) (Ngô Dú’c Tho et al.,1993).. Edl áncgRkg bBa¢I

vt þ v ihar enARbeTsevotNamdUc án erob rabxagelI Edl án ktRtakñúgÉksarCapøÚvkar... nig Bak kNþal

pøÚv kar cMnYn...150.. KWsuT§Et CakrNIKYr[ cabGarmμN_...> . . tam kar Binitü sÞabsÞgen¼ .án kt bgHaj Psþútag

én karrsran eLIg vijénBuT§sasna enA stvtßTI ..17 .nig ..18..>. tam karvinicä&y BuT§sasna eday ELk enA

c,ab´Rkmhuk..Dwk.(Hồng Đúʼc) kñúgrC¢kal. Lê na stvtßTI ..15... nig c,ab´.Gia Long enA stvtßTI.. 19. elak.

Coulet. k¾ snñidæan fa BuT§sasna rIklUtlasenA kñúgraCaNacRkena¼ BI stvtßTI ..15 ..dl stvtß TI..19. .(Coulet,

1929. 28).> .. mUlehtuEdl .. Coulet ánelIkeLIg ... KWWfa enAeBl Edl c,ab´Rkm.Tang.nig Qingán cmøg

eLIg vij eKeXIj man c,ab sþIBInikayepßg@énBuT§sasna minánlubecalena¼eT.. .> .. .GñkniBn§epßg eTot

dUcCa Minh Chi et al(1993 .25)G¼Gagfaedayehtufac,ab´Rkm Hông Dú’c tak´EtgeLIg. KμanBak´B&n§ fa

BuT§sasna Casasna eT.. .ena¼eTIbviFankarb®g;abenAstvtßTI .. 15 ..RákdCaBak´B&n§nwgrdæál Ca Cag

neyaáy ... nigmenaKmviC¢a...> .. .b¨uEnþ viFankarrdæálen¼bgçM RB¼T&yRB¼sgÇ Edl minán Rblg Cab´

pøÚvFm’swkGseTAvij...>.. .GñkniBn§dEdl ánsresrfa BIstvtßTI...16. . dlstvtßTI..18. .karrsran eLIg

vij ekIteLIgenAkñúgrC¢kal MaceRBa¼ vtþviharcas´@ án CYsCulfμI EfmTaMgmansg´vtþfμIxø¼eTotpg ..> .

bnÞab BI rC¢kal. Le .ánegIbeLIgvij. RB¼ sgÇRtkUl. Trinh k¾CusCul ...nig ksag vtþ vihar fμIpgEdr..> . nikay

sasna eCn rbsRTúk..Lim. Èav..dug .. (Trúc Lâm Tào Động)... nig .Lim..et .(Lâm Tế)ánrsraneLIgvij... nig kar

rYb rYm CamYy nwg lT§ixug CWk¾ elIk CaRbFanbTsRmabkarBiPakßa kñúgcMeNambBaØvnþ..> . stvtß TI..19 ..RtÚv án

Gñk niBn§ TaMgen¼ án sresr eLIg fa... Ca ry£kalénkarFøakcu¼ edaymankMNt..> ... GñkniBn§TaMgena¼ G¼Gagkñúg

ry£ kal ena¼ .RB¼ BuT§ sasna enAEtmantYnaTIEdlxøÜn manBYr munCayUrmkehIyenA kñúg sg:m evotNam...>..

eKalneyaáy... rwtbnþwg... nig karri¼Kn BIraCvaMgGac katbnSyekrþ_ eQμa¼ rbsBuT§sasna xø¼k¾BitEmn....buEnþ

min Gac bBaÄb´ karrIkceRmIn cab´mindac´rbs´vaáneT.> .

16- . b‘Åv..sWn..KI.ehOg(Bùʼu Soʼn Kỳ Huʼoʼng )(mann&yfa Kn§BiedarcEmøkénPñMmantémøeRkaymkkøayCa. . BSKH)

KW CaRkúm BuT§ sasnikEdleCOfa... xøÜnnwgándlzansux edaymanGñk beg;It d¾ Qøas éveQμa¼fa .pat . éf .ét

Gan . (Phat Thay Tay An).(RB¼BuT§Cam©as én snþiPaB elakxaglic)... Edl ekIteLIg enA tMbn xagt,Úg RbEhl

kMNt´ cMNaM 153

Page 154: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

Ca enA Bak´kNþal stvtßTI ..19.>. sUm GanhU..tay.(Ho Tai 1983).>

17-.. Ileto..G¼GagBIsSanPaB RsedogKñamanenARbeTs hVIlIBin .EfmTaMgelIkykclnamanRTgRTay FM@

ekIt man enA GasIuGaeKñy_mkG¼GageTotpg.. >.sUmGan Ileto.(1992 .. £.198-9).>

18-.. sg:hvtSúbYny¨ag KW

-.. Tan ... KWkar[nUvvtSúxØÜndl´GñkdéTKYr[.. >

-.. biyvaca .. KW kareBalBaküEpðmBIera¼.. >

-.. Gtþcriya ...KW karRbRBwtþCaRbeyaCn_.. >

-.. smantþta .. KWPaBCaGñkmanxøÜnesμI minRbkan´xøÜn.. >

19-.. Tukç.sMedAeTAelI eRKa¼kmμ.. ‘Dharmic perils’ (pab..Nan..Pháp Nạn).

20-. bEnSm BIelIsñaédrbs .. Tinh Do Cu Si sUm Gan .Do, M.T., Charity and Charisma, the Dual Path of the Tinh Dô

Cu Si, a Popular Buddhist Group in Southern Vietnam, Social and Cultural Issues No. 2 (98) , ISEAS Working Papers.

21-. elak Woodside (1969). ktsm:alfa. karlaylMKñaénBuT§sasna.. niglT§ixugCWen¼án RCabcUldl

BYk GPiCn evotNam kñúg Tsvtßr_ qñaM ... 1800..>

22-.etV..hßak . (Tuệ Giác) . CaRbvtþiviTUshsm&y .G¼Gag fakMEN TRmg BuT§sasna evotNam sm&yTMenIb

án KMnit mk BI RbeTs cin.> . .buK:ld¾sMxan ena¼KW .Daixu.(1889-1947).Edlsresr esovePACaeRcInPaK

sþI BI kMEN TRmg RB¼BuT§ sasna enA RbeTs cin.ehIybeg;ItsmaKm .. Chinese Buddhist Soiety enA qñaM .1929...>

Îan..Cav .(Thiện Chiếu) ánbkERbesovePA xø¼ rbs´xøÜn ... nig TsßnavdþI. hay..Ïav..yin.. (Hai Chao Yin)

(sMeLgTwkrlk).> .. sUm Gan... Woodside (1969 .12). nigecI..eGn .(Chʼ en).. (1964/..455-7). >

23-.. GñkRáCJ lT§ixugCW. eQμa¼dU..Tan´..hUv (Đỗ Thuần Hậu ) minánCYb RKÚrbs´Kat rhUtdlKatGayu .. 50.

bnÞab´ BI ena¼ mk CIvit Kat´pøas´bþÚry¨agxøaMg .. >..Kat´rkeXIjmnþGaKm... nig mhiT§ii¬T§i pøÚv ggwt tam ry£ kar hat´

smaFi.. > ..cMeBa¼ CIvRbvtþi yagxøI en¼ sUm GandU..Tan..hUv (1994).ePb..sYt..hUn. (Phép Xuất Hồn) [viFIeFVIdM eNIr

én RBlwg].. >. cMeBa¼ erOg²RB¼sgÇ dUg ³.sUmGan .infra, n. 36.

24-. GtItKNenyükreFVIkar[FnaKar}NÐÚcinegVón..KIm..mYn.(Nguyễn Kim Muôn) án pøas´ bþÚr CIvit rbs

xøÜn eTA Ca Gñk EsVg rkGtþPavnaeBjTMhwg..>..ehIycugeRkaymkKatánbeg;ItvtþviharmYycMnYnBItMbn .Gia

Dinh (1933)rhUtdl´eka¼PU..KYk . (Phú Quốc) (Tsvtßr_ qñaM..1940).. >.. enAcenøa¼qñaM..1928.. dl.. 1935.. Kat´

án eá¼Bum< esovePA CaeRcIn sþIBIkarbkERbKm<IrsURt.. tRmak,Ün... nigsñaédepßg@ GMBIerOgGtþPavna Edl

mYuy k,al@... man kRmas´ . 100. TMB&r Éena¼.. >

25- GñkniBn§Gnamik/.. Din..á..Rtúg..hVúg..RÈav (Đàn Bà Trong Phong Trào) Phu Nu Tan Van, no 248.

26-.. GñkniBn§ rbs´GtSbT en¼ .cu¼ htSelxa H.T’ enA .kaEst Trang An enAqñaM ..1935. .min RtÚv án eK s:al´

GtþsBaØaNeT...>. .egVón..Lag. Viet Nam Phat Giao…, 1994, v.3.23

27-..egVón..Lag (1994£ 24)

28-.egVón..Lag (1994£27-8)

154 kMNt´ cMNaM

Page 155: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

29-.. Tenø BIrsMedAdl´ ... ²eRtIyxaglic³ .(eTog..y¨ag. Tiền Giang)... nig . ²eRtIyxagekIt³ ... (hUv..y¨ag .Hậu

Giang)..én TenøemKg: enA evotNamxagt,Úg..> .. Baküfa.. ‘Tê’ enAkñúg ‘Ëam..et.Kiêm Tế KWmanTMnakTMngnwg..

‘KIj..ág..et..ef..Kinh Bang Tế Thếʼ.. (mhicäta esdæ kic©).. >

30-.. RB¼etC RB¼KuN.CI..Îan (Trí Thiền) nig bkßBYkrbselakRtÚvcabxøÜn eday kg bUlis EdleKrk GavuF

eXIj enA vtþ EdlCa sñak´karkNþal rbs´smaKmenAqñaM ... 1939..> . eK ánbBa©ÚnRB¼etCRB¼KuNCI..Îan

cUl Kuk enAeka¼.. Cong Lon. ehIy án søab´enATI ena¼ .eyagtam Gñk EdlánRtlb´mkvij .enA qñaM .. 1945.

(egVón..Lag/.. 1994£..73-4).

31-.. Katl,IfaánsresresovePA...6.elx.. > .elxnImYy@ manBI..600.. eTA..900 ..rb¼CaBakükaBü.> RbEhl

CamYyelx@..áneá¼Bum<Ca ..800¿000 c,ab´ .. >.egVón.. v¨an..hUv .. Nguyên Vâu Hấu (1969£. 42-8).>

32-.. sUmGan .. Do, M.T., Charity and Charisma.

33-.. m¨ak´.hal..McHale(1993)dkRsg´ecjBI . Nguyen An Ninh, 1938, ehV..b‘Íj..hVat´..hßav Phé Binh Phat

Giao [karri¼ Kn´ BuT§ sasna ], My Tho: Dong Phu o’ng Thu’Xá. 6, 44.

34-.. Fan..Cav.(Thiên Chiều) cUlrYm clna .Nam Ky Kh’oi Nghia.. enA tMbn . huk.. mUn á . Ehßóm..Hôc Môn Bà Diem

PaKxag eCIgéRBnKr enA qñaM 1940.> .Kat´ áneTAenA evot Nam xag eCIg bnÞab´BIsn§isBaØa Rkúg sßW ENv ..

1954. ehIy søab´ enA TI Rkúg haNUyenAqñaM ...1976. ( egVón..Lag, .1994. £. 80-1).

35-.. Nguyen Van Hau, a, b.. (1969£249).

36-.. skmμPaB suxumalPaB rbs´ Rkúm . Tinh Do ánCYy erobcM cMNg sg:m dMbUg CamYynwg GñkRk . Ca smiμT§

pl d¾ KYr [ ktsm:al Edl cUlrYm cMENk [ mankarrsran .... nig karrIkceRmIn...>. .. sUmGan. Do, M.T., (1998)

Charity and Charisma.

37-. sUmGan h‘.. Huynh Minh, (1965a; 1966a.& b; 1968; 1971; 1972).

38-. Nguyen LangelIkeLIg BI sñaédmYy Edl bgHajBI Cemøa¼ TaMgen¼ ... nig karQW cab´EdlBuT§ sasnik v&y

ekμg EdlcUlrYm bdivtþ ánCYbRbT¼ . Nhu’ng Cap Kinh Mau (The Colored Glasses)1965a,1965b. án sresr

enA qñaM ..1947. . b¨uEnþ rhUt dl´qñaM .. 1965.. eTIbán eá¼Bum<pßay. .>.

39-.. Nguyen Lang, (1994.£385).

40 -. karemIlRsal rbs´ .Ehßóm (Diem)... nig Tsßn£ GaCJaFrm Gaemrik Edl man mUl dæan enA éRBnKr eday

sar karray karN_xusBIskmμPaBGuCGaledayBYkkumμúynIs RbEhlCaCYybEnSmKñaeTAvijeTAmk .> . .

sUm Gan «TahrN_ Blais, A.(1995.£. 26-30).. >

41-. Chân Không(1993£.15).

42-. sUmGan. Tran Hong Lien(1996£. 93-4)

43-.. eday G¼Gag fa .citþ s¶bes¶óm. Ca lkçxNÐdMbUgsRmab snþiPaB BiPBelak Katk¾sg;tF¶n elI tulü PaB

TaMg kþIRslaj ... nig RáCJa sμartI.enAkñúg emtþ akruNa EbbRB¼BuT§sasna... >... müagvijeTot .karniyay eday

emRtIPaB .. ( hy xa).RtÚvEt enA Cabnwg emtþa kruNa .ebIsin CakargarsuxumalPaB BuT§sasna ... KWRtÚveFVI[ xus

kMNt´ cMNaM 155

Page 156: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

BI smaKm sb,úrsFm’.ÉeTot.. >

44-.. tamBitRB¼Gg: faj..Nam.(Thành Nam). bBa©bkarsikßa CaCagCYsCulesμInwg.. ²visVkr CMnYy ³.. ebIKit-

tam RbB&n § GgeKøs ....>. .. kñúgcMeNam sñaédd¾KYr[ktsm:al rbsRB¼Gg: KW faelakrsedaysarEt EpøeQI

... nig TwkdUg BI qñaM .1943.. dUcen¼ehIyeTIb manRB¼rhsnam fa .²RB¼sgÇdUg ³..> ..smiT§pl epßgeTot ... KW

vtSúman sBaØa ..8 (Bát Quái) .. dUcbeg :alkm<s´.. 14. Em¨Rt EdlcinehAfa . pakua.. (eight trigrams ).Edl

elakbnRsn edIm,I ÉkraCü Cati ... nigsnþiPaB rYmTaMg.. ²TUk RáCJa³ ... man bICan.CanimitþrUb BuT§sasna én kars-

maFis:al´Fatu xag kñúgxøÜn..> .. }LÚv en¼ TUken¼enAmanenAeLIy ehIykøayCaTI eTscrN_ enA .extþ . Ben Trê.

sUmGan Huynh Minh.(1965b).

45-.. sUmGan cin..hug..elOn(Trần Hồng Liên) (1996. £. 69).

156 kMNt´ cMNaM

Page 157: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

Table of Contents

Preface 07

Chapter 1: Localizing the Universal: Women, Motherhood and the Appeal of early Theravada Buddhism 09

Introduction 11

The position of women in Southeast Asian Buddhism 13

Women and Dana in early Theravada Buddhism 17

The maternal metaphor in early Buddhism 22

The power of mother’s milk 27

Buddhism, motherhood and royal exemplars 30

Conclusion 35

Chapter 2: Ambiguous Gender: Male Initiation in a Northern Thai Buddhist Society 39

Introduction 41

The Monkly Ideal 42

The male Child in Buddhist Northern Thailand 44

Gender Ambiguity during Candidacy for Ordination 46

Maleness Transformed through Ordination 50

World Renounced, World Restored 54

The Buddhist Problem of Male Gender 57

Chapter 3: Books of Search: The invention of traditional Lao Literature as a subject of study 63

Traditional Lao Literature and its role in Lao society 66

Knowledge of Lao versification prior to the mid-twentieth century 67

The modernization of Laos and Northeast Thailand and the transformation and decline of

Traditional literature 68

Printing technology and its effect on traditional Lao literature 69

The invention of traditional Lao literature as a subject of study: The work of Sila Viravong 73

The study of traditional Lao literature and Lao-Thai cultural politics 73

The life and career of Sila Viravong 74

Sila’s study of Lao versification 76

The political use of traditional literature in the revolutionary movement of the Lao patriotic front 84

kMNt´ cMNaM 157

Page 158: សាសនានិងការប្រតិបត្តិនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍

The official role of traditional literature in the Lao People’s democratic republic from 1975 to the present 85

Books of search: in conclusion 87

Chapter 4: The quest for enlightenment and cultural identity: Buddhism in Contemporary Vietnam 91

Introduction 93

Typology 94

Decline 95

Reform and Revitalization 99

Patriotism and National Consolidation 101

Marxist and Buddhist Critiques 108

Activism and Politics 110

Post-colonial resistance 112

Schisms 116

Conclusion 118

Note 121

Chapter 1 121

Chapter 2 136

Chapter 3 142

Chapter 4 150

158 kMNt´ cMNaM