วนเขาพรรษา เปนวนส าคญวนหนงในทางพระพทธศาสนา มธรรมเนยมของสงฆอยวา พระสงฆทกรปทบวชใหมและบวชมานานมพรรษามาก จะอยในแหงหนต าบลใดกตาม เมอถงวนนแลวจะตองท าพธอธษฐานพรรษา กลาวคออธษฐานเพออยประจ าในวดใดวดหนงทตนท าพธอธษฐานนน ตลอดเวลา 3 เดอน ในฤดฝน สาเหตทพระสงฆจะตองจ าพรรษาน ทานกลาวไวในบาล วสสปนายกาขนธคมภรมหาวรรค พระวนยปฎกวา

กาลทนยมเรยกวา ฤดฝนนน ม ก าหนด 4 เดอน คอตงแตวนแรม 1 ค า เดอน 8 จนถง ขน 15 ค าเดอน 12 แตการจ าพรรษาของพระสงฆจงมก าหนด 3 เดอน โดยแบงออกเปน 2 ระยะคอ ระยะแรก เรยกวา ปรมพรรษา แปลวา พรรษาแรก หรอพรรษาตน ระยะหลงเรยกวา ปจฉมพรรษา แปลวาพรรษาหลง เรมตงแตแรม 1 ค า เดอน 9 จนถงวนขน 15 ค าเดอน 12 ถาปใดอธกมาส คอ เดอน 8 สองหน ในปนนใหถอวนแรม 1 ค า เดอน 8 หลงเปนวนปรมพรรษา

การทพระพทธเจาทรงอนญาตวนเขาพรรษาไว 2 วน คอ วนเขาปรมพรรษาและวนเขาปจฉมพรรษานน กเพอวาถาพระสงฆจะจ าพรรษาในวนเขาปรมพรรษาไมทนดวยเหตจ าเปนอยางใดอยาง

หนงจะไดมโอกาสเลอนไปจ าพรรษาในวนปจฉมพรรษาได วนเขาพรรษาถงแมวาจะมเปน 2 ระยะกจรง แตทถอวาส าคญและปฏบตเปนธรรมเนยมโดยทวกนนน นยมวนเขาปรมพรรษา ซงเปนวนแรม 1 ค า เดอน 8 เปนวนเขาพรรษาไปครบ 3 เดอน ในวนขน 15 ค า เดอน 11 ซงเปนวนออกพรรษาเพอเหลอเวลาไวอก 1 เดอน ในทายฤดฝน ส าหรบเตรยมตวเพอเดนทางไปในทตาง ๆ ตอไป ฉะนน วนเขาพรรษาทกลาวถงในทนหมายถงวนเขาปรมพรรษานนเอง

สถานททพระสงฆจ าพรรษานน พระพทธเจาทรงหามไมใหจ าพรรษา ในกลางแจงในโพรงไม และในตม ซงไมใชเสนาสนะ คอไมใชทอยอาศย ทรงอนญาตใหจ าพรรษาทมกฏบง มหลงคา และฝารอบขอบชด และตองอยใหครบ 3 เดอน หากอยไมครบ 3 เดอนหลกไปเสย พรรษาขาด ตองอาบต คอโทษขนาดเบาเรยกวา อาบตทกกฎ ถามอนตราเกดขนจะอยในทนนไมได เชน น าทวม หรอชาวบานถนนนตองอพยพไปอยเสยทอน ๆ เปนตน กทรงใหไประหวางพรรษาไดไมเปนอาบต หรอมกจจ าเปนจะตองไปแรมคนทอน เชน กจนมนต กจเกยวกบพระศาสนาตลอดจนพระอปชฌายอาจารยอาพาธ เปนตน ทรงอนญาตใหไปดวย สตตาหสนนวต คอ ไปแลวกลบมาภายใน 7 วนพรรษาไมขาด

พธอธษฐานพรรษา เมอถงวนเขาพรรษาพระสงฆประชมพรอมกนในโรงพระอโบสถท าวตรสวดมนตเสรจแลว เปลงวาจาอธษฐานพรอมกนวา อมสม อาวาเส อม เตมาส วสส อเปม (วา 3 หน) แปลวา ขาพเจาจ าพรรษาในอาวาสนตลอด 3 เดอน ดงนเมอออกจากโรงพระอโบสถแลวกลบไปถงทอย คอ กฏ ท าความสะอาดปดกวาดเรยบรอยแลว ตงน าฉนไวแลว กลาวค าอธษฐานพรรษาในกฏอกวา อมสม วหาเร อม เตมาส วสส อเปม (วา 3 หน) แปลวา ขาพเจาจ าพรรษาในกฏนตลอด 3 เดอน ดงน

ดงมพธส าคญอกพธหนง ซงเปนพธเกยวเนองกบการเขาพรรษาคอพธขอขมาโทษ วธปฏบตคอ พระผนอยน าดอกไมธปเทยนเขาไปหาพระผใหญ กลาวค าขอขมาโทษ เปนใจความวา "ขอขมาโทษทไดลวงเกนทางกาย วาจา ใจ เพราะความประมาท" แลวพระผใหญกกลาวตอบเปนใจความวา "ขาพเจาขอยกโทษใหแมทานกพงยกโทษใหขาพเจา" พระผนอยกกลาววา "ขาพเจายกโทษให" เปนอนวาตางฝายตางกยกโทษใหแกกนและกน เปนวธสมานสามคคไดอยางดยง พธขอขมาโทษนท าภายหลงจากอธษฐานพรรษาแลว

การเขาพรรษาของชาวบาน กจกรรมเกยวกบการเขาพรรษานอกจากจะเปนกรณยกจทพระสงฆไดท ากนมาจนเปน

ประเพณแลวชาวบานทนบถอพทธศาสนากถอการเขาและออกพรรษาเปนงานส าคญของตน ดวยในฐานะเปนสวนหนงของบรษท 4 ของพระพทธเจาอนไดแก 1. พระภกษ 2. ภกษณ 3. อบาสก 4.

อบาสกา โดยพฤตนยชาวบานทประพฤตตนเปนอบาสก อบาสกา จะตองมพธทเขาพรรษาดวยเหตผลดงน

1. การหยดเดนทางไปในหนาฝน การหยดเดนทางในหนาฝนนน เนองจากสมยโบราณผชายมบทบาทมากในการหาเลยงครอบครว มภารกจตดตอคาขาย ออกจากบานของตนไปสสถานทหางไกลพกแรมไปตามหมบาน ต าบลตาง ๆ เชน การขายมด ขายเสอผา ขายยาสบ ขายเครองประดบ เปนตน ตองเดนทางไปไกล ในฤดแลงซงการเดนทางสะดวก เมอถงฤดฝน แผนดนชมดวยน าเตมทางเดนเปนโคลนตม ไมสะดวกตอการสญจร ผชายทเปนพอคาเดนทางไกลจงตองกลบมาสทอยของตนพกผอนกบลกเมย ชวระยะฤดฝน 3 - 4 เดอน ดงนน ชวงฤดฝนจงเปนการเขาพรรษาไปในตว

2. การท านา การท านา นบเปนภารกจส าคญยงของชาวบานผชายทกคนจะเปน "พอไฮพอนา" คอ เปนชาวไรชาวนา เมอเดอน 9 -10 มาถงการท านาจะเรมตน ตองเตรยมแอก เทยมไถเตรยมจดควายทใชลากไถและจะตองรบหวาน ไถระยะน คอ ระหวางเดอนมถนายน-กรกฎาคม-สงหาคม ปลกใหเสรจหากเลยจากเดอนทง 3 นไปจะเปนปลายฤดฝน ขาวกลาจะขนไมทนกบฤดกาล ชาวบานในลานนาเรยกวา "มนหลา" คอ "ชวงสดทาย" ถงกบมค ากอมพงเพยวา "เยยะนาหลาเปนขาควาย เอาเมยขวายเปนขาลก" (ท านาชาเปนขขาควาย แตงงานชาเปนขขาลก) การหยดเดนทางในหนาฝนของชาวบานนบเปนสงส าคญทผชายทกคนตองปฏบตเพอสรางงานผลตขาวไวกนตลอดป

3. การหยดสงทไมด การหยดท าสงไมด ผชายสวนมากมกจะคบหาเพอนฝงมตรสหาย ประพฤตสงทไมด ไมถกตอง เชน การดมสรายาเมา เลนการพนน ประพฤตเสเพลตางๆ เมอถงฤดกาลเขาพรรษาจะพยายามเลกละสงชวรายเหลานดวยการอธษฐานเลกละ เชน หยดการดมเหลา หยดเลนการพนน เปนตน บางคนไดในเวลา 3 เดอน ชวงฤดกาลเขาพรรษา บางคนไดไปโดยตลอด โดยถอเหตแหงการหยดตอนเขาพรรษาเปนเกณฑ

4. การหยดเพอบ าเพญความด การหยดเพอใหมโอกาสบ าเพญความด การไปวดรบศล-ฟงเทศน การบ าเพญภาวนา

เหลานเปนภารกจทส าคญของชาวพทธ บางคนงดการดา หรอพดจาหยาบคาย สงเหลานเปนความดททกคนตองการใหมใหเปนเรยกกนวา "ภาวนา" โอกาสดทสดกคอการหยดหนาฝนนเอง

5. โอกาสสงสอนบตรหลาน มโอกาสสอนบตรหลานของตน เปนธรรมดาทชาวบานจะถอเอาฤดฝนเปนเวลาสง

สอนบตรหลานของตนเพราะมเวลาใกลชด เนองจากไมไดเดนทางไปทไหน ๆ การเรยนในสมยโบราณมกจะสอนหนงสอกนตามวดและตามบาน และวชาชพหลายอยาง พอแมจะถายทอดใหแกลกหลานตอนหนาฝน เพราะมเวลาสอนอยางใกลชดใหทงความรทางทฤษฎและการปฏบตจรงรวมทงขอปฏบตทางจรยธรรม และศลธรรมดวย

ดงนน เมอถงวนเขาพรรษาพทธศาสนกชนยอมมสวนเกยวของอยมากเหมอนกน เพราะถอวาเปนโอกาสอนดทจะไดบ าเพญบญ บ าเพญกศลเปนพเศษ จากทไดบ าเพญเปนประจ าตามหนาทของชาวพทธอยแลว กลาวคอเมอใกลจะถงวนเขาพรรษาตางกชวยกนซอมแซมตกแตงเสนาสนะ เพอใหสงฆไดอยจ าพรรษาดวยความสข บางกสงลกหลานเขารบการอปสมบทเปนภกษในพทธศาสนาเพอสบตออายพระพทธศาสนาตอไป พอถงวนเขาพรรษาตางกชกชวนกนไปประชมตามวดทอยใกลบาน ถวายผาอาบน าฝน และจตปจจยแกภกษสามเณร บางพวกกอธษฐานวา จะรกษาอโบสถศลตลอด 3 เดอน บางพวกกอธษฐานวาจะฟงเทศนทกวนตลอด 3 เดอน บางพวกกตงใจวาจะท าบญตกบาตรโดยมไดขาดตลอด 3 เดอน บางพวกทมใจหนกแนนกอธษฐานใจเวนจากสงทควรเวน บ าเพญแตสงทควรบ าเพญ เชน พวกทดมเหลาบางคนจะอธษฐานวา จะงดเวนจากการดมเหลาภายใน 3 เดอนน จะไมเลนการพนนชนดนนอยางเดดขาด บางคนกอธษฐานใจดวยตนเอง บางคนปฏญาณตอหนาพระสงฆเปนพยาน แลวจะปฏบตตามค าอธษฐานหรอค าปฏญาณนนตลอด 3 เดอน

ประเพณถวายเทยนเขาพรรษา การถวายเทยนเขาพรรษาของประชาชนลานนาไทย นยมท ากนมาชานานแลว

เรยกวาถวาย "ผะตดเทยนไฟ" แตท าถวายกนเปนสวนตว พอถงเวลากพาลกหลานภายในครอบครวไปถวาย ไมไดท ากนเอกเกรกเปนสวนรวม ดงเชนทท ากนในภาคเหนอ ภาคอสานปจจบนน

คานยมของการถวายเทยนเขาพรรษาของชาวลานนา มดงน 1. เพอใชจดเปนพทธบชา ธรรมบชา สงฆบชา ในระหวางพรรษา 2. เพอใหความสวางเวลามพธกรรมทางศาสนาในเวลากลางคน เชน การสวดมนต และการ

เทศนซงตองอานจากคมภรธรรม 3. เพอใชเปนเครองสองสวาง เวลาพระเณรในวดศกษาทองพระธรรมวนย ในเวลากลางคน 4. เพอความสขจากบญกศลทไดท าบญถวายเทยน ซงมงหวงใหมปญญาสวางไสว ชวตจะได

รงโรจน เปรยบเสมอนแสงเทยนทสองสวาง 5. เพอใหเกดความสามคคในหมคณะ

เทยนเขาพรรษา แบงออกเปน 2 ชนด 1. เทยนหลวง หมายถง เทยนทท าขนาดใหญ มความสงตงแต 1 เมตรขนไป ขนาด

เสนผาศนยกลางอยางนอย 8 นว

2. เทยนนอย หมายถง เทยนเลก คอขนาดโตกวาเทยนไขธรรมดาเลกนอย แตกจดวามขนาดใหญกวาธรรมดาแลว

วธท าเทยน เทยนนอย ส าหรบถวายเขาพรรษา ใชดายดบซงมลกษณะเชนเดยวกบดายสายสญจน

ขนาดของดายมากนอยแลวแตขนาดความใหญและความสงของเทยน ไมไดก าหนดไวตายตวจะนบเสนเทาอายกไดน าขผงอยางด คอขผงแท ขผงทมขายตามทองตลาดเรยกวาขผงไมแท เพราะเจอปนกบสงอนเชน ไขวว - ควาย เพอตองการใหราคาถกลง และคณภาพกคงจะเลวลงดวย ถาเปนขผงดแลว เมอดมดจะมกลนหอม เวลาจดเทยนกจะคอยๆ ไหมลามไปทละนอย ไมมน าตาเทยนมากดวย เมอไดขผงดมาแลวเอามาหนเปนแผนบางๆ ใสในภาชนะ เชน ถาดเคลอบ หรอจานสงกะส น าไปไวกลางแดดเพอใหขผงออนตวลง แลวจงน ามาแผเปนแผนบางๆ ประกอบรอบๆ ไสเทยนทเตรยมไวเหลอตรงปลายใหไสเทยนโผลขนมาจะไดใชส าหรบจด แลวน าไปคลงบนแผนกระดานหรออะไรกไดทเปนแผนราบ เพอใหเทยนกลมกลง สวยงาม จะไดเทยนส าหรบถวายเขาพรรษาตามตองการ

เทยนหลวง หรอ เทยนขนาดใหญ ในการท าจะตองจดเปนพธ เรยกวา พธหลอเทยนเขาพรรษา

ซงจะมอปกรณและวธท าดงตอไปน 1. ขผง สวนมากใชขผงด แตเนองจากตองใชจ านวนมาก จงเอาขผงแผนบางกได แตถาใช

ขผงแผนมากไปล าเทยนกจะไมแขงแรง คอ จะออนตว และโนมลงมาไดงายถาถกความรอนเพยงเลกนอย ดงนนเขาจงนยมใชขผงดเปนสวนใหญ บางแหงกผสมเทยนไขลงไปดวย เพอใหเกดความแขง

2. ดายดบ ส าหรบท าไสเทยน ถาเทยนใหญกตองใชไสเทยนใหญตามไปดวย

3. เบาเทยน หมายถง ภาชนะทจะน าขผงเหลวใสลงไป เมอเยนลงขผงจะแขงตว 4. แทนส าหรบรองรบเทยน (เชงเทยน) เนองจากเทยนเลมใหญมน าหนกมาก ดงนนแทน

รองรบจะตองแขงแรงแนนหนาและเหมาะสมกบขนาดล าเทยนดวย

5. ภาชนะท ใชเค ยวขผง จะใชกระทะทอง หรอปบกได

6. เตาองโล ใชกอไฟส าหรบตมในการหลอเทยนเขาพรรษาใหญน จะท าโดยเจาภาพรวมกนจดท าหลายๆ คน หรอท าเปนหมคณะ เปนตน

วธท า

กอนทจะมการหลอเทยน จะตองท าปรมณฑล ท าราชวตร คอเอาไมไผมาสานเปนตาๆ ท ารวรอบบรเวณทจะท าการหลอเทยน รวรอบหรอราชวตรน จะลอมรอบในพนทสเหลยมมประตเขาไปทกดาน คอ ท าประตตรงกลางของรวทง 4 ดาน แตละมมจะมฉตรกนไว และปกธงทว เรยกวา ท าราชวตรฉตรธง นอกจากน จะมตนกลวย ตนออย ตนกก มาปกตามราชวตรดวย

ภายในราชวตรจะตงเตาองโล และกระทะส าหรบเคยวขผง ใกล ๆ กบเตาจะมเบา (พมพ) ภายในเบาจะมไสเทยนขงยดไวมการนมนตพระสงฆ จ านวน 5 รป 7 รป หรอ 9 รป แลวแตกรณ มาท าพธสวดชยมงคลคาถาในขณะทลงมอท าการหลอเทยนดวย เพอใหเกด สวสดมงคล และเกดความศรทธา ปสาทยงขนในขณะทพระสวดชยมงคลคาถา ประธานในพธกจะตกขผงหลอลงในเบาเปนคนแรก แลวคนอนๆ ทมารวมกจะตกขผงหลอตามไป เทยนทหลอแลวจะตองดวาไมเปนโพลง มขผง เตมดแลว ทงไวใหเยนตองใชเวลาหลายชวโมง ถาเทยนมากอาจจะตองใชเวลาเปนวน ๆ หรอหลายวน เมอเยนแขงตวดแลวจงแกะออกจากเบาหรอพมพ

เมอไดเทยนมาแลวจะตองน ามาขด เกลาใหเรยบรอยตามตองการ แลวน าไปตกแตงใหสวยงามอาจจะตกแตงดวยดอกไมสด ดอกไมแหง หรอน าไปแกะสลก แลวแตกรณ กอนวนอาสาฬหบชา 1 วน ชาวลานนามานยมไปถวายเทยนพรรษา เมอถวายแลวทางวดจะไดจดตอน

กลางคนทกคนในขณะท ากจกรรมทางศาสนาในเวลากลางคน เจาภาพกจะน าเทยนทตกแตง อยางสวยงามแหเทยนไปถวายทวด

ขาแดพระสงฆผเจรญ ขาพเจาทงหลาย ขอนอมถวาย ซงเทยนประจ าพรรษาเลมนแดพระสงฆ ขอพระสงฆจงรบ ซงเทยนประจ าพรรษาเลมน เพอเปนประโยชนและความสขแกขาพเจาทงหลาย และมารดา บดา ญาตสายโลหตมตรสหายทงหลาย ทลวงลบไปแลวดวย กบเทพเจาทงหลายทงปวงดวย สนกาลนานเทอญ

การถวายเทยนพรรษาเปนประเพณหนงของชาวลานนาทนยมท ากน นอกจากหวงใหเกดบญเกดกศลแลว ถาท าเทยนใหญยอมกอใหเกดความสมครสมานสามคคในหมคณะ จงสมควรทจะชวยกนอนรกษประเพณนโดยชวยกนรกษาไวใหคงมตอไป อยาใหเสอมสญ

..........................................

ค ากลาวถวายเทยนเขาพรรษา

นโม (3 จบ) อมง ภนเต พทธะปชายะ วสสะคะตง ปะทปง สงฆสสะ โอโณชะยามะ สาธ โน ภนเต สงโฆ อมง วสสะคะตง ปะทปง ปะฏคณหาต อมหากญจะ มาตา ปต อาทนญจะ เปตานง

สพพะวญจะ อมหากญจะ เทวะตานง ทฆะรตตง หตายะ สขายะ