កមពជារកសាកណើនរងមា ដើមបអតថបយោជនទាងអសគន

ការវនចឆយសថានភាពបាទាសដាលមានលកខណ:ជាបាពនធ

ទដឋភាពរម

ករមធនាគារពភពលោក

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

Pub

lic D

iscl

osur

e A

utho

rized

កនសៀវភៅនាះ ពណនាអពទដឋភាពរមនាការវនចឆយសថានភាពបាទាសដាលមានលកខណ:ជាបាពនធ - ការ រកាសា កណើន ដើមាបអតថបាយោជនទាងអសគនា។ របាយការណចងកាាយទាងមល រមទាងឯកសរយោង អាច រក បានៅ៖ http:ជ//documents.worldbank.org/curated/en/620151496155751423/Cambodia-Sustaining-strong-growth-for-the-benefit-of-all

នាះគាសនាដារបសបគគលកធនាគរអនតរាតសមាាបការកសងឡើងវញ នងអភវឌាឍន / ធនាគរពភពលោក។ របក គហើញ ការបកសាាយ នងសាចកតសននដឋានដាលបងហាញៅកនងឯកសរនាះមនឆលះបញចាងទសាសនៈរបសនាយក បាតបតតធនាគរពភពលោក ឬរដឋាភបាលដាលពកគាតណាងនោះទា។ ធនាគរពភពលោកមនធានាភាពតាមតាវ នាទនននយដាលមានៅកនងសណារនាះឡើយ។ ពាបាទល ពណ នមតតសញញា នងពតមានផាសាងទៀត ដាល បានបងហាញលើផានទណាមយៅកនងសណារនាះពមានមាននយថាាការវនចឆយពាងធនាគរពភពលោក ទាកទងនងសថានភាពសាបចាបាបនាដានដណាមយ ឬការយលពាម ឬការទទលយកដានកណតទាងនោះឡើយ។ គមាន អវកនងសៀវភៅនាះបងកើត ឬតាវបានចាតទកថាាការដកកមាត ឬការលើកលាងឯកសទធ នងអភយឯកសទធ របសធនាគរពភពលោកឡើយ ដាលទាងអសនាះតាវបានរកាសាសទធាពសាស។

បរភពសមបញជាកបាភពសណារនាះដចតទៅ:ជ World Bank. 2017. Cambodia - Sustaining strong growth for the benefit of all. Overview. Washington, D.C. :ជ World Bank Group. (ធនាគរ ពភពលោក ឆនា 2017។ កមពា - ការរកាសាកណើនរងមាដើមាបអតថបាយោជនទាងអសគនា។ ទដឋភាពរម។ វាសន តោន ឌស កាមធនាគរពភពលោក)។

សទធនងការអនញញរតខលមសរៅកនងសៀវភៅនាះតាវបានរកាសាសទធ។ ការចមលង នង/ឬការបញជនផនាកណាមយ ឬសណារទាងសាង ោយ គមានការអនញញាតអាចាការរលោភចាបាប។ ធនាគរអនតរាតសមាាបការកសងឡើងវញនងអភវឌាឍន / ធនាគរ ពភពលោកលើកទកចតតដលការផាសពវផាសាយសណាររបសខលន ហើយាធមមតានងផតលការអនញញាតភាលាមៗឱាយចមលងនវផនាកនានានាសណារនាះ។

សមាាបការអនញញាតឱាយថតចមលងឬបោះពមពឡើងវញនវផនាកណាមយនារបាយការណនាះ សមផញើសណើោយមានពតមានពាញលាញទៅកាន Copyright Clearance Center, Inc. 222 Rosewood Drive, Danvers, MA 01923, USA ទរសពទ:ជ 978-750-8400 ទរសរ:ជ 978-750-4470http:ជ //www.copyright.com/

សមផញើរាលសណរដទាទៀតសតពសទធនងអាាញាបណណ រមទាងសទធ បតាសមពនធ ទៅកានការយាលយបោះផាសាយ របសធនាគរពភពលោក

1818 H Street NWWashington, DC 20433, USAទរសរ:ជ 202-522-2422 អមាល:ជ pubrights@worldbank.org

រចនាាងកនងោយ:ជ Florencia Micheltorena, បយណហាសែរ (Buenos Aires), បាទាសអាហាសងទន

អកសរកាតASEAN Association of Southeast Asian Nations សមាគមបាាាតអាសអាគនាយCCT conditional cash transfer ការផទារសចបាាកោយមានលកខខណឌCSES Cambodia Socio-Economic Survey ការអងកាតសាដឋកចចសងគមកចចកមពាCSO civil society organization អងគការសងគមសវលEU European Union សហភាពអរបFDI foreign direct investment វនយោគផទាលពបរទាសGDP gross domestic product ផលតផលកនងសាកសរបGNI gross national income ចណលាតសរបHEF health equity fund មលនធសមធមសាភបាលHIV/AIDS human immunodeficiency virus/acquired immune deficiency syndrome វរសហវ/ជងអាដសHR human resource ធនធានមនសាសIWRM integrated water resources management ការគាបគាងធនធានទកចមាះLDC least developed country បាទាសអភវឌាឍនតចតចLGBTI lesbian, gay, bisexual, transgender, សាសាឡាញសា បាសសាឡាញបាស and/or Intersex អនកសាឡាញភាទទាងពរ ខទើយនង/ឬ អនកមានភាទមនចាបាសថាសាឬបាសL-MIC lower middle-income country បាទាសមានចណលមធាយមកមាតទាបMDG Millennium Development Goal គោលដៅអភវឌាឍនបាចាសហសវតាសរMFI microfinance institutions គាះសថានមកាហរញញវតថNDC Nationally Determined Contribution ការរមចណាកថានាកាតដាលបានកណតNGO non-governmental organization អងគការមនមានរដឋាភបាលODA official development assistance ជនយអភវឌាឍនផលវការOOP out-of-pocket ចណាយបាាកហោបាPIM public investment management ការគាបគាងវនយោគសធារណ:ជPPP public-private partnership ភាពាដាគរវងវសយសធារណ:ជនងឯកជនPPP purchasing power parity សមភាពអណាចទញRBS risk-based supervision ការតាតពនតាយផអាកលើហានភយRGC Royal Government of Cambodia រាជរដឋាភបាលកមពាSCD Systematic Country Diagnostic ការវនចឆយសថានភាពបាទាសដាលមានលកខណ:ជាបាពនធSTEM science, technology, engineering, វទាយាសសតា បចចាកវទាយា វសវកមមត and mathematics នងគណតវទាយាTB tuberculosis របាងTVET technical and vocational education ការអបរ នងបណតះបណាតាលបចចាកទាស and training នងវាជាជវ:ជUS United States សហរដឋអាមារកUSD United States dollar ដលលារអាមារក

IBRD IFC MIGAអនបាធាន បាចាតបន វចតរៀ កាវាកាវា

(Victoria Kwakwa)ឌមទាស តាសតសារាាហោគាស (Dimitris Tsitsiragos);

នណា សទយលជកវច (Nena Stoiljkovic)

គក ហនដ (Keiko Honda) (EVP&CEO)

នាយក អលរច ហាសាចៅ (Ulrich Zachau)

វវាក ផថាក (Vivek Pathak)

មើល បាារឌ (Merli Baroudi)

បាធានកាមការងរ មហគាល អា. សនឆាស(Miguel E. Sanchez)

អបើត ភមហដហាសា(Obert Pimhidzai)

ដានញាល សទាត(Daniel Street)

ដង សរាាក(Sarak Duong)

ផល បាបរ(Paul Barbour)

មាតកា

សរចកតថលរងអណរគណ� 3

ទដឋភាពរម� 7

បញជរបភាពរបលាខ 1. ផលតភាពពលកមមតមានកណើនទាបាងគបាជាង (ាងឆវាង) មយផនាកគ

ោយសរ ឯកទាសភាវបនយកមមតលើឧសាសាហកមមតដាលបាើទនតច(ាងសតា) 10របលាខ 2. កមពាៅមានភាពយតយាាវៅឡើយលើទដឋភាពមយចនន នា

ភាពបាកតបាជាងផនាកសាដឋកចច 11របលាខ 3. អតាាបាាវាឡងជមងកានមានកមាតខពសកនងចោមអនកកា (ាងឆវាង)

ហើយកមពាដើរមនទានបាទាសដទាទៀតកនងការទទលបានទកសអាត នងសាវអនាមយ (ាងសតា) 13

របលាខ 4. បាៀបធៀបាមយបាទាសដទា បាទាសកមពាបាឈមមខ នងមានភាពងយ រងគាាះខពសាាលាងចពោះគាាះមហនតរាយនានា 14

របលាខ 5. កមពាមានដណាកកាលបងកើនទនលឿនបផត កនងចោមបាទាសដាលមាន លកខណ:ជបាហាកបាហាលគនា (ាងឆវាង); ទហឥណទានរបសគាះសថាន មកាហរញញ វតថបានកើនឡើង (ាងសតា) 16

បញជារាងារាងលាខ 1:ជ លអានការវនចឆយសថានភាពបាទាសដាលមានលកខណ:ជាបាពនធ នងការកណតវសយ

អាទភាពសមាាបអភវឌាឍន 18

3

សចកតថលងអណរគណ

របាយការណនាះគាសនាដារបសកាមការងរនាកាមធនាគរពភពលោកពហវសយ ដាល ដកនា ោយលោក អបើត ភមហដហាសា (Obert Pimhidzai) លោក មហគាល អាឌអាដ សនឆាស មាារទន (Miguel Eduardo Sánchez Martín) នង លោក ដានញាល សទាត (Daniel Street) ។ លោកសា អនហគណា ដបាាចា (Inguna Dobraja) (បាធានគាបគាង បាចា បាទាសកមពា) នងលោក ដង សរាាក (បាធានសជវកមមតហរញញវតថអនតរាតបាចាកមពា) បានផតលការគទាយាាងជតសនទធ នងដបនាមានដលកាមការងរ កដចាដលអនកដកនាផងដារកនងអឡងពាលពគាាះយោបល។ របាយការណនាះទទលអតថបាយោជនពការរមចណាកដគរឱាយ សរសើរាាលាងព អនកសា មនណា ហាញតង (Minna Hahn Tong) (ទបាកាសា) នង អនកសា មាារៀ ដភើត ( Maria Dumpert) (ទបាកាសា) កនងការរៀបចសាចកតពាាង នងកាសមាល។

កាមការងរនាះសមសមតាងនវការដងគណចពោះការណានាដបាសើរ នងការគទាយាាងាលាង ព លោក អលរច ហាសាចៅ (Ulrich Zachau) (នាយកបាចាបាទាស) លោក វវាក ផថាក (Vivek Pathak) (នាយកសជវកមមតហរញញវតថអនតរាតបាចាកមពា) លោកសា សៀវឈង យ (Xiaoqing Yu) (នាយកយទធសសាតនងបាតបតតការ) លោក ឃឡា អាហវ ឃាលហហវើរ (Kyle F. Kelhofer) (បាធានគាបគាងកមមតវធានខពសនាសជវកមមតហរញញវតថអនតរាតបាចា កមពា) លោក មាាធ វរហគស (Mathew Verghis) (បាធានគាបគាងផនាកអនវតត ការគាបគាង មាាកាសាដឋកចច នងសរពើពនធ) លោក សលមាាន ហាសាឌ (Salman Zaidi) (បាធានគាបគាង ការអនវតតន ភាពកាកា) លោក សឌៀ សហតធ (Sudhir Shetty) (បាធានសាដឋវទ) លោក សហាបើហ អាល មហប (Shabih Ali Mohib) (បាធានកមមតវធ), លោកសា ល សគរាា (Lou Scura) (បាធានកមមតវធ) នងលោក ឡាស សនឌើហាកាដ (Lars Sondergaard) (បាធានកមមតវធ)។

របាយការណនាះមានមលដឋានផអាកលើការងរសាាវជាាវនាកណើន នងភាពបាកតបាជាង (Kazi Matin, Guillermo Arena, Theepakorn Jithitikulchai, Dilaka Lathapipat, Miguel Sánchez) ភាពកាកា នង បរយាបនន (Obert Pimhidzai នង តង គមសន ោយមានការរមវភាគទានពមតតរមការងរាចាើននាក) យានឌរ នងនរនតរភាពសងគម (Erik Caldwell, Theepakorn Jithitikulchai) នងធនធានធមមតាត (Maria Dumpert នង Tijen Arin ោយមានការរមវភាគទានពមតតរមការងរមយចននធ) ។ បនាទាបពមាន ឯកសរទសាសនាទាន កណតតាាពាកពនធបនថាមទៀតសតពសមទធកមមតរបសកាមហន នងការវនយោគផទាលពបរទាស (Asya Akhlaque) អភបាលកចច (លោក ស សខបនធឿន) ICT (Seda Pahlavooni) ការបងកើតថមត (Smita Kuriakose, Antoine Coste) ជនាញ (Une Lee, Sanda Liepina) សមតថភាពសថត (Junhe Yang, Mustafa Dinc)។ ទាសចរណ (Wouters Schalken) ដកជញជន (Genie Jensen) នងនគរបនយកមមត (Judy Baker, Natsuko

4

Kikutake) តាវបានរៀបច។ លើសពនាះទៀត Theepakorn Jithitikulchai នង Dilaka Lathapipat បានរមគនាសរសារឯកសរមយសតពការពាយាករកណើនរយៈពាលវាង ដាលតាវបានរពងថានងាធាតចលសមាាបការរៀបចចកខវសយបាទាសកមពាឆនា 2050 នាះ។

អនកពនតាយរបាយការណនាះរមមាន Gabriel Demombynes (បាធានកមមតវធ) នង Stephane Guimbert (អនកគាបគាង) ។

កាមការងរកទទលបានមតដមានតមលាទៅលើការរកឃើញបឋម នងសរនានាៅកនងកចចបាជបាាបនលើក (បាពាតត ៅរាជធានភនពាញ ខាតតពាះសហន ខាតតសៀមរាប នងខាតតកាចាះ)។ សមអរគណាពនលកដលភាគពាកពនធចនន 375 នាក ដាលបានចលរមកនងកចចបាជទាងនោះ នង បានផដលគនត នងសណើរបសពកគាលើដណើររឿងនាះ នងសណើអាទភាព។

ការពគាាះយោបលនងអនតរាគមនាមរយ:ជបណណបាាសណយតាវបានរៀបចោយសរគនត នងការចលរមយាាងសកមមតរបសកាមទនាកទនងរបសយើង រមមាន Leonora Aquino Gonzales លោក ប សរឿន លោកសា សអឿន សភនតាយ លោក Ben Alex Manser នង Kanitha Kongrukgreatiyos ពាមទាង Elise Vanormelingen (ទបាកាសា) ។

ជនយរដឋបាលដលអផនាកសថាបន តាវបានផដលោយលោកសា ខៀវ អមរា។ កាមការងរនាះក សមថលាងនវកតញញាធមចពោះ លោក ល ចនទចរង (ផនាកពតមានវទាយា) កាមរដឋបាល នងគទា អតថជនទាងមល រមមាន លោកសា បល វណាណា លោកសា លន ដ លោកសា រម ដណាត លោកសា គ គនាធា អនកនាង គង លដាន លោកសា ឈន ឆយណា លោកសា យន ផលលា លោកសា ជៀប រាាវាន លោកសា គ លនណាផងដារ ចពោះការគទារបសពកគាកនងអឡងពាល ចលរមកចចបាជាមយភាគពាកពនធ។

ាចងកាាយ កាមការងរបានទទលអតថបាយោជនពការណានា នងការយលដងរបសកាម ការងរបចចាកទាសរបសសមភាគរាជរដឋាភបាលកមពាៅកាសងសាដឋកចច នងហរញញវតថ ដកនា ោយ ឯកឧតតម វងាស វសទធ ឯកឧតតម ហាម វណណឌ នងលោក ឈាង វណាណារទធ។

5

សមាជកករមការងារវនចឆយសថរនភាពបរទរសដរលមានលកខណ:ជាបរពនធ�ការអនវតតន�/�បរានបទសកល អនកទទលបនទកកសកមមត សទវ ចាហវ (Steve Jaffee) ចរន មទា ការបាាបាលធាតអាកាស បរសថាននងធនធានធមមតាត

មហគាល អនជាល ជចជ (Miguel Angel Jorge) ធមធ បល (Timothy Bouley) មាាយខល មាាកឃរមក (Michael McCormick) ធចន អារន (Tijen Arin) មាារៀ ដភើត (Maria Dumpert) របើត រាដ (Robert Reid)

អបរ បាន សមាធ សយសហើ ហវកាអ (Tsuyoshi Fukao)ថាមពល នងនសាសារណកមមត សៀវភង វាង (Xiaoping Wang) សនល ឃោសលា (Sunil Khosla)ហរញញវតថនងទផាសារ រាាតឆដ អាណានាវរាាសលាបា (Ratchada Anantavrasilpa)

ខលលន មាាសានក (Colleen Mascenik)យានឌរ នង LGBTI អារក ខលដវាល ចនសន (Erik Caldwell Johnson) ផមនរាាត យានសន

ហគងវង (Pamornrat Tansanguanwong) ធបាាខន ជតធគលចា (Theepakorn Jithitikulchai) អាលហាសាវាា ផារវា (Elizaveta Perova) ហលឡារ ចនសន (Hillary Johnson)

អភបាលកចច លៀ អាពាល (Leah A pril) ស សខបនធឿនសខភាព អាហារបតថមភ នង បាាជន

សមល ណាកផល (Somil Nagpal) អាន មាារ បាវ (Anne Marie Provo) តម មរមត (Tomo Morimoto)

សជវកមមតហរញញវតថអនតរាត ដានញាល សទាត (Daniel Street) ដង សរាាក ការបងកើតថមត សមតា គរៀខសា (Smita Kuriakose) អងទាន កសត (Antoine Coste)ការងរ នងជនាញ ដលកា ឡាថាភផត (Dilaka Lathapipat) ធផកន ជតធគលចា (Theepakorn

Jithitikulchai) អនា ជ. ល (Une J. Lee) សនដាា លភណា (Sanda Liepina)ការគាបគាងមាាកាសាដឋកចចនង សរពើពនធ

មហគាល អាដអាដ សនឆាស មាារទន (Miguel Eduardo Sanchez Martin) កាហាស មាាទន (Kazi Matin) ល សដាត

ភាពកាកា អបើត ភមហដហាសា (Obert Pimhidzai) តង គមសន ារលណា មាានធលឡា (Carolina Mantilla)

កចចគពារសងគម នងការងរ ផបល អាកសតា (Pablo Acosta) ខលដៀ ហាសបាា (Claudia Zambra)ភាពធនផនាកសងគម ទកាង នង ជនបទ

មកា ទរហណាន (Mika Torhonen) ជឌ បាឃើរ (Judy Baker) ណាតសក គគាកា (Natsuko Kikutake) ហនរខា បាតឆ (Henrike Brecht)

សមតថភាពសថត Junhe Yang, Mustafa Dincពាណជជកមមត នង ភាពបាកតបាជាង

ឡាន វាន ងវៀង (Lan Van Nguyen) ហគលើម អារាណាស (Guillermo Arenas) វធើរ សកាលខន(Wouter Schalken) ជច កាលាក (George Clark) អាសយាា អាកាលាកា (Asya Akhlaque) យហាវាន វ (Yifan Wei) វម ដវ (Wim Douw)

ការដកជញជននង ICT សាដ ផឡាវន (Seda Pahlavooni) ហាសាន ចនសន (Genie Jensen) បន វសនា ណាអមហាឡាវដ (Naomi Halewood)

ទកសអាត នងអនាមយ ជប សតតចាសឌក (Joop Stoutjesdjik) ចនទ វរ:ជ កវ ភរមាយ ហកាក បាាឌើរ (Greg Browder)

6

7

ការរកឃើញ សានៗ

“ការងរ បាមាណ ា 3,6 លន កនង វសយ ឧសាសាហកមមត នង សាវ កមមតតាវ បាន បងកើត ឡើង កនង រយ:ជ កាល ពរ ទសវតាសរ កនលងទៅ”

ទដឋភាពរម

កនងរយៈពាលពរទសវតាសរកនលងមក បាទាសកមពាសមាាចបាននវកណើន សាដឋកចច នងការកាតបនថយភាពកាកាយាាងលអបាសើរ។

ោយសរកណើនសាដឋកចចមានលាបឿនលឿន នងបាកបោយចរភាព កមពាបានកាលាយទៅា បាទាសនាមខមយនាពភពលោកកនងការកាតបនថយភាពកាកា នងវបលភាពរម។ ការបាានសមាន ផលវការនានាបងហាញថាភាគរយនាបាាជនកមពារសៅកាាមបនាទាតនាភាពកាកាថានាកាតបានធាលាកចះព 47,8 ភាគរយ កនងឆនា 2007 មកតាម 13,5 ភាគរយ កនងឆនា 2014 ។ ការកាតបនថយភាពកាកាយាាងចាើនបានបាពាតតទៅាពសាសកនងអឡងឆនា 2007-2009 ខណ:ជដាលភាព កាកា បាន ធាលាកចះ 25 ភាគរយ ហើយបាាជនចនន 3,3 លននាកបានចាកផតពភាពកាកា មយផនាកធគោយសរការបងកើនផទាដដដះ នងកណើនតមលាមហបអាហារអនតរាត ដាលផតល អតថបាយោជនដលកសករ នងពលករកសកមមត។ សចនាករផាសាងទៀតនាកមាតជវភាពរសៅ ដចា ការមានទាពាយ សមាបតតរបសរបរបាើបាាសកនងផទះ នង លទធផលនាការអភវឌាឍធនធានមនសាសបាសើរឡើង រមាមយនងការសមាាចបាននវជោគជយរបស កមពា លើគោលដៅអភវឌាឍន សហសវតាសភាគចាើនបផតៅឆនា 2015 (បាអបលាខ 1) ។

កមពារកាសាអតាាកណើនាមធាយម 7,6 ភាគរយ ចាបពឆនា 1994 ដលឆនា 2015 ាបចណាត ថានាកទបាាមយៅលើពភពលោក ហើយសពវថងាបានកាលាយាបាទាសមយដាលមានបាាកចណលមធាយមកមាតទាប។ កណើនតាវបានជរញោយការនាចាញទនញនងសាវកមមត (ាចមាបងគ សមលៀក បពាក នងទាសចរណ) មានកណើនាាលាង កនង កមាត 19,6 ភាគរយ កនងមយឆនា ដាលកមពាាបលដបទពរៅលើពភពលោកបនាទាប ពបាទាសហគណាអាកាវាទរ នងនាមខបាទាស ដាលមាន កណើនខពស ដចា បាទាស វៀតណាម នងបងកាលាដាស ាដើម។ វសយកសកមមត វសយ សណង នងអចលនទាពាយ កាលពពាលថមតៗនាះកាកាបាលមាាសនចមាបងនាកណើន សាដឋកចចរងមាផងដារ។ ា លទធផល ចណលាតសរប (GNI) កនងពលរដឋមានាកៗបានកើនឡើង ាងបដង ព 300 ដលលារអាមារក កនងឆនា 1994 ដល 1.070 ដលលារអាមារក កនងឆនា 2015 ដាលាឆនាកមពាបានកាលាយាបាទាសមានចណលមធាយមកមាតទាប។ សមទធផលដគរឱាយចាបអារមមតណរបសកមពាតាវបានកសង លើមលដឋាននាការបើកចហពាណជជកមមត នង លហរ មលធន ដាលជរញោយភាពអនគាាះផនាកពាណជជកមមត នងលហរចលយាាងចាើននាជនយអភវឌាឍនផលវការ (ODA) នងវនយោគផទាលពបរទាស (FDI) ។

8

បរអបលរខ�1:ជ�វឌរឍនភាពរបសកមពាឆពរះទៅកានគោលដៅអភវឌរឍនសហសរសវតរសរ

ាទទៅ កមពាមានវឌាឍនភាពយាាងចាើន កនងការសរាចបានគោលដៅអភវឌាឍនសហសាសវតាសរ (MDGs)។ ឧទាហរណ ភាពកាកាធងនធងរបានកាតបនថយចាើនាងពាកកណាតាល (ព 33 ភាគរយ កនងឆនា 2004 មកតាម 10 ភាគរយ ៅឆនា 2011) អតាាមរណភាពមាាបានកាតបនថយ ចាើនាងពាកកណាតាល (ពកណើតរស 1.020 នាក កនងឆនា 1990 មក តាម 161 នាកកនងឆនា 2015 កនងកណើតរស 100.000 នាក ) អតាាមរណភាពកមារ បានកាតបនថយ (ព 117 កនង 1.000 នាកកនងឆនា 1990 មកតាម 28 នាក កនងឆនា 2015) អតាាចះឈមាះចលរៀនកមាតបឋមសកាសាបានបងកើន (ព 92,1 ភាគរយកនងឆនា 2000ដលអតាាចះឈមាះចលរៀនជតសមតើកមាតសកល ចនន 94,7 ភាគរយ កនងឆនា 2014) នង មានវឌាឍនភាពាាលាងផងដារកនងការបាយទធបាឆងនងមាេគអាដស / ជងអាដស (ាមយនងការធាលាកចះនាអតាាកើតេគនាះព 0,08 កនងចនន បាាជន 100 នាកកនងឆនា 2001 មកតាម 0,01 កនងឆនា 2013) ។

ទោះយាាងណាកត សមទធផលសមាាបគោលដៅអភវឌាឍនសហសាសវតាសរមយចននមានលកខណ:ជចមាះ កនងនោះរម មានជងរបាង នរនតរភាពបរសថាន ការោះមន នងសមភាពយានឌរ។ អតាាកើតជងរបាង នងអតាាសលាបោយសររបាងៅតាមានកមាតខពស។ ទោះបាលាបឿននាការបផលាញពាាឈើបានថយចះបនតច ោយសរការផលាសបតរ គោលនយោបាយកាលពពាលថមតៗ កនលងទៅកត ការកាបបផលាញៅតាមានកមាតខពសកនងរយៈពាលពរទសវតាសរ កនលង មក។ ដចគនានាះដារ ទោះបភាគរយនាដដាលមានយទធភណឌមនទានផទះតាវបានបោសសមាអាត បានកើន ឡើង ដល 45 ភាគរយកត ការបោសសមាអាតនាះៅតាខសឆងាយពគោលដៅនាការបោសសមាអាតចនន 100 ភាគរយៅឡើយ។

9

កនងទាងទាាយធ ជោគជយរបសបាទាសកមពាអាសាយលើការបងកើតការងរ។ ាមយនងការកើនឡើងនវចននបាាជនដាលសថតកនងវយធវើការ កមពាកពងតាសថតកនង “ដណាក កាល ដបង នា ភាគ លភ បាាសសាត” របសខលនៅឡើយ ហើយកនលងមក ទទលបានជោគជយា ាលាង កនងការបងកើតការងរសមាាបយវជន នងសតាកនងសកមមតភាពអតពលកមមតនានា។ កមពា បានទទលអតថបាយោជនពបលាងរចនាសមពនធទាងទាាយធ មាននយថា ការបាងចាកសរឡើងវញនវសកមមតភាពសាដឋកចចកនងវសយទាងបនាវសយកសកមមត កមមតនតសល នងសាវកមមត បាន បងកើត ឱកាសការងរសទធចនន បាមាណា 3,6 លន កនងវសយឧសាសាហកមមត នងសាវកមមត នង 0,7 លននាក កនង វសយកសកមមត នងជលផលកនងរយ:ជកាលពរទសវតាសរកនលងទៅ។

កណើនសាដឋកចចកតាវបានជរញោយសមាបតតធមមតាតសតកសតមភ នងសមាបរ បាបរបស បាទាស កមពាដាលទាទាងជវភាពរសៅរបសបាាជនកមពារាបលននាកផងដារ។ កសកមមតដាលពង ផអាកយាាងាលាងលើធនធានធមមតាត នងសាវបាពនធអាក ឡស បានរម ចណាក 30 ភាគរយនា ផសស (GDP) កនងឆនា 2015។ បាាជនាងបាាលននាកពងផអាកលើវសយកសកមមត នង នាសទ ដើមាបរកចណលបនថាម នងទាទាងសនតសខសាបៀងរបសពកគា ហើយ 88 ភាគរយនាចននបាាជនៅពងផអាកលើជវមាាសបាពាណសមាាបការចមអនអាហារ។ វសយទាសចរណា កាបាលមាាសនមយផាសាងទៀតនា កណើនសាដឋកចច កពងផអាកលើធនធានធមមតាត នងនរនតរភាព បរសថានផងដារ។

កនងឋាន:ជាបាទាសមានចណលមធាយមកមាតទាប បាទាសកមពាកពងបាឈមមខនងបញហា បាឈម ថមតៗកនងការទាទាងកណើនសាដឋកចចឱាយរងមា។

តទៅអនាគត កមពាទនងាមនអាចពងផអាកលើកាតាដដាល ដាលបានជរញ ឱាយមាន កណើន រងមា នងការកាតបនថយភាពកាកាដចកនងរយៈពាលពរទសវតាសរកនលងមកបានឡើយ។ ការបញចប ាយថាហាតរបសកមពាពឋាន:ជាបាទាសអភវឌាឍនតចតច (LDC) នងធវើឱាយការផតលហរញញ បាបទានពមាចាសជនយ នងភាពអនគាាះពាណជជកមមតធាលាកចះ នង បាតបងយាាងចាើន។ ទនទមនង នាះ បាាកខាកពងកើនឡើង ហើយវ នងធវើឱាយបាទាសកមពាជបការលបាកកានតាាលាងកនងការនាចាញសាវអងករមនទានកាចនា នង សមលៀក បពាកដាលមានតមលាោក។ ៅកនងករណ នាវសយ កសកមមត ទសាសនវសយលើថលាទនញពមានលកខណ:ជវជជមានឡើយ រឯវសលភាពរបសបាទាសកមពា កនងការពងាកផទាដដដះ សពវថងាកកានតាតច ាពសាស បើគាគតដលតមាវការសមាាបឱាយមាននរនតរភាពបរសថាន។

គរឱាយកតសគលដារថា ផលតភាពនាការងរបានកើនឡើងយតាងបាទាសកពងលតលសាលាងផាសាងទៀត មយផនាកគោយសរតាការបាើបាាស មលធនតចតចៅកនង ផលត កមមត។ កនងអឡង 1993-2014 បាទាសកមពាមានកណើនផលតភាពការងរ 3,5 ភាគរយ ធៀបនង 4,7 ភាគរយៅវៀតណាមកនងអឡងដចគនា នងអតាាកណើន ាមធាយម 7,1 ភាគរយ ៅបាទាសថាកនងអឡងឆនាមានសនទះរកចមាើន ចាបពឆនា 1986 ដល 1996 (របភាពទ 1, ាងឆវាង) ។

10

ផលតភាពៅកនងឧសាសាហកមមតកាតដារ ៅតាទាបាងបាទាសគបាជាងភាគចាើន ហើយមាន ភសដាងបងហាញថា ការវនយោគ មានទហតចតចលើការកាលមអបរកាខារ នងគាឿងចកា (របភាព លាខ 1 ាងសតា) ។ ការ បងកើតទនដលសរបាភាគរយនា ផសស ាមធាយម តចាង 20 ភាគរយ នា ផសស កនងរយៈពាលពរទសវតាសរកនលងមក មានកមាតទាបាងបាទាសគបាជាង ហើយទាប ាង បាទាសវៀតណាម នងបាទាសថាាាលាងកនងអឡងឆនាដាលមានសនទះរកចមាើនខពស។

ៅចពោះមខការធាលាកចះនាភាពបាកតបាជាង ផលតកមមតដាលមានតមលាោករបសកមពា នងការបាមលផតាាលាងលើវសយកាតដារ នងទាសចរណ នងកាលាយាបញហាបាឈមកានតាាលាងឡើង។ មខទនញភាគចាើននាការនាចាញសមលៀកបពាករបសកមព ា មានគោលដៅផតាតលើបាភាទ សមលៀកបពាកដាលមានគណភាពទាប/តមលាោក ៅទផាសារ សហរដឋ អាមារក នងសហភាពអរប។ ទើបតាកនងកឡងកនងបនាមានឆនាចងកាាយនាះ បោណាះ ដាលេងចកាកាតដារសមលៀកបពាក មយចននបានចាបផតើមបតរទៅធវើការងរដាលផតលតមលាបនថាមខពស (បាាក បោកគក បោះពមព) ទនងាោយសរការធាលាកចះនាភាពបាកតបាជាង ៅបរទាសកនងបរបទនាបាាកដលលារអាមារកថលា នងការតមលើងបាាកឈនលអបាបបរមាយាាងឆបរហស (ព 80 ដលលារអាមារក កនងមយខា កនង ឆនា 2013 ទៅ 153 ដលលារ កនងមយខា កនងឆនា 2017 ដាលឥឡវនាះបាហាកបាហាលនងបាទាស វៀតណាម)។ ខណៈដាលផលតផលនាចាញមានតមលាខពសមយចនន (រមទាង កង គាឿង បនាលាស ទរទសាសន នងខាសាបញឆាះ) តាវបានសងកាតឃើញកនងបនាមានឆនាចងកាាយនាះ សកមមតភាពភាគ

�រប��កផលត�ពពលកម�

-2%

0%

2%

4%

6%

8%

���� 1986-1996

�ៀត�ម��� 1993-2014

កម������ 1993-2014

��ពល�ពទន គណ�ពពលកម� ផលត�ពក­��សរប

0 3000 6000 9000 12000ន�������

�ៀត�ម

���������

�

ហ�លពន

បង�����ស

កម���

ម���ន���

ផលត�ពនង��ពល�ពទនក��ត ��មហន��� 2016

��ពល�ពទន ��ដ��នផលត�ព (ស���កប¡ក)��ដ��នផលត�ព(កម�ន£¤ល)

របលាខ 1. ផលតភាពពលកមមតមានកណើនទាបាងគបាជាង (ាងឆវាង) មយផនាកគ ោយស រ ឯកទាសភាវបនយកមមតលើឧសាសាហកមមតដាលបាើទនតច(ាងសតា)

បរភព: ការគណនារបសបគគលកធនាគារពភពលោកដោយបរើបររសគណនជាតនង WDI ។ ការបរនសមរនរបសបគគលកធនាគារពភពលោកផអរកលើអងករតសហគររសឆនរ 2016 ។

11

ចាើនទាងនាះៅកនងបាទាសកមពា ៅតាាសកមមតភាពតមលើងដាលបាើ កមាលាងពលកមមតចាើន ោយគមាន ឬមានការ ផលតបណាក នងគាឿងបនាលាស តចតច បោណាះ។ វសយទាសចរណក បាឈមនងាមការឡើងថលាបាាកដលលារអាមារក នង ការ តមលើងបាាកឈនលដារ ហើយបញហា បាឈមផនាកហាដឋារចនាសមពនធ នងនរនតរភាព បរសថាន ធវើឱាយការធវើពពធកមមតនាសកមមតភាពនានាកនងវសយនាះជបការលបាក។

ឧបសគគផនាកសថាបន មលធនមនសាស នង ហាដឋារចនាសមពនធ ធវើឱាយរាងសទះដលភាពបាកតបាជាង កដចារាងសទះដលការបងកើតវសយឯកជនមយរសរវកៅកមពា។ ថវបើមានការរកចមាើនមយចននកត កមពាដើរយតាងបាទាសមានបាាកចណលមធាយមកមាតទាបដទាទៀតលើផនាកទាងនាះ (របភាពលាខ 2)។ ភាពសមតកសមាញនាដណើរការទមាង នយកមមត ធវើឱាយកមពាកាលាយាកនលាងមយលបាកបផតកនងការចះបញជអាជវកមមត ពោលគ កមពា សថតកនងលដបទ 180 កនងចោម បាទាស ចនន 189 ៅលើទដឋភាពនាះ ោយ តាវចណាយពាល 87 ថងា មននងអាចចាបផតើមអាជវកមមតណាមយ (ធៀបនង 25,9 ថងាៅអាសបពាា នងបាាសហវក)។ ការទទលបានការអបរ តចតចករាងសទះដលការធវើពពធកមមត នងការធវើឱាយសាដឋកចចបាសើរឡើងផងដារ ទោះបាការចះឈមាះចលរៀនសទធៅកមាតបឋមសកាសាបានកើនឡើងយាាងខពសកត អតាាបញចបការសកាសាមធាយមសកាសាបឋមភម (43 ភាគរយ កនងឆនា 2013) ៅតាសថតកាាមមធាយមភាគសមាាបបាទាស ដាលមានបាាកចណលមធាយមកមាតទាប (71 ភាគរយ)។ សហគានបាន ឱាយ ដងថា វញញាបនបតា នងសញញាបតាពសលរៀន ទោះាៅកមាតឧតដមសកាសាកត ពមានាសញញាបងហាញ សមតថភាព របសកមមតករឡើយ ដាលចណចនាះសឱាយឃើញនវបញហាផនាកគណភាព។ លើសពនាះ ទៀត ការ អបរបចចាកទាស នងការបណតះបណាតាលបចចាកទាស នងវាជាជវៈ (TVET) បាឈមមខ នង

�����រច�សម�ន�

���បន

�រប� ើតថ

បរ���ស��������ដ�កច�

�ព­ឿន�ឿន���ជវកម

ស�ភ�លនងបឋមសក��

ទហទផ��រ

ឧត�មសក��នងបណ��ះប���ល

�ព��ៀមលក¢ណ:¤¥�កប¦��កវ�ទ�§

¨�សទ��ពទផ��រទនញ

�រអភវឌ�¬ទផ��រហរ®¯វត°± ¨�សទ��ព

ទផ��រ�រ²រ(ពលកម)

76543210

កម�±½¾¿� 2015កម�±½¾¿� 2006-07¨�Â�ស�នÃ��កចណÅលមធ�ÇមកÈ�តÉប¾¿� 2015��Ê�ន-5 ¾¿� 2015

របលាខ 2. កមពាៅមានភាពយតយាាវៅឡើយលើទដឋភាពមយចនន នាភាពបាកតបាជាងផនាកសាដឋកចច

បរភព: Global Competitiveness Indicators, World Economic Forum.

ការរកឃើញ សានៗ

“កមពាសថត កនង លដបទ 180 កនង ចោម បាទាស ចនន 189 ោយ តាវ ចណាយ ពាល 87 ថងា មន នងអាច ចាបផតើម អាជវកមមត ណា មយ”

12

ទសាសន:ជ អវជជមាន ហើយហាកដចាមនផតលនវជនាញដាលវសយឯកជនកពងតាវការទា។ ចពោះ ហាដឋារចនាសមពនធវញ មានការរក ចរនចាើនកនងការផគតផគងថាមពលអគគសនកនងរយៈពាលបនាមានឆនាថមតៗនាះ បនតាតមលាអគគសនៅតាខពសបើបាៀបធៀបទៅនងបាទាសជតាង៖ ថលាថាមពល អគគសនមធាយមសមាាបអនកបាើបាាសផនាកឧសាសាហកមមតធៗយាាងហោចណាសៅខពសាងបាទាស ថា មយាានមាា ឬវៀតណាមយាាងតច 35 ភាគរយ។

ដើមាបធានាថាកណើនសាដឋកចចនងបនតមានលកខណ:ជបរយាបនន គបាបជនះឧបសគគទាងឡាយណាដាលបះពាលាពសាសដលគាសរកាកា។

មលធនមនសាសមានកមាតបះពាលដលចលភាពសាដឋកចចសងគមកចច។ ាមសតងដរ អនតរាត បាាពលរដឋកមពាភាគចាើនដាលមនសថតកនងភាពកាកាាលាង គាបាាជន កាកា មធាយម ឬងយរងគាាះកនងការធាលាកចលកនងភាពកាកា មានចននពរភាគបរសៅោយមានសមភាពអណាចទញ (PPP)ទាបាង 5,50 ដលលារអាមារក កនងមយថងា ។ កណើនយតនាកាមអនកមានសវតថភាពផនាកសាដឋកចច អាចបណាតាលមកពទាយជជទានគាសរមានកមាតទាបលើផនាកអបរ សាភបាល នងដធល។ ការវយតមលាថានាកាតអពសមទធផលរបសសសាសបានរកឃើញថា សសាសថានាកទ 6 ចនន 39% មានពនទទាបចពោះ សមតថភាពអានភាសខមតារកមាតបឋម។ លទធផលនាការរៀនសតា មន លអបាបនាះ អាច បណាតាលមកពគាដាលទទលបានការបណតះបណាតាល មានចននតច ទទលបាន ការបណតះ បណាតាលមនគាបគាាន មាងសកាសាមានចននតចាងមតតភកដរបសខលនដាលទាងអសនាះ ធវើឱាយបះពាលដលសមតថភាពរបសសសាសមានាកៗកនងការលើកកមាតសាដឋកចចសងគម។

កហតនាមលធនមនសាសចាបផតើមកាលគាាដបង នាជវតោយសរគមានអាហាររបតថមភគាបគាាន ខវះការថាទា នងគមានការជមាញទកចតតពដើមទ។ ោយបានចមាើនធពាញវយកនងអឡងពាលដាលមានភាពកាកាាាលាង នងកងវះអាហារបតថមភរបសមាា នង កមារ កាមយវពលករបចចបាបន ន របសកមពាភាគចាើនទនងាទទលរងនវផលវបាក អវជជមានយរអងវាង ពកងវះអាហារបតថមភកាលពកមារភាព នងភាពខវះសពវខវះគាបផាសាងទៀតកាលៅតច។ បាមាណា 33 ភាគរយ នាកមារអាយកាាម 5 ឆនាាកមារកាន (របលាខ 3 ាងឆវាង) ហើយមានតា 35,9 ភាគរយ នាកមតាងអាយ 3-5 ឆនាបោណាះ ដាលបានចះឈមាះចលរៀនកនងអឡងឆនាសកាសា 2014-15។ ការទទលបានទកសអាត នង បងគនអនាមយ (75 ភាគរយ នង 42 ភាគរយ រៀងគនានាចនន បាាជនសរប) ៅតាមានកមាតទាបាងាាលាងធៀបនងមធាយមភាគនាបាទាសដាលមានបាាក ចណល មធាយមកមាតទាប (90 ភាគរយ នង 52 ភាគរយ រៀងគនា របលាខ 3 ាងសតា) នងា កាតាដសានមយចពោះភាពកាន ទនទមនងការផតលអាហារដលទារកមនបានលអ នង ភាពអតត ាត នាចណអាហារ។ លើសពនាះ ទោះបាមានភាពបាសើរឡើងចាើនកត ក កមពាៅតាមាន អតាាមរណភាពមាាខពសាងគាៅកនងតបន (161 កនងចោម កណើតរស 100.000 នាក កនងឆនា 2015) ដាលបងហាញនវបញហាលើគណភាពកនង ការថាទា នងទទលបានសាវសខភាព ។

ការរកឃើញ សានៗ

“សសាសថានាកទ 6 ចនន 39% មាន

ពនទទាបចពោះ សមតថភាព អាន ភាសខមតារ កមាត

បឋម នង បាមាណ ាមយភាគបនា

កមារអាយកាាម 5 ឆនាាកមារកាន”

13

ចលភាពសដឋកចចសងគមកចចកតាវបានរារាងោយការបាឈមមខខពសទៅនងវបតតហរញញវតថ នង អាកាសធាត ដាលមានការគពារសងគមតចតចបផតកនងការជយគាសរលើការគាបគាងវបតត នានា។ បាាជនបាមាណា 6,3 ភាគរយនាចននបាាជនសរបបាន ចណាយយាាងចាើនកនង ឆនា 2013 ហើយ 3,1 ភាគរយ ាបបណលគាកនងការទទាតលើចណាយសខភាព។ បាទាស កមពាសថតកនងចោមបាទាសចនន 10 លើពភព លោក កនងការចណាយបាាកហោបាលើផនាក សខភាព ោយតាវចណាយបាាកហោបាលើសាវសខភាពសមតើនង 60 ភាគរយ នាថលាចណាយ សខភាព សរប។ ផអាកលើ សនទសាសនហានភយពភពលោករបសអងគការសហបាាាត (របភាព ទ 4) គាាះ មហនតរាយគាបាភពមយទៀតនាការចណាយដសនធកសនាធាប ោយបាទាស កមពាសថតកនងចណាតថានាកលាខ 8 ាបាទាសដាលងយរងគាាះបផតចពោះគាាះមហនតរាយៅលើពភពលោកកនងឆនា 2015 ។ ការបាានសមានតមាវការកាាយទកជននឆនា 2013 បានរកឃើញថាបាាកចណលមធាយមបាចាខារបសអនករងផលបះពាលបានធាលាកចះចាើនាង 25 ភាគរយ សមតើនង 37,6 លនដលលារអាមារក។ ទនទមនងនាះ បាពនធគពារសងគម កពងសថតកនងដណាកកាល ដបងៅឡើយ ោយកមពាចណាយតចាង 0,1 ភាគរយ នា ផសស លើជនយសងគមធៀប នងមធាយមភាគពភពលោក 1,6 ភាគរយ1។

1 ASPIRE database. Accessible at datatopics.worldbank.org/aspire/.

0% 20% 40% 60% 80% 100%

កម���

����សចណ�លមធ��មក��ត�ប

ៀត�ម

ហលពន

ន�������

���������

បង� �­�ស

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80%

បង� �­�ស(2014)

កម���(2014)

���������(2014)

ហលពន (2013)

ៀត�ម(2010)

អ���������ឡងក�រ��ន កម�ស�ៀប�យ (% ��ក�រ���ម 5 ���)

�គរយ�����ជន�នទក���ត��ើ���សនងអ�មយ��¢ើរ£ើង

ប¤¥�គអ¦ក��បផត ទក�ន�ព��¢ើរ£ើងប¤¥�គអ¦ក�នបផត អ�មយ�ន�ព��¢ើរ£ើង

របលាខ 3. អតាាបាាវាឡងជមងកានមានកមាតខពសកនងចោមអនកកា (ាងឆវាង) ហើយកមពា ដើរមនទានបាទាសដទាទៀតកនងការទទលបានទកសអាត នងសាវអនាមយ (ាងសតា)

បរភព: UNICEF (ឆវរង); WHO/UNICEF Joint Monitoring Program (សតរ)

ការរកឃើញ សានៗ

“បាទាសកមពា សថតកនងចោម បាទាសចនន 10 លើពភពលោក កនង ការចណាយបាាក ហោបាលើផនាក សខភាព សមតើនង 60 ភាគរយ នា ថលា ចណាយសខភាព សរប។”

14

គមាលាតផនាកយានឌរដាលតាងកើតមានលើបាាកចណល នងគណភាពការងរ កចោទាបញហាបាឈមមយកនងការសរាចបាននវវបលភាពរមគនាផងដារ។ ការចលរមាកមាលាងពលកមមតរបសសាតៅបាទាសកមពាសមតើនង 79 ភាគរយ កនងឆនា 2014 ាការចលរម ដាលមានអតាាខពសបផតៅលើពភពលោក ហើយសហគាាសដាលាកមមតសទធរបសសតាមានាងពាកកណាតាលនាគាះសថានអាជវកមមតទាងអសៅកនងបាទាសកមពា។ ទោះាយាាងណាកោយអាជវកមមតដាលាកមមតសទធរបសសតា ាទទៅ មានទហតច ចណាញ តចាង ហើយទនងាចះបញជតចាងអាជវកមមត របសបរស។ ខណៈដាលសាតតណាង ឱាយ 85% នាកមាលាងពលកមមតកនងវសយកាតដារសមលៀកបពាក សតាភាគចាើនធវើការផនាកតមលើង ចណាកឯការងរដាលមានគណភាព មានបាាកឈនលខពស នង ការតាតពនតាយ បរសាអនកធវើ។ ាងនាះទៅទៀត យោងាមអងកាតសាដឋកចចសងគមកចចកមពាឆនា 2014 គមាលាតបាាកចណលយានឌរៅឆនា 2014 មានកមាតសមតើនង 30% កនងចោមអនកដាលមានការអបរកមាតទាប ាពសាស ធាលាកចះដល 7% កនងចោមនសាសត បញចបការសកាសាៅ មហាវទាយាលយ ដាលបងហាញឱាយឃើញសរៈសាននាការលបបបាតគមាលាតកនងការទទលបានការអបរ។ ចពោះភាពតណាងផនាកនយោបាយ សតាមានចនន តាម តា 7% នាតណាងរដឋមនតា ធវើឱាយ កមពាសថតកនងបណាតាបាទាសលដបកាាមគា បផត 20% ៅលើពភពលោក (Union Inter Parliamentary សមពនធ អនតរ សភា2016) ។

0 5 10 15 20 25 30 35 40

����ហ�មប�

�ៀត�មជបនហ ជ

ហ��ប�វន��������ះមរ�ស��យ�

ទមរ­������លល���ឌរ

���ពហ��ថ�កម���

ក��រ��បង�����ស

�ះសឡ�មង���������

ហ លពនតង���

����អ�ទ

សន�ស��ន�នភយពភព¤ក��¥�ស ��ឈមមខបផតចនន20

របលាខ 4. បាៀបធៀបាមយបាទាសដទា បាទាសកមពាបាឈមមខ នងមានភាពងយរងគាាះខពសាាលាងចពោះគាាះមហនតរាយនានា

បរភព: United Nations University (2015)

15

ការពគាាះយោបលាមយអងគការសងគមសវល បានគសបញជាកថាកាមបាាពលរដឋខល ះៅ តា ជបបាទះនងការមនយកចតតទកដក នងការផតចាញពសងគម ដាលបងកើនឡើងនវភាពងយ រងគាាះរបសពកគា ហើយរារាងពកគា ពការទទលបានផលបាយោជន នាកណើនាសាដឋកចច។ ឧទាហរណ បាមាណ 10 ភាគរយ នាបាាជនកមពា យាាងហោចណាសរងគាាះពទមាងមយនាពការភាព។ បាមាណ 45 ភាគរយនាមនសាស ពាញវយដាលមានពការភាពគមានបាាកចណល ហើយជនពការមានទាពាយសមាបតត បាហាលពាកកណាតាលនាអនកមនពការ។ សាសាឡាញសា បាសសាឡាញបាស អនក សាឡាញភាទទាងពរ ខទើយ នង / ឬអនកមានភាទមនចាបាសលស (LGBTI) បនត បាឈមមខនងការមាកងយពសណាកកាមគាសរ សហគមនរបសពកគា ពបាពនធ ផាសពវផាសាយ នងការរសអើងៅកនលាងធវើការងរ នងៅសលរៀន។ ទោះបជនាត ភាគតចពមានអតាាភាពកាកាខពសចាើនាងមធាយមភាគកត ពកគាងយរងគាាះាាលាងចពោះ ការបាតបងដធល។ កនងឆនា 2007 មានការបាានបាមាណថាសហគមនជនាត ដើមភាគតច បាន បាតបងដបាពាណរបសពកគា 30 ភាគរយ ចាបាងពឆនា 1989 មក ហើយជមលាះដធលៅតាាបញហាចមាងចមាាសយាាងាលាងៅកនងបាទាសកមពា។

កនលងមក ខណៈមនរាងសទះដលកណើន នងការកាតបនថយភាពកាកាាលាងកាលាកត បញហាបាឈម ផនាកអភបាលកចចធវើឱាយបះពាលដលភាពបាកតបាជាងរបសកាមហន បះពាល ដលគណភាពនាការផតលសាវសធារណៈ នងការទទលបានទាពាយសមាបតត នង ឱកាស នានា។ អតាាអពើសកបាាន (បះពាលដលកាមហនចនន 63 ភាគរយ នាចននកាមហនរាយការណកនងឆនា 2016) បាន ធាលាក ចះបនតច បនតាកនលងមកៅតាខពសាងគាបផត កនងចោមបណាតាបាទាសដាលមានលកខណ:ជសាដៀង គនា។ ៅកនងសនទសាសនទសាសនៈសតពអពើពករលយឆនា 2015 បាទាសកមពាាប ចណាត ថានាកទ 150 ោយមាន តាអាហាគានសថាន នងករាាងជើងបោណាះដាលបានអនវតតអនាង កមពាៅតបន អាសបាាសហវក។ ចណាយ របសរដឋាភបាលលើវសយសាភបាល នង អបរ ៅតា ទាបាងមធាយមភាគសមាាបសាដឋកចចដាលមានបាាកចណលមធាយមកមាតទាប ហើយៅតា ពងផអាកាាលាងលើមាចាសជនយកនងការផតល សាវសធារណៈ។ ខណៈសមាាច បាន វឌាឍន ភាព យាាង ចាើនកនងការគាបគាងហរញញវតថសធារណៈ (ឧទាហរណ គណន រតនាគរ ទោល ការ អនវតដន ថវកាកមមតវធ នងបាពនធពតមានវទាយាសមាាបគាបគាង ហរញញ វតថ) ចណចខាសាយាមលដឋាន ៅ តា មានវតតមាន (រដឋាភបាល 2015a)។ បរបាល កចច ការបាងចាកធនធានមនសាសមនបានតាមតាវ នងសមតថភាពមានកមាត ៅកនងកចចការសធារណ:ជៅតាាបញហា។ ាចងកាាយ កនង បរបទ នា ការអនវតតនតរដឋ មន បាន លអ វវទដធលនងការបណតាញចាញ បានធវើឱាយ បះពាលដល បាាជន កាកា នង ជនងយ រង គាាះាាលាង ទោះបា មានការរកចមាើនគរឱាយកតសមាគាលកនងរយៈពាល 15 ឆនាកត។

ហានភយបណាតាលមកពកណើនឥណទានឆបរហស នងការរចរលធនធាន ធមមតាត អាចបះពាលដលនរនតរភាពសាដឋកចច។

ហានភយមយចននដាលកពងតាលាចឡើងអាចបះពាលដលលអានអភវឌាឍរបស កមពា រមមានការបងកើនការបះពាលដលបណលមកាហរញញវតថ នងការឡើងកដៅ ហរញញវតថ ។ ខណៈកមពា

ការរកឃើញ សានៗ

“គមាលាតបាាក ចណល យានឌរ ៅឆនា 2014 មាន កមាតសមតើនង 30% កនងចោម អនកដាល មានការ អបរ កមាតទាប ាពសាស ធាលាក ចះ ដល 7% កនង ចោមនសាសត បញចបការសកាសា ៅមហាវទាយាលយ”

16

មានហានភយទាបនាបណល (IMF 2016) កមមតវធបងកើនបាាកខាបនដងកនងវសយសធារណៈ (ចនោលាះឆនា 2013 នងឆនា 2018) កពងបងកើន សមាពាធសរពើពនធ ោយហាតថាបញជបាាកខា សធារណ:ជមានទហ បាមាណា 40 ភាគរយនាចណលាតរចទៅហើយ។ ចពោះហានភយ មាាកាហរញញវតថវញ ការផតល ឥណទានរបសកមពាទៅវសយឯកជនកពងមានសនទះាលាងកាលា នង កើនឡើងព 2 ភាគរយនា ផសស កនងឆនា 1993 ដល 63 ភាគរយៅកនងឆនា 2015 ខពសាង កមាតមធាយមសមាាបបាទាសមានចណលមធាយមកមាតទាប (របភាពលាខ 5 ាងឆវាង) ។ ឥណទាន ៅគាះសថានមកាហរញញវតថ (MFI) កពងមានសនទះាាលាងផងដារ គកើន ឡើង ាង 40 ភាគរយៅកនងរយ:ជពាលបនាមានឆនាចងកាាយនាះ។ កនងរយ:ជពាលមយ ទសវតាសរកនលងទៅទហ បាាកកមចាមធាយមបានកើនឡើងបាមាណា 200 ដលលារ អាមារក ទៅ 1000 ដលលារអាមារក សមតើ នងពរដងនាកណើនបាាកចណលកនងពលរដឋមានាកៗពឆនា 2004-14 (របភាពលាខ 5 ាង សដា) ។ កនងឆនា 2016 នងឆនា 2017 នាះ ធនាគរាតនាកមពាបានអនមត វធានការាបនតបនាទាប ដាលតាវ គារពងថានងជយកាតបនថយហានភយដាលទាកទងទៅនងកណើនឥណទានយាាងឆបរហស។

ការបាាបាលអាកាសធាតគបផាសនងការរចរលធនធានធមមតាត នងការអភវឌាឍទកាងោយគមានផានការ កតាវបានរពងថានងបះពាលដលកណើនកនងពាលអនាគតផងដារ។ ការខចាតាមធាយមពគាាះមហនតរាយតាវបានបាានសមានថាមានចននបាមាណា 235 លនដលលារអាមារក កនងមយ ឆនា (Germanwatch, 2016)។ ៅពាលអនាគតការបាាបាលអាកាសធាតនងបងកើនភាព

% ������រ�បបណ�ល & ទហ ��កកម

0

200

400

600

800

1000

120020

14

2013

2012

2011

2010

2009

2008

2007

2004

0%

10%

20%

30%

40%

50%

% ����រ�បបណ�លកមក��ងមយ����រ

ឥណ�នផ�លឱ��វ�សយឯកជន

0%

20%

40%

60%

80%

100%

120%

2015

2013

2011

2009

2007

2005

2003

2001

1999

1997

1995

1993

កម��� ����ស�នចណ�លមធ��មក��ត�ប �ៀត�មន����¡¢� ¡¢�£��¤�¥ ហ¦លពន បង�¨�©�ស

របលាខ 5. កមពាមានដណាកកាលបងកើនទនលឿនបផត កនងចោមបាទាសដាលមាន លកខណ:ជ បាហាកបាហាលគនា (ាងឆវាង) ទហឥណទានរបសគាះសថានមកាហរញញ វតថបានកើនឡើង (ាងសតា)

បរភព: អងករតលទធភាពទទលបនហរញញវតថរបស IMF នងការគណនារបសបគគលកធនាគារពភពលោកផអរកលើ CSES 2004-14 បរភព: សចនាករអភវឌរឍនពភពលោក, ធនាគារជាតនរកមពជា

17

ងយរងគាាះរបសកមពាចពោះគាាះមហនតរាយធមមតាត ោយផអាកលើសាណារយនាកណើនសតណហភាព 2 អងាសាសា ៅឆនា 2050 ការបាានសមានបឋមបងហាញថា ការបាាបាលអាកាសធាតនងកាតបនថយ ផសស សរប របស កមពាយាាងហោចណាស 1,5 ភាគរយ ៅឆនា 2030 នង 3,5 ភាគរយ ៅឆនា 2050 (RGC, 2015b)។ សមាបតតធមមតាតរបសបាទាសកមពាកកពងតាវបានរចរលយាាងឆបរហសោយសកមមតភាពសាដឋកចចដាលគមាននរនតរភាព។ ការបាានបាមាណផលវការបងហាញថាគមាបពាាឈើបានធាលាកចះពជត 60 ភាគរយ ៅកនងឆនា 2006 មកៅ តចាង 47 ភាគរយៅឆនា 2014 នងបាមាណា 45 ភាគរយនាតបនដសើមធមមតាតកាលពដើមរបសកមពាតាវបានបាតបង។ ការបាតបងបាបនាះមានផលបះពាលយាាងធធាងរាបទាងលើផលតភាពនាវសយកសកមមត នងជលផល ការផលតវរអគគសន នង សមាបតតទាសចរណ។ កាាពនាះ នគរបនយកមមតអាចនាមកនវផលវបាកអវជជមានចពោះកណើនសាដឋកចច។ ទោះបានគរបនយកមមតៅ កមពា កពងសថតកនងដណាកកាល ដបង ៅឡើយកត ដងសតាបាាជនាមធាយមៅតបនទបាជជនមានកមាតខពសាងៅ វៀតណាមនងចន រចទៅហើយៗបាាជនាចាើនរសៅតបនទ បាជជន កាកា។

ាមយនងបញហាបាឈមទាងនាះ វសយអាទភាពសមាាបការអភវឌាឍនចនន 10 តាវបាន កណត:ជ

ោយផអាកលើការវភាគសជមាា នងការពគាាះយោបលទលទលយ របាយការណ ការវនចឆយសថានភាពបាទាសដាលមានលកខណ:ជាបាពនធ (SCD) បានកណតផនាកសានៗ នាការអភវឌាឍ ចនន ដប ដើមាបធានាឱាយកណើនមានរងមាាបរយាបនធនងនរនតរភាពទៅ អនាគត។ ការកណត អតត សញញាណ នាអនតរាគមនអាទភាព ពាកពន ធនង ដណើរការ ា ពរ ជហាន។ ទមយ ការងរវភាគ ស ជមាា នង ការ ពនតាយឡើងវញនវឯកសរ របាយការណ នានា រមាមយដណើរការ ពគាាះ យោបល ទលទលយ2 បានផតលពតមានសរាបការជាើសរសតបនអភវឌាឍនចននដបសមាាបធវើសកមមតភាព។ ទពរ បនាទាបពការពគាាះ យោបល វធសសតាពរថានាកតាវបានអនវតតដើមាបវយ តមលាឧបសគគចពោះកណើន នង ការបងគរទាពាយសមាបតត ពាមទាងកណតអាទភាពបនាទានបផតៅកនងវសយទាងដបដើមាបអភវឌាឍន (ារាងលាខ 1)។ អនតរាគមន កនងតបនដាលបានកណត សមាាបអភវឌាឍនរមចណាកដល "លអាន" ឬមធាយាបាយផាសាងគនាចនន 3 ដើមាបសមាាចបាននវគោលដៅពរយាាងនាការកាតបនថយភាពកាកា នងវបលភាពរមៅកនងបាទាសកមពា។ លអានទាងនាះកអាចទទលបានអតថបាយោជនព កណាទមាងកា រគាបគាងរដឋបាលសធារណៈពា កពនធ នងហរញញវតថសធារណៈដើមាបពងាង សមតថភាពនាវសយសធារណៈ។

2 ការចលរមចាើនាមយអនកពាកពនធសានៗ (រដឋាភបាល សងគមសវល វសយឯកជន ដាគអភវឌាឍន គាះសថានសកាសាសាាវជាាវ នងរដឋសភា) រមមានកចចបាជចននបាាបនដាលបាពាតតទៅៅកនងតបន ខសៗ គនាចននបននាបាទាសកមពា។ អនកចលរមបានផតលមតតាឡបអពឱកាសអភវឌាឍនសានៗដើមាបសរាច បាននវការកាតបនថយភាពកាកានងកណើនបាកបោយបរយាបននាមបាបមយដាលមាននរនតរភាព ៅ កមពា។

ការរកឃើញ សានៗ

“បាទាស កមពា បានជបបាទះនវ ការបាើបាាស ឥណទានលឿន បផតៅកនង ពភពលោក”

18

ារាងលាខ 1:ជ លអានវនចឆយសថានភាពបាទាសដាលមានលកខណ:ជាបាពនធ នងការកណតវសយ អាទភាពសមាាបអភវឌាឍនលអាន វសយសមររបអភវឌរឍ អាទភាព ជមរើសគោល�នយោបាយ�កនងវសយនរះទ

i. កា

របង

កើនភាពប

ាកតប

ាជាង

នងពព

ធកមមតផ

នាក សាដឋក

ចចដើមាប

ធានា

បានន

វ កណ

ើនខពស

នង

បងកើតកា

រងរ

1> ការកាតបនថយចណាយ បងកើត កាមហន នង ចណាយ បាតបតត ការ (រមមាន បរយាកាស អាជវ កមមត ថលាសាវកាាផលវការ កចច សមាល ពាណជជកមមត ថលា អគគសន)

ខពសបផត កាមការងរកាលមអ បរយាកាស អាជវកមមត នង កាតបនថយ ថលាសាវ កាា ផលវការ

បងកើតចាកចាញចល តាមយសមាាបកចច សមាលពាណជជកមមត

2> ជរញវនយោគសធារណៈ នង ឯកជនចពោះហាដឋារចនា សមពនធ នង លទធកមមតគាឿង មាាសន ពាមទាងអភវឌាឍ ទផាសារទន

ខពស អនមតអនកាតាយគាបគាង វនយោគ សធារណ:ជ នង បងកើត សៀវភៅណានា នង នតវធនានា

បងកើតទផាសារសញញា បណណផទាកនង (រមទាង រដឋនងឯកជន)

3> ពងាងនយតកមមត នងការតាត ពនតាយវសយហរញញវតថដើមាប កាត បនថយហានភយ ព កណើន យាាង គហកឥណទាន ទនទម នងការ កសង បនថាម ទៀតនវ បរយាបនន ហរញញវតថ

មធាយម ដកឱាយបាើបាាសវធសសាត តាតពនតាយផអាក លើហានភយ

លើកកមព សការ តាៀម លកខណ:ជសមាាប គាា មានវបតតបងកើត សណាញ សវតថភាព ហរញញវតថ

4> ជរញការទនើបកមមតកសកមមត បនាទាបពការហកឡើងនាថលា ទនញកសកមមត

ខពស សមាលចណាះដង នង អនវតត បចចាកវទាយា ៅ ទទាង ខាសា សងវាក តមលា (ាម រយៈ ភាព ាដាគ រវងវសយ សធា រណ:ជ នង ឯកជន- កាម ហន ជយជរញ អាជវកមមត សាវផាសពវ ផាសាយ កសកមមត ពហ បាប

ពងាងបាពនធ នង សមតថភាព របស ភាគ ពាកពនធ នងការគាបគាង គណភាពផលតផល សវតថភាព នង ហានភយ សាបៀង អាហារ

វសយសមាាបអភវឌាឍនតាវបានចាតថានាកោយផអាកលើ (i) ផលបះពាលនាបងកើតនងការលើកកពសការចលរមរបសគាសរកនងឱកាសសាដឋកចច (ii) ភាគរយចននបាាជនដាលរងផលបះពាល នង (iii) ភាពបពាញបនថាមាមយអនតរាគមនផាសាងទៀត។ វសយសមាាបអភវឌាឍនដាលតាវបាន កណតថាា "អាទភាពខពសបផត" ទាងនាះមាន លទធផល លអាលាងសរាបលើគោលដៅទាងពរកនងការជរញសមតថភាពរបសកាមហន ដើមាបបងកើតការងរដាលមានផលតភាពបនថាមទៀត រកាសា កណើន សាដឋកចច នងបងកើនបាាកចណល គាសរ។ វសយមាន “អាទភាពខពស” ផតលលទធផលផទាលភាលាមៗសមលមតមមយចនន ចពោះគោលដៅទាងពរ បនតាបងកើតបានាមលដឋានសមាាបកណើនបាកបោយនរនតរភាព នងបងកើនសមតថភាពរកបាាកចណលគាសរ។ វសយ "អាទភាពកមាត មធាយម" រមមាន ទងវើទាងឡាយណាដាលៅមនទានអាចោះសាាយឧបសគគសានៗបផតបាន បនតាមានផលវបាកយរអងវាង ឬកទងវើទាងឡាយណាដាលមានផលបះពាលខពស បនតាាផលៅ នង កនលាង។ ជមាើសគោលនយោបាយមយចននដាលតាវបានជាើសរសកនងវសយនមយៗនាវសយទាងដប មានបងហាញៅកនងារាងលាខ 1។ ការពពណនាសងខាបអពវសយនមយៗសមាាបការអភវឌាឍកមានបងហាញៅាងកាាមនាះផងដារ។

19

ារាងលាខ 1:ជ លអានវនចឆយសថានភាពបាទាសដាលមានលកខណ:ជាបាពនធ នងការកណតវសយ អាទភាពសមាាបអភវឌាឍនលអាន វសយសមររបអភវឌរឍ អាទភាព ជមរើសគោល�នយោបាយ�កនងវសយនរះទ

ii. កា

រកស

ងសមាប

តតមនស

ាសដើមាប

ជយស

មាល

ដល ចល

ភាព

សាដឋក

ចចនងវ

បលភា

ពរម

5> ផតលជនាញ ាមរយ:ជការ បងកើន លទធផល នងលទធផល រៀនសតា នាការអបរ កមាត មធាយមនងឧតតម សកាសា

ខពសបផត អនវតតសតងដរបាសទធភាព ៅអនវទាយាលយ

ធវើឱាយ បាសើរឡើង នវ យនត ការ ទទល សគាល នង ធានា គណភាព ៅ ឧតតម សកាសា នង ការ បណតះ បណាតាល បចចាក ទាស នង វាជាជវៈ (TVET)

6> ការវនយោគកនងឆនាដបងៗ (អាហារបតថមភ ការអបរ ៅ មតតាយាយសកាសា)

ខពស អនវតតផានទចងអលផលវលឿនដើមាបលើកកមពស អាហារបតថមភ

ពងាកការទទលបាន ឱកាស សមាាបការរៀន សតាព តចនងការជរញ ាមរយ:ជ មជាឈមណឌល សហគមន

7> ការការពារគាសរពវបតដ (ចណាយ បាាកហោបា លើ ផនាក សខភាព ការកាតបនថយ ហានភយ ការគពារសងគម)

មធាយម ពងាកមលនធសមធម សាភបាលដលកាមងយ រងគាាះផាសាងទៀត

ពងាងបាពនធកណត គោលដៅជនកាកា នង បងកើតការផទារសចបាាកោយមានលកខខណឌ

iii. ធា

នាឱាយ

បានន

វលនា

នាកណ

ើននរន

តរភាពា

មរយ

ៈការវន

យោគ

លើស

មាបតតធ

មមតាត

ភាពធ

ននងអា

កាស

ធាតន

ងការអ

ភវវឌ

ាឍនទក

ាង 8> ថារកាសានងអភវឌាឍសមាបតត ធមមតាត ខណៈពាលពងាង ភាពធននងអាកាសធាត

ខពស ទទលយក វធសសាត រម មយ អនវតតអភកាម ចមាះចពោះការគាបគាង ធនធានធមមតាតៅ ភនកាវញនងទនលាសប

កាលមអការគាបគាង នងអភរកាស ោយ នរនតរ ភាពនវតបន ការពារនងពាាឈើ

9> លើកកមពសទកាង ដាលមាន ការ បាកតបាជាង មាន នរនតភាព នង ទកាង ដាល មាន ការចល រមពាញ លាញ ាមរ យៈការធវើ ផានការ សមាហរណកមមតទកាង

មធាយម អនវតតកមមតវធកសង ផានការ សមាហរណកមមត ទកាង

អភវឌាឍនបណាតាញ អនាមយ កណាតាល (ថានាកាត) នង ោះ សាាយគាបគាង កាក-សណលរងនងរាវ

iv. ផ

នាក ពា

កពនធ

10> កណាទម ាងការគាបគាង រដឋ បាលសធារណៈនងការ គាបគាងហរញញវតថសធា រណៈ ដើមាបលើកកមពស ការផតល សាវ

ខពស ធវើឱាយបាសើរឡើងនវបាពនធ គាបគាងធនធានមនសាសនងដកឱាយបាើបាាសការតាត ពនតាយសមទធកមមតការងរ

លើកកមពសយនតការ ឆលើយ តបរបសបាាពលរដឋ ដើមាប កាលមអការផតល សាវ សធារណៈ

បរភព: ការវាគរបសបគគលកធនាគារពភពលោកដោយមានការពគររះយោបលជាមយាគពាកពនធភ

20

21

លអានទ 1:ជ ការបងកើនភាពបាកតបាជាង នងពពធកមមតផនាកសាដឋកចច ដើមាប ធានា បាន នវ កណើន ខពស នងបងកើតការងរ

កណើននាការនាចាញយាាងឆបរហសគាកាតាជរញដសានមយនាកណើន នង ការងរ បនតា មនអាចមាននរនតរភាពទា លះតាាតាសាដឋកចចកានតាមានលកខណ:ជបាកតបាជាង នងមានភាព ចមាះបាប។ ដចបានរៀបរាបាងលើ បាទាសកមពាតាវបានគ ារពងថានងមានការថយចះនវ ភាពអនគាាះពាណជជកមមត នងការកើនឡើងនាថលាពលកមមត ាមយនងការបាកតបាជាងកានតា ាលាងកាលាកនង វសយកាតដារពបាទាសជតាង ដចា ពបាទាសវៀតណាម នងមយាានមាា ាដើម។ លើស ពនាះ ទៅទៀត កាាមរបបបណតាតអតាាបតរបាាកដាលសថតកាាមការគាបគាង/ភាជាបាមយ របយបណណដទា ការឡើង ថលា បាាក ដលលារអាមារក នាពាលថមតៗ នាះធវើឱាយទនញកមពាកានតាថលាាង មនៅកនងទផាសារ អរប នងធៀបាមយគបាជាងដទាទៀត។ ដើមាបទាទាងកណើនរងមា នង បងកើត ការងរ កមពាតាវបងកើនភាពបាកតបាជាងផនាកនាចាញ នងការធវើពពធកមមតសាដឋកចច។ ការណនាះអាចសមាាចបានាមរយៈវធានការាបនតបនាទាប ដាលជយសមាលដលបាតបតតការ របសកាមហន ជរញការសនាសបាាកកនងសាក កដចាការវនយោគៅកនង វសយពាណជជកមមត ពងាងនយតកមមត នងការតាតពនតាយវសយ ហរញញវតថ នងធវើទនើបកមមត វសយកសកមមត។

ាពសាស ដើមាបសតារភាពបាកតបាជាងឡើងវញកនងរយៈពាលខលទៅរយៈពាលមធាយម តមាវការ មយកនងចោមតមាវការបនាទានបផតគកាតបនថយចណាយបងកើតកាមហននងចណាយបាត បតតការ។ ការកាតបនថយចណាយបងកើតកាមហនអាចរមមានវធានការនានា ដចា ការបងកើត ចាក ចាញចលតាមយ ដើមាបសមាលនតវធ នងចណាយ សមាាបការបើកអាជវកមមត នងកាតបនថយ ឬលបបបាតកាតពវកចចទនអបាបបរមាដាលតាវតមកលៅកនងធនាគរមនពាលចះបញជកាមហន។ បាតបតដការកាមហននងតាវ បាន សមាលោយការលបចោលនតវធមនចាបាច លបចោលថលា កាាផលវការ នង អោយ នានា ដាលកាមការងរពសាសមយអាចតាវបានបងកើតឡើង។ ការកាត បនថយចណាយ នងពាលវាលពាកពនធកនងការធវើពាណជជកមមតឆលង ដានកមានសរៈសានផងដារ ដចា ការបពាញនតវធពាដាន ោយសវយបាវតតកមមត ការលបចោលតមាវការឯកសរមនចាបាច នងការបងកើតកាមបាកាសាភសតភារកមមតាតមយ ដើមាបជយធានាថាហាដឋារចនា ភសតភាររង នងទនរបសបាទាសកមពាទាទាងដលការពងាកពាណជជកមមត។ ទបផត សាចកតតាវការគចាបាចតាវមាន កាបខណឌសថាបន នងកាបខណឌបទបាបញញតតដាលមានលកខណៈរងមា ដើមាបបងកើនបាសទធភាព ថាមពល នងកាតបនថយថលាអគគសន។ វធាន ការ នានាអាចា ការបងកើតគោលនយោបាយបនថយថលាកនងរយៈពាលមធាយម ការបងកើតផានការពងាកបាពនធរយៈពាលមធាយម ាមរយ:ជការពគាាះ យោបល ាសធារណៈ ការធានា ថាគមាាងធៗ បានធវើលទធកមមតកនងលកខណ:ជបាកតបាជាង នងការបងកើតគោលនយោបាយគាបជាងជាាយសមាាបពងាកកចចសហបាតបតតការកនងតបនាមយ បាទាស វៀតណាម ឡាវ នងថា។ ការវយតមលាយាាងពាញលាញនវផលបះពាលផនាកបរសថាន នងសងគម នងកាតាាងកាានាជមាើសថាមពលផាសាងៗកមានសរៈសានផងដារ។

22

ដើមាបជយសមាលដលការបនថាមតមលា នងការធវើពពធកមមតសាដឋកចច អនតរាគមនទាងនាះអាចតាវបានបពាញបនថាមោយកចចខតខបាងបាាងកនងការជរញហាដឋារចនាសមពនធ នងយនតបភាវបនយកមមត ទនទមនងការអភវឌាឍទផាសារទន។ ដើមាបជៀសចាកពការពងផអាកលើមាចាសជនយចពោះការវនយោគលើហាដឋារចនាសមពនធ នងជយជរញហាដឋារចនាសមពនធ ាមវធមយដាលមានបាសទធភាព នងនរនតរ ភាពនោះ ចាបាចតាវបងកើនវនយោគសធារណៈ នងការគាបគាងសមាបតតសធារណ:ជ។ ការគាបគាង វនយោគ សធារណៈ ចពោះ ការវនយោគ ដាលផតលហរញញបាទានោយរដឋាភបាល អាច តាវបាន ពងាង ាម រយៈការអនមតអនកាតាយសតពការគាបគាងវនយោគសធារណ:ជ ការបងកើតសៀវភៅណានាអពការជាើសរស នង អនវតតគមាាង នងការកសងសមតថភាពៅាមកាសងសានៗ នង កាសង ពាកពនធ។ សមាាបគមាាងដាលបានទទលមលនធពបរទស ការបងកើនការសមាបសមាលាមយអនកផតលជនយ ការជៀសវងការបាើបាាសវធសសដរ គមានលកខណ:ជាបាពនធកនងការជាើសរសគមាាងនងការធានាឱាយមានបាតបតតការ នង ថវកាថាទាបាន គាបគាាន នង អាច ជយធានាបាសទធភាព នង នរនតរភាពរបសគមាាង។ បាទាស កមពា កអាចរៀបចការលើកទកចតតពនធដាលមានសាាបរបសខលនៅកនងចាបាបវនយោគថមត (ដចដាលបានកណតកនងគោលនយោបាយអភវឌាឍនឧសាសាហកមមតរបសរដឋាភបាល) បងវារ ទសព ការ ផតលឱាយរយៈពាលនាការលើកលាងពនធលើបាាកចណាញ ទៅកាន បាពនធ លើក ទក ចតតមយ ដាលជរញការវនយោគឯកជនលើផនាក គាឿងមាាសន សាាវជាាវ នង អភវឌាឍន នងការបណតះបណាតាល។ ការណនាះនងជយបងកើនផលតភាពនងជរញការធវើពពធកមមត ោយលើកទកចតតដលការវនយោគៅកនងវសយមានតមលា បនថាម ខពស។ លើសព នាះ ទៀត ការលើកកមពសការបាើបាាសរបយវតថាត នងការបងកើតទផាសារសញញា បណណផទាកនង នងជយជរញការសនាសបាាកកនងសាក នងផតលនវ កមាត បាា បាលនាអតាា បតរបាាកកានតាខពសកនងរយៈពាលមធាយម ដាលនងជយឱាយសាដឋកចចទទលបានមកវញនវភាពបាកត បាជាង កនងបរបទនាការឡើងថលាបាាកដលលារអាមារកកាាមដលលារបនយកមមត។

ាមយគនានាះ ការកាតបនថយហានភយពកណើនឥណទានខពសខណៈបងកើនបរយាបនន ហរញញវតថកមានសរ:ជសានផងដារ។ ខណៈដាលកណើនឥណទានឆបរហសាកាតាចបងមយដាល ជរញឱាយមានកណើនសាដឋកចច នោះសាចកតចាបាចគ តាវោះសាាយ បញហា ដាលអាចកើតមាន ាពសាស ហានភយដាលកើតចាញពវសយសណងដាលមានសកាតានពលមនរងមា នងមាន ការ ាបបណលចាើនហស ដាលអាចបះពាលដលសថារភាពមាាកាសាដឋកចច បះពាលដលគាសរ កាកា នងបះពាលដលបរសថាន។ ចាបាចតាវពងាងការតាតពនតាយធនាគរ នងមកាហរញញវតថ ដចា ាមរយៈវធសសតាតាតពនតាយមើលហានភយ ដាលអនលោមាម សតងដរអនតរាត បាសាល (Basel) ចងកាាយ បផត។ វធានការាបនតបនាទាបនាភាពបាងបាយតនផនាកមាាកា គណភាព ទនននយ នង វធានការតាតពនតាយ កនងជយពងាងសថរភាពវសយហរញញវតថ រមទាងការដកកមាត លើកមចពចាើនបាភព នងការណានាពការកមាតទហបាាកកមចធៀបនងនងបាាកចណល ចពោះ ការ ឱាយគាសរខច។ អាាញាធរកអាចពចារណាលើការបងកើតបទបាបញញតតបនថាមសមាាបវសយមកាហរញ ញ វតថ នងអនវតដគោលការណណានាកនងការខចបាាក ដើមាបទបសកាតការចងការបាបជញជកឈាម

23

ចពោះគាសរដាលមានសមតថភាពតចតចកនងការសងបណល។ ទនទមនងនាះ កមានសាចកតតាវការកនងការគទាដើមាប ការតាៀមលកខណ:ជចពោះវបតត ការបងកើតសណាញសវតថភាពហរញញវតថ នងការពងាងបរយាបននហរញញវតថ ដចា ាម រយៈការសមាបសមាលឱាយទទលបានសាវធនាគរ នងធនាគរចលតាមរយៈហរញញ វតថឌជថល ាដើម។

ទនទមនងនាះផអាកលើសរៈសានាបនតនាវសយកសកមមតចពោះកណើន នង ការកាត បនថយ ភាព កាកា កមពាតាវជរញការធវើទនើបកមមតកសកមមត។ ឥឡវនាះ ោយការកើនថលាគហកកសផលបានកនលងទៅហើយបាភព នងកាតាផាសាងទៀតដាលជរញកណើន កសកមមត ចាបាចតាវថាបបន។ ាពសាស ធារាសសាតអាចដើរតនាទកានតាធកនងការជរញផ លតភាពក សកមមត នងពពធកមមត ោយផតាតការយកចតតទកដកខពសទៅលើការធានាដលកចចដណើរការនាបាពនធធារាសសតា ដាលមានសាាប។ វធានការមយចនន អាចជយកនងករណនាះ ោយអនវតតនតវធចាបាសលស នងការផតលហរញញបាបទាន គាបគាានសមាាបបាតបតតការ នងការថាទាបាពនធធារាសសាត ការ បងកើនជនយផនាកបចចាក ទាស នងហរញញវតថដលកាមកសករបាើបាាសទក នងសមាលដល ការ អនវតត បចចាកវទាយាធារាសសាតានាតតចដទាទៀត។ ដើមាបជរញកណើនផលតកមមតកានតាទល ទលយកនងវសយកសកមមត ចាបាចតាវមានអនដរាគមនជយសមាលចណាះដងនងការអនវតត បចចាកវទាយា។ ទមាងបាបបទមនមានបាពាណ (នងមនមានរដឋ) នាការផតលបាកាសា ផនាកកសកមមត នងសាវកមមតបចចាកទាសផាសាងទៀត អាចតាវបានលើកទកចតត រមទាង បចចាកវទាយាសមាាបអនវតតផងដារ។ បណាតាញសមាបសមាលដលកចចសហការរវងវសយ សធារណៈ វសយឯកជន នង សថាបនសកាសាសាាវជាាវអនវតតកសកមមត នងការ បងកើត ថមត កនងមានសរៈសានផងដារសមាាប បងកើនផលតភាព។ អាទភាពមយទៀតគពងាងបរមាណទនញសធារណៈសានៗ ខណៈបាងចាកឱាយដចរវងវសយកសកមមត នង កស-ឧសាសាហកមមតកមពា ោយ ផអាកលើគណភាព ឧទាហរណ ាមរយៈការលើក កមពសបាពនធគាបគាង គណភាព នងសវតថភាពមហបអាហារ។ សាបពាលាមយ គនានាះ ារម វសយកសកមមត នងបាពនធសាបៀងអាហារ គរដើរតនាទឱាយកានតាាលាងឡើងកនង ការកាលមអ លទធផលអាហារបតថមភកនងសាក ោយរដឋាភបាលជយធានាថាមានអាហារដាលមានសរធាតចញចមសមាបណបាប នងមានតលាសមរមាយ ហើយអតថជនយល ដងអពសរៈសាននា របបអាហារទាងនាះរបសខលន។

24

25

លអានទ 2:ជ ការកសងសមាបតតមនសាសដើមាបជយសមាលដលចលភាពសាដឋកចចនងវបលភាពរម

ធនធានមនសាសរងមាមានសរ:ជសានណាស មនតាមតាបងកលកខណ:ជឱាយបាាជនទទលយកឱកាស ការងរកានតាបាសើរកនងវសយមនមានកសកមមតបោណាះទា បនតាកជយសមាលដលការធវើពពធកមមតសាដឋកចច នងការបងកើតការងរផងដារ។ បាទាសកមពា មានឱកាសលើក កមពស គណភាព នា ការសកាសា នងបងកើនការទទលបានការអបរ ដើមាបជយបងកើនឱកាសដលពលរដឋកាកា នងជន ងយ រងគាាះផនាកសាដឋកចចឱាយមាន សនដសខ ផនាកសាដឋកចច។ ការងរបាបនាះបាហាលា មន សាប ាម យទធសសាត ពពធ កមមត នងភាព បាកតបាជាងនោះទា បនតាវនងផតលឱកាសសាដឋកចច ដល មនសាស មយ ចណាកធ ដាលសថតៅកាាខាសាសងវាកតមលាសកល។ អាទភាពថមតៗសមាាបសរាច គោលដៅនាះ គការ ផតាតការយកចតតទកដកាថមតលើការវនយោគកនងពាលដាលកមារៅតច នងបងកើន អនតរ កាលទៅកាន នងបញចបការអបរកមាតមធាយមសកាសា នងឧតតម សកាសា ពាមទាងការបណតះបណាតាលបចចាកទាស នងវាជាជវៈ (TVET) បាកបោយ គណភាព ខពស។ ការណនាះក ទាមទារឱាយមានការកាលមអកនងការផតលសាវសធារណៈ ហើយអាចបពាញបនថាមោយការពងាង នងពងាកបាពនធគពារសងគម មនតាមត ាគាានតាកាតបនថយ ភាព ងយ រងគាាះនោះទា តា ថាមទាងធវើឱាយមានលទធភាពសមតើគនាកនងការទទលបានការអបរដាលមានគណភាពខពស នងកា លមអលទធផលអាហារបតថមភសមាាបអនកកាផងដារ។

អាទភាពចមាបងមយគផតលការគទាដលអនកដាលមានជនាញ ាមរយៈការបងកើនការ ទទលបាន នងលទធផលរៀនសតានាការអបរកមាតមធាយមនងឧតតមសកាសា។ ការោះ សាាយឧបសគគ ទាង ផនាក ផគតផគង នងផនាកតមាវការដើមាបទទលបានការអបរគាគនលះ។ អាទភាព មយនាផនាកតរវការ គ ផលាសបតរកាតាលើកទកចតតដើមាបឱាយអនកកាកាវនយោគ លើការអបរបនថាមទៀត នងធវើឱាយការអបរកានតាមានតមលាសមរមាយសមាាបពកគា ឧទាហរណ ាមរយ:ជការកណតអាទភាពផតលជនយដលសលរៀនដាលបងកលកខណ:ជ អោយផលដលសសាសកាកា នងការកណតមខសញញាកមមតវធអាហារបករណថានាក ាតឱាយកានតាមានសមធម។ ផនាកផគតផគង ចាបាចតាវមានការអនវតតនបាកបោយ បាសទធភាព នងការពងាកសតងដរបាសទធភាពសលមធាយមសកាសាបឋមភម ដើមាប ពងាងបាពនធផតលសាវអបរ នងតមាវឱាយសលរៀនទទលខសតាវ ចពោះការរៀនសតា របស សសាស។ គណភាព នងភាពពាកពនធនាការអបរឧតតមសកាសា កអាចតាវបានលើកកមពសាមរយៈសវយភាពកានតាធសមាាបគាះសថានឧតតមសកាសា សធារណៈ ការពងាងយនតការទទលសគាល គណភាពអបរ នងយនតការធានាគណភាព នងការបាើបាាសធនធានសធារណៈកានតាសកមមត ដើមាបជរញមខវាជាវទាយាសសាត បចចាកវទាយា វសវកមមត នងគណតវទាយា (STEM) ។ ដើមាបលើក កមពសការអបរាទទៅ ការតមាវការផគតផគងការ បណតះបណាតាលជនាញាមយនងតមាវការរបសនយោជក រមទាងការពងាងតនាទ របសអនតរការ កចាបាចផងដារ។ ជមាើសមយគសមាាបរាជ រដឋាភបាលកមពា នងដាគអភវឌាឍននានាផតលឧបតថមភធន លើការអភវឌាឍមជាឈមណឌលបណតះ

26

បណាតាលវសយាកលក ដើមាបធានាថា ការបណតះបណាតាលសាបាមតមាវការរបសនយោជក នងសាប ាម ននានាការវសយ នងកណើន។

អាទភាពមយទៀតសមាាបការកសងសមាបតតមនសាស គតាវវនយោគាងពពាលកមារៅតចបងការឧបសគគចពោះការអភវឌាឍរបសកមារ។ ការណនាះតមាវបាាកដថាកមារ ទទលបាន អាហារបតថមភ លអ ចាបផតើមទៅសលរៀនពាលៅតច (ពាលវាលសានសមាាបការអភវឌាឍខរកាបាល) នងតាវមានបរយាកាសរៀនសតាគាបគាាន។ ចពោះ ផនាក អាហាររបតថមភ យនតការផអាកលើលទធផល ដចា ជនយផតលសាវ នងមល នធសមធម សាភបាល (HEFs) អាចតាវបានបាើដើមាបលើក កមពសវតតមាន នងគណភាពនា សាវ ដាលបានរៀបរាបៅលើផានទចងអលផលវាមបាបរហស ដើមាបលើកកមពសអាហារបតថមភ3។ ការផតលហរញញបាបទានរបសរដឋាភបាល កអាចតាវបងកើន សមាាប ការងរ ទនាកទនងសងគម នងការផលាសបតរឥរយាបថ សដៅធវើឱាយមានសខដមនយកមមត រវង សរនានាដាលទាកទងនងអាហារបតថមភៅាមវសយផាសាងៗ។ ការលើកកមពសផនាកផគត ផគង បាបនាះ អាចបពាញបនថាមោយកាតាលើកទកចតតផនាកតមាវការ (ឧទាហរណ ការផទារសច បាាកដាលបានគាាង បាាកឧបតថមភសមាាបដកជញជន នងការ លើក ទក ចតត កមាតសហគមន ដចាមលនធកាមបាកាសាឃ / មលនធសងគមថានាកឃ) ដើមាប ជរញឱាយមានការ ផលាស បតរឥរយាបថ នងការបាើបាាសសាវសានៗសមាាបកមារតច។ ដើមាបពងាកការទទលបានឱកាសរៀនសតា នងការជរញពាលៅតច ទមាងបាប បទ មនមានសថាបន ដចាកមមតវធអបរាមផទះ / កមមតវធអបរ មាាបា នងសល មតតាយាយ សហគមន អាចតាវបានបាើបាាស នងពងាកៅាមជនបទ។ កាតាសានមយទៀតសមាាបអាហារបតថមភរបសកមារ គការទទលបានទក នងអនាមយ ដាលអាចតាវបានលើកកមពសោយការបងកើតកមមតវធដាលមានការឧបតថមភថវកាចាើន សមាាបអនវតតផានការសកមមតភាពាតសមាាបទកសអាត នងអនាមយជនបទ ការពងាកសាវកមមត ទក មាាសន ៅាមតបនជនបទ នងការកសងសមតថភាពចពោះបាតបតតករទក ដើមាបលើកកពសសមទធកមមតនងបាសទធភាពនាសាវកមមត។

3 ផានទចងអលផលវលាបឿនលឿនសមាាបការលើកកមពសអាហារបតថមភ (2014-2020) បងហាញកញចប អនតរាគមនអាហារបតថមភចននបាាដាលតាវផតលាមទហ:ជ (i) ការផតលបាកាសាអពអាហារបតថមភកនង កឡង ពាលថាទាមនសមាាល; (ii) ការបនថាមមកាសរាតនងការបញចះពានមាតាយនងទារកទើបនងកើត; (iii) ការពាយាបាលកមារកាន (iv) ការបបនមកាសរាតសមាាប យទធសសាតបងការ នង ពាយាបាល នង (v) ការ ផលាសបតរឥរយាបថផតាតលើឱកាស 1.000 ថងា។ សកមមតភាពបនថាមចននបតាវបានសនើឡើងដើមាបជយបងកលកខណ:ជពងាកកញចបទាងនាះ៖ (vi) ដកឧបសគគផនាកហរញញវតថនងធនធាន មនសាសដើមាបពងាក អនតរាគមន ដាលមានបាសទធភាព (vii) ជរញការគទាាមរយៈកាសងនងគនត ផតចផតើមដទា នង (viii) កាលមអទនននយអាហារបតថមភៅកនងបាពនធពតមានដាលមានសាាប។

27

បនថាមលើការកសងសមាបតតទាពាយរបសពលរដឋកាកា នងកាបារកាកា ការជយពកគាថារកាសាចណលកាសាចកតតាវការចាបាចដារ។ វធានការសដៅកាតបនថយវបតត នងកសង ភាពធន នងអាច ជយការពារបាាកចណលគាសរ នងបងការគាសរមនឱាយធាលាកចលកនងភាពកាកា។ ដើមាបជរញការគពារផនាកហរញញវតថចពោះការចណាយដចាើនលើសលបលើបញហាសខភាព មលនធសមធម សាភបាលអាចតាវបានពងាកោយមានកញចបអតថបាយោជនកានតាចាើន សមាាបពលរដឋ កាកា នងការគពារាមលដឋានចពោះកាមងយរងគាាះដទាទៀត។ ាមលដឋានមយសមាាបពងាកវសលភាពនាសណាញ សវតថភាព គបាបពនតាយមើលឡើងវញ នងកាសមាលនវបាពនធកណតអតតសញញាណ ពលរដឋកាកា កនងគោលបណងរៀបចបញជ នងចណាតថានាកពលរដឋកាកា នងមនកាកា ដាល មានទនាកទនង ាមយបាពនធចះបញជពលរដឋ នងអាចបាើសមាាបគាបកមមត វធសណាញសវតថភាពសធារណៈ។ កមមតវធគពារសងគមមយទៀតសមាាបពចារណាគ កមមតវធផទារសចបាាកោយមានលកខខណឌ ដាលអាចផដលសវតថភាពចាើនសមាាបពលរដឋកាកា ជយបនថយ ផលបះពាលនាវបតដ ពាមទាងជរញឥរយាបថដាលគរឱាយចងបាន ដចាការចលរៀន ឬទមាលាបកនងការផតលអាហារបាឆងនងជងកាន ាដើម។ ការផទារសចបាាកោយមានលកខខណឌកអាចាមធាយាបាយមយកនងការបាគលសមាាបគមាាង មយចនន (ដចាបាាកសោធនសធារណៈសមាាបមនសាសចាសជរាកាកា ការគទា ដល ជនពការ ការគទាដលគាសរកាកាដាលមានសតាមាន ផទាពោះ នង / ឬមាន កមារ តចៗ)។ កនងការរៀបចសមាាបវយចណាស ចាបាចកតាវ មានកណា ទមាងសោធន នវតតនផងដារ ោយចាបផតើមាមយការធវើសខដមនយកមមតនាគមាាងដាល កពង ដណើរការផាសាងគនា កនងគោលបណងសមាាចបាននវចលភាពពាញលាញ។ លើស ព នាះ ការបាឈមមខនងគាាះមហនតរាយធមមតាតអាចតាវបានកាតបនថយាមរយៈការកសងផានការនងការរៀបចបលងដាលគតគរអពហានភយ ហើយការខតខបនថាមទៀត អាចសដៅបងកើនសមតថភាព វយតមលាហានភយ នងលើកកពសសមតថភាពតាៀមលកខណ:ជទបទលនងគាាះមហនតរាយ នងការឆលើយតបឆបរហសផនាកសរពើពនធ។

28

29

លអានទ 3:ជ ធានាឱាយបាននវលនានាកណើននរនតរភាពាមរយៈការវនយោគលើសមាបតតធមមតាត ភាពធននងអាកាសធាត នងការអភវវឌាឍន ទកាង

បាទាសកមពាបាឈមនងការសមាាចចតតសានៗាចាើនសតពការថលងថលាងរវងការគទាតមាវការសាបៀងអាហារ ថាមពល នងតមាវការទក ខណៈតាវអភរកាសបាពនធធមមតាតរបសខលន ផងដារ។ ដច បានពភាកាសាាងដើម ៅពាលដាលការអភវឌាឍនទកាងបានរមចណាកយាាងចាើនដល កណើន នងការកាតបនថយភាពកាកា សកមមតភាពសាដឋកចច នងវធគាបគាងដាលគមាននរនតរភាពបានធវើឱាយធនធានធមមតាតរបសបាទាសកមពាធាលាកចះាាលាង កនងរយៈពាលពរទសវតាសរចង កាាយនាះ។ បនថាមលើបញហាទាងនាះ តាវបាន រពងថា នងមានការផលាសបតររបបទកៅកមពាពទនលាមាគងគ ោយ មានផលបះពាលពការអភវឌាឍវរអគគសនៅខាសាទកាងលើ នងការបងកើន ការបាើបាាសទកសមាាបតមាវការកសកមមត នងតមាវការបាើបាាសទកៅាមគាសរ។ ោយសរមានទនាកទនងគនារវងបាពនធអាកឡសផអាកលើធនធានធមមតាត នងបរសថានទកាងដាល បងកើតោយមនសាស ការោះសាាយបញហាបាឈមទាងនាះតមាវឱាយមានវធសសដាទាងចមាះ។ ចពោះ ធនធានធមមតាត បាការនាះមាននយថាាការគតគរពបញហាបាឈមធមមតាត នងការ ោះ ដរពាកពនធនងការធវើទនើបកមមតកសកមមត ការលើកកមពសវសយជលផល ការពងាក វសយទាស ចរណ បាកបោយនរនតរភាព នងការអភវឌាឍនវរអគគសនៅកនងភមសសត ាាកលក កនងការ សមាបសមាលាមយការគាបគាង នងការសតារឡើងវញនវ ពាារច រល នងបាពនធវរអាកឡស នងការពងាងភាពធនចពោះការបាាបាល អាកាសធាត នង គាាះមហនតរាយធមមតាត។ ចពោះការ ធវើផានការទកាង បាការនាះមាន នយថា ា ការ បងកើតយទធសសាតរយ:ជពាលវាងសមាាបអនវតត កណាទមាងៅគាប វសយទកាងរមមាន វសយទក អនាមយ ការដកជញជន នងការគាបគាង ហានភយនាគាាះមហនតរាយៅកនង ទកាងមយាកលក។ ាមយវធានការបាបនាះ បាទាស កមពា នងពងាងសមតថភាព របស ខលនាាលាងកនងការសមាាចបាននវគោលដៅកណើនរយៈពាលវាង នងគោលដៅកាតបនថយភាពកាការបសខលន រមាមយការបនាសានងអាកាសធាត នងការ បតាាញាចតត កាតបនថយការ បាាបាលអាកាសធាតៅកនងការរមចណាកដាលបាន កណតៅថានាកាត (NDC)។

កចចខតខបាងបាាងដើមាបអនវតត នងពងាកកណាទមាងថានាកាតដាលមានសាាបៅ កមពា នងកមមតវធនានាសតពធនធានធមមតាត នងការបាាបាលអាកាសធាតអាចដើរត នាទយាាងសានកនងការការពារសមាបតតធមមតាតរបសបាទាស។ ឧទាហរណ ការបងកើត កមមតវធចណាយសធារណៈ ដាលបានកណតនងអាចជយោះសាាយបញហាកងវះាតហរញញបាបទានសមាាបយទធសសាតាត ផានការសកមមតភាព នងការអនវតតនរបសរាជរដឋាភបាលកមពា ទាកទង នង សមាបតតធមមតាត ការ បាាបាលអាកាសធាត នងកណើន បាតង កដចាការបងកើនការគទាដលអាាញាធរមលដឋាន សមាាបការអនវតតនផងដារ។ ដើមាបកាតបនថយចណាយខពសនាសកមមតភាពសាដឋកចចដាលគមាន នរនតរភាព ការវយតមលា ហាត បះពាល បរសថាន នងការវយតមលាបរសថានដាលមានលកខណ:ជា យទធសសាតអាចតាវបានរៀបចឡើងសមាាបគមាាងសធារណៈ នងឯកជនទាងអសដាលមានផលបះពាលលើបរសថាន នងជវភាពរសៅ។ ចពោះវសយពាាឈើ ចាបាចតាវមានការខតខ

30

បាងបាាងបនថាមទៀតកនងការបាយទធបាឆងនងការកាបបផលាញពាាឈើ នង ឆពាះ ទៅ រកនរនតរភាព ឧទាហរណ ាមរយៈការបងកើតផានការយទធសសាត នងកាបខណឌគោលនយោបាយ សមាាប គាបគាងអភរកាសចាករបៀង ការពងាកឱកាសចញចមជវតបាបផាសាងពផលតផលមនមានពាាឈើ នងអាកទាសចរណ ការធវើឱាយបាសើរឡើងនវកាចាកតបនបាើបាាសដធល នងសទធកានកាបដធល នងការអភវឌាឍនចមាការឈើដបាកបោយនរនតភាពសមាាបយកអស នងដើមឈើ។ ការគាបគាង ធនធានទក នងធនធានជលផលដាលមានផលតភាពខពសរបសបាទាសកមពាកតមាវឱាយមានការអនវតតផានការ គោលនយោ បាយដាលមានសាាប នងការអនវតតាកសតាងសមាាបបាពនធ អាកឡសទនលាមាគងគ នង ទនលាសបផងដារ។ ាជហាានដបង កមពាគរបនតលើកកមពសការអនវតតការគាបគាងធនធាន ទកចមាះ (IWRM) ាពសាសាមរយៈការគទាបនថាមទៀតចពោះបាពនធ ពតមាន សតព ទក នងការកសងសមតថភាពរបសអាាញាធរមលដឋាន។ សានោយសរ តាសថានភាពទកដៅកមពាមានទនាកទនងគនាទៅវញទៅមក វធសសាតសមាហរណកមមតលហចពោះ ការគាបគាងធនធានធមមតាតគាការចាបាច ាមរយ:ជការគាបគាងរមគនាកានតារងមា មនសវដច ោយដ នងមានគោលដៅរមកនងវសយផាសាងៗរវងរដឋា ភបាលថានាកាត នង អាាញាធរមលដឋាន។

កណើនបាកបោយចរភាពកនងពងផអាកលើការអភវឌាឍទកាង ដាលមាន ភាព បាកត បាជាងមាន នរនតរភាព នងបាកបោយបរយាបនន ាមរយៈការធវើផានការ សមាហរណ កមមត ទកាង។ កមមតវធ ផានការសមាហរណកមមតទកាងគរបាមាបាមលផានការបាើបាាសដ នងផានការទបទលនងគាាះមហនតរាយោយការវនយោគលើបណាតាញដកជញជន នង ហាដឋារចនាសមពនធ។ មកទលពាលនាះ មានតារាជធានភនពាញនងបាតដបងបោណាះដាលបានបងកើតផានការមារាជធាននងទកាង លមអតដាលមានវឌាឍនភាពតចតចកនងការអនវតត។ សាបគនានាះដារ ផានការមាសមាាបដកជញជនកនងទកាង ការគាបគាងកាក សណលរងបាពនធបងហរទកនងលទក នងផានការផគតផគងទក តាវបាន បងកើតឡើង សមាាបរាជធានភនពាញ។ ការពងាងការសមាបសមាលនងការអនវតតផានការទាងនាះមានសរៈសានសមាាបការអភវឌាឍ នងការគាបគាងទកាង។ យនតការសថាបន រងមា នង យនតការផតលហរញញបាបទានបាកបោយភាពចនាបាឌត ដចាភាពាដាគរវងវសយ សធារណៈ នងឯកជន កចាបាចផងដារ ោយសរតាកាងភាគចាើនពមានធនធានគាបគាានដើមាបពងាងសមតថភាពសថាបនរបសពកគា ឬសមាាបវនយោគទនគាបគាានលើហាដឋារចនាសមពនធ។ ៅកនងកាបខណឌនាផានការសមាហរណកមមតទាងនាះ វសយ អាទភាព រមមានអនាមយទកាង នង ការ ដក ជញជនៅាមទបាជជន កដចាការលើក កពសការាងទលៅកាកាៅទបាជជននង ការអនវតតដណើរការចះបញជដធល នង ចាញបណណកមមតសទធោយ តមាលាភាពនងោយមានការ សមាបសមាល។

31

ផនាកពាកពនធ:ជ កណាទមាងរដឋបាលសធារណ:ជ នងកណាទមាងការគាបគាង ហរញញវតថ សធារណ:ជដើមាបកាលមអការផតលសាវ

រាលអាទភាពនាកណាទមាង ដាលបានកណតៅកនងការវនចឆយសថានភាពបាទាសដាលមានលកខណ:ជាបាពនធ តមាវឱាយវសយសធារណៈមានសមតថភាពខពស ដើមាបអនវតត កណា ទមាង នង ផតលសាវ។ ជោគជយនាសណើអនតរាគមនទាងអស គអាសាយលើការបងកើនគណភាពនាការ ផតលសាវសធារណៈដាលពងផអាកលើសមតថភាពរបសរដឋាភបាល កនងការបងកើតបាាកចណលគាបគាាន សមាាបចណាយសធារណៈសានៗ នងសមាាបតមាវការវនយោគ ចណាយ ធនធានបាកបោយបាសទធភាព នង គណ នាយាយ ភាព នងរកាសាការងររដឋបាលសធារណៈឱាយមានដណើរការលអាមយនងមនតារាជការមានសមតថភាព។ បាទាសកមពាបានចាបផតើមធវើការកាទមាងវមជាឈការ នង វសហមជាឈការ សដៅលើកកមពសការផតលសាវសធារណៈាមរយៈការ បងកើនការទទល ខសតាវនងសវយភាពកនងការធវើសាចកតសមាាចចតតនាអនកផតលសាវជរមខ។ ការ ធវើឱាយមានតលាយភាពាថមតនាការទទលខសតាវ តមាវឱាយមានការវភាជថវកាសាថមត នង ធនធាន មនសាស ៅគាបកមាតនារដឋាភបាល។

ការកាលមអកពងបាពាតតទៅនាកណាទមាងការគាបគាងហរញញវតថសធារណៈ សជមាា រមាមយ នងកណាទមាងរដឋបាលសធារណៈាទទៅ គាគនលះកនងការលើកកមពសសមតថភាពសមាាប ការផតលសាវសធារណៈ។ ទនើបភាវបនយកមមតឧបករណគាបគាងពតមានធនធានមនសាស (HR) កនងមានសរៈសានផងដារសមាាបការគទាដល ការគាបគាងសមទធកមមតរបសបគគលក នង មខងរគាបគាងធនធានមនសាសនាវសយ សធារណៈារម។ លើសពនាះទៀតវធសសាតគាបគាងការផលាសបតរ រមាមយការលើក កមពសយនតការ ឱាយមានការផតលពតមានតាឡបពបាាពលរដឋ ចពោះគណភាពនា សាវ ដាលបានផតល នងជយបងកើនតមលាបាាកកនងការបាើបាាសថវកាសធារណ:ជ នងកាលមអ គណនាយាយភាព នងការតាតពនតាយ។ ាចងកាាយ គរកតសគលថាចណចខាសាយទាងឡាយដាលរកឃើញៅកនងសចនាករសមតថភាពសថត តមាវឱាយមានការលើកកមពស សមតថភាពនាបាពនធសថត កនងការជនដណងអពដណើរការសមាាចចតតផអាកលើភសតាង កដចា ាមដន នងវយតមលាវឌាឍនភាពកនងការអភវឌាឍនកនងរយ:ជពាលបនាមានឆនា ាងមខ។

32

បភពឯកសារយោង

Germanwatch, 2016. Global Climate Risk Index.

IMF, 2016. 2016 Article IV Consultation. IMF Country Report No. 16/340. International Monetary Fund, November 2016, Washington DC.

Inter-Parliamentary Union, 2016. Women in Politics:ជ 2015. Inter-Parliamentary Union, UN Women. Geneva, 10 March 2015.

RGC, 2015a. “PFM Evaluation in Cambodia.” Based on the Public Expenditure and Financial Accountability Methodology. Royal Gover nment of Cambodia. September, 2015.

RGC, 2015b. “Climate Change Financing Framework.” Royal Government of Cambodia.

សគល:ជ ដើមាបសមាលដលការអាន មានតាបាភពមយចននបោណាះដាលតាវបានដកសាង កនង ផនាក ទដឋាពរមនាះ។

សមាាបឯកសរគនថនទទាសពាញលាញ សមអានរបាយការណពសតារសតពការវនចឆយសថានភាព បាទាសដាលមានលកខណ:ជាបាពនធធ ដាលអាចរកបានៅអាសយដឋានាងកាាម៖ http:ជ//documents.worldbank.org/curated/en/620151496155751423/Cambodia-Sustaining-strong-growth-for-the-benefit-of-all

ការយាលយបាចាៅកមពាអគរ Exchange Squareានទ10 IBRD នងានទ 11 IFCផលវលាខ 51-61 នងផលវលាខ 102-106សងកាតវតតភន ខណឌដនពាញភនពាញ កមពាwww.worldbank.org/cambodia

ករមធនាគារពភពលោក