การสังเกตในการจัดทัศนสังคมศึกษา

การสั�งเกตในการจั�ดทั�ศนสั�งคมศ�กษา

รองศาสัตราจัารย์� สัมประสังค� น�วมบุ�ญลื�อ

๕๖/๙ หม$� ๒ ซอย์ทัว'ว�ฒนา-กาญจันาภิ+เษก ๒๐

แขวงทัว'ว�ฒนา เขตทัว'ว�ฒนา กทัม ๑๐๑๗๐

การสั�งเกต สัมประสังค�น�วมบุ�ญลื�อ

2

ประเด1นทัางปร�ชญาสั�งคมศ�กษา

•จั�ดหมาย์ทั'3จัร+งแทั4ของสั�งคมศ�กษา ค�ออะไร

•ม'ว+ธี'การทั'3คร$แลืะน�กเร'ย์นจัะไปให4ถึ�งสั�งคมศ�กษาทั'3แทั4ได4อย์�างไร

•แลืะเม�3อไปถึ�งจั�ดหมาย์แลื4วน�กเร'ย์นได4ค�ณค�าอะไรบุ4าง


3

ประเด1นทัางปร�ชญาสั�งคมศ�กษา•จั�ดหมาย์ทั'3จัร+งแทั4ของสั�งคมศ�กษา ค�ออะไร•ให4น�กเร'ย์นพั�ฒนาตนให4เป:นพัลืเม�องด'แลืะ

อย์$�ร�วมในสั�งคมได4อย์�างม'ความสั�ข


4

ประเด1นทัางปร�ชญาสั�งคมศ�กษา•ม'ว+ธี'การทั'3คร$แลืะน�กเร'ย์นจัะไปให4ถึ�ง

สั�งคมศ�กษาทั'3แทั4ได4อย์�างไร•ม'หลืาย์ว+ธี' เช�น •ม'ประสับุการณ� จัาก ตา ห$ จัม$ก ลื+;น

กาย์•ค+ด จั+นตนาการ เหต�ผลื สัร4างสัรรค� •ลืงม�อปฏิ+บุ�ต+ปฏิ+บุ�ต+


5

ประเด1นทัางปร�ชญาสั�งคมศ�กษา

•เม�3อไปถึ�งจั�ดหมาย์แลื4วน�กเร'ย์นควรได4ค�ณค�าอะไรบุ4าง

•ย์�ดม�3นในการกระทั>าด'•ปฏิ+บุ�ต+ตนในฐานะเป:นสัมาช+กทั'3ด'

ของสั�งคม•ม'สั�นทัร'ย์ะในห�วใจั


6

ความเช�3อในการด>ารงช'ว+ตของมน�ษย์�

•มน�ษย์�จัะด>ารงช'ว+ตอย์$�ได4ต4องประกอบุด4วย์

•ต�วมน�ษย์�•จั+ต (มโน จั+ต ว+ญญาณ)•สั+3งแวดลื4อม


7

ความหมาย์ของการสั�งเกต�ความหมาย์ค>าเหลื�าน';แตกต�างก�นอย์�างไรเห1น ...............................................................................................................................มอง..................................................................................................................................ด$ ....................................................................................................................................เฝ้Bา .................................................................................................................................สั�งเกต ............................................................................................................................ว+สั�ย์ทั�ศน� ........................................................................................................................


8

ความหมาย์ของการสั�งเกตการสั�งเกต โดย์พั�;นฐานหมาย์ถึ�งการเฝ้Bาด$แลืะจัดบุ�นทั�กสั+3งทั'3เก+ดข�;น ต�วอย์�างเช�น การสั�งเกตทั�วงทั�าการบุ+นของนกโดย์เฝ้Bาด$อย์�างใกลื4ช+ด ช'วว+ทัย์าแลืะดาราศาสัตร�จั�ดเป:นศาสัตร�ทั'3ม'พั�;นฐานทัางว+ทัย์าศาสัตร�จัากการสั�งเกต จัากน�กสัม�ครเลื�น เราอาจัม'ความสั�ขก�บุการสั�งเกตโดย์ทั>าเป:นงานอด+เรกก1ได4 เช�น น�กด$นก แลืะน�กดาราศาสัตร�สัม�ครเลื�น เป:นต4น (http://th.wikipedia.org/wiki/19 November 2008)


9

ความหมาย์ของการสั�งเกตการสั�งเกต หมาย์ถึ�งการใช4ประสัาทัสั�มผ�สัทั�;ง 5 ได4แก�ตา ห$ จัม$ก ลื+;น แลืะผ+วกาย์ อย์�างใดอย์�างหน�3งหร�อหลืาย์อย์�างรวมก�น แลืะอาจัใช4เคร�3องม�อช�วย์ในการสั�งเกตด4วย์ โดย์เข4าไปสั�มผ�สัโดย์ตรง แลืะทั�นทั'ก�บุว�ตถึ� เหต�การณ� ปรากฏิการณ� เพั�3อให4ได4มา ซ�3งข4อม$ลืทั'3ถึ$กต4อง ตามความเป:นจัร+ง โดย์ไม�ม'การใสั�ความค+ดเห1นใด ๆ ของผ$4สั�งเกตลืงไปด4วย์ (http://www.nc.ac.th/WEB%20E_BOOK/index.htm 19 November 2008)


10

ความหมาย์ของการสั�งเกต

การสั�งเกต ค�อ การเฝ้Bาด$สั+3งทั'3เก+ดข�;นอย์�างใสั�ใจัแลืะม'ระเบุ'ย์บุว+ธี' เพั�3อว+เคราะห�หร�อหาความสั�มพั�นธี�ของสั+3งทั'3เก+ดข�;นน�;นก�บุสั+3งอ�3น (สั�ภิางค� จั�นทัวาน+ช, 2549: 45)


11

การสั�งเกต•การสั�งเกตค�อการใช4การสั�มผ�สัเข4ารวบุรวม

ข4อเทั1จัจัร+งตามว�ตถึ�ประสังค�ทั'3ต4องการ เพั�3อแสัวงหาค>าตอบุในสั+3งทั'3สังสั�ย์แลืะพัย์าย์ามให4การสั�มผ�สัน�;นตรงก�บุสัภิาพัความเป:นจัร+งมากทั'3สั�ด

•การสั�งเกตเป:นเคร�3องม�อของอ�ปน�ย์ว+ทัย์าศาสัตร�


12

ความสั>าค�ญของการสั�งเกตมน�ษย์�ต�;งแต�อด'ตมาจันถึ�งปDจัจั�บุ�นได4ใช4ว+ธี'การสั�งเกตในการ

แสัวงหาค>าตอบุ การสั�งเกตเป:นการค>าตอบุด4วย์สั+3งทั'3เราสัามารถึสั�มผ�สัได4 แลืะความสั>าค�ญของการสั�งเกตได4ม'การกลื�าวถึ�งมาต�;งแต�ในอด'ต ต�วอย์�าง เช�น พัระบุาทัสัมเด1จัพัระปกเกลื4าเจั4าอย์$�ห�ว ก1ทัรงเห1นว�าการสั�งเกตเป:นค�ณสัมบุ�ต+สั>าค�ญทั'3จัะพั�ฒนาสั�งคมมน�ษย์�ตามทั'3พัระราชทัานพัระบุรมราโชวาทัแก�ลื$กเสั�อเก'3ย์วก�บุการประโย์ชน�ของการสั�งเกตว�า“...การทั'3มน�ษย์�เราม'ความเจัร+ญเป:นลื>าด�บุมาน'; ก1ได4อาศ�ย์ความสั�งเกตตร+ตรองหาเหต�ผลืเป:นใหญ� เป:นต4นว�า การทั'3มน�ษย์�เราร$4จั�กใช4ก>าลื�งไอน>;า ร$4จั�กใช4ไฟฟBาก1ด4วย์อาศ�ย์ความสั�งเกตของคนบุางคน แลืะอาศ�ย์ความค+ด ความอ�านทั'3จัะตร+ตรองหาเหต�ผลืน�3นแหลืะเป:นสั>าค�ญ ... เม�3อเห1นอะไรก1จังพัย์าย์ามสั�งเกตค4นหาเหต�ผลืว�าทั>าไมจั�งเป:นอย์�างน�;น ๆ แลื4วค+ดการน�;นให4เป:นประโย์ชน�แก�ตนแลืะผ$4อ�3น...”(พัระบุรมราโชวาทัพัระราชทัานแก�ลื$กเสั�อในการสัวนสันาม ว�นทั'3 4 ม'นาคม พั.ศ.2470 ว�าด4วย์ว+ธี'ใช4ความสั�งเกต)http://www.odi.stou.ac.th/ODI/Two_king/learn%20to%20look%20main.htm 19November 2008)


13

การสั�งเกตเป:นเคร�3องม�อของอ�ปน�ย์ว+ทัย์าศาสัตร�

•อ�ปน�ย์ (induction ) หมาย์ถึ�ง การแสัวงหาค>าตอบุจัากการสั�มผ�สัเพั�3อให4เก+ดการปDกใจัเช�3อว�าเป:นจัร+งหร�อเทั1จั


14

การสั�งเกตการสั�งเกตเป:นว+ธี'การแสัวงหาความร$4หร�อค>าตอบุตามแนวอ�ปน�ย์ ในการสั�งเกตไม�ครบุทั�กกรณ'เร'ย์กว�าอ�ปน�ย์แทั4 แบุ�งออกเป:นก . การอ�ปมาน (analogy)ข . การแจังน�บุอย์�างง�าย์ (enumeration)ค . อ�ปน�ย์ว+ทัย์าศาสัตร� (scientific induction)


15

การอ�ปมาน เป:นร$ปแบุบุของอ�ปน�ย์ในการอ4างถึ�งว�าสั+3งต�าง ๆ ทั'3คลื4าย์คลื�งก�น ในกระบุวนการทั'3ม'ค�ณภิาพัคลื4าย์คลื�งต�อก�นย์�อมย์อมร�บุได4

การอ�ปมาน เป:นการอ4างเหต�ผลืทั'3อย์$�บุนพั�;นฐานของความคลื4าย์คลื�งก�นของค�ณภิาพั ของ ๒ สั+3ง ม'ความหน�กแน�นทั'3เราใช4ในการย์�นย์�นได4ต�อไปว�าสัามารถึอ4างถึ�งลื�กษณะของสั+3งอ�3นในลื�กษณะทั'3สั+3งน�;นม'อย์$�

ความหมายของอปนั ย ประเภทของอปนั ย

ก . การอ�ปมาน


16

ข . การแจังน�บุอย์�างง�าย์

•สั+3งทั'3สั�งเกต(โดย์ต�;งใจัหร�อไม�ต�;งใจัก1ตาม ) แลื4วพับุว�าเป:นความจัร+งเพั'ย์งคร�;งหน�3งหร�อหลืาย์คร�;งก1ตามแลืะสั+3งน�;นไม�เคย์ผ+ดพัลืาดไปจัากเด+ม คาดต�อไปได4ว�าถึ4าสั+3งน�;นเก+ดอ'กก1เป:นจัร+งอ'ก


17

ลื�กษณะของการแจังน�บุอย์�างง�าย์ ค�อ๑) เป:นข4ออ4างทั�3วไปจัากการสั�งเกตพับุว�าอย์$�บุน

พั�;นฐานทั'3ไม�ข�ดแย์4งก�บุประสับุการณ�ในอด'ต๒) การสั�งเกตน�;น ไม�ได4พัย์าย์ามค4นหาความ

เช�3อมโย์งของเหต�แลืะผลื๓ ) ข4อสัร�ปทั'3ได4จัากการสั�งเกตม'ความไม�

แน�นอนไม�มากก1น4อย์ ด�งน�;น จั�งเป:นความน�าจัะเป:น ความน�าจัะเป:นน';ข�;นอย์$�ก�บุจั>านวนกรณ'ทั'3ได4สั�งเกตมาแลื4วจั>านวนมาก แลืะไม�ม'กรณ'ข�ดแย์4งใด ๆ


18

๔) คลื4าย์อ�ปน�ย์ว+ทัย์าศาสัตร� ค�ออย์$�ในกลื��มของอ�ปน�ย์แทั4 ค�อ ม'การโย์งไปสั$�สั�วนทั'3อย์$�นอกเหน�อจัากการสั�งเกตหร�อสั+3งทั'3ร$4ไปย์�งสั+3งทั'3ไม�ได4สั�งเกตหร�อไม�ร$4๕) เป:นอ�ปน�ย์ไม�สัมบุ$รณ� เพัราะไม�ได4รวบุรวมกรณ'ทั'3น�าม'ความเป:นไปได4ทั�;งหมด

ความหมายของอปนั ยประเภทของอปนั ย


19

ค.อ�ปน�ย์ว+ทัย์าศาสัตร� (scientific induction)

๑) เป:นการสั�งเกตอย์�างจังใจั๒) พัย์าย์ามโย์งความสั�มพั�นธี�ของเหต�แลืะผลื๓ ) ใช4ว+ธี'การสั�งเกต หร�อทัดลือง๔) ไม�ต4องตรวจัสัอบุทั�กกรณ' ด�งน�;นจั�งไม�

สัมบุ$รณ� แต�เป:นพั�;นฐานในการตรวจัสัอบุข4อเทั1จัจัร+งทั'3แน�นอนในการสัร�ปเป:นหลื�กเก'3ย์วก�บุทั�;งหมด เพัราะว�าอย์$�บุนพั�;นฐานของร$ปแบุบุเป:นธีรรมชาต+แลืะกฎของเหต�


20

ค.อ�ปน�ย์ว+ทัย์าศาสัตร� (scientific induction)

๕ ) สัร�ปนอกเหน�อจัากสั+3งทั'3สั�งเกต ค�อ โย์งจัากสั+3งทั'3สั�งเกตได4ไปหาสั+3งทั'3สั�งเกตไม�ได4

๖ ) ใช4ในการน>าไปตรวจัสัอบุค4นทัางว+ทัย์าศาสัตร�

๗ ) ข4อสัร�ปสัร4างความเช�3อมโย์งของเหต�แลืะผลื ใช4เป:นหลื�กทั�3วไปได4มากกว�าข4อม$ลืทั'3ศ�กษา (เดาจัากข4อม$ลืทั'3ร$4)


21

การสั�งเกตเป:นสั�วนหน�3งของกระบุวนการทัางว+ทัย์าศาสัตร�

การสั�งเกตเป:นสั�วนหน�3งของกระบุวนการทัางว+ทัย์าศาสัตร� เน�3องจัาก

•การสั�งเกตทั>าให4เก+ดการต�;งค>าถึาม•การสั�งเกตทั>าให4เก+ดการต�;งสัมมต+ฐาน•การสั�งเกตใช4การทัดสัอบุสัมมต+ฐาน


22

ข�;นตอนทัางว+ทัย์าศาสัตร�ก�บุการสั�งเกต

การสั�งเกตม'บุทับุาทัของการสั�งเกตในระเบุ'ย์บุว+ธี'ทัางว+ทัย์าศาสัตร� กลื�าวค�อ ระเบุ'ย์บุว+ธี'ทัางว+ทัย์าศาสัตร� ม'ข�;นตอนด�งน';

• การสั�งเกต ปรากฏิการณ�ทั'3เก+ดข�;น • การต�;งสัมม�ต+ฐาน ในปรากฏิการณ�ทั'3เก+ดข�;น • การทั>านาย์ ผลืลื�พัธี�ทั'3เก+ดข�;นภิาย์หลื�ง โดย์อาศ�ย์การคาดเดาด4วย์

ตรรกะ• การทัดสัอบุ (ต4องสั�งเกต ) การทั>านาย์ แลืะ • ทับุทัวน เพั�3อหาข4อบุกพัร�อง • ด�งน�;น การสั�งเกตเก+ดข�;นในข�;นตอนแรกแลืะข�;นตอนทั'3 ๔ ค�อแสัดง

บุทับุาทัในการเร+3มต4นของกระบุวนการ แลืะการทัดสัอบุ หร�อ โย์งความเป:นเหต�แลืะผลืของปรากฏิการณ�ทั'3เก+ดข�;น ถึ4าการสั�งเกตแม�นตรงก�บุความจัร+งมากเทั�ามด การทั>านาย์แลืะการน>าไปประย์�กต�ใช4ก1จัะผ+ดพัลืาดน4อย์ลืงเทั�าน�;น ในกรณ'ทั'3น>าการสั�งเกตมาใช4ในการจั�ดทั�ศนสั�งคมศ�กษา ถึ�งแม4สั+3งทั'3ต4องสั�งเกตจัะแตกต�างก�นออกไปแต�โดย์ความค+ดในการน>ามาประย์�กต�ใช4ก1ใช4หลื�กการเด'ย์วก�น

การสั�งเกต สัม ประสังค� น�วม

บุ�ญลื�อ

23

กระบุวนการสั�งเกต

ข4อเทั1จัจัร+งFacts

ความค+ดรวบุย์อดConcept

สัร�ปเป:นหลื�กทั�3วไปGeneralization


24

กระบุวนการสั�งเกต

ข4อเทั1จัจัร+งFacts

ความจัร+งTruth

ความร$4Knowledge

ว+เคราะห�Analysis


25

กระบุวนการสั�งเกต สังสั�ย์

หาค>าตอบุ

การสั�มผ�สั

จัม$กห$ตา ลื+;น กาย์

ร$4

การสั�งเกต

จั+ตจั�บุจัดจั�อ ความร$4 ร$4ลื�ก ร$4รอบุร$4กระจั�าง

ว+ธี'การสั�งเกต


26

เปBาหมาย์ในการสั�งเกต

•สั�งเกตเพั�3อร$4•สั�งเกตเพั�3อการจั>าได4 หมาย์ร$4ได4•สั�งเกตเพั�3อความกระจั�าง


27

ค>าถึามเพั�3อการสั�งเกต•สั�งเกตอะไร• เหต�ใดต4องสั�งเกต•สั�งเกตอย์�างไร•แน�ใจัได4อย์�างไรว�าค>าตอบุทั'3ได4จัากการ

สั�งเกตตรงตามความเป:นจัร+ง•ม'ว+ธี'การตรวจัสัอบุได4อย์�างไรความเทั'3ย์งได4

อย์�างไร•ผลืจัากการสั�งเกตได4ความร$4อะไร


28

หลื�กการสั�งเกต

•- สั�งเกตอะไร•- สั�งเกตทั>าไม•- สั�งเกตอย์�างไร


29

สั�งเกตอะไร•การสั�งเกตข4อเทั1จัจัร+ง•การสั�งเกตองค�ประกอบุ•การสั�งเกตความสั�มพั�นธี�•การสั�งเกตระบุบุ•การสั�งเกตการเปลื'3ย์นแปลืง


30

สั�งเกตอะไรสั�งเกตสั+3งทั'3ต4องการได4ค>าตอบุมา

ใช4ในการจั�ดทั�ศนสั�งคมศ�กษา แบุ�งเป:น ๔ ประเภิทั ค�อ

•การสั�งเกตเช+งค�ณลื�กษณะ เป:นการสั�งเกตค�ณสัมบุ�ต+ประจั>าต�วของสั+3งต�าง ๆ ทั'3สัามารถึบุอกลื�กษณะ ของสั+3งทั'3สั�งเกต เช�น ร$ปร�าง สั' เสั'ย์ง กลื+3น รสั ความร$4สั�กต�อผ+วกาย์ สั$ง เร'ย์บุ ราบุ เน+น กลื��ม เด'3ย์ว


31

สั�งเกตอะไร•การสั�งเกตเช+งปร+มาณ เป:นการสั�งเกตทั'3เก'3ย์ว

ก�บุค�าต�าง ๆ บุอกปร+มาณต�าง ๆ เช�น ความกว4าง ย์าว สั$ง ระย์ะห�าง น>;าหน�ก ม�ม โค4ง เลื';ย์ว ความด�น แรงกด จั>านวน ราคา ซ�3งค�าต�าง ๆ สัามารถึบุอกเป:นต�วเลืขได4 เช�น ระย์ะทัางจัากกร�งเทัพัถึ�งราชบุ�ร' ๑๑๐ ก+โลืเมตร ทัางข�;นเขาช�น ๓๐ องศา ร4านอาหารร�บุคนได4 ๗๐ คน ห4องน>;าร�บุคนได4คร�;งลืะ ๑๐ คน ข4าวแกงจัานลืะ ๒๐ บุาทั บุ�งกะโลื ม' ๑๐ หลื�ง แต�ลืะหลื�งร�บุคนได4 ๔ คน ในบุางกรณ'ต4องม'เคร�3องม�อหร�ออ�ปกรณ�ในการว�ด เช�น เคร�3องว�ดระย์ะทัาง นาฬิ+กาจั�บุเวลืา เคร�3องค+ดเลืข


32

สั�งเกตอะไร•การสั�งเกตเช+งเปร'ย์บุเทั'ย์บุ เป:นการสั�งเกต

สั+3งหน�3งเปร'ย์บุเทั'ย์บุก�บุอ'กสั+3งหน�3ง ซ�3งอาจัเปร'ย์บุเทั'ย์บุ ในลื�กษณะทั'3ไม�ระบุ�เป:นต�วเลืข หร�อเป:นต�วเลืขก1ได4 เช�น อ�ณหภิ$ม+ทั'3อ>าเภิอสั�งขลืะในเด�อนมกราคมเย์1นกว�านครปฐมประมาณ ๑๐ องศา ช�วงเวลืาจัากเด+นทัางจัากนครปฐมไปอย์�ธีย์าก�บุสั�พัรรณบุ�ร'พัอ ๆ ก�น ค�าเช�ารถึในช�วงเวลืาเทั�าก�นระย์ะทัางใกลื4ไกลืไม�แตกต�างก�นมากน�ก ทั'3พั�กในต�วเม�องแพังกว�านอกเม�อง


33

สั�งเกตอะไร•การสั�งเกตเช+งการเปลื'3ย์นแปลืง

เป:นการสั�งเกตสั+3งต�าง ๆ ทั'3ม'การเปลื'3ย์นแปลืงจัากเด+ม เช�น ถึ4าจั>านวนคนมากข�;นค�าใช4จั�าย์จัะถึ$กลืง การออกเด+นทัางไปย์�งจั�ดต�าง ๆ ถึ4าตรงเวลืาจัะศ�กษาได4ครบุแต�ถึ4าควบุค�มเวลืาไม�ได4อย์�างต4องต�ดบุางราย์การ


34

สั�งเกตอะไรการสั�งเกตม'บุทับุาทัในการจั�ดทั�ศนสั�งคมศ�กษา ต�;งแต�

เร+3มต4นการวางแผนจันสั+;นสั�ดโครงการ กลื�าวค�อ• การสั�งเกตเก'3ย์วก�บุบุร+บุทัของว�ตถึ�ประสังค� การจั�ด ต4อง

สั�งเกตต�;งแต�สัาระเน�;อหาทั'3จัะจั�ดว�า สัาระน�;นม'ความค+ดรวบุย์อดใดเป:นแกนกลืาง แลืะสัาระเหลื�าน';ได4ม'ความสั�มพั�นธี�เก'3ย์วข4องก�บุสัาระใดบุ4าง การศ�กษาค4นคว4าเบุ�;องต4นจัากแหลื�งความร$4ทั'3เป:นวรรณกรรม เอกสัาร สั�3อต�าง ๆ ได4สัะทั4อนให4เห1นจั�ดเด�นจั�ดด4อย์อะไรบุ4างถึ4าน>ามาจั�ดทั�ศนสั�งคมศ�กษา บุ�คคลืทั'3ได4กลื�าวถึ�งแหลื�งทั'3จัะไปศ�กษาในแง�ม�มต�าง ๆ ระด�บุการให4ค�ณค�าของผ$4ม'ประสับุการณ�มาแลื4ว ปร+มาณค�าใช4จั�าย์ ระบุบุการจั�ดการ แลืะช�วงเวลืา แลืะอ�3น ๆ เพั�3อเป:นภิ$ม+หลื�งในการจั�ดราย์การ


35

สั�งเกตอะไร•การสั�งเกตเก'3ย์วก�บุกระบุวนการ การจั�ดทั�ศน

สั�งคมศ�กษา เป:นการจั�ดน>าผ$4เร'ย์นไปเร'ย์นร$4ในแหลื�งเร'ย์นร$4 การจั�ดการไม�ได4เป:นแบุบุแผนทั'3แน�นอนตาย์ต�ว แต�ม'หลื�กการ ด�งน�;น การสั�งเกตจัากผ$4ม'ประสับุการณ�เป:นทัางหน�3งทั'3ช�วย์ให4ผ$4จั�ดม�อใหม�สัามารถึวางแผนการจั�ดทั�ศนสั�งคมศ�กษาได4ร�ดก�มข�;น แลืะต4องม'ความช�ดเจันในกระบุวนการจั�ดการ


36

สั�งเกตอะไร• การสั�งเกตในการเข4าไปศ�กษาเสั4นทัางในการจั�ดทั�ศนศ�กษา

ซ�3งเป:นสั+3งจั>าเป:น แลืะต4องใช4การสั�งเกตอย์�างมาก ต�;งแต�การจั�ดการควบุค�มแลืะอ>านวย์ความสัะดวกในการให4เป:นไปตามเวลืาทั'3ก>าหนด จั�ดสั>าค�ญทั'3ผ�านไปในแต�ลืะจั�ดม'จั�ดสั�งเกต (Land Mark ) อะไร ม'อะไรบุ4างทั'3สัามารถึใช4งานได4 ไม�ว�าจัะเป:นไปตามก>าหนด หร�อ ม'กรณ'ข�ดข4องในกรณ'ใด ๆ ก1ตาม เช�น สัภิาพัภิ$ม+ศาสัตร� สัภิาพัสั�งคมแลืะว�ฒนธีรรม ความปลือดภิ�ย์ ร4านอาหาร เคร�3องด�3ม ต$4โทัรศ�พัทั� ร4านขาย์ย์า โรงพัย์าบุาลื สัถึาน'ต>ารวจั ปD; มน>;าม�น ห4องน>;า ร4านซ�อมเคร�3องย์นต� ซ�อมอ�ปกรณ� สัถึานทั'3จัอดรถึ ทั'3พั�ก โรงแรม จั�ดรวมคน ราคาค�าใช4จั�าย์ทั'3เก'3ย์วข4อง รวมทั�;งสัภิาพัการณ�ในปDจัจั�บุ�นแลืะคาดการไปถึ�งสัภิาพัการณ�ในว�นทั'3เด+นทัาง


37

สั�งเกตอะไร•การสั�งเกตช�วงเวลืาต�;งแต�ออกเด+นทัางไปถึ�ง

ณ จั�ดต�าง ๆ สัภิาพัถึนน แลืะเสั4นทัางหลื�ก เสั4นทัางรองในการเด+นทัาง การใช4เวลืาในแต�ลืะจั�ดทั'3หย์�ดพั�ก การใช4เวลืาในแต�ลืะสัถึานทั'3 รวมทั�;งการใช4เวลืาของว+ทัย์ากรทั4องถึ+3น

•สั�งเกตพัฤต+กรรมของสัมาช+กทั'3ร�วมก�นเด+นทัาง รวมทั�;งบุ�คคลืทั'3เก'3ย์วข4อง ทั'3ม'ปฏิ+ก+ร+ย์าต�อการจั�ด เป:นการประเม+นแลืะปร�บุการจั�ดให4ได4ประโย์ชน�แลืะลืดอ�ปสัรรค


38

สั�งเกตทั>าไมสั�งเกต เพั�3อให4ได4ข4อม$ลืทั'3ตรางก�บุสัถึาพัทั'3

เป:นจัร+งจัากการสั�งเกตมาใช4ในการจั�ดทั�ศนสั�งคมศ�กษา ได4แก�

- การวางแผนให4สัอดคลื4องก�บุว�ตถึ�ประสังค�- เตร'ย์มพั�;นฐานแลืะเตร'ย์มต�วของผ$4จั�ดแลืะผ$4

เร'ย์น- การก>าก�บุให4เป:นไปตามแผน หร�อแก4ปDญหาทั'3จัะ

เก+ดข�;นหร�อเก+ดข�;นแลื4ว- การประเม+นโครงการ ประเม+นความพั�งพัอใจั

ของผ$4ใช4บุร+การ ประเม+นศ�กย์ภิาพัของตนเอง


39

สั�งเกตอย์�างไรสั�งเกตอย์�างไร ค�อ ว+ธี'การสั�งเกต ซ�3งในการ

สั�งเกตน�;นม'องค�ประกอบุในการสั�งเกต ค�อ • ผ$4สั�งเกต จัะต4องม'ความร$4ความเข4าใจั เก'3ย์วก�บุว+ธี'การ

แลืะเคร�3องม�อทั'3ช�วย์ในการสั�งเกต ว+ธี'การแลืะเทัคน+คในการสั�งเกต รวมทั�;งอ+ทัธี+พัลืจัากสั+3งแวดลื4อม ขณะทั'3ทั>าการสั�งเกต ความผ+ดพัลืาดในผลืการสั�งเกต ม�กเก+ดจัากความบุกพัร�อง ของผ$4ทั>าการสั�งเกต เช�น ไม�ม'ความร$4ความเข4าใจั ในธีรรมชาต+ของของการสั�งเกต ใช4เคร�3องม�อช�วย์การสั�งเกตไม�เหมาะสัม ใช4เคร�3องม�อไม�ถึ$กว+ธี' เป:นต4น


40

สั�งเกตอย์�างไร• เคร�3องม�อทั'3ใช4ช�วย์ในการสั�งเกต ควรอย์$�ในสัภิาพัทั'3ใช4งาน

ได4ตามปกต+ ก�อนแลืะหลื�งการใช4ต4องตรวจัสัอบุสัภิาพัความพัร4อมทั'3จัะใช4งาน เพั�3อเป:นสั+3งย์�นย์�นว�า สั+3งทั'3ได4จัากการสั�งเกตตรงตามสัภิาพัจัร+ง ปร+มาณทั'3สั�งเกต ต4องครอบุคลื�มถึ�งสั�วนทั'3เก'3ย์วข4อง

• สัภิาพัแวดลื4อม หร�อ บุร+บุทั ซ�3งอาจัม'ผลืต�อการสั�งเกตแลืะการน>าไปใช4 ได4แก� สัภิาพัธีรรมชาต+ เช�น แสังแดด ลืม ฝ้น อ�ณหภิ$ม+ ความด�น ความช�;น บุรรย์ากาศ สัภิาพัเฉพัาะ เช�น ความช�นของภิ$เขา ความลื�กของห�บุเหว ว�ฒนธีรรมเฉพัาะถึ+3น ม+ตรภิาพัจัากคนในทั4องถึ+3น เสั'ย์งรบุกวน


41

การสั�งเกตค�อการใช4การสั�มผ�สัเข4ารวบุรวมข4อเทั1จัจัร+งตามว�ตถึ�ประสังค�ทั'3ต4องการ การสั�งเกตเพั�3อแสัวงหาค>าตอบุในสั+3งทั'3สังสั�ย์ ม'ลื�กษณะเฉพัาะหลืาย์ประการ กลื�าวค�อ


42

๑. การสั�งเกตไม�ใช�การสั�มผ�สัเพั'ย์งภิาย์นอก แต�ต4องพัย์าย์ามโย์งความสั�มพั�นธี�จัากสั+3งทั'3สั�มผ�สัไปถึ�งค�ณลื�กษณะอ�3น ๆ ของสั+3งทั'3สั�งเกตด4วย์

๒. การสั�งเกตจัะต4องกลื�าวถึ�งสัภิาพัตามทั'3ได4ร�บุร$4จัากการสั�มผ�สัเทั�าน�;น มน�ษย์�ม'การร�บุร$4ในทั+ศทัางทั'3ตนเองร�บุได4 ซ�3งอาจัแตกต�างไปจัากผ$4อ�3น

๓. การสั�งเกต ต4องร�บุร$4 เอาใจัจัดจั�อก�บุสั+3งทั'3สั�งเกตแลืะใช4ว+จัารณญาณก>าก�บุตามไปด4วย์


43

๔. การสั�งเกต ต4องสั�มผ�สัร�บุร$4เหต�การณ�ทั'3เป:นไปตามสัภิาพัปกต+เป:นตามธีรรมชาต+ แลืะในต>าแหน�งทั'3สัามารถึร�บุร1จัากการสั�มผ�สัได4ด'

๕. การสั�งเกตต4องม'ว�ตถึ�ประสังค� เราจัะสั�งเกตในสั+3งทั'3เราต4องการค>าตอบุสันใจั แลืะให4ความสันใจัสั+3งทั'3ไม�เก'3ย์วข4องน4อย์

๖. การสั�งเกตต4องปราศจัากอคต+ การลื>าเอ'ย์ง ปราศจัากความค+ดทั'3คาดไว4ก�อน


44

๗. การสั�งเกต ต4องสั�งเกตโดย์ตลือดแม4จัะร$4ในสั+3งน�;นมาก�อน เพัราะสั+3งทั'3เคย์ร$4มาก�อนน�;นอาจัผ+ดพัลืาดได4

๘. การสั�งเกตทั'3บุกพัร�อง ผ+ดพัลืาด ม'ผลืต�อการร�บุร$4แลืะแปลืความทั'3ผ+ดด4วย์

๙. การสั�งเกต อว�ย์วะต4องเป:นปกต+ ไม�บุกพัร�อง อาจัต4องใช4เคร�3องม�อ หร�ออ�ปกรณ�ช�วย์


45

๑๐. การสั�งเกตเป:นเร�3องเก'3ย์วข4องก�บุการแปลืความ ต4องจั>าแนกระหว�างสั+3งทั'3เราสั�มผ�สัก�บุสั+3งทั'3เราเช�3อออกจัาก�น

๑๑. การสั�งเกต ไม�เพั'ย์งแต�จัะแปลืความหมาย์สั+3งทั'3เราได4ร�บุ แต�ย์�งต4องจั�ดระเบุ'ย์บุสั+3งทั'3เราสั�งเกต แย์กประเภิทัตามความคลื4าย์คลื�งก�นหร�อแตกต�างก�นด4วย์


46

ความถึ$กต4องของการสั�งเกต (Validity)

•การสั�งเกตจัะม'ความถึ$กต4องมากน4อย์เพั'ย์งใดข�;นอย์$�ก�บุการก>าหนดสั+3งจัะสั�งเกตแลืะลื�กษณะสั+3งทั'3ต4องการสั�งเกตว�า ก>าหนดได4ช�ดเจัน ครบุถึ4วนเพั'ย์งใด ม'ว+ธี'การสั�งเกตอย์�างไร แลืะผ$4สั�งเกตม'ความรอบุร$4 ความสัามารถึ ความพัร4อมแลืะความลืะเอ'ย์ดในการสั�งเกตเพั'ย์งใด การตรวจัสัอบุความถึ$กต4องของการสั�งเกตอาจัพั+จัารณาได4จัาก


47


•ความสัอดคลื4อง ช�ดเจัน แลืะครบุถึ4วนของข4อม$ลืแลืะลื�กษณะข4อม$ลืทั'3ก>าหนดในการสั�งเกตก�บุว�ตถึ�ประสังค�ของการสั�งเกต

• ว+ธี'การสั�งเกต พั+จัารณาว�าว+ธี'การสั�งเกตทั'3ใช4อย์$�น�;นผ$4สั�งเกตม'ความเข4าใจั ทั�กษะในการสั�งเกต แลืะม'ปDญญาในการได4ข4อม$ลืถึ$กต4อง ครบุถึ4วนมากน4อย์เพั'ย์งใด


48


•ผ$4สั�งเกต พั+จัารณาความร$4 ความสัามารถึ ทั�กษะ แลืะสัภิาพัพัร4อมของผ$4สั�งเกต เช�นผ$4สั�งเกตจัะต4องม'ความรอบุร$4ในเร�3องทั'3สั�งเกตเป:นอย์�างด' ม'ประสัาทัสั�มผ�สัทั'3ไวแลืะใช4การได4ด' ม'ความพัร4อมทั�;งร�างกาย์แลืะจั+ตใจัทั'3จัะไปสั�งเกต สัามารถึควบุค�มความลื>าเอ'ย์งสั�วนต�วทั'3จัะม'ผลืต�อการสั�งเกตได4 เป:นต4น


49

๑ . ภิาวะเง�3อนไขอ�ตน�ย์๒ . ภิาวะเง�3อนไขปรน�ย์


50

๑ . ภิาวะเง�3อนไขอ�ตน�ย์ก . ภิาวะเง�3อนไขทัางเชาวน�ปDญญาข . ภิาวะเง�3อนไขทัางกาย์ภิาพัค . ภิาวะเง�3อนไขทัางค�ณธีรรมง . ความอดทันแลืะความเพั'ย์รจั . สัมาธี+ แลืะการพั+จัารณาไตร�ตรอง


51

ก . ภิาวะเง�3อนไขทัางเชาวน�ปDญญา โดย์ธีรรมชาต+ มน�ษย์�ปรารถึนาหาค>าตอบุเก'3ย์วก�บุข4อสังสั�ย์ทั�;งเก'3ย์วก�บุตนเองแลืะสั+3งทั'3อย์$�รอบุ ๆ ต�ว ความกระหาย์ในความอย์ากร$4ทั>าให4มน�ษย์�สั�งเกตข4อเทั1จัจัร+งต�าง ๆ

การสั�งเกต ค�อ การกระทั>าในฐานะการจั�ดหาข4อเทั1จัจัร+งเพั�3อหาค>าตอบุด4วย์การอ�ปน�ย์ จั�งต4องแย์กระหว�างการสั�งเกต แลืะการร�บุร$4 (เวทันา ) ออกจัากก�น เราต4องทัราบุว�าเราสั�งเกตอะไรแลืะสั�งเกตด4วย์จั�ดประสังค�ใด

การก>าหนดเปBาหมาย์ในการสั�งเกตน'; เป:นการพั�ฒนาความค+ด เชาวน�ปDญญาในการสั�งเกต ซ�3งต4องม'พั�;นฐานความร$4ทั�;งสัาระเน�;อหา ว+ธี'การสั�งเกต


52

ข . ภิาวะเง�3อนไขทัางกาย์ภิาพั ในการสั�งเกตแลืะการทัดลืองของเรา ต4องม'ความหมาย์แลืะแม�นตรง จั�งม'ความจั>าเป:นว�า ในทัางกาย์ภิาพั ผ$4สั�งเกตต4องม'อว�ย์วะร�บุร$4ทั'3สัมบุ$รณ� อว�ย์วะร�บุร$4ทั�;งหมดจัะต4องการทั>าหน4าทั'3 ได4อย์�างเหมาะสัมอว�ย์วะทั'3บุกพัร�องจัะน>าไปสั$�ผลืการสั�งเกตทั'3คลืาดเคลื�3อน ด�งน�;น อว�ย์วะทั'3ใช4งานเหลื�าน';ต4องม'การฝ้Mก/พั�ฒนาเพั�3อความประสังค�ทั'3ต4องการ เม�3อม'ข4อจั>าก�ดในการใช4อว�ย์วะ อาจัใช4อ�ปกรณ�ทัางว+ทัย์าศาสัตร�ทั'3สัามารถึทั>าหน4าทั'3แทันได4 เช�น กลื4องสั�องทัางไกลื เคร�3องฟDง


53

ค . ภิาวะเง�3อนไขทัางค�ณธีรรม ค�อการสั�งเกตทั'3ตรงไปตรงมาแลืะปราศจัากอคต+ ไม�อย์$�ภิาย์ใต4อ+ทัธี+พัลื ปDจัจั�ย์ภิาย์นอก ไม�บุ+ดเบุ�อนข4อเทั1จัจัร+งแลืะการแปลืความผลืทั'3ได4 ไม�ว�าจัะเป:นไปโดย์ เจัตนาหร�อไม�เจัตนาก1ตาม


54

ง . ความอดทันแลืะความเพั'ย์ร การจัะได4ผลืการสั�งเกตทั'3ถึ$กต4องสัมบุ$รณ� ต4องการอดทันมาก การทัดลือง ม�กม'การออกนอกลื$�นอกทัางซ�3งเป:นอ�ปสัรรคต�อการสั�งเกต แลืะบุางคร�;งต4องเร+3มต4นใหม� บุางคร�;งทั>าให4ทั4อแทั4 ด�งน�;นในการสั�งเกตจั�งต4องต�;งใจัม�3น แน�วแน� ใช4ความอดทันสั$งในการได4ผลืออกมา


55

• จั . สัมาธี+ แลืะการพั+จัารณาไตร�ตรอง การสั�งเกต ต4องการสัมาธี+ จั+นตนาการ การตร�กตรอง เพั�3อน>าไปสั$�การสัร�ปรวบุย์อด


56

๒. ภิาวะเง�3อนไขปรน�ย์ก. ข4อเทั1จัจัร+งของธีรรมชาต+หร�อปรากฎการณ�โดย์ทั�3วไปม'ลื�กษณะซ�บุซ4อนข. ธีรรมชาต+เป:นสั+3งทั'3จั�ดระเบุ'ย์บุไว4แลื4ว


57

ก.ข4อเทั1จัจัร+งของธีรรมชาต+หร�อ ปรากฏิการณ�โดย์ทั�3วไปม'ลื�กษณะซ�บุซ4อน ธีรรมชาต+เป:นสั+3งทั'3ม'ปDจัจั�ย์ปร�งแต�งข�;นมา ด4วย์ภิาวะพัอเหมาะ สั+3งทั'3เราร�บุร$4เป:นเพั'ย์งบุางสั�วนทั'3เราสั�มผ�สัได4 แลืะย์�งม'อ'กมากทั'3เราไม�สัามารถึอธี+บุาย์ได4 เช�น

กระด$กมน�ษย์�บุางคนเม�3อสั+;นช'ว+ตแลื4วน>าไปเผา กลืาย์เป:นแทั�งใสัด�จัแก4วบุ�;งไปพัญานาคเก+ดข�;นเฉพัาะในว�นออกพัรรษาลืาวได4อย์�างไรธีรรมชาต+ม'ความซ�บุซ4อน ไม�สัามารถึเข4าถึ�งได4ทั�;งหมด


58

ข . ธีรรมชาต+เป:นสั+3งทั'3จั�ดระเบุ'ย์บุไว4แลื4วแลืะไม�สั�บุสันว� �นวาย์ สั+3งทั'3เป:นธีรรมชาต+ก>าเน+ดข�;นมาด4วย์ความพัอเหมาะแลืะ ม'การจั�ดระเบุ'ย์บุไว4แลื4ว ต�วอย์�างเช�น

พั�ชม'การจั�ดระบุบุการอย์$�ร�วมก�นจัากพั�ชคลื�มด+นไปจันถึ�งไม4ย์�นต4นขนาดใหญ�

ต4นไม4เจัร+ญเต+บุโต เห'3ย์วเฉาแลืะเก+ดใหม�ทัดแทันทั'3เหมาะก�บุสัภิาพัแวดลื4อมตามกาลืะแลืะเทัศะ


59

อ�ปกรณ�ทั'3ควรม'ในการสั>ารวจัเสั4นทัาง

ผ$4จั�ดควรม'อ�ปกรณ�เพั�3อช�วย์ในการบุ�นทั�กการสั�งเกต ด�งน';- หน�งสั�อ เอกสัารทั'3เก'3ย์วข4องก�บุแหลื�งทั'3จัะไปศ�กษา- ภิาพัแหลื�งทั'3จัะไปศ�กษา (ถึ4าม')- แผนทั'3ทัางหลืวง- สัม�ด ด+นสัอ ปากกา- เทัปว�ด (ถึ4าม')- กลื4องสั�องทัางไกลื (ถึ4าม')- กลื4องบุ�นทั�กภิาพั (ถึ4าม' ใช4ในการประชาสั�มพั�น-เคร�3องบุ�นทั�กเสั'ย์ง (ถึ4าม')- ไฟฉาย์ (ถึ4าม'กรณ'เข4าทั'3ม�ด หร�อ ค4างค�น)- อ�3น ๆ (ตามสัภิาพัแหลื�งเร'ย์นร$4)


60

Documents

การสังเกตในการจัดทัศนสังคมศึกษา