5 Romanika i Gotika

RAZVOJ REGIONALNE ARHITEKTURE

ROMANIKA I GOTIKA

ROMANSKA STILSKA GRUPA• ARHITEKTURA ROMANSKOG STILA U REGIONU

NASTAJE UGLAVNOM OD KRAJA XI VEKA I TRAJE DO SREDINE XIV VEKA

• RAZVIJA SE U USLOVIMA ZRELOG FEUDALIZMA• NAJJA ČI UTICAJ JE IZ LOMBARDIJE I APULIJE

(APENINSKO POLUOSTRVO)• NAJVEĆI BROJ SPOMENIKA JE NASTAO DUŽ

JADRANSKE OBALE (HRVATSKO I ZETSKO PRIMORJE), MANJE SE GRADILO U SLOVENIJI

• SNAŽNO UTIČE NA ARHITEKTURU U UNUTRAŠNJOSTI RAŠKE U DRUGOJ POLOVINI XII VEKA

RAZVOJ REGIONALNE ARHITEKTUREROMANIKA I GOTIKA

• GRADOVI POSTAJU SVE MOĆNIJI, A CRKVA JE IZUZETNO SNAŽNA

• USLED TOGA SE U SREDIŠTU GRADA, NA DOMINANTNOM MESTU GRADI KATEDRALA

• GRADE SE BROJNI SAMOSTANI• MAJSTORSKE DRUŽINE SU IZ REDOVA MONAHA• MAJSTORSKE DRUŽINE SU IZ REDOVA MONAHA• 1102. HRVATI ULAZE U UNIJU SA MA ĐARIMA• 1167. OSNIVA SE NADBISKUPIJA U BARU• GRADI SE KAMENOM KOJEG NA PRIMORJU IMA U

VELIKOJ KOLI ČINI• BLISKE EKONOMSKE VEZE SA ITALIJOM I

RAZMENA NAJBOLJIH MAJSTORA I ANGAŽOVANJE PROTO -MAJSTORA


• U OPŠTOJ ARHITEKTONSKOJ KONCEPCIJI UOČAVAJU SE DVE GRUPE

1. JEDNOBRODNE, MANJE GRA ĐEVINE SA KUBETOM (SLIČNOST OSNOVE SA PREROMANSKOM ARH.).- OSNOVA PODELJENA PILASTRIMA, KOJI NOSE - OSNOVA PODELJENA PILASTRIMA, KOJI NOSE KUBE, NA TRI TRAVEJA; - APSIDE POLUKRUŽNE SPOLJA I IZNUTRA- TAMBUR VALJKAST, MOŽE BITI SPOLJA I POLIGONALAN, IZLAZI NEPOSREDNO IZ DVOVODNOG KROVA


2. MONUMENTALNE KATEDRALE TIPA TROBRODNE BAZILIKE, BEZ TRANSEPTA- VELIKA DUŽINA, OD 30 ‘’50M- SREDNJI BROD NAJ ČEŠĆE 2 PUTA ŠIRI OD BOČNIHBOČNIH- IZNAD BOČNIH BRODOVA PONEKAD SE STAVLJAJU GALERIJE- APSIDE SU VEOMA ŠIROKE, ČESTO ZAUZIMAJU ŠIRINU CELOG BRODA- KULE-ZVONICI NA ZAPADNOJ STRANI, 1 ILI 2 (UKOLIKO SU 2, IZMEĐU NJIH JE GALERIJA)- ČESTO SE GRADE I SAMOSTALNI ZVONICI


KONSTRUKCIJE, GRADIVO, TEHNIKE GRA ĐENJA• ZIDANJE DOBRO TESANIM KVADERIMA KAMENA• RETKO SE KORISTE DVE VRSTE KAMENA ILI

NAIZMENIČNI REDOVI KAMENA I OPEKE• SREDNJI BROD IMA DERVENU TAVANICU,

RASPONAI DO 10 METARARASPONAI DO 10 METARA• BOČNI BRODOVI SE PRESVODE SVODOVIMA• SVODOVI SU VEĆINOM KRSTASTI, SA REBRIMA ILI

BEZ NJIH• MOGU BITI BEZ I SA NADVIŠAVANJEM TEMENA• ZIDOVI MASIVNI, SA MALO OTVORA• OKVIRI OTVORA, PROZORA I VRATA, SU OD

KAMENA


SPOLJNA OBRADA ZIDOVA• ZIDOVI IMAJU I SA SPOLJNE I SA UNUTRAŠNJE

STRANE PLITKE PILASTRE• ISPOD KROVNOG VENCA UVEK JE IZR AĐEN

POLUKRUŽNI SLEPI ROMANSKI FRIZ• ARKADE ILI ARKADICE MOGU BITI DVOSTRUKE,

DONJIM DELOM SU OSLONJENE NA KONZOLE, DONJIM DELOM SU OSLONJENE NA KONZOLE, KOJE IMAJU GEOMETRIJSKU PROFILACIJU ILI SU UKRAŠENE SKULPTUROM

• KROVNI VENACJE BOGATO PROFILISAN,SA VIŠE TORUSA I TROHILUSA

• PRIMENJUJE SE I UVUČENI ZUPČASTI VENAC OD KAMENA, A PONEKAD SE DODAJE VENAC SA VEGETABILNIM PREPLETNIM MOTIVOM


• SKULPTURALNA PLASTIKA JE SKROMNO ZASTUPLJENA, ALI UVEK SKONCENTRISANA NA ODREĐENA MESTA (PORTALI, KONZOLE, KAPITELI, PREDIKAONICE, CIBORIJUMI, ROZETE)

• PO UGLEDU NA LOMBARDIJSKE I APULIJSKE CRKVE PONEKADA SE OKO APSIDE I NA CRKVE PONEKADA SE OKO APSIDE I NA ZAPADNOJ FASADI POSTAVLJA NIZ KOLONETA SA KAPITELIMA I LUCIMA

• PROZORSKI OTVORI JEDNOSTAVNI, IZDUŽENI, ZAVRŠENI POLUKRUŽNIM LUKOM

• NA APSIDI MOGU BITI OTVORENE BIFORE ILI TRIFORE S FRIZOM, VENCEM, KOLONETAMA SA STRANE


• PLASTIČNI UKRAS JE PUN I IMA ISTI KARAKTER KAO PLASTIKA U RAŠKOJ STILSKOJ GRUPI

• VRHUNAC UMETNIČKE OBRADE DOSTIGNUT JE NA • VRHUNAC UMETNIČKE OBRADE DOSTIGNUT JE NA PORTALU KATEDRALE U TROGIRU, KOJU JE RADIO MAJSTOR RADOVAN (1240) I NA VRATIMA, KOJE JE RADIO MAJSTOR ANDRIJA BUVINA (1214)


JEDNOBRODNE CRKVE SA KUBETOM

• CRKVA SVETOG LUKE – KOTOR

• MAJSTOR MAVRO KAZAFRANKOKAZAFRANKO

• 1195. GODINE• SADAŠNJI IZGLED

NAKON OBNOVE



• CRKVA SVETE MARIJE (KOLE ĐATA)• SAGRAĐENA OKO 1221. god.• TAMBUR JE OKTOGONALAN SA PROZORIMA I NIŠAMA• FRIZ SLEPIH ARKADA NA KONZOLAMA• ZIDANA PRITESANIM KAMENOM U DVE BOJE



• CRKVA SVETE MARIJE NA MLJETU

• ZIDANA KRAJEM XII ILI POČETKOM XIII VEKA

• REŠENJE OSNOVE SLIČNO BOGORODIČINOJ CRKVI U STUDENICI, ALI BEZ U STUDENICI, ALI BEZ NARTEKSA I VESTIBILA

• KUBE PRETVORENO U KOCKASTU KULU SA TROUGAONIM ZABATIMA, KOJIMA SU IZRAŽENI UNUTRAŠNJI LUCI POD KUPOLOM


Romani čki detalji crkve na Mljetu


Rešenje osnove crkve sv.Marije i Bogorodi čine crkve u Studenici jeveoma sli čno, ali bez narteksa i vestibila

• CRKVA SVETIH SRĐA I VAKHA NA RECI BOJANI KOD SKADRA

• Sazidana na mestu stare, grobnecrkve zetskih i raških knezova i kraljeva: Mihaila, Bodina, Vladimira, Dobroslava, Gradine i Draginje.

• Kraljica Jelena je sagradila sa sinovima, Dragutinom i Milutinom, sinovima, Dragutinom i Milutinom, 1290. novu na temeljima stare

• Crkva sv. Sergija i Vakha bila je i u sastavu benediktinskog manastira obnovljenog u 11. veku,

• Turci su uništili manastir u 16. veku,

• Danas su ostali samo tragovi ruševine;


• CRKVA SVETOG TRIPUNA U KOTORU

• Sazidana izme ñu 1123 i 1166. god.

• Trobrodna bazilika sa 4 traveja• Sada je presvedena krstastim

svodovima, ali je nekada svodovima, ali je nekada možda imala i kube

• Ima ugra ñene elemente starije proto-romani čke starije crkve

• Ciborijum velike vrednosti• Dva zvonika i galerija sa

zapadne strane kasnije dozidani.

CIBORIJUM


• KATEDRALA U TROGIRU• Zidana izme ñu 1203-1213,

završen 1431. god.• Osnovni koncept je romani čki• Trobrodna bazilika bez

transepta, sa po 5 traveja• Ima terasu iznad trema sa • Ima terasu iznad trema sa

zapadne strane i slepe arkadice ispod kamene ograde

• Bila pokrivena drvenim krovom• Krstasti svodovi iz vremena

gotike 1427-1431.• Pojedini delovi dozidani u

goti čkom i renesansnom stilu

Zapadni portal je izradioMajstor RADOVAN 1240. god.

Dva lava na visokim postoljimanose pune figure Eve i Adama

Svi ostali delova portala su raskošno obra ñeni


• KATEDRALA SVETE STOŠIJE U ZADRU

• Sagrañena u XII i XIII veku• Sačuvana apsida još starija• Trobrodna bazilika• Bočni brodovi razdvojeni od

središnjeg nizom središnjeg nizom naizmeni čno postavljenih stubova i stubaca

• Fasade koncepcijski sli čne katedrali u Pizi

• Zapadna fasada u gornjoj zoni ima više redova koloneta sa kapitelima na koje se oslanjaju polukružni luci


• CRKVA SVETOG KRŠEVANA U ZADRU

• Sazidana 1175. god. na mestu starije

• Obnovljena delimi čno 1407.• Trobrodna bazilika• Apsida je spolja bogato • Apsida je spolja bogato

plasti čno ukrašena• Vencem je podeljena donju i

gornju zonu• U donjoj zoni su polukolonete

priljubljene uz zid i nose friz slepih arkadica

• U gornjoj zoni je arkada od slobodnih stubova


• KATEDRALA NA OSTRVU RAB

• Osvećena 1175. godine• Trobrodna bazilika sa

polukružnim apsidama i drvenom tavanicom

• Na zapadnoj fasadi je • Na zapadnoj fasadi je originalan samo donji deo sa slepim nišama i portalom

• Gornji deo je zidan redovima belih i crvenkastih tesanika


• CRKVA ARA ČA KOD NOVOG BEČEJA

• Grañena u prvoj polovini XIII veka• Obnovljena u XIV veku• Tada je dozidana kula-zvonik• Trobrodna bazilika bez kupole• Brodovi su zasvedeni krstastim • Brodovi su zasvedeni krstastim

svodovima sa rebrima• Na podužnim zidovima spolja su

kontfori• Zidana opekom, luci i rebra

kamenom• Prvobitno pripadala

benediktinskom samostanu

Koncepcijska sli čnost crkve Ara če i crkve benediktinskogsamostana Lebenj u Ma ñarskoj


• ROMANIČKI ZVONICI• Nastali su pod uticajem

samostalnih zvonika podizanih u Italiji, naro čito Lombardiji

• Stariji zvonici su masivniji i sa manje otvora, a mladji su vitkiji i transparentniji

• ZVONIK “GOSPE OD • ZVONIK “GOSPE OD ZVONIKA“ U SPLITU

• Ima snažne pilastre na uglovima zidova kao oja čanje

• U donjim delovima su male monofore

• Na poslednjem spratu na sva četiri zida su romani čke bifore

• ZVONIK CRKVE SVETE MARIJE U ZADRU

• Sazidan izme ñu 1105 i 1111. god.

• Naručio ga je ugarski kralj Koloman

• Tipičan romani čki zvonik• Na donjim spratovima • Na donjim spratovima

nema otvora• Na poslednjem spratu su

tetrafore na sva četiri zida, a na nižim spratovima po dve bifore

• Ima strmi četvorovodni krov


• ZVONIK KATEDRALE NA RABU

• PRVA POLOVINA XIII VEKA• NAJDOSLEDNIJE

PRIMENJEN PRINCIP OLAKŠAVANJA ZIDNIH MASA PO SPRATOVIMAMASA PO SPRATOVIMA

• POKRIVEN JE KAMENOM OSMOSTRANOM STRMOM PIRAMIDOM

• SMATRA SE JEDNIM OD NAJLEPŠIH ROMANI ČKIH ZVONIKA UOPŠTE.


• ZVONIK KATEDRALE SVETE STOŠIJE U ZADRU

• DO II SPRATA IZGRAĐENJEN JE U XV VEKU

• NADZIDAN JE 1892. GODINE PO PROJEKTU ENGLESKOG ARHITEKTE DŽEKSONA U STILU NEOROMANIKE


• ZVONIK KATEDRALE SVETOG DUJE U SPLITU

• GRADNJA ZAPO ČETA 1250. GOD.

• NASTAVLJENO GRA ĐENJE U XV, ZATIM U XVI VEKU

• CEO ZVONIK JE • CEO ZVONIK JE TRANSPARENTAN, SA VELIKIM BROJEM OTVORA, KOLONETAMA I FRIZOVIMA

• POSTAO JE NESTABILAN, PA JE DEMONTIRAN I OBNOVLJEN IZMEĐU 1886. I 1908.GOD.


• KLAUSTAR FRANJEVA ČKOG SAMOSTANA U DUBROVNIKU

• IZGRAĐEN PRE 1348. GOD.• OSNOVA JE KVADRAT• NA SVAKOJ STRANI IMA PO

TRI ARKADE SA PO ŠEST OTVORAOTVORA

• KOLONETE SU UDVOJENE S BOGATO KLESANIM DVOJNIM KAPITELIMA

• SMATRA SE VRHUNSKIM DELOM ROMANIČKOG STILA U DALMACIJI

• MAJSTOR MIHA BRAJKOV IZ BARA


• VRATA MAJSTORA ANDRIJE BUVINE NA KATEDRALI SVETOG DUJE U SPLITU

• IZRAŠENA SU 1214. GOD.• VRATA SU DRVENA,

DVOKRILNADVOKRILNA• IMAJU PO 7 POLJA U DVA

REDA NA SVAKOM KRILU• POLUDUBOKI DUBOREZ

SA SCENAMA IZ HRISTOVOG ŽIVOTA

• JEDNA OD NALEPŠIH VRATA ROMANSKOG STILA U EVROPI


PROFANA ROMANSKA ARH.KANONIČKA KUĆA U POREČU STAMBENA KU ĆA U POREČU


ROMANIKA I GOTIKA

GOTIČKA STILSKA GRUPA

• UPADLJIVO ZAKAŠNJENJE - KRAJ XIV VEKA, RAZVOJ U XV VEKU

• NAJZNAČAJNIJI UTICAJ IZ VENECIJE

• OBUHVATA JADRANSKO PRIMORJE, KOPNENU HRVATSKU, SLOVENIJU

• POJEDINAČNI PRIMERI U SRBIJI, ODNOSNO VOJVODINI• POJEDINAČNI PRIMERI U SRBIJI, ODNOSNO VOJVODINI

• RAZVIJA SE U POVOLJNIM USLOVIMA – CRKVA JE JOŠ UVEK BOGATA, A GRADSKE KOMUNE SU SE ZNAČAJNO OBOGATILE

• VELIKI BROJ SAČUVANIH PROFANIH GRAĐEVINA


ROMANIKA I GOTIKA

KONSTRUKCIJA,MATERIJALI I TEHNIKE GRAĐENJA

• ISTI ELEMENTI KOJI SU KARAKTERISTIČNI U CELOJ EVROPI PRIMENJUJU SE SA VIŠE ILI MANJE USPEHA

• REBRASTI SVOD, PRELOMLJENI LUK I POTPORNI LUK (U KOMBINACIJI SA KONTRFOROM)

• U SRBIJI PRIMENA GOTIČKIH ELEMENATA IZRAZITA JE SAMO NA CRKVI MANASTIRA GRADAC, ALI SU I TAMO KONTRFORI POSTAVLJENI NA MANASTIRA GRADAC, ALI SU I TAMO KONTRFORI POSTAVLJENI NA POGREŠNIM MESTIMA, GDE NISU POTREBNI, A POTPORNI LUK NIJE NI PRIMENJEN.

• PRELOMLJENI LUK SE DOSTA KORISTI, ALI U DEKORATIVNE SVRHE, ZA PROZORE I VRATA.

• PRVO SE KORISTIO OBIČAN PRELOMLJEN LUK ("LUK NA GRBAVICU")

• U POZNIJEM PERIODU PRIMENJUJE SE DEKORATIVNI VENECIJANSKI LUK, KOJI SE OVDE NAZIVA SARACENSKI .


ROMANIKA I GOTIKA


ROMANIKA I GOTIKA

• U SLOVENIJI JE TOKOM GOTSKOG PERIODA RAZVIJENA ŽIVA STVARALAČKA DELATNOST REPREZENTATIVNOG KARAKTERA

• UTICAJI DOLAZE IZ JUŽNONEMAČKIH I AUSTRIJSKIH KRAJEVA, POSREDNO ČEŠKE, MAĐARSKE I VENECIJE

• OBLICI SU DOŽIVELI SPECIFIČNU ASIMILACIJU I REGIONALNU INTERPRETACIJU

• GOTIKA SE U SLOVENIJI RAZVIJA OD XIII DO SREDINE XVI VEKA, ALI • GOTIKA SE U SLOVENIJI RAZVIJA OD XIII DO SREDINE XVI VEKA, ALI POJEDINIH PRIMERA ILI ELEMENTA IMA I U XVII VEKU

• PRVI PERIOD, OD SREDINE XIII DO SREDINE XV VEKA IMA PRELAZNE KARAKTERISTIKE, ROMANIČKI I GOTIČKI ELEMENTI SE MEŠAJU.

• U DRUGOM PERIODU, DO SREDINE XVI VEKA, GOTIČKA ARHITEKTURA JE ČISTIJA I RASKOŠNIJA


ROMANIKA I GOTIKA

Romano-gotička crkva u Klaustar cistercitskog samostana u Kostanjevici (1230.) Stični – sredina XIII veka


ROMANIKA I GOTIKA

Proštenjarska crkva MajkeBožje na Ptujskoj Gori(oko 1410.)“Jedina dosljedno građena, kao u

jednom zamahu odlivena gotička

građevina"


ROMANIKA I GOTIKA

Dvoranska gradska crkva uŠent Rupertu (1497)


ROMANIKA I GOTIKA

Gotički ostaci burga Celje

“Venecijanska“ kuća u Piranu


ROMANIKA I GOTIKA

• U HRVATSKOJ SE GOTIKA JAVLJA OD SREDINE XIII VEKA I PRESTAJE UGLAVNOM POČETKOM XVI, ALI NA POJEDINIM PRIMERIMA JAVLJA SE I U XVII VEKU

• KARAKTERISTIČNO JE PREPLITANJE STILOVA – NA GOTIČKIM GRAĐEVINAMA IMA PRIMESA ROMANIKE, RENESANSE, VIZANTIJSKIH MOTIVA I BAROKA

• U CRKVENOJ ARHITEKTURI RAZNOVRSNOST TIPOVA: • U CRKVENOJ ARHITEKTURI RAZNOVRSNOST TIPOVA:

1. TROBRODNE BAZILIKE,

2. DVORANSKE BAZLIKE

3. DVOBRODNE CRKVE

4. JEDNOBRODNE LONGITUNIDALNE (PROPOVEDNIČKE)

5. JEDNOBRODNE SA SVETILIŠTEM UŽIM OD BRODA (NAJČEŠĆI TIP)

6. CENTRALNOG PLANA


ROMANIKA I GOTIKA

KATEDRALAU ZAGREBU


ROMANIKA I GOTIKA

DVORANSKA BAZILIKA SVETOG MARKA U ZAGREBUPrerađena u XV veku


ROMANIKA I GOTIKA

CRKVA PAVLINSKOG REDA ULEPOGLAVICRKVA U KLOŠTAR IVANIĆU


ROMANIKA I GOTIKA

KARAKTERISTIČNE UTVRĐENE CRKVE

DRENOVAC KOD SL. POŽEGE

SOKOLAC-BRINJE


ROMANIKA I GOTIKA

KATADRALAU KORČULI


ROMANIKA I GOTIKA

ŠIBENSKA KATEDRALA – SKLADNO PREPLITANJE KASNE GOTIKE IRENESANSE – REMEK DELO PROTOMAGISTRA JURAJA DALMATINCA


ROMANIKA I GOTIKA


ROMANIKA I GOTIKA


ROMANIKA I GOTIKA


ROMANIKA I GOTIKA

KRSTIONICA U TROGIRSKOJ KATEDRALI

PRELAZNI GOTIČKO-RENESANSNI STILRENESANSNI STILANDRIJA ALEŠI (1467.)

Klaustar Badije na Korčuli

Crkva Svetog Ante PadovanskogU Našicama


ROMANIKA I GOTIKA

PALATA ĆIPIKO U TOGIRUANDRIJA ALEŠI (oko 1470.)


ROMANIKA I GOTIKA

PALATA HEKTOROVIĆA

TVRDALJ STARI GRAD NA HVARU


ROMANIKA I GOTIKA

GRADSKA KUĆAU SPLITU

KLAUSTAR DOMINIKANACAU DUBROVNIKU


ROMANIKA I GOTIKA

KNEŽEV DVOR U DUBROVNIKUOnofrio di Giordano de la Cava(1435-1442)


ROMANIKA I GOTIKA

VELIKA I MALA ČESMA – DUBROVNIKOnofrio di Giordano de la Cava


ROMANIKA I GOTIKA

DIVONA U DUBROVNIKUPaskoje Miličević i Andrijić(oko 1520)Isprepletani gotičko-renesansnielementi


ROMANIKA I GOTIKA

GOTIČKE PALATE

PAPALIĆEVA U SPLITU

U POREČU


ROMANIKA I GOTIKA

Jednobrodna crkva Svetog Mihajla

u Kotoru iz druge polovine XIV veka


ROMANIKA I GOTIKA

Prelazni romano-gotički oblikRatačkog samostana

Zvonik franjevačkog samostanau Kotoru iz XIII veka


ROMANIKA I GOTIKA

Kombinovani gotičko-renesansni obliciPalata Drago u KotoruPalata u Starom Baru


ROMANIKA I GOTIKA

• Gotičke elemente u arhitekturu Srbije unose majstori koji dolaze iz primorskih krajeva, a u Vojvodinu iz Mađarske

• Radoslavljeva priprata najstarija je građevina na kojoj se oseća gotički uticaj (30.god. XIII veka)gotički uticaj (30.god. XIII veka)

• Na crkvi manastira Gradac uticaj je veoma izražen

• Na crkvi manastira Dečana elementi gotike su jednostruki i dvojni prozori, i sistem rebrastih svodova iznad naosa i narteksa


ROMANIKA I GOTIKA

Zvonik i apsida franjevačkog samostana u Baču


ROMANIKA I GOTIKA


ROMANIKA I GOTIKA

Kapela u kuli i ulazna kapija utvrđenja u Baču


ROMANIKA I GOTIKA

Crkva-utvrđenje Svete Marije u Moroviću

Maćaš crkva u Budimu

Donja crkva kraljevskog dvorca u Budimu

Nyirbator crkva - Madjarska

Dersz – utvrđena crkva - Madjarska

Diosgyor – utvrđeni zamakMadjarska

Utvrdjena crkva Agnica i crkva u Alba Juliji

Crna crkva uBrašovu

Manastirska crkva na brdu – Šigešoara-Rumunija

Utvrđeni zamak BranRumunija

Utvrđeni dvorac Hunedoara - Rumunija

Documents

5 Romanika i Gotika