2558 - Suan Sunandha Rajabhat University · คํานํา ตําราวิชาหลักการศึกษา รหัสวิชา edu 1101 ่าเป็นรายวิชาที่

ตาราหลกการศกษา

สมหมาย ปวะบตร

คณะครศาสตร

มหาวทยาลยราชภฏสวนสนนทา

2558

คานา

ตาราวชาหลกการศกษา รหสวชา EDU 1101 จดไดวาเปนรายวชาทม

ความสาคญตอการผลตบณฑตวชาชพคร ตามหลกสตรครศาสตรบณฑต เพราะตารา

เลมนไดเรยบเรยงขนเพอใหครอาจารย นกศกษาและบคคลทวไปไดศกษาและคนควา

เพมพนความรเกยวกบประวตการจดการศกษาไทยในแตละสมยและหลกการ แนวคด

ปรชญาการจดการศกษาของไทย และตางประเทศ เปรยบเทยบกบปจจบนเพอนามาเปน

แนวทางในการจดการเรยนการสอนใหสอดคลองกบปจจบนทมการเปลยนแปลงไปได

อยางเหมาะสม โดยเนอหามงเนนใหผเรยนมความรความเขาใจและใชประกอบการฝก

ปฏบต ซงเนอหาบางสวนเรยบเรยงจากประสบการณการทางานของผเขยน รวมทง

การศกษาคนควาจากตาราวชาการ ทงของไทยและตางประเทศ

สาระสาคญของตาราเลมนประกอบดวย 8 บท ไดแก หลกการ ปรชญา แนวคด

ทฤษฎการศกษา ประวตความเปนมา ระบบการจดการศกษาไทย วสยทศน แผนพฒนา

การศกษาไทย แผนการศกษาชาต พระราชบญญตการศกษาแหงชาต กฎหมายทเกยวของ

กบการศกษาการศกษาพเศษ การศกษาแบบเรยนรวม การบรหารการศกษา การประกน

คณภาพ และแนวโนมการศกษาไทยในอนาคต ซงการเรยบเรยงประมวลความรตาม

เนอหาดงกลาวขางตน ผเขยนไดคานงถงการจดการเรยนการสอนทมเนอหาทนสมยตอ

เหตการณ และนาผลงานวจยทเกยวของมานาเสนอประกอบ เพอใหเกดความชดเจนใน

องคความรของศาสตรทางการสอน และความเปนไปไดในการนามาใชในสถานการณ

การสอนจรง ผเขยนหวงวาตาราเลมนคงมประโยชน กบทานผอานเพอใชเปนเครองมอ

ในการเรยนรตามโอกาสอนสมควร


8 เมษายน 2558


มกราคม 2558

สารบญ

หนา

ค�าน�า ..................................................................................................................... (1)

สารบญ ..................................................................................................................... (3)

บทท 1 หลกการ ปรชญา แนวคด ทฤษฎการศกษา ......................................................7

ความหมายและความส�าคญของการจดการศกษา.................................................. 7

ความหมายของหลกการและปรชญาทางการศกษา.............................................11

ปรชญาการศกษาตะวนตก....................................................................................14

ปรชญาการศกษาไทย........................................................................................... 41

ทฤษฎการศกษา.................................................................................................... 41

ความสมพนธระหวางปรชญาการศกษาและทฤษฎการศกษา……………………...……44

การน�าปรชญาไปพฒนาการศกษาอยางยงยน.......................................................45

สรปทายบท...........................................................................................................51

ค�าถามทบทวน......................................................................................................52

เอกสารอางอง.......................................................................................................53

บทท 2 ประวตความเปนมา และระบบการจดการศกษาไทย ......................................56

ววฒนาการของการจดการศกษาในประเทศไทยจากอดตสปจจบน...................... 56

การศกษาสมยโบราณสมยกรงสโขทยสมยกรงศรอยธยา

สมยกรงธนบรสมยกรงรตนโกสนทร..........................................................58

การปฏรปการศกษาชวงท1:สมยรชกาลท5การปฏรปและ

การพฒนาระบบ......................................................................................... 63

การปฏรปการศกษาชวงท2หลงเหตการณมหาวปโยค

14ตลาคม2516:ความเสมอภาคทางการศกษา.......................................68

การปฏรปการศกษาชวงท3พทธศกราช2542:การเปลยนแปลง

สงคมโลกใหเปนสงคมแหงการเรยนร...........................................................74

การศกษาไทยสอาเซยนและประชาคมโลก...........................................................78

สรปทายบท...........................................................................................................80

ค�าถามทบทวน......................................................................................................81

เอกสารอางอง.......................................................................................................82

บทท 3 วสยทศนแผนการศกษาแหงชาต และแผนพฒนาการศกษาแหงชาต .............85

ความหมายของวสยทศน....................................................................................85

แผนการศกษาแหงชาต.........................................................................................95

แผนพฒนาการศกษาแหงชาต...........................................................................101

แผนพฒนาการศกษาของกระทรวงศกษาธการ(พ.ศ.2555-2559).................119

สรปทายบท.........................................................................................................121

ค�าถามทบทวน....................................................................................................121

เอกสารอางอง.....................................................................................................122

บทท 4 พระราชบญญตการศกษาแหงชาต และกฎหมายทเกยวของกบการศกษา ....126

พระราชบญญตการศกษาแหงชาต......................................................................128

พระราชบญญตการศกษาแหงชาตพ.ศ.2542..................................................129

กฎหมายทเกยวของกบการศกษา.......................................................................144

สรปทายบท.........................................................................................................153

ค�าถามทบทวน....................................................................................................154

เอกสารอางอง.....................................................................................................155

บทท 5 การศกษาพเศษ และการศกษาแบบเรยนรวม ...............................................158

ความหมายของค�าทเกยวของกบบคคลทมความตองการพเศษ..........................158

แนวคดการจดการศกษาส�าหรบบคคลทมความตองการพเศษ............................163

รปแบบการจดการศกษาส�าหรบบคคลทมความตองการพเศษในประเทศไทย....164

แนวทางการจดการศกษาแบบเรยนรวม.............................................................168

การจดการศกษาแบบเรยนรวม...........................................................................170

แนวการจดการศกษาตามพระราชบญญตการจดการศกษา

ส�าหรบคนพการพ.ศ.2551......................................................................175

สรปทายบท.........................................................................................................177

ค�าถามทบทวน....................................................................................................178

เอกสารอางอง.....................................................................................................179

บทท 6 การบรหารการศกษา ....................................................................................181

ความหมายการบรหารการศกษา........................................................................181

หลกการบรหารการศกษา...................................................................................181

แนวคดการบรหารการศกษาแบบฐานโรงเรยน...................................................184

หนา

แนวคดการบรหารการศกษาตามแนวพทธ.........................................................186

แนวคดการบรหารการศกษาตามพระราชบญญต

การศกษาแหงชาตพ.ศ.2542...................................................................188

แนวคดการบรหารการศกษาตามแนวปรชญาเศรษฐกจพอเพยง........................192

แนวคดการบรหารการศกษาตามหลกธรรมมาภบาล..........................................193

คณลกษณะของผบรหารการศกษายคใหม..........................................................198

สรปทายบท.........................................................................................................201

ค�าถามทบทวน....................................................................................................202

เอกสารอางอง.....................................................................................................203

บทท 7 การประกนคณภาพ ......................................................................................206

ความหมายของการประกนคณภาพการศกษา....................................................206

ความส�าคญของการประกนคณภาพการศกษา...................................................206

การประกนคณภาพการศกษาในสถานศกษา......................................................213

ความหมายของคณภาพ......................................................................................213

กระบวนการประกนคณภาพภายใน....................................................................217

การประเมนคณภาพภายนอก............................................................................220

สรปทายบท.........................................................................................................226

ค�าถามทบทวน....................................................................................................226

เอกสารอางอง.....................................................................................................227

บทท 8 แนวโนมการศกษาไทยในอนาคต ..................................................................230

ปญหาการศกษาไทย...........................................................................................230

การปฏรปการศกษาในทศวรรษทสอง(พ.ศ.2552-2561).................................237

แนวโนมการจดการศกษาไทยในอนาคต.............................................................246

การจดการศกษาเพอการพฒนาทยงยน..............................................................261

สรปทายบท.........................................................................................................269

ค�าถามทบทวน....................................................................................................269

เอกสารอางอง.....................................................................................................270

บรรณานกรม...................................................................................................................273

หนา

หนา | 7

บทท 1 หลกการ ปรชญา แนวคด ทฤษฎการศกษา

การศกษาเปนกระบวนการใหและการรบความร ประสบการณ การปรบเปลยนทศนคตการสรางจตสานก การเพมพนทกษะ การทาความเขาใจใหกระจาง การอบรมปลกฝงคานยม การ ถายทอดศาสนา ศลปะ และวฒนธรรมของสงคม โดยมวตถประสงคทจะใหบคคลมความเจรญงอกงามทางปญญา มความรความสามารถทเหมาะสมสาหรบการประกอบอาชพ สามารถดารงชวตไดอยางเหมาะสม มคานยมทดและอยรวมกบผอนอยางมความสข และทสาคญการศกษาเปนเครองมอในการพฒนาประเทศ ทงในดานสงคม เศรษฐกจ และการเมอง การศกษาจะชวยยกระดบคณภาพประชากรของชาตใหมคณภาพ สอดคลองตามแนวทางของแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต หากประเทศมการเปลยนแปลงนโยบาย สภาพของสงคม เศรษฐกจ และการเมอง การจดการศกษาของประเทศกจะตองมการเปลยนแปลงตามไปดวย แนวทางในการจดการศกษาในแตละประเทศจงแตกตางกน ตามความเชอ แนวคด และปรชญาการจดการศกษา

ปรชญาเกดขนมาตงแตอดตถงปจจบน โดยเฉพาะปรชญาการศกษาไดเขามามบทบาทกบการจดการศกษา ดงนน ผทมหนาทในการจดการศกษาจงตองเขาใจในปรชญาการศกษา และนาหลกปรชญาการศกษาไปประยกตใชในการจดการเรยนการสอนใหสอดคลองกบบรบทของโรงเรยน ลกษณะวชา และตวผเรยนแตละคน ความหมาย ความมงหมาย และความส าคญของการศกษา ความหมายของการศกษา คาวา “การศกษา”(education) มรากศพทมาจากภาษาลาตน 2 คา คอ educe แปลวา บารง เลยง อบรม รกษา ทาใหเจรญงอกงาม และ educate แปลวา ชกนาหรอดงอออกมา โจฮน เฟรดเดอรค แฮรบารต (John Friedich Herbart) ใหความหมายของการศกษาวา

การศกษาคอ การทาพลเมองใหมความประพฤตด และมอปนสยทดงาม

เฟรด ดเอรค เฟรอเบล (Friedrich Froebel) การศกษา หมายถง การพฒนาบคลกภาพของเดกเพอใหเดกพฒนาตนเอง

จอหน ดวอ (John Dewey) ไดใหความหมายของการศกษาไวหลายความหมาย คอ

1) การศกษาคอชวต ไมใชเตรยมตวเพอชวต

2) การศกษาคอความเจรญงอกงาม

3) การศกษาคอกระบวนการทางสงคม

หลกการศกษา | 7

หนา | 8

4) การศกษาคอการสรางประสบการณแกชวต

คารเตอร ว. กด (Carter V. Good) ไดใหความหมายของการศกษาไว 3 ความหมาย คอ

1) การศกษาหมายถงกระบวนการตาง ๆ ทบคคลนามาใชในการพฒนาความรความสามารถ เจตคต ความประพฤตทดมคณคา และมคณธรรมเปนทยอมรบนบถอของสงคม

2) การศกษาเปนกระบวนการทางสงคมททาใหบคคลไดรบความร ความสามารถจากสงแวดลอมทโรงเรยนจดขน

3) การศกษาหมายถงการถายทอดความรตางๆ ทรวบรวมไวอยางเปนระเบยบใหคนรนใหมไดศกษา พระธรรมปฎก(ป.อ. ปยตโต, 2538) ใหความหมายวา การศกษา คอ การพฒนาคนใหเปนมนษยทสมบรณ คาวา “ศกษา” เปนคาทมาจากภาษาสนสกฤต ถาเปนภาษาบาล คอ “สกขา” ซงประกอบดวย ศล สมาธ ปญญา มความหมายครอบคลมขอปฏบตทงหมดในพทธศาสนา ซงเปนศาสนาแหงการศกษา และกลาววาการศกษา เปนการปฏบตไมใชเลาเรยน คอการเรยนร เขาใจและทาได ทาเปน หรอเรยนรฝกทาใหไดผล จงจะเรยกวาการศกษา พระราชบญญต การศกษาแหงชาต พ.ศ. ๒๕๔๒ แกไขเพมเตม (ฉบบท ๒) พ.ศ. ๒๕๔๕ ไดใหความหมายของการศกษาไววา “การศกษา” หมายความวา กระบวนการเรยนรเพอความเจรญงอกงามของบคคลและสงคม โดยการถายทอดความร การฝก การอบรม การสบสานทางวฒนธรรม การสรางสรรคจรรโลงความกาวหนา ทางวชาการ การสรางองคความรอนเกดจากการจดสภาพแวดลอม สงคม การเรยนรและปจจยเกอหนนให บคคลเรยนรอยางตอเนองตลอดชวต” สาโรช บวศร (2549) ใหความหมายวา การศกษา คอความเจรญงอกงาม โดยเปนการจดประสบการณทเหมาะสมใหแกผเรยน เพอใหผเรยนงอกงาม หรอหมายถงการศกษาเพอการพฒนาสงทเรยกวา การพฒนาขนธ 5 ซงซงประกอบดวย 1) รป คอ รางกาย รวมท งคณสมบตและพฤตกรรมทงปวง 2) เวทนา คอ อารมณทกขและสขของมนษย 3) สญญา คอ การเรยนรและเปนตวสรางความจา 4) สงขาร คอ องคประกอบทางจตทคอยปรงแตงใหคดดหรอชว 5) วญญาณ คอ การรบรทเกดจากการสมผส ทางตา ห จมก ลน กาย ใจ มความโลภ ความโกรธ ความหลงอย จะไดลดนอยถอยไป และไดบรรลถงชวตทรมเยนตามควรแกกรณ ชาญณรงค พรรงโรจน (2555) กลาววาการศกษา หมายถง กระบวนการเรยนรเพอความเจรญงอกงามของบคคลและสงคม โดยการถายทอดความร การฝก การอบรม การสบสานทางวฒนธรรม การสรางสรรคจรรโลงความกาวหนาทางวชาการ การสรางองคความรอนเกดจาการจดสภาพแวดลอม สงคมการเรยนร และปจจยเกอหนนใหบคคลเรยนรอยางตอเนองตลอดชวต

8 | หลกการศกษา

หนา | 9

ศกษา เปน ะบวน ท ส ง เสรมและพฒนาใหคนเปนมนษยทสมบรณ ว เ งอ ง ทงราง อ สง ะ โดยการถายทอดความร การฝก การอบรม การสบสานทางวฒนธรรม เพอใหเปนสมาชกทดของสง และดารงชวตอยในสงคมไดอยางมความสข

ความมงหมายของการศกษา ความมงหมายของการศกษา คอ เปาหมายหรออดมการณทตงไวเปนแนวทางในการปฏบต

และเปนแนวทางนาไปสความสาเรจและความปรารถนาทตองการ การกระทาตาง ๆ จาเปนตองมความมงหมายเพอจะไดไปถงเปาหมายทวางไว การศกษามความสาคญตอบคคล สงคม ประเทศชาต และตอโลกเปนอยางยง จงจาเปนตองมความมงหมายทชดเจน ความมงหมายของการศกษาทดและชดเจนจะชนาการศกษาไปสความสาเรจในการจดการศกษาเพอพฒนาผเรยนใหเปนมนษยทสมบรณทงรางกาย จตใจ สตปญญา และสงคม เพอเปนพลโลกอยางมคณภาพ

อดมการณและหลกการในการจดการศกษาของชาตไทย ตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2550 พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 และแกไขเพ มเตม (ฉบบท 2) พ.ศ. 2545 ไดตงเปาหมายของการจดการศกษาอยทการพฒนาคนไทยทกคนให เปน “คนเกง คนด และม ความสข” โดยมการพฒนาทเหมาะสมกบชวงวย พฒนาคนตามธรรมชาตและเตมตามศกยภาพ ตรงตามความตองการ ทงในดานสขภาพรางกายและจตใจ สตปญญา ความรและทกษะคณธรรม และจตสานกทพงประสงค และอยในสงคมไดอยางปกตสข ซงความมงหมายของการจดการศกษาในแตละระดบจะแตกตางกนไปดงน

การศกษาระดบปฐมวย กรมวชาการ กระทรวงศกษาธการ (2546) ไดกาหนดจดมงหมายของหลกสตรการศกษา

ปฐมวยสาหรบเดกอาย 3-5 ป มงใหเดกมพฒนาการดานรางกาย อารมณ จตใจสงคมและสตปญญา ทเหมาะสมกบวย ความสามารถและความแตกตางระหวางบคคล จงกาหนดจดมงหมาย ซงถอเปนมาตรฐานคณลกษณะทพงประสงคดงน

1) รางกายเจรญเตบโตตามวย และมคณลกษณะทด

2) กลามเนอใหญและกลามเนอเลกแขงแรง ใชไดอยางคลองแคลวและประสานสมพนธกน

3) มสขภาพจตด และมความสข

4) มคณธรรม จรยธรรม และมจตใจดงาม

5) ชนชมและแสดงออกทางศลปะ ดนตร การเคลอนไหว และรกการอออกกาลงกาย

6) ชวยเหลอตนเองไดเหมาะสมตามวย


หนา | 10

7) รกธรรมชาต สงแวดลอม วฒนธรรม และความเปนไทย

8) อยรวมกบผอนไดอยางมความสข และปฏบตตนเปนสมาชกทดของสงคมในระบอบประชาธปไตย อนมพระมหากษตรยเปนประมข

9) ใชภาษาสอสารไดเหมาะสมกบวย

10) มความสามารถในการคดและแกปญหาไดเหมาะสมกบวย

11) มจนตนาการและความคดสรางสรรค 12) มเจตคตทดตอการเรยนร และทกษะในการแสวงหาความร การศกษาระดบขนพนฐาน หลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พ.ศ. 2551 มงพฒนาผเรยนใหเปนคนด มปญญา มความสข มศกยภาพในการศกษาตอ และประกอบอาชพ จงกาหนดเปนจดหมายเพอใหเกดกบผเรยน เมอจบ การศกษาขนพนฐาน ดงน

1) มคณธรรม จรยธรรม และคานยมทพงประสงค เหนคณคาของตนเอง มวนย และปฏบตตน ตามหลกธรรมของพระพทธศาสนา หรอศาสนาทตนนบถอ ยดหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง

2) มความร ความสามารถในการสอสาร การคด การแกปญหา การใชเทคโนโลย และมทกษะ ชวต

3) มสขภาพกายและสขภาพจตทด มสขนสย และรกการออกกาลงกาย 4) มความรกชาต มจตสานกในความเปนพลเมองไทยและพลโลก ยดมนในวถ

ชวตและ การปกครองตามระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข 5) มจตสานกในการอนรกษวฒนธรรมและภมปญญาไทย การอนรกษและพฒนาสงแวดลอม มจตสาธารณะทมงทาประโยชนและสรางสงทดงามในสงคม และอยรวมกนในสงคมอยางมความสข ในแตละระดบไดจดการศกษา ดงน

1) ระดบประถมศกษา (ชนประถมศกษาปท 1-6) การศกษาระดบนเปนชวงแรก ของการศกษาภาคบงคบ มงเนนทกษะพนฐานดานการอาน การเขยน การคดคานวณ ทกษะการคดพนฐาน การตดตอสอสาร กระบวนการเรยนรทางสงคม และพนฐานความเปนมนษย การพฒนาคณภาพชวต อยางสมบรณและสมดลทงในดานรางกาย สตปญญา อารมณ สงคม และวฒนธรรม โดยเนน จดการเรยนรแบบบรณาการ

2) ระดบมธยมศกษาตอนตน (ชนมธยมศกษาปท 1-3) เปนชวงสดทายของการศกษา


หนา | 11

ภาคบงคบ มงเนนใหผเรยนไดสารวจความถนดและความสนใจของตนเอง สงเสรมการพฒนาบคลกภาพสวน ตน มทกษะในการคดวจารณญาณ คดสรางสรรค และคดแกปญหา มทกษะในการดาเนนชวต มทกษะ การใชเทคโนโลยเพอเปนเครองมอในการเรยนร มความรบผดชอบตอสงคม มความสมดลทงดานความร ความคด ความดงาม และมความภมใจในความเปนไทย ตลอดจนใชเปนพนฐานในการประกอบอาชพ หรอการศกษาตอ

3) ระดบมธยมศกษาตอนปลาย (ชนมธยมศกษาปท 4-6) การศกษาระดบนเนนการเพมพน ความรและทกษะเฉพาะดาน สนองตอบความสามารถ ความถนด และความสนใจของผเรยนแตละคนทง ดานวชาการและวชาชพ มทกษะในการใชวทยาการและเทคโนโลย ทกษะกระบวนการคดขนสง สามารถ นาความรไปประยกตใชใหเกดประโยชนในการศกษาตอและการประกอบอาชพ มงพฒนาตนและประเทศ ตามบทบาทของตน สามารถเปนผนา และผใหบรการชมชนในดานตาง ๆ

การศกษาระดบอดมศกษา 1) มความคดรเรมสรางสรรค มภาวะผนา 2) สามารถใชความรแกไขปญหาทางวชาชพ และแกไขปญหาตาง ๆ อยางสรางสรรค 3) ใฝเรยน ใฝร พฒนาตนเองและเรยนรตลอดชวต 4) มคณธรรมจรยธรรม มความรบผดชอบสงตอวชาชพตนเอง สงคม ประเทศและโลก 5) สามารถทางานอยางมประสทธภาพดวยตนเองและเปนกลมในสถานการณทหลาก

หลายรวมทงสถานการณใหมมไหวพรบและความฉบไวอยางสง 6) สามารถสอสารไดอยางมประสทธภาพในการพด การเขยน รวมทงการใชเทคโนโลย

การสอสารทางอเลกทรอนกส 7) ธารงไว สบทอด ถายทอด พฒนา มรดกทางวฒนธรรมของชาต 8) เปนผมจตสาธารณะ จากความมงหมายของการศกษาในแตละระดบสรปไดวา การศกษาระดบปฐมวยมงใหเดก

มพฒนาการดานรางกาย อารมณ จตใจ สงคมและสตปญญาทเหมาะสมกบวย เพอเตรยมความพรอม ทจะเรยนในชนประถมศกษา ระดบการศกษาขนพนฐานมงพฒนาผเรยนใหเปนคนด มปญญา คดเปน ทาเปน แกปญหาเปน มความสข มศกยภาพในการศกษาตอ และประกอบอาชพ ระดบอดมศกษามงพฒนาผเรยนใหเปนคนมคณภาพ มภาวะผนา สบสานประเพณวฒนธรรมอนดงาม มคณธรรมจรยธรรม สรางอาชพ สรางรายได และสรางสรรคสงใหม ๆ พรอมทออกไปเปนประชากรทมประสทธภาพของประเทศ และเปนพลเมองโลก


หนา | 12

ความส าคญของการศกษา การศกษามความสาคญตอมนษยเปนอยางมากดงคากลาวทวา การศกษาคอชวต และชวตคอการศกษา คากลาวเชนนยงคงเปนความจรงอยตลอดไป ชวตมนษยตงแตเรมปฏสนธในครรภมารดากเรมมการศกษา การศกษาของมนษยจะเรมตนอยางจรงจงเมอไดลมตาดโลก และตองศกษาไปตลอดชวต การศกษาจงมความสาคญตอบคคล สงคม ประเทศชาต และตอโลกเปนอยางยง 1. ความส าคญของการศกษาทมตอบคคล พนม พงษไพบลย (2557) กลาววา การศกษามความสาคญตอชวตมนษย ชวยพฒนาคนใหมความรความสามารถ เสรมสรางสตปญญา เปนแนวทางในการเลยงชพทสจรต และเปนพลเมองทมประสทธภาพของประเทศชาตซงจะสงผลตอการพฒนาประเทศในทก ๆ ดาน การศกษาคอการสรางคนใหมความรความสามารถ มทกษะพนฐานทจาเปน มลกษณะนสยจตใจทดงาม ม ความพรอมทจะตอสเพอตนเองและสงคม มความพรอมทจะประกอบการงานอาชพได การศกษาชวยใหคนเจรญงอกงาม ทงทางปญญา จตใจ รางกาย และสงคม การศกษาจงเปนความจาเปนของชวตอกประการหนงนอกเหนอจากความจาเปนดานทอยอาศย อาหาร เครองนงหม และยารกษาโรค การศกษาจงเปนปจจยทจะชวยแกปญหาทก ๆ ดานของชวตและเปนปจจยทสาคญทสดของชวตในโลกทมกระแสความเปลยนแปลงทางดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยอยางรวดเรว และสงผลกระทบใหวถชวตตองเปลยนแปลงอยางรวดเรวเชนเดยวกน การศกษายงมบทบาทและความจาเปนมากขนดวย การศกษาทจะชวยใหทกคนมชวตทด มความสข จะตองมลกษณะทสาคญดงน 1) การศกษาใหความรและทกษะพนฐานทจาเปนอยางเพยงพอ เชน ความรและทกษะทางดานภาษา การคดคานวณ ความเขาใจหลกการทางวทยาศาสตรและเทคโนโลย สภาพปจจบนมความจาเปนตองสนบสนนใหทกคนไดรบการศกษาขนพนฐานอยางนอย 12 ป จงจะเพยงพอกบความตองการและความจาเปนทจะยกระดบคณภาพชวตใหดขน

2) การศกษาทาใหคนเปนคนฉลาด เปนคนมเหตผล คดเปนแกปญหาเปน และรจกวธแสวงหาความรเพอพฒนาตนเองและเพอการงานอาชพ

3) การศกษาสรางนสยทดงามใหเกดขนกบผเรยน โดยเฉพาะนสยรกการเรยนร และนสยอน ๆ เชน ความเปนคนซอสตย ขยน อดทน รบผดชอบ

4) การศกษาสรางความงอกงามทางรางกาย มสขภาพพลานามยทด รจกรกษาตนใหแขงแรง ปลอดจากโรคภยไขเจบและสารพษ

5) การศกษาทาใหผเรยนไมเปนคนเหนแกตว เหนความสาคญของประโยชนสวนรวม ใหความรวมมอกบผอนในสงคม อยรวมกบผอน ชวยเหลอผอน ชวยสรางสงคมทสงบเปนสข รกษาสงแวดลอมใหย งยน


หนา | 13

6) การศกษาทาใหคนมทกษะการงานอาชพทเพยงพอกบการเขาสการงานอาชพ รจกการประกอบอาชพ และรจกพฒนาการงานอาชพ

2. ความส าคญของการศกษาทมตอสงคม

จกรพงศ สวรรณรศม (2553) อธบายวา การศกษาเปนระบบของสงคม และตองเปนไปตามจดมงหมายทสงคมวางไว รวมถงการมบทบาทตามทสงคมปรารถนา การศกษาเปนตวการสาคญททาใหเกดการเปลยนแปลงทางสงคม ในขณะเดยวกน การเปลยนแปลงทางสงคมจะมอทธพลตอการกาหนดรปแบบหรอระบบการศกษาในสงคมไดเชนเดยวกน การศกษามบทบาทหรอมอทธพลอยางสาคญตอการเปลยนแปลงทางสงคม การศกษาเปนเครองมอหรอเทคนคใหคนใชอยางมเปาหมาย ดวยความตงใจและรตวอยตลอดเวลา เมอเปาหมายเปลยนแปลง การศกษากจะตองเปลยนตาม องคประกอบปจจยทางสงคมตอการศกษา ไดแก คานยม วฒนธรรม ครอบครว และจานวนประชากร การศกษาของแตละสงคมในแตละยคสมยจะขนอยกบพลงทางสงคมทมอานาจกลมคนทพยายามทาใหสงคมเกดการเปลยนแปลง แตการศกษาในตวมนเองกมอานาจทาใหเกดการเปลยนแปลงตาง ๆ ในสงคมดงน 1) ทาใหสมาชกในสงคมมความฉลาดรอบร โดยมผลมาจากการสบทอดวฒนธรรมของตนและเรยนรวฒนธรรมสงคมอน ๆ 2) ทาใหมการประดษฐ คดคน แสวงหาสงใหม ๆ มาสนองตอบความตองการของตน กบเทคโนโลยทเปลยนแปลง 3) ทาใหเกดการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจ โดยการปรบปรงการทามาหากนของตนในสงคมใหดขน 4) ทาใหมนษยรจกปรบปรงชวตความเปนอยใหสะดวกสบายยงขน 5) ใหมนษยสามารถตดตอสอสารกนไดรวดเรว สรปไดวา ปจจยทางสงคมเปนปจจยหลกประการหนงทมอทธพลตอการศกษา เพราะการศกษาเปนกระบวนการทางสงคม การจดการศกษาตองใหสอดคลองกบโครงสรางของสงคม สงคมไทยกาลง เปลยนแปลง เชน ขนาดของครอบครวท งสงคมเมองและสงคมชนบท ความสมพนธในครวเรอนลดนอยลง รปแบบการอบรมเลยงดเปลยนไป มการอพยพเขาสเมองใหญมากขน ลกษณะของสงคมจะเปนตวกาหนดรปแบบของการศกษา ถาจานวนประชากรของสงคมมผอยในวยศกษาเลาเรยนมาก กจาเปนจะตองจดระบบการศกษาใหสอดคลองกบความตองการของประชาชนใหมากทสดเทาทจะทาได


หนา | 14

3. ความส าคญของการศกษาทมตอเศรษฐกจ สานกงานเลขาธการสภาการศกษา (2552) กลาววา สภาวการณการศกษาไทยในเวท

โลก พ.ศ. 2550 รายงานวา ปจจยทางเศรษฐกจกบการศกษา การจดการศกษาเปนการพฒนาทนมนษยและทนทางสงคมทเปนปจจยสาคญทสดในกระบวนการพฒนาทางเศรษฐกจ การจดการศกษาใหกบประชาชนอยางทวถง มคณภาพและประสทธภาพ ประชากรมความรความสามารถ มทกษะและเปนพลเมองดทมความรบผดชอบ สามารถแกไขปญหาและพฒนาเศรษฐกจใหประสบความสาเรจได เศรษฐกจในประเทศมความมนคง มงคง สงผลใหการจดการศกษามประสทธภาพและคณภาพ ความสาคญทางการศกษาทมตอเศรษฐกจมดงน

1) การศกษาเปนการพฒนาทรพยากรมนษยใหเปนทรพยากรทมคณคา เปนการสะสมทนมนษย (Human Capital) ซงจะมผลตอการพฒนาและสะสมทนทางสงคม (Social Capital) คอสรางความมนคงและความเทาเทยมกนทางดานสถานะและรายได 2) ระบบการศกษาเปรยบเสมอนโรงงานทแปลงหรอผลตแรงงานใหเปนทรพยากรทมคาแรงงานเปนสวนหนงของปจจยการผลตทใชรวมกบทรพยากรอน ๆ เชน เครองมอ เครองจกร เทคโนโลย วตถดบ เพอผลตสนคาบรการสนอง ตอบความตองการของมนษย การศกษาจงมผลโดยตรงตอการเจรญเตบโตของระบบเศรษฐกจ

3) ปจจยทางเศรษฐกจเปนปจจยหลกอกประการหนงทมอทธพลตอการศกษาโดยตรง เพราะการศกษาเปนการลดทนทงภาครฐและเอกชน 4) เศรษฐกจของประเทศเปนเครองบงชวา รฐจะสามารถลงทนทางการศกษาไดมากนอยเพยงใด ถาสงคมหรอประเทศชาตมระบบเศรษฐกจดสมบรณมนคง พลงทางเศรษฐกจกจะมอทธพลตอการเกอหนนระบบการศกษาอยางมาก เชน ออกมาในรปอาคารเรยน วสดอปกรณการศกษา จานวนครอาจารย เงนเดอน รวมถงอดมการณของครอาจารยดวย 5) เศรษฐกจของบคคลและครอบครวเปนเครองบงชวา บคคลจะสามารถไดรบการศกษาในระดบและประเภททตนเองปรารถนาไดมากนอยเพยงใด 6) การจดการศกษาจะไมสามารถบรรลเปาหมายได ถาหากประเทศขาดความมนคงทางเศรษฐกจ ปจจยทางเศรษฐกจทมอทธพลตอการศกษา ไดแก อตราการเตบโตทางเศรษฐกจ โครงสรางการผลตของประเทศ แรงงานและการจางงาน และการกระจายรายได

สรป จะพบวา ปจจยดานเศรษฐกจมผลตอตลาดแรงงานและตลาดการศกษา เนองจากการกาหนดลกษณะของแรงงานทตองการ อาท เศรษฐกจใหม จะแขงขนกนดวยนวตกรรมใหม ๆ ซงตองอาศยการวจยและพฒนา ดงนน การศกษาตองพฒนาคนใหมทกษะการทาวจย ใหสามารถสรางนวตกรรมใหมทมคณคาตอระบบเศรษฐกจ การเปดเสรทางการคาและการลงทน เกดการ


หนา | 15

เคลอนยายสนคาและเงนลงทนจากตางประเทศมากขน ประเทศตาง ๆ ไมเพยงแตตองลดการกดกนการแขงขนเทานน ยงตองแขงขนกนดวยสนคาทมคณภาพ ซงตองอาศยแรงงานทมฝมอ มทกษะความสามารถทหลากหลาย เชน ความรดานเทคโนโลย ภาษาตางประเทศ การบรหาร ฯลฯ ซงเปนหนาทของผบรหารการศกษาทจะพฒนาคนใหมคณภาพ เศรษฐกจกบการศกษาตางมความสมพนธเกยวเนองกน เปนเหตและผลซงกนและกน และเปนความสมพนธทมอทธพลตอกนทงทางตรงและทางออม หากประเทศและหนวยงานทางการศกษาตองการพฒนาการศกษาของชาตใหคนมคณภาพ เปนคนด คนเกง และมความสข จาเปนตองพฒนาเศรษฐกจควบคกบการศกษา

4. ความส าคญของการศกษาทมตอการเมอง การศกษาคอปจจยการพฒนาการเมองในระบอบประชาธปไตย เพราะการศกษาเปน

เครองมอทสาคญทสดของการพฒนาคณภาพทรพยากรมนษยของประเทศอนเปนเปาหมายของการพฒนาทก ๆ ดาน การศกษาเปนผลมาจากโครงสรางและกระบวนการทางการเมอง การใหความร ความสามารถ และประสบการณ การพฒนาทกษะนสยและทศนคตตาง ๆ ใหเกดขนในตวผเรยนเพอชวยใหเขาดาเนนชวตอยางถกตองเหมาะสมและควรคาแกสงคม เพราะการเมองเปนเรองของอานาจ ฝายการเมองใชอานาจในการดาเนนการปกครองซงจะอยในรปของกฎหมาย การกาหนดนโยบายและการจดสรรทรพยากรการเมองเปนเรองของคณธรรม หากนกการเมองเปนผมคณธรรม มความยตธรรม ไมเหนแกประโยชนสวนตวมากกวาสวนรวม กจะทาใหบานเมองเจรญกาวหนาโดยมการกาหนดนโยบายทด

จกรพงศ สวรรณรศม (2553) กลาวถงบทบาทของการศกษาทมตอการเมองดงน 1) เปาหมายการศกษาคอการปรบปรงคนและสงคม โดยมการสรางคนใหมสานกแหงการรบใชและการปรบปรง“มนษยชาต” 2) หนาททางการเมองของการศกษา คอ การศกษามหนาทปลกฝงความเชอ คณคา และทศนคตทสอดคลองกบสภาพการปกครองโรงเรยนในระบอบประชาธปไตย บทบาทของการศกษาทมตอสถาบนการปกครองในสวนทเกยวกบระบอบการปกครองหรออดมการณทางการเมอง คอ การขดเกลาทางการเมอง การเลอกสรรทางการเมอง การสรางบรณาการทางการเมองและวฒนธรรมทางการเมอง 3) การศกษาชวยพฒนาผนาทางการเมองโดยผานระบบการศกษา 4) การศกษาชวยเตรยมใหประชาชนหรอพลเมองมคณภาพ มความรความสามารถ มระเบยบวนย มความซอสตยสจรต และมความจงรกภกดตอชาต


หนา | 16

จากความสาคญของการศกษาตอการเมองทกลาวมาสรปไดวา การเมองเปนเรองของอานาจ การกาหนดนโยบายและการควบคมดแล ดงนน การเมองจงมอทธพลอยางมากตอการศกษาโดยตรง การศกษาเปนเครองมอของรฐในการพฒนาประเทศ ผมอานาจจงเปนผชนา การใชหลกการ ปรชญา แนวคด และทฤษฎการศกษามากาหนดแนวทางและกรอบในการจดการศกษาของประเทศทสอดคลองกบนโยบายของประเทศจงเปนเรองสาคญยง ความหมายของหลกการ แนวคดและปรชญาทางการศกษา

1. หลกการศกษา พจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542ไดใหความหมายของคาวา “หลกการ”

หมายถง สาระสาคญทยดถอเปนแนวปฏบต สาโรช บวศร (2549) ใหความหมายวา การศกษา คอ ความเจรญงอกงาม โดยเปนการ

จดประสบการณทเหมาะสมใหแกผเรยน เพอใหผเรยนงอกงาม หรอหมายถงการศกษาเพอการพฒนาสงทเรยกวา การพฒนาขนธ 5 ซงมอกศลมลอย จะไดลดนอยถอยไป และไดบรรลถงชวตทรมเยนตามควรแกกรณ

ชาญณรงค พรรงโรจน (2555) กลาววา การศกษา หมายถง กระบวนการเรยนรเพอความเจรญงอกงามของบคคลและสงคม โดยการถายทอดความร การฝก การอบรม การสบสานทางวฒนธรรม การสรางสรรคจรรโลงความกาวหนาทางวชาการ การสรางองคความรอนเกดจากการจดสภาพแวดลอม สงคมการเรยนร และปจจยเกอหนนใหบคคลเรยนรอยางตอเนองตลอดชวต

คาวาหลกการศกษา หมายถง กระบวนการเปลยนแปลงพฤตกรรมของบคคลในดานรางกาย อารมณ สงคม และสตปญญา ใหเปนไปในแนวทางทพงปรารถนา การเปลยนแปลงพฤตกรรมนเปนไปอยางจงใจ มการกาหนดจดมงหมายและดาเนนการอยางเปนระบบ โดยสอดคลองกบธรรมชาตของบคคล

2. แนวคดทางการศกษา “แนวคด” หมายถง ความคดทมแนวทางปฏบต

“การศกษา” หมายถง กระบวนการเรยนรเพอความเจรญงอกงามของบคคลและสงคม โดยการถายทอดความร การฝก การอบรม การสบสานทางวฒนธรรม การสรางสรรคจรรโลงความกาวหนา ทางวชาการ การสรางองคความรอนเกดจากการจดสภาพแวดลอม สงคม การเรยนรและปจจยเกอหนนให บคคลเรยนรอยางตอเนองตลอดชวต


หนา | 17

จากการศกษาความหมายของคาวา แนวคดการศกษา สรปวา ความคดสาคญทเปนแนวทางในการปฏบต โดยใชกระบวนการในการถายทอด การฝก การอบรม การสบสาน การสรางสรรค การสรางองคความรเพอความเจรญงอกงามของบคคลและสงคม

แนวคดของนกปราชญและนกการศกษาตาง ๆ ไดมอทธพลตอการจดการศกษาตงแตอดตจนถงปจจบน ซงแนวคดตาง ๆ มดงน

โสเครตส (Socratis) นกปราชญชาวกรก มแนวคดวา การศกษามงทจะสงเสรมสตปญญา ความคด ใครครวญ ไตรตรอง หาใชเพยงแตหาความรเทานนไม หลกการสาคญอยางหนงของการศกษา คอ การฝกฝนความรอนเกดจาก การใชเหตผล การสอนควรจะใหผเรยนรจกคด คนหาความรทแทจรง การตอบโต ซกถาม ซกไซร ไลเลยงจะสงเสรมใหผเรยนเหนความบกพรองของตน และความรจรงนนเปนรากฐานแหงความประพฤตชอบ

พลาโต (Plato) นกปราชญชาวกรก มแนวคดวา การศกษาและการเมองไมสามารถแยกออกจากกนได จดประสงคของการศกษา คอ การทาใหคนเปนพลเมองดของรฐ และเปนรากฐานสาคญของโครงสรางทางการเมอง พลเมองไมจาเปนตองเปนเอกตบคคลเพราะการเปนพลเมองดนนเปนสงทจาเปนอยแลวของการเปนคนด และถอวาการศกษา คอ เครองมอทผปกครองประเทศใชในการเปลยนแปลงนสยมนษย เพอกอใหเกดความสามคคกลมเกลยว ถาพลเมองมการศกษากสามารถเผชญกบเหตการณและฝาอปสรรคตาง ๆ ได และเมอระบบการศกษาด จะพฒนาสงใดยอมทาไดงาย แตถารฐทงการศกษาแลว ไมวารฐจะทาการอยางใดยอมไมเกดผล

จอรน เอมอส คอมนอส (John Amos Comenius) นกมนษยธรรม นกอดมคต ชาวเชโกสโลวาเกย ไดรบการยกยองใหเปนนกการศกษาทยงใหญในยค ค.ศ. 1592 -1670 จดม งหมายของการศกษาควรอยทความร และศลธรรมการศกษาเปนสทธของทกคน ไมวาชายหญง ยากดมจน โรงเรยนตองเปดรบทกคน เดกจะตองไดรบการศกษาทเหมาะสมแกภาระหนาทของตน โดยมแนวการสอนดงน

- สอนสงทผเรยนตองการรและมประโยชนในชวต - สอนอยางตรงไปตรงมา สอนกฏเกณฑกอนจงสอนรายละเอยด - สอนใหผเรยนเกดความประทบใจ โดยผานประสาทสมผส - ครควรทาแผนการสอนและใชหลกจตวทยาในการสอน ยง ยคส รสโซ (Jean Jacques Rousseau) นกปราชญชาวฝรงเศส มแนวคดวา การฝกฝน

ทกษะทางรางกายและสขภาพเปนสงสาคญเบองตนของการศกษา - จะตองใหการยกยองเดก และโดยธรรมชาตเดกยอมแตกตางกน - ธรรมชาตสรางคนมาดแลว แตมนษยนนเองทาใหคนเลวลง


หนา | 18

- การสอนเนนความสาคญในการทจะชวยใหเดกเตบโต และมพฒนาการตามธรรมชาต - ครควรศกษาเดกเพอจะไดเขาใจเดกทสอนและการสอนใหเดกไดเรยนรจากประสบการณ

มากกวาจากหนงสอ - การเรยนควรจะบรรจวชาเกยวกบการฝกฝนรางกาย คอ กายบรหารและการพลานามย

เพอใหสอดคลองกบธรรมชาตของเดก โจฮน ฟรดรค แฮรบารต (Johann Friedrich Herbart) นกปราชญการศกษา นกจตวทยาชาว

เยอรมน ไดพยายามนาวทยาศาสตรมาใชกบการศกษา มแนวคดวา จดมงหมายของการศกษา คอ การสรางอปนสย คณธรรมและจรยธรรม ความดงามในตวบคคล จงจาเปนตองบรรจสาระสาคญดงกลาวไวในหลกสตร

- การเสนอความเชอมโยงระหวางประสบการณหรอแนวคดใหมกบของเดม - ควรนาเอาวชาวรรณคดและประวตศาสตรมาสอนตงแตระดบประถมศกษา แฮรบารตได

เสนอวธการสอน แบบ 5 ขนตอนดงน 1. ขนเตรยม (preparation) เปนขนทย วยใหผเรยนเกดความสนใจ พรอมทจะเรยน 2. ขนสอน (presentation) เปนขนทใหความรใหมแกผเรยน 3. ขนเปรยบเทยบ (association) เปนขนทเชอมโยงความรใหมกบความรเกาโดยใหเหน

ความแตกตางและความเหมอนกน 4. ขนสรป (generalization) เปนขนสรางกฎเกณฑยอเรองเพอความเขาใจ 5. ขนใช (application) เปนขนทดสอบความร ความเขาใจของผเรยนดานหลกการทวไป

ดวยสงทตงขนมาจากขอ 4 ฟรดรค วลเฮลม ออกสต เฟรอเบล (Friedrich Wilhelm August Froebel) นกปราชญชาว

เยอรมน ไดชอวาเปนบดาแหงการอนบาลศกษา มแนวคดวา การศกษาจะตองพฒนาบคลกภาพของเดก ซงมรากฐานมาจากการพฒนาตนเอง และเปนไปตามแรงผลกดนของสงคม

- เดกเมอแรกเกดเปนสงมชวตทไมชอบอยนง และจะมการพฒนาการทางกายภาพกอนพฒนาการทางสตปญญา ควรสรางความจรงตามธรรมชาต

- อนบาลศกษา จะตองมกจกรรมของเดกเปนหลก - การศกษาเปนการพฒนาบคลกภาพของเดก และมงใหเดกพฒนาตนเองเปนสาคญ - ควรสงเสรม และพฒนาความถนดตามธรรมชาตของเดกและบคคลตามความแตกตาง

ระหวางบคคล - จอหน ดวอ (John Dewey) นกปรชญาการศกษา นกจตวทยา และนกปฏรปการศกษาชาว


หนา | 19

อเมรกา เปนผรเรมปรชญาการศกษาแผนใหม เปนผวางการศกษาแบบพฒนาการ (Progressive) มแนวคดวา การศกษาเปนการสรางพฒนาการใหแกบคคลหลายดาน ไมเฉพาะแตความรเทานน การเรยนทจะใหผลดตองเปนการสอนทสงเสรมใหผเรยนไดใชความคดมากทสดและไดกระทาสงตาง ๆ ดวยตนเองใหมากทสด ดวอไดใชวธสอนแบบแกปญหา ซงแบงเปนขนตอนตามลาดบดงน

1. ขนรวบรวมปญหา 2. ขนรวบรวมขอมลเพอความกระจางในปญหา 3. ขนตงสมมตฐานในการแกปญหา 4. ขนวางแผนในการแกปญหา 5. ขนลงมอกระทาการเพอทดสอบสมมตฐาน ตามวธเรยนของดวอ ผเรยนตองไปคนหาเนอหาวชาและขอมลตาง ๆ ดวยตนเอง และม

วตถประสงคเพอนาเนอหาวชาน นไปใชในการแกปญหา การไดเนอหาดวยวธการนยอมมความหมายแกผเรยนเปนอยางมาก ขณะเดยวกนผเรยนยอมเกดความเขาใจดยงขนเพราะไดไปทาการคนควาดวยตนเอง

วธการสอนของดวอ นบเปนรากฐานของการสอนแผนใหมแบบตาง ๆ ในเวลาตอมา เชน การสอนแบบโครงงาน (Project Based Learning) และการสอนแบบหนวย (Unit Teaching) เปนตน

จากการศกษาแนวคดของนกการศกษา จะเหนไดวา มอทธพลทงทางตรงและทางออมตอการศกษาของไทย ซงเปนการสะทอนถงลกษณะการจดการศกษาของไทยในอดตทผานมา ทาใหเหนขอดและประเดนปญหาทเปนผลทาใหการศกษาของไทยทจะตองแกไข ปรบปรง และพฒนาตอไป เพอใหสอดคลองกบบรบทและสภาพของสงคมทเปลยนแปลงในศตวรรษท 21

3. ปรชญาทางการศกษา ปรชญา บญญตขนเพอใชแทนคาวา “Philosophy” ในภาษาองกฤษ โดยพระวรวงศเธอ

กรมหมนนราธปพงศประพนธ โดยเปนคาในภาษาสนสกฤต ประกอบดวยรปศพท 2 คา คอ ปร ซงหมายถง ไกล สงสด ประเสรฐ และคาวา ชญา หมายถง ความร ความเขาใจ เมอรวมกนเปนคาวาปรชญา จงหมายถงความรอนประเสรฐ เปนความรอบร รกวางขวาง ความหมายตามรปศพทในภาษาไทยเนนทตวความรหรอผร ซงเปนความรทกวางขวาง ลกซง ประเสรฐ (ไพฑรย สนลารตน, 2529)

รจร ภสาระ (2551) กลาววา ปรชญาการศกษาเปนปรชญาประยกตทวไป และเนนหนกการศกษาโดยเฉพาะ ซงความรเกยวกบปรชญาและปรชญาการศกษาจะเปนพนฐานในการกาหนด


หนา | 20

เปาหมาย หลกสตร ในการพฒนาหลกสตรสถานศกษา จงควรมหลกการหรอเปาหมายหลกของ แตละสถานศกษา

ทศนา แขมมณ (2553) กลาววา ปรชญาการศกษาเปนปรชญาทแตกหนอมาจากปรชญาแมบทหรอปรชญาทวไปทวาดวยความรความจรงของชวต หากบคคลมความเชอวาความจรงของชวตเปนอยางไร ปรชญาการศกษาจะจดการศกษาพฒนาคนและพฒนาชวตใหเปนไปตามนน

สรปวา ปรชญาการศกษา คอ แนวความคด หลกการ และกฎเกณฑในการกาหนดแนวทางในการจดการศกษา หรอทฤษฎการศกษาทวไป ทนกการศกษาไดยดเปนหลกในการดาเนนการทางการศกษาเพอใหบรรลเปาหมาย เพอทาการวเคราะหและทาความเขาใจเกยวกบการศกษา ทาใหสามารถมองเหนปญหาของการศกษาไดอยางชดเจน ปรชญาการศกษาจงเปรยบเหมอนเขมทศนาทางใหนกการศกษาดา เนนการทางศกษาอยางเปนระบบ ชดเจน และสมเหตสมผล

ปรชญาการศกษาตะวนตก นอดดง เนล (1998) ไดสรป ปรชญาพนฐานทสาคญและมอทธพลตอการจดการศกษา ม

หลายกลม และเนองจากการศกษาตะวนตกมอทธพลตอการจดการศกษาไทยในปจจบน จงทาการ รวบรวมไวในหนงสอปรชญาการศกษา ดงน 1) ปรชญาจตนยม (Idealism) เปนปรชญาพนฐานเกาแก มแนวคดวา การรบรของมนษยเกดขนทจตใจเปนหลกสาคญ คนจะรไดดวยความคด ไมจาเปนตองอาศยประสบการณ ยดถอความเปนเหตเปนผลเปนหลก เหตผลทาใหบคคลเขาถงความรทแทจรงไดอยางถกตอง การศกษาจงเนนทการพฒนาจตใจและสตปญญา สงเสรมการพฒนาคณธรรม ศลธรรม การวนจฉยคณคาทแทจรงของคณธรรมจรยธรรม สงเสรมใหรจกและเขาใจตนเอง ตลอดจนการสงเสรมใหเขาใจถงแบบอยางทดงามเหมาะสม

2) ปรชญาสจนยม (Realism) เปนปรชญาพนฐานทใหความสาคญกบสงทเหนไดดวยตา สมผสและจบตองได ดงนน การเรยนรจงเปนสงทเปนการเรยนรเชงประจกษ เปนการใชวธทางวทยาศาสตร กฎเกณฑทางธรรมชาตเปนหลก

3) ปรชญาปฏบตนยม (Pragmatism) เปนปรชญาพนฐานทมแนวคดวา สงทงหลายทเกดขนเปนกระบวนการทบคคลไดอยในประสบการณน น ไดเหน ไดเรยนร ไดสมผส เปนกระบวนการทเกดจากความสมพนธกนระหวางคนกบสงแวดลอม ดงนน ความรยอมเกดจากประสบการณของบคคลทเกบรวบรวมไว เนนการใหการศกษาเพอสงเสรมใหคนรจกคด คดเปน


หนา | 21

และปรบตวเขากบสงคมทเปลยนแปลงไปอยางเหมาะสม การเรยนการสอนจงเปนการเปดโอกาสใหเดกฝกฝนและแกปญหาดวยตนเอง

4) ปรชญาอตถภาวนยม (Existentialism) เปนปรชญาพนฐานทมแนวคดวา ความจรงอยทการมชวตอยจรง ๆ ของบคคล เปาหมายอยทการคนหาเพอตวของตนเอง บคคลมสทธเสรภาพและใชเสรภาพของตนอยางอสระ การศกษาตามแนวคดนเปนการสงเสรมใหบคคลรจกพจารณาและตดสนสภาพและเจตจานงทมความหมายตอการดารงชวตอย

5) ปรชญาสารตถนยม (Essentialism) เปนปรชญาพนฐานทไดรบอทธพลมาจากปรชญาสาขาจตนยมและวตถนยม เปนปรชญาทมแนวคดยดเนอหาสาระเปนหลกในการจดการศกษา ยดแบบแผน มกฎเกณฑและระเบยบวนย มงพฒนาผเรยนใหมระเบยบวนย เนนหนกและรกษาอดมคตอนดงามของสงคม

6) ปรชญาสาขานรนตรนยม (Perenialism) เปนปรชญาพนฐานทมจดหมายตองการสรางคนใหเปนคนทสมบรณ เปนคนทแทจรง เปาหมายของการศกษาเปน ไปเพอการพฒนาคณสมบตในทางสตปญญาและเหตผล ใหผเรยนรจกและทาความเขาใจกบตนเองอยางมเหตผล

7) ปรชญาสาขาพพฒนาการนยม (Progressivism) เปนปรชญาพนฐานทเนนการใหการศกษาทกดาน ทงรางกาย อารมณ สงคม และสตปญญา ควบคไปกบความสนใจ ความถนดของผเรยน สงเสรมความเปนประชาธปไตย และสงเสรมใหผเรยนรจกตนเองและสงคม เพอผเรยนจะไดปรบตวใหเขากบสงคมไดอยางมความสข ผเรยนตองเปนผแกปญหาได เนนประสบการณของผเรยนเปนหลก

8) ปรชญาสาขาปฏรปนยม (Reconstructions) เปนปรชญาพนฐานทมแนวคดวาการศกษาเปนการชวยปรบปรง พฒนาสงคมและปฏรปสงคม สรางคานยมและแบบแผนของสงคมขนใหม การศกษาจงตองใหผเรยนเหนความสาคญของสงคมควบคไปกบตนเอง

9) ปรชญาแบบผสมผสาน (Electicism) เปนปรชญาพนฐานทเกดจากการนาเอาประเดนปรชญาตาง ๆ มากกวา 1 ปรชญามาผสมผสานกน ซงไมมสาระทตายตวขนอยกบการผสมผสานของแตละบคคล โดยเลอกปรชญาทมความกลมกลนปราศจากการขดแยงกน

จากการศกษาปรชญาการศกษาตะวนตกในกลมตาง ๆ สรปไดวามพนฐานจากความเชอหรอแนวคดดานปรชญาแตกตางกนออกไป และเนองจากการศกษาเปนศาสตรประยกต ดงนนจงมความจาเปนอยางยงทนกการศกษาและนกพฒนาหลกสตรจะตองศกษาถงแนวคดตาง ๆ ของปรชญา เพอเปนแนวคดในการทาความเขาใจและมองปญหาตาง ๆ ไดอยางชดแจง


หนา | 22

สมชาย รตนทองคา (2550) ไดแบงปรชญาการศกษาตะวนตกไว 6 สาขา และนาเสนอ แนวทางการจดการศกษาและการเรยนการสอนตามแนวปรชญาการศกษาดงน

1) ปรชญาสารตถนยม (Essentialism) ปรชญาสารตถนยม มลกษณะอนรกษวฒนธรรมของสงคม ซง บราเมลต ไดเปรยบเทยบการศกษาแบบนวาเปนแนวทางทนาไปสการอนรกษวฒนธรรมของสงคม ซงปรชญาสารตถนยมมรากฐานมาจากปรชญา 2 กลม คอ ลทธจตนยม (Idealism) และลทธสจนยม (Realism) เนองจากปรชญาทง 2 ลทธนมความเชอพนฐานแตกตางกน ปรชญาสารตถนยมจงแยกออกเปน 2 กลมตามรากฐานของปรชญาดงเดมดงน

1.1) ปรชญาสารตถนยมตามแนวของลทธจตนยม เปาหมายทางการศกษาตามความเชอดงกลาวตามทศนะของนกปรชญากลมนจงม

ความเหนวา โรงเรยนจะตองพฒนาคณธรรม รกษาไว และถายทอดคณธรรมของสงคมในอดตไปยงบคคลรนตอ ๆ ไป ดงนน สงใดกตามทสงคมยอมรบวาเปนสงทเปนความจรงหรอเปนสงทดงามแลว โรงเรยนหรอสถานศกษาจะตองถายทอดสงนนไปสอนชนรนหลงตอไป (1) นโยบายทางสงคม ปรชญาสารตถนยมตามแนวของลทธจตนยมถอวาบคคล เปนสวนหนงของสงคม และเปนเครองมอของสงคม ดงนน บคคลจะตองอทศตนเพอสงคมทตนเองอาศย นอกจากนนยงมความเหนวา สงทสาคญทสดซงสงคมจะตองกระทาคอ การสะสมมรดกของสงคมไวใหคนรนตอไป และสบทอดวฒนธรรมในสงคมใหคงอยตอไป

(2) นกเรยน ในทศนะของนกปรชญาการศกษากลมนมความเชอมนวา ผเรยนเปนบคคลทมความรสกนกคดทจะเปนสงนนสงนได ดงนน ถาหากไดรบการอบรมสงสอนทเหมาะสมกจะเปนผทมอดมการณตามทตองการได หนาทของนกเรยนกคอ จะตองเลยนแบบจากครและศกษาเลาเรยนในรายวชาตาง ๆ ตามทครกาหนด โดยเฉพาะอยางยง รายวชาทเกยวกบมานษยวทยา นอกจากนน นกปรชญากลมนยงมความเชอวา โดยธรรมชาตของผเรยนทแทจรงแลว ผเรยนจะเปนผทตองทาดทสด เพอจะทาใหตนเองเปนคนทมความสมบรณมากทสด

(3) คร เปนบคคลทมความสาคญทสดในกระบวนการทางการศกษา เพราะครเปนผทเปนแบบอยางของนกเรยน และเปนสญลกษณทนกเรยนจะตองทาตวใหเปนเชนนน ดงนน ครจะตองทาตวใหดทสดและจะตองพยายามฝกนกเรยนใหเปนคนทมอดมการณตามทตองการ

(4) หลกสตรหรอเนอหา นกปรชญากลมนมความเหนวา หลกสตรจะตองเนนการศกษาวชาประวตศาสตรและประวตบคคลสาคญ โดยถอวาประวตศาสตรจะชวยใหผเรยนเขาใจสงคมและชวตภายในสงคม สวนการศกษาเกยวกบมานษยวทยาจะชวยใหเขาใจมนษยไดดขน


หนา | 23

(5) วธการเรยนการสอน สวนใหญจะใชวธการบรรยาย อภปราย และทาตามตวอยางทมอย ทมการสบทอดตอ ๆ กนมาตงแตอดต

1.2) ปรชญาสารตถนยมตามแนวของลทธสจนยม มวตถประสงคคอ เพอคนหาความจรงตาง ๆ ทมอย ขยายความจรงและ

ผสมผสานความจรงทไดรแลว ใหมความรเกยวกบชวตโดยทวไปและหนาทในอาชพตาง ๆ โดยเฉพาะอยางยง ความรความจรงทมทฤษฎสนบสนน และถายทอดสงตาง ๆ ทแจงชดอยแลวใหคนรนหนมสาวและคนชรา (1) นโยบายทางสงคม ปรชญาสารตถนยมตามแนวลทธสจนยมไดกาหนดนโยบายทางสงคมในลกษณะใกลเคยงกบลทธจตนยมซงเนนการอนรกษวฒนธรรมอนเปนมรดกของสงคมเชนเดยวกน แตมรดกทางสงคมในทศนะของนกปรชญากลมนจะหมายถงทกสงทกอยางทมนษยจะตองเรยนรเกยวกบกฎเกณฑทางธรรมชาต (2) นกเรยน นกเรยนจะไมมอสระ ตองดาเนนการไปตามกฎเกณฑทางธรรมชาต และจะตองอยในระเบยบวนยจนกระทงสามารถกระทาสงตาง ๆ ไดอยางถกตองเหมาะสม (3) คร จะตองรบผดชอบในการแนะนาสงตาง ๆ ทมอยจรงใหนกเรยนไดรจก โดยวธการบรรยาย สาธต และมประสบการณตรง จะตองใหนกเรยนไดรถงกฎเกณฑและระเบยบตาง ๆ ตามธรรมชาต และเพอเปนการหลกเลยงความลาเอยงอนจะเกดขนจากคร นกปรชญากลมนจะใชเครองชวยสอนและสอตาง ๆ ดวย (4) หลกสตรหรอเนอหา นกปรชญากลมสจนยมจะมองหลกสตรวาเปนสงทสามารถแบงแยกใหเปนความรยอยทสามารถวดได นกปรชญากลมสจนยมหลายคนไดสนบสนนแนวความคดของ Thorndike นกจตวทยากลมพฤตกรรมนยมและบดาแหงการวดผลการศกษาทกลาววา ถาสงตาง ๆ มอยจรงแลวสงนนจะตองมปรมาณและจะสามารถวดได ดงนน ลกษณะหลกสตรของปรชญาสารตถนยมตามแนวของสจนยมนน นกเรยนจะตองเรยนการใชเครองมอในการแสวงหาความร โดยเฉพาะอยางยงภาษาในสงคมของตนเอง นกเรยนจะตองคนเคยกบวธการทางฟสกส เคม และชววทยา นกเรยนจะตองเรยนวทยาศาสตรทเกยวกบมนษย วรรณคดและศลปะทสาคญตาง ๆ ของสงคม และในขนสดทายควรจะสอนใหรเกยวกบปรชญาและปญหาตาง ๆ ทเกดขนจากการนาเอาความรไปใชในภาคปฏบตอกดวย

(5) วธการเรยนการสอน การเรยนการสอนจะเนนใหผเรยนไดเรยนรเกยวกบขอเทจจรงตาง ๆ เพอจะสามารถเขาใจกฎเกณฑของธรรมชาต วธการสอนจะเนนการอปมาน (inductive) ซงเปนการสรปกฎเกณฑจากขอเทจจรงตาง ๆ ทปรากฏอย วธสอนทนยมใชกนมากก


หนา | 24

คอ การทศนศกษา การใชภาพยนตร ฟลม เครองบนทกเสยง โทรทศน และวทย หรอสอประกอบการเรยนการสอน

2) ปรชญานรนตรนยม (Perenialism) จดมงหมายสงสดของการศกษาทจดสาหรบคนทกคนในสงคมและทกยคทกสมยจะม

ความเหมอนกน นนกคอ จะเปนการพฒนาสตปญญาและความสามารถของคนในสงขน ปรชญานรนตรนยมเปนปรชญาการศกษาทประยกตมาจากปรชญาบรสทธลทธ Neo-Thomism ซงมแนวความเชอวา "ความจรงและความดสงสดยอมไมเปลยนแปลง หรอเปนสงทเรยกวา อมตะ" โดยเฉพาะเรองของความรคานยมและวฒนธรรมทด ไมวาจะอยทแหงหนใดไมวาเวลาจะเปลยนไปกเปนสงทดเสมอ ปรชญานรนตรนยมจะมแนวความคดพนฐานดงน

(1) นโยบายทางสงคม ปรชญานรนตรนยมไดเนนความสาคญของความคงทหรอความไมเปลยนแปลง ดงนน ในทศนะของนกปรชญากลมนจงถอวา ความจรงหรอความรในอดตยอมสามารถนามาใชไดในปจจบน และถอวาศลธรรมและความรตาง ๆ มาจากวดและมหาวทยาลย สาหรบโรงเรยนทตากวาระดบอดมศกษาจะมความสาคญตอการเปลยนแปลงสงคมนอยมาก

(2) นกเรยน ปรชญาการศกษากลมนรนตรนยมจะมความเชอวา นกเรยนเปนผทมเหตผลและมแนวโนมทจะกาวไปสความจรงและความรตาง ๆ ดงนน โรงเรยนจะตองพฒนาผเรยนใหไดรบความจรงและความรเหลานน

(3) คร ในฐานะของนกปรชญากลมนรนตรนยมนน ครจะเปนตวอยางและเปนผ ควบคมดแลและรกษาระเบยบวนย และเนองจากครจะตองเปนผทฝกอบรมนกเรยนใหเปนคนมเหตผลและเปนผมความตงใจในการทางาน ดงนน ครจะตองมคณลกษณะดงกลาว และตองเปนแบบอยางทดใหกบนกเรยน

(4) หลกสตรหรอเนอหา หลกสตรในทศนะของนกปรชญากลมนรนตรนยมประกอบดวยเนอหาสาระ 2 ประเภท คอ เนอหาสาระทเกยวของกบจตใจ ซงสวนใหญจะเนนการศกษาทางมานษยวทยา และนกปรชญากลมนรนตรสนบสนนแนวความคดทจะใหใชเรองราวและวรรณคด นกเรยนจะตองไดรบการพฒนาใหเปนผทมเหตผล ใหมความจาและใหมความตงใจในการกระทาสงตาง ๆ ใหเปนเลศ

(5) วธการเรยนการสอน การจดการเรยนการสอนของกลมนรนตรนมไดตงอยบนรากฐานของการฝกอบรมทางจตใจและปญญาโดยใชเนอหาวชาตาง ๆ และเนองจากวาธรรมชาตของผเรยนมความตองการอยากจะเรยนรสงตาง ๆ ดงนน นกปรชญากลมนรนตรนยมจงใชธรรมชาตดงกลาวของผเรยนเปนประโยชนตอการเรยนการสอน เพอใหผเรยนกาวไปสความม


หนา | 25

เหตผล วธการสอนทกลมนรนตรนยมไดใชมากกคอ วธการบรรยายเพอใหนกเรยนไดมความเขาใจในสงตาง ๆ นอกจากน ยงไดใชวธการใหทองจาเนอหาสาระตาง ๆ และวธการถาม-ตอบอกดวย

3) ปรชญาพพฒนนยม (Progressivism) เปาหมายทสาคญทสดของการศกษากคอ การสรางสถานการณทจะสรางความกาวหนา

ใหแกผเรยนใหมากทสดเทาทจะทาได และถอวาโรงเรยนเปนสถาบนทจะตองมสวนในการเปลยนแปลงทางสงคมใหดขน ปรชญาพพฒนนยมเปนปรชญาทประยกตมาจากปรชญาบรสทธกลมปฏบตนยม พพฒนนยม หมายถง การนยมหาความรอยางมอสรภาพ มเสรภาพในการเรยน การคนควา การทดลอง เพอพฒนาประสบการณและความรอยเสมออยางไมหยดนง แนวความคดเกยวกบการจดการศกษาตามปรชญาพพฒนนยม มดงน

(1) นโยบายทางสงคม นกปรชญาการศกษากลมพพฒนนยมจะถอวา โรงเรยนเปนเครองมอของสงคมทจะถายทอดวฒนธรรมอนเปนมรดกของสงคมไปสอนชนรนหลง โรงเรยนทดจะตองสะทอนใหเหนถงสงตาง ๆ ซงเปนทยอมรบในสงคม และควรจะนานกเรยนไปสความสขในชวตของมนษยในอนาคต การดาเนนการตาง ๆ ตามปรชญาการศกษากลมนจะเนนวธการประชาธปไตย

(2) นกเรยน เปนผทจะตองพบกบสภาพแวดลอมตาง ๆ นกเรยนเปนศนยกลางการเรยน และยอมรบวานกเรยนแตละคนมความแตกตางกน

(3) คร ภาระหนาทของครกคอ แนะแนวทางใหแกผเรยนในการทากจกรรมตาง ๆ พรอมกบจดสภาพแวดลอมเพอใหเกดการเรยนรไดมากทสด ครจะตองเปนผหนงทมสวนรวมในกระบวนการเรยนการสอนเชนเดยวกบนกเรยน และมหนาทชวยเหลอนกเรยนในการพฒนาโครงการตาง ๆ ทนกเรยนไดทาอย นอกจากน ครควรสนบสนนใหนกเรยนในการพฒนาโครงการตาง ๆ ทนกเรยนไดทาอย เปนผสนบสนนใหนกเรยนไดรวมมอกนมากกวาการแขงขนกนในการกระทาสงตาง ๆ

(4) หลกสตรหรอเนอหา ในทศนะของปรชญากลมพพฒนนยมจะยดเอาผเรยนเปนศนยกลางการเรยน และคดคานหลกสตรทยดเอาวชาเปนศนยกลาง การเรยนการสอนมกยดเอาความตองการของผเรยนเปนหลก ดงนน หลกสตรจงมความยดหยนมากทสด ขนอยกบความตองการของผเรยนเปนประการสาคญ หลกสตรแบบนมชอเรยกวา "หลกสตรประสบการณ (experience curriculum)" หรอ "หลกสตรทยดผเรยนเปนศนยกลาง (child centered curriculum)"

(5) วธการเรยนการสอน ใชวธการเรยนการสอนในหลายลกษณะทเหนวาจะนามาใชได และมความแตกตางกนตงแตจดแบบตามสบายจนกระทงถงแบบทมระเบยบแบบแผน สาหรบ


หนา | 26

วธการทนยมใชมากกคอ การทาโครงการ การอภปรายกลม และการแกปญหาเปนรายบคคล การจดการเรยนการสอนตามแนวความคดของกลมพพฒนนยมจะเนน "คดอยางไร" มากกวา "คดอะไร" นนคอ เนนกระบวนการมากกวาจดหมายปลายทางของการเรยน

4) ปรชญาปฏรปนยม (Resonstructionism) เปาหมายการศกษามงใหผเรยนสนใจและตระหนกในตนเอง สรางความรสกวาผเรยน

เปนสมาชกของสงคมและสามารถปฏรปสงคมใหดขนได ปรชญาปฏรปนยมมรากฐานมาจากปรชญาปฏบตนยม (Pragmatism) เชนเดยวกบปรชญาพพฒนนยม และโดยทวไปถอวาเปนสวนหนงของปรชญาการศกษาแบบพพฒนนยม บดาของปรชญาการศกษาปฏรปนยมนคอ Theodor Brameld แนวความคดเกยวกบการจดการศกษาตามปรชญาปฏรปนยมมดงน

(1) นโยบายทางสงคม กลมปฏรปนยมมความเชอวา การศกษาควรจะเปนเครองมอโดยตรงสาหรบการเปลยนแปลงสงคม ในภาวะทสงคมกาลงเผชญปญหาตาง ๆ อยนน การศกษาควรจะมบทบาทในการแกปญหาและพฒนาสงคมใหดขน

(2) นกเรยน จะตองมความรสกสานกในหนาทของการสรางสงคมใหม ดวยเหตน ผเรยนจาเปนจะตองหาประสบการณดวยตนเองใหมากทสด เพอจะไดรจกตนเองและรวาจะทาอะไรในสงคมในอนาคต และนกเรยนมเสรภาพในการทาสงตาง ๆ ทเหนวาเปนประโยชนตอสวนรวมไดมากทสด

(3) คร นกปรชญากลมปฏรปนยมถอวาครจะตองเปนผนาในสงคม สรางระเบยบแบบแผนทเหมาะสมใหเกดขน ครมหนาทสอนกระบวนการประชาธปไตยใหนกเรยน สามารถนากระบวนการนไปใชทงอยในโรงเรยนและในสงคม

(4) หลกสตรหรอเนอหา หลกสตรในทศนะของนกปรชญากลมปฏรปนยมยดเอาอนาคตเปนศนยกลาง โดยพยายามจดใหเหมาะสมกบความตองการของผเรยนทตองการจะเปนในอนาคต เนอหาวชาทจดไวในหลกสตรจะเกยวของกบสภาพและปญหาของสงคมปจจบนเปนสวนใหญ เนนหนกในวชาสงคมศกษา มกจะจดหลกสตรในรปของหลกสตรแบบแกน และยดเอาภาระหนาทภายในสงคมเปนหลกในการจด

(5) วธการเรยนการสอน การจดเวลาสาหรบการสอน จะมความยดหยนไดมากเพอใหเหมาะสมกบการจดกจกรรมการเรยนการสอนในลกษณะตาง ๆ ได ครใหเสรภาพแกผเรยนเพอใหผเรยนไดทาในสงทดทสดเพอสวนรวม


หนา | 27

5) ปรชญาการศกษากลมภาวะนยม (Existentialism) เปาหมายการศกษา มงใหผเรยนไดคนพบและรจกตนเอง โดยการทบทวน พจารณา

ใครครวญและตรวจสอบตนเองอยเสมอ ๆ เพอใหเกดสานกทถกตอง การศกษาชวยใหผเรยนรศกยภาพของตนเอง เนนการมอยของมนษยแตละคนซงมสงแวดลอมและสภาพของตนเอง ปรชญาการศกษากลมภาวะนยมเปนแนวความคดทเนนความพงพอใจของผเรยนเปนรายบคคล ใหความสาคญกบเสรภาพและความเปนตวของตวเองของแตละบคคล ซงเปนหนาทของมนษยแตละคนทจะเลอกอยางเสร สรางลกษณะของตนเองตามแบบอยางทตนเองปรารถนา การทมนษยจะกระทาเชนนนไดจาเปนตองมเสรภาพเปนสาคญ โดยจะเปนเสรภาพในการเลอกและตดสนใจ ซงเสรภาพตองควบคไปกบความรบผดชอบตอการตดสนใจทมผลตอตนเองและผ อนดวย แนวความคดเกยวกบการจดการศกษาตามปรชญาการศกษากลมภาวะนยมมดงน (1) นโยบายทางสงคม กลมภาวะนยมมความเชอวา มนษยเกดมาบนโลกพรอมกบความวางเปลา ไมมสาระอะไรตดมา ดงนนจงเปนหนาทของมนษยทจะตองพยายามคนหาตวเอง และเลอกสรางลกษณะของตนเองทตนอยากจะเปน อาท เปนคร แพทย วศวกร ชาวนา ผเสยสละ ฯลฯ ในการเลอก บคคลมสทธเสรภาพ ปราศจากเงอนไขและกฎเกณฑของสงคมมาบบบงคบ (2) นกเรยน มเสรภาพอยางมากในการทจะเลอกเรยนรในสงทตนเองสนใจ ในประเทศไทยมการทดลองจดตงโรงเรยนตามแนวความคดของปรชญากลมภาวะนยมคอ โรงเรยนหมบานเดก ซงเปนโรงเรยนทจดสอนตามความสามารถของผเรยน ตามความชอบของผเรยนเปนหลก หรอ summer hill, non-grad school เปนตน (3) คร จะทาหนาทเปนตวกระตนเรงเราใหผเรยนรบผดชอบตอการกระทาของตนเอง ครควรพยายามทาใหผเรยนเขาใจวา ชวตเปนของตวผเรยนเอง ดงนน ผเรยนควรเปนผกาหนดแนวทางชวตเอง หลงจากไดศกษาขอมลตาง ๆ และไดรบคาแนะนาจากครหรอผมประสบการณแลว ผสอนควรมความเปนกนเองและรวมคดรวมทากบผเรยนหลกสตร (4) หลกสตรหรอเนอหา ใหความสาคญกบทกรายวชา ทกเนอหาเสมอภาคกน หากผเรยนเหนวาวชาใดเหมาะกบตนทจะทาใหตนเขาใจสงคมและตวเองได ยอมถอวาวชานนเหมาะกบผเรยน เนอหาในหลกสตรจะมงเนนการเจรญเตบโตและพฒนาการผเรยน ดงนน วชาทสอนจงมความโนมเอยงไปทางหมวดมนษยศาสตรและสงคมศาสตร

(5) วธการเรยนการสอน ตามแนวคดของปรชญากลมนมหลากหลายรปแบบ เชน การศกษาในระบบเปด มนษยธรรมในการศกษา การสอนแบบไมมชนเรยน การจดกลมผเรยนหลายกลมอาย ฯลฯ


หนา | 28

6) ลทธปรชญาวเคราะห (Philosophical Analysis) ปรชญาวเคราะหมชอเรยกอยางอนคอ Analytic Philosophy, Scientific Empiricism

ปรชญากลมนเปนแนวความคดทเกดขนใหมซงเนนวธการวทยาศาสตร ใหความสาคญแกขอมลทงหมด และจะตองอาศยวธการวเคราะหหรอตรวจสอบภาษาดวยความระมดระวง ดงนน ปรชญากลมนจงเกยวของกบญาณวทยามากกวาอภปรชญาและคณวทยา ปรชญาวเคราะหจะอาศยหลกการของอภปรชญาและคณวทยามาเกยวของกบการวเคราะหในแตละเรอง เมอนาเอาปรชญามาวเคราะหมาใชกบการศกษากจะพบวาสวนใหญจะเกยวของกบการวเคราะหความคดรวบยอดทางการศกษา ขอถกเถยง ขอความโฆษณาชวนเชอ และขอความตาง ๆ ตวอยางเชน การพยายามจะอธบายวาการสอนคออะไร การสอนแตกตางจากการอบรมอยางไร และการสอนตางจากการเรยนอยางไร จากการศกษาปรชญาตะวนตกจากนานาทศนะของนกการศกษาทงในและตางประเทศดงกลาวขางตน ผเขยนจงขอสรปแนวคดทฤษฎการการศกษาตามแนวปรชญาตะวนตกเปน 9 สาขาดงน

1. ปรชญาจตนยม ปรชญาจตนยมมแนวคดเกยวกบโลกและจกรวาลวาเปน “โลกแหงจต (The World of

Mind) ” และมแนวคดวา ความรทแทจรงคอ “จตทหย งร (Truth as idea) ” แนวคดเกยวกบความด หรอจรยธรรม การศกษาจงเนนทการพฒนาจตใจและสตปญญา สงเสรมการพฒนาคณธรรม ศลธรรม การวนจฉยคณคาทแทจรงของคณธรรม จรยธรรม สงเสรมใหรจกและเขาใจตนเอง ตลอดจนการสงเสรมใหเขาใจถงแบบอยางทดงามเหมาะสม แนวคดทฤษฎการจดการศกษาตามแนวปรชญาจตนยมมดงน

1) แนวคดเกยวกบวธการเรยนร ไดแก กระบวนการเรยนรโดยการรอฟนความจา (Platonian process of Reminiscence) ซงอาศยการมองทะลเขาไปในตวเอง (introspection) หรอ การวปสสนา (contemplation)

2) แนวคดเกยวกบคณธรรมจรยธรรม คณธรรมม 2 ประเภท ไดแก คณธรรมทางปรชญา และคณธรรมทางสงคม ซงตางกนดงน

2.1) คณธรรมทางปรชญา เปนคณธรรมทตองอาศยปญญา เปนคณธรรมขนสงสด 2.2) คณธรรมทางสงคม เปนการกระทาทถกตองตามความเชอหรอประเพณ 3) แนวคดเกยวกบความหมายของการศกษา คอ “การศกษา หมายถง การใหความ

เจรญเตบโต ซงตองเนนการอบรมจตใจใหมระเบยบวนย”


หนา | 29

4) แนวคดเกยวกบบคคลหรอผเรยน คอ ผเรยนแตละคนมองคประกอบทางจตใจ ซงจาแนกเปน 3 ภาค คอ ภาคตณหา (Appetite) ภาคน าใจ (Spirit) และภาคปญญา (Wisdom) ซงมความเขมขนแตกตางกนในแตละบคคล บางคนมภาคตณหาสงกวาภาคอน ๆ บางคนมภาคน าใจ สงกวาภาคอน ๆ แตบางคนมภาคปญญาสงกวาภาคอน ๆ

5) แนวคดเกยวกบหนาทของรฐดานการศกษา คอ รฐควรจดการศกษาใหแกคนทกคนในชาต และควรจดตามลกษณะขององคประกอบดานจตใจ โดยใหไดรบการ ศกษาขนพนฐาน เพอใหสามารถทาหนาทปกครองประเทศตามระบอบประชาธปไตย

6) แนวคดเกยวกบโรงเรยน คอ โรงเรยนเปนสถานทเสรมสรางสงแวดลอมทางความคดใหแกผเรยน ความคดแสดงออกเปนสญลกษณ เชน ภาษา ศลปะ คณตศาสตร และจดมงหมายของโรงเรยนคอ สรางคนใหเปนนกศลปะและนกภาษา

7) แนวคดเกยวกบหลกสตร คอ หลกสตรทโรงเรยนจดใหแกผเรยน ควรเนนความรดานมนษยศาสตรและการสรางความเขาใจเกยวกบความหมายของชวต สรางคณธรรม มโนธรรม และฝกคดหาเหตผล โดยใหเรยนวชาภาษา วรรณคด ปรชญา ศาสนา ศลปะ คณตศาสตร และประวตศาสตร กลมวชาทเปนแกนกลางของหลกสตรคอ Language Arts 8) แนวคดเกยวกบการเรยนการสอน ไดแก ใชสญลกษณ ภาษา คณตศาสตร ศลปะ เปนสอนาไปสการเรยนร เนนกจกรรมการฟง การจดบนทก การจา การบรรยาย การคนควาจากตารา หวใจของกระบวนการเรยนการสอนคอหองเรยนและหองสมด ซงเปนแหลงกลางทครจะใชสญลกษณตาง ๆ มาถายทอดความรใหแกผเรยน ครคอแมแบบและแมพมพ

9) แนวคดเกยวกบการศกษากบการพฒนาคณธรรมเนนจรยศกษาเปนพเศษ โดยสอนวชาทเกยวของกบขนบธรรมเนยมประเพณ อดมการณและคานยมทางสงคมควบคไปกบการอบรมทางจรยธรรม

2. ปรชญาสจนยม แนวคดเกยวกบโลกและจกรวาลวาเปน “โลกแหงวตถ” หรอโลกแหงสงทเปนรปธรรม

(The World of Things) และมแนวคดวา ความรทแทจรงคอ “ขอเทจจรงทสามารถสงเกตได (Truth as observable fact)” เปนปรชญาพนฐานทใหความสาคญกบสงทเหนไดดวยตา สมผสและจบตองได ดงน น การเรยนรจงเปนสงทเปนการเรยนรเชงประจกษ เปนการใชวธทางวทยาศาสตร กฎเกณฑทางธรรมชาตเปนหลก แนวคดทฤษฎการจดการศกษาตามแนวปรชญาสจนยมมดงน 1) แนวคดการหาเหตผล จะอาศยจตเพยงอยางเดยวไมได ตองพจารณาขอเทจจรงของธรรมชาต


หนา | 30

2) แนวคดการศกษา เปนกระบวนการฝกรางกาย จตใจ ความคด และอปนสยใหเปนคนด และรจกวธการแสวงหาความสขอยางถกตอง 3) แนวคดอดมการณทางการศกษา คอ ความมคณธรรมและการมชวตทเปนสข

4) แนวคดเกยวกบโรงเรยน คอ โรงเรยนเปนสถานททจดใหผเรยนไดคนเคยกบสภาพกฎธรรมชาตทแทจรง เพอใหผเรยนเขาถงความจรงตามธรรมชาตทแวดลอม จดมงหมายของโรงเรยนคอ สรางคนทมความรและคณธรรมตามหลกความเปนจรงของธรรมชาต เพอใหผเรยนมชวตทเปนสข

5) แนวคดเกยวกบหลกสตร คอ หลกสตรทโรงเรยนจดใหแกผเรยน ควรเนนเรองของธรรมชาต ท งดานกายภาพและชวภาพ วชาทเนน ไดแก ชววทยา สตววทยา พฤกษศาสตร ธรณวทยา ฟสกส ดาราศาสตร และคณตศาสตร

6) แนวคดเกยวกบการเรยนการสอน ไดแก เนนการเรยนรโดยผสสะ (sense perception) สอนโดยการสาธตและการใชกระบวนการทางวทยาศาสตร ครคอนกสาธตทดและรจกใชอปกรณการสอนอยางมประสทธภาพ

7) แนวคดเกยวกบการศกษากบการพฒนาคณธรรม เนนจรยศกษาทอาศยกฎเกณฑทางสงคมซงสอดคลองกบธรรมชาต สอนใหผเรยนเขาใจสภาวะธรรมชาต และประพฤตตนใหถกตองตามกฎธรรมชาต ปลกฝงคานยมทางสนทรยภาพและศลปะ โดยการจาลองแบบหรอเรยนรจากแบบอยางความงามตามธรรมชาต

3. ปรชญาปฏบตนยม ปรชญาปฏบตนยมมแนวคดเกยวกบโลกและจกรวาลวาเปน “โลกแหงประสบการณ

(The World of Experience)” และมแนวคดวา ความรทแทจรงคอ “สงทนามาปฏบตในชวตอยางไดผล (Truth as what works) ” เปนปรชญาพนฐานทมแนวคดวา สงทงหลายทเกดขนเปนกระบวนการทบคคลไดอยในประสบการณนน ไดเหน ไดเรยนร ไดสมผส เปนกระบวนการทเกดจากความสมพนธกนระหวางคนกบสงแวดลอม ความรเกดจากประสบการณของบคคลทเกบรวบรวมไว เนนการใหการศกษาเพอสงเสรมใหตนรจกคด คดเปน และปรบตวเขากบสงคมทเปลยนแปลงไปอยางเหมาะสม แนวคดทฤษฎการจดการศกษาตามแนวปรชญาปฏบตนยมมดงน

1) แนวคดเกยวกบโรงเรยน คอ โรงเรยนเปนสงแวดลอมทเอออานวยใหผเรยนเกดประสบการณตอเนอง เปนสงคมยอยทจาลองจากสงคมใหญ เพอใหประสบการณในโรงเรยนสมพนธและเปนประโยชนตอการดาเนนชวตในสงคม ความรทไดจากโรงเรยนคอสงทจะนาไปใชประโยชนในชวต


หนา | 31

2) แนวคดเกยวกบหลกสตร 2.1) หลกสตรเปนมวลประสบการณ 2.2) เนนการเสรมสรางประสบการณทางสงคม ไมเนนเนอหาสาระ 2.3) เนนกระบวนการเรยนร 3) แนวคดเกยวกบการเรยนการสอน ไดแก 3.1) เนนการเรยนโดยวธแกปญหา (Problem Solving) อาศยประสบการณท

โรงเรยนจดให 3.2) สอนโดยยดผเรยนเปนศนยกลาง (Learner-centered) คานงถงความแตกตาง

ระหวางบคคลของผเรยน 3.3) ใหเกดการเรยนรใหมในขณะทนาความรไปใช (Learning while using

knowledge) เชน ใหทาโครงการหรอกจกรรมทใหผเรยนไดคนควาหาคาตอบใหม ๆ 4) แนวคดเกยวกบการศกษากบการพฒนาคณธรรม คอ โรงเรยนตองจดสภาพ

แวดลอมใหเปนจรงเหมอนในสงคม เพอใหผเรยนไดเรยนรทางศลธรรม จรรยา และแบบอยางความประพฤตทดงาม ทสงคมยอมรบ

4. ปรชญาอตถภาวนยม ปรชญาอตถภาวนยมมแนวคดเกยวกบโลกและจกรวาลวาเปน “โลกแหงความมตวตน

อยจรง (The World of Existing)” และมแนวคดวา ความรทแทจรงคอ “สงทมนษยแตละคนเลอกกาหนดขนมา (Truth as existential choice) ” เปนปรชญาพนฐานทมแนวคดวา ความจรงอยทการมชวตอยจรง ๆ ของบคคล เปาหมายอยทการคนหาเพอตนเอง บคคลมสทธเสรภาพและใชเสรภาพของตนอยางอสระ แนวคดทฤษฎการจดการศกษาตามแนวปรชญาอตถภาวนยมมดงน

1) แนวคดเนนเอกตบคคลเปนสาคญ โรงเรยนเปนแหลงพฒนาเสรภาพของเอกตบคคล เพอใหผเรยนแตละคนไดคนพบและรจกตนเองอยางแทจรง คานงถงความแตกตางสวนบคคล สงเสรมใหผเรยนมความรสกวาตนเองประสบความสาเรจ

2) แนวคดเกยวกบหลกสตร มความยดหยน ไมกาหนดตายตว เปดใหมวชาเลอกอยางกวางขวางทสด เพอสนองตอบความตองการและความสนใจของผเรยน

3) คร มทาหนาทกระตนใหผเรยนรบผดชอบตอการกระทาของตนเอง ครใหผเรยนเปนผกาหนดแนวทางชวตเอง โดยใหคาแนะนาจากครหรอผมประสบการณ และรวมคดรวมทากบผเรยน

4) แนวคดการพฒนาคณธรรม โรงเรยนตองกระตนใหแตละบคคลสานกไดดวยตนเอง ตระหนกในเสรภาพ รจกเลอกแนวทางจรยธรรมของตนเองและมความรบผดชอบตอการเลอก


หนา | 32

นน การจดการศกษาดานสนทรยภาพเนนการฝกฝนใหผเรยนสรางงานดานศลปะตามแนวคดของตนเองอยางเสร

5) ผเรยน เนนหลกการใหผเรยนไดมโอกาสรจกตนเอง ผเรยนมเสรภาพในการเลอกเรยนรในสงทตนเองสนใจ ผเรยนมความเขาใจตนเองและเปนตวของตวเอง เชน ศลปะ ปรชญา การเขยน การอาน การละคร โดยมครกระตนใหแตละบคคลใชคาถามนาไปสเปาหมายทตนเองตองการ เปนการจดการศกษาทเนนใหผเรยนมความรบผดชอบในหนาทของตน มงพฒนาผเรยนเปนรายบคคล

6) เปาหมายการศกษา มงใหผเรยนไดคนพบและรจกตนเอง โดยการทบทวน พจารณาใครครวญและตรวจสอบตนเองอยเสมอ ๆ เพอใหเกดสานกทถกตอง การศกษาชวยใหผเรยนรศกยภาพของตนเอง

7) การจดเนอหาหลกสตร มงความสาคญกบทกรายวชาอยางเสมอภาคกน เนอหาในหลกสตรจะมงเนนการเจรญเตบโตและพฒนาการผเรยน ไดแก วชามนษยศาสตรและสงคมศาสตร

5. ปรชญาสารตถนยม ปรชญาสารตถนยม เปนปรชญาพนฐานทไดรบอทธพลมาจากปรชญาสาขาจตนยมและ

สจนยม เปนปรชญาทมแนวคดยดเนอหาสาระเปนหลกในการจดการศกษา ยดแบบแผน มกฎเกณฑและระเบยบวนย มงพฒนาผเรยนใหมระเบยบวนย เนนหนกและรกษาอดมคตอนดงามของสงคม มลกษณะอนรกษวฒนธรรมของสงคม เนนพฒนาคณธรรม รกษาไว และถายทอดคณธรรมของสงคมไปยงบคคลรนตอ ๆ ไป สงใดกตามทสงคมยอมรบวาเปนสงทเปนความจรงหรอเปนสงทดงามแลว โรงเรยนหรอสถานศกษาจะตองถายทอดสงนนไปสอนชนรนหลงตอไป แนวคดทฤษฎการจดการศกษาตามแนวปรชญาสารตถนยมมดงน

1) แนวคดกระบวนการเรยนรตองผานจตวญญาณและแรงบนดาลใจ เพอคนหาความจรงตาง ๆ ทมอย ขยายความจรงและผสมผสานความจรงทไดรแลว ใหมความรเกยวกบชวตโดยทวไป และเกยวกบหนาทในอาชพตาง ๆ โดยความรจรงทมทฤษฎสนบสนน

2) จตของผเรยนพฒนาขนมากเทาใดกมโอกาสทจะเปนจตทสมบรณมากขนเทานน 3) สาระสาคญของความรคอ วชาทเกยวกบประวตศาสตรและความรปจจบน ซงเนน

ปรมาณความรเปนสาคญ 4) แนวคดการเรยนการสอนมงทจะฝก (The Three R’s) การอาน เขยน คดเลข 5) เนนเนอหาวชา การเชอฟงคร การสอนเนนความจาในทางทฤษฎเพอนาไปปฏบต

ยดถอมรดกทางวฒนธรรม การกาหนดจดมงหมายของการศกษาไวแนนอนตายตว


หนา | 33

6) แนวคดทางสงคม เชอวา บคคลเปนสวนหนงของสงคมและเปนเครองมอของสงคม ดงนน บคคลจะตองอทศตนเพอสงคมทตนเองอาศย และสงทสงคมจะตองกระทาคอ การสะสมมรดกของสงคมไวใหคนรนตอไป โดยสบทอดวฒนธรรมในสงคมใหคงอย

7) เปาหมายทางการศกษาตามความเชอวาโรงเรยนจะตองพฒนาคณธรรม รกษาไวซงคณธรรมของสงคมในอดตใหคงอยสบคคลรนตอ ๆ ไป

8) นกเรยน เลยนแบบจากครและศกษาเลาเรยนในรายวชาตาง ๆ ตามทครกาหนดโดยเฉพาะอยางยง รายวชาทเกยวกบมานษยวทยา โดยธรรมชาตของผเรยนทแทจรงแลว ผเรยนจะเปนผทตองทาดทสดเพอจะทาใหตนเองเปนคนทมความสมบรณมากทสด ผเรยนไมมอสระ ตองดาเนนการไปตามกฎเกณฑทางธรรมชาต และอยในระเบยบวนยจนกระทงสามารถกระทาสงตาง ๆไดอยางถกตองเหมาะสม

9) คร เปนบคคลทมความสาคญทสดในกระบวนการทางการศกษา เพราะครเปนผทเปนแบบอยางของนกเรยน ครตองทาตวใหดทสด และจะตองพยายามฝกนกเรยนใหเปนคนทมอดมการณตามทตองการคร รบผดชอบในการแนะนาสงตาง ๆ ทมอยจรงใหนกเรยนไดรจก โดยวธการบรรยายสาธตและประสบการณตรง ใหผเรยนไดรถงกฎเกณฑและระเบยบตาง ๆ

10) หลกสตรหรอเนอหา หลกสตรเนนการศกษาวชาประวตศาสตรและประวตบคคลสาคญ โดยถอวาประวตศาสตรจะชวยใหผเรยนไดเขาใจสงคมและชวตภายในสงคม และการศกษาเกยวกบมานษยวทยาชวยใหเขาใจมนษยดขน ศกษาวชาฟสกส เคม และชววทยา เรยนวทยาศาสตรทเกยวกบมนษย สอนใหรเกยวกบปรชญาและปญหาตาง ๆ ทเกดขนจากการนาเอาความรไปปฏบตได

11) วธการเรยนการสอน ใชวธการบรรยาย อภปรายและทาตามตวอยางทมอยทมการสบทอดตอ ๆ กนมาตงแตอดต เนนใหผเรยนไดเรยนรเกยวกบขอเทจจรงตาง ๆ เพอจะสามารถเขาใจในกฎเกณฑของธรรมชาตวธการสอนจะเนนการอปมาน (inductive) ซงเปนการสรปกฎเกณฑจากขอเทจจรงตาง ๆ ทปรากฏอย วธสอนทนยมใชกนมากกคอ การทศนศกษา การใชภาพยนตร เครองบนทกเสยงโทรทศน และวทย หรอสอประกอบการเรยนการสอน

6. ปรชญานรนตรนยม ปรชญานรนตรนยม (Perenialism) แนวความคดหลกทางการศกษาของนรนตรนยม

ไดแก ความเชอทวา หลกการของความรจะตองมลกษณะจรงย งยนอยางแทจรง คงท ไมเปลยนแปลง ซงควรอนรกษและถายทอดใหใชไดในปจจบนและอนาคต เปนปรชญาพนฐานทมจดหมายทตองการสรางคนใหเปนคนทสมบรณ เปนคนทแทจรง เปาหมายของการศกษาเปนไปเพอการพฒนา คณสมบตในทางสตปญญาและเหตผล ใหผเรยนรจกและทาความเขาใจกบตนเองอยางม


หนา | 34

เหตผลแนวคดทฤษฎการจดการศกษาตามแนวปรชญานรนตรนยมมดงน 1) แนวคดเชอวา ความจรงหรอความรในอดตยอมสามารถนามาใชไดในปจจบนได 2) แนวคดเกยวกบผเรยน นกเรยนเปนผทมเหตผลและมแนวโนมทจะกาวไปสความจรงและความรตาง ๆ โรงเรยนตองพฒนาผเรยนใหไดรบความจรงและความร 3) ครเปนตวอยางและเปนผควบคมดแลและรกษาระเบยบวนย และเนองจากครจะตองเปนผทฝกอบรมนกเรยนใหเปนคนมเหตผลและเปนผมความตงใจในการทางาน ครมลกษณะเปนแบบอยางทดใหกบนกเรยน 4) แนวการจดหลกสตรประกอบดวยเนอหาสาระ 2 ประเภท คอ เนอหาสาระทเกยวของกบจตใจซงสวนใหญจะเนนการศกษาทางมานษยวทยา และเรยนรเนอหาเรองราวและวรรณคด 5) แนวการจดการเรยนการสอน เปนไปตามธรรมชาตของผเรยน โดยผเรยนมความตองการอยากจะเรยนรสงตาง ๆ เพอกาวไปสความมเหตผล วธการสอนคอ วธการบรรยายเพอใหนกเรยนไดมความเขาใจในสงตาง ๆ วธการใหทองจาเนอหาสาระตาง ๆ และวธการถามตอบ

7. ปรชญาพพฒนาการนยม พพฒนาการนยมเปนปรชญาพนฐานทเนนการใหการศกษาทกดาน ทงรางกาย อารมณ

สงคม และสตปญญา ควบคไปกบความสนใจ ความถนดของผ เ รยน สงเสรมความเปนประชาธปไตย และสงเสรมใหผเรยนรจกตนเองและสงคม เพอผเรยนจะไดปรบตวใหเขากบสงคมไดอยางมความสข ผเรยนตองเปนผแกปญหาได เนนประสบการณของผเรยนเปนหลก แนวคดทฤษฎการจดการศกษาตามแนวปรชญาพพฒนาการนยมมดงน 1) แนวการจดหลกสตร โดยตงคาถามวา “ผเรยนตองการเรยนอะไร” ครผสอนจดแนวทางในการเลอกเนอหาวชาและประสบการณทเหมาะสมใหแกผเรยน โดยเนนการปลกฝงการฝกฝนอบรมใหผเรยนไดรบประสบการณ (Experience) ในเนอหาวชาทเกยวกบตวผเรยน และเกยวกบสภาพและปญหาในสงคม 2) แนวการจดการสอนของคร ครไมเนนการถายทอดวชาความรแตเพยงประการเดยว แตเปนผดแลและใหความชวยเหลอเดกในการสารวจปญหา ความตองการ และความสนใจของตนเอง คอยแนะนาชวยผเรยนในการแกปญหา แนะนาแหลงคนหาความรทตองการ เนนใหผเรยนมโอกาสปฏบต การประเมนผลโดยนาพฒนาการของผเรยนในดานตาง ๆ ไมเนนการวดความเปนเลศทางสมองและวชาการ

3) แนวการจดกจกรรมการเรยนร เนนวธการทางวทยาศาสตร เนนผเรยนเปนศนยกลาง กระบวนการเรยนการสอนยดหลกความสนใจของผเรยนทจะแกปญหาสงคมตาง ๆ เปนสาคญ เชน


หนา | 35

การทาโครงการตาง ๆ เพอฝกแกปญหาโดยอาศยการอภปรายซกถามและการถกปญหารวมกนซงเปนลกษณะของการจดการศกษาทมงใหผเรยนมความสามารถทจะพจารณาตดสนใจ โดยอาศยประสบการณและผลทเกดจากการทางานเปนกลม มเปาหมายใหผเรยนมความสามารถทจะควบคมการเปลยนแปลงและปรบปรงตนเองใหอยในสงคมไดอยางมความสข โดยมกระบวนการเรยนรดงน

3.1) ประสบการณของมนษยเปนพนฐานของความร 3.2) สภาพการณของทกสงในโลกนกาลงเปลยนแปลง 3.3) กระบวนการเรยนรทางวทยาศาสตรจะทาใหเดกรวาจะคดอยางไร

3.4) กระบวนการเรยนรแบบมสวนรวมเนนการคดอยางไร มากกวาคดอะไร 3.5) โรงเรยนเปนสถาบนทางสงคมและเปนสถาบนตนแบบของประชาธปไตย 3.6) เสรภาพภายใตกฎเกณฑเปนพนฐานของประชาธปไตย 3.7) กระบวนการศกษาเนนกระบวนการกลม (Group Process) และมาตรฐานของกลม (Group Norms)

4) เปาหมายการศกษา คอ การสรางสถานการณทสรางความกาวหนาใหแกผเรยนใหมากทสดเทาทจะทาได และถอวาโรงเรยนเปนสถาบนทมสวนในการเปลยนแปลงทางสงคมใหดขน

5) นกเรยน เปนศนยกลางการเรยน และยอมรบวานกเรยนแตละคนจะมความแตกตางกน 6) คร มหนาทแนะแนวทางใหแกผเรยนในการทากจกรรมตางๆพรอมจดสภาพ แวดลอม

ใหเกดการเรยนรมากทสด โดยชวยเหลอนกเรยนในการพฒนาโครงการตาง ๆ ทนกเรยนทา

8. ปรชญาปฏรปนยม ปฏรปนยมเปนปรชญาพนฐานทมแนวคดวาการศกษาเปนการชวยปรบปรง พฒนา

สงคมและปฏรปสงคม การสรางคานยมและแบบแผนของสงคมขนใหม การศกษาจงตองใหผเรยนเหนความสาคญของสงคมควบคไปกบตนเอง โดยเชอวาโรงเรยนเปนเครองมอทสาคญในการสรางระเบยบทางสงคมขนมาใหม การจดหลกสตรตามแนวของปฏรปนยมจงเนนเนอหาสาระและวธการทจะเปดโอกาสใหผเรยนไดเรยนรถงความรบผดชอบทจะปฏรปและสรางสงคมใหมทดกวาขนมา ทงในระดบชมชน ประเทศ และระดบโลก แนวคดทฤษฎการจดการศกษาตามแนวปรชญาปฏรปนยมมดงน

1) แนวการจดเนอหาวชาและประสบการณในหลกสตรเกยวกบสภาพและปญหาของสงคมเปนสวนใหญ เนอหาวชาเนนหมวดสงคมศกษา 2) แนวการสอน มงเนนกระบวนการประชาธปไตยเพอการเปนสมาชกทดในสงคม การพฒนาผเรยนใหตระหนกในบทบาทหนาทของตนทมตอสงคมและการปฏรปใหสงคมใหดขน มง


หนา | 36

สงเสรมใหผเรยนสารวจความสนใจ ความตองการของตนเอง และสนองความสนใจดวยการคนควาหาความรดวยตนเอง เนนการอภปรายและแสดงความคดเหนเกยวกบเรองตาง ๆ โดยเฉพาะเรองทเกยวกบปญหาของสงคม พรอมทงหาขอเสนอแนะและแนวทางในการปฏรป 3) แนวทางการประเมนผล โดยการวดผลการเรยนทางดานวชาความรและพฒนาการของผเรยน และทศนคตเกยวกบสงคม

9. ปรชญาแบบผสมผสาน เปนปรชญาพนฐานทเกดจากการนาเอาประเดนตาง ๆ มากกวา 1 ปรชญามาผสมผสาน

กน ซงไมมสาระทตายตวขนอยกบการผสมผสานของแตละบคคลโดยเลอกปรชญาทมความกลมกลนปราศจากการขดแยงกนเพอนาไปใชในสถานการณทตองการ มงพฒนาบคคลใหมความรความสามารถ มเหตผล ดารงตนเปนคนด รจกแกปญหา และนาแนวคดทดของแตละปรชญามาใชใหเหมาะสมกบสถานการณแตละโอกาส แนวคดทฤษฎการจดการศกษาตามแนวปรชญาผสมผสานมดงน

1) แนวคดการจดหลกสตร คอ เนอหาสาระของหลกสตรจะจดตามความเหมาะสมและโอกาส ประกอบดวยวชาทเนนการพฒนาสตปญญาทสมพนธกบความสนใจของผเรยน ฝกใหผเรยนรจกแกปญหา มคณธรรม ชวยเหลอสงคม

2) แนวทางการจดกจกรรมตาง ๆ ทหลากหลายตามแนวทางการบรหารของผบรหารแตละคน และบรบทการเปลยนแปลงทางดานเศรษฐกจ การเมอง สงคม ประเพณ และวฒนธรรมของคนในทองถน โรงเรยนจดการศกษาโดยนาปรชญามาใชใหเหมาะสมกบบรบทของโรงเรยน

3) ผสอน เปนผถายทอดความรในเนอหาวชาการ ทงภาคทฤษฎและภาคปฏบต สอดแทรกคณธรรมทดงามใหกบผเรยน เปนแบบอยางทด และเปนทปรกษาใหกบผเรยน

4) ผเรยน ผเรยนจะไดรบการถายทอดความรจากผสอน มสวนรวมในกจกรรมการเรยนร เปนศนยกลางกระบวนการเรยนการสอนสามารถแสวงหาความรไดดวยตนเองและตองรบผดชอบตอการกระทาของตนเอง

สรปไดวา ปรชญาการศกษาตะวนตกมบทบาทสาคญตอการจดศกษาของไทยปจจบนมาชานาน การนาปรชญามาใชจดการศกษาเปนเรองสาคญอยางมาก เพราะปรชญาจะเปนแนวทางในการจดระบบการศกษาทกขนตอนใหสอดคลองกน รวมถงหลอหลอมใหผเรยนเปนไปตามทตองการ สาหรบประเทศไทยปรชญาการศกษาจะเขยนแฝงไวในแผนการศกษาแหงชาตมผลควบคมไปถงการจดการศกษาทกระดบของชาต และการดาเนนการศกษาทกระดบ ซงจะสาเรจมากนอยเพยงใดนนขนอยทการปฏบตและเปนไปในแนวทางทถกตอง


หนา | 37

ปรชญาการศกษาไทย นอกจากปรชญาการศกษาตะวนตกทนามาใชในการจดการศกษา ยงมปรชญาการศกษา

ไทยทเกยวกบการศกษาและบรบทของสงคมไทยทสถานศกษาไดนามาเปนแนวทางในการจดการศกษา ไดแก ปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ปรชญาการศกษาไทยตามแนวพทธธรรมโดยพระธรรม-ปฎก ปรชญาการศกษาไทยตามแนวพระราชดารของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพลอดลยเดช และปรชญาการศกษาไทยตามทศนะของนกการศกษาดงน

1. ปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ปรชญาเศรษฐกจพอเพยงนไดรบการเชดชสงสดจากองคการสหประชาชาต (UN) โดยนายโคฟ อนนน ในฐานะเลขาธการองคการสหประชาชาต ไดทลเกลาฯ ถวายรางวล The Human Development Lifetime Achievement Award แกพระบาทสมเดจพระเจาอยหว เมอ 26 พฤษภาคม พ.ศ. 2549 และไดมปาฐกถาถงปรชญาเศรษฐกจพอเพยงวาเปนปรชญาทสามารถเรมไดจากการสรางภมคมกนในตนเอง สหมบาน และสเศรษฐกจในวงกวางขนในทสด เปนปรชญาทมประโยชนตอประเทศไทยและนานาประเทศ โดยทองคการสหประชาชาตไดสนบสนนใหประเทศตาง ๆ ทเปนสมาชก 166 ประเทศยดเปนแนวทางสการพฒนาประเทศแบบยงยน แนวคดปรชญาเศรษฐกจพอเพยงของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวรชกาลท 9 นนบวาเปนแนวคดสาคญทสดในการสอนคน ซงนามาประยกตใชกบการปฏบตตนไดในทกระดบ โดยเนนการปฏบตบนทางสายกลาง และการพฒนาอยางเปนขนตอน ซงนยามความพอเพยงจะตองประกอบดวย 3 คณลกษณะดวยกน (สรนภา กจเกอกล, 2557) คอ 1) ความพอประมาณ หมายถง ความพอดทไมนอยเกนไปและไมมากเกนไป โดยไมเบยดเบยนตนเองและผอน เชน การผลตและการบรโภคทอยในระดบพอประมาณ

2) ความมเหตผล หมายถง การตดสนใจเกยวกบระดบของความพอเพยงนนจะตองเปนไปอยางมเหตผล โดยพจารณาจากเหตปจจยทเกยวของตลอดจนคานงถงผลทคาดวาจะเกดขนจากการกระทานนๆ อยางรอบคอบ 3) การมภมคมกนทดในตว หมายถง การเตรยมตวใหพรอมรบผลกระทบ และการเปลยนแปลงดานตาง ๆ ทจะเกดขนโดยคานงถงความเปนไปไดของสถานการณตางๆ ทคาดวาจะเกดขนในอนาคตทงใกลและไกลเงอนไข การตดสนใจและการดาเนนกจกรรมตาง ๆ ใหอยในระดบพอเพยงนน ตองอาศยทงความรและคณธรรมเปนพนฐานดงน


หนา | 38

(1) เงอนไขความร ประกอบดวยความรอบรเกยวกบวชาการตาง ๆ ทเกยวของอยางรอบดาน ความรอบคอบทจะนาความรเหลานนมาพจารณาใหเชอมโยงกนเพอประกอบการวางแผนและความระมดระวงในขนปฏบต

(2) เงอนไขคณธรรมทจะตองเสรมสราง ประกอบดวยมความตระหนกในคณธรรม มความชอสตยสจรต และมความอดทน มความพากเพยร ใชสตปญญาในการดาเนนชวตแนวทางปฏบต/ผลทคาดวาจะไดรบจากการนาปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงมาประยกตใช คอการพฒนาทสมดลและย งยน พรอมรบตอการเปลยนแปลงในทกดานทงดาน เศรษฐกจ สงคมสงแวดลอม ความร และเทคโนโลย

สรปไดวา ปรชญาเศรษฐกจพอเพยง เปนปรชญาทพระราชทานใหคนไทยใชเปนหลกคดและหลกปฏบตในการดาเนนชวตเพอใหเกดสมดลในชวต ในครอบครว ในโรงเรยน ในประเทศ โดยตงสมมตฐานทวา ทกสงอนจจง ทกสงเปลยนแปลง ทงปจจยทเปลยนแปลงมาจากนอกประเทศ กบในประเทศ นอกโรงเรยนกบในโรงเรยน นอกครอบครวกบในครอบครว แลวทรงชวา เมอมการเปลยนแปลงจะมผลกระทบ 4 ดานดวยกน คอ ดานวตถ สงคม สงแวดลอม และทางวฒนธรรม การจดการเรยนรครสามารถสอดแทรกสาระเศรษฐกจพอเพยงในหลกสตรและสาระการเรยนรในหองเรยน และการประยกตหลกเศรษฐกจพอเพยงในการจดกจกรรมพฒนาผเรยนนอกหองเรยน จาเปนตองมกระบวนการหลอหลอมใหผเรยนมความรความเขาใจอยางถกตอง มความเชอมน เหนประโยชน และสามารถนาหลกการนไปประยกตใชในชวตประจาวนได แนวคดทฤษฎการจดการเรยนรตามหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงมดงน 1) การระดมความคดเหนเรองการปรบปรงหลกสตรและระบบการเรยนการสอนตามแนวพระราชดารเศรษฐกจพอเพยง 2) การจดการเรยนการสอนและการสรางองคความรตามแนวเศรษฐกจพอเพยง 3) การจดนทรรศการ การสาธต และตวอยางของความสาเรจตามแนวเศรษฐกจพอเพยง 4) การจดการ การผลต/การบรโภคในโรงเรยน/ชมชนใหเกดความพอเพยงและสมดล กนพอด อยพอด เชน โครงการอาหารกลางวน การสงเสรมการผลตเกษตรอนทรย/เกษตรผสมผสาน บนพนฐานของการพงตนเอง การรกษาสมดลของสงคมและธรรมชาต 5) การพฒนาอาชพ/สรางรายไดเสรม โดยประยกตใชทรพยากรทองถนใหเกดประโยชนสงสด หรอโดยการพฒนาเทคโนโลยทเหมาะสมหรอตอยอดกบภมปญญาทองถน 6) การจดการและการจดระบบองคกรความรวมมอทางการเงน การผลต การตลาด เชน การทาบญชรายรบรายจาย เงนออม การบรหารจดการการเงนออมใหไดดอกผล การจดตงสหกรณรปแบบตาง ๆ การจดตงธนาคารโรงเรยน


หนา | 39

7) การจดการ (รกษา/ฟนฟ) ทรพยากรธรรมชาต สงแวดลอม ขยะ ทงในโรงเรยนและในชมชนอยางย งยน โดยใชหลกวชาการ ความประหยดและความรอบคอบ 8) การจดการระบบพลงงานของโรงเรยน/ชมชนใหสามารถพงตนเองไดมากขน

9) การอนเคราะหเกอกล ชวยเหลอคนยากจน ผดอยโอกาสในสงคมใหมคณภาพชวตทดขน 10) การสรางจตสานก รกทองถน รกชมชน เชน การรกษา/ฟนฟ ประเพณ วฒนธรรมไทย ภมปญญาทองถน สถานทสาคญทางประวตศาสตร โบราณสถาน การสรางความรสกเปนเจาของ มสวนรวมในการพฒนาชมชน

11) การจดทาแผนการเรยนรทนาคณธรรม 8 ประการของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวมาประยกตใชในการเรยนการสอน ไดแก ขยน ประหยด ซอสตย สะอาด วนย สภาพ สามคค และมน าใจ 12) การสรางจตสานกรกชาต ศาสน กษตรย เชน รณรงคการเหนคณคาของสนคาไทย การเรยนรประวต ความเปนมาของชาต ความสาคญของสถาบนพระมหากษตรย การเขารวมในกจกรรมทางศาสนาตาง ๆ การเรยนรคาสอนในศาสนา การฝกปฏบตธรรม โดยการจดการเรยนรผานการบรณาการในสาระการเรยนรวชาตาง ๆ ตลอดจนสอดแทรกในกจกรรมพฒนาผเรยน สามารถนาปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงซงเปนนามธรรมมาประยกตใชอยางเปนรปธรรมและสะดวกตอการเรยนรของผเรยนไดอยางมประสทธภาพมากยงขน

จากหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 ทมงพฒนาผเรยนใหเปนคนด มปญญา มความสข มศกยภาพในการศกษาตอและประกอบอาชพ โดยกาหนดเปนจดหมายเพอใหเกดแกผเรยนเมอจบการศกษาขนพนฐาน ทกลาววา ผเรยนมคณธรรม จรยธรรม และคานยมทพงประสงค เหนคณคาของตนเอง มวนยและปฏบตตนตามหลกธรรมของพระพทธศาสนาหรอศาสนาทตนนบถอ โดยยดหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง (กระทรวงศกษาธการ, 2551) และสถานศกษาในระดบการศกษาขนพนฐานยงไดนอมนาหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวมาใชจดการศกษา โดยผานคณะทางานบรณาการเศรษฐกจพอเพยงสการเรยนการสอน (คณะทางานบรณาการเศรษฐกจพอเพยงสการเรยนการสอน, 2550) ซงเปนผจดทาตวอยางหนวยการเรยนรบรณาการปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง เพอสงเสรมความเขาใจในหลกปรชญาและสามารถนามาบรณาการสการเรยนการสอนในทกกลมสาระการเรยนรทกระดบชน เชน ในวชาเกษตรทมการจดการเรยนการสอนดวยงานหรอหวขอเรองตามสภาพจรง และมการ บรณาการความรความเขาใจความสามารถเกยวกบการทางาน การจดการ การนาภมปญญาพนบาน ภมปญญาไทยและเทคโนโลยสากลมาใชในการทางานอยางถกตอง เหมาะสม คมคา และมศลธรรม คณธรรม คานยมทเปนพนฐาน ไดแก ความขยน ซอสตย ประหยด อดทนอนนาไปสการเปนผเรยน


หนา | 40

ทมความสามารถในการชวยเหลอตนเองไดตามพระราชดารสเศรษฐกจพอเพยง (อภชาตนนท อนนนบ และคณะ, 2554)

2. ปรชญาการศกษาไทยตามแนวพทธธรรมโดยพระธรรมปฎก ประเทศไทยในอดตนนมพนฐานการศกษามาจากพทธปรชญาและแบบวถชวตของ

พทธศาสนกชนอยมาก ดงนน การศกษาของไทยแตเดมจงเปนไปเพอใหคนดารงตนตามแบบอยางทดทางศลธรรม มปญญาเลยงชพได และดาเนนชวตในสงคมอยางสงบ การศกษาไทยจงมแบบแผนตามแนวพทธธรรมเพอเปนสงกาหนดทศทางของการจดการศกษา พระธรรมปฏกกลาวถงปรชญานวามความเชอวา การศกษาเปนกจกรรมของชวต เปนกระบวนการทชวยใหมนษยแสวงหาจดหมายใหชวตวาชวตควรอยเพออะไรและอยางไร การจดการศกษาตามปรชญานใชหลกไตรสกขา อนไดแก (ทศนา แขมมณ, 2553) 1) ศล คอ การประพฤตปฏบตทถกตอง รจกยบย งควบคมตณหาใหอยในขอบเขตและสรางความสมพนธทางสงคมทด ทาใหบคคลอยในภาวะปลอดโปรงโลงใจ 2) สมาธ คอ การวางใจแนวแน มนคง หนกแนน ซงองคประกอบทง 2 ประการดงกลาวจะนาใหบคคลเกดปญญา 3) ปญญา คอ การเหนแนวทางแกปญหาปญหาอยางถกตองและเหมาะสม เปนแนวทางทเปนไปเพอความดารงชวตอยดวยดรวมกน การจดการศกษาดวยหลกไตรสกขาดงกลาวจะเปนไปไดดจาเปนตองอาศยปจจยภายนอก โดยเฉพาะกลยาณมตรทด และปจจยภายในคอ โยนโสมนสการ อนไดแก การคดอนแยบคายหรอการคดอยางถกวธ

จากการศกษาปรชญาการศกษาไทยตามแนวพทธธรรม สรปไดวา แนวทางการดาเนนกจกรรม สถานศกษาไดจดกจกรรมเพอพฒนาผเรยนใหเกดคณลกษณะทด เชน การจดกจกรรมวถพทธในโรงเรยน การนานกเรยนเขาคายคณธรรมจรยธรรม

3. ปรชญาการศกษาไทยตามแนวพระราชด ารของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพล อดลยเดช

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงเหนวา การศกษาเปนเครองมอสาหรบพฒนาชวตของแตละบคคลและพฒนาประเทศชาตโดยสวนรวม การศกษาตองมงพฒนาและเพมพน องคความรใหม พฒนาศกยภาพของผเรยน มงสรางปญญาและคณลกษณะของชวต การจดการศกษาจงควรมงเนนทการศกษาดานวชาการ โดยการตอยอดความรควบคไปกบการฝกฝนขดเกลาทางความคด ความประพฤต คณธรรม โดยใหมความเขาใจในหลกเหตผล มความซอสตย


หนา | 41

สจรต รจกรบผดชอบและตดสนใจในทางเลอกทถกตองเปนธรรม และนาความรไปประยกตใชอยางเหมาะสมในบรบทของคนไทย (ทศนา แขมมณ, 2553)

สรปไดวา แนวทางการดาเนนกจกรรมการศกษาของปรชญาการศกษาไทยตามแนวพระราชดารของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพลอดลยเดช สถานศกษาไดจดใหมการเรยนรทงทางดานทฤษฎและปฏบตควบคกนไป โดยจดการเรยนการสอนบรณาการในกลมสาระการเรยนร และจดกจกรรมเสรม เชน กจกรรมออมทรพย

4. ปรชญาการศกษาไทยตามแนวพทธธรรมจากการวเคราะหของสาโรช บวศร สาโรช บวศร (2549) เสนอใหมการนาพทธปรชญามาประยกตใชใหเกดประโยชนตอ

การศกษา ความมงหมายของการศกษาจงควรใหความสาคญเกยวกบความมอสระครอบคลมทงบคลากรทางการศกษาและผเรยน ซงการศกษานนไมเพยงแตสนสดลงเมอออกจากหองเรยนแลวเทานน แตการศกษาของแตละคนนนจะตองดาเนนไปตลอดชวต

4.1 จดมงหมายของการศกษา ตามแนวคดการจดการศกษาตามแนวพทธธรรม 1) ความมงหมายเกยวกบตวผ เ รยน เนองจากผ เ รยนมรางกาย มความรสก

มความจา มลกษณะอน ๆ ของจตใจ และมความรอยบางแลว แตยงมความโลภ ความโกรธ หลงอย ดงนน การศกษาจะตองมงพฒนาใหความโลภ ความโกรธ ความหลงลดลง 2) ความมงหมายทเกยวกบสงคม สงคมไทยเปนสงคมทผคนเคารพนบถอกน ชวยเหลอเกอกลกน และนยมการใชปญญาเพอแกปญหาตาง ๆ พทธปรชญาไดกลาวถงเรองเหลาน เรากจะเขาใจสงคมไดดขน มความรก ความเคารพ และไมตกใจไปกบการเปลยนแปลงในสงคม แตสามารถควบคมดแลใหเปลยนแปลงไปในทางทเปนประโยชน 3) ความมงหมายเกยวกบลกษณะของการเรยนร การศกษาตองพฒนาวธคดและการใชเหตผลในตวผเรยน เพอใหสามารถนาความรไปแกไขปญหาตาง ๆ ในชวตประจาวนไดอยางผมปญญา

4) ความมงหมายเกยวกบความรมเยนของชวตมนษยทว ๆ ไป การศกษาตองพฒนาผเรยนใหมคณธรรมและมศลธรรม เพอใหเกดความรมเยนแกชวตในสงคม

4.2 สถานทจดการศกษา ตามแนวคดการจดการศกษาตามแนวพทธธรรม การศกษาทตองพงพาการมสวนรวมของชมชนหรอระหวางผเรยนตอกน สถานทจงเปนเพยงการเตรยมประสบการณ 2 อยาง คอ ตวเราเอง และสงแวดลอม การเรยนรตองอาศยทง 2 อยางนจงจะสามารถใหผเรยนบรรลวตถประสงค เพราะประสบการณของแตละคนมความ


หนา | 42

แตกตางกน การเรยนรทผานทง 2 อยางนยอมชวยใหผเรยนเกดทกษะความรดวยตนเอง ชมชน หรอสถานททกแหลงสามารถเปนสถานทเรยนได แมแตการศกษาทยดตวของผเรยนหรอการศกษาจากตวของผเรยนเปนอย หรอการตอบสนองความตองการในการแกปญหาเฉพาะตวของผเรยน

4.3 ผสอน ตามแนวคดการจดการศกษาตามแนวพทธธรรม ผสอน ตองพยายามสอนใหเกดการบรณาการและเขาใจถงสภาพของเดกเมอเขามาเรยนเพราะบางครงเดกทเขามาอาจมปญหาจากการโดนรงแกจากเพอน หรอความขาดแคลนเรองอาหาร เครองแตงตว ฯลฯ ครตองเปนเสมอนทปรกษาในเรองตาง ๆ ของเดก และพยายามชวยเหลอและจดความชวยเหลอตาง ๆ

4.4 หลกสตรการศกษา ตามแนวคดการจดการศกษาตามแนวพทธธรรม หลกสตรการศกษา มการนาเอาพทธปรชญามาใชในการแกปญหา คอเปนการประยกตเขากบการศกษาเพอการแกปญหา โดยใชอรยสจ 4 เปรยบเทยบกบการแกปญหา หรอเปนการบรณาการการศกษาใหเกดการเชอมโยงวชาการตาง ๆ ทสอนใหมความสอดคลองกน หลกสตรการศกษาทดตองมลกษณะบรณาการวชาเรยนเขากนไดในแตละวน คอวชาทเหมอนหรอคลาย ๆ กนควรจดเรยนในวนเดยวกน หรอรวบเปนวชาเดยวกน ใหเหมาะสมกบผเรยนทเปนศนยกลาง คอความเหมาะสมกบวยและอายของผเรยน หรอความพรอมของผเรยน เพอใหการเรยนไมเกดความซ าซอนของวชาการตาง ๆ ม 4 วธดงน 1) วธท 1 พยายามจดวชาทเหนวาเกยวของกนอยางชดเจนใหไดอยในสปดาหเดยวกน หรอในเดอนเดยวกน เชน ประวตศาสตรกบภมศาสตร 2) วธท 2 ใหรวบรวมวชาทใกลชดกนมาก ๆ ใหอยในกลมเดยวกน คอใหเปนวงวชากวาง ๆ เชน วชาอาน เขยนเรยงความ ไวยากรณ โดยใหชอกลมนวา ศลปะทางภาษา 3) วธท 3 แบงหลกสตรออกเปน 2 ตอน คอ วชาแกน ซงมงใหผเรยนไดเกดสภาพทเรยกวา บรณาการโดยตรง คอบงคบทกคนคาดคะเนไวลวงหนาวาใหเรยนอะไรบาง และครกบนกเรยนพจารณารวมกน และวชาตาง ๆ ซงแยกสอนเปนวชา ๆ ไปตามเดม ทงน เพอมงใหเกดความแมนยาในแตละวชา เชน คณตศาสตร ภาษาตางประเทศ 4) วธท 4 ปรบปรงวธท 3 ใหตรงกบความเปนจรงในชวตจรง คอพยายามแกปญหาของเดกรวมกน โดยถอเอาตวเดกคอปญหาของเดกเปนศนยกลาง (Child centered) และใหเรยนวชาตาง ๆ ตามปกตเพอสนองความตองการของตนเองและสงคม


หนา | 43

4.5 การเรยนการสอน ตามแนวคดการจดการศกษาตามแนวพทธธรรม การสอนทดควรเปนการสอนแบบใชวธแกปญหาซงมอย 5 ขนดงน 1) ขนท 1 เปนการกาหนดปญหา 2) ขนท 2 การตงสมมตฐาน 3) ขนท 3 การทดลองปฏบต 4) ขนท 4 การวเคราะหผลของการทดลอง 5) ขนท 5 การสรปผล สรปไดวา วธการสอนแบบวทยาศาสตรทง 5 ประการตามปรชญาการศกษาของสาโรช บวศร ทาใหการศกษาเปนแบบบรณาการนามาใชในชวตจรงได การเรยนการสอนแบบแกปญหาซงเปนไปในลกษณะแบบวทยาศาสตรสามารถวดได เหนไดอยางชดเจน มกรอบแนวคดทชดเจน และนาวธทางวทยาศาสตรมาประยกตกบอรยสจ 4 เปนการวเคราะหวธการอยางวทยาศาสตรกบอรยสจ 4 เพอแกปญหา ทงดานกายภาพของปญหาและพฤตกรรมของปญหาพรอมกน การเรยนการสอนประสบผลทางดานวชาการ และเกดคณธรรม ลดความโลภ ความโกรธ และความหลงอยางครบกระบวนการ การแกปญหามการแกอยางสาวเหตปจจย เปนการพจารณาอยางเขาใจ รอบคอบอยางมโยนโสมนสการ

5. ปรชญาการศกษาไทยตามแนวคดของไพฑรย สนลารตน ไพฑรย สนลารตน (2556) ไดเสนอแนวคดปรชญาการศกษาไทย แบงไดเปนกลมใหญ 4 กลม ไดแก กลมอดมคตนยม กลมปญญานยม กลมชมชนนยม และกลมปฏบตนยม ซงปรชญาการศกษาแตละกลมมจดมงหมายและกระบวนการเฉพาะของตน และมความสมพนธกนในบางประเดนดงน

5.1 ปรชญากลมอดมคตนยม รากฐานของปรชญากลมนคอ รากฐานของพระพทธศาสนาทเปนรากฐานหลกของ

สงคมไทย อนเกดจากผลกระทบดานแนวคด ความเชอ พรอมกบวฒนธรรมตะวนตกทเนนวตถ ทน และการพฒนาตามแนวทางของอตสาหกรรมททาใหวถชวตตามรากฐานของศาสนาถกลดความสาคญลง ทาใหผเรยนและคนในสงคมละเลยอดมคตของสงคมไปใหความสาคญตอการผลตคนใหสาเรจวชาชพดานนน ๆ มาใช โดยเนนการผลตคนมาเปนกาลงคนสาหรบสนองความตองการทางเศรษฐกจและสงคม เปนการศกษาเพอรบใชทนนยมเปนหลก ถกครอบงาโดยอานาจเงนและอานาจทนเพอผลตคนเขาสตลาดแรงงาน แนวคดทางการศกษาตามปรชญากลมอดมคตมลกษณะดงน


หนา | 44

1) จดมงหมายของปรชญาการศกษากลมน เพอมงอบรมผเรยนใหเปนผทยดมนใน คณธรรมความดตามหลกของพระพทธศาสนาหรอศาสนาอนทตนนบถอ ดาเนนชวตตามประเพณอนดงามของสงคมไทย นาพาชวตไปสสงทเปนอดมคต

2) กระบวนการสอน ปรชญานตงอยบนพนฐานของพระพทธศาสนา เปาหมายเพอให ผเรยนเปนคนดตามหลกศาสนาเปนสาคญ กระบวนการสอนตองสอนหลกของศาสนาเปนพนฐาน อบรมคณธรรม จรยธรรม ศลธรรมตามหลกศาสนา ตองการใหผเรยนสามารถบรรลเปาหมายสงสดของศาสนา คอ บรมธรรม หรอโลกตรธรรม เปนการบรรลเปาหมายสงสดของการศกษา การจดการเรยนการสอนผานกระบวนการเรยนรทหลากหลายตามแนวทางพทธศาสตร เนนการอบรมดแลในเชงระเบยบวนย คานยม ประเพณ และวฒนธรรมไทย ฝกฝนและอบรมตนเองใหรจกควบคมอารมณจตใจใหเขาสสงทดงามทางศาสนาและในระบบสงคม 3) หลกสตรและเนอหาสาระทเรยน เนนสาระดานศาสนา ประวตศาสตร วรรณคดและคณคา ความดงามของไทยทตองอนรกษไว

5.2 ปรชญากลมปญญานยม แนวคดพนฐานของปรชญากลมปญญานยม เกดจากการเปลยนแปลงของสงคมทม

ความรวดเรว ซบซอน และแตกตางไปจากอดตทผานมาอยมาก คนในสงคมจะตองมความรความคดตามทนและรเทาทนการเปลยนแปลงของสงคม จะไดไมตกเปนเครองมอหรอเหยอของสงคม โดยเฉพาะสงคมสมยใหมทมผลประโยชนในทางเศรษฐกจเปนหลก เนนกาไรขาดทน การมความสามารถทางการคดหรอความสามารถทางปญญาจงเปนเรองสาคญ แนวคดทางการศกษาตามปรชญากลมปญญานยมมลกษณะดงน 1) จดมงหมายของปรชญาการศกษากลมน เพอตองการสรางคนใหมความสามารถทางปญญา คดเปน สามารถนาความคดและปญญาไปใชไดอยางสรางสรรค เหมาะสมตอตนเองและตอสวนรวม 2) กระบวนการสอน เนนกระบวนการคด การวเคราะหสงเคราะห และการแกปญหาของตวผเรยน โดยมกระบวนการทดสอบความคดของผเรยนอยตลอดเวลา 3) หลกสตรและเนอหาสาระทเรยน เนนสาระการเรยนรเชงประวตศาสตรในเชงทมาและเหตผลของสงทศกษา เนนการเรยนรสภาพแวดลอมและความเปลยนแปลงของสงคม


หนา | 45

5.3 ปรชญากลมชมชนนยม ปรชญากลมนมทมาจากสภาพการณของไทยในปจจบนทจดการเรยนการสอนให

ผเรยนเขาใจสงคมทผเรยนอยและเตบโตมานอย มงเรยนแตสงทอยนอกสงคม หรอสอนสงทเปนความรสวนกลางของประเทศ หรอสอนแตเรองของตางประเทศ ทาใหเดกรจกสงคมทเดกอยนอยลงไป แนวคดทางการศกษาตามปรชญากลมชมชนนยมมลกษณะดงน

1) จดมงหมายของปรชญาการศกษากลมน เพอมงเนนการสรางผเรยนใหรจกและเขาใจชมชนของตนเอง เขาใจสภาพการณและปญหาทตนเองอาศยอย รวาชมชนตองการอะไร เตบโตและมพฒนาการมาอยางไร มจตสานกทจะแกปญหาและพฒนาชมชนของตนเองใหดขน การจดการศกษาเพอทจะสรางความเปนอนหนงอนเดยวกนของประเทศทโยงการศกษาเขากบสวนกลางโดยใชการศกษาเปนเครองมอของรฐในการสรางรฐแบบใหมขน การจดการศกษาเพอสนองความจาเปนของการพฒนาประเทศตามความตองการของสวนกลาง และไดรบการเนนจากการพฒนาประเทศในยคหลงทใหตอบสนองตอความตองการของตางประเทศหรอโลกภายนอก โดยเฉพาะการพฒนาประเทศในชวงหลงสงครามโลกครงทสองและในยคโลกาภวตน 2) กระบวนการเรยนร ไมจาเปนตองอยในโรงเรยน การศกษาเกดขนในชมชน ทองถน หมบานทผเรยนอาศยอย การเรยนรทไมจากดเพยงคาครบอก ครเลา แตเปนการเรยนจากสภาพจรงของสงคมไทย ครผสอนเปนผปฏบตจรงใหเหนเปนตวอยาง ผเรยนเรยนจากของจรง การปฏบตจรง นามาสรปความจรงจากสงทเหนไดดวยตนเอง และผสอนอาจเปนคนในชมชนหรอผรในชมชนนน การศกษาตามแนวปรชญานนาไปสการเพมศกยภาพของชมชน ทาใหชมชนมศกดศรนาไปสวธการสรางสรรคชมชนของตนเองใหเขมแขงและพงตนเองได 3) หลกสตรและเนอหาสาระทเรยน ปรชญากลมชมชนนยมเนนการเรยนรในเรองของชมชน เนอหาสาระทเกยวกบชมชน เชน ความเชอ วถชวต กจกรรม การดาเนนชวตในชมชน การทามาหากนเลยงชพ ความสมพนธของหมบาน ความเออเฟอเผอแผ การเคารพตามสทธตามประเพณของกนและกน การเคารพตอธรรมชาต การผลตเพอยงชพ

5.4 ปรชญากลมปฏบตนยม แนวคดของปรชญากลมนเชอวา การศกษาเปนเครองมอของการพฒนาประเทศ

โดยเฉพาะการพฒนาดานเศรษฐกจเปนหลก และเชอวา ถาการศกษาดสอดคลองกบระบบตาง ๆ ของสงคม สงคมจะดตามไปดวย การศกษาจงถกกาหนดใหเปนเครองมอในการเพมพนความรความชานาญ และทกษะทสอดคลองเหมาะสมกบการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจและสงคม เรมตงแตยคของการมระบบโรงเรยนตามแนวทางตะวนตกซงเปนรปแบบของโรงงานอตสาหกรรม


หนา | 46

โดยโรงเรยนมงสรางคนใหสนองตอบตอระบบอตสาหกรรมสมยใหมทใชความร วธคด ทกษะ และเทคโนโลยสมยใหม ทางานในระบบธรกจสมยใหม การสรางคนมลกษณะเหมอนสนคาจากโรงงาน แนวคดทางการศกษาตามปรชญากลมปฏบตนยมมลกษณะดงน 1) จดมงหมายของปรชญาการศกษากลมน เพอมงสรางผเรยนใหมคณสมบตสอดคลองกบความตองการของตลาดแรงงานพรอมทจะเปลยนแปลงตามตลาดแรงงานทเปลยนแปลงไป โดยมความรและทกษะความพรอมรวมทงคานยมทจะปรบใหทางานไดเปนหลกสาคญ แนวการจดการศกษานรฐจดการศกษาไมใชเพอการพฒนาคนโดยตรง แตจดการศกษาเพอพฒนาเศรษฐกจ เพอรองรบการเตบโตทางเศรษฐกจ มองผลผลตของการศกษาคอคนเปนทรพยากรมนษย เพอสงเสรมการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจเปนหลก เมอเศรษฐกจปรบเปลยนไปทางใด การศกษาตองปรบเปลยนตามไปดวย

2) กระบวนการเรยนร การจดการศกษาดาเนนไปตามความตองการของตลาด ตามความตองการของนกธรกจ และตามความตองการของนกอตสาหกรรม ทมงจะนาพาประเทศไปในทศทางการแขงขนของสงคมและโลก แลวสรางคนใหปรบตวตาม 3) หลกสตรและเนอหาสาระทเรยน เนนการสรางสาระใหทนตอการเปลยนแปลงใหทางานในตลาดแรงงานได ปรบเปลยนตามความตองการของตลาด โดยเนนการเรยนการสอนทฝกงานปฏบตงานในสภาพจรงเพอใหทางานเปน และมทกษะสมยใหม โดยเฉพาะภาษาองกฤษ และทกษะคอมพวเตอร หรอรภาษาตางประเทศอน ๆ ทสอดคลองกบตลาดแรงงานนานาชาตกจะเปนประโยชนมากขน

การเปรยบเทยบปรชญาการศกษาไทยและตะวนตก หากจะเปรยบเทยบปรชญาการศกษาไทยกบตะวนตกจะพบวา ปรชญาการศกษาไทยจะม

ลกษณะเปนปรชญาทเกยวกบชวต ทเนนใหรเพอมงสการปฏบต ในขณะทปรชญาตะวนตกมลกษณะรเพอร โดยเฉพาะปรชญาการศกษาไทยมลกษณะเปนปรชญาเชงศาสนา ซงปรชญาและศาสนานมบอเกดเดยวกน ปรชญาตะวนตกจะแยกปรชญากบศาสนาออกจากกนอยางสนเชง สวนปรชญาการศกษาไทยพยายามเนนใหเหนวาการเกดมาในโลกกเพอศกษาเรยนรใหบรรลถงความจรงทถองแท เชน ปรชญาการศกษาไทยตามแนวพทธธรรม เนนการพฒนาชวตเพอสงเสรมใหเกดความหลดพนจากโลกปจจบน ปรชญาตะวนตกจะมองโลกจากทเหนและเปนอย และมองโลกในแงบวก เนนการดารงชวตอยใหเปนสขในปจจบน นอกจากน ปรชญาการศกษาไทยยงเนนการดาเนนชวตใหอยรวมกบสงแวดลอมตามธรรมชาตอยางมความสอดคลองกลมกลนกบธรรมชาต ในขณะทปรชญาตะวนตกนนเนนการเอาชนะธรรมชาต โดยหาหนทางทจะแกไขธรรมชาตเพอความสขของ


หนา | 47

มนษยและสงคม เชน ปรชญาการศกษาไทยเนนรความจรง เพอนาสงทเรยนรไปใชเปนเครองมอในการปฏบต เพอใหเขาใจวถของธรรมชาตและลวงรความตองการของมนษย เพอใหเกดความสอดประสานอยางกลมกลนระหวางมนษยกบธรรมชาต นอกจากน ยงเนนความสมพนธของมนษยและศลธรรม มองมนษยในฐานะเปนสวนหนงของจกรวาล มองทกสงโดยยดหลกสภาวะอนกลมกลนของสรรพสง ปรชญาการศกษาไทยจงเปนการผสานของอดมคตกบความเปนจรง มลกษณะเปน จรยศาสตรและอภปรชญาในตว ในขณะทปรชญาตะวนตกเนนการแบงสวน เนนความขดแยงกนของสงทแตกตางกน ดงนน ผลทตามมาคอ ความคดจงแตกแยกออกเปนหลายสวน และไมมความกลมกลนกนทางความคด เนนการเรยนรเพอใหร ปรชญาตะวนตกจงเปนการเรยนรเชงวทยาศาสตร อยางไรกตาม ปรชญาตะวนตกและปรชญาการศกษาไทยกมลกษณะบางอยางทคลายคลงกน กลาวคอ การมงแสวงหาความจรงสงสดและพยายามนาเสนอวถบรรลสความจรงอยางมเหตผล หากแตกลวธในการแสวงหาความจรงนนแตกตางกน กลาวคอ ปรชญาการศกษาไทย โดยเฉพาะปรชญาการศกษาไทยจะเนนความรทไดมาโดยการหยงรจากภายใน ใหความสาคญของการภาวนาและการฝกฝนอบรมตนเอง ในขณะทปรชญาตะวนตกเนนความรในเชงทฤษฏ ความคดจงมลกษณะคาดคะเนและเนนเหตและผลตามหลกตรรกะ หากจะเปรยบเทยบปรชญาตะวนตกกบปรชญาตะวนออกสามารถจาแนกไดดงน

1. คณลกษณะของปญหาเรองความจรงตามแนวปรชญาตะวนตกและปรชญาตะวนออก แมวาทงปรชญาตะวนตกและตะวนออกจะมอตลกษณเฉพาะของตน อยางไรกตาม

ปญหาเรองความจรง (Truth) หรอทฤษฎทางญาณวทยา เปนประเดนปญหาสาคญทนกปรชญาตะวนตกและตะวนออกสนใจ เพอแยกแยะวาอะไรเปนความจรง (The truth) อะไรเปนความเทจ (The falsity) ทงปรชญาตะวนตกและตะวนออกตางยนยนวา กระบวนการหาความจรงของมนษยม ลกษณะพเศษทตางจากสตวทวไป เนองจากมนษยมสตปญญา ดงนน การรความจรงของมนษยจงมลกษณะเปนการรตว ( รวาตนร ) ห รอ ทนกปรชญาตะวนตกมกใชค าวา “ความสานก ร (Consciousness) ” หรอ “การตระหนกร (Awareness) ” อนเปนลกษณะพนฐานของกระบวนการรความจรงของมนษย อยางไรกตาม ปญหาเกยวกบความจรงของปรชญาตะวนตกและตะวนออกตางมลกษณะเฉพาะทสอดคลองกบจดเนนของตน กลาวคอ

1.1 คณลกษณะของทฤษฎความรตามแนวปรชญาตะวนตก คอ การรความจรงเพอตอบปญหาทสงสย คณลกษณะทสาคญประการหนงของทฤษฎความร (ปญหาเรองความจรง) ตามแนวปรชญาตะวนตกคอ การรความจรงเพอตอบสนองความสงสย ดงท สนทร ณ รงษ (2521 : 2) ไดวเคราะหลกษณะของปรชญาตะวนตกเรองการแสวงหาความจรง (ทฤษฎทางญาณวทยา) ไว


หนา | 48

นาสนใจวา “ปรชญาตะวนตกมงแสวงหาความจรงหรอขอเทจจรงเพยงอยางเดยวโดยไมพยายามทจะปฏบตตนเพอใหเขาถงความจรงทไดแสวงหาพบแลว” และ “ปรชญาตะวนตกสวนใหญไมเกยวกบศาสนาหรอแยกเปนคนละสวนกบศาสนา” เพราะฉะนนนกปรชญาตะวนตก (สวนใหญ) จงดาเนนชวตไปในทางทตรงขามกบแนวความคดทางปรชญาของตนได นนหมายความวา ประเดนปญหาเกยวกบความจรงของปรชญาตะวนตกคอ การมงสการรความจรงเพอตอบสนองความสงสยในประเดนปญหาเกยวกบความเปนจรง แมวาความจรงนนจะไมไดชวยใหบรรลถงความเปนจรงเลยกตาม หมายความวา นกปรชญาตะวนตกมแนวโนมในการศกษาความจรงในประเดนทตนสงสย เมอไดแนวคาตอบทถกใจกหยดเพยงแคนน นกปรชญาตะวนตกไมพยายามนาแนวคาตอบทตนไดรบมาพฒนาเปนคาสอนใหปฏบต เพราะถอวาศาสนากบปรชญาเปนคนละสวนทแยกจากกน

1.2 คณลกษณะของทฤษฎความรตามแนวปรชญาตะวนออก คอ การรความจรงเพอการบรรลถงความเปนจรง แมวาลกษณะแนวคดของปรชญาตะวนออก (โดยเฉพาะปรชญาอนเดย) จะมงปญหาเกยวกบความเปนจรงและการรความจรง (เกยวกบความเปนจรง) แตจดเนนของปรชญาตะวนออกมลกษณะพเศษตางจากปรชญาตะวนตก กลาวคอ ปรชญาตะวนออก โดยเฉพาะปรชญาอนเดย สนใจปญหาความเปนจรง และรความจรงเกยวกบความเปนจรงเพอการบรรลถงความเปนจรง ดงท สนน ไชยานกล (2519) ไดวเคราะหปรชญาอนเดยวามจดเนนในเรองทเกยวของกบศลธรรมและการพฒนาจตใจ “ทก ๆ ลทธถอวาปรชญานน เปนสงจาเปนในการดาเนนชวต และ ทก ๆ ลทธเพาะปลกปรชญาขนมากเพอใหเราเขาใจ เราควรจะดาเนนชวตของเราใหดทสดไดอยางไร” และ “ปรชญานนใชใหเปนประโยชนแกคนเราไดอยางไร” กลาวคอ ปรชญาตะวนออก (โดยเฉพาะปรชญาอนเดย) มลกษณะเปน “คาสอนใหปฏบต” ปรชญาอนเดยไมใชเนนความรอยางเดยว หากเพอสงเสรมใหรเพอนาไปปฏบต เนนหลกปฏบต เพราะจดหมายสงสดของปรชญาคอ การรแจงตน (Self – realization) ดงนนจงกลาวไดวา ปรชญาตะวนออกมลกษณะเปนปรชญาชวต

2. ลกษณะทเหมอนกน 2.1 เนอหา เปาหมายของปรชญา การมงแสวงหาความจรงสงสดและพยายามนาเสนอ

วถบรรลสความจรงอาศยเหตผล อาจแบงกวาง ๆ ได 3 แนวความคด คอ วตถนยม จตนยม และการประสานระหวางแนวคดทงสอง (สจนยม) ซงเหนไดชดเจนในปรชญาตะวนตกกบปรชญาอนเดย (สวนปรชญาจนไมคอยพดถงนก) นอกจากนน ถาจะพจารณาแงมมทเชอมโยงปรชญากบศาสนา จะเหนไดวาการนาเสนอแนวคดมลกษณะเปนปรชญา (เชงศาสนา) แบบเทวนยม (Theism) และอเทวนยม (Atheism)


หนา | 49

2.2 มพฒนาการและตอยอดทางความคด โดยนกปรชญารนใหมไดศกษาแนวคดจากนกปรชญากอนหนา นามาคดตอหรอเสนอความคดตรงขาม หรออาจนาความคดมาขยายตอในเรองตาง ๆ ตามบรบทของสงคมแตละยคสมย

3. ลกษณะทตางกน 3.1 ลกษณะทตางกนของปรชญาตะวนตกกบปรชญาอนเดย 1) ลกษณะทวไป และบอเกดความคด ปรชญาอนเดยมลกษณะเปนปรชญาชวต

มากกวาปรชญาตะวนตก คอเนนรเพอมงสการปฏบต มจดหมายเพอการรแจงตน ในขณะทปรชญาตะวนตกมลกษณะรเพอร โดยปรชญาอนเดยมลกษณะเปนปรชญาเชงศาสนา บอเกดความคดทางปรชญาและศาสนามบอเกดเดยวกน ในขณะทปรชญาตะวนตกแยกเดดขาดระหวางปรชญากบศาสนา

2) ทรรศนะตอโลกและคณคา/ความหมายชวต ปรชญาอนเดยสอนวา การเกดมาในโลกกเพอศกษาใหบรรลถงความจรงแท (ไมหยดแคโลก ซงเปนเพยงมายา) เนนพฒนาชวตในแบบปฏเสธชวตในโลกนและสงเสรมใหหลดพนจากโลกน (คณคาของชวตคอการหลดพนจากโลกน) ในขณะทปรชญาตะวนตกมองโลกภายนอกในฐานะเปนความจรง (มองโลกแงบวก) จงพยายามสงเสรมการดาเนนชวตอยางเปนสขในโลกน

3) ทรรศนะตอธรรมชาต ปรชญาอนเดยเนนการดาเนนชวตรวมกบสงแวดลอมตามธรรมชาต ดาเนนชวตอยางสอดคลองกบธรรมชาต ในขณะทปรชญาตะวนตกเนนพชตธรรมชาต สงเสรมใหปรบปรงแกไขธรรมชาตเพอความสขของมนษยและสงคม (ปรชญาอนเดยไมไดมองตวมนษยเปนศนยกลาง สวนปรชญาตะวนตกมองมนษยเปนศนยกลางสรรพสง)

3.2 ลกษณะทตางกนของปรชญาตะวนตกกบปรชญาจน 1) ลกษณะทวไป ปรชญาจนเนนรความจรงเพอเปนเครองมอสการปฏบต ดงนน

จงใกลชดกบจรยศาสตร การเมอง วรรณคดและศลปะ “เขาใจวถของธรรมชาต และลวงรความตองการของประชาชน” (รเพอเปนอปกรณ) เนนรดานปฏบตในชวตมากกวาเปนวทยาการ สวนปรชญาตะวนตกเนนรเพอร ปรชญาตะวนตก (โดยเฉพาะปรชญายคปจจบน) จงใกลชดกบวทยาศาสตร

2) วธการและทศนคตตอการศกษา ปรชญาจนเนนความรทไดมาโดยการหย งร (Intuition) เนนความรและความหมายของความรทไดจากความเขาใจทเกดขนในจตใจอยางฉบพลน จงเนนความสาคญของการภาวนาและการฝกฝนอบรมตนเอง สนใจปญหาทเปนรปธรรม


หนา | 50

ในขณะทปรชญาตะวนตกเนนความรเชงทฤษฏ (การอนมาน) ความคดจงมลกษณะคาดคะเนและเนนเหตและผลตามหลกตรรกะ

3) เนอหาสาระของปรชญา ปรชญาจนเนนความประสานกลมกลนสบเนองกน เนนความสมพนธของมนษยและศลธรรม มองมนษยในฐานะเปนสวนหนงของจกรวาล มองทกสงโดยยดหลกสภาวะอนกลมกลนของสรรพสง ปรชญาจนจงเปนการผสานของอดมคตกบความเปนจรง มลกษณะเปนจรยศาสตรและอภปรชญาในตว ซงสวนใหญสบเนองจากการปะทะกนของระบบปรชญา 2 ระบบ คอ ปรชญาเตากบขงจอ จนทสดกลายเปนหลกสมดล ในขณะทปรชญาตะวนตกเนนการแบงสวน เนนความขดแยงกนของสงทแตกตางกน ดงนน ผลทตามมาคอ ความคดแตกแยกออกเปนหลายสวน และไมมความกลมกลนกนทางความคด

ความสมพนธระหวางปรชญากบการศกษา จากการทไดทาความเขาใจเกยวกบการศกษาและปรชญามาโดยลาดบแลว จะไดพจารณา

ตอไปวาปรชญาและการศกษามความสมพนธกนในลกษณะใด และนาไปใชประโยชนตอการศกษา ปรชญากบการศกษามความสมพนธกนคอ ปรชญามงศกษาชวตและจกรวาลเพอหาความจรงอนเปนทสด สวนการศกษามงศกษาเรองราวเกยวกบมนษยและวธการทพฒนามนษยใหมความเจรญงอกงาม สามารถดารงชวตอยไดดวยความสข ประสบความสาเรจในการประกอบอาชพทงปรชญาและการศกษามจดสนใจรวมกนอยอยางหนงคอ การจดการศกษาตองอาศยปรชญาในการกาหนดจดมงหมายและหาคาตอบทางการศกษา สรปวาปรชญามความสมพนธกบการศกษาดงน

1. ปรชญาชวยพจารณาและก าหนดเปาหมายทางการศกษา การศกษาเปนกจกรรมททาใหบคคลเปลยนแปลงพฤตกรรมไปในทางทพงปรารถนา

ปรชญาจะชวยกาหนดแนวทางหรอเปาหมายทพงปรารถนา ซงจะสอดคลองกบขอเทจจรงทางสงคม เศรษฐกจ การเมอง วฒนธรรม ฯลฯ และปรชญาจะชวยใหเหนวาเปาหมายทางการศกษาทจะเลอกนนสอดคลองกบการมชวตทดหรอไม ชวตทดควรเปนอยางไร ธรรมชาตของมนษยคออะไร ปญหาเหลานนกปรชญาอาจเสนอแนวความเหนเพอประกอบการพจารณาในการเลอกเปาหมายทางการศกษา (วทย วศทเวทย, 2523 : 29)

2. ปรชญามความหมายทจะวเคราะห วพากษวจารณการศกษา ปรชญาจะชวยพจารณาการศกษาอยางละเอยดลกซงทกแงทกมม ใหเขาใจถงแนวคด

หลก ความสาคญ ความสมพนธ และเหตผลตาง ๆ อยางชดเจน มความตอเนอง และมความหมาย


หนา | 51

ตอมนษย สงคม และสงแวดลอมซงเปนงานสาคญของปรชญาตอการศกษา หรอทเราเรยกวา ปรชญาการศกษา (ไพฑรย สนลารตน, 2523 : 34)

สรปวา ปรชญากบการศกษามความสมพนธกนอยางมาก ปรชญาชวยใหเกดความชดเจนทางการศกษา และทาใหนกศกษาสามารถดาเนนการทางการศกษาไดอยางถกตองรดกม เพราะไดผานการพจารณา วพากษวเคราะหอยางละเอยดทกแงทกมม ทาใหเกดความเขาใจอยางชดเจน ขจดความไมสอดคลอง และหาทางพฒนาแนวคดใหมใหกบการศกษา

การน าปรชญาไปพฒนาการศกษาอยางยงยน หลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงเปนปรชญาทมงเนนใหคนไทยมความสขถวนหนา สามารถ

พงตนเอง กาวทนโลก โดยยงคงรกษาเอกลกษณของความเปนไทย มคานยมตอการปรบเปลยนกระบวนการคด เจตคต และกระบวนการทางานใหเออตอการเปลยนแปลง ระบบการบรหารจดการทมงสประสทธภาพ คณภาพ รเทาทน กาวทนโลก และมความยดหยนพรอมรบการเปลยนแปลง ควบคไปกบการมคณธรรมและซอสตยสจรต จงเหนไดวา หลกการแหงกรอบแนวคดของแผนการศกษาชาตขางตนเปนแผนบรณาการ ท งดานการจดการศกษา ศาสนา ศลปะ วฒนธรรม และธรรมชาตสมพนธเชอมโยงเปนองครวม พ งพาอาศย สงเสรมสนบสนนซงกนและกนอยางพอเหมาะพอดและมดลยภาพ การนาหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงไปเปนแนวคดในการจดการศกษาไทยนบเปนสวนสาคญในการเผยแพรและนาแนวคดเศรษฐกจพอเพยงไปประยกตใชไดอยางย งยน เนองจากการศกษาเปนเครองมอสาคญในการพฒนาคนและพฒนาประเทศ การจดการศกษาตามปรชญาเศรษฐกจพอเพยงจงเปนปรชญาทชแนะแนวทางการดารงอยและปฏบตตนในทางทควรจะเปน สามารถนามาประยกตใชไดตลอดเวลา มงเนนการรอดพนจากวกฤต ซงผลทจะไดรบจากการนาปรชญาเศรษฐกจพอเพยงมาประยกตใชคอ ความพรอมรบตอการเปลยนแปลงทกดาน ทงทางเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอม สการพฒนาทสมดล มนคงย งยน และมภมคมกน เพอความอยดมสข มงสสงคมทมความสขอยางย งยน หรอทเรยกวา "สงคมสเขยว"

สรนภา กจเกอกล (2557) กลาวถงปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงวามหลกพจารณาดงน 1) กรอบแนวคด เปนปรชญาทชแนะแนวทางการดารงอยและปฏบตตนในทางทควรจะ

เปน โดยมพนฐานมาจากวถชวตดงเดมของสงคมไทย สามารถนามาประยกตใชไดตลอดเวลา และเปนการมองโลกเชงระบบทมการเปลยนแปลงอยตลอดเวลา มงเนนการรอดพนจากภยและวกฤตเพอความมนคงและความย งยนของการพฒนา

2) คณลกษณะ เศรษฐกจพอเพยงสามารถนามาประยกตใชกบการปฏบตตนไดในทกระดบ โดยเนนการปฏบตบนทางสายกลางและการพฒนาอยางเปนขนตอน


หนา | 52

3) คานยาม ความพอเพยงจะตองประกอบดวย 3 คณลกษณะดวยกนดงน 3.1) ความพอประมาณ หมายถง ความพอดทไมนอยเกนไปและไมมากเกนไป โดยไม

เบยดเบยนตนเองและผอน เชน การผลตและการบรโภคทอยในระดบพอประมาณ 3.2) ความมเหตผล หมายถง การตดสนใจเกยวกบระดบของความพอเพยงนน จะตอง

เปนไปอยางมเหตผล โดยพจารณาจากเหตปจจยทเกยวของ ตลอดจนคานงถงผลทคาดวาจะเกดขนจากการกระทานน ๆ อยางรอบคอบ

3.3) การมภมคมกนทดในตว หมายถง การเตรยมตวใหพรอมรบผลกระทบและการเปลยนแปลงดานตาง ๆ ทจะเกดขน โดยคานงถงความเปนไปไดของสถานการณตาง ๆ ทคาดวาจะเกดขนในอนาคตทงใกลและไกล

4) เงอนไขการตดสนใจและการดาเนนกจกรรมตาง ๆ ใหอยในระดบพอเพยงนนตองอาศยทงความรและคณธรรมเปนพนฐาน กลาวคอ

4.1) เงอนไขความร ประกอบดวยความรอบรเกยวกบวชาการตาง ๆ ทเกยวของอยางรอบดาน ความรอบคอบทจะนาความรเหลานนมาพจารณาใหเชอมโยงกนเพอประกอบการวางแผนและความระมดระวงในขนปฏบต

4.2) เ งอนไขคณธรรมทจะตองเสรมสราง ประกอบดวยมความตระหนกในคณธรรม มความซอสตยสจรตและมความอดทน มความเพยร ใชสตปญญาในการดาเนนชวต 5) แนวทางปฏบต/ผลทคาดวาจะไดรบจากการนาปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงมาประยกตใชคอ การพฒนาทสมดลและย งยน พรอมรบตอการเปลยนแปลงในทกดาน ท งดานเศรษฐกจ สงคม สงแวดลอม ความรและเทคโนโลย

จากการศกษาปรชญาเศรษฐกจพอเพยงซงเปนกลไกสาคญสการพฒนาทย งยน สรปไดวา ประชากรในประเทศตองไดรบการศกษาทมคณภาพมากอนแลวจงเกดทางเลอกในการพฒนาประเทศ ดวยเหตน กระบวนการเรยนรเพอนาไปสสงคมทมการพฒนาอยางย งยนจาเปนตองมสาระเนอหาทเหมาะสมและมความตอเนองตลอดชวต ภารกจสาคญในการสงเสรมการจดการศกษาเพอการพฒนาทย งยนของประเทศควรใหความสาคญตอประเดนหลกดงน 1) การจดการศกษาขนพนฐานซงเปนกระบวนการเรยนรสาหรบคนทกเพศทกวย ใหมโอกาสไดแสวงหาและสะสมความรและทกษะทเปนประโยชนตอการดารงชวต ปลกฝงทศนคตในการเรยนรอยางตอเนองเพอใหตระหนกวาตนเปนสวนหนงของสงคม มความรบผดชอบตอตนเองและผอน

2) การปรบระบบการศกษาใหสอดคลองกบแนวคดของการพฒนาทย งยน ซงหมายถง การกาหนดนโยบายและแผนการศกษาแหงชาต การจดกระบวนการเรยนการสอนและการบรหาร


หนา | 53

การศกษา ตลอดจนการวดและประเมนผลการศกษา ใหเกดการเรยนรเกยวกบเนอหาสาระอนเปนองคความรเฉพาะดานทจาเปนตอการดารงชพ ทกษะในการคดอยางเปนระบบ และตระหนกรถงคณคาความเปนมนษยหรอคานยมทเหมาะสม ซงเปนแนวทางสการดาเนนวถชวตทย งยน ตลอดจนการใชทกษะอยางเหมาะสมในการเขารวมเปนสวนหนงของสงคมทตนอาศยอยการจดระบบการศกษาเพอการพฒนาทย งยนดงกลาว ควรครอบคลมทกระดบการจดการศกษาตงแตการศกษาระดบพนฐานไปจนถงระดบอดมศกษาและการศกษาหลงปรญญา ขณะเดยวกนการจดการศกษาเพอเสรมสรางสงคมทมการพฒนาอยางย งยนนนจาเปนตองมการมองยอนหลงถงความรและภมปญญาทองถนซงเปนสงปลกฝงคณคาความเปนมนษย รวมทงขนบธรรมเนยมในการจดการทรพยากรของทองถนทสงคมชมชนยดถอปฏบตอยางตอเนองมาเปนระยะเวลายาวนาน 3) การเสรมสรางความเขาใจและความตระหนกของสาธารณชน เนองจากสงคมจะเจรญเตบโตอยางย งยนไดตองประกอบดวยสมาชกทมความตระหนกถงเปาประสงคของการมงสความย งยน รวมทงมความรและทกษะทเออตอการบรรลเปาหมายทตองการ โดยเฉพาะอยางยง สงคมทมการปกครองในระบอบประชาธปไตยนน หากคนสวนใหญในสงคมมความรความเขาใจ และตระหนกถงความสาคญของการพฒนาทย งยน คนเหลานนจะมสวนชวยผลกดนและกระตนใหผแทนของตนชนานโยบายกาหนดมาตรการ และวางแผนดาเนนงานบรหารจดการประเทศไปในแนวทางของการพฒนาทย งยนได 4) การพฒนาศกยภาพและฝกอบรมบคลากร เนองจากในสงคมทมการพฒนาอยางย งยนประชากรควรไดรบการศกษาอยางเหมาะสมและตอเนองตลอดชวต เพอเปนกาลงสาคญในการสรางความเจรญและมนคงแกสงคม ดงนน ทกภาคสวนของสงคม ไดแก ภาครฐ ภาคธรกจอตสาหกรรม องคกรพฒนา องคกรชมชน และชมชนทองถน จงควรสงเสรมการเรยนรอยางตอเนองแกสมาชกของตนและสวนรวม โดยจดกจกรรมเสรมศกยภาพบคคล และการฝกอบรมเกยวกบหวขอเรองทเปนประโยชนตอการสงเสรมใหเกดการพฒนาทย งยน อาท การพฒนาศกยภาพและความชานาญของบคคลใหสามารถประกอบวชาชพไดอยางมประสทธภาพ และการกระตนใหเกดสานกรบผดชอบตอสงคมสวนรวมและสภาพแวดลอม ทงในระดบทองถนและระดบโลก

นอกจากนกระทรวงศกษาธการไดกาหนดนโยบายดานการศกษา ใหนาปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงมาเปนแนวทางในการพฒนาคณภาพและมาตรฐานการศกษาทกระดบใชคณธรรมเปนพนฐานของกระบวนการเรยนรทเชอมโยงความรวมมอระหวางสถาบนการศกษา สถาบนครอบครว ชมชน สถาบนทางศาสนาใหมสวนรวมในการจดการศกษา เพอใหผเรยนเกดความร ทกษะและเจตคต สามารถนาไปประยกตใชในชวตประจาวนไดอยางสมดลและย งยน กาหนดผรบผดชอบในการขบเคลอนเศรษฐกจพอเพยงในสถาบนการศกษา และจดทาแผน


หนา | 54

ขบเคลอนเศรษฐกจพอเพยงของสถาบนการศกษาผานกระบวนการมสวนรวมของบคลากรทเกยวของ จากนนบรณาการสกจกรรมการเรยนรทงในและนอกหองเรยน ตลอดจนบรหารจดการทรพยากรของสถาบนการศกษา โดยมวตถประสงคเพอใหสถาบนการศกษานาหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงมาประยกตใชในการจดการเรยนการสอน การจดกจกรรมพฒนาผเรยนและการบรหารจดการสถาบนการศกษาเพอใหเกดผลในทางปฏบตในทกระดบไดอยางมประสทธภาพและมประสทธผล เกดการปรบเปลยนกระบวนทศนในการดาเนนชวตบนพนฐานของหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงอยางตอเนอง แนวคดการจดการศกษาเพอการพฒนาทย งยนไดรบการยอมรบอยางแพรหลายทวโลก นบต งแตองคการสหประชาชาตประกาศเรมตนทศวรรษแหงการจดการศกษาเพอการพฒนาทย งยนใน พ.ศ. 2548 เปนตนมา ไดมประเทศตาง ๆ นาแนวคดและหลกการดงกลาวขางตนไปปรบใชกบระบบการศกษาของตน ซงกอใหเกดการเรยนรถงประเดนทาทายความพยายามในการดาเนนงานของประชาคมโลกเพอผลกดนใหการศกษาเปนกระบวนการพนฐานนาสงคมสการพฒนาทย งยนดงน (วราภรณ เชออนทร, 2557)

1) การเสรมสรางความตระหนก เนองจากขนตอนแรกทสาคญของกระบวนการขบเคลอนการศกษาเพอการพฒนาทย งยนคอ การสรางความตระหนกของบคลากรดานการศกษาและสาธารณชนทเกยวของ เพอใหกลมบคคลทมหนาทสงเสรมการศกษาของชาตไดมโอกาสเรยนรและทาความเขาใจกบแนวความคดพนฐาน ความเชอมโยงระหวางการศกษากบการพฒนาทย งยนตลอดจนเหตผลทจาเปนตองมการปรบเปลยนโครงสรางหรอรปแบบการศกษาของประเทศ ไปสแนวทางทสอดคลองกบกระแสโลก ขณะเดยวกนมความเหมาะสมกบความตองการของทองถน

2) การบรณาการหลกสตรสาหรบการศกษาในระบบ (Formal education) กลยทธในการนาแนวคดการพฒนาทย งยนเขาไปบรณาการไวในหลกสตรการศกษาตงแตขนพนฐานถงระดบหลงปรญญานบเปนประเดนสาคญทตองมการพจารณาอยางรอบคอบจรงจง ทงน รฐสามารถเลอกปฏบตไดอยางนอย 2 วธ คอ 1) การเพมสาระวชาใหมในหลกสตรการเรยนการสอนทใชอยในปจจบน เชน รายวชาการพฒนาทย งยน รายวชาสงแวดลอมศกษา รายวชาจรยธรรมการพฒนา หรอวชาศกษาทวไปของทกมหาวทยาลย หรอ 2) โดยการพฒนาหลกสตรใหมใหมโครงสราง แผนการศกษา และรายวชาทมเนอหาสาระสอดคลองกบแนวทางของการพฒนาทย งยน ทงน ไมวาจะเปนการดาเนนงานดวยวธใด รปแบบของการศกษาเพอการพฒนาทย งยนตองเนนการพฒนาผเรยนใหมความร ทกษะ คานยม และมมมองทสามารถสรางความย งยนแกชมชนของตนเอง 3) การปฏรปการศกษา ตองเนนทเปาหมายของการจดการศกษา หากรฐมองเหนความสาคญของการพฒนาทย งยน และกาหนดเปนกรอบเปาหมายของการศกษาในทกระดบ โครงสรางและกระบวนการเรยนรของประชากรในประเทศ จาเปนตองมการเปลยนแปลงให


หนา | 55

สอดคลองกบกรอบทวางไว เพอใหคนทงประเทศมความร ทกษะ และจตสานกรวมกนแกไขปญหาการขาดความย งยนทางเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอม การปฏรปการศกษาจงเปนเครองมอสาคญในการผลกดนประชากรของประเทศสเปาหมายทรฐตองการไดอยางมประสทธภาพ โดยไมควรมองขามความสาคญของการรณรงคใหประชาชนเขาใจถงความสาคญของปญหา และตนตวเขามามสวนรวมในกระบวนการเปลยนแปลงทเกดขน

4) การมสวนรวมของชมชน ซงเกยวของกบความซบซอนของกระบวนการเรยนรเพอการพฒนาทย งยน รวมทงความหลากหลายของกลมผเชยวชาญ นกวชาการ และผถายทอดความรทเกยวของ เชน อาจารยผสอนในสถาบน วทยากรจากสถาบนวจยเพอการพฒนา และผฝ กสอนมความชานาญเฉพาะดานใหกบชมชน บคลากรดานการศกษาเหลานจาเปนตองทราบกรอบแบบแผนการดาเนนงานทชดเจนเพอใหสามารถปฏบตหนาทเดมภายใตบรบทใหมของการพฒนาทย งยน โดยเฉพาะอยางยงการทางานในระดบชมชนและทองถนซงตองคานงถงความละเอยดออนทางเศรษฐกจ สงคม สงแวดลอม และวฒนธรรมมากขน กลยทธขอหนงในการทางานระดบทองถนไดแก การกระตนใหสมาชกชมชนทองถนเขามามสวนรวมในการกาหนดกรอบการปฏบตงานดานการศกษาเพอการพฒนาทย งยนในบรบทของทองถน เพอใหตรงกบความตองการของผเรยน และเปนการลดความกงวลเกยวกบแผนการสอนของผฝกสอนอกทางหนงดวยนวตกรรมการบรหารจดการสถาบนอดมศกษาแนวใหมของไทย โดยภาพรวมนนมแนวโนมคลายคลงกบตางประเทศทเนนเรองการสรางเครอขายความรวมมอทางการบรหารดานวชาการ ดานการวจย การใหบรการวชาการทเปนการตอบสนองตอกลมผเรยนทหลากหลาย มการใชเทคโนโลยเขามาชวยในการบรหารสถาบนและการจดการเรยนการสอน ทงน ยทธศาสตรสาหรบการดาเนนการเพอมงสนวตกรรมทางการจดการเพอสรางความไดเปรยบทางการแขงขน เพอประสทธภาพและความเสมอภาคทางการศกษานน แตละสถาบนคงตองพจารณาปณธาน ความเปนมาของสถาบน และเงอนไขตาง ๆ ภายในสถาบนประกอบดวย การเปลยนแปลงรปแบบวธการบรหารจดการสถาบนเปนกจกรรมทจะตองทาอยางตอเนอง และมใชการเลยนแบบสถาบนอนโดยตรง

5) การบรณาการเนอหาสาระการเรยนร ในการจดทาหลกสตรการเรยนการสอนทมการเนนเปาหมายการศกษาเพอการพฒนาทย งยน ผฝกสอนจาเปนตองคานงถงความเชอมโยงของการเรยนรทกสาขาวชา เพอใหผเรยนไดเขาใจถงความคด มมมอง และคณคาของการตดสนใจ ตลอดจนพฤตกรรมตาง ๆ ของเพอนรวมโลก ซงเปนเรองทซบซอน เนองจากมมตของความรและทกษะทเกยวของหลายดาน ไดแก เศรษฐกจ สงคม สงแวดลอม และวฒนธรรม ขณะเดยวกนการสอนแบบบรณาการสามารถเลอกทาไดหลายรปแบบ อาท เชอมโยงความรเกยวกบการพฒนาทย งยนกบเนอหาสาระของกลมวชาทมในหลกสตร หรอจดหวขอการสอนใหม โดยนาเนอหาสาระในแตละ


หนา | 56

กลมวชาทสามารถนามาเชอมโยงกนเพอเนนความสาคญของหลกการพฒนาทย งยน ผฝกสอนจงตองมความคดรเรมสรางสรรคและมทกษะในการบรณาการอยางเหมาะสม

6) บทบาทของหนวยงานทรบผดชอบ ปจจบนการพฒนาทย งยนถอเปนเปาหมายของทกองคกร โดยเฉพาะหนวยงานราชการทรบผดชอบดานการพฒนาเศรษฐกจ สงคม วฒนธรรม และสงแวดลอม ไดแก กระทรวงศกษาธการ กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม กระทรวงเกษตรและสหกรณ กระทรวงพลงงาน กระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลย กระทรวงสาธารณสข กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย กระทรวงมหาดไทย และกระทรวงวฒนธรรม ซงถอไดวาหนวยงานเหลานมบทบาทและหนาทเกยวของกบการศกษาเพอการพฒนาทย งยน จงควรมการหารอและแลกเปลยนความรหรอมมมองรวมกน เพอกาหนดกรอบเปาหมายและยทธศาสตร ตลอดจนแผนการปฏบตงานทสอดคลองซงกนและกน 7) การพฒนาศกยภาพของผนาการเปลยนแปลง ความสาเรจของการสงเสรมการศกษาเพอการพฒนาทย งยนขนอยกบเงอนไขปจจยหลายประการ ปจจยหนงทมความสาคญตอการดาเนนงานใหบรรลเปาหมายทตองการคอ ประสทธภาพของบคลากรทเกยวของ หรอผทจะทาหนาทเปนผนาการเปลยนแปลงในสงคม ซงควรมความรความเขาใจเกยวกบสถานการณของโลกและทองถนในปจจบน สามารถพฒนาทกษะในการสรางเครอขายผเชยวชาญและผปฏบตงานดานการศกษาเพอการพฒนาทย งยน และมความกระตอรอรนทจะแสวงหาความรใหม ๆ เพอนามาใชประโยชนตอสงคมสวนรวมอยตลอดเวลา ทงน การพฒนาศกยภาพของผนาดานการศกษาเพอการพฒนาทย งยนสามารถทาไดอยางนอย 2 รปแบบ คอ การจดการสอนหลกสตรพเศษในสถาบนการศกษา ซงมเปาหมายผลตอาจารยผสอนและบคลากรดานการศกษารนใหมทสามารถบรณาการแนวคดและหลกการพฒนาทย งยนกบการเรยนการสอนในสาระวชาทตนถนด และการฝกอบรมอาจารยผสอนตนแบบ ซงมเปาหมายเสรมสรางขดความสามารถของอาจารยผสอนและบคลากรดานการศกษาทมประสบการณดานการเรยนการสอนมาบางแลวใหมความรและทกษะในการบรณาการเนอหาสาระการเรยนการสอน จากกลมสาระตาง ๆ ใหเกดความเชอมโยงกบแนวคดและหลกการพฒนาทย งยน

8) การจดระบบงบประมาณและปจจยสนบสนน เนองจากปจจยอกสวนหนงทเออตอความสาเรจของการศกษาเพอการพฒนาทย งยนคอ งบประมาณ สอการเรยนการสอน และเทคโนโลยเพอการศกษา ทงน การเปลยนแปลงโครงสราง รปแบบ และกระบวนการจดการเรยนการสอนในสถาบน จาเปนตองใชงบประมาณคอนขางมากเพอสนบสนนการจดทาหลกสตร การบรหารจดการ และการฝกอบรม ขณะเดยวกนอาจารยผสอนจาเปนตองมสอการเรยนการสอนทเหมาะสม และสอดคลองกบบรบทการพฒนาทองถน นอกจากน ในยคของสงคมทเตมไปดวยขอมล ขาวสาร และเปนการตดตอสอสารทไรพรมแดน อปกรณประกอบการเรยนการสอนทอาศย


หนา | 57

เทคโนโลยและการสอสารรปแบบใหม อาท คอมพวเตอร ไอแพด สอคอมพวเตอรชวยสอน และอนเทอรเนตความเรวสง กลายเปนสวนประกอบสาคญของการศกษาเพอการพฒนาทย งยน

9) การกาหนดนโยบายสงเสรมการศกษาเพอการพฒนาทย งยน รฐควรมบทบาทโดยตรงในการสงเสรมสนบสนน บคคล ครอบครว ชมชนทองถน องคกรชมชน องคกรปกครองสวนทองถน เอกชน องคกรเอกชน องคกรวชาชพ สถาบนศาสนา สถานประกอบการ และสถาบนสงคมอน ใหมสวนรวมในการพฒนาสงคมทย งยน ดวยวธสงเสรมการศกษาเพอการพฒนาทย งยน ซงเปนกระบวนการพฒนาทรพยากรมนษยใหมคณภาพ เพอเปนพลงสาคญในการขบเคลอนการพฒนาทย งยน ดงนน ผมอานาจและหนาทในการกาหนดนโยบายการศกษาจงควรผลกดนใหมการวางแนวทางดาเนนงานของรฐดานการศกษาเพอการพฒนาทย งยน และปฏบตตามแนวทางทกาหนดไวเพอใหบรรลเปาหมายของการพฒนาประเทศอยางมประสทธภาพตามทตองการ

ทฤษฎทางการศกษา ราชบณฑตยสถาน (2557) กลาววา ทฤษฎ หมายถงการเหน หรอลกษณะทคดคาดเอาตาม

หลกวชา เพอเสรมเหตผลและรากฐานใหแกปรากฏการณหรอขอมลในภาคปฏบต ซงเกดขนมาอยางมระเบยบ นอกจากน นกวชาการหลายทานไดใหความหมายของคาทเกยวของกบการศกษา ดงน

วกพเดยสารานกรมเสร (2556) ใหความหมาย ทฤษฎการเรยนร คอ กระบวนการททาใหคนเปลยนแปลงพฤตกรรม ความคด คนสามารถเรยนไดจากการไดยนการสมผส การอาน การใชเทคโนโลย การเรยนรของเดกและผใหญจะตางกน เดกจะเรยนรดวยการเรยนในหอง การซกถาม ผใหญมกเรยนรดวยประสบการณทมอย แตการเรยนรจะเกดขนจากประสบการณทผสอนนาเสนอ โดยการปฏสมพนธระหวางผสอนและผเรยน ผสอนจะเปนผทสรางบรรยากาศทางจตวทยาทเอออานวยตอการเรยนร ทจะใหเกดขนเปนรปแบบใดกไดเชน ความเปนกนเอง ความเขมงวดกวดขน หรอความไมมระเบยบวนย สงเหลานผสอนจะเปนผสรางเงอนไข และสถานการณเรยนรใหกบผเรยน ดงนน ผสอนจะตองพจารณาเลอกรปแบบการสอน รวมทงการสรางปฏสมพนธกบผเรยน

และทฤษฎ หมายถง ปรชญาความรทเกดขนจากการรวบรวมแนวความคดและหลกการตาง ๆ สรางเปนทฤษฎขน ทฤษฎใด ๆ กตามทตงขนมานน เพอรวบรวมหลกการและแนวความคด ทผานการพสจนแลว นามาใชอธบายการกระทาหรอปรากฏการณอยางใดอยางหนง

ทฤษฎการศกษา (Educational theory) จงหมายถง ปรชญาความรทเกยวกบการศกษาทเกดขนจากการรวบรวมแนวความคดและหลกการดานการศกษา สรางเปนทฤษฎการเรยนร


หนา | 58

นามาใชอธบายกระบวนการเปลยนแปลงพฤตกรรมของบคคลในดานรางกาย อารมณ สงคม และสตปญญา โดยมการกาหนด จดมงหมายและดาเนนการอยางเปนระบบ โดยสอดคลองกบ ธรรมชาตของบคคล

สรปทายบท การศกษามความสาคญตอการพฒนาประเทศในหลายดาน คอ ดานบคคล สงคม เศรษฐกจ

และการเมอง แนวทางการจดการศกษาของประเทศสามารถนาปรชญาและทฤษฎการศกษาหลกในการดาเนนการทางการศกษา ปรชญา มาชวยพจารณาและกาหนดเปาหมายทางการศกษา และวเคราะห วพากษวจารณการศกษา นาทางใหนกการศกษาดาเนนการทางศกษาอยางเปนระบบ ชดเจน และสมเหตสมผล ปรชญาการศกษาของประเทศไทยนนมพนฐานมาจากพทธปรชญา การศกษาของไทยแตเดมจงเปนไปเพอใหคนดารงตนตามแบบอยางทดทางศลธรรม มปญญาเลยงชพได และดาเนนชวตในสงคมอยางสงบ ปรชญาตะวนตกมลกษณะเนนการเอาชนะธรรมชาตโดยหาหนทางทจะแกไขธรรมชาตเพอความสขของมนษยและสงคม การศกษาไทยในปจจบนรบอทธพลจากแนวคดทางการศกษาแบบตะวนตก หลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงเปนปรชญาทมงเนนใหคนไทยมความสขถวนหนา สามารถพงตนเองอยางย งยน

ค าถามทบทวน

1. ปรชญาการศกษาพพฒนาการนยมมลกษณะอยางไร นามาใชในการจดการศกษาอยางไร ยกตวอยางประกอบ

2. อธบายความหมาย หลกการ ปรชญา แนวคด และทฤษฎทางการศกษา 3. ปรชญาการศกษาตะวนตกมลกษณะอยางไร 4. อธบายปรชญาการศกษาไทยตามกลมอดมคตนยทนามาใชในการจดการศกษา 5. บอกความสาคญของการจดการศกษา 6. อธบายปรชญาการศกษาไทยปจจบนตามทศนะของนกการศกษา 7. ปรชญากบการศกษามความสมพนธกนอยางไร 8. บอกแนวคดการจดการศกษาไทยในปจจบน 9. การพฒนาการศกษาอยางย งยนเกยวของกบการศกษาอยางไร 10. นกศกษานาหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงไปใชในชวตประจาวนอยางไร


หนา | 59

เอกสารอางอง

คณะทางานบรณาการเศรษฐกจพอเพยงสการเรยนการสอน. (2550). หนวยการเรยนรปรชญา เศรษฐกจพอเพยง : เพอทดลองใชส าหรบชวงชนท 3 (ระดบมธยมศกษาปท 1-3). กระทรวงศกษาธการ. จกรพงศ สวรรณรศม. (2553). องคประกอบดานสงคม เศรษฐกจและการเมองกบการศกษา . [ออนไลน]. สบคนจาก http://www.chon3.go.th/chon3/chon3/Research/chon3_5.ppt.[25 พฤษภาคม 2557] ชาญณรงค พรรงโรจน. (2555). มหาวทยาลยกบการประกนคณภาพ : การประชมวชาการประจ าป 2555 เรองฝาวกฤตอดมศกษาไทย ณ โรงแรมรามาการเดน. กรงเทพฯ : สานกงาน รบรองมาตรฐานและประเมนคณภาพการศกษา. ทศนา แขมมณ. (2553). ศาสตรการสอน. พมพครงท 13. กรงเทพฯ : จฬาลงกรณมหาวทยาลย. ปรวตร เขอนแกว. (2551). ปรชญาทางการศกษา. [ออนไลน]. สบคนจาก http://www.wijai48. com/learning _ stye/learningstyle.htm. [18 มถนายน 2557] ปรชญากบการศกษา. [ออนไลน]. สบคนจาก http://www.geocities.com/udomwej/ [2 พฤษภาคม 2557] พนม พงษไพบลย. (2557). การศกษาเปนปจจยท 5. [ออนไลน]. สบคนจาก http://it.kmutnb. ac.th/thai/readnews.asp?id=501. /.[25 พฤษภาคม 2557] ไพฑรย สนลารตน. (2529). ปรชญาการศกษาเบองตน. พมพครงท 3. กรงเทพฯ : จฬาลงกรณ มหาวทยาลย. ไพฑรย สนลารตน. (2556). ปรชญาการศกษาไทย. วารสารวทยาจารย 112 (5), 13-16. ราชบณฑตยสถาน. (2557). แนวคด.พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. ๒๕๕๔. [ออนไลน]. สบคนจาก http//rirs3.royin.go.th/new-search/word-search-all-x.asp..[25 พฤษภาคม 2557] ราชบณฑตยสถาน. (2557).หลกการ.พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ.๒๕๕๔. [ออนไลน]. สบคนจาก http//rirs3.royin.go.th/new-search/word-search-all-x.asp.[25พฤษภาคม 2557] ราชบณฑตยสถาน. (2557). ปรชญา.พจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ.๒๕๕๔. [ออนไลน]. สบคนจาก http//rirs3.royin.go.th/new-searchword-search-all-x.asp.[25 พฤษภาคม 2557] รจร ภสาระ. (2551). การพฒนาหลกสตร : ตามแนวปฏรปการศกษา. พมพครงท 3. กรงเทพฯ :

บคพอยท.


หนา | 60

วราภรณ เชออนทร. (2555). แนวคดการจดการการศกษาหลงปรญญาเพอการพฒนาอยางยงยน . [ออนไลน]. สบคนจาก http://www.smj.ejnal.com/ejournal/showdetail/?show_ detail =T&art_id=1700). [2 กนยายน 2557]. วารญา ภวภตานนท ณ มหาสารคาม. (2547). ปรชญาอตถภาวะนยม : Existentialism. [ออนไลน]. สบคนจาก http://www.wareeya.com/index.php?lay=show&ac=article&Id=5351198. [18 มถนายน 2557] วภาวด มลไชยสข. (2554). คณลกษณะของผน าของโลกตามหลกปรชญาตะวนออกและปรชญา ตะวนตกและความสอดคลองกบทฤษฎภาวะผน าและการบรหารการศกษา. [ออนไลน]. ส บ ค น จ า ก http://deeleadershipsrru.blogspot.com/2011/01/blog-post_29.html.[2 พฤษภาคม 2557] วฒชย อองนาวา. (2551). บทความการเปรยบเทยบปรชญาตะวนตกตะวนออก . [ออนไลน]. สบคนจาก http://franciswut01.blogspot.com//. [25 พฤษภาคม 2557] สานกงานเลขาธการสภาการศกษา. (2552). สภาวการณการศกษาไทยในเวทโลก พ.ศ. 2550. 2552 (33). กรงเทพฯ : พรกหวานกราฟฟค จากด. สรนภา กจเกอกล ( 2557). หลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง. [ออนไลน]. สบคนจาก http:// office.nu.

ac.th/edu_teach/ASS/Download/vchk-หลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง-สรนภา.pdf. [25 พฤษภาคม 2557]

สารานกรมเสร. (2557). ทฤษฎการเรยนร. วกพเดย. [ออนไลน]. สบคนจาก http://th.wikipedia. org/wiki/หนาหลก. [2 พฤษภาคม 2557] สาโรช บวศร. (2549). การศกษาและจรยธรรมศาสตราจารย ดร.สาโรช บวศร . กรงเทพฯ : คณะกรรมการจดสรางอนสาวรย ศาสตราจารย ดร.สาโรช บวศร และงานยทธศาสตรเพอ การพฒนา มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. สาโรช บวศร. (2549). การศกษาและจรยธรรมศาสตราจารย ดร.สาโรช บวศร . กรงเทพฯ : คณะกรรมการจดสรางอนสาวรย ศาสตราจารย ดร.สาโรช บวศร และงานยทธศาสตรเพอ การพฒนา มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ. สรศกด ปาเฮ. (2554). แนวคดและทฤษฎทเกยวของกบศกษาศาสตรการสมมนาเขมครงท 1 เรอง

การวพากษขอเสนอการปฏรปการศกษาในทศวรรษทสอง (พ.ศ. 2552–2561). [ออนไลน]. สบคนจาก http://www.addkutec3.com/wp-content/uploads/2011/12/reform-001.pdf. [2 พฤษภาคม 2557]


หนา | 61

สรนทร เสถยรสรวฒน. (2556). ปรชญาการศกษากบการจดการศกษาในระดบการศกษาขนพนฐาน. วารสารครศาสตรอตสาหกรรม 12 (1), 220 -228. สมชาย รตนทองคา. (2552). เอกสารประกอบการสอน 475759 การสอนทางกายภาพบ าบด.

[ออนไลน]. สบคนจาก http://ams.kku.ac.th/aalearn/resource/edoc/tech/1philos.pdf. [25 พฤษภาคม 2557] อนชา โสมาบตร. (2556). ทฤษฎคอนสตรคตวสต (Constructivist Theory). [ออนไลน]. สบคน จาก http: //teacherweekly.wordpress.com /2013/09/25/constructivist-theory/ anuchalive /. [25 พฤษภาคม 2557] อภชาตนนท อนนนบ, ภคพงศ ปวงสข และปนมณ ขวญเมอง. (2554). การนาหลกเศรษฐกจพอเพยง มาใชในการจดการเรยนการสอนวชาเกษตรในโรงเรยนมธยมศกษา สงกดสานกงานเขต พนทการศกษากรงเทพมหานครเขต 3. วารสารครศาสตรอตสาหกรรม 11 (1), 29-39. Knight, George R. 1989. Issues & alternatives in educational philosophy. 2nd Edition, Berrien Springs: Andrews University Press. Noddings, Nel. 1998. Philosophy of education. Boulder: Westview Press. Ornstein, Allen C. and Hunkins Francis P. 1993. Curriculum Foundations, Principles and Issues. Second Edition. Boston: Allyn and Bacon.


หนา | 58

บทท 2 ประวตความเปนมาและระบบการจดการศกษาไทย

การศกษาเปนรากฐานทมความส าคญทสดประการหนงในการสรางสรรคความเจรญกาวหนาและแกไขปญหาตาง ๆ ในสงคมได โดยเฉพาะระบบการจดการศกษา ระบบการศกษาเปนตวก าหนดหลกสตร จดมงหมาย แนวนโยบายในการจดการศกษา เพอใหการศกษาพฒนาชวตของคนไปในแนวทางทพงประสงค ระบบการจดการศกษาทไดรบการพฒนาเนอหาสาระ กระบวนการเรยนการสอนทสอดคลองกบวตถประสงคและมหลกการจดการทดจะพฒนาประเทศชาตใหเจรญกาวหนา การพฒนาหลกสตรการศกษาของไทยไดมพฒนาการมาเปนระยะ ๆ ตามกาลเวลาในสมยตาง ๆ แตยงไมสามารถบรรลผลตามทก าหนดไว เพราะยงมปญหาดานคณภาพของผลผลต ดานการกระจายโอกาสทางการศกษา ดานการบรหารการศกษา และดานการระดมสรรพก าลงเพอจดการศกษา จงมความจ าเปนในการปรบปรงระบบการศกษาอยางตอเนอง ปจจบนการแขงขนกบนานาประเทศโดยเฉพาะในกลมประเทศอาเซยน การพฒนาคนและคณภาพของคนเปนทงเหตปจจยส าคญในการพฒนาประเทศ ผทเกยวของทางการศกษาตองตระหนกเพอใหสามารถพฒนาประเทศไดอยางเหมาะสมกบสภาพของสงคมไทยและความตองการของประเทศในอนาคต ดงนน การศกษาประวตความเปนมาและระบบการจดการศกษาไทยจงเปนสาระทท าใหคนไทยไดรจกตนเอง เขาใจผอน เขาใจในวฒนธรรม และรคณคาสงส าคญในอดต น ามาปรบปรงพฒนาระบบการศกษาไทยในปจจบนใหสอดคลองกบเงอนไขของการเปลยนแปลงดานเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม เพอกาวใหทนตอยคสมย

ววฒนาการของการจดการศกษาในประเทศไทยจากอดตสปจจบน การจดการศกษาของไทยมววฒนาการมาโดยตลอด อาจจะเปนเพราะมปจจยทงภายในและภายนอกประเทศท าใหสงคมมการเปลยนแปลง กลาวคอ ปจจยภายในเกดจากความตองการพฒนาสงคมใหมความเจรญและทนสมย สวนปจจยภายนอกเกดจากกระแสความเปลยนแปลงของสงคมโลก ทงดานเศรษฐกจและการเมอง ตลอดจนการตดตอสอสารกนท าใหประเทศไทยตองปรบตวใหทนสมยเพอความอยรอดและประเทศ เกดการพฒนาใหทดเทยมกบนานาประเทศ ดวยเหตผลทกลาวมาท าใหการจดการศกษาของไทยมววฒนาการเรอยมา ซงเปนปจจยทชวยเสรมความเจรญกาวหนาทงทางดานสงคม เศรษฐกจและการเมองของชาตใหมนคงและเจรญกาวหนา ประไพ เอกอน (2542 : 75) แบงววฒนาการของการศกษาไทยเปน 5 ชวงดงน 1) การศกษาของไทยสมยโบราณ (พ.ศ. 1781-2411)


หนา | 59

(1) การศกษาสมยกรงสโขทย (พ.ศ. 1781-1921) (2) การศกษาสมยกรงศรอยธยา (พ.ศ. 1893-2310) (3) การศกษาสมยกรงธนบรและกรงรตนโกสนทรตอนตน (พ.ศ. 2311-2411) 2) การศกษาของไทยสมยปฏรปการศกษา (พ.ศ. 2412-2474) 3) การศกษาของไทยสมยการปกครองระบอบรฐธรรมนญระยะแรก (พ.ศ. 2475-2491) 4) การศกษาไทยสมยพฒนาการศกษา (พ.ศ. 2492-2534) 5) การศกษาสมยปจจบน (พ.ศ. 2535-ปจจบน) อญญรตน นาเมอง (2553 ) กลาววา ประเทศไทยมการปฏรปการศกษามาแลวถง 3 ครง โดยเรมตงแตสมยลนเกลารชกาลท 5 ไดทรงปฏรปการศกษาโดยมงสรางความทนสมยและธ ารงความเปนเอกราชของชาต สวนครงท 2 เมอ พ.ศ. 2520 หลงเหตการณ 14 ตลาคม พ.ศ. 2516 อนเปนผลมาจากการเปลยนแปลงทางสงคม การปฏรปการศกษาจงเปนการมงสรางการศกษาเพอชวตและสงคม และในครงท 3 เมอ พ.ศ. 2542 มการตราพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พทธศกราช 2542 และทแกไขเพมเตม (ฉบบท 2) 2545 เปนการมงสรางสงคมแหงการเรยนร

ในกระแสโลกาภวตนควบคไปกบการยดหลกเศรษฐกจพอเพยงเพอการพฒนาทย งยน และส าหรบในครงน นบวาเปนการปฏรปการศกษาครงท 4 ใน พ.ศ. 2552 โดยมงเนนการพฒนาคณภาพและมาตรฐานการศกษา การเพมโอกาสทางการศกษาและการเรยนร สงเสรมการมสวนรวมของทกภาคสวน เพอใหคนไทยทกคนไดเรยนรตลอดชวต ทงในระบบ นอกระบบ และตามอธยาศย อยางมคณภาพและเทาเทยมกนในทกระดบการศกษา

จากประชมสดยอดอาเซยนครงท 15 ไดใหการรบรองปฏญญาชะอ า-หวหน วาดวยการเสรมสรางความรวมมอดานการศกษาเพอบรรลประชาคมอาเซยนทเอออาทรและแบงปน โดยก าหนดใหสาขาการศกษาตอบสนอง การสรางประชาคมการเมองและความมนคง เศรษฐกจ สงคมและวฒนธรรมภายใน พ.ศ. 2558 นโยบายดงกลาวส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน โดยส านกวชาการและมาตรฐานการศกษาไดจดท าโครงการพฒนาสประชาคมอาเซยน Spirit of ASEAN ตามโครงการพฒนาประเทศไทยเปนศนยกลางการศกษาในภมภาค (Education Hub) เพอผลกดนการด าเนนการดานการศกษาของประเทศไทยใหสอดรบตอการเปนประชาคมอาเซยนและพฒนาเยาวชนไทยใหมสมรรถนะทส าคญส าหรบการด าเนนชวตในประชาคมอาเซยน (สมเกยรต ออนวมล, 2552)

ชนวรณ บณยเกยรต (2553) อดตรฐมนตรวาการกระทรวงศกษาธการ กลาวบรรยายพเศษเรอง "การเตรยมพรอมดานการศกษาของไทย เพอกาวสประชาคมอาเซยน ป พ.ศ. 2558" ไววา ประเทศไทยเปนผน าในการกอตงสมาคมอาเซยน มศกยภาพในการเปนแกนน าในการสราง


หนา | 60

ประชาคมอาเซยนใหเขมแขง ภายใตยทธศาสตรวสยทศนเดยว เอกลกษณเดยว และประชาคมเดยว เพอความเจรญมนคงของประชากร ทรพยากร และเศรษฐกจ ภายใตการกอตงนจะตองยดหลกส าคญคอ ประชาคมการเมองและความมนคงของอาเซยน ประชาคมเศรษฐกจอาเซยน ประชาคมสงคมและวฒนธรรมของอาเซยน การศกษานนจดอยในประชาคมสงคมและวฒนธรรม ซงจะมบทบาทส าคญทจะสงเสรมใหประชาคมดานอน ๆ ใหมความเขมแขง เนองจากการศกษาเปนรากฐานของการพฒนาในทก ๆ ดาน

จากการศกษาพฒนาการการศกษาทนกการศกษาแบงชวงววฒนาการการศกษาไทยไว สรปไดวา ววฒนาการของการศกษาไทยแบงออกเปน 5 ชวงดงน

1) การศกษาสมยโบราณ สมยกรงสโขทย สมยกรงศรอยธยา สมยกรงธนบร และสมย กรงรตนโกสนทร 2) การปฏรปการศกษาชวงท 1 พ.ศ. 2411–2468 รชกาลท 5 การปฏรปและการพฒนาระบบ

3) การปฏรปการศกษาชวงท 2 หลงเหตการณมหาวปโยค 14 ตลาคม พ.ศ. 2516 : ความเสมอภาคทางการศกษา

4) การปฏรปการศกษาชวงท 3 พ.ศ. 2542 : การเปลยนแปลงสงคมโลกใหเปนสงคมแหงการเรยนร

5) การศกษาไทยสอาเซยนและประชาคมโลก

การศกษาสมยโบราณ สมยกรงสโขทย สมยกรงศรอยธยา สมยกรงธนบร ชวง พ.ศ. 1781-2411 เปนการศกษาแบบสบทอดวฒนธรรมประเพณทมมาแตเดม จ าเปนท

คนไทยในสมยนนตองขวนขวายหาความรจากผรในชมชนตาง ๆ คอ บาน มพอและแมเปนผอบรม ในวง มนกปราชญหรอขนนางเปนผถายทอดวทยาความร และวด มพระเปนผเทศนาสงสอนคณธรรม จรยธรรม แบงออกเปน 3 ชวง คอ การศกษาสมยกรงสโขทย (พ.ศ.1781-1921) การศกษาสมยกรงศรอยธยา (พ.ศ. 1893 - 2310) และการศกษาสมยกรงธนบรและกรงรตนโกสนทรตอนตน (พ.ศ. 2311-2411)

1. การศกษาในสมยสโขทย (พ.ศ. 1781-1921) การศกษาสมยสโขทยเปนราชธาน (พ.ศ. 1781-1921) เปนการศกษาแผนโบราณซงเจรญรอยสบตอมาจนถงสมยกรงรตนโกสนทร ตนรชกาลพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว ในสมยกรงสโขทย รฐและวดรวมกนเปนศนยกลางแหงประชาคม กจกรรมตาง ๆ ของรฐและวดเปนการสอนประชาคมไปในตว วชาทเรยนคอ ภาษาบาล ภาษาไทย และวชาสามญขนตน ส านกเรยนม 2 แหง แหงหนงคอ วด เปนส านกเรยนของบรรดาบตรหลานขนนางและราษฎรทวไป มพระ


หนา | 61

ทเชยวชาญภาษาบาลเปนครผสอน เพราะสมยนนเรยนภาษาบาลกนเปนพนฐาน ใครรพระธรรมวนยแตกฉานกนบวาเปนปราชญ การศกษาของคนในสมยกรงสโขทยกบการครองชวตเปนเรองเดยวกน การศกษามใชการเตรยมตวเพอชวต แตการศกษาคอชวต (Education is Life) การศกษาคอการแกปญหาเปนการศกษาโดยการปฏบตจรง (Learning by Doing) พระพทธศาสนามอทธพลอยางส าคญตอการด าเนนชวตของคนไทย รปแบบการจดการศกษาในสมยสโขทยแบงออกเปน 2 ฝาย คอ ฝายอาณาจกร แบงออกเปน 2 สวน ไดแก สวนทหาร และสวนพลเรอน ฝายศาสนาจกรเปนการศกษาเกยวกบพระพทธศาสนา เนนพระพทธศาสนาและศลปศาสตร สถานศกษาในสมยสโขทยคอบาน ส านกสงฆ ส านกราชบณฑต และพระราชส านก วชาทสอนในสมยสโขทยไมไดก าหนดตายตว (เดชา สพรรณทอง, 2542) จากการศกษาในสมยสโขทยสรปไดดงน 1) วชาความรสามญ สนนษฐานวาในชวงตนสโขทยใชภาษาบาลและสนสกฤตในการศกษา 2) สมยหลงจากทพอขนรามค าแหงไดทรงประดษฐอกษรไทยขนใชเมอ พ.ศ. 1826 จงมการเรยนภาษาไทยกน 3) วชาชพ เรยนกนตามแบบอยางบรรพบรษ 4) วชาจรยศกษา สอนใหเคารพนบถอบรรพบรษ การรจกกตญญรคณ การรกษาขนบธรรมเนยมประเพณดงเดม และการรจกท าบญใหทาน ถอศลในระหวางเขาพรรษา 5) วชาศลปะปองกนตว เปนการสอนใหรจกการใชอาวธ การบงคบสตวทใชเปนพาหนะในการออกศก และต าราพชยยทธ

2. การศกษาในสมยกรงศรอยธยา (พ.ศ. 1893-2310) กรงศรอยธยาซงเปนราชธานอนยาวนาน 417 ป มความเจรญท งทางดานการเมอง เศรษฐกจและสงคม มชนชาตตาง ๆ ในเอเชยเขามาตดตอคาขายและเขามาเพอตงหลกแหลงหากนชาตตะวนตกไดเรมเขามาตดตอคาขาย สถานศกษาในสมยกรงศรอยธยาเหมอนกบสมยสโขทย ทตางออกไป คอ มโรงเรยนมชชนนาร เปนโรงเรยนทชาวตะวนตกไดเขามาสรางเพอเผยแผศาสนาและขณะเดยวกนกสอนวชาสามญดวย และกลาวถงการศกษาดงน (สารานกรมไทยส าหรบเยาวชน, 2557) 1) ลกษณะการศกษาสมยกรงศรอยธยาเปนไปในทางตดตอกบประชาคมเทานน เพราะการศกษาทวไปกตกอยแกวด ราษฎรนยมพาลกหลานไปฝากพระเพอเลาเรยนหนงสอ พระยนดรบไวเพราะทานตองมศษยไวส าหรบปรนนบต ศษยไดรบการอบรมในทางศาสนา ไดเลาเรยนอานเขยนหนงสอไทยและบาล


หนา | 62

2) การศกษาเพอเปนการตระเตรยมส าหรบเวลาขางหนา เมอเตบโตขนจะไดสะดวกในการอปสมบท การใหผชายทมอายครบ 20 ปบรบรณอปสมบทเปนพระภกษนนเปนประเพณทมมานานแลว เขาใจวาจะสบเนองมาจากแผนดนพระเจาบรมโกศ เพราะปรากฏวาพระองคทรงกวดขนการศกษาทางพระศาสนามาก บตรหลาน ขาราชการคนใดทจะถวายตวท าราชการ ถายงไมไดอปสมบท กไมทรงแตงตงใหเปนขาราชการ ประเพณนยงผลใหวดทกแหงเปนโรงเรยนและพระภกษทกรป เปนครท าหนาทอบรมสงสอนศษยของตนตามความสามารถทจะจดได แตค าวา โรงเรยนในเวลานน มลกษณะตางกบโรงเรยนในเวลาน กลาวคอ ไมมอาคารปลกขนส าหรบใชเปนทเรยนโดยเฉพาะ เปนแตศษยใครใครกสอนอยทกฎของตนตามสะดวกและความพอใจพระภกษรปหนง ๆ มศษยไมกคนเพราะจะตองบณฑบาตรมาเลยงดศษย 3) การจดการศกษาสมยกรงศรอยธยา เนนการอาน เขยน เรยนเลข พระโหราธบดไดแตงแบบเรยนภาษาไทย ชอ จนดามณ ถวายสมเดจพระนารายณมหาราช ชายไทยตองบวชเรยนเขยนอานมากอนจงมโอกาสไดเปนขาราชการ มนกสอนศาสนาหรอมชชนนารไดจดตงโรงเรยนมชชนนารเพอชกจงใหชาวไทยหนไปนบถอครสตศาสนามการศกษาทางดานภาษาศาสตรและวรรณคด และผหญงมการเรยนวชาชพ 4) การเรยนภาษาตางประเทศ ภาษาบาล ภาษาสนสกฤต ภาษาพมา ภาษาเขมร ภาษาจน ภาษาฝรงเศส และมโรงเรยนบาทหลวงสอนศาสนา เปนยคทมการตดตอท ามาคาขายกบชาวตะวนตกอยางกวางขวาง พระเจาอยหวสนพระราชหฤทยในดานอกษรศาสตรเปนพเศษ วรรณคดส าคญ ไดแก เสอโคค าฉนท สมทรโฆษค าฉนท ลลตพระลอ อนรทธค าฉนท ก าสรวลศร-ปราชญ ทวาทศมาส โคลงนราศหรภญชย ร าพนพลาปค าฉนท โคลงเฉลมพระเกยรตสมเดจพระนารายณ กวส าคญ ๆ กมพระมหาราชคร ศรปราชญ พระศรมโหสถ ขนเทพกว และองคพระเจาอยหวกทรงเปนกวดวย จนดามณซงถอเปนแบบเรยนเลมแรกของไทยกเกดขนในสมยน ผแตงคอ พระมหาราชคร วรรณคดสมยกอนใชวธเขยนลงบนสมดไทยหรอไมกจะจารลงบนใบลาน วธการเรยนจะใชวธทองจ า นกเรยนสวนใหญเปนผชาย สวนนกเรยนหญงจะเรยนการบานการเรอน และอยในราชส านก จากการศกษาสรปไดวา รปแบบการเรยนการสอนสมยกรงศรอยธยามดงน 1) วชาสามญ มการเรยนวชาการอานเขยนเลข ใชแบบเรยนภาษาไทยจนดามณ 2) วชาชพ เรยนรกนในวงศตระกล ส าหรบเดกผชายไดเรยนวชาวาดเขยน แกะสลก และชางฝมอตาง ๆ ทพระสงฆเปนผสอนให สวนเดกผหญงเรยนรการบานการเรอนจากพอแม สมยตอมาหลงชาตตะวนตกเขามาแลวมการเรยนวชาชพชนสงดวย เชน ดาราศาสตร การท าน าประปา การท าปน การพาณชย แพทยศาสตร ต ารายา การกอสราง ต าราอาหาร


หนา | 63

3) ดานอกษรศาสตร มการศกษาดานอกษรศาสตร มวรรณคดหลายเลมทเกดขน เชน สมทรโฆษค าฉนท ก าสรวลศรปราชญ อกทงมการสอนภาษาไทย บาล สนสกฤต ฝรงเศส เขมร พมา มอญ และจน 4) วชาจรยศกษา เนนการศกษาดานพระพทธศาสนา เชน มการก าหนดใหผชายทเขารบราชการทกคนจะตองเคยบวชเรยนมาแลว เกดประเพณการอปสมบทเมออายครบ 20 ป

3. การศกษาในสมยธนบรและรตนโกสนทรตอนตน (พ.ศ. 2311-2411) กรงธนบรเปนพระนครหลวงของไทยอยเพยง 15 ป และเปน 15 ปแหงการท าสงคราม

สมยกรงธนบรวางพนฐานทงในดานการคา การศาสนา และอกษรศาสตรไวใหกบราชอาณาจกรไทยอยางมนคง ทงน ดวยพระอจฉรยภาพของสมเดจพระเจากรงธนบรโดยแท การศกษาในสมยกรงธนบรแมจะไมเจรญกาวหนานกแตกเปนการเรมตนทางการศกษาทเปนพนฐานใหเกดความเจรญกาวหนาทางการศกษาในสมยกรงรตนโกสนทร

3.1 สมยพระเจากรงธนบร เปนระยะเกบรวบรวมสรรพต าราจากแหลงตาง ๆ ทรอดพนจากการท าลายของ

พมา เนนการท านบ ารงต าราทางศาสนา ศลปะและวรรณคดสมยพระบาทสมเดจพระพทธยอดฟาจฬาโลก ทรงฟนฟการศกษาดานอกษรศาสตร วรรณคด (มลนธอนรกษโบราณสถานในพระราชวงเดม พระราชวงเดม, 2541) มการแตงรามเกยรตซงไดเคาโครงเรองมาจากอนเดยเรองรามายณะ ศลปะ กฎหมาย เชน กฎหมายตรา 3 ดวง และหลกธรรมทางศาสนา มการสงคายนาพระไตรปฎก (นธ เอยวศรวงศ, 2550)

3.2 สมยพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลย เรมมชาวยโรป เชน ชาตโปรตเกสเขามาตดตอทางการคากบไทยใหม หลงจากเลกราไปเมอประมาณปลายสมยอยธยา และชาตอน ๆ ตามเขามาอกมากมาย เชน องกฤษ ฝรงเศส ฮอลนดา เนองจากยโรปมการปฏวตอตสาหกรรมท าใหเปลยนระบบการผลตจากการใชมอมาใชเครองจกร พลงงานจากไอน าสามารถผลตสนคาไดมากขนจงตองหาแหลงระบายสนคา ในสมยนไดสงเสรมการศกษาทงวชาสามญ โหราศาสตร ดาราศาสตร จรยศาสตร (ชย เรองศลป, 2541) มการตงโรงทานหลวงขนในพระบรมมหาราชวงเพอเปนทใหการศกษา สมยพระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหวทรงสงเสรมการศกษาดานศาสนาเปนพเศษ มการจารกวชาความรสามญและวชาชพลงในแผนศลาประดบไวตามระเบยงวดพระเชตพนจนมผกลาววาเปนมหาวทยาลยแหงแรกของไทย มการใชหนงสอไทยชอ ประถม ก กา และปฐมมาลา นบเปนแบบเรยนเลมท 2 และ 3 ตอจากจนดามณของ


หนา | 64

พระโหราธบด ตอมานายแพทย ด บ บรดเลยไดน ากจการแพทยสมยใหม เชน การผาตดเขามารกษาคนไขและการตงโรงพมพหนงสอไทยเปนครงแรกใน พ.ศ. 2379 โดยรบจางพมพเอกสารทางราชการเรองหามสบฝน จ านวน 9,000 ฉบบ เมอ พ.ศ. 2382 (กลทรพย เกษแมนกจ, 2543)

3.3 สมยพระบาทสมเดจพระจอมเกลาเจาอยหว ในสมยนชาวยโรป และอเมรกนเรมเขามาตดตอคาขายและสอนศาสนา มการน าวทยาการสมยใหม ๆ เขามาปรบใชในเมองไทยเพมขน และพระองคทรงเหนความส าคญของการศกษาจงทรงจางนางแอนนา เอช เลยวโนเวนส มาสอนสมเดจพระเจาลกยาเธอ เมอ พ.ศ. 2405 จนรอบรภาษาองกฤษเปนอยางด ลกษณะการจดการศกษาเปนแบบเดมทงวดและบาน ในสวนวชาชพและวชาสามญ มอกษรศาสตร ธรรมชาตวทยา หรอวทยาศาสตร (วโรจน ไตรเพยร, 2543) สรปไดวา แนวการจดการศกษาชวงตนกรงรตนโกสนทรเรมมแบบแผน แบบเรยนสมยนมหนงสอจนดามณ หนงสอประถม ก กา และปฐมมาลา การศกษาสมยกรงรตนโกสนทรตอนตน ไมผดแผกไปจากการศกษาสมยกรงศรอยธยาเทาใดนก กลาวคอ ในราชส านกคงมปราชญราชบณฑตเปนผใหความรแกพระราชโอรส พระราชธดา และพระบรมวงศานวงศ สวนการศกษาของสามญชนกอาศยวดเปนศนยกลาง เปนแหลงใหความรโดยมพระเปนผสอนหนงสอ ใหรจกการอาน เขยน คดเลขเปน พรอมทงสอดแทรกจรยธรรมและหลกธรรมของพระพทธศาสนาไปในตว มการก าหนดหลกการและวธการในการจดการศกษาเรยกวา มาตกาการศกษา มหลกฐานปรากฏวามหนงสอเรยนอย 5 เลม คอ ประถม ก กา สบนทกมาร ปฐมมาลา ประถมจนดามณ เลม 1 และประถมจนดามณ เลม 2 กลาวโดยรวมวา การศกษาของไทยสมยโบราณเนนการจดการศกษาทวดและบาน โดยมหลกสตรเกยวกบการอานและเขยนภาษาไทย ทงในดานโคลง ฉนท กาพย กลอน โหราศาสตร และไสยศาสตรจากอาศยคมภรทางพระพทธศาสนามาจนกระทงในสมยพระนารายณมหาราชเรมใชหนงสอจนดามณเลมแรก ตอมามประถม ก กา และปฐมมาลา สวนครผสอนไดแก พระภกษ นกปราชญราชบณฑต พอแม ชางวชาชพตาง ๆ ส าหรบการวดผลไมมแบบแผนแตมกจะเนนความจ าและความสามารถในการประกอบอาชพจงจะไดรบการยกยองและไดรบราชการ

การปฏรปการศกษาชวงท 1 สมยรชกาลท 5 การปฏรปและการพฒนาระบบ ในสมยอนยาวนานของพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว (พ.ศ. 2411-2453) ถง

สมยพระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหว (พ.ศ. 2468-2477) นบไดวาเปนยคของการปฏรปประเทศอยางแทจรง การปฏรปประเทศในดานตาง ๆ ไดเกดขนอยางกวางขวาง ทงดานการปกครอง สงคม กฎหมาย รวมทงการศกษา เรมจดการศกษาตามระบบโรงเรยนขนเปนครงแรกและ


หนา | 65

กลายเปนรากฐานทส าคญท าใหเกดพระราชบญญตประถมศกษาใน พ.ศ. 2464 การปฏรปการศกษาจงมความส าคญเพราะมผลตอการศกษาโดยตรง และสงผลตอการผลตนกเรยนใหกบหนวยงานราชการทก าลงขยายตวอยางกวางขวาง การศกษาในชวงนมงใหคนเขารบราชการและมความรทดเทยมชาวตะวนตกแตไมใชฝรง โดยจะกลาวสรปการปฏรปการศกษาชวงแรก (เกรกฤทธ ไทคน-ธนภพ, 2555) ดงน

1. การศกษาในรชสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว (พ.ศ. 2411-2453) ในรชสมยของพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวไดวางแนวนโยบายในการจดการศกษาทส าคญทสดคอ การขยายการศกษาทวในกรงเทพฯ และตามหวเมองใหกวางขวางออกไป และทส าคญทสดพระองคทรงเหนวา การศกษามความส าคญตอการพฒนาประเทศ และจ าเปนอยางยงทจะตองปรบปรงและขยายออกไปใหถงประชาชนพลเมองใหมากทสด ดงปรากฏขอความในประกาศของกระทรวงศกษาธการ เมอวนท 5 กมภาพนธ พ.ศ. 2428 ตอนหนงวา (ล าดวน เทยรฆ-นธกล และรชน ทรพยวจตร, 2546)

“...ดวยในพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงพระราชด ารวา วชาหนงสอ เปนตนเคาคณความเจรญของราชการบานเมองยงกวาศลปศาสตรวชาการอยางอน ๆ ทงสน.....”

และพระราชด ารส “ … วชาหนงสอเปนวชาทนานบถอและเปนทนาสรรเสรญมาแตโบราณวา เปนวชา

อยางประเสรฐซงผยงใหญนบแตพระมหากษตรยเปนตนมา ตลอดจนราษฎรพลเมองสมควรและจ าเปนจะตองรเพราะเปนวชาทอาจท าใหการทงปวงส าเรจในทกสงทกอยาง…”

อกทงกลาวถงปจจยทมผลในการปฏรปการศกษาในครงน ไดแก 1) แนวคดและวทยาการตาง ๆ ของชาตตะวนตก ซงคณะมชชนนารไดน าวทยาการเขา

มาเผยแพร 2) ภยจากการคกคามของประเทศมหาอ านาจ 3) ความตองการบคคลทมความรความสามารถเขามารบราชการ 4) โครงสรางของสงคมไทยไดมการเปลยนแปลง โดยมการเลกทาสและมการตดตอกบ

ตางประเทศมากขน 5) การทพระองคไดเสดจตางประเทศทงในเอเชยและยโรป ท าใหไดแนวความคดเพอน ามาปฏรปการศกษาและใชเปนแนวทางพฒนาบานเมอง

พลาดศย สทธธญกจ (2536) กลาวถงการจดตงสถานศกษาในสมยรชกาลน ดงน 1) พ.ศ. 2414 จดตงโรงเรยนหลวงขนในพระบรมมหาราชวง เพอฝกคนใหเขารบราชการ ม


หนา | 66

พระยาศรสนทรโวหาร ในขณะนนเปนหลวงสารประเสรฐเปนอาจารยใหญ โดยมการสอนหนงสอไทย การคดเลข และขนบธรรมเนยมราชการ นอกจากมการจดต งโรงเรยนหลวงส าหรบสอนภาษาองกฤษในพระบรมมหาราชวง เกดจากแรงผลกดนทางการเมองทสงผลใหไทยตองเรยนรภาษาองกฤษ เพอจะไดเจรจากบมหาอ านาจตะวนตก และมการสงนกเรยนไทยไปศกษาวชาครทประเทศองกฤษ

2) พ.ศ. 2414 จดตงโรงเรยนหลวงขนในพระบรมมหาราชวง เพอฝกคนใหเขารบราชการ มพระยาศรสนทรโวหาร ในขณะนนเปนหลวงสารประเสรฐเปนอาจารยใหญ โดยมการสอนหนงสอไทย การคดเลข และขนบธรรมเนยมราชการ นอกจากมการจดตงโรงเรยนหลวงส าหรบสอนภาษาองกฤษในพระบรมมหาราชวง เกดจากแรงผลกดนทางการเมองทสงผลใหไทยตองเรยนรภาษาองกฤษเพอจะไดเจรจากบมหาอ านาจตะวนตก และมการสงนกเรยนไทยไปศกษาวชาครทประเทศองกฤษ 3) พ.ศ. 2414 ทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหพระยาศรสนทรโวหารเรยบเรยงแบบเรยนหลวงขน 1 เลม ชดมลบทบรรพกจ เพอใชเปนบทหลกสตรวชาชนตน 4) พ.ศ. 2423 จดตงโรงเรยนสนนทาลยในพระบรมมหาราชวงเปนโรงเรยนสตร 5) พ.ศ. 2424 ปรบปรงโรงเรยนพระต าหนกสวนกหลาบใหเปนโรงเรยนนายทหารมหาดเลก ตอมาไดกลายเปนโรงเรยนขาราชการพลเรอนใน พ.ศ. 2453 และ พ.ศ. 2459 ไดตงเปนจฬาลงกรณมหาวทยาลย 6) พ.ศ. 2425 จดตงโรงเรยนแผนท และใน พ.ศ. 2427 จดตงโรงเรยนหลวงส าหรบ ราษฎรขนตามวดในกรงเทพฯ หลายแหง และแหงแรกคอ โรงเรยนมหรรณพาราม 7) พ.ศ. 2427 ก าหนดหลกสตรชนประโยคหนง โดยอนโลมตามแบบเรยนหลวง 6เลม นบเปนปแรกทจดใหมการสอบไลวชาสามญ และมการก าหนดหลกสตรชนประโยคสอง ซงเปนหลกสตรทเกยวกบวชาสามญศกษา หมายถง ความรตาง ๆ ทตองการใชส าหรบเสมยนในราชการพลเรอนตามกระทรวงตาง ๆ 8) พ.ศ. 2430 เมอจ านวนโรงเรยนเพมมากขนจงจ าเปนตองมหนวยงานรบผดชอบการศกษาเปนสวนหนงตางหาก เชน ทรงโปรดเกลาฯ ใหตงกรมศกษาธการโดยโอนโรงเรยนทสงกดกรมทหารมหาดเลกมาทงหมด ใหกรมหมนด ารงราชานภาพเปนผบญชาการอกต าแหนงหนง 9) พ.ศ. 2431 กรมศกษาธการจดท าแบบเรยนเรวใชแทนแบบเรยนหลวงชดเดม ผแตงคอ พระองคเจาดศวรกมาร (กรมพระยาด ารงราชานภาพ) 1 ชด ม 3 เลม


หนา | 67

10) พ.ศ. 2432 ต งโรงเรยนแพทยขน เรยกวา โรงเรยนแพทยากร ต งอยทรมแมน าหนาโรงพยาบาลศรราช ใชเปนทสอนวชาแพทยแผนปจจบน และรวมกรมศกษาธการเขาไปอยในบงคบบญชาของกรมธรรมการ 11) พ.ศ. 2433 ประกาศใชพระราชบญญตวชา พ.ศ. 2433 มผลท าใหหลกสตรภาษาไทยแบงออกเปน 3 ประโยค หลกสตรภาษาองกฤษแบงออกเปน 6 ชน 12) พ.ศ. 2434 ไดแกไขการสอบไลจากเดมปละครงเปนปละ 2 ครงเพอไมใหนกเรยนเสยเวลานานเกนไป 13) พ.ศ. 2435 จดตงโรงเรยนมลศกษาขนในวดทวไปทงในกรงเทพฯและหวเมองโดยประสงคจะขยายการศกษาเลาเรยนหนงสอไทยใหแพรหลายเปนแบบแผนยงขน และตงโรงเรยนฝกหดครเปนแหงแรกทต าบลโรงเลยงเดก ตอมายายไปอยทวดเทพศรนทราวาส 14) พ.ศ. 2435 ประกาศตงกระทรวงธรรมการ มเจาพระยาภาสกรวงศ (พร บนนาค) เปนเสนาบด มหนาทในการจดการศกษา การพยาบาล พพธภณฑ และศาสนา การจดแบบเรยนหลกสตรและการสอบไล 15) พ.ศ. 2437 นกเรยนฝกหดครชดแรก 3 คนส าเรจการศกษาไดรบประกาศนยบตรเปนครสอนภาษาไทยและภาษาองกฤษ 16) พ.ศ. 2449 ยายโรงเรยนฝกหดคร ซงตงอยทวดเทพศรนทราวาส ไปรวมกบโรงเรยนฝกหดครฝงตะวนตก (บานสมเดจเจาพระยา) ปรบปรงหลกสตรใหสงขนเปนโรงเรยนฝกหดอาจารยสอนหลกสตร 2 ป รบนกเรยนทส าเรจมธยมศกษา 17) พ.ศ. 2456 ตงโรงเรยนฝกหดครหญงขนเปนครงแรกทโรงเรยนเบญจมราชาลย

2. การศกษาในรชสมยพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว (พ.ศ. 2453-2468) ในรชสมยพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว ทรงมพระบรมราโชบายในการจดการศกษาทส าคญ คอสงเสรมการขยายการศกษาส าหรบประชาชนทว ๆ ไปออกไปใหกวางขวาง โดยไดออกพระราชบญญตบงคบ เดกเขาเลาเรยน ในขณะเดยวกนพระองคกไดทรงพยายามสงเสรมการศกษาดานวชาชพและการศกษาในระดบสงขนไป อนไดแก มธยมศกษาและอดมศกษา รวมทงทรงสงเสรมจดการศกษาเพอสรางความรสกนยมแกประชาชนดวยการศกษาปจจยทมอทธพลตอการจดการศกษาในรชสมยพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว (นชาพร ยอดมณ, 2555) 1) พระบรมราโชบายในการปกครองประเทศ เพอใหประเทศมความเจรญกาวหนาทดเทยมกบนานาประเทศ โดยการสงทหารไปรวมกบฝายสมพนธมตรในสงครามโลกครงท 1 นอกจากน


หนา | 68

พระองคทรงสรางความรสกชาตนยมในหมประชาชนชาวไทยโดยมสาระส าคญของอดมการณชาตนยม คอ ความรกชาต ความจงรกภกดตอพระมหากษตรย และความยดมนในพระพทธศาสนา

2) พระองคทรงศกษาวชาการจากตางประเทศ และเมอเสดจกลบมาแลวพระองคไดทรงน าเอาแบบอยางและวธการทเปนประโยชนมาใชเปนหลกในการปรบปรงการศกษา เชน ทรงน าเอาวชาลกเสอจากประเทศองกฤษเขามาจดตงกองเสอปา 3) ผลอนเนองจากการจดการศกษาในรชสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว เมอคนสวนมากทไดรบการศกษามความรและแนวคดเกยวกบการปกครองประเทศในระบอบรฐธรรมนญในระบบรฐสภา จงมความปรารถนาจะเปลยนแปลงการปกครองไปเปนระบอบประชาธปไตย

4) ปญหาอนเกดจากคนลนงานและคนละทงอาชพและถนฐานเดม มงทจะหนเขาสอาชพราชการมากเกนไป

การจดตงสถานศกษาในรชสมยพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหวมดงน (สมบต จ าปาเงน, 2556)

1) พ.ศ. 2453 ประกาศต งโรงเรยนขาราชการพลเรอนเพอฝกคนเขารบราชการตามกระทรวง ทบวง กรมตาง ๆ และตอมา พ.ศ. 2459 ไดประกาศยกฐานะโรงเรยนขาราชการพลเรอนน ขนเปนจฬาลงกรณมหาวทยาลย นบเปนมหาวทยาลยแหงแรกของประเทศไทย

2) พ.ศ. 2454 ตงกองลกเสอหรอเสอปาขนเปนครงแรกโครงการศกษา พ.ศ. 2456 และฉบบแกไข พ.ศ. 2458 โดยมงใหประชาชนมความรทางดานการท ามาหาเลยงชพตามอตภาพของตน พยายามทจะเปลยนคานยมของประชาชนไมใหมงทจะเขารบราชการอยางเดยว 3) พ.ศ. 2459 จดตงกองลกเสอหญงและอนกาชาดโรงเรยนกลสตรวงหลง และไดจดตงกองลกเสอหญงขน เรยกวา เนตรนาร

4) พ . ศ . 2461 ม ก า รป รบป ร ง และขย า ย ฝกห ดค ร ขน โดย โอนกลบม า ข นกบกระทรวงศกษาธการ ซงเดมเปนแผนกหนงของโรงเรยนขาราชการพลเรอน 5) พ.ศ. 2461 ประกาศใชพระราชบญญตโรงเรยนราษฎร และ พ.ศ. 2464 ปรบปรงโครงการศกษาชาต โดยวางโครงการศกษาขนใหมเพอสงเสรมใหท ามาหาเลยงชพนอกเหนอจากท าราชการ 6) พ.ศ. 2464 ใชพระราชบญญตประถมศกษาบงคบใหเดกทกคนทมอาย 7 ปบรบรณหรอยางเขาปท 8 ใหเรยนอยในโรงเรยนจนถงอาย 14 ปบรบรณ หรอยางเขาปท 15 โดยไมตองเสยคาเลาเรยน และมการเรยกเกบเงนศกษาพลจากประชาชนคนละ 1-3 บาท เพอน าไปใชจายในการจดด าเนนการประถมศกษา


หนา | 69

3. การศกษาในรชสมยพระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหว (พ.ศ. 2468-2477) รชสมยพระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหวไดทรงวางแนวนโยบายในการจดการศกษาทส าคญคอ ขยายการด าเนนงานตามพระราชบญญตประถมศกษาออกไปใหกวางขวาง สงเสรมการเรยนวชาชพในโรงเรยนทกระดบ โดยเฉพาะระดบประถมศกษา รวมทงปรบปรงคณภาพการศกษา ดงไดทรงกลาวไวในทประชมสมหเทศาภบาลวา “การศกษาสมยนควรถอเอาคณภาพ (Quality) ไมใชถอเอาจ านวน (Quantity)” ปจจยทมอทธพลตอการจดการศกษามดงน (ประจวบ ทองศร, 2555)

1) ปญหาการเมองทเกดขนภายในประเทศ 2) ปญหาสบเนองจากอทธพลจกรวรรดนยมตะวนตก 3) ปญหาสบเนองจากภาวะเศรษฐกจตกต า 4) ปญหาสบเนองจากการประกาศใชกฎหมายการศกษา คอ พระราชบญญตประถมศกษา ท าใหการศกษาแพรหลายออกไป แตขาดความพรอมทางดานงบประมาณการศกษา มการจดตงสถานศกษาในรชสมยพระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหว ดงน (นนทนา กปลกาญจน, 2547)

1) พ.ศ. 2473 ยกเลกการเกบเงนศกษาพลคนละ 1–3 บาท จากผชายทกคนทมอายระหวาง 16-60 ป โดยใชเงนจากกระทรวงพระคลงมหาสมบตอดหนนการศกษาแทน

2) พ.ศ. 2474 ปรบปรงกระทรวงธรรมการเพอใหสอดคลองกบภาวะเศรษฐกจตกต าของประเทศ โดยยบกรมสามญศกษา กระทรวงธรรมการจงมหนวยงานเพยง 3 หนวย คอ กองบญชาการ กองตรวจการศกษากรงเทพฯ และกองสขาภบาลโรงเรยน และมการยกเลกระเบยบวาดวยการควบคมแบบเรยน

สรปไดวา การปฏรปการศกษาชวงท 1 นบเปนยคเรมแรกหรอกาวแรกของการจดการศกษาของกระทรวงศกษาธการ (กระทรวงธรรมการ) รฐไดพยายามทจะขยายการศกษาออกไปสประชาชนอยางกวางขวางในทกระดบทงในกรงเทพฯ และตามหวเมอง โดยมงเนนในระดบประถมศกษาเปนส าคญกวาระดบอน ทงน เพอประโยชนในดานการศกษาขนพนฐานของประชาชน เพอสนองตอบความตองการของชาตบานเมองทตองการคนเขารบราชการและในการด าเนนงานเพอใหบรรลตามนโยบาย นบไดวาบรรลผลส าเรจพอสมควร โดยเฉพาะการจดการศกษาในระดบประถมศกษาอนเปนการศกษาส าหรบประชาชนทว ๆ ไป สวนการศกษาในระดบอนประสบผลส าเรจไมมากนก อยางไรกด ความพยายามของกระทรวงศกษาธการในยคเรมแรกทด าเนนการปรบปรงโครงสรางและระบบการบรหารการประกาศใชแผนการศกษาชาตหลายฉบบและอน ๆ ลวนแลวแตเปนความพยายามทจะจดการศกษาของชาตใหบรรลตามนโยบายทก าหนดไว


หนา | 70

การปฏรปการศกษาชวงท 2 หลงเหตการณมหาวปโยค 14 ตลาคม 2516 : ความ เสมอภาคทางการศกษา

ภายหลงการปฏรปการปกครองและการปฏรปการศกษาในรชกาลท 5 พระองคไดมกระแสความคดทจะใหประเทศไทยมการเปลยนแปลงการปกครอง จากระบอบสมบรณาญาสทธราชยมาเปนระบอบการปกครองทมรฐธรรมนญเปนกฎหมายสงสดในการปกครองประเทศ โดยมรฐสภาเปนสถาบนหลกทจะใหประชาชนมสวนรวมในการปกครองมากขนเปนล าดบ จนกระทงไดมคณะนายทหารชดกบฏ ร.ศ. 130 ซงมความคดทปฏบตการใหบรรลความมงหมายดงกลาว แตไมทนลงมอกระท าการกถกจบไดเสยกอนเมอ พ.ศ.2454 ในตนรชกาลท 6 (นววรรณ วฒฑะกล, 2550)

1. หลงเหตการณมหาวปโยค 14 ตลาคม พ.ศ. 2516 จากเหตการณ 14 ตลาคม พ.ศ. 2516 เกดขนดวยสาเหตทจอมพล ถนอม กตตขจร ท า

การรฐประหารตวเองในวนท 17 พฤศจกายน พ.ศ. 2514 โดยนกศกษาและประชาชนมองวาเปนการสบทอดอ านาจตนเองจากจอมพล สฤษด ธนะรชต ซงในขณะนนจอมพล ถนอมจะตองเกษยณอายราชการเนองจากอายครบ 60 ป อกทงจอมพล ประภาส จารเสถยร บคคลส าคญในรฐบาลกมไดรบการยอมรบเหมอนจอมพล ถนอม แตกลบตออายราชการใหตนเอง ประกอบกบขาวคราวเรองทจรตคอรรปชนในวงราชการตาง ๆ สรางความไมพอใจแกประชาชนอยางมาก (ชาญวทย เกษตรศร และ ธ ารงศกด เพชรเลศอนนต, 2551) เหตการณ 14 ตลาคม พ.ศ. 2516 เรมตนดวยการเดนแจกใบปลวเรยกรองรฐธรรมนญของกลมนกศกษา การชมนมโดยศนยกลางนสตนกศกษาแหงประเทศไทยโดยเรมตนทมหาวทยาลยธรรมศาสตร การประทวงประกอบดวยการอภปรายโจมตรฐบาลและตวบคคลซงไดแก จอมพล ถนอม จอมพล ประภาส และพนเอก ณรงค จ านวนของผประทวงมมากขนตามล าดบ จนผลสดทายกลายเปนการประทวงทประกอบดวยคนจ านวนไมต ากวา 5 แสนคน เหตการณทงหมดเรมตงแตวนท 6 ตลาคม พ.ศ. 2516 และสนสดลงวนท 16 ตลาคม 2516 แตเหตการณทเกดนองเลอดคอ วนท 14 ตลาคม พ.ศ. 2516 จงไดขนานนามเหตการณทางการเมองครงนนวาเหตการณ 14 ตลาคม พ.ศ. 2516 (อรณ เวชสวรรณ, 2541) มการเผาอาคารราชการ การท าลายสญลกษณจราจร มการพยายามเรยกรองใหทกฝายกลบเขาสความสงบโดยสมเดจพระสงฆราช สมเดจพระชนน และผลสดทายพระบาทสมเดจพระเจาอยหวไดทรงออกโทรทศนรบสงวา “วนนเปนวนมหาวปโยค” และไดรบสงใหทกฝายกลบไปสความสงบ หยดย งการรบราฆาฟนกนเอง แตประชาชนทประทวงกยงคงประทวงตอ แมจอมพลถนอมจะลาออกจากต าแหนงนายกรฐมนตรแลวกตาม ผลสดทายเมอมการประกาศวา จอมพลถนอม จอมพลประภาส และพนเอกณรงค ยนยอมเดนทางออกนอกประเทศชวคราว ฝงชนกเรมทยอยกนกลบสเคหะสถานของตน เปนอนสนสดการ


หนา | 71

ประทวงและการนองเลอดของเหตการณน อยางไรกตาม เสยงเรยกรองใหมการเปลยนแปลงการปกครองกยงคงมออกมาเปนระยะ ๆ ทางหนาหนงสอพมพ แตยงไมผลตอการเปลยนแปลงใด ๆ มากนก นอกจากการปรบตวของรฐบาลทางดานการเมองการปกครองใหทนสมยยงขนกวาเดมเทานน แตกยงไมไดมการประกาศใชรฐธรรมนญเปนกฎหมายสงสดในการปกครองประเทศ แตประการใด จนกระทงในสมยรชกาลท 7 ไดมคณะผกอการภายใตการน าของ พนเอก พระยาพหลพลพยหเสนา ซงไดกอการเปลยนแปลงการปกครองเปนผลส าเรจใน พ.ศ. 2475 ดงนน การเปลยนแปลงการปกครองใน พ.ศ. 2475 จงเปนการเปลยนแปลงทางการเมองทส าคญของประวตศาสตรชาตไทย การศกษาสมยการปกครองระบอบรฐธรรมนญ พ.ศ. 2475 จงมปจจยสาเหตมาจากนโยบายการจดการศกษาของคณะราษฎร ดงจะเหนไดจากค าแถลงนโยบายของรฐบาลพระยามโนปกรณนตธาดา พ.ศ. 2475 ทกลาวไววา (ผกา สตยธรรม, ลนจง อนทรมพรรยและศรมาส ไทยวฒนา, 2540)

“….การจดการศกษาเพอจะใหพลเมองไดมการศกษาโดยแพรหลาย กจะตองอนโลมตามระเบยบการปกครองทใหเขาลกษณะเกยวกบแผนเศรษฐกจแหงชาต หลกสตรของโรงเรยนและมหาวทยาลยจะตองขยายใหสงขนเทาเทยมอารยประเทศ ในการนจะตองเทยบหลกสตรของนานาประเทศ หลกสตรใดสงถอตามหลกสตรนน”

พรอมมการประกาศใชแผนการศกษาชาต หลงเปลยนแปลงการปกครองเปนระบอบประชาธปไตยแลว โดยจดตงคณะกรรมการการศกษาและทรงพระกรณาโปรดเกลา ๆ ใหตงสภาการศกษา พ.ศ. 2475 ประกาศใชแผนการศกษาชาต ตอมามการปรบปรงการจดการศกษาภาคบงคบจาก 6 ป เหลอ 4 ป และประกาศใชแผนการศกษาชาต พ.ศ. 2479 โดยมอบใหทองถนจดการศกษา พ.ศ. 2476 และยกฐานะทองถนขนเปนเทศบาลตราพระราชบญญตเทศบาลขน และเทศบาลได จดการศกษาอยางแทจรงใน พ.ศ. 2478 และการปรบปรงหนวยงานทมสวนรบผดชอบในการจดการศกษา และการปฏรปการศกษาชวงนมแผนการศกษาชาตเปนแนวทางในการจดการศกษาดงน(น าทพย จลประยร, 2553)

1) แผนการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2475 ในแผนการศกษาฉบบนเนนใหการศกษา 3 สวน คอ จรยศกษา เปนการอบรมศลธรรมอนดงาม พทธศกษา ใหปญญาความร และพลศกษา เปนการฝกหดใหเปนผมรางกายสมบรณ

2) แผนการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2479 ในสมยพลเอก พระยาพหลพลพยหเสนา (พจน พหลโยธน) เปนนายกรฐมนตร แผนการศกษาฉบบนไดปรบปรงมาจากแผน พ.ศ.2475 เนองจากวาแผนการศกษาฉบบป พ.ศ. 2475 นนมระยะเวลาในการศกษาสามญยาวเกนสมควร คอตองเรยนสายสามญ 12 ป และยงตองเขาเรยนตอสายวสามญอก แผนการศกษา พ.ศ. 2479 นก าหนด


หนา | 72

ระยะเวลาของการเรยนชนประถมศกษาเพยง 4 ป ทงนเปนเพราะตองการเรงรดใหประชาชนส าเรจการศกษาภาคบงคบถงกงหนงโดย เรวโดยปรบปรงใหเหมาะสมกบกาลสมยมากขน แตยงคงเนนใหการศกษาทง 3 ดาน การศกษาแบงเปนสามญศกษา ชนประถมศกษาปท 1– 4 ชนมธยมตนปท 1-3 ชนมธยมศกษาตอนปลายปท 4-6 อาชวศกษา ศกษาวชาส าหรบประกอบอาชพ ผเขาเรยนอดมศกษาตองส าเรจชนเตรยมอดมศกษาชนประถมศกษา เปนการศกษาภาคบงคบ 3) แผนการศกษาแหงชาต พ .ศ . 2494 สมยจอมพล ป. พบลสงคราม เ ปนนายกรฐมนตร ในแผนนไดเพม หตถกรรม คอการฝกหดอาชพและการประกอบอาชพเขามาอกรวมเปน 4 สวน จงเปนองคสแหงการศกษา คอ พทธศกษา จรยศกษา พลศกษา และหตถศกษา (ไดอทธพลปรชญาการศกษาแบบอเมรกน) และไดมการกลาวถงการศกษาพเศษและการศกษาผใหญดวย แผนการศกษาฉบบนไดยกฐานะกองโรงเรยนประชาบาลในกรมสามญศกษาขนเปนกรมประชาศกษา เพอท าหนาทเกยวกบการศกษาผใหญและการศกษาพเศษ นอกจากน ยงมความพยายามขยายการศกษาภาคบงคบเปน 7 ป การศกษาตามแนวระบบโรงเรยนแบงเปน 4 ระดบ คอ การศกษาขนอนบาล ประถมศกษา (4 ป) มธยมศกษา (ตอนตน – ตอนปลาย 6ป) ระดบเตรยมอดมศกษา อดมศกษาและการศกษาขนมหาวทยาลย มธยมศกษาแยกเปน 3 สาย คอ มธยมสามญศกษา มธยมสามญปท 1-3 มธยมวสามญศกษา มธยมวสามญตอนตนปท 1-3 ตอนปลายปท 4-6 มธยมอาชวศกษาตอนตน ตอนปลาย ตอนละไมเกน 3 ป เตรยมอดมศกษา เตรยมอดมศกษาปท 1 – 2 อาชวศกษาชนสง อดมศกษาและการศกษาขนมหาวทยาลย การศกษาภาคบงคบ การศกษาพเศษ การศกษาเปนครงคราวส าหรบเดกหญง เดกชายทออกจากโรงเรยน และการศกษาผใหญ ส าหรบผใหญทวไป 4) แผนการศกษาแหงชาต พ .ศ . 2503 สมยจอมพล สฤษด ธนะรชต เ ปนนายกรฐมนตร แผนนไดน าเอาแผนการศกษาชาต พ.ศ.2494 มาปรบปรงใหม เพอสนองความตองการของสงคมและบคคล โดยใหสอดคลองกบการปกครองประเทศ แผนนราง โดยคณะกรรมการ 77 คนจากหลายสาขาอาชพโดยม หมอมหลวงปน มาลากล รฐมนตรวาการกระทรวงศกษาธการในขณะนนเปนประธาน จากแผนฯ นไดขยายการศกษาภาคบงคบเปน 7 ป จดเนนใหการศกษา 4 สวน และไดจดระบบการศกษาเปน 7 : 3 :2 [ประถม 7 ป (ศกษาภาคบงคบ) มธยมศกษาตอนตน 3 ป มธยมปลาย 2 ป ] แผนนมอายการใชยาวนานทสดถง 16 ปการศกษาตามแนวระบบโรงเรยน แบงเปนระดบอนบาลศกษา ระดบประถมศกษา ( 7 ป) ระดบมธยมศกษา (5– 6 ป) และระดบอดมศกษา มธยมศกษาแบงเปนสายสามญ ประโยคมธยมศกษาตอนตน ประโยคมธยมศกษาตอนปลาย สายอาชพ ประโยคมธยมศกษาตอนตน ประโยคมธยมศกษาตอนปลาย การศกษาภาคบงคบ และการศกษาสงเคราะห


หนา | 73

5) แผนการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2512 สมยจอมพล ถนอม กตตขจร เปนนายกรฐมนตรพ ร ะ บ า ท ส ม เ ด จ พ ร ะ ป ร ม น ท ร ม ห า ภ ม พ ล อ ด ล ย เ ด ช ม พ ร ะ บ ร ม ร า ช โ อ ง ก า ร โปรดเกลาฯ ใหประกาศวา โดยทเปนการสมควรใหคณะบคคลหรอเอกชนไดมสวนรวมในการใหการศกษาแก กลบตรกลธดาในระดบช นอดมศกษาไดดวย จงจ าเปนตองแกไขเพมเตมความ ในขอ 23. แหงประกาศเรอง แผนการศกษาแหงชาตเสยใหมใหสอดคลองดวยวตถประสงคดงวานจงมพระบรมราชโองการโปรดเกลาฯ ใหยกเลกความในขอ 23. แหงประกาศเรอง แผนการศกษาแหงชาต ซงประกาศ ณ วนท 20 ตลาคม พ.ศ. 2503 และใหใชความตอไปนแทน “ การจดใหมสถานศกษานน รฐใชวธแบงแรง คอ รฐจดเองบาง และสงเสรมใหคณะบคคลหรอเอกชนจดบาง”ทงน ตงแตวนท 20 มกราคม พ.ศ. 2512 เปนตนไป การศกษาแบงออกเปน 4 ระดบ คอ อนบาลศกษา ประถมศกษา มธยมศกษา และอดมศกษา

สรปไดวา หลงเปลยนแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475 – 2503 นโยบายการศกษาในสมยหลงเปลยนแปลงการปกครอง จากระบอบสมบรณญาสทธราชมาสระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข เมอวนท 24 มถนายน พ.ศ. 2475 ไดสงผลกระทบดานการเมอง การบรหารเศรษฐกจ สงคม และทางการศกษาของชาต โดยเฉพาะในดานการศกษา “คณะราษฎร” ก าหนดไววา “จะตองใหการศกษาอยางเตมทแกราษฎรทกชนชน” เพอประโยชนในการปกครองตามระบอบประชาธปไตย และมเจตนาทจะพฒนาการศกษาของชาตใหเจรญกาวหนายงขนชวงระหวาง พ.ศ. 2475–2503 ไดมการประกาศใชรฐธรรมนญทงฉบบถาวร ฉบบชวคราว และฉบบแกไข มรฐบาลเขามาบรหารราชการแผนดน มผด ารงต าแหนงรฐมนตรวาการกระทรวงศกษาธการ ซงมผลกระทบตอการก าหนดนโยบายและการด าเนนงานดานการศกษาอยมาก แตกไมท าใหการปรบปรงระบบการศกษาของชาตหยดชะงกไป และในยคนเปนยคทเชอมโยงในการจดการศกษาของไทยในระบอบสมบรณาญาสทธราชกบระบอบประชาธปไตย

2. ความเสมอภาคทางการศกษา การศกษาทกลาวถงความเสมอภาคมขนเมอมการใชแผนการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2520 ซง เปนแผนการศกษาท มผลกระทบตอเ นองจากยคทผานมาคอ การทรฐบาลไดแตงต งคณะกรรมการพจารณาวางพนฐานเพอปฏรปการศกษาขน ทน าเสนอตอรฐบาลใน พ.ศ. 2517 มผลท าใหมการประกาศใชแผนการศกษาแหงชาตหลายฉบบดงน (ธเนศ ข าเกด, 2552) 2.1 แผนการศกษาแหงชาต พ.ศ.2520 แผนการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2520 มการปรบปรงการศกษาใหสอดคลองกบสภาวการณเปลยนแปลงทางสงคม เศรษฐกจ และการเมองของโลกในปจจบน สาระส าคญมดงน 1) รฐถอวาการศกษาเปนกระบวนการตอเนองกนตลอดชวต การจดการศกษาให


หนา | 74

ความส าคญกบการศกษาในระบบและนอกระบบเทาเทยมกน 2) เปนแผนการศกษาทมงจดขนเพอใหสอดคลองกบความเปนจรงของสงคมไทยในปจจบนมง อบรมพลเมองใหตระหนกเหนคณคาของระบอบการปกครองประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยเปนประมข 3) มความภาคภมใจในวฒนธรรมไทย 4) ตองการใหคนไทยรจกสทธหนาทและเสรภาพในกรอบของกฎหมาย และตระหนกถงหนาทความรบผดชอบของตนตอความปลอดภยของประเทศชาต มความเคารพและยดมนในหลกธรรมชาต 5) จดใหมการศกษาทงสามญศกษาและอาชวศกษา โดยจดใหประสานกนทกระดบใหเรยนวชาชพใหเหมาะสมแกวย ทงในระดบประถมศกษา มธยมศกษา และอดมศกษารวมทงการศกษาในระบบและนอกระบบ 2.2 แผนการศกษาชาต พ.ศ. 2535 แผนการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2535 ไดกลาวเปนความน าของแผนวา “รฐมหลกความเชอพนฐานวา การศกษาเปนกระบวนการทส าคญยงในการพฒนาคนใหมคณภาพ และมความสามารถทจะปรบตวไดอยางรเทาทนการเปลยนแปลงตาง ๆ ทจะมาถง และเชอวาการศกษาทจะเปนไปในแนวทางทถกตองเหมาะสมกบสภาพทางเศรษฐกจ สงคม การเมอง และวฒนธรรมของประเทศจะสามารถสรางสรรคความเจรญกาวหนาใหแกสงคมไทย รฐตระหนกวา การจดการศกษาทเปนอยในปจจบนยงไมสามารถสนองความตองการในการพฒนาบคคล ชมชน ทองถน และประเทศซงก าลงเปลยนแปลงไปอยางรวดเรวนนไดดเทาทควร” (พพฒน วเชยรสวรรณ, 2535 )และมหลกการส าคญ 4 ประการ คอ การสรางความเจรญงอกงามทางปญญา ความคด จตใจ และคณธรรม การใชและอนรกษทรพยากรธรรมชาตอยางเหมาะสมโดยไมท าลายสงแวดลอม การกาวทนความเจรญกาวหนาทางวทยาศาสตรสมยใหม และความสมดลระหวางการพงพาอาศยกนกบการพงตนเอง พรอมดวยความมงหมายทจะพฒนาบคคลทงในดานปญญา ดานจตใจ ดานรางกาย และดานสงคมใหสมดลกลมกลนกน โดยเปดโอกาสใหบคคลไดเรยนรอยางตอเนองตลอดชวตในรปแบบตางๆ และก าหนดการศกษาตามแนวระบบโรงเรยน จะเหนไดจากแผนการศกษาแหงชาตไดก าหนดแนวนโยบายในขอ 3 ดงน (ส านกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต, 2536) “ขอ 3. สงเสรมใหเดกปฐมวยทกคนไดรบบรการเพอเตรยมความพรอมอยางนอย 1 ป กอนเขาเรยนระดบประถมศกษา” และไดระบไวในหมวดท 3 ขอ 5 ถงการขยายการศกษาขนพนฐานถงระดบมธยมวา


หนา | 75

“ขอ 5. ใหการศกษาในระดบมธยมศกษาเปนการศกษาขนพนฐานของปวงชน รฐพงเรงรดและขยายการศกษาขนพนฐานเพอปวงชนอยางทวถงเพอยกระดบคณภาพชวตของประชาชนใหสงขน” ในแผนการศกษามการบงคบเขาเรยนและการจดแบบใหเปลา มการศกษาตามแนวระบบโรงเรยนแบงเปน 4 ระดบ คอ ระดบกอนประถมศกษา ระดบประถมศกษา ระดบมธยมศกษา และระดบอดมศกษา การศกษาระดบอดมศกษา การศกษาระดบต ากวาปรญญาตร การศกษาระดบปรญญาตร การศกษาระดบสงกวาปรญญาตร การศกษาตามแนวระบบโรงเรยนตามความตองการของกลมเปาหมาย ไดแก การฝกหดคร การศกษาวชาชพ การศกษาวชาชพพเศษ การศกษาวชาชพเฉพาะกจ การศกษาพเศษ การศกษาของภกษ สามเณร นกบวช และบคลากรทางศาสนา ขณะเดยวกนกมการตรากฎหมายขนมาอกหลายฉบบ เชน รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2521 พ.ศ. 2540 และ พ.ศ. 2550 มการตราพระราชบญญตคณะกรรมการประถมศกษาแหงชาต พ.ศ. 2523 เพอโอนการศกษาประชาบาล สงกดกระทรวงมหาดไทย มาสงกดส านกงานคณะกรรมการการประถมศกษาแหงชาต กระทรวงศกษาธการ (นาตยา พงษศรกล , 2539) โรงเรยนราษฎร ไดตราพระราชบญญตโรงเรยนเอกชน พ.ศ. 2525 เพอก าหนดการบรหารทชดเจนและกระจายอ านาจมากขน มการตราพระราชบญญตสถาบนราชภฏ พ.ศ. 2538 เพอสนองตอบตอการเปลยนแปลงและความตองการคร ความตองการเรยนระดบปรญญาในชนบทซงมมากยงขน มการจดการศกษานอกโรงเรยนทชดเจนและเปนระบบยงขน และมการจดตงส านกงานคณะกรรมการวฒนธรรมแหงชาต พ.ศ. 2522 เปนตน (ส านกงานคณะกรรมการการศกษาเอกชน, ม.ป.ท. : ม.ป.พ., 25--?) สรปไดวา หลงประกาศใชแผนการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2520 ท าใหกาวเขาสความเสมอภาคทางการศกษา เกดการเปลยนแปลงรปโฉมการจดการศกษาไปอยางมาก เนองจากรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2540 ซงบญญตใหมการก าหนดกฎหมายทางการศกษาทเปนแมบทในการปฏรปการศกษาส าคญอก 4 ฉบบ คอ 1) พระราชบญญตก าร ศกษาแ หงชา ต พ.ศ . 2542 และ ทแกไข เพ ม เ ตม (ฉบบท 2) พ.ศ. 2545 2) พระราชบญญตระเบยบบรหารราชการกระทรวงศกษาธการ พ.ศ. 2546 3) พระราชบญญตระเบยบขาราชการครและบคลากรทางการ ศกษา พ.ศ. 2547 และทแกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ. 2551 4) พระราชบญญตสภาครและบคลากรทางการศกษา พ.ศ. 2546


หนา | 76

การปฏรปการศกษาชวงท 3 พทธศกราช 2542 : การเปลยนแปลงสงคมโลกใหเปนสงคมแหงการเรยนร จากรายงานสถานการณความอยเยนเปนสขรวมกนในสงคมไทย ประจ าป 2550 พบวา ในภาพรวมการศกษาของประชาชนยงมคณภาพไมดเทาทควร จงจ าเปนตองมการปฏรปการศกษา (ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต , 2550) มาจากสาเหตหลกดงน 1) สถานการณของประเทศไทยในสงคมโลก ประเทศไทยเปนประเทศขนาดกลาง มรายได ถวเฉลยตอหวของประชากรคอนขางต า คณภาพของประชาชนยงดอยกวาประเทศอน ๆ มาตรฐานความเปนอยสวนใหญยงอยในระดบต า การทเศรษฐกจสงคมโลกมการแขงขนเพอตวใครตวมนมากขน มความไมสมดลมากขนและการเตบโตทางการผลตการคาชะลอตว ท าใหเศรษฐกจไทยซงพงพาเศรษฐกจโลกฟนตวไดยาก จงจ าเปนตองมการปฏรปการศกษาเพอเปนพนฐานในการแกปญหาดงกลาว 2) สภาวะและปญหาของการศกษาไทย รฐยงใหความส าคญกบการศกษาปฐมวยนอยเกนไป ทง ๆ ทเดกวยนเปนหวเลยวหวตอทส าคญทสด สมองก าลงพฒนาสง เรยนรไดไว หากพลาดโอกาสนจะเกดผลลบทงชวต ในระดบประถมศกษา–มธยมศกษายงใหบรการไมทวถงในแงปรมาณและคณภาพ ในสวนของครอาจารย ปญหาสวนใหญคอ การขาดแรงจงใจและขาดความรความสามารถ และทส าคญรฐบาลขาดงบประมาณในการบรหารการศกษา 3) ความลาหลงของการด าเนนงาน 3.1) ดานตวคร เชน ขาดแรงจงใจ ขาดความสามารถ เปนหนทงในและนอกระบบ 3.2) ดานงบประมาณ มส าหรบด าเนนการนอย 3.3) ดานสอและเทคโนโลย ยงมนอยและไมทนสมย 4) กระบวนการเรยนร ครยงขาดทกษะในกระบวนการเรยนการสอนทเออตอการเรยนร ครยงใชวธสอนแบบเดมไมพฒนา 5) การบรหารจดการ ผบรหารยงไมมความสามารถพอในการบรหารงานในโรงเรยน 6) การเปลยนแปลงของสงคมและเศรษฐกจ สงคมมการเปลยนแปลงไป การศกษายอมตองพฒนาใหสอดคลองกนไปดวย ตลอดจนระบบเศรษฐกจทเปนปจจยส าคญในการด ารงชวตการศกษากตองปรบปรงใหสอดคลองดวยเชนกน

1. การเปลยนแปลงสงคมโลก การเรยนรในยคใหมไมไดเกดขนเฉพาะในโรงเรยน แตเกดขนไดอยางกวางขวางใน

หลายสถานท แมแตในบานของตนเองกเปนแหลงเรยนรได ถามระบบสอสารและขอมลขาวสารทด


หนา | 77

พอ การเรยนรจากกนและกนกเปนอกวธการหนงทชวยใหคนไดรบความรไดอยางด การเรยนรจงไมจ าเปนตองเรยนในหองเรยนอกตอไป โลกยคใหมถกเชอมโยงดวยระบบเทคโนโลยสารสนเทศใหมทใชคอมพวเตอรและระบบสอสารผานดาวเทยมและใยแกวน าแสง ท าใหการสงตอขอมลขาวสารเปนไปไดอยางรวดเรวและกวางขวางมาก เราสามารถคนควาหาความรผานเครอขายคอมพวเตอรตาง ๆ ดวยระบบอนเทอรเนตได แมอยคนละซกโลก ระบบเทคโนโลยสารสนเทศจะเปลยนรปแบบของการเรยนรและแหลงความรจะท าใหทกคนไดเรยนรอยางกวางขวางเทาเทยมกน แนวคดปฏรปการศกษาชวงท 3 มาจากการเปลยนแปลงสงคมโลก ความคดทางการศกษาของโลกกเปลยนแปลงไป จากทคดวาองคประกอบส าคญของกระบวนการจดการศกษา คอ โรงเรยน คร และนกเรยน แตการศกษาในกระแสการเปลยนแปลงของโลก ไมใช หลกสตร อปกรณการสอน สงอ านวยความสะดวกตาง ๆ เพราะการเรยนรเกดไดตลอดเวลา และเกดไดกบทกคน ทกคนเรยนรไดไมใชจากคร แตเรยนรจากการสมผสกบแหลงขอมลขาวสารจากสอตาง ๆ ผเรยนจงไมจ าเปนตองหมายถงนกเรยนอกตอไป (พนม พงษไพบลย, 2546) จากรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540 ซงบญญตใหมการก าหนดกฎหมายทางการศกษาทเปนแมบทในการปฏรปการศกษา คอ พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 และทแกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ. 2545 มสาระส าคญในการจดการศกษาเพอเตรยมพรอมกบการเปลยนแปลงสงคมโลกใหเปนสงคมแหงการเรยนร ดงน (ส านกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต, 2545) มาตรา 6 การจดการศกษาตองเปนไปเพอพฒนาคนไทยใหเปนมนษยทสมบรณท งรางกาย จตใจ สตปญญา ความร และคณธรรม มจรยธรรมและวฒนธรรมในการด ารงชวต สามารถอยรวมกบผอนไดอยางมความสข มาตรา 7 ในกระบวนการเรยนรตองมงปลกฝงจตส านกทถกตองเกยวกบการเมองการปกครองในระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข รจกรกษาและสงเสรมสทธ หนาท เสรภาพ ความเคารพกฎหมาย ความเสมอภาค และศกดศรความเปนมนษย มความภาคภมใจในความเปนไทย รจกรกษาผลประโยชนสวนรวมและของประเทศชาต รวมทงสงเสรมศาสนา ศลปะ วฒนธรรมของชาต การกฬา ภมปญญาทองถน ภมปญญาไทย และความรอนเปนสากล ตลอดจนอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม มความสามารถในการประกอบอาชพรจกพงตนเอง มความรเรมสรางสรรค ใฝรและเรยนรดวยตนเองอยางตอเนอง มาตรา 8 การจดการศกษาใหยดหลกคอ เปนการศกษาตลอดชวตส าหรบประชาชน ใหสงคมมสวนรวมในการจดการศกษา การพฒนาสาระและกระบวนการเรยนรใหเปนไปอยางตอเนอง มาตรา 9 กระบวนการจดการศกษา ใหยดหลกมความหลากหลายในการปฏบต


หนา | 78

กระจายอ านาจไปสทองถน จดระบบประกนคณภาพการศกษา คร และบคลากรทางการศกษาอยางตอเนอง ระดมทรพยากรจากแหลงตาง ๆ มาใชในการจดการศกษาการ มสวนรวมของบคคล ครอบครว ชมชน องคกรชมชน องคกรปกครองสวนทองถน เอกชน องคกรเอกชน องคกรวชาชพ สถาบนศาสนา สถานประกอบการ และสถาบนสงคมอน มาตรา 10 การจดการศกษา ตองจดใหบคคลมสทธและโอกาสเสมอกนในการรบการศกษาขนพนฐานไมนอยกวาสบสองปทรฐตองจดใหอยางทวถงและมคณภาพโดยไมเกบคาใชจาย

มาตรา 15 การจดการศกษามสามรปแบบ คอ การศกษาในระบบ การศกษานอกระบบ และการศกษาตามอธยาศย มาตรา 22 การจดการศกษาตองยดหลกวาผเรยนทกคนมความสามารถเรยนรและพฒนาตนเองได และถอวาผเรยนมความส าคญทสด กระบวนการจดการศกษาตองสงเสรมใหผเรยนสามารถพฒนาตามธรรมชาตและเตมตามศกยภาพ มาตรา 23 การจดการศกษา ทงการศกษาในระบบ การศกษานอกระบบ และการศกษาตามอธยาศย ตองเนนความส าคญทงความร คณธรรม กระบวนการเรยนรและบรณาการตามความเหมาะสมของแตละระดบการศกษา มาตรา 24 การจดกระบวนการเรยน ร ใหสถานศกษาและหนวยงานท เ กยวของด าเนนการ ดงตอไปน 1) จดเนอหาสาระและกจกรรมใหสอดคลองกบความสนใจและความถนดของผเรยนโดยค านงถงความแตกตางระหวางบคคล 2) ฝกทกษะ กระบวนการคด การจดการ การเผชญสถานการณ และการประยกตความรมาใชเพอปองกนและแกไขปญหา 3) จดกจกรรมใหผเรยนไดเรยนรจากประสบการณจรง ฝกการปฏบตใหท าได คดเปนท าเปน รกการอานและเกดการใฝรอยางตอเนอง 4) จดการเรยนการสอนโดยผสมผสานสาระความรดานตาง ๆ อยางไดสดสวนสมดลกน รวมทงปลกฝงคณธรรม คานยมทดงามและคณลกษณะอนพงประสงคไวในทกวชา 5) สงเสรมสนบสนนใหผสอนสามารถจดบรรยากาศ สภาพแวดลอม สอการเรยนและอ านวยความสะดวกเพอใหผเรยนเกดการเรยนรและมความรอบร รวมทงสามารถใชการวจยเปนสวนหนงของกระบวนการเรยนร ทงน ผสอนและผเรยนอาจเรยนรไปพรอมกนจากสอการเรยนการสอนและแหลงวทยาการประเภทตาง ๆ 6) จดการเรยนรใหเกดขนไดทกเวลาทกสถานท มการประสานความรวมมอกบบดามารดา ผปกครอง และบคคลในชมชนทกฝาย เพอรวมกนพฒนาผเรยนตามศกยภาพ


หนา | 79

มาตรา 25 รฐตองสงเสรมการด าเนนงานและการจดต งแหลงการเรยนรตลอดชวตทกรปแบบไดแ ก หองสมดประชาชน พพธภณฑ หอศลป สวนสตว สวนสาธารณะ สวนพฤกษศาสตร อทยานวทยาศาสตรและเทคโนโลย ศนยการกฬาและนนทนาการ แหลงขอมล และแหลงการเรยนรอนอยางพอเพยงและมประสทธภาพ สรปวา ประเทศไทยมพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พทธศกราช 2542 ถอเปนการปฏรปการศกษาชวงท 3 ไปตามกระแสการเปลยนแปลงโลก ประเทศไทยสามารถผลกดนใหเกดการเปลยนแปลงทางการศกษาได เหนไดจากการมกฎหมายใหม และความพยายามทจะปฏรปการศกษาทงระบบ เพราะความกาวหนาทางวทยาศาสตรเทคโนโลยและการสอสารทน ามาซงกระแสแหงความเปลยนแปลงสยคแหงโลกไรพรมแดนอยางไมมใครหลกเลยงได หากประเทศใดไมเขารวมในกระแสความเปลยนแปลงนกมโอกาสกาวไมทนประเทศอน ไมสามารถอยรวมในสงคมยคใหมได กระแสความเปลยนแปลงนจงเปนตวก าหนดรปแบบการจดการศกษาใหมหรอการเขาสสงคมแหงการเรยนร

2. การปฏรปการศกษาสสงคมแหงการเรยนร จากมาตรฐานการศกษาของชาต อดมการณและหลกการในการจดการศกษาของชาต

รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2550 พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 และแกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ. 2545 และนโยบายดานการศกษาของรฐบาลทไดแถลงตอรฐสภาตางมอดมการณและหลกการการจดการศกษาเพอพฒนาสงคมไทยใหเปนสงคมแหงความร และเพอใหคนไทยทงปวงไดรบโอกาสเทาเทยมกนทางการศกษา พฒนาคนไดอยางตอเนองตลอดชวต อนเปนเงอนไขไปสระบบเศรษฐกจฐานความรทพงประสงค อดมการณส าคญของการจดการศกษาคอ การจดใหมการศกษาตลอดชวต และการสรางสงคมไทยใหเปนสงคมแหงการเรยนร การศกษาทสรางคณภาพชวตและสงคมบรณาการอยางสมดลระหวางปญญาธรรม คณธรรม และวฒนธรรม เปนการศกษาตลอดชวตเพอคนไทยทงปวง มงสรางพนฐานทดในวยเดก ปลกฝงความเปนสมาชกทดของสงคมตงแตวยการศกษาขนพนฐาน และพฒนาความรความสามารถเพอการท างานทมคณภาพ โดยใหสงคมทกภาคสวนมสวนรวมในการจดการศกษาไดตรงตามความตองการของผเรยน และสามารถตรวจสอบไดอยางมนใจวา การศกษาเปนกระบวนการของการพฒนาชวตและสงคม เปนปจจยส าคญในการพฒนาประเทศอยางย งยน สามารถพงตนเองและพงตนเองและพงกนเองได สามารถแขงขนไดในระดบนานาชาต เพอใหเปนไปตามอดมการณและหลกการในการจดการศกษาดงกลาว จงไดก าหนดมาตรฐานและตวบงชไว 3 มาตรฐาน และ 11 ตวบงช ดงน(อวยพร เรองตระกล และคณะ, 2552)


หนา | 80

มาตรฐานท 1 คณลกษณะของคนไทยทพงประสงค ทงในฐานะพลเมองและพลโลก มาตรฐานท 2 แนวการจดการศกษา มาตรฐานท 3 แนวการสรางสงคมแหงการเรยนร

พจารณามาตรฐานท 3 แนวการสรางสงคมแหงการเรยนร การสรางวถการเรยนรและแหลงการเรยนรใหเขมแขงนน ตองใชการเรยนร ความร นวตกรรม สอ และเทคโนโลยเปนปจจยส าคญของการพฒนาสสงคมแหงความร การสงเสรมและสรางกลไกเพอใหคนไทยทกคนมโอกาสและทางเลอกทจะเขาถงปจจยและเรยนรอยางตอเนองตลอดชวตดวยรปแบบและวธการทหลากหลายโดยการไดรบความรวมมอจากทกภาคสวนของสงคม จะน ามาซงการพฒนาคณภาพประสทธภาพ และขดความสามารถของคนไทยในการพฒนาประเทศ รวมทงการเพมศกยภาพการแขงขนของประเทศ แนวทางการจดการศกษาสสงคมแหงการเรยนรสามารถท าไดดงน (นพดล กรรณกา และคณะ, 2554) 1) การบรการวชาการและสรางความรรวมมอระหวางสถานศกษากบชมชนใหเปนสงคมแหงการเรยนร โดยสถานศกษารวมมอกบบคลากรและองคกรในชมชนทเกยวของทกฝาย ทกระดบ รวมจดปจจยและกระบวนการเรยนรภายในชมชน และใหบรการทางวชาการทเปนประโยชนแกพฒนาคนในชมชน เพอใหสงคมไทยเปนสงคมแหงภมปญญา และคนไทยมการเรยนรตลอดชวต ใชชมชนเปนทตงขององคกรทใหบรการทางการศกษามสถานภาพเปนสงคมแหงการเรยนร มความปลอดภย ลดความขดแยง มสนตสข และมการพฒนากาวหนาอยางตอเนอง 2) การศกษาวจย สรางเสรม สนบสนนแหลงเรยนรและกลไกการเรยนร โดยศกษาวจย ส ารวจ จดหา และจดต งแหลงเรยนรตลอดชวตทกรปแบบ พรอมระดมทรพยากร บคลากร งบประมาณ อาคารสถานท สงอ านวยความสะดวก ภมปญญา และอน ๆ และความรวมมอจากภายในและภายนอกสถานศกษาในการสรางกลไกการเรยนรทกประเภท เพอใหคนไทยสามารถเขาถงแหลงการเรยนรและสามารถเรยนรตลอดชวตไดจรง รวมทงศกษาวจยเพอสรางองคความรใหมและการพฒนาประเทศ 3) การสรางและการจดการความรในทกระดบทกมตของสงคม ไดแก ครอบครว ชมชน องคกรทกระดบ และองคกรทจดการศกษา มการสรางและใชความร มการแลกเปลยนเรยนรจนกลายเปนวฒนธรรมแหงการเรยนร

การศกษาไทยสอาเซยนและประชาคมโลก จากกระแสโลกทเปลยนแปลงอยางรวดเรวในชวงทศวรรษทผานมา สงผลใหหลายประเทศทวโลกตองเผชญกบความหลากหลายทงดานสงคมและระบบเศรษฐกจซงมอทธพลตอวถ


หนา | 81

ชวตเปนอยางมาก ท าใหหลายประเทศตองเรงเตรยมพรอมโดยการสรางกลไกและพฒนาคนใหมศกยภาพสงขน ใหสามารถปรบตวและรเทาทนกระแสการเปลยนแปลงทเกดขน เพอใหประเทศชาตกาวไปขางหนาไดอยางมนคงและเทาเทยม โดยเฉพาะประเทศสมาชกอาเซยนตางเหนพองตองกนวาการศกษาเปนปจจยทส าคญยงในการพฒนาประเทศ จากปฏญญาวาดวยแผนงานส าหรบประชาคมอาเซยน ไดใหความส าคญในการใชกลไกการศกษาขบเคลอนอาเซยนใหบรรลวสยทศนอาเซยน 2020 ทมงใหอาเซยนมวสยทศน สภายนอก มสนตสข และเชอมโยงเขาดวยกนในการเปนหนสวนในสงแวดลอมของประชาธปไตยและมอยรวมกนอยางกลมกลน การพฒนาทมพลวต และการรวมตวทางเศรษฐกจทใกลชดและในสงคมทเอออาทรทระลกถงสายสมพนธทางประวตศาสตร รบรมรดกทางวฒนธรรมทมรวมกน และเชอมในอตลกษณของภมภาค (กรมอาเซยน, 2546)

ประเทศไทยซงเปนหนงในสมาชกอาเซยน ไดตระหนกถงบทบาทและภารกจส าคญในการเสรมสรางความรวมมอกบอาเซยน เพอสรางความแขงแกรงของอาเซยนในเวทโลก โดยเฉพาะการใชกลไกความรวมมอดานการศกษาน าพาอาเซยนสการเปนประชาคมทมความมนคง (ฟาฏนา วงศเลขา, 2553) ในสวนของความรวมมอดานการศกษาของประชาคมอาเซยน มการลงนามในปฏญญาชะอ า-หวหน โดยนายกรฐมนตรของไทยและผน าของประเทศตาง ๆ ในอาเซยน ประกอบดวยความรวมมอใน 3 เสาหลก คอ ประชาคมดานการเมองและความมนคง โดยใชการศกษาเปนตวน า ประชาคมดานเศรษฐกจ ทกประเทศจะตองพฒนาความสามารถในการแขงขนในเวทโลก และประชาคมดานสงคมและวฒนธรรม ใหถอวาความงดงามมาจากความแตกตางและหลากหลาย วฒนธรรมในแตละพนทไมจ าเปนตองเหมอนกน แตในความหลากหลายทางวฒนธรรมนนจะชวยสรางความรวมมอในลกษณะสงคมเอออาทร โดยมเปาหมายรวมกนคอ ทง 3 เสาหลกสงเสรมสนบสนนซงกนและกน เพอใหสามารถกาวไปสความส าเรจของการเปนประชาคมอาเซยนไดภายในป 2558 (อณฎณ เชอไทย, 2555) จากปฏญญาดงกลาว สงผลใหทกภาคสวนตองเรงแสวงหาความรวมมอเพอเดนหนาขบเคลอนเตรยมพรอมเดกไทยกาวสประชาคมอาเซยนตามเปาหมาย โดยเฉพาะการใหกลไกการศกษาเปนตวน าส าคญในการขบเคลอนใหสามารถกาวไปไดอยางมทศทาง ผสานประโยชนรวมกน องคกรหลกในกระทรวง ศกษาธการจงตองเรงเครองกาวเดนอยางไมหยดนง จากการระดมความคดในหลากหลายเวท จากผบรหารการศกษา ครผสอน นกวชาการ และผเกยวของ ประเทศไทยมการเตรยมการศกษาสอาเซยนดงน (ส านกความสมพนธตางประเทศ, 2552) 1) การใหความรแกพลเมอง สงเสรมการเรยนรภาษาเพอนบาน การสรางอตลกษณอาเซยน


หนา | 82

และจตส านกของพลเมองอาเซยน ทกภาคสวนในสงคมรวมจดกจกรรมดานการศกษา สรางเดกใหมคณภาพสอดคลองกบความตองการของตลาดแรงงานและสถานประกอบการ การจดหลกสตรการศกษาอาเซยนดวยการสงเสรมการใชภาษาองกฤษและภาษาเพอนบาน ฯลฯ 2) ส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน ไดเรงพฒนาเดกและเยาวชนไทยใหรจกวฒนธรรม สงคม ความเปนอยของเพอนอก 9 ประเทศทจะสามารถกาวสประชาคมอาเซยนอยางมนใจ โดยการด าเนนโครงการพฒนาประชาคมสอาเซยน (Spirit of ASEAN) เพอรองรบการรวมกลมของประเทศอาเซยนใน 2558 เชน โรงเรยน Buffer School เปนโรงเรยนทอยตดชายแดนกบประเทศสมาชกอาเซยน 4 ประเทศ ไดแก ลาว พมา กมพชา และมาเลเซย โรงเรยนSister School เปนโรงเรยนทมความพรอม มความเขมแขงทงในเรองของภาษาและ ICT ทอยใน พ น ท อน ๆ ท ไ ม ต ดช าย แดน แ ต มป ระสานส มพน ธ กบ อ า เ ซ ยน 5 ประ เทศ ไดแก เวยดนาม สงคโปร ฟลปปนส อนโดนเซย และบรไน 3) ส านกวชาการและมาตรฐานการศกษา ท าหลกสตรและการจดการเรยนรในระดบการศกษาขนพนฐาน ไดระดมความคดจากผทรงคณวฒ ผบรหารสถานศกษา ศกษานเทศก ครผสอน และผเกยวของ เพอรวมก าหนดกรอบแนวทางในการพฒนาโรงเรยน เปนการเตรยมพรอมสความเปนประชาคมอาเซยน โดยการก าหนดคณลกษณะอนพงประสงคของเดกไทยทสอดรบกบประชาคมอาเซยน การวเคราะหหลกสตรในสวนของอาเซยนศกษา การก าหนดกจกรรมการเรยนร เพอใหสถานศกษาสามารถพฒนาผเรยนไดอยางมคณภาพและแขงแกรงในประชาคมอาเซยน สรปไดวา การพฒนามาตรฐานการศกษาไทยใหกาวไปสประชาคมอาเซยน ตองพฒนาเดกและเยาวชนไทยใหมศกยภาพพรอมรบกบความเปลยนแปลงของกระแสสงคมโลกอยางมนใจ โดยทกภาคสวนในสงคมตองผสานความรวมมอขบเคลอนการศกษาไทยใหกาวไปสเวทโลกไดอยางมประสทธภาพและย งยน

สรปทายบท

ววฒนาการของการศกษาไทยแบงออกเปน 5 ล าดบเหตการณ คอ การศกษาสมยโบราณ สมยกรงสโขทย สมยกรงศรอยธยา สมยกรงธนบร และสมยกรงรตนโกสนทร เนนการจดการศกษาทวดและบาน โดยมหลกสตรเกยวกบการอานและเขยนภาษาไทยทงในดานโคลง ฉนท กาพย กลอน โหราศาสตร และไสยศาสตรจากคมภรทางพระพทธศาสนา การปฏรปการศกษาชวงท 1 รชกาลท 5 มการปฏรปและการพฒนาระบบ เปนยคของการปฏรปประเทศอยางแทจรง การปฏรปประเทศในดานตาง ๆ ไดเกดขนอยางกวางขวาง ไมวาจะเปนการปกครอง สงคม กฎหมาย รวมทงการศกษา การปฏรปการศกษาชวงท 2 หลงเหตการณมหาวปโยค 14 ตลาคม พ.ศ. 2516 :


หนา | 83

ความเสมอภาคทางการศกษา เกดจากการเปลยนแปลงการปกครอง การปฏรปการศกษาชวงท 3 พทธศกราช 2542 : การเปลยนแปลงสงคมโลกใหเปนสงคมแหงการเรยนร เพราะการเรยนรเกดไดตลอดเวลา ทกคนเรยนรไดไมใชจากคร แตเรยนรจากการสมผสกบแหลงขอมลขาวสารจากสอ ตาง ๆ และการศกษาไทยสอาเซยนและประชาคมโลก เพอเขาใจความหลากหลายทางวฒนธรรม และสรางความรวมมอในลกษณะสงคมเอออาทร สงเสรมสนบสนนซงกนและกนในเวทโลก

ค าถามทบทวน 1. จากประวตการศกษาไทยสงทเกดขนในอดตมผลอยางไรตอการศกษาในปจจบน 2. พระราชบญญตการศกษาแหงชาตมบทบาทตอการจดการศกษาอยางไร 3. สาเหตของการปฏรปการศกษาไทยเพอใหเกดความเสมอภาคทางการศกษาคออะไร 4. พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 มบทบาทตอการปฏรปการศกษาอยางไร 5. การปฏรปการศกษาไทยมผลอยางไรตอการจดการศกษาในยคปจจบน 6. เปรยบเทยบการศกษาสมยโบราณ สมยกรงสโขทย สมยกรงศรอยธยา สมยกรงธนบร และสมยกรงรตนโกสนทร 7. การปฏรปการศกษาชวงท 1 รชกาลท 5 มการปฏรปการศกษาและการพฒนาระบบการศกษาอยางไร 8. การปฏรปการศกษาชวงท 2 หลงเหตการณมหาวปโยค 14 ตลาคม พ.ศ. 2516 มผลตอการจดการศกษาไทยในปจจบนอยางไร 9. การปฏรปการศกษาชวงท 3 พทธศกราช 2542 น าไปสการเปลยนแปลงสงคมโลกใหเปนสงคมแหงการเรยนรอยางไร 10. แนวทางในการจดการศกษาไทยเพอเตรยมความพรอมสอาเซยน ควรเปนอยางไร


หนา | 84


กลทรพย เกษแมนกจ. (2543). วรรณกรรมสมยธนบรและรตนโกสนทร ฉบบแปล. โ ค ร ง ก า รวรรณกรรมอาเซยน. ISBN 9742722935. เกรกฤทธ ไทคนธนภพ (2555).รชกาลท 5 ปฏรปสงคมสยามและหมายเหตมรดกความทรงจ าของ โลก. กรงเทพฯ : สยามความร กรมอาเซยน. (2546). อาเซยน 2020 : วสยทศนผานภาพ. กระทรวงการตางประเทศอาเซยน. กรงเทพฯ : กรมอาเซยน. ชย เรองศลป (2541). ประวตศาสตรไทยสมย พ.ศ. ๒๓๕๒-๒๔๕๓ ดานเศรษฐกจ. ไทยวฒนา- พานช. ชนวรณ บณยเกยรต. (2553). การเตรยมพรอมดานการศกษาของไทย เพอกาวสประชาคม อาเซยน. [ออนไลน].สบคนจาก http://www.moe.go.th/websm/2010/nov/384.html. .[25 พฤษภาคม 2557] เดชา สพรรณทอง (2542) การศกษาไทยในอดต. [ออนไลน]. สบคนจาก http://www.moe.go.th/ main2/his_edu.htm#hd1. [25 พฤษภาคม 2557]. ธเนศ ข าเกด .(2552). กฎหมายการศกษาในยคการศกษาสมยใหมยคท 4 ตงแต พ.ศ.2520. [ออนไลน].สบคนจาก http://www.gotoknow.org/posts/333118. .[25 พฤษภาคม 2557] นววรรณ วฒฑะกล. (2550). แผนการศกษาแหงชาต หลกสตร และการจดการเรยนการสอนใน ระดบการศกษาขนพนฐาน ตงแตรชสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวถง สนสดยคสมบรณาญาสทธราชย : รายงานผลการวจย. กรงเทพฯ : คณะครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย. น า ท พย จ ลประ ย ร ( 2552). แผนก าร ศกษ าแ ห งช าต . [ออนไลน ].ส บคนจ าก http:// www.sahavicha.com/? name=article&file=readarticle&id=1845. [25 พฤษภาคม 2557] นนทนา กปลกาญจน. (2547). พระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหว : พ.ศ. 2468-2477.พมพครงท 1 กรงเทพฯ : โอเดยนสโตร. นาตยา พงษศรกล.(2539).ความสอดคลองระหวางการด าเนนงาน ของส านกงานคณะกรรมการการ ประถมศกษาแหงชาต กบนโยบายการศกษาระดบประถมศกษาของรฐบาล ระหวาง พทธศกราช 2523-2537. วทยานพนธครศาสตรมหาบณฑต สาขาประถมศกษา คณะคร ศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย.


หนา | 85

นชาพร ยอดมณ (2555). ละครแหงชวต : ค าสอนและภาพสะทอนการศกษาไทยในสมยรชก าลท 6. วทยาจารย. 111 (3). นธ เอยวศรวงศ (2550). การเมองไทยสมยพระเจากรงธนบร. มตชน. นพดล กรรณกา และคณะ. (2554). สถานภาพและบทบาทการเสรมสรางสงคมแหงการเรยนรตลอด ชวตของหนวยงานภาครฐและเอกชน : รายงานการวจย. ส านกงานเลขาธการสภา การศกษา. พมพครงท 1. กรงเทพฯ : ส านกนโยบายดานการเรยนรตลอดชวตและโอกาส ทางการศกษา ประจวบ ทองศร. (2555). การวเคราะหแนวพระราชด ารในพระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหวใน การสงเสรมการศกษาเพอพฒนาประเทศ. วทยานพนธครศาสตรดษฎบณฑต สาขาวชา พฒนศกษา คณะ ครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย. ประไพ เอกอน. (2542). การศกษาไทย. กรงเทพฯ: สถาบนราชภฏสวนสนนทา. ผกา สตยธรรม, ลนจง อนทรมพรรยและศรมาส ไทยวฒนา. (2540). แนวคดทางการศกษาของนกการ ศกษาไทยในชวงหลงการเปลยนแปลงการปกครองป 2475 ถงปจจบน : รายงานการวจย. กรงเทพฯ : คณะครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย. พนม พงษไพบลย . (2546) การประยกตทฤษฎทางการบรหารและการพฒนาการศกษา. เอกสารต ารา ประกอบการเรยนการสอนมหาวทยาลยราชภฏกาญจนบร พลาดศย สทธธญกจ.(2536). พระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาจฬาลงกรณ พระจลจอมเกลา เจาอยหว. กรงเทพฯ: เอม บ เอ

พพฒน วเชยรสวรรณ. (2535) แผนการศกษาแหงชาต พทธศกราช 2535. กรงเทพฯ : เดอะบคส. ฟาฏนา วงศเลขา. (2553).กลไกขบเคลอนการศกษา...กาวสประชาคมอาเซยน. [ออนไลน].สบคน จาก http://www.kus.kps.ku.ac.th/satit/asean/? name=news&file=view&id=78%20target =.[25 พฤษภาคม 2557] มลนธอนรกษโบราณสถานในพระราชวงเดม. (2539). พระราชวงเดม พ.ศ. 2541. กรงเทพฯ : อรณ- การพมพ ล าดวน เทยรฆนธกล, รชน ทรพยวจตร (2546) .บรรณานกรมและสาระสงเขป พระราชนพนธใน พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว : จดพมพเปนทระลกเนองในโอกาสครบรอบ 150 ป พระบรมราชสมภพในพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว พทธศกราช 2546. กรงเทพฯ : ส านกหอสมดแหงชาต กรมศลปากร. วโรจน ไตรเพยร. (2543). 9 รชกาลแหงราชวงศจกร. ส านกพมพ คลงศกษา. 38-50.


หนา | 86

ส านกความสมพนธตางประเทศ. (2552). การศกษา : รากฐานประชาคมอาเซยน. กรงเทพฯ : กลม สารสนเทศตางประเทศ. ส านกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต. (2536). แผนการศกษาแหงชาต พทธศกราช 2535. พมพครงท 3. กรงเทพฯ : ส านกนายกรฐมนตร. ส านกงานคณะกรรมการการศกษาเอกชน. (ม.ป.ท. : ม.ป.พ., 25--?). พระราชบญญตโรงเรยน เอกชน พ.ศ. 2525 . กระทรวงศกษาธการ. ส านกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต. (2545). พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ.2542 และทแกไขเพมเตม (ฉบบท 2). จลสาร. ส านกนายกรฐมนตร. ส านกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. (2550).รายงานผลการประชม ประจ าป 2550 ของ สศช. : ความอยเยนเปนสขรวมกนในสงคมไทย. [ออนไลน].สบคน จาก http://www.ryt9.com/s/cabt/85421/.[25 พฤษภาคม 2557] สารานกรมไทยส าหรบเยาวชน . (2557). ความสมพนธทางดานวฒนธรรมกบชาตตะวนตก . [อ อ น ไ ล น ].ส บ ค น จ า ก http://kanchanapisek.or.th/kp6/sub/book/book.php?book =20&chap =2&page=t20-2-infodetail03.html. สมเกยรต ออนวมล. (2552). ผลประชมสดยอดอาเซยนครงท 15. หนงสอพมพเดลนวส. สมบต จ าปาเงน.(2556). คนและเหตการณของไทยทยเนสโกยกยอง. พมพครงท 1. กรงเทพฯ : สถาพรบคส อณฎณ เชอไทย.(2555). AEC ประชาคมเศรษฐกจอาเซยน. พมพครงท 1. กรงเทพฯ : แสงดาว อรณ เวชสวรรณ.(2541).บนทกภาพเหตการณประวตศาสตร 14 ตลาคม 2516 และ 6 ตลาคม 2519. พมพครงท 2. กรงเทพฯ : อรณวทยา. อญญรตน นาเมอง. (2553). การปฏรปการศกษาของประเทศไทย Educational Reform in Thailand . [ออนไลน].สบคนจาก http://journal.pnu.ac.th/ojs/index.php/pnujr/article /viewFile/55/54. [25 พฤษภาคม 2557] อวยพร เรองตระกล และคณะ. (2552). รายงานการพฒนาตวบงชและเครองมอวดตวบงชตาม มาตรฐานการศกษาของชาต มาตรฐานท 2 แนวการจดการศกษา และมาตรฐานท 3 แนว การสรางสงคมแหงการเรยนร สงคมแหงความร : รายงานการวจย. กรงเทพฯ : คณะคร ศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย.


บทท 3

วสยทศน แผนการศกษาแหงชาต และแผนพฒนาการศกษาไทย

พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 มาตรา 33 บญญตใหมการจดทาแผนการ

ศกษา ศาสนา ศลปะ และวฒนธรรมแหงชาต ซงเปลยนชอใหมเปน "แผนการศกษาแหงชาต" ทเนน

การนาสาระสาคญกาหนดไวในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2540 และพระราชบญญต

การศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 มากาหนดวสยทศนการพฒนาระยะยาว ซงสอดคลองกบ

แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต อนเปนแนวทางทกาหนดแผนและขนตอนการกระจาย

อานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถน กฎหมาย และระเบยบตาง ๆ ทเกยวของ เพอกาหนดเปน

แผนปฏรปหลกดานการศกษา ศาสนา ศลปะ และวฒนธรรมแหงชาตอนนาไปสการปฏบตอยาง

จรงจง และเปนประโยชนตอการสรางชาต สรางคน และสรางงานตามหลกการแหงนโยบายของ

รฐบาลตอไป แผนการศกษาแหงชาตเปนแผนยทธศาสตรระยะยาว 15 ป (พ.ศ. 2545-2559) ทม

ความสาคญยง เนองจากเปนการนาสาระของการปฏรปการศกษาตามพระราชบญญตการศกษา

แหงชาตและนโยบายของรฐบาลมาสการปฏบต และเปนกรอบแนวทางในการจดทาแผนพฒนา

การศกษาขนพนฐาน แผนพฒนาการอาชวศกษา แผนพฒนาการอดมศกษา และแผนการพฒนาดาน

ศลปะ วฒนธรรม ทงระดบเขต พนทการศกษาองคกรปกครองสวนทองถน และสถานศกษา เพอ

นาไปสการดาเนนการปฏรปการศกษาทสอดคลองตอเนองกนทวประเทศ

ความหมายของวสยทศน แผนการศกษาแหงชาต และแผนพฒนาการศกษาไทย

วสยทศน

มนกการศกษาไทยไดใหความหมายของคาวา วสยทศน (Vision) ไวมากมายหลายทาน ดงน

ประเวศ วะส (2555) กลาววา วสยทศน หมายถง ความเคลอนไหวของประชาชาต เพอ

สรางจนตนาการใหมเกยวกบการศกษา

เกษม วฒนชย (2549) ใหความหมายไววา วสยทศน มาจากคาภาษาองกฤษวา “Vision”

แปลวา ความคาดหมายทจะกระทาในอนาคต หรอการมองเปนสรางระบบใหเพอใหเพอรองรบ

แนวโนมทจะเกดขนในอนาคต หรอเพอการพฒนาแนวโนมทเกดขนในอนาคต สวนคาวา

“Visionary” หมายถง คนทจะทาให Vision ประสบผลสาเรจ

บรชย ศรมหาสารคร (2548) กลาววา วสยทศน เปนศพทเฉพาะศาสตร (Technical Term)

เกยวกบการบรหารทถกบญญตขนจากคาวา “Vision” ในภาษาองกฤษ ซงตามความหมายทวไป

หนา | 91


แปลวา “การเหนหรอภาพ” แตในทางการบรหาร วสยทศน (Vision) หมายถง ความสามารถในการ

มองเหนภาพทจะเกดขนในอนาคตไดไกลทสดและชดทสด การมองเหนทวานมใชการมองเหนดวย

สายตา แตเปนการมองเหนดวยปญญา วสยทศนเปนจนตนาการ หรอภาพเสมอนจรงทเกดขนใน

อนาคตขางหนา

สายสร จตกล อางถงใน ชลธรา สตยาวฒนา และคณะ (2552) ใหความหมายวา วสยทศน

คอ การมองไปขางหนาในสวนทด ในสวนทเราคาด ในสวนซงเรามองจะใชคาวา Visual Thinking

วาเปนความคาดหวงทอยากจะเหนใหเปน Expectation ซงหมายความวาพยายามจะมองไปในทางท

ดทสดเทาทจะดได

สรปไดวา วสยทศน หมายถง ภาพความสาเรจในอนาคตขององคกร โดยเนนถงความ

มงมนในการพฒนาใหถงจดหมาย เปนสภาพทพงปรารถนาในอนาคต อาจมลกษณะในเชงปรชญา

ทสามารถใหทศทางกบผนาทจะนาองคกรไปสภารกจหลกทมความชดเจน เปนรปธรรม กลาวคอ

เปนภารกจทตองทา ทาเพออะไร ทาเพอใคร โดยมลกษณะแสดงจดมงมนในภารกจ มความชดเจน

จาไดงาย และสามารถนาไปสการปฏบตได ในทางการศกษา วสยทศนเปนสงจาเปนอยางยงทจะตองกาหนดใชในแผนการศกษา

แหงชาต เพราะการจดการศกษาตามแผนการศกษาแหงชาตเนนทการพฒนาคณภาพของผเรยนให

สงขน เปนเจตนารมณ อดมการณ หลกการทด มทศทางทชดเจน สามารถนาไปสการปฏบตให

บรรลผลสาเรจได

แผนการศกษาแหงชาต

วไล ตงจตสมคด (2544) ใหความหมายเกยวกบแผนการศกษาแหงชาตวา แผนการศกษา

แหงชาต หมายถง แผนอนเปนแมบทหลกหรอแผนงานหลก (Master plan) ในการจดการศกษาของ

ชาต ประกอบดวยวตถประสงค นโยบาย แนวปฏบต ระบบการศกษา ระบบโรงเรยน และเกณฑ

อายมาตรฐานของนกเรยนแตละระดบการศกษา

พพฒน วเชยรสวรรณ (2540) กลาววา แผนการศกษาแหงชาต หมายถง แผนแมบทหรอ

แผนงานหลกในการจดการศกษาของชาต โดยทวไปจะแบงออกเปน 5 สวน คอ ความมงหมายของ

การจดการศกษา นโยบายการศกษา ระบบการศกษา แนวปฏบตงาน และเกณฑอายมาตรฐานของ

นกเรยนแตละระดบ

สรปไดวา แผนการศกษาแหงชาต หมายถง แผนงานหลกระยะยาวในการจดการศกษาของ

ชาต เพอใชเปนแนวทางในการจดและบรหารการจดการศกษาของชาตทจะนาไปสประสทธภาพ

และประสทธผล ประกอบดวยความมงหมาย นโยบาย ระบบการศกษา แนวปฏบต และเกณฑอาย

หนา | 92


มาตรฐานของนกเรยนแตละระดบ

สวนแผนพฒนาการศกษาแหงชาต หมายถง แผนกลยทธทเพมเตมจากแผนการศกษา

แหงชาต เพอกาหนดทศทางและขอบเขตในการพฒนาการศกษาของชาต ซงสอดคลองกบ

แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต นววรรณ วฒฑะกล (2550) กลาววา แผนการศกษาชาตเปนคาศพททเรมใชในภายหลงจาก

การเปลยนแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475 แตเดมใชคาวา โครงการศกษาและโครงการศกษาแหงชาต

มแผนการศกษาแหงชาตฉบบแรกคอ โครงการศกษา พ.ศ. 2441 ไดกาหนดขนในรชสมย

พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว รชกาลท 5 แหงราชวงศจกร (สรพล นตไกรพจน และ

คณะ, 2552) พระองคทรงเหนวา การศกษาไดขยายออกไปถงพลเมองทวไป แตไมเปนระเบยบแบบ

แผน ขาดเปาหมายและนโยบายทแนนอนในการจดการศกษา และนกเรยนไทยทไปศกษาตอ

ตางประเทศกยงไมสาเรจกลบมา พระองคจงโปรดใหพระยาสเรนทราธบด (หมอมราชวงศเปย

มาลากล) อครราชทตพเศษประจาราชสานกองกฤษไดสบคนแบบแผนการศกษาทกแขนงวชาใน

ประเทศองกฤษและยโรป เพอนามาจดทาโครงการศกษาแหงชาตซงสาเรจใน พ.ศ. 2441 หลงจาก

นนมการเปลยนแปลงปรบปรงเพอใหมความเหมาะสมกบความเปลยนแปลงของโลกและความ

มนคงทางเศรษฐกจของชาต มสาระสาคญดงน (สานกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต, 2545)

1. โครงการศกษา พ.ศ. 2441

เปนแผนการศกษาแหงชาตฉบบแรกทพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวทรง

กระตนใหมการขยายการศกษาใหแพรหลายทงประเทศ โดยโครงการศกษาฉบบนแบงออกเปน 2

ภาค ภาคหนงกลาวถงการจดการศกษาในกรงเทพฯ ภาคสองกลาวถงการจดการศกษาในหวเมอง

โดยการศกษาฉบบนมสาระสาคญดงน

1) ประเภทการศกษา แบงออกเปน 2 กลมดงน

1.1) กลมการศกษาสามญศกษา แบงออกเปน 4 ขน 1) มลศกษา เปนการเลาเรยน

เบองแรก 2) ประถมศกษา เปนการเลาเรยนเบองตน 3) มธยมศกษา เปนการเลาเรยนเบองกลาง และ

4) อดมศกษา เปนการเลาเรยนเบองสง

1.2) การศกษาพเศษ คอการศกษาวชาเฉพาะ เชน การฝกหดคร อาจารย กฎหมาย

การแพทย การชาง การคา และการเพาะปลก

2) ระบบโรงเรยน แบงออกเปน 4 กลมดงน

2.1) มลศกษาและประถมศกษา แบงออกได 3 ระดบ ไดแก 1)โรงเรยนบรบพา เขา

เรยนเมออายได 7 ป สวนการเรยนในโรงเรยน ก ข นโม เรยนทวด ไมกาหนดอาย 2) โรงเรยน

หนา | 93


เบองตนชนตา เรยน 3 ป นบเปนประโยค 1 (อายภายใน 10 ป) และ 3) โรงเรยนเบองตนชนสง

เรยน 3 ป นบเปนประโยค 2 (อายภายใน 13 ป)

2.2) มธยมศกษา แบงเปน 3 ระดบ ไดแก 1) โรงเรยนไทยเบองกลาง เรยน 4 ป นบ

ประโยค 3 (อายตงแต 14-17 ป) 2) โรงเรยนองกฤษไทยเบองตน เรยน 4 ป (อายภายใน 17 ป) และ

3) โรงเรยนองกฤษไทยเบองกลาง เรยน 4 ป (อายภายใน 17 ป)

2.3) สกลวทยาลย เปนการศกษาขนอดมศกษา เทยบไดกบมหาวทยาลย เรยน 4 ป (อาย

18-22 ป)

2.4) สถานศกษาพเศษ เปนโรงเรยนหรอวทยาลยเฉพาะวชา เชน โรงเรยนฝกหดคร

อาจารย โรงเรยนฝกหดขาราชการพลเรอน โรงเรยนการแพทย โรงเรยนกฎหมาย


เปนโครงการทยดแบบแผนมาจากองกฤษและไดมการดดแปลงบางสวนใหเหมาะสม

กบประเทศไทย ตามทพระยาวสทธสรยศกดไดไปศกษางานการศกษาของประเทศญปน ขณะทไป

รบสมเดจพระบรมโอรสาธราช สยามมกฎราชกมาร (รชกาลท 6) ทประเทศญปน ซงมสาระสาคญ

สรปไดดงน

1) ระดบการศกษา แบงออกเปน 3 ระดบ คอ ประโยคหนง–ขนตน คอ ประโยคมล

ศกษาและชนประถมศกษา สาหรบชนมลศกษานนถอเปน “ชนเบองตน” ของประโยคประถมศกษา

การเลาเรยนประโยคหนง–ขนตน กาหนดเวลา 3 ป ประโยคสอง–ขนกลาง คอ มธยมศกษา

กาหนดใหเรยน 3 ป และประโยคสาม–ขนสง คอ อดมศกษากาหนดใหเรยน 5 ป

2) ประเภทศกษา แบงออกเปน 2 ประเภท หรอ 2 สาย ดงน

2.1) สายสามญศกษา ไดแก ความรสามญ เชน การอาน การเขยน เลข บญช และ

ศลธรรม จดแบงออกตามระดบของโรงเรยนดงน ประถมศกษา เปนความรพนฐานแกราษฎรทวไป

เมอจบแลวไดรบประกาศนยบตรประโยค 1 เลอกดาเนนชวตได 3 ทาง ออกไปประกอบอาชพ เรยน

ตอมธยมศกษาสายสามญ และเรยนตอทางวชาวสามญ โดยเขาโรงเรยนประถมศกษาพเศษเรยนวชา

เฉพาะอยาง มธยมศกษา เรยนตอจากประถมศกษาเรยนสาเรจได ประกาศนยบตรประโยค 2 จบแลว

เลอกทางเดนชวตได 3 ทาง คอ ประกอบอาชพ เชน เปนเสมยนรบราชการ เรยนมธยมศกษาพเศษ

ทางวชาวสามญ หรอเรยนตอชนอดมศกษา และอดมศกษา รบจากชนมธยมศกษา เปนความร

ระดบสงทสามารถทางานไดดวยภาษาไทยและภาษาตางประเทศ บางภาษาเรยนสาเรจได

ประกาศนยบตรประโยค 3 จะออกรบราชการหรอเรยนตอชนอดมศกษาพเศษในประเทศหรอ

ตางประเทศกได

หนา | 94


2.2) สายวสามญศกษา ไดแก ความรพเศษตาง ๆ ในการประกอบอาชพ เชน

วชาครแพทยชางและวชาชพอน ๆ แบงออกเปน 3 ขนเหมอนสามญศกษา คอ 1) วสามญขนตน

เรยกวา ประถมศกษาพเศษ 2)วสามญขนกลาง เรยกวา มธยมศกษาพเศษ รบนกศกษาทจบ

มธยมศกษาสายสามญ เปนวชาทตองใชความรสามญเปนพนฐานทสงพอสมควร เชน โรงเรยน

ฝกหดอาจารย โรงเรยนกฎหมาย โรงเรยนแพทย โรงเรยนมหาดเลก โรงเรยนนายรอยทหารบก

โรงเรยนกอสราง โรงเรยนแผนท โรงเรยนพาณชย 3) วสามญขนสง เรยกวา อดมศกษาพเศษ

เรยนวชาพเศษสาหรบประกอบอาชพทไมตองใชความรทางสามญ เรยนจบแลวไดประกาศนยบตร

ประถมศกษาพเศษ ยงไมไดจดในเมองไทย ตองไปเรยนตางประเทศ


อยในชวงรชสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว มการจดการศกษาแบง

ออกเปน 2 ประเภท คอ สามญศกษา และวสามญศกษา ดงมสาระสาคญตอไปน

1) สามญศกษา แบงการศกษาออกเปน 2 แผนก คอ แผนกสามญ และแผนกพเศษ

แผนกสามญแบงออกเปน 3 ระดบ ไดแก 1) มลศกษา กาหนดเวลาเรยน 3 ป เรยนวชาเลข กาหนด

อายไมเกน 9 ป 2) ประถมศกษา กาหนดเวลาเรยน 3 ป เรยนวชาเลข ภมศาสตร พงศาวดาร

วาดเขยน กาหนดอายไมเกน 12 ป และ 3) มธยมศกษา กาหนดเวลาเรยน 3 ป วชาเรยนเหมอนใน

ระดบประถมศกษา แตเพมวชาภาษาองกฤษ วชาคานวณและวทยาศาสตรใหมากขน มธยมศกษาม

2 ประเภท คอ มธยมวทยา จะเปนหลกสตรทมวชาใหม ๆ ครบบรบรณ สวนมธยมหนงสอ จะเปน

หลกสตรทยงมวชาใหม ๆ ไมเตมตามกาหนด สวนแผนกพเศษ แบงการศกษาออกเปน 3 ระดบ คอ

1) มลพเศษ กาหนดเวลาเรยน 3 ป ปสดทายเรมเรยนภาษาองกฤษ 2) ประถมศกษา กาหนดเวลา

เรยน 3 ป เรยนตามหลกสตรภาษาองกฤษและวชาตาง ๆ ตามความตองการ แตหนกทางดาน

ภาษาตางประเทศจดสอนทโรงเรยนราชวทยาลยและโรงเรยนวดเทพศรนทร จบแลวสามารถเรยน

ตอในมธยมศกษาพเศษไดหรอออกไปทางานเปนเสมยน และ 3) มธยมพเศษ หรอเรยกวามธยม

ภาษา กาหนดเวลาเรยน 5 ป เนนหนกทางดานภาษาองกฤษ ป 1-4 สอนวชาตาง ๆ เปนภาษาองกฤษ

ทงสน ป 5 เรยนภาษาไทยและภาษาองกฤษ กาหนดอาย 17-18 ป

2) วสามญศกษา รบผทสอบไลไดมธยมสามญแลว เปนการศกษาทางดานปฏบตคลาย

กบโรงเรยนเทคนค แบงออกเปนแผนกตาง ๆ เชน แผนกองกฤษ ชางแพทย ผดงครรภและคร

วสามญศกษา แบงออกไดเปน 2 ระดบ ประถมศกษา เรยนได 3 ป ไดแก โรงเรยนองกฤษมหา

พฤฒาราม สโมสรชาง สโมสรองกฤษ และโรงเรยนแพทยผดงครรภ มธยมเรยน 3 ป ไดแกโรงเรยน

แพทยและฝกหดอาจารยโครงสรางการศกษา พ.ศ. 2450

หนา | 95



ตรงรชสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวมการจดการศกษาทสงกวา

ประถมศกษา คอ ระดบมธยมศกษาและอดมศกษา สาระสาคญของโครงการศกษา พ.ศ. 2452 ม

3 ประการ คอ (1) กาหนดเพมหลกสตรมธยมพเศษใหเหลอเวลาเรยนเพยง 3 ป เทากบหลกสตร

ประถมวสามญและมธยมสามญ (2) กาหนดเพมหลกสตรมธยมสงอก 3 ป ตอจากหลกสตรมธยม

สามญ และ (3) มธยมพเศษ เปนความรเทยบเทาชนตนของมหาวทยาลย เพอใหนกเรยนทจบชน

มธยมศกษาสงแลวไปศกษาตอในยโรปโดยไมตองเสยเวลาเตรยมทจะไปเขามหาวทยาลยอก

กาหนดอายและจานวนปของการศกษาแตละระดบมดงน มลศกษา เรยน 3 ป อาย 7-9 ป

ประถมศกษา เรยน 3 ป อาย 10-12 ป มธยมศกษา เรยน 3 ป อาย 13–15 ป มธยมสง เรยน 3 ป อาย

16-18 ป


ตรงกบรชสมยพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว มจดมงหมายสาคญคอ (1) มง

แกไขความเขาใจผดของราษฎร สาเหตเนองมาจากการจดการศกษาทผาน ๆ มาทาใหราษฎรเขาใจ

วา “วสามญศกษา” นนไมจาเปนตองเรยนร เพราะทาใหสนเปลองเงนทองและเสยเวลา เรยนเฉพาะ

“สามญศกษา” กเพยงพอสาหรบออกมารบราชการ เปนเสมยนได และ (2) มงปรบปรงสามญศกษา

และวสามญศกษาใหมความสมพนธกน เพอจะไดสงเสรมใหราษฎรมโอกาสเลาเรยนทงสามญ

ศกษาและวสามญศกษาควบคกนไป ทงน เพราะโครงการศกษาทผานมาแลวไดแยกออกเปน

หลกสตรสามญและหลกสตรวสามญ ลกษณะโครงการศกษา พ.ศ. 2456 เปลยนชอมลศกษา

แบงเปนประถมศกษา การศกษาม 3 ระดบ คอ ประถมศกษา มธยมศกษา และอดมศกษา และได

แบงการศกษาออกเปน 2 ประเภท คอ

1) สามญศกษา ประกอบดวยประถมศกษาและมธยมศกษา โดยมการเลาเรยนความร

สามญททกคนควรจะร เชน วชาหนงสอ วชาเลข และจรรยามารยาท

1.1) ชนประถมศกษาม 5 ชน คอ 1) ชนประถมศกษาปท 1-3 เรยนวชาสามญ เชน

เลข จรรยามารยาท 2) ชนประถมศกษาปท 4-5 เปนชนสาหรบคนทไมคดจะเรยนตอมธยมศกษาให

เรยนตอวสามญหรออาชพ 2 ป

1.2) ชนมธยมศกษาม 8 ชน คอ ชนมธยมศกษาปท 1-3 เรยกวา ชนมธยมศกษา

ตอนตน ชนมธยมศกษาปท 4-6 เรยกวา ชนมธยมศกษาตอนกลาง และชนมธยมศกษาปท 7-8

เรยกวา ชนมธยมศกษาตอนปลาย

หนา | 96


2) วสามญศกษา ประกอบดวยประถมศกษา วสามญชนตาชนสงและมหาวทยาลย

(วสามญชนตาและชนสงถอเปนการศกษาระดบอดมศกษาแตยงไมไดกาหนดชนไว) ผเรยนจบชน

มธยมศกษาปท 6 สายสามญจะแยกไปเรยนวสามญชนตาได และผทเรยนจบชนมธยมศกษาปท 8

สายสามญจะแยกไปเรยนวสามญชนสงและมหาวทยาลยได

โครงการศกษาชาตฉบบนยงมขอบกพรองอยางนอย 2 ประการ คอ 1) ประถมวสามญ

ศกษา คอ ประถมศกษาปท 4-5 เมอเรยนจบแลวสามารถเรยนตอมธยมวสามญได แตถาจะกลบไป

เรยนมธยมสามญกตองเรมเรยนมธยมศกษาปท 1 ใหม จงทาใหไมมผสนใจจะเรยนประถมวสามญ

ศกษา 2) เมอเรยนมธยมศกษาไปถงมธยมศกษาปท 6 แลวจงจะไปเรยนตอสายวสามญศกษาได

หากเปนไปตามนความรสกอยากเปนราชการจะกลบสงขน เพราะเหลออก 2 ปกจะจบชนสามญ

ศกษาคอมธยมศกษาปท 8 แลว จะหนไปทางวสามญศกษากยงไมแนใจวาอกกปจะสาเรจ (เพราะ

ไมไดกาหนดชนไว) เมอสาเรจแลวสอาชพรบราชการไดหรอไมกยงเปนทสงสยอย ดวยเหตนจงได

นาไปสการแกไขโครงการศกษาชาตใหมอกครงใน พ.ศ. 2458


โครงการศกษา พ.ศ. 2458 ตรงกบรชสมยพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว ม

สาระสาคญคลายคลงกบโครงการศกษา พ.ศ. 2456 มากทสด สวนทแตกตางออกไปไดแก การเพม

ชนวสามญศกษา โดยแบงออกเปน 3 ชน เชนเดยวกบโรงเรยนมธยมศกษา คอชนตน และชนกลางม

3 ชน สวนชนสงม 2 ชน จดมงหมายสาคญของการปรบปรงโครงการศกษา พ.ศ. 2458 มดงน 1)

เพอแกไขขอบกพรองและปรบปรงโครงการศกษา พ.ศ. 2456 ใหเหมาะสมยงขน 2) เพอหาลทางท

จะสงเสรมใหพลเมองหนมาสนใจการศกษาวชาชพอยางจรงจง ทงน เพราะปรากฏวาประชาชน

สวนมากยงมงเรยนเฉพาะวชาหนงสอ และยงเรยนครง ๆ กลาง ๆ มความมงหมายทจะประกอบ

อาชพเปนเสมยนและรบราชการ มองเหนวาการประกอบอาชพอยางอนเปนอาชพทไมมเกยรตและ

ไมเหมาะสม และ 3) เพอใหมการจดสอนวชาวสามญในระดบมธยมศกษาดวย เพราะปรากฏวาวชา

วสามญศกษาไดแก การศกษาเพอประกอบอาชพนน อยในระดบประถมศกษาและอดมศกษา ยง

ไมไดจดไวระดบมธยมศกษา โครงการศกษา พ.ศ. 2458 มการกลาวถงการศกษาของสตรโดย

กาหนดไวเปนหลกการเทานน ในทางปฏบตแลวมสตรทเขาศกษานอยมาก เนองจากผปกครองไม

นยมสงเดกหญงเขาเรยน ในทางปฏบตผหญงมหนาทเปนแมบานแมเรอน จงไมจาเปนตองเรยน

ประกอบกบสถานศกษานนอยในวด

หนา | 97



โครงการศกษา พ.ศ. 2464 ตรงกบรชสมยพระบาทสมเดจพระมงกฏเกลาเจาอยหว

เหตผลในการประกาศโครงการ พ.ศ. 2464 มลกษณะเชนเดยวกนกบโครงการศกษา พ.ศ. 2456 และ

2458 กลาวคอ ตองการจะแกไขความนยมอาชพเปนเสมยนของพลเมอง โดยไดจดทาคาแนะนา

ชแจงแกราษฎรเกยวกบหนทางในการทามาหาเลยงชพดวยการเรยนวชาชพอยางอนบาง เปนความ

พยายามอยางแรงกลาของรฐบาลทจะแกปญหาเรองความนยมอาชพเสมยนของประชาชนใน

ขณะนน โครงการศกษานมลกษณะคลายคลงกบโครงการศกษา พ.ศ. 2458 แตในระดบอดมศกษา

นนกาหนดใหมระดบประกาศนยบตรซงตากวาปรญญาตร นอกจากน มการเพมเตมวชาทสอนให

กวางขวางกวาเดม

8. แผนการศกษาชาต พ.ศ. 2475

แผนการศกษาชาต พ.ศ. 2475 ตรงกบรชสมยพระบาทสมเดจพระปกเกลาเจาอยหว ซง

รฐบาลตามระบอบรฐธรรมนญ พ.ศ. 2475 ไดมงพฒนาประเทศโดยการอบรมพลเมองใหรจกและ

เขาใจระบอบการปกครองแบบรฐธรรมนญอยางจรงจง โดยเนนการจดการศกษา 3 ดาน คอ ดาน

ธรรมชาต ดานการงาน และดานการสมาคม เพอฝกใหบคคลรจกคดหาเหตผลดวยตนเอง มจรรยา

มารยาท และมรางกายแขงแรง ไมทงขนบธรรมเนยมประเพณไทย และใหรจกประกอบอาชพท

เหมาะสม อกทงเปนความพยายามทจะแกไขความผดพลาดในเรองการมงรบราชการมาเนนวชาชพ

ใหเรยนในชนประถมศกษาท 5-6 เปนสวนหนงของการศกษาภาคบงคบ แผนการศกษาชาต พ.ศ.

2475 มสาระสาคญดงน

1) ความมงหมายของการศกษา ใหพลเมองทกคนไดรบการศกษาเหมาะกบอตภาพของ

ตนพอควรแกภมปญญาและทนทรพย ใหกลบตรกลธดาไดรบการศกษาทงสามญและวสามญศกษา

ตามทกาหนดไวตามภมปญญา

2) การจดการศกษาใหจดเปน 3 สวนพอเหมาะกน คอ จรยศกษา พทธศกษา และพลศกษา

3) ประเภทการศกษา แบงออกเปน 2 ประเภท คอ สามญศกษา และวสามญศกษา ระดบ

การศกษาม 3 ระดบ คอ ประถมศกษา แบงออก 2 สาย คอ สายสามญม 4 ชน (ชนประถมปท 1-4)

และสายวสามญม 2 ชน (ชนประถมศกษาปท 5-6) มธยมศกษา แบงออก 2 สาย คอ สายสามญม 2

ตอน ตอนตนม 4 ชน (มธยมศกษาปท 1-4) และ ตอนปลายม 4 ชน (ชนมธยมศกษาปท 5-8) และ

สายวสามญศกษา มตอนเดยว 4 ชน (มธยมศกษาท 5-8) และอดมศกษา ไมกาหนดชน

4) การศกษาภาคบงคบ มการบงคบ 6 ชนป กลาวคอ การเรยนตอมธยมศกษาสายสามญ

หนา | 98


ตองเรยนชนประถมศกษาปท 4 แลวตอมธยมศกษาปท 1 ไดเลย ถาไมเรยนตอมธยมศกษาตองเรยน

ใหจบชนประถมศกษาปท 5-6 กอน

แผนการศกษาชาต พ.ศ. 2475 นกเรยนตองเสยเวลาเรยนในสายสามญถง 12 ป และยง

จะตองเขาเรยนตอในสายวสามญอก ซงเมอรวมดวยกนแลวจะเหนวาแผนการศกษาแหงชาต พ.ศ.

2475 กาหนดเวลาเรยนเปนเวลานานมากจงไดยกเลกไป


แผนการศกษาชาต พ.ศ. 2479 ตรงกบรชสมยพระบาทสมเดจพระอานนทมหดล ม

ระยะเวลาการใชยาวนาน 15 ป มสาระสาคญทนาสนใจดงน

1) จดมงหมายทวไปคอ 1) ใหพลเมองทกคนไดรบการศกษา เพอจะไดทาหนาท

พลเมองตามระบอบรฐธรรมนญไดเตมททงสายสามญศกษาและอาชวศกษา และ 2) เพอพฒนา

ศกยภาพของเดกไดสมบรณทงดานพทธศกษา เนนดานความร ความสามารถ ดานจรยศกษา ม

ศลธรรมอนด และดานพลศกษา เนนความมสขภาพ รางกายสมบรณ

2) ระดบการศกษาม 5 ระดบ คอ มลการศกษา ประถมศกษา มธยมศกษา เตรยม

อดมศกษา และอดมศกษา

3) ประเภทของการศกษา แบงออกเปน 2 ประเภท คอ 1) สามญศกษา ไดแก

การศกษาวชาทเปนพนฐานความรทว ๆ ไป แบงการศกษาออกเปนชนประถมศกษาปท 1-4

มธยมศกษาตอนตนปท 1-3 และชนมธยมศกษาตอนปลายปท 4-6 และ 2) อาชวศกษา ไดแก

การศกษาซงเปนความรสาหรบการประกอบอาชพซงจะไดรบชวงจากสามญศกษาทกชองระยะ

สงสดประโยคนน ๆ

4) การศกษาระดบอดมศกษา เปนการศกษาทตอจากชนเตรยมอดมศกษา ดงนน ผท

สาเรจชนมธยมศกษาปท 6 แลวจะตองเรยนสาเรจชนเตรยมอดมศกษากอน

5) การศกษาภาคบงคบ จดอยในชนประถมศกษา 1-4 ทเดกทกคนตองเขาเรยนตาม

กฎหมายวาดวยการประถมศกษา

6) นโยบายการจดการศกษา รฐอนญาตใหสวนตาง ๆ จดการศกษาได เชน ยอมให

เทศบาล (ประชาบาล) จดตงขนบาง และยอมใหคณะหรอเอกชนจดตงตามความปรารถนาของตน


แผนการศกษาชาต พ.ศ. 2494 แผนการศกษาชาตตงแตฉบบท 10-15 ตรงกบรชสมย

พระบาทสมเดจพระภมพลอดลยเดชมหาราช แผนการศกษาแหงชาตฉบบนเกดขนจากการทรฐบาล

หนา | 99


ในสมยนนไดพจารณาเหนวาควรจะสงเสรมมาตรฐานความรของพลเมองใหสงขน เพราะตาม

พระราชบญญตประถมศกษาบงคบใหเดกเขาเรยนในโรงเรยนประถมศกษาเมออายยางเขาปท 8

จนถงยางเขาปท 15 ถาเดกคนใดสอบไลไดชนประถมศกษาปท 4 แมอายเพยง 10-11 ปกออกจาก

โรงเรยนไดเพราะพนเกณฑบงคบ แตพนความรประถมศกษาปท 4 เปนพนความรทไมเหมาะสมกบ

สงคมไทยทเปลยนแปลงไปในขณะนน เพราะเปนความรเบองตนเทานน ยงไมถอวามความร

ความสามารถเหมาะสมกบทจะเปนพลเมองดตามทประเทศชาตตองการ โดยมการเพม “วชาหตถ-

ศกษา” และจดระดบการศกษาใหม มชน “มธยมสามญศกษา” ซงสอนเนนภาคปฏบต และรบ

นกเรยนทสาเรจประโยคประถมศกษาตออก 3 ป สวนชนมธยมสามญ (เดม) ซงสอนหนกทาง

วชาการนน เรยกวา “มธยมวสามญศกษา” แผนการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2494 มสาระสาคญดงน

1) ความมงหมายของการศกษา ตองการใหพลเมองไดรบการศกษาพอเหมาะกบอตภาพ

เปนพลเมองด รางกายแขงแรง อนามยสมบรณ มความรความสามารถประกอบอาชพ และจตเปน

ประชาธปไตย ควรศกษาอยในโรงเรยนจนอายยางเขาปท 15 เปนอยางนอย

2) องคความรแหงการศกษา ประกอบดวยจรยศกษา พลศกษา พทธศกษา และหตถศกษา

3) ประเภทการศกษา มการศกษาชนอนบาล ประถมศกษา มธยมศกษา เตรยมอดมศกษา

และอาชวชนสง อดมศกษาและมหาวทยาลย นอกจากการศกษาดงกลาวแลวยงมการศกษาพเศษกบ

การศกษาผใหญดวย

4) แนวการจดการศกษาของรฐ รฐถอวาการจดการศกษาเปนกจกรรมอนดบแรกการ

จดระบบการศกษาเปนหนาทของรฐ โดยสนบสนนการคนควาทางวทยาศาสตรและศลปศาสตร

และยอมใหคณะหรอเอกชนจดการศกษาไดในสวนทตากวาอดมศกษา

รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2540 ไดกาหนดแนวนโยบายพนฐานแหงรฐใน

สวนทเกยวกบการศกษาไวในมาตรา 81 อาท ใหรฐตองจดใหมกฎหมายเกยวกบการศกษาแหงชาต

(สานกงานคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต, 2549) ปรบปรงการศกษาใหสอดคลองกบความ

เปลยนแปลงทางเศรษฐกจและสงคม การพฒนาวทยาศาสตรและเทคโนโลย ปลกฝงจตสานกท

ถกตอง สงเสรมภมปญญาทองถน ศลปะ และวฒนธรรมของชาต จงไดมการตราพระราชบญญต

การศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 ใหเปนกฎหมายแมบทเชอมตอกบบทบญญตในรฐธรรมนญเพอเปน

ฐานหลกในนโยบายแหงรฐดานการศกษา ศาสนา ศลปะ และวฒนธรรมของประเทศ และเพอเปน

กรอบแนวทางปฏรปการศกษาของประเทศ พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 มาตรา 33

ไดบญญตใหมการจดแผนการศกษา ศาสนา ศลปะและวฒนธรรมแหงชาต ซงจะเปลยนชอใหมเปน

“แผนการศกษาแหงชาต” (เกยรตชย พงษพาณชย, 2544)

หนา | 100


11. แผนการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2503

ประกาศใชหลงจากแผนการศกษาชาต พ.ศ. 2494 ไดใชนาน 9 ป นบเปนครงแรกทใช

ชอวา “แผนการศกษาแหงชาต” ยดหลกการจดการศกษาตามแนวใหมทจะตองตอบสนองความ

ตองการของสงคมและบคคลเปนหลกทสอดคลองกบแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

เนองจากมการยกมาตรฐานการศกษาภาคบงคบใหสงขนจากเดม 4 ป เปน 7 ป และมการเนนหตถ

ศกษาเปนพเศษ และการจดสายอาชวศกษาหรอการศกษาระดบตากวาอดมศกษาใหกวางขวาง เพอ

พฒนากาลงคนในสวนทใชความรและทกษะทางเทคโนโลยเพอพฒนาเศรษฐกจ กระทรวงศกษาธการ

ซงมสาระสาคญดงน

1) ความมงหมายของการศกษา รฐมงใหพลเมองทกคนไดรบการศกษาตามควรแกอตภาพ

เพอเปนพลเมองด มศลธรรมและวฒนธรรม มระเบยบวนย มความรบผดชอบ สขภาพสมบรณ ม

จตใจเปนประชาธปไตย การจดการศกษานนสนองความตองการของสงคมและบคคล โดยให

สอดคลองกบแผนการเศรษฐกจและการปกครองประเทศ เชน จดใหมจรยธรรม พลศกษา พทธ

ศกษา และหตถศกษา

2) ระดบการศกษา ม 4 ระดบ ดงน 1) อนบาลศกษา เปนการศกษากอนการศกษาภาคบงคบ

อาจจดใหมโรงเรยนอนบาลทม 2 ชน หรอ 3 ชน หรอจดชนเดกเลก 1 ชน ในโรงเรยนประถมศกษา

2) ประถมศกษา แบงออกเปน 2 ระดบ คอ ระดบประถมศกษาตอนตน 4 ชน และระดบประถม

ศกษาตอนปลาย 3 ชน 3) มธยมศกษา แบงออกเปน 2 ระดบ คอ ระดบมธยมศกษาตอนตน และ

ระดบมธยมศกษาตอนปลาย แตละระดบไมเกน 3 ชน และ 4) อดมศกษา เปน การศกษาวชาชพหรอ

วชาการศกษาชนสง และการวจยในมหาวทยาลยหรอในสถาบนชนสงอน ๆ ผทเขาศกษาตองเปนผ

ทสาเรจชนมธยมศกษาทงสายสามญและสายอาชพ

3) การจดอาชวศกษา จดอยในระดบมธยมศกษาและอดมศกษา สาหรบระดบมธยมศกษา

นนแบงออกเปนมธยมศกษาตอนตนและมธยมศกษาตอนปลาย

4) การศกษาภาคบงคบ มกฎหมายบงคบใหเดกอยในโรงเรยนจนกวาจะพนเกณฑบงคบ ใน

สถานศกษาของรฐจะไมเกบคาเลาเรยน และจดการศกษาสงเคราะหใหแกผทไดรบการยกเวนใน

การศกษาดวย

5) แนวการจดการศกษา รฐใหความสาคญในการสงเสรมและบารงการศกษา เปนอนดบ

แรกของกจการของรฐ การจดระบบการศกษาเปนหนาทของรฐ โดยใหสถาบนศกษาดาเนน

กจกรรมของตนเองไดภายในขอบเขตทกฎหมายบญญต การจดใหมสถานศกษานนรฐบาลสงเสรม

ใหเอกชนหรอคณะจดในระดบทตากวาอดมศกษา (พ.ศ. 2512 ไดมการแกไขใหเอกชนจดการศกษา

ในระดบอดมศกษาได) สนบสนนใหมการศกษาผใหญ การวจยในศลปวทยาสาขาตางๆ ให

หนา | 101


สถานศกษาทงปวงใชผสอนทมคณวฒหรอความชานาญเหมาะสมแกประเภทของระดบของ

การศกษา


เพอปรบปรงการศกษาใหสอดคลองกบสภาวะการณเปลยนแปลงทางสงคม เศรษฐกจ และ

การเมองของโลกในปจจบน (สานกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต, 2521) สาระสาคญมดงน

1) รฐถอวาการศกษาเปนกระบวนการตอเนองกนตลอดชวต การจดการศกษาให

ความสาคญกบการศกษาในระบบและนอกระบบเทาเทยมกน

2) เปนแผนการศกษาทมงจดขนเพอใหสอดคลองกบความเปนจรงของสงคมไทยใน

ปจจบน มงอบรมพลเมองใหตระหนกเหนคณคาของระบอบการปกครองประชาธปไตยอนม

พระมหากษตรยเปนประมข

3) มความภาคภมใจในวฒนธรรมไทย

4) ตองการใหคนไทยรจกสทธ หนาท และเสรภาพในกรอบของกฎหมาย และตระหนก

ถงหนาทความรบผดชอบของตนตอความปลอดภยของประเทศชาต มความเคารพและ ยดมนใน

หลกธรรมชาต

5) จดใหมการศกษาทงสามญศกษาและอาชวศกษา โดยจดใหประสานกนทกระดบให

เรยนวชาชพใหเหมาะสมแกวย ทงในระดบประถมศกษา มธยมศกษา และอดมศกษา รวมทง

การศกษาในระบบและนอกระบบโรงเรยน เพอใหการศกษาทง 2 ระบบมความสมพนธตอเนองกน

6) การศกษาในระดบประถมศกษาและมธยมศกษา จดระบบเปน 6 : 3 : 3 คอ

ประถมศกษามตอนเดยว 6 ชน มธยมศกษาม 6 ชน แบงเปนมธยมศกษาตอนตน 3 ชน และ

มธยมศกษาตอนปลาย 3 ชน การศกษาในระดบอดมศกษามระดบปรญญาตร ปรญญาโท และ

ปรญญาเอก

7) การศกษาภาคบงคบตงแตอาย 6-8 ปบรบรณ แลวแตทองทจะกาหนด

8) มงกระจายอานาจการบรหารการศกษาใหสอดคลองกบระบบการปกครอง ระบบ

เศรษฐกจ และระบบสงคมของประเทศและทองถน เนนการผลตครทมความรและมคณธรรม ยด

มนในระบอบการปกครองประชาธปไตยทมพระมหากษตรยเปนประมข และเนนระดมสรรพกาลง

ทงภาครฐและเอกชนรวมกนจดการศกษา

หนา | 102



ในชวงนประเทศไทยไดเปลยนแปลงไปอยางรวดเรวเพราะเรมมความเจรญกาวหนา

ของวทยาการและระบบการสอสาร มการตดตอสมพนธกบโลก การเปลยนแปลงเชนนทาใหบคคล

และสงคมเกดความไมสมดลของการพฒนาในหลายลกษณะ ทงในดานความไมสมดลระหวางการ

พฒนาทางวตถกบการพฒนาทางจตใจ ระหวางการใชกบการอนรกษทรพยากรธรรมชาตซงสงผล

ใหสงแวดลอมเสอมโทรมลง จงมการปรบปรงแผนขนใหมเพอใหสอดคลองกบสภาวะการ

เปลยนแปลงของสงคม เศรษฐกจ และการเมอง แบงออกเปน 4 หมวด ไดแก หมวด 1 หลกการและ

ความมงหมาย หมวด 2 ระบบการศกษา หมวด 3 แนวนโยบายการศกษา และหมวด 4 แนวทางการ

จดการศกษา ซงในหมวด 3 และ 4 นไดวางแนวทางในการจดการศกษาไว 5 ดาน คอ 1) การจด

เครอขายการเรยนรและบรการการศกษาเพอปวงชน 2) เนอหาสาระและกระบวนการเรยนการสอน

3) ครและบคลากรทางการศกษา 4) การบรหารและการจดการ และ 5) ทรพยากรและการลงทนเพอ

การศกษา (พพฒน วเชยรสวรรณ, 2535) สาระสาคญมดงน

1) ระบบการศกษาเปนระบบ 6 : 3 : 3

2) ใหโรงเรยนประถมศกษาทกโรงทงของรฐและทองถน จดบรการเตรยมความพรอม

สาหรบเดกอยางนอย 1 ป กอนเขาเรยนระดบประถมศกษา

3) เนนใหคนไทยสามารถใชภาษาไทยไดอยางถกตอง เพอการสอสารและสามารถใช

ภาษาตางประเทศเพอการศกษาคนควา การตดตอสอสาร และอน ๆ

4) สนบสนนใหมการจดการศกษาเพอเออตอนกเรยนทมปญญาเลศและการพฒนา

อจฉรยภาพของตน

5) เนนและสงเสรมการศกษาของภกษสามเณร นกบวช และบคลากรทางศาสนา

6) สงเสรมใหเอกชนจดการศกษาทกระดบเพมขนสามารถจดการฝกหดครได

7) เนนใหมการพฒนาองคกรวชาชพครใหเขมแขง และใหมใบอนญาตประกอบ

วชาชพครทมกฎหมายรองรบ

8) เนนการจดเครอขายการเรยนรโดยเทคโนโลยการสอสารสารสนเทศและสอมวลชน

ตาง ๆ เพอใหความรแกประชาชน

9) เนนการกระจายอานาจทางการศกษาไปถงจงหวดและสถานศกษา โดยม

คณะกรรมการระดบจงหวดเพอวางแผนการจดการศกษา

10) เนนการศกษาตลอดชวตทงในระบบและนอกระบบโรงเรยน

หนา | 103


14. แผนการศกษาแหงชาต (พ.ศ. 2545-2559)

เปนแผนระยะยาว 15 ป อาศยอานาจตามความในมาตรา 10 (2) แหงพระราชบญญต

คณะกรรมการการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2535 และมาตรา 74 แหงพระราชบญญตการศกษาแหงชาต

พ.ศ. 2542 สานกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาตจงดาเนนการจดทาแผนการศกษาแหงชาต

ขนเพอเปนกรอบแนวทางในการจดทาแผนพฒนาการศกษาขนพนฐาน แผนพฒนาการอาชวศกษา

แผนพฒนาการอดมศกษา และแผนพฒนาการดานศาสนา ศลปะ และวฒนธรรม ตามมาตรา 34

รวมทงใชเปนกรอบแนวทางในการจดทาแผนปฏบตการในระดบเขตพนทการศกษาและระดบ

สถานศกษา เพอใหมการพฒนาดานการศกษา ศาสนา ศลปะ และวฒนธรรมทสอดคลองกนทง

ประเทศตอไป แผนการศกษาแหงชาตฉบบนมพนฐานของปรชญหลกและเจตนารมณจากปรชญา

เศรษฐกจพอเพยง ตามแนวพระราชดารองคสมเดจพระเจาอยหวทยดทางสายกลางบนพนฐานของ

ความสมดลพอด รจกประมาณอยางมเหตผล มความรอบรเทาทนโลก เปนแนวทางในการดาเนน

ชวตเพอมงใหเกด “การพฒนาทย งยนและความอยดมสขของคนไทย” ยด “คน” เปนศนยกลางการ

พฒนา เพอใหคนไทยมความสข พงตนเอง และกาวทนโลก โดยยงรกษาเอกลกษณความเปนไทยไว

สามารถเลอกใชความรและเทคโนโลยไดอยางคมคา เหมาะสม มระบบภมคมกนทด มความ

ยดหยนพรอมรบการเปลยนแปลง ควบคไปกบการมคณธรรมและความซอสตยสจรต เปนแผน

บรณาการแบบองครวม กระบวนการในการบรณาการของชวตเปนองครวมของการศกษา ศาสนา

ศลปะ วฒนธรรม และธรรมชาตอยางมสมดล พงพาอาศย สงเสรมสนบสนนซงกนและกน มการ

พฒนาอยางตอเนองตลอดชวต และครอบครวเปนสถาบนหลกทมความสาคญทสด พฒนาชวตให

เปนมนษยทสมบรณ เปนคนด คนเกง และมความสขสมบรณทงรางกาย จตใจ สตปญญา ความร

คณธรรม มจรยธรรมในการดารงชวต สามารถอยรวมกบผอนไดอยางมความสข พฒนาสงคมให

เขมแขงและมดลยภาพ ไดแก สงคมคณภาพทมความเทยงธรรม มนคงโปรงใส ประชาชนมสทธ

เสรภาพสมบรณ สงคมแหงภมปญญาและการเรยนรททกคนและทกสวนในสงคมมความใฝรและ

พรอมทจะเรยนรอยเสมอ สงคมแหงความสมานฉนทและเอออาทรตอกน เปนสงคมทมงฟนฟ

สบสาน และธารงไวซงเอกลกษณ ศลปะ และวฒนธรรม สงคมคณภาพทมความเทยงธรรม มนคง

โปรงใส ประชาชนมสทธเสรภาพสมบรณ (วไล ตงจตสมคด, 2554)

แผนการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2545-2559 นาสาระตามกาหนดไวในรฐธรรมนญ

พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 และนโยบายรฐบาลทมงพฒนาสงคมใหเปนสงคม

แหงความร นาพาไปสระบบเศรษฐกจฐานความร ใหคนไทยทงปวงไดรบโอกาสเทาเทยมกนทจะ

เรยนร ฝกอบรมไดตลอดชวต และมปญญาเปนทนไวสรางงานสรางรายได พาประเทศใหรอดพน

จากวกฤตเศรษฐกจและสงคม พรอมทงสอดรบกบวสยทศนการพฒนาระยะยาว 20 ปของ

หนา | 104


แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 9 กบพระราชบญญตกาหนดแผนและขนตอนการ

กระจายอานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถน พ.ศ. 2542 รวมทงพระราชบญญตและระเบยบ

อน ๆ ทเกยวของมากาหนดเปนแผนปฏรปหลกดานการศกษา ศาสนา ศลปะ และวฒนธรรม

แผนการศกษาแหงชาต ไดกาหนดวตถประสงคและแนวนโยบายเพอดาเนนการไวในวตถประสงค

3 ขอ และแนวนโยบาย 11 ประการ (สานกงานเลขาธการสภาการศกษา, 2550) สรปสาระสาคญไดดงน

1) พฒนาทกคนใหมโอกาสเขาถงการเรยนร

2) ปฏรปการเรยนรเพอผเรยน

3) ปลกฝงและเสรมสรางศลธรรม คณธรรม จรยธรรม คานยมและคณลกษณะทพง

ประสงค

4) พฒนากาลงคนดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยเพอการพ งพาตนเอง และเพม

สมรรถนะในการแขงขนสรางสงคมคณธรรม ภมปญญา และการเรยนร

5) พฒนาสงคมแหงการเรยนร เพอสรางความร ความคด ความประพฤตและคณธรรมของคน

6) สงเสรมวจยและพฒนา

7) สรางสรรค ประยกตใช และเผยแพรความรและการเรยนรพฒนาสภาพแวดลอมของสงคม

8) สงเสรมและสรางสรรคทนทางสงคมและวฒนธรรม

9) จากด ลด ขจดปญหาทางโครงสรางเพอความเปนธรรมในสงคม

10) พฒนาเทคโนโลยเพอการศกษา

11) จดระบบทรพยากรและการลงทนทางการศกษา ศาสนา ศลปะ และวฒนธรรม

15. แผนการศกษาแหงชาต ฉบบปรบปรง (พ.ศ. 2552-2559)

ปจจบนประเทศไทยใชแผนการศกษาแหงชาต ฉบบปรบปรง (พ.ศ. 2552-2559) เปน

แผนระยะยาวในการจดการศกษาของชาต ภายใตบทบญญตของพระราชบญญตการศกษาแหงชาต

เนนนาหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงตามแนวพระราชดารของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว

ยดทางสายกลางบนพนฐานของความสมดลพอด รจกประมาณอยางมเหตผล มความรอบรเทาทน

โลกเปนแนวทางในการดาเนนชวต เพอมงใหเกดการพฒนาทย งยนและความอยดมสขของคนไทย

โดยยด “คน” เปนศนยกลางการพฒนา มวตถประสงคและแนวนโยบาย (สานกงานคณะกรรมการ

พฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 2554) ดงน

1) พฒนาคนอยางรอบดานและสมดลเพอเปนฐานหลกของการพฒนา มแนวนโยบายดงน

1.1) พฒนาคณภาพการศกษาและการเรยนรในทกระดบและประเภทการศกษา

1.2) ปลกฝงและเสรมสรางใหผเรยนมศลธรรม คณธรรม จรยธรรม คานยม ม

หนา | 105


จตสานกและมความภมใจในความเปนไทย มระเบยบวนย มจตสาธารณะ คานงถงประโยชน

สวนรวม ยดมนในการปกครองระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข และ

รงเกยจการทจรต ตอตานการซอสทธขายเสยง

1.3) เพมโอกาสทางการศกษาใหประชาชนทกคนตงแตแรกเกดจนตลอดชวตไดม

โอกาสเขาถงบรการการศกษาและการเรยนร โดยเฉพาะผดอยโอกาส ผพการหรอทพพลภาพ

ยากจน อยในทองถนหางไกล ทรกนดาร

1.4) ผลตและพฒนากาลงคนใหสอดคลองกบความตองการของประเทศ และเสรมสราง

ศกยภาพการแขงขน และรวมมอกบนานาประเทศ

1.5) พฒนามาตรฐานและระบบการประกนคณภาพการศกษา ทงระบบประกนคณภาพ

ภายในและระบบการประกนคณภาพภายนอก

1.6) ผลตและพฒนาคร คณาจารย และบคลากรทางการศกษาใหมคณภาพและมาตรฐาน

มคณธรรมและคณภาพชวตทด

2) สรางสงคมไทยใหเปนสงคมคณธรรม ภมปญญาและการเรยนร มแนวนโยบาย

2.1) สงเสรมการจดการศกษา อบรม และเรยนรของสถาบนศาสนา และสถาบนทาง

สงคม ทงการศกษาในระบบ การศกษานอกระบบ และการศกษาตามอธยาศย

2.2) สงเสรมสนบสนนเครอขายภมปญญา และการเรยนรประวตศาสตร ศลปะ

วฒนธรรม พลศกษา กฬา เปนวถชวตอยางมคณภาพและตลอดชวต

2.3) สงเสรมการวจยและพฒนาเพอสรางองคความร นวตกรรม และทรพยสนทาง

ปญญา พฒนาระบบบรหารจดการความรและสรางกลไกการนาผลการวจยไปใชประโยชน

3) พฒนาสภาพแวดลอมของสงคมเพอเปนฐานในการพฒนาคน และสรางสงคมคณธรรม

ภมปญญาและการเรยนร มแนวนโยบาย ดงน

3.1) พฒนาและนาเทคโนโลยสารสนเทศมาใชเพอการพฒนาคณภาพ เพมโอกาสทาง

การศกษา และการเรยนรตลอดชวต

3.2) เพมประสทธภาพการบรหารจดการโดยเรงรดกระจายอานาจการบรหารและ

จดการศกษาไปสสถานศกษา เขตพนทการศกษา และองคกรปกครองสวนทองถน

3.3) สงเสรมการมสวนรวมของภาคเอกชน ประชาชน ประชาสงคม และทกภาค

สวนของสงคมในการบรหารจดการศกษา และสนบสนนสงเสรมการศกษา

3.4) ระดมทรพยากรจากแหลงตาง ๆ และการลงทนเพอการศกษา ตลอดจนบรหาร

จดการ และใชทรพยากรอยางมประสทธภาพ

3.5) สงเสรมความรวมมอระหวางประเทศดานการศกษา พฒนาความเปนสากล

หนา | 106


ของการศกษาเพอรองรบการเปนประชาคมอาเซยน และเพมศกยภาพการแขงขนของประเทศ

ภายใตกระแสโลกาภวตน ขณะเดยวกนสามารถอยรวมกนกบพลโลกอยางสนตสข มการพงพา

อาศยและเกอกลกน (สานกงานเลขาธการสภาการศกษา, 2553)

แผนพฒนาการศกษาแหงชาต

แผนพฒนาการศกษาแหงชาต หมายถง แผนกลยทธทเพมเตมจากแผนการศกษาแหงชาต

เพอกาหนดทศทาง และขอบเขตในการพฒนาการศกษาของชาต ซงสอดคลองกบแผนพฒนา

เศรษฐกจและสงคมแหงชาต

แผนพฒนาการศกษาแหงชาตเปนแผนพฒนาการศกษาของประเทศไทย แนวทางการ

กาหนดแผนการศกษาเปลยนแปลงไปตามลกษณะของสงคม มกรอบแนวทางมาจากแผนการศกษา

แหงชาตและสอดคลองกบแผนพฒนาการเศรษฐกจแหงชาต ขณะนประเทศไทยมแผนพฒนา

การศกษาชาต 11 ฉบบ มสาระสาคญดงน

1. แผนพฒนาการศกษาแหงชาต ฉบบท 1 (พ.ศ. 2504-2509)

วสยทศน มงพฒนาการศกษาในทก ๆ ดาน การพฒนาการศกษาภาคบงคบใหแกประชาชน

สรางกาลงแรงงานในสายอาชพ เนนการผลตครอาจารย มงเนนใหผเรยนไดเรยนอยางทวถง

กาหนดนโยบายของการพฒนาการศกษาจาแนกออกเปนหลกใหญ ๆ 4 ประการ

(สานกงานสภาพฒนาการเศรษฐกจแหงชาต, 2507) ดงน

1) เพอเยาวชนของชาตไดรบการศกษาโดยทวถงกน และใหมมาตรฐานการศกษาสงขน

โดยรฐจะพยายามปรบปรงและขยายการศกษาชนประถมศกษาตอนตน (ป.1-ป.4) ใหสมบรณยงขน

และเพมระดบการศกษาภาคบงคบจาก 4 ป เปน 7 ป ใหทวประเทศภายในระยะเวลาอนเหมาะสม

2) เพอขยายและปรบปรงการศกษาระดบกลาง ทงในดานสามญและอาชวศกษาใหเปน

รากฐานในการสรางกาลงแรงงานในแขนงอาชพตาง ๆ ใหทนความตองการอนรบดวนของประเทศ ใน

ดานการศกษาสามญ จะปรบปรงมาตรฐานชนมธยมศกษาใหเขมแขง เพอเปนพนฐานทมนคงของ

การศกษาชนอดมศกษาอนเปนชนสงสด ในดานอาชวศกษา จะปรบปรงมาตรฐานการอาชวศกษาให

สงขน พรอมทงขยายการอาชวศกษาใหเหมาะสมกบความตองการทางเศรษฐกจของประเทศ และจะ

สงเสรมโรงเรยนเอกชนใหมมาตรฐานสงขน

3) เพอผลตอาจารยและครใหเพยงพอกบความตองการ และสงเสรมครใหครมคณวฒเขา

ระดบมาตรฐาน เปนการเพมพนประสทธภาพในการศกษาโดยทว ๆ ไป โดยเฉพาะครอาชวศกษา

จะสงเสรมการผลตครทมคณวฒใหเพยงพอทนกบการขยายตวดานอาชวศกษา เพอเปนรากฐาน

หนา | 107


สงเสรมใหมการผลตกาลงคนใชในการพฒนาการเศรษฐกจของประเทศใหมากพอกบความตองการ

4) เพอสงเสรมอดมศกษาใหสามารถผลตนกศกษาในอาชพแขนงตาง ๆ ใหเพยงพอกบ

การขยายตวทางเศรษฐกจของประเทศ ทงน โดยถอวาการศกษาขนอดมศกษาเปนแหลงผลต

กาลงคนในระดบสง ซงเปนกาลงสาคญในการพฒนาเศรษฐกจของประเทศในโอกาสตอไป

นอกจากน ตามนโยบายพฒนาการศกษายงดารจะขยายการศกษาระดบสงไปยงสวนภมภาคตาง ๆ

โดยการจดตงมหาวทยาลยในภาคตาง ๆ ขน โดยตงแผนกวชาและวางหลกสตรใหเหมาะกบความ

ตองการในสวนภมภาคนน ๆ สาหรบในพระนครธนบรการรวบรวมมหาวทยาลยทมอยเขาดวยกน

ใหมจานวนนอยลงอาจชวยสงเสรมใหมสมรรถภาพในการสอนและปรบปรงมาตรฐานดขน


วสยทศน มงปรบปรงคณภาพการศกษา ทงในเรองหลกสตร แบบเรยน อาคารเรยน

คณวฒคร สงเสรมการศกษาในโรงเรยนราษฎร มงเนนคณภาพการศกษา และประเดนสาคญคอ

การจดการศกษาตองสอดคลองกบความตองการกาลงคน กาหนดแนวทางการดาเนนพฒนา

การศกษา(สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 2514) ดงน

1) การดาเนนงานจะไดปรบปรงระบบการศกษาทกระดบใหเหมาะสมเพอใหการจด

การศกษาไดเปนไปโดยประหยดและเกดผลประโยชนสงสด โดยสนบสนนการวจยทางวชา

การศกษาและวทยาการสมยใหม

2) เพอใหนกเรยนทอยในวยการศกษาภาคบงคบไดเขาเรยนใหมากทสดและโดย

สมาเสมอ การศกษาภาคบงคบนนเปนภาระผกพนทรฐมตอสงคม ดงนน รฐมหนาททจดหาอาคาร

คร และอปกรณการศกษาทจาเปนใหเพยงพอสาหรบเดกในวยนทเพมขนทก ๆ ป โดยเฉพาะในเขต

เทศบาลทมชมชนหนาแนนจะใหความเอาใจใสเปนพเศษ สาหรบในบางทองทซงมปญหาในเรอง

การบงคบเดกเขาเรยนและควบคมการมาเรยนใหเปนไปโดยสมาเสมอ จะไดเพงเลงในการปรบปรง

ระบบตรวจตราควบคมใหมสมรรถภาพยงขน สวนการขยายการศกษาภาคบงคบไปถงประถมศกษา

ตอนปลายจะขยายใหมากขน ใหไดสวนกบการขยายการศกษาระดบมธยมศกษาเพอสนองความ

ตองการกาลงคนระดบกลาง

3) จดระบบมธยมศกษาใหสนองความตองการดานอาชพ เยาวชนทเขาศกษาในระดบ

มธยมศกษามความตองการทจะไดรบการฝกฝนใหประกอบอาชพได และประเทศกมความตองการ

กาลงคนทไดรบการฝกฝนดานอาชพในระดบนอยางมาก โดยเฉพาะอยางยงการเตรยมคนทม

ความรและความชานาญในระดบกลางเพอใหพอเพยงกบการขยายตวในดานเศรษฐกจและดาน

อน ๆ ของประเทศ รฐจะไดขยายโรงเรยนมธยมศกษาแบบประสมใหมากขน สาหรบโรงเรยน

หนา | 108


มธยมศกษาสายอาชพจะเพงเลงในดานการปรบปรงหลกสตรการฝกงานและคณภาพของคร

4) ขยายงานดานฝกหดครใหสามารถผลตครไดตามความตองการของการศกษาระดบ

ตาง ๆ ทงในดานปรมาณและคณภาพ การผลตครจะตองคานงถงความขาดแคลนครเฉพาะวชาและ

ความตองการครของการศกษาในระดบตาง ๆ ในการน รฐจะไดขยายงานฝกหดครทกระดบให

สอดคลองกบการพฒนาการศกษาระดบตาง ๆ โดยเฉพาะ

5) ขยายการศกษาในระดบอดมศกษา โดยเนนในสาขาวชาตาง ๆ ลดหลนไปตามความ

จาเปนทางเศรษฐกจและสงคมของประเทศ ความตองการกาลงคนระดบสงในสาขาวชาตาง ๆ ทจด

วาสาคญ เชน สาขาวศวกรรมศาสตร เกษตรศาสตร แพทยศาสตร วทยาศาสตร รฐจะสนบสนนใน

การยกระดบมาตรฐานการอดมศกษา สงเสรมใหมการวจยและสนบสนนใหมหาวทยาลยไดม

โอกาสใหบรการทางวชาการแกสงคมมากขน เพอทจะใหบรการนกระจายไปไดทวทงประเทศ จะ

ตงและขยายมหาวทยาลยในภาคตาง ๆ สวนในดานสงคมศาสตรสาขาตาง ๆ นน ปรมาณนกศกษา

จะเพมขนในอตราตากวาสาขาวทยาศาสตร เพอใหสนองนโยบายและความตองการกาลงคนใน

ปจจบน นอกจากนนจะเปนการชวยใหคณะตาง ๆ ทสอนวชาเหลานไดมโอกาสปรบปรงคณภาพ

ของการสอนและยกระดบคณวฒของนกศกษา

6) จดการศกษาผใหญโดยมงหมายใหเปนการศกษาทตอเนองกบการศกษาภาคบงคบใน

โรงเรยน และมงหมายใหมความรทงดานหนงสอควบคไปกบวชาชพ เนองจากการศกษาภาคบงคบ

ในโรงเรยนมระยะเวลาส น และสวนใหญผจบการศกษายงมอายนอย รฐจงจะใหบรการดาน

การศกษาเพมเตมโดยรปการศกษาผใหญ และมงใหการศกษาผใหญชวยเพมรายไดของผรบ

การศกษาดวย

7) แกไขปญหาและอปสรรคในเรองโรงเรยนราษฎร โดยเฉพาะอยางยงดานคณภาพ

เพอใหโรงเรยนราษฎรสามารถปฏบตหนาทซงรบผดชอบตอสงคมไดดขน รฐถอวาโรงเรยนราษฎร

มหนาทและความรบผดชอบตอสงคมในดานใหการศกษา การทจะปฏบตภารกจตอสงคมไดโดยม

สมรรถภาพนน รฐจะชวยในการปรบปรงคณภาพของโรงเรยนราษฎรโดยวธตาง ๆ การใหเงน

อดหนน การควบคมมาตรฐานโรงเรยนราษฎร ระบบการนเทศการศกษา การบรรจครมวฒและการ

อบรมครประจาการ

8) จดการศกษาทกระดบทอยในความรบผดชอบของหนวยราชการตาง ๆ ใหประสาน

สมพนธกนและสอดคลองกบนโยบายสวนรวม เนองจากการจดการศกษาระดบตาง ๆ มหนวย

ราชการรบผดชอบหลายหนวย เชน ระดบประถมศกษาบางสวนอยในความรบผดชอบของเทศบาล

บางสวนเปนเรองของกระทรวงศกษาธการ และตอไปสวนใหญจะขนกบองคการบรหารสวน

จงหวด ระดบมธยมศกษาอยในความรบผดชอบของกระทรวงศกษาธการ ระดบอดมศกษาเปนเรอง

หนา | 109


ของสานกนายกรฐมนตร การจดการศกษาทกระดบจงจาเปนจะตองประสานสมพนธกนและ

สอดคลองกบนโยบายสวนรวมโดยอาศยแผนพฒนาการศกษาเปนแนวทาง

9) ความรวมมอกบทองถนเพอใหทองถนไดมสวนรวมมากขนในการสนบสนน

การศกษาในทองถนของตน การดาเนนการศกษาเปนภาระอนหนกของรฐบาล จงมความจาเปน

จะตองไดรบความชวยเหลอจากทองถน โดยเฉพาะอยางยงระดบประถมศกษาซงเปนภาระผกพน

ทางสงคมทรฐและทองถนจะตองใหบรการ เชน ในเรองงบประมาณดานการศกษาจากเงนบารง

ทองท และเงนรายไดของเทศบาลตลอดจนเงนสมทบทนปลกสรางอาคารเรยนประชาบาล

10) ทานบารงและสงเสรมขนบธรรมเนยม ศลธรรม ศลปวฒนธรรมและศาสนาอนเปน

มรดกของชาต เพอพฒนาจตใจประชาชน และจะสงเสรมพลานามยของประชากรใหมสขภาพ

สมบรณเตมกาลงในการพฒนาประเทศชาต

3. แผนพฒนาการศกษาแหงชาต ฉบบท 3 (พ.ศ. 2515-2519) วสยทศน มงเนนการปรบปรงคณภาพและการขยายปรมาณการศกษา ตลอดจนการผลต

กาลงคนระดบตาง ๆ ใหสนองความตองการของการพฒนาเศรษฐกจและสงคมของประเทศโดย

อาศยแนวคดของแผนพฒนาฯ ระยะท 1 และ 2 เนนหนกในดานการเตรยมประเทศชาตใหพรอมท

จะยางเขาสยควทยาศาสตรและเทคโนโลย รวมทงการแกปญหาดานคณภาพและประสทธภาพใน

การจดการศกษาอยางจรงจงอกดวย และเพอใหบรรลผล ไดมการกาหนดวตถประสงคขนพนฐาน

โดยมหลกนโยบายการพฒนาการศกษาสวนรวม (สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและ

สงคมแหงชาต, 2518) ดงน

1) ปรบปรงการศกษาใหมความสมพนธกบการพฒนาเศรษฐกจและสงคมของประเทศ

พรอมทงคานงถงการปลกฝงพลเมองใหมความรสกรบผดชอบตอสงคมและความมนคงปลอดภย

ของประเทศ

2) สงเสรมการศกษาวจยสาขาวทยาศาสตรและเทคโนโลย

3) สงเสรมการศกษาดานเกษตรกรรม เพอเพมพนประสทธภาพในการผลตของประเทศ

4) ขยายและปรบปรงดานการประถมศกษาภาคบงคบ ประถมศกษาตอนตนและ

ประถมศกษาตอนปลายใหสอดคลองกบการเพมจานวนประชากรวยเรยน และเนนหลกการขยาย

การศกษาระดบมธยมศกษาและอดมศกษาใหสอดคลองกบความตองการกาลงคนระดบกลางและ

ระดบสง

5) เรงการผลตครใหเพยงพอกบความตองการ และสงเสรมสวสดการและสวสดภาพคร

โดยเฉพาะอยางยงครในสวนภมภาคและทองถนกนดาร

หนา | 110


6) สงเสรมความเสมอภาคในการศกษา ดวยการปรบปรงและขยายการศกษาในสวน

ภมภาคเรงรดใหการศกษาทเหมาะสมแกประชาชนตามทองถน โดยเฉพาะในทองถนทมลกษณะพเศษ

7) สงเสรมใหเอกชนไดมสวนในการจดการศกษาในอตราสวนและวถทางทเหมาะสม

และหามาตรการสงเสรมใหมความรวมมออยางใกลชดระหวางสถาบนการศกษากบสถาบนอน ๆ

ทงของรฐบาลและเอกชนทมสวนรวมในงานพฒนาเศรษฐกจสาขาตาง ๆ

8) สงเสรมใหมการฝกอบรมและศกษานอกโรงเรยนใหมผลดยงขน เนนหนกในการ

ฝกอบรมนอกโรงเรยนในดานเกษตรกรรมและการสงเสรมอาชพของประชาชนในชนบท และ

สนบสนนการศกษาผใหญใหแพรหลาย

9) สงเสรมจรยธรรม คณธรรม และวนยของเดกในวยเรยนเพอใหมความเขาใจและ

ภมใจในศลปะและวฒนธรรมของชาต พรอมท งสงเสรมการศกษาพลานามยสวนบคคลและ

สวนรวม เพอใหประชาชนมรางกายแขงแรง มสขภาพจตด มน าใจเปนนกกฬา มความอดทน ม

ความรกหมคณะและประเทศชาต


วสยทศน มงเนนความมนคงปลอดภยของชาตเปนหลกเบองตนในการพฒนา เพราะม

การเปลยนแปลงทางการเมอง เศรษฐกจ และสงคมของประเทศอยางมาก นโยบายการจดการศกษา

จงตองมงสรางความเปนธรรมในสงคม ลดความเหลอมลาของบคคลในทางเศรษฐกจ

ในแผนพฒนาการศกษาแหงชาต ฉบบท 4 ไดใหความสนใจงานพฒนาดานสงคมควบค

ไปกบการพฒนาเศรษฐกจ โดยเนนการสรางเสถยรภาพของสงคมและการสงเสรมบทบาททาง

สงคมของเยาวชนและสตรใหมความหมายตอการพฒนาเศรษฐกจยงขน ทงน การวางแผนพฒนา

สงคมจะยดวตถประสงคทจะใหประชาชนไดมสวนรวมในการพฒนาเศรษฐกจและสงคมทกระดบ

เพอสรางและกระจายความเจรญไปสทองถน ในขณะเดยวกนกจะพยายามรกษาเสถยรภาพของ

สงคมในชวงทมการเรงรดพฒนาเศรษฐกจใหเปนไปอยางสมดลและสนบสนนกน มนโยบายท

เกยวของทางดานการศกษา (สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต,

2526) ดงน

1) เรงรดใหการศกษาขนสบเนองอนจาเปนแกกลมสตรในชนบทใหมสวนรวมในการ

พฒนากจกรรมของทองถน และสงเสรมใหมการปรบปรงสมรรถภาพและความรบผดชอบในการ

ทางานของสตร

2) ใหการศกษาอบรมแกสตรในรปการศกษานอกโรงเรยน เพอใหสตรเองและทงฝาย

ชายมความเขาใจทถกตองเกยวกบหลกการในความเสมอภาคระหวางชายและหญง

หนา | 111


3) ปรบปรงการเรยนการสอนใหเยาวชนเกดความรทสามารถนาไปปฏบตไดในการ

ดารงชวตและประกอบอาชพไดตามควรแกอตภาพ และใหเปนพลเมองทด ยดมนในชาต ศาสนา

พระมหากษตรย และการปกครองในระบบประชาธปไตยโดยมพระมหากษตรยเปนประมข

4) เยาวชนนอกระบบโรงเรยน เรงรดจดการศกษาผใหญและจดบรการฝกอาชพ

เกษตรกรรม อตสาหกรรม พาณชยกรรม หตถกรรมแกเยาวชนนอกโรงเรยนทวางงานใหมความร

ความชานาญในการประกอบอาชพโดยสนบสนนอตสาหกรรมในครวเรอน พาณชยกรรมขนาด

ยอมโดยเฉพาะพาณชยกรรมในรปแบบของการสหกรณ และหตถกรรมทเหมาะสมกบสภาพทาง

เศรษฐกจของทองถน

5) เรงรดและกระจายการสรางงาน ตลอดจนสรางโอกาสในการศกษาและการฝกงาน

ทางดานเกษตรกรรม อตสาหกรรม พาณชยกรรม และหตถกรรมออกไปในชนบททกภมภาคและ

พรอมทงใหมการปรบปรงขอบขายการจดหางานใหกวางขวางยงขนในสวนกลางและสวนภมภาค


วสยทศน มงเนนการพฒนาการศกษาทงในดานปรมาณและคณภาพ มงเสรมสราง

บคคลใหมความร ความคด และความสามารถในการประกอบอาชพ มจรยธรรม คณธรรม

ตลอดจนมพลานามยสมบรณ

แผนพฒนาการศกษาแหงชาต ฉบบท 5 ไดกาหนดจดประสงคการพฒนาโครงสรางและ

กระจายบรการสงคม โดยเนนการลดอตราเพมของประชากรควบคไปกบการพฒนาคณภาพ

ประชากรและการพฒนาจตใจ ทงการเสรมสรางสงคมใหมระเบยบ วนย วฒนธรรม ศลธรรม

จรยธรรมอนดงาม ตลอดจนการจดบรการสงคมตาง ๆ เชน การศกษา สาธารณสข และความ

ยตธรรม ใหสามารถสนองความตองการพนฐานของประชาชนและกระจายไปสชนบท เพอลด

ความเหลอมลาดานการใหสวสดการสงเคราะหใหมากขน ในแผนพฒนาการศกษาแหงชาต ฉบบท

5 ไดกาหนดเปาหมายและแนวการพฒนาทเกยวของกบการศกษา (สานกงานคณะกรรมการ

พฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 2530) สรปไวดงน

1) ขยายและพฒนาการศกษาภาคบงคบทงทางดานปรมาณและคณภาพ เพอใหเดกทม

อายครบ 6 ปบรบรณไดมโอกาสรบการศกษาทกคนควบคไปกบการขยายการศกษาในระดบ

มธยมศกษาตอนตน และการศกษานอกโรงเรยนทองทชนบททหางไกลทงในดานปรมาณและ

คณภาพ สวนการศกษาในระดบกลางและอดมศกษาทเอกชนสามารถดาเนนการไดด รฐจะสงเสรม

ใหเอกชนไดมการลงทนในการศกษาระดบนใหกวางขวางยงขน โดยจะใหการอดหนนทางวชาการ

มากขน

หนา | 112


2) เรงรดและฟนฟสถาบนในระดบบาน โรงเรยน ใหมบทบาทในการสรางคานยม

จรยธรรม ความมระเบยบ และการรกษาหนาทของเดกและเยาวชนของชาต

3) กาหนดแผนงานและโครงการพฒนาชนบทยากจนไดมงหลกประกน 3 ประการทจะ

นาไปสเปาหมาย “พออยพอกน” คอใหหลกประกนทจะใหชาวชนบทลาหลงมระบบการศกษาและ

ความรเกยวกบการทามาหากน


วสยทศน มงเนนพฒนาบคคลใหมความร ความคด คณธรรม พลานามยทสมบรณ ม

ทกษะในการประกอบอาชพ เปนสมาชกทดของสงคม และเปนกาลงในการพฒนาเศรษฐกจและ

สงคมของประเทศ จะเนนการนาหลกเศรษฐศาสตรมาใชในการปรบปรงประสทธภาพและความเปน

ธรรมในการจดบรการสงคมของรฐ โดยทบทวนนโยบายจดเกบคาบรการทางสงคมในดาน

สาธารณสขและการศกษาเพอใหมทรพยากรพอเพยงมาใชในการพฒนาคณภาพของบรการมากยงขน

มการกาหนดนโยบายเกยวกบการศกษาในดานตาง ๆ ไวอยางมากมาย (สานกงาน

คณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 2532) ดงน 1) การศกษาเพอชวตและพฒนาเศรษฐกจและสงคม ความเสมอภาคทางการศกษา

การศกษาตลอดชวต คณภาพการศกษา การบรหารการศกษา การศกษาเพอความกาวหนาทาง

วทยาศาสตรและเทคโนโลย การศกษากบการวจย การทานบารงศลปวฒนธรรม และการบรการทาง

วชาการ และการระดมสรรพกาลง

2) การพฒนาคณภาพคน ในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 6

สนบสนนการใหการศกษาและฝกอบรมเพอปลกฝงทศนคต คานยม และความสามารถในการ

ทางานเพอประกอบอาชพโดยวธการตาง ๆ เชน การพฒนาระบบแนะแนวอาชพในสถาบนการศกษา

การจดการศกษาในระบบโรงเรยน โรงงานใหกวางขวางมากยงขน เนนการมสวนรวมของประชาชน

ในการรกษาสขภาพของตนเอง


วสยทศน มงเนนใหพลเมองมคณธรรม จรยธรรม ปญญา และมสขภาพพลานามย

สมบรณ มความรและทกษะในการประกอบอาชพ สามารถพงตนเองและดารงชวตไดอยางเปนสข

ภายใตการปกครองตามระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยเปนประมข เนนการศกษาเพอ

พฒนาบคลากร การประกอบอาชพตาง ๆ เนนการสรางเครอขายการเรยนร การศกษาเพออาชพ รวม

ไปถงระบบสารสนเทศเพอการศกษาดวย

หนา | 113


ใหความสาคญตอการขยายบรการการศกษาข นพ นฐาน เพอ เตรยมความพรอม

เพมพนความรและทกษะทจะนาไปสการประกอบอาชพตอไป โดยเฉพาะกลมผดอยโอกาสซงพง

ตนเองไมไดอยางทวถง (เบญจวรรณ มณฉาย, 2535) ดงน

1) สงเสรมพฒนาการของเดกตงแตแรกเกดจนถงวยการศกษาภาคบงคบ

1.1) ในระดบ 0-5 ป เนนบทบาทของสถาบนครอบครวในการอบรมเลยงดเดก สงเสรม

ใหชมชน สถานประกอบการ และหนวยงานตาง ๆ จดศนยเลยงดเดกกอนวยเรยนอยางกวางขวางยงขน

1.2) ขยายและสงเสรมการจดการศกษาในการบรบาลทารก การดแลเดกเลกในชน

อนบาลทงในระบบและนอกระบบ โดยชกจงหรอใหสงจงใจภาคเอกชนเขามามสวนรวมมากขน

2) เรงรดการจดการศกษาภาคบงคบ (6 ป) ใหครอบคลมประชากรในกลมอาย โดยเฉพาะ

เ ดก ใ นช นบ ท หา ง ไ ก ล เ ดก ท เค ล อนยา ย ต า ม ผ ป ก ค รอง ไ ป ทา ง า นย ง ท ต า ง ๆ รวม ท ง

เยาวชนและสตรทถกใชเปนเครองมอในการหาผลประโยชนทางเศรษฐกจอยางไมเปนธรรมดงน

2.1) ขยายและพฒนารปแบบวธการจดการเรยนการสอนทเหมาะสมแกเดกผดอยโอกาส

ในชนบททหางไกลในชมชนแออด เดกทมความผดปกตทางรางกาย จตใจ รวมทงเดกและเยาวชนท

มปญญาเลศหรอมความสามารถพเศษ

2.2) ปรบปรงกระบวนการเรยนการสอนเพอลดอตราการออกกลางคนและการตกซ าชน

ตลอดจนพฒนาระบบการสงตอนกเรยนใหไดผลอยางจรงจง

2.3) ทบทวนและปรบปรงวธการดาเนนงานโครงการอาหารกลางวนใหมประสทธภาพ

ยงขน และใหครอบคลมกลมเปาหมายอยางทวถงและตอเนอง

2.4) แกไขปรบปรง กฎ ระเบยบ และขอบงคบตาง ๆ ทเปนอปสรรคตอการใหการศกษา

แกเดกและเยาวชน โดยเฉพาะการเขาศกษาภาคบงคบ เชน กฎหมายเกยวกบทะเบยนราษฎรและ

ระเบยบการไมอนญาตใหเดกทจบประถมศกษาทอายต ากวา 15 ป เขารบบรการศกษานอกระบบ

โรงเรยน

3) ขยายการศกษาขนพนฐานจาก 6 เปน 9 ปอยางเปนขนตอน เนนใหความสาคญทงดาน

คณภาพและปรมาณ โดยเฉพาะพนทชนบทหางไกลทมอตราการเรยนตอตา คอใหสงจงใจแก

ผปกครองทดอยฐานะทางเศรษฐกจเพอสงเดกเขาเรยนตอมากขน ดวยการใหเงนอดหนนเพอ

ทดแทนคาเสยโอกาส หรอการนาระบบคปองการศกษามาใช

4) ปรบปรงหลกสตรทางดานการฝกทกษะและเพมพนความรดานอาชพทเหมาะสมกบ

ทองถน และใหมการนาภมปญญาชาวบานมาประยกตเขากบกระบวนการการเรยนการสอน

5) พฒนาการเรยนการสอนทางดานวทยาศาสตร คณตศาสตร และภาษาองกฤษ ดงน

หนา | 114


5.1) เรงรดการผลตและการฝกอบรมครทงกอนประจาการและระหวางประจาการในทก

ระดบอยางตอเนอง เนนใหความสาคญตอกระบวนการผลตครทมคณภาพ จรรยาบรรณทางวชาชพ

และมเทคนคในการถายทอดความรใหเกดผลในดานการสอนอยางจรงจง

5.2) ปรบปรงอปกรณหองปฏบตการและหองสมดใหทนสมย และรณรงคใหมการใช

ประโยชนอยางตอเนอง เนนกจกรรมในเชงรปธรรมอยางจรงจง เชน การจดนทรรศการและการ

ประกวดสงประดษฐ

6) พฒนากาลงคนระดบกลางและระดบสงทงดานปรมาณและคณภาพในสาขาทขาดแคลน

และสอดคลองกบความตองการของตลาดแรงงาน โดยดาเนนการดงน

6.1) เรงขยายการผลตแพทย ทนตแพทย เภสชกร วศวกร สถาปนก นกวทยาศาสตร นก

เทคโนโลยและชางเทคนค ดวยการเพมเปาหมายการผลตในสถาบนการศกษาของรฐทผลตอยเดม

และทกาลงอยในระหวางการจดตงขนใหมในสวนภมภาค

6.2) พฒนาระบบขอมลขาวสารขอสนเทศเกยวกบภาวะตลาดแรงงานเพอปรบปรง

หลกสตรและขบวนการเรยนการสอนใหสอดคลองกบการมงานทา โดยมการตดตามผลการมงาน

ทาของผสาเรจการศกษาในสถาบนอยางกวางขวาง เพอนาขอมลมาประกอบการปรบปรงหลกสตร

การเรยนการสอนใหสอดคลองกบการมงานทาและการแนะแนวการศกษาและมอาชพ

6.3) เรงรดการผลตและฝกอบรมครและอาจารยในสาขาทขาดแคลน โดยมแนวทางการ

ดาเนนงานดงน

6.3.1) เนนการผลตและฝกอบรมในสถาบนทมอยแลว โดยขอความชวยเหลอทาง

วชาการจากตางประเทศ ใหความสาคญตอการพฒนาคณภาพในดานคณธรรม จรรยาบรรณ และ

ทกษะในดานวชาการ การบรหาร และการถายทอดความรไดอยางจรงจง

6.3.2) ประสานความรวมมอกบสถานประกอบการในการฝกทกษะวชาชพ และ

การพฒนาขอมลขาวสารใหทนความกาวหนาทางเทคโนโลยอยเสมอ

6.3.3) ใหมการหมนเวยนบคลากรระหวางสถาบนการศกษา สถาบนวชาการของ

รฐ และสถานประกอบการเอกชน เพอเปดโอกาสใหบคลากรมประสบการณกวางขวางและเพมพน

ความสามารถในการปฏบตงาน

6.3.4) กาหนดสงจงใจใหครอาจารยในสาขาวชา ทขาดแคลนโดยเฉพาะ

วศวกรรมศาสตร วทยาศาสตร แพทยศาสตร ทนตแพทยศาสตรในรปแบบตาง ๆ เชน การให

ทนการศกษา การใหเงนอดหนนในรปของเงนเพมพเศษ การเพมคาสอนรายชวโมง การใหสทธ

อาจารยทเกษยณอายแลวไดทาการสอนตอจนอาย 65 ป 7)

หนา | 115


สนบสนนใหสถาบนอดมศกษาของรฐสามารถดาเนนการไดอยางมอสระและพงตนเองไดมากขน

ดงน

7.1) ใหมหาวทยาลยมอสระในการบรหารงบประมาณทรฐจดสรรให โดยสามารถออก

ร ะ เ บ ย บ ก า ร ใ ช จ า ย เ ง น ข อ ง ต น เ อ ง แ ต ร ะ เ บ ย บ บ ร ห า ร บ ค ล า ก ร ย ง ค ง อ ย ใ น ร ะ บ บ

ราชการตามเดม

7.2) ใชรปแบบของมหาวทยาลยเทคโนโลยสรนาร คอเปนมหาวทยาลยของรฐแตไม

เปนสวนราชการ โดยรฐใหเงนอดหนนประจาปสวนหนงเพอใหมหาวทยาลยดาเนนการไปได

ตามปกต และอกสวนหนงมหาวทยาลยหารายไดเองเพอเสรมสรางความเปนเลศทางวชาการ ทงน

สภามหาวทยาลยจะรบผดชอบในการออกระเบยบในการบรหารงบประมาณของแตละมหาวทยาลย

ตอไป

8) สนบสนนการจดการศกษาในระดบอดมศกษา ใหผทเรยนมความร มระเบยบวนย

ควบคไปกบการมจรรยาบรรณในวชาชพ พรอมทงมประสบการณเปนสากลยงขน

8.1) จดหลกสตรใหมการผสมผสานระหวางวชาดานวทยาศาสตรและวชาดาน

สงคมศาสตร เชน วชาวศวกรรมศาสตรผสมผสานกบวชาเศรษฐศาสตร

8.2) รวมมอกบสถาบนการศกษาตางประเทศในดานวชาการ เชน การแลกเปลยน

อาจารยและจดทาหลกสตรรวมกน

8.3) ปรบคาหนวยกตและคาธรรมเนยมของสถาบนอดมศกษาของรฐในสาขาทขาด

แคลนหรอสาขาทมความตองการเรยนสง ใหคมทนมากยงขนควบคไปกบระบบการใหทนอดหนน

การศกษาแกผยากจน หรอการใหเงนยมเพอการศกษาหรอในรปอน ๆ

8.4) สนบสนนใหสถาบนอดมศกษาทาการวจยและพฒนาใหกวางขวาง รวมท ง

สนบสนนใหเอกชนจดตงกองทนเพอการวจยและพฒนา โดยใหความสาคญในการนาผลการวจย

และพฒนามาถายทอดใหเกดผลในเชงพาณชยมากขน

8.5) สงเสรมและสนบสนนใหเอกชนมบทบาทในการจดการศกษาและฝกอบรมมากขน

9) จดใหมความรวมมอระหวางสถาบนการศกษาและฝกอบรมของรฐกบสถาน

ประกอบการเพอการฝกทกษะวชาชพในรปแบบตาง ๆ ใหเปนไปอยางกวางขวางยงขน เชน ความ

รวมมอในรปแบบชางฝกหด หรอแบบโรงเรยน-โรงงาน ปรบกระบวนการเรยนการสอนท ง

ภาคทฤษฎควบคไปกบภาคปฏบตและการทางานในสถานประกอบการ

10) ปรบปรงการจดการศกษาตลอดชพเพอปวงชน ทงในดานปรมาณและคณภาพใหม

ความตอเนองแกกลมเปาหมายตงแตเดกปฐมวยไปจนถงวยสงอาย และมความสมดลกบการ

จดบรการการศกษาทกระดบ โดยดาเนนการดงน

หนา | 116


10.1) กระจายอานาจการตดสนใจในการกาหนดทศทางและนโยบายการศกษา รวมทง

การบรหารงานบคคล การบรหารงบประมาณไปสวนภมภาคและทองถนมากขน

10.2) จดใหมความเชอมโยงระหวางการศกษาในระบบและนอกระบบโรงเรยน รวมทง

การศกษาตามอธยาศย ใหครอบคลมประชากรทกกลมเปาหมายอยางทวถง โดยปรบปรง

ประสทธภาพการเรยนการสอนเพอปลกฝงจตใจเดกและเยาวชนใหมคณธรรม จรยธรรม การ

สงเสรมการเลนกฬาและการออกกาลงกาย ความมระเบยบวนย และความซาบซงดานสนทรยภาพ

โดยอาศยกระบวนการลกเสอ ยวกาชาด การฝกวชาทหารและการจดกจกรรมในศนยเดกและ

เยาวชน ใหความรแกปวงชนเพอนาไปสกระบวนการกาวหนาสมยใหม เพอใหรเทาทนเทคโนโลย

ในการใชปย ยาฆาแมลง การใชพลงงาน และใหรจกรกษาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

ตลอดจนปลกฝงความรความเขาใจทถกตองดานการเมองและการปกครองแกประชาชนทกกลม

อยางเปนระบบและตอเนอง

11) สนบสนนใหเดกทงในระบบและนอกระบบโรงเรยนมโอกาสไดรบการศกษาและสอบ

เทยบความรไดอยางเหมาะสมตามวยและระดบการศกษา โดยพจารณาวางกฎและระเบยบเพอการ

สงเสรมการศกษาตามความเหมาะสมในแตละกลมเปาหมายดงน

11.1) ใหประชาชนไดมการเรยนรและศกษาดวยตนเองและนาความรความสามารถใน

การเรยนรไปสอบเทยบระดบความรได

11.2) เรงขยายการจดการศกษาผใหญใหกวางขวางและครอบคลมกลมเปาหมาย

ผดอยโอกาสใหทวถงมากยงขน

11.3) จดรปแบบและวธการเรยนการสอนทเหมาะสมสาหรบกลมเดกในระบบโรงเรยน

ทมความสามารถพเศษเพอใหเรยนจบเรวขน และสาหรบกลมเดกในโรงเรยนทมอายสงกวาเกณฑท

กาหนด ควรเปดโอกาสใหศกษาในระบบการศกษาผใหญไดเชนกน

12) พฒนาคณภาพครระดบประถมศกษาและมธยมศกษา โดยฝกอบรมครประจาการใหม

ความรและความสามารถในการสอนไดตามหลกสตร โดยเนนครทสอนเดกทมความผดปกตทาง

รางกายและจตใจเปนพเศษ

13) พฒนาระดบขอมลขาวสารในการใหความรผานทางระบบสอสารมวลชน ตาง ๆ โดย

การจดทาแผนการใชสอสารมวลชนในทกรปแบบเพอประโยชนตอการใหการศกษา การเผยแพร

และเสรมสรางความเขาใจรวมกนตอนโยบายและโครงการพฒนาประเทศ

หนา | 117



วสยทศน มงเนนการสรางความกาวหนาและมนคงของเศรษฐกจไทยในประชาคมโลก

บนฐานแหงความเปนไทย แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 8 มงพฒนาศกยภาพของ

คนไทยทกคนอยางเทาเทยมกน ต งแตการเตรยมความพรอมเดกปฐมวยไปจนตลอดชวต ให

สามารถคดวเคราะหบนหลกของเหตผล มความคดรเรมสรางสรรค มโลกทศนกวาง สามารถเรยนร

ไดอยางตอเนองตลอดชวต และสามารถเผชญกบสถานการณใหม ตลอดจนมประสทธภาพใน

กระบวนการผลตสงขน และสอดคลองกบการเปลยนแปลงทางดานเศรษฐกจและสงคมของ

ประเทศนน มแนวทางการพฒนาหลก (สานกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต,

2539) ดงน

1) การเตรยมความพรอมเดกปฐมวย ดงน

1.1) สนบสนนและสงเสรมใหเยาวชน คสมรส พอและแมมความรเกยวกบชวต

ครอบครวและวธการเลยงลกทถกตองเหมาะสม โดยมอบใหหนวยงานทเกยวของประสานการ

ดาเนนงานไปในทศทางเดยวกน

1.2) สนบสนนและสงเสรมใหเดกกอนวยเรยนไดรบบรการการเตรยมความพรอมใน

รปแบบตาง ๆ เชน ศนยพฒนาเดก สถานรบเลยงเดกในททางานและในสถานประกอบการ โดย

ดาเนนการรวมกนระหวางภาครฐ ภาคเอกชน ชมชน และครอบครว

1.3) สนบสนนใหเดกทกคนไดรบการสงเสรมดานโภชนาการอยางเพยงพอและ ม

คณภาพ

2) การปฏรปกระบวนการเรยนรอยางตอเนองตลอดชวต ดงน

2.1) ปฏรปกระบวนการเรยนการสอนใหผเรยนรจกคดวเคราะหอยางมเหตผล ม

ความคดรเรมสรางสรรค รจกการคนควาหาความรเพมเตมและมการฝกปฏบตจากประสบการณจรง

พรอมทงปรบปรงเนอหาสาระวชาและกระบวนการเรยนรในวชาสาคญทเปนนโยบายเรงดวน เชน

คณตศาสตร วทยาศาสตร ภาษา และคอมพวเตอร ควบคกบจดใหมสอและอปกรณทจาเปนตอการ

พฒนาคณภาพการศกษาอยางเพยงพอ ตลอดทงการนาเทคโนโลยมาใชในกระบวนการเรยนการ

สอนอยางเหมาะสม

2.2) สงเสรมการจดกจกรรมนกเรยน นกศกษาทมปฏสมพนธกบสงคมและการ

ปรบปรงเนอหาสาระของหลกสตรใหมลกษณะบรณาการ ควบคกบการสงเสรมใหมตาราและ

เอกสารวชาการทหลากหลาย

2.3) กระตนและสนบสนนการคนควาหาความรผานหนงสอและแหลงการเรยนร

ในชมชน ควบคกบการใชมาตรการภาษสนบสนนใหมหนงสอ อปกรณสรางเสรมการเรยนรและ

หนา | 118


อปกรณกฬาทมคณภาพและราคาถก

2.4) สงเสรมการจดการศกษาทใหทางเลอกหลากหลายตามความเหมาะสมสาหรบ

กลมเปาหมายตาง ๆ ท งในระบบและนอกระบบโรงเรยน ควบคไปกบการพฒนาระบบการ

ถายโอนหนวยกตทเชอมตอไดทกระดบ และสงเสรมการศกษาเพอการอานออกเขยนได โดยเนน

กลมเปาหมายสตรทดอยโอกาส

2.5) สนบสนนการกระจายอานาจการจดทาหลกสตรไปสทองถนอยางจรงจง โดยใหคร

และชมชนมบทบาทในการปรบปรงหลกสตรใหมความสมดลและสมพนธกนทงหลกสตรทเนน

ความเปนสากลบนฐานของความเปนไทย หลกสตรเลอกทเนนความสนใจของผเรยน และหลกสตร

ทองถนทเนนภมปญญาชาวบานและสภาพแวดลอมของชมชน

2.6) สนบสนนใหมการประสานงานระหวางหนวยงานทเกยวของในการคนควา การ

วจย การสาธต การสอน และแนะนาวธการปฏบตตอเดกปญญาเลศและเดกทมความสามารถพเศษ

ตลอดจนการจดกลมโรงเรยนและกาหนดโรงเรยนทเปนศนยประสานการสงเสรมพฒนาการและ

การใหคาปรกษาแกครและผปกครอง

2.7) ปรบปรงระบบการวดสมฤทธผลทางการศกษาใหสามารถสะทอนจดประสงคของ

หลกสตรโดยรวม ควบคกบการปรบปรงระบบการสอบคดเลอกเขาศกษาตอในระดบสงขน ให

สามารถสะทอนความถนดและความสนใจอยางแทจรง

2.8) ปฏรประบบการผลตและการพฒนาครอาจารยดงน

1) สรางปจจยและโอกาสใหคนดคนเกงเขาสวชาชพครอาจารย เชน การปรบปรง

ระบบการคดเลอกผรบทน การปรบปรงระบบตาแหนง การเปดโอกาสใหแสดงความสามารถอยาง

อสระควบคกบการปรบปรงกระบวนการเรยนการสอนและเนอหาสาระ ใหครอาจารยเรยนรวธการ

เรยนรดวยตนเอง มความคดรเรมสรางสรรค และมการทดลองปฏบตจรงมากขน

2) เรงรดใหมการพฒนาครอาจารย แลบคลากรดานการฝกอบรมทกคนอยาง

ตอเนอง ตลอดทงพฒนาใหสามารถใชเทคโนโลยสารสนเทศไดอยางมประสทธภาพในการแบงเบา

ภาระและสนบสนนการปฏบตงาน

3) สรางจตสานกและสงเสรมขวญกาลงใจในการทางานของครอาจารย โดยการ

สรางทางเลอกและความกาวหนาในวชาชพทเปดกวางหลากหลาย ใหการยกยองเกยรตคณ ตลอด

ทงประเมนการสอนเพอนาไปประกอบการสงเสรมความกาวหนาและสวสดการตาง ๆ

3) การพฒนาคนเพอเพมขดความสามารถในการแขงขนของประเทศและการพงตนเองทาง

เทคโนโลยมากขนทงในเชงคณภาพและปรมาณดงน

3.1) การพฒนาคณภาพและปรมาณกาลงคนระดบกลางและระดบสงไปสความเปนเลศ

หนา | 119


ทางวชาการและมมาตรฐาน ไดแก

1) สงเสรมใหสถาบนอดมศกษามเอกภาพในเชงนโยบาย มอสระในการบรหาร

จดการ มการกาหนดมาตรฐานขนตาเพอเปนแนวทางของการผลตบณฑตทงภาครฐและเอกชน

ควบคไปกบการพฒนาระบบประกนคณภาพการศกษาทชดเจน และสามารถตรวจสอบไดจากทง

ภายในและภายนอกมากขน

2) พฒนาเครอขายความรวมมอระหวางสถาบนการศกษาของรฐและ

เอกชนทงในและตางประเทศ ตลอดทงการรวมกลมคณาจารยสาขาขาดแคลนเพอเปนทรพยากร

ดานการเรยนการสอนรวมกนทงภาครฐและเอกชน

3) สนบสนนการใชเทคโนโลยการสอนทางไกล เพอบรรเทาปญหาการขาด

แคลนอาจารยและสนบสนนการกระจายโอกาสการอดมศกษาไปยงภมภาคอยางมคณภาพตาม

ความพรอมของแตละสถาบนการศกษา

4) เรงรดและขยายการผลตวศวกร ชางเทคนค ชางฝมอ และบคลากรในสาขา

ขาดแคลนอน ๆ เชน บญช การเงนการธนาคาร และการประกนภยโดยเนนการฝกปฏบตมากขน

พรอมทงใชกลไกราคามากาหนดตนทนการฝกอบรมในสาขาทตลาดแรงงานมความตองการสง

3.2) การเสรมสรางศกยภาพคนดานการวจยและพฒนา ไดแก

1) สนบสนนใหมการสรางองคความรและฐานความรดานวทยาศาสตร

พนฐานอยางกวางขวาง

2) สนบสนนและสงเสรมใหมการวจยและการสงเคราะหงานวจยอยาง

กวางขวางทงการวจยดานสงคมศาสตร และดานวทยาศาสตรเทคโนโลยทมความสมพนธกบธรกจ

อตสาหกรรมมากขน

3) สงเสรมและสนบสนนการสรางทมนกวจยและเครอขายการวจยท

เชอมโยงกบนกวจยตางประเทศ

4) พจารณาปรบปรงกฎหมายหรอระเบยบทเกยวของในเรองการเขามาใน

ราชอาณาจกรและการทางานของคนตางประเทศในราชอาณาจกรเพอเปนการสงเสรมใหมการ

ถายทอดเทคโนโลยจากตางประเทศ หรอการใหชาวตางประเทศเขามาชวยเหลอการพฒนากาลงคน

สาขาขาดแคลนในประเทศไทย

3.3) การพฒนาและเพมศกยภาพของกาลงแรงงานใหสามารถเขาสกระบวนการ

ผลตไดอยางมประสทธภาพ ไดแก

1) ยกระดบความรพนฐานของคนงานในสถานประกอบการทกแหงใหม

ความรขนตาอยางนอยระดบมธยมศกษาตอนตนดวยวธการตาง ๆ รวมทงสงเสรมการใชสอทก

หนา | 120


รปแบบในการเพมศกยภาพของกาลงแรงงานทอยในเขตชนบทหางไกล

2) สนบสนนการพฒนาระบบขอมลขาวสารตลาดแรงงานใหมประสทธภาพและ

สามารถชนาการผลตกาลงคนไดตามความตองการของตลาดแรงงาน

3) พฒนาระบบการฝกอบรมเพอเพมประสทธภาพของกาลงแรงงานทมความ

ประสงคจะประกอบอาชพในภาคเกษตรกรรม และกลมทตองการเปลยนอาชพจากภาคเกษตรกรรม

ไปสภาคอตสาหกรรมและบรการอน ๆ

4) สงเสรมใหมการฝกอบรมทกษะในดานบรหารจดการและทกษะดานเทคโนโลย

สารสนเทศแกผประกอบการ กลมผนาทางธรกจในชมชน กลมสหกรณ กลมสตร ตลอดทงการเพม

ศกยภาพในการประกอบอาชพอสระและการรบชวงเหมาแกแรงงานทไมสามารถกลบเขาสระบบ

การจางงานในภาคอตสาหกรรมและบรการสาขาตาง ๆ

5) สนบสนนการเตรยมความพรอมเพอพฒนาคณภาพและประสทธภาพของ

บคลากรดานการฝกอบรมในสาขาตาง ๆ ใหมความรความสามารถและประสบการณสงขน

6) ขยายงานดานการทดสอบมาตรฐานฝมอแรงงานสาขาตาง ๆ ใหได

มาตรฐานสากลอยางเพยงพอ และมคณภาพเปนทยอมรบอยางกวางขวางจากภาคเอกชนและ

หนวยงานทเกยวของ

4) การปรบปรงระบบการบรหารจดการการศกษาและฝกอบรมใหมประสทธภาพ ดงน

4.1) สนบสนนการกระจายอานาจการจดการศกษาทกระดบใหมความคลองตว และเปด

โอกาสใหครอบครว ชมชน และทองถนเขามามบทบาทในการบรหารจดการการศกษาไดอยางเปน

รปธรรมทงในกระบวนความคดและการปฏบตททกฝายเขามาเรยนรรวมกน ทางานดวยกนและ

ตดตามประเมนผลรวมกน พรอม ๆ ไปกบการผอนคลายกฎระเบยบ ขอบงคบตาง ๆ

4.2) สง เสรมและสนบสนนการวางแผนในลกษณะแผนงานทมเครอขายการ

ดาเนนงานทเชอมโยงประสานกนอยางชดเจน ใหเปนกรอบและแนวทางในการประสานการ

ปฏบตงานท งในสวนกลางและสวนภมภาค เพอลดปญหาความซ าซอนและเปนการใช

งบประมาณอยางมประสทธภาพ

4.3) สนบสนนบทบาทของภาคเอกชนและองคกรประชาชนใหเขามามสวนรวมในการ

จดการศกษาและฝกอบรมทกษะฝมอแรงงานอยางมคณภาพในปรมาณทเพมขนทกระดบ โดย

ทบทวนบทบาทและนโยบายของรฐใหเออตอการมสวนรวมของภาคเอกชนอยางเหมาะสม ควบค

กบการเรงรดและประชาสมพนธกองทนเงนกเพอจดตงสถาบนการศกษา และการฝกอบรมโดย

ภา ค เอก ช น รวม ท ง ป รบ ป รงก ฎ ระ เ บ ย บ แล ะ ล ดข นตอนกา รดา เ นนง า นใ ห จ ง ใ จภา ค

เอกชนมากขน

หนา | 121


4.4) สนบสนนการนากลไกตลาดมาใชในการผลตกาลงคนอยางมประสทธภาพ ควบค

กบการปรบปรงระบบการใหทนการศกษา และการเรงรดใหเงนกเพอการศกษาแกนกเรยน

นกศกษาทขาดแคลนใหกวางขวางยงขน

4.5) สงเสรมและสนบสนนการระดมพลงจากทกสวนในสงคมเพอสรางกระบวนการ

เรยนรตลอดชวต ไดแก

1) สงเสรมและพฒนาคณภาพของผ ท าหนาทผลตและเผยแพรสอทกชนด

ตลอดจนการแลกเปลยนขาวสารเพอการนาไปเผยแพรอยางถกตอง

2) สนบสนนการจดเครอขายการเรยนร โดยพฒนาความรวมมอระหวางบาน วด

โรงเรยน และองคการบรหารสวนทองถนในการนาภมปญญาทองถนมาเสรมสรางกระบวนการ

เรยนรของชมชนอยางจรงจง

3) สงเสรมกระบวนการเรยนรอยางกวางขวาง โดยการพฒนาระบบฐานขอมล

สารสนเทศทงดานเศรษฐกจและสงคมใหทนสมยและถกตอง สามารถเชอมโยงเครอขายไดทง

ระดบชาต ระดบจงหวด และระดบชมชน


วสยทศน มงเนนใหผเรยนเกง ด มสข โดยพฒนาคนอยางรอบดาน สรางสงคมไทยให

เปนสงคมคณธรรม ภมปญญา และการเรยนร พฒนาสภาพแวดลอมของสงคมแผนพฒนาเศรษฐกจ

และสงคมแหงชาต ฉบบท 9 ใหความสาคญกบการพฒนาคนและสงคม เพราะภาครฐทผานมาม

ขอจากดในเรองทรพยากรและการบรหารจดการทไมสามารถสนองตอบสถานการณการ

เปลยนแปลงไดทนทวงท การจดสรรเงนลงทนเพอการพฒนายงเนนดานกายภาพมากกวาการพฒนา

คณภาพคน สงผลใหคนไทยสวนใหญไมสามารถปรบตวใหทนตอการเปลยนแปลงและใช

ประโยชนจากเทคโนโลยสารสนเทศและวทยาการใหม ๆ อยางรเทาทน โดยเฉพาะอยางยงในชวงท

กระแสโลกาภวตนและเศรษฐกจยคใหมมผลกระทบตอประชาคมโลกอยางกวางขวาง การพฒนา

คนและสงคมตองอาศยปจจยหลายดาน ไมวาจะเปนบทบญญตรฐธรรมนญ การปฏรปการศกษา

และการจดทากฎหมายสขภาพแหงชาต การกระจายอานาจสทองถน ความเขมแขงของประชาสงคม

รวมทงความกาวหนาของเทคโนโลยสารสนเทศ ลวนแตเปนปจจยเกอหนนใหโอกาสการพฒนา

ศกยภาพคนและการสรางระบบการคมครองทางสงคมมความเปนไปไดมากยงขน แผนพฒนาฯ

ฉบบนกลาวถงการปฏรปการศกษาและการเรยนรตลอดชวต (พฤทธ ศรบรรณพทกษ และคณะ,

2544) ดงน

หนา | 122


1) ปฏรปกระบวนการพฒนาครทมอยควบคกบการปรบปรงกระบวนการผลตครเพอให

ไดคนด คนเกงมาเปนคร โดยพฒนาคณธรรม จรยธรรมควบคไปกบการพฒนาวชาการและทกษะ

ในการถายทอดความรทมระบบการประกนคณภาพทไดมาตรฐานทกขนตอน พรอมทงสนบสนน

ใหครพฒนาตนเองใหรเทาทนความกาวหนาทางวทยาการอยางตอเนอง

2) จดใหมระบบและกลไกสงเสรมใหครทมผลงานดเดนดานการเรยนการสอนทเนน

ผเรยนเปนศนยกลางและเรยนรอยางมความสข และครภมปญญาไทยใหไดรบการยกยองเชดชและม

กองทนสนบสนนใหสามารถขยายผลงานไดอยางกวางขวางและตอเนอง

3) เสรมสรางความรความเขาใจและกาหนดแนวทางปฏบตทชดเจนเกยวกบการจด

กระบวนการเรยนรทผเรยนสาคญทสด ไดทดลองปฏบตจรงเพอใหผเรยนเลอกเรยนตามความถนด

และความสนใจสามารถแสวงหาและสรางความรดวยตนเองทนาไปสการรจกคด วเคราะห

กลนกรองเลอกรบขอมลขาวสารและวฒนธรรมใหม ๆ อยางรเทาทน ควบคกบการปรบปรง

วธการสอบและการวดผลใหสะทอนถงความร ความเขาใจ และสตปญญาของนกเรยน นกศกษา

4) ปรบปรงการจดหลกสตรใหมความหลากหลาย ยดหยน สามารถปรบใหสอดคลอง

กบสภาพและความตองการของทองถน โดยเพมเนอหาสาระทจา เปนตอการเรยนร เชน

ภาษาตางประเทศ เทคโนโลยสารสนเทศ รวมทงเนอหาสาระทางดานศลธรรม วฒนธรรม และ

ประวตศาสตรอยางจรงจง

5) สนบสนนใหครอบครว ชมชน องคกรพฒนาเอกชน และสถาบนทางศาสนาม

บทบาทในการจดการศกษามากขน เพอสรางทางเลอกทมความสอดคลองกบศกยภาพและความ

พรอมของผเรยนในแตละพนทและกลมเปาหมายไดอยางหลากหลายและเหมาะสม

6) ปรบปรงกระบวนการเรยนรทางวทยาศาสตรและเสรมสรางพนฐานความคดตาม

หลกวทยาศาสตรทงในและนอกระบบโรงเรยนควบคกบการจดใหมแหลงเรยนรอยางเพยงพอ

เพอใหนกเรยนและประชาชนมวธคดอยางมเหตผล ซงจะนาไปสการยกระดบการพฒนา

วทยาศาสตรและเทคโนโลย รวมทงการแกไขปญหาสงคม

7) ใชสอเพอการศกษาทกรปแบบใหกระจายสประชาชนทกกลมเปาหมาย โดยเฉพาะ

กลมผดอยโอกาส เชน คนพการ คนทอยในพนทหางไกล รวมทงการพฒนาระบบเครอขายขอมล

สารสนเทศทเชอมโยงกบแหลงเรยนรตาง ๆ

8) ผลตและพฒนาบคลากรและนกวจย โดยเฉพาะในสาขาทมศกยภาพสงและมความ

จาเปนตอการพฒนาประเทศ เชน การเกษตรและอตสาหกรรมการเกษตร การแพทยและ

สาธารณสข พลงงาน เทคโนโลยชวภาพ เทคโนโลยสารสนเทศ

9) เสรมสรางความพรอมของสถาบนการศกษาและฝกอบรมทงในดานโครงสรางการ

หนา | 123


บรหารจดการ ดานระบบการเรยนการสอนและหลกสตร และดานบคลากรใหไดมาตรฐานและเปน

สากลมากขน เพอสนบสนนบทบาทของประเทศในการเปนศนยกลางการศกษาและวทยาการของ

ภมภาค


วสยทศน มงเนนใหคนเปนศนยกลางการพฒนา ตามหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง การ

ขบเคลอนตองใช “ความร” ในการพฒนาดานตาง ๆ สอดคลองกบวถสงคมไทย ตลอดจนสราง

ศลธรรมและจตสานกใน “คณธรรม” ดารงตนอยางมนคงในกระแสโลกาภวตน ทศทางการพฒนา

ประเทศในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 10 กาหนดขนบนพนฐานการ

เสรมสรางทนของประเทศท งทนทางสงคม ทนเศรษฐกจ และทนทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอมใหเขมแขงอยางตอเนอง ยด “คนเปนศนยกลางการพฒนา” การนา “ปรชญาของ

เศรษฐกจพอเพยง” เปนแนวทางปฏบตเพอมงส “สงคมอยเยนเปนสขรวมกน” ดงนน ยทธศาสตร

การพฒนาคนและสงคมไทยจงใหความสาคญลาดบสงกบการพฒนาคณภาพคน เนองจาก “คน”

เปนทงเปาหมายสดทายทจะไดรบผลประโยชนและผลกระทบจากการพฒนา ขณะเดยวกนยงเปนผ

ขบเคลอนการพฒนาเพอไปสเปาประสงคทตองการ จงจาเปนตองพฒนาคณภาพคนในทกมตอยาง

สมดล ทงจตใจ รางกาย ความร และทกษะความสามารถ เพอใหเพยบพรอมทงดาน “คณธรรม”

และ “ความร” ซงจะนาไปสการคดวเคราะหอยาง “มเหตผล” รอบคอบและระมดระวง ดวย

จตสานกในศลธรรมและ “คณธรรม” ทาใหรเทาทนการเปลยนแปลงและสามารถตดสนใจโดยใช

หลก “ความพอประมาณ” ในการดาเนนชวตอยางมจรยธรรม ซอสตยสจรต อดทนขยนหมนเพยร

อนจะเปน “ภมคมกนในตวทด” ใหคนพรอมเผชญตองการเปลยนแปลงทจะเกดขน ดารงชวตอยาง

มศกดศรและมความมนคงทางเศรษฐกจและสงคม อยในครอบครวทอบอนและสงคมทสงบสนต

สข ขณะเดยวกนเปนพลงในการขบเคลอนการพฒนาเศรษฐกจใหมคณภาพ มเสถยรภาพและเปน

ธรรม รวมทงการจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมใหเปนฐานการดารงชวตและการ

พฒนาประเทศอยางย งยน นาไปสสงคมอยเยนเปนสขรวมกน เพอใหเปนไปตามพนธกจในการ

พฒนาคนใหมคณภาพพรอมคณธรรมและรอบรอยางเทาทน

แนวทางการพฒนาภายใตยทธศาสตรการพฒนาคณภาพคนและสงคมไทยสสงคมแหง

ภมปญญาและการเรยนรในระยะ 5 ปในชวงแผนพฒนาการศกษาแหงชาต ฉบบท 10 ให

ความสาคญกบการจดการศกษาเพอพฒนาคนใหมคณธรรม นาความร เกดภมคมกนดงน

1) การพฒนาเดกและเยาวชนใหมจตใจทดงาม อยในกรอบของศลธรรม และมจตสานก

สาธารณะ

หนา | 124


2) การสรางและพฒนาเดกและเยาวชนใหมความพรอมดานสตปญญา อารมณ

3) การสรางกาลงคนทมความเปนเลศในการสรางสรรคนวตกรรมและองคความรใหมท

นาไปใชประโยชนในการพฒนาประเทศ

4) พฒนาการเรยนรตลอดชวต

5) การจดการองคความรทงเศรษฐกจ สงคม ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม


แผนพฒนาการศกษาของกระทรวงศกษาธการ ฉบบท 11 พ.ศ. 2555-2559 จดทาขนภายใต

กรอบทศทางของแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 11 พ.ศ. 2555-2559 และ

สอดคลองเชอมโยงกบรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 แผนการศกษา

แหงชาต ฉบบปรบปรง (พ.ศ. 2552-2559) ตลอดจนสภาพปญหาจากการจดและพฒนาการศกษา

ของกระทรวงศกษาธการในระยะทผานมา ซงพบวายงมปญหาทจาเปนตองปรบปรงและพฒนาทง

ดานการสงเสรมโอกาสทางการศกษาแกประชาชน ดานคณภาพการศกษาโดยเฉพาะระดบ

การศกษาขนพนฐาน ดานขดความสามารถในการแขงขนของประเทศทยงอยในระดบตา ตลอดจน

สภาพการบรหารและจดการศกษาทยงตองเพมเตมในดานประสทธภาพ (สานกงานปลดกระทรวง

ศกษาธการ, 2556) วสยทศน “คนไทยไดเรยนรตลอดชวตอยางมคณภาพ เปนคนด มความสข มภมคมกน

รเทาทนในเวทโลก”

พนธกจ ยกระดบคณภาพและมาตรฐานการศกษาสสากล เสรมสรางโอกาสทางการศกษา

ใหแกประชาชนอยางทวถง เทาเทยม พฒนาระบบบรหารจดการการศกษาตามหลกธรรมาภบาล

และสงเสรมการมสวนรวมของทกภาคสวน

วตถประสงค

1) เพอพฒนาคณภาพการศกษาและคณภาพคนไทยใหมภมคมกนตอการเปลยนแปลงและ

การพฒนาประเทศในอนาคต

2) เพอผลตและพฒนากาลงคนรองรบการพฒนาและเสรมสรางศกยภาพ การแขงขนของ

ประเทศ

3) เพอสรางองคความร เทคโนโลย นวตกรรม สนบสนนการพฒนาประเทศอยางย งยน

หนา | 125


4) เพอใหคนไทยไดเรยนรอยางตอเนองตลอดชวต

5) เพอพฒนาระบบบรหารจดการการศกษาใหมประสทธภาพตามหลกธรรมาภบาล

โดยการมสวนรวมของทกภาคสวน

ทงน ไดจดทาขนในชวงเวลาทประเทศไทยตองเผชญกบสถานการณทางสงคม เศรษฐกจ

และสงแวดลอมทเปลยนแปลงไปอยางรวดเรว และสงผลกระทบอยางรนแรงกวาชวงทผานมา ใน

ระยะแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 8-10 สงคมไทยไดอญเชญหลก “ปรชญาของ

เศรษฐกจพอเพยง” ไปประยกตใชอยางกวางขวางในทกระดบ ตงแตระดบปจเจก ครอบครว ชมชน

สงคม จนถงระดบประเทศ ซงไดมสวนเสรมสรางภมคมกนและชวยใหสงคมไทยสามารถยนหยด

อยไดอยางมนคงทามกลางกระแสการเปลยนแปลงดงกลาว ในระยะแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคม

แหงชาต ฉบบท 11 ทกภาคสวนในสงคมไทยเหนพองรวมกนนอมนาหลกปรชญาของเศรษฐกจ

พอเพยงมาเปนปรชญานาทางในการพฒนาประเทศอยางตอเนอง เพอมงใหเกดภมคมกนและมการ

บรหารจดการความเสยงอยางเหมาะสม เพอใหการพฒนาประเทศสความสมดลและย งยน

(สานกงานเลขาธการสภาการศกษา, 2551)

พรศกด วลยรตน (2557) กลาววา แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 11 เปน

แผนยทธศาสตรทชนาทศทางการพฒนาประเทศระยะกลางเพอมงสวสยทศนระยะยาวททกภาค

สวนในสงคมไทยไดเหนพองรวมกนกาหนดเปนวสยทศน พ.ศ. 2570 ซงกาหนดไววา “คนไทย

ภาคภมใจในความเปนไทย มมตรไมตรบนวถชวตแหงความพอเพยง ยดมนในวฒนธรรม

ประชาธปไตย และหลกธรรมาภบาล การบรการสาธารณะขนพนฐานททวถง มคณภาพ สงคมม

ความปลอดภยและมนคง อยในสภาวะแวดลอมทด เกอกลและเอออาทรซงกนและกน ระบบการ

ผลตเปนมตรกบสงแวดลอม มความมนคงดานอาหารและพลงงาน อยบนฐานทางเศรษฐกจท

พงตนเองและแขงขนไดในเวทโลก สามารถอยในประชาคมภมภาคและโลกไดอยางมศกดศร” และ

กาหนดนโยบายทางการศกษาดงน

1) กาหนดยทธศาสตรการพฒนาคนสสงคมแหงการเรยนรตลอดชวตอยางย งยน ให

ความสาคญกบการสงเสรมการเรยนรตลอดชวต มงสรางกระแสสงคมใหการเรยนรเปนหนาทของ

คนไทยทกคน มนสยใฝร รกการอานตงแตวยเดก

2) สงเสรมการเรยนรรวมกนของคนตางวย ควบคกบการสงเสรมใหองคกร กลมบคคล

ชมชน ประชาชน และสอทกประเภทเปนแหลงเรยนรอยางสรางสรรค สอสารดวยภาษาทเขาใจงาย

3) สงเสรมการศกษาทางเลอกทสอดคลองกบความตองการของผเรยน และสรางสงคมแหง

การเรยนรทมคณภาพและสนบสนนปจจยทกอใหเกดการเรยนรตลอดชวต

หนา | 126


จากการศกษาแผนการศกษาแหงชาต ฉบบปรบปรง (พ.ศ. 2552-2559) แผนพฒนา

การศกษาของกระทรวงศกษาธการ ฉบบท 11 พ.ศ. 2555-2559 และแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคม

แหงชาต ฉบบท 11 (พ.ศ. 2555-2559) สรปวา การกาหนดวสยทศนดานการจดการศกษามความ

สอดคลองกน เปนกรอบแนวทางในการจดทาแผนพฒนาการศกษาขนพนฐาน แผนพฒนาการ

อาชวศกษา แผนพฒนาการอดมศกษา และแผนการพฒนาดานศลปะ วฒนธรรม ทงระดบเขต พนท

การศกษา องคกรปกครองสวนทองถน และสถานศกษา เพอนาไปสการดาเนนการปฏรปการศกษา

ทสอดคลองตอเนองกนทวประเทศ


แผนการศกษาแหงชาต หมายถง แผนงานหลกระยะยาวในการจดการศกษาของชาตเพอใช

เปนแนวทางในการจดและบรหารการจดการศกษาของชาตทจะนาไปสประสทธภาพและ

ประสทธผล ประกอบดวยความมงหมาย นโยบาย ระบบการศกษา แนวปฏบตและเกณฑอาย

มาตรฐานของนกเรยนแตละระดบ และคาวาแผนพฒนาการศกษาแหงชาต หมายถง แผนกลยทธท

เพมเตมจากแผนการศกษาแหงชาต เพอกาหนดทศทางและขอบเขตในการพฒนาการศกษาของชาต

ซงสอดคลองกบแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต กาหนดขนเปนแนวทางจดการศกษา

หลงจากนนมการปรบปรงขนใหมตามความเหมาะสมกบความเปลยนแปลงของโลกและเพอสราง

ความมนคงทางเศรษฐกจและสงคมของชาต ปจจบนประเทศไทยไดใชแผนการศกษาแหงชาต

ฉบบปรบปรง (พ.ศ. 2552-2559 ) ยดหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง ยดทางสายกลางอยบน

พนฐานของความสมดลพอด รจกพอประมาณอยางมเหตผล มความรอบรเทาทนโลก และ

แผนพฒนาการศกษาของกระทรวงศกษาธการ ฉบบท 11 พ.ศ. 2555-2559 ภายใตวสยทศนวา “คน

ไทยไดเรยนรตลอดชวตอยางมคณภาพ เปนคนด มความสข มภมคมกน รเทาทนในเวทโลก”

หนา | 127


คาถามทบทวน

1. ความหมายของแผนการศกษาแหงชาต คออะไร

2. วสยทศนในแผนการศกษาแหงชาตมความสาคญอยางไร

3. เปรยบเทยบวสยทศนแผนพฒนาการศกษาแหงชาตฉบบท 8-11

4. วสยทศน พนธกจ และวตถประสงคแผนพฒนาการศกษาของกระทรวงศกษาธการ ฉบบ

ท 11 พ.ศ. 2555-2559 เปนอยางไร

5. วสยทศน “คนไทยไดเรยนรตลอดชวตอยางมคณภาพ เปนคนด มความสข มภมคมกน

รเทาทนในเวทโลก” ควรจดการศกษาอยางไร

6. ทานมสวนพฒนาการศกษาใหบรรลเปาหมายตามแผนพฒนาการศกษาแหงชาตฉบบ

ปจจบนไดอยางไร

7. เปรยบเทยบหลกการจดการศกษาตามแผนการศกษาชาตกอนและหลง พ.ศ. 2494

8. แผนพฒนาการศกษาของกระทรวงศกษาธการมความสาคญอยางไร

9. จากขอความ “ เกง ด มสข พฒนารอบดาน” หมายความวาอยางไร

10. ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงมความสาคญตอแผนพฒนาการศกษาแหงชาตอยางไร

หนา | 128



กระทรวงศกษาธการ. (ม.ป.ป.). แผนการศกษาแหงชาต. จลสาร 0009152494. กรงเทพฯ :กระทรวง

สานกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต. (2521). การศกษาเพอชวตและสงคม เรองการ

ปฏรปการศกษา (ฉบบยอ) และแผนการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2520. กรงเทพฯ : สานกงาน

คณะกรรมการการศกษาแหงชาต

เกษม วฒนชย.(2549). การจดการศกษาเพอพฒนาชวตอยางยงยน : ปาฐกถาพเศษเมอวนท 17

กรกฎาคม 2549 ณ สถาบนพระปกเกลา. นนทบร : วทยาลยพฒนาการปกครองทองถน

สถาบนพระปกเกลา.

เกยรตชย พงษพาณชย. (2544). แนวคดและกระบวนการจดทาแผนการศกษาแหงชาตและ

แผนพฒนาการศกษาแหงชาต : รายงานการวจย โดย. พมพครงท 1. กรงเทพฯ : สานกงาน

คณะกรรมการการศกษาแหงชาต

คณะอาจารยภาควชาพนฐานการศกษา. (2532). การศกษาไทย. กรงเทพฯ : โรงพมพเจรญผล.

ชลธรา สตยาวฒนาและคณะ. (2552). วถสสนต . พมพครงท 1กรงเทพฯ : กองทนหนงสอ

ประเทองปญญา มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

นววรรณ วฒฑะกล. (2550). แผนการศกษาแหงชาต หลกสตร และการจดการเรยนการสอนในระดบ

การศกษาขนพนฐาน ตงแตรชสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวถงสนสด ยค

สมบรณาญาสทธราชย : รายงานผลการวจย. กรงเทพฯ : คณะครศาสตร จฬาลงกรณ

มหาวทยาลย.

บรชย ศรมหาสารคร. (2548). มขบรหารสการเปนผนา เลม 1 = IDEA can do : วสยทศนกบนก

บรหาร การจงใจคนเพอสมฤทธผลของงาน. กรงเทพฯ : สถาบนผบรหารการศกษา

กระทรวงศกษาธการ.

เบญจวรรณ มณฉาย. (2535). สรปสาระสาคญแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 7 :

พ.ศ. 2535-2539. กรงเทพฯ : ภมบณฑต.

ประเวศ วะส.(2555). ทศทางใหมประเทศไทย ทศทางใหมของการศกษาชมชนทองถน. พมพครงท

1. กรงเทพฯ : กรมสงเสรมวฒนธรรม กระทรวงวฒนธรรม

พพฒน วเชยรสวรรณ. (2535). แผนการศกษาแหงชาต พทธศกราช 2535. กรงเทพฯ : เดอะบคส

พพฒน วเชยรสวรรณ. (2542). แผนการศกษาแหงชาต แผนการพฒนาการศกษาแหงชาตฉบบปจจบน.

กรงเทพฯ : รงเรองสาสนการพมพ.

หนา | 129


พรศกด วลยรตน. (2557). แนวทางการปฏรปศกษา. [ออนไลน]. สบคนจาก://www.pantown.com

/group.php?display=content&id=36749&name=content92&area=3. [5 กรกฎาคม 2557]

พฤทธ ศรบรรณพทกษ และคณะ. (2544). ภาวะวกฤตและยทธศาสตรการพฒนาคณะครศาสตร/

ศกษาศาสตรเพอปฏรปการศกษาในแผนพฒนาการศกษาแหงชาต ระยะท 9-10 (พ.ศ.

2545-2554) : รายงานการวจย. กรงเทพฯ : สานกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต.

วไล ตงจตสมคด. (2539). การศกษาไทย. กรงเทพฯ : โอเดยนสโตร.

วไล ตงจตสมคด. (2544). การศกษาและความเปนคร.กรงเทพฯ : โอเดยนสโตร.

พพฒน วเชยรสวรรณ. (2540). แผนการศกษาแหงชาต แผนพฒนาการศกษาแหงชาต. กรง เทพฯ :

เดอะบคส.

วไล ตงจตสมคด. (2554). ความเปนคร. พมพครงท 3. กรงเทพฯ : โอเดยนสโตร.

สนอง ศรกลวฒนา. (2535). แผนการศกษาแหงชาตพทธศกราช 2535 และแผนพฒนาการศกษา

แหงชาตฉบบท 7 (พ.ศ. 2535-2539). กรงเทพฯ : อกษรกจ.

สลด ช ช น . (2553) . แผนการศก ษาแหงช าต ฉบบ ท 1-ปจ จ บน .[ออนไ ลน ]. สบ คนจาก :

http://gotoknow. org/profile/taitom. =. [5 กรกฎาคม 2557]

สรพล นตไกรพจน และคณะ. (2552). โครงการศกษากฎหมายเพอพฒนาการศกษาของชาต : รายงาน

วจย. พมพครงท 1. กรงเทพฯ : สานกงานเลขาธการสภาการศกษา.

สรสวด ราชกลชย. (2547). การวางแผนและการควบคมทางการบรหาร. พมพครงท 4. กรงเทพฯ :

สานกพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย

สานกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต. (2545). ประมวลกฎหมายแมบททางการศกษาไทย :

จากโครงการศกษา พ.ศ. 2441 ถงพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542. พมพครงท

1. กรงเทพฯ : สานกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต.

สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต.(2514).ประเมนผลการพฒนาตาม

แผนพฒนาตามแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 2 (2510-2521). กรงเทพฯ :

สานกงาน.

สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. (2518). รายงานการประเมนผล

การพฒนาเศรษฐกจและสงคม ในระยะแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 3

(2515-2519) ประจาป 2518. กรงเทพฯ : สานกงาน.

หนา | 130


สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. (2526). ผลการพฒนาตาม

แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 4 (พ.ศ. 2520-2524). กรงเทพฯ :

สานกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต.

สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. (2530). ผลการพฒนาตาม

แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 5 (พ.ศ. 2525-2529). กรงเทพฯ :

สานกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต.

สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. (2532). รายงานประเมนผลการ

พฒนาในระยะครงแผนพฒนา ฉบบท 6. กรงเทพฯ : รงศลปการพมพ.

สานกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. (2539). แนวความคดการพฒนา

ประเทศในแผนพฒนาฯ ฉบบท 8 : Development guidelines of the eighth national eco-

nomic and social development plan. กรงเทพฯ : สานกนายกรฐมนตร.

สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. (2554). แผนพฒนาเศรษฐกจและ

สงคมแหงชาต ฉบบท 11 พ.ศ. 2555-2559. กรงเทพฯ: สานกนายกรฐมนตร.

สานกงานคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต .(2549). การไดรบสทธในบรการการศกษาขน

พนฐานจากรฐ ตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540 มาตรา 43 : รายงาน

การวจย. พมพครงท 1 กรงเทพฯ : คณะอนกรรมการการศกษาและการพฒนา คณะกรรมการ

สทธมนษยชนแหงชาต.

สานกงานปลดกระทรวงศกษาธการ. (2556). แผนพฒนาการศกษาของกระทรวงศกษาธการ ฉบบท

11 พ.ศ. 2555-2559. กระทรวงศกษาธการ.[ออนไลน].สบคนจาก : http://www.moe.

go.th /mobile1 /viewNews.php?nCatId=news6&moe_mod_news_ID=14951. [5กรกฎาคม

2557]

สานกงานเลขาธการสภาการศกษา. (2550). การประมาณการจานวนผเรยนตามกรอบทศทางการ

พฒนาการศกษาในชวงแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 10 (พ.ศ. 2550-

2554) ท ส อ ด ค ล อ ง ก บ แ ผ น ก า ร ศ ก ษ า แ ห ง ช า ต ( พ . ศ . 2545-2559). ก ร ง เ ท พ ฯ :


สานกงานเลขาธการสภาการศกษา. (2551) . กรอบทศทางการพฒนาการศกษาในชวงแผนพฒนา

เศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 10 (พ.ศ. 2550-2554) ทสอดคลองกบแผนการศกษา

แหงชาต (พ.ศ. 2545-2559). พมพครงท 1 กรงเทพฯ : กระทรวงศกษาธการ.

หนา | 131


สานกงานสภาพฒนาการเศรษฐกจแหงชาต. (2507). แผนพฒนาการเศรษฐกจแหงชาต พ.ศ. 2504 -

-2509 ระยะท 2 (พ.ศ. 2507- 2509). พระนคร : สานกงานสภาพฒนาการเศรษฐกจแหงชาต

สานกงานอธการบด. (2556) . ความสาคญ ประโยชนและประเภทของแผน . มหาวทยาลย

มหาสารคาม. [ออนไลน]. สบคนจาก : http://plan.msu.ac.th/kmplanKMDetails.php?

stat=read&kmid=220&group=. [5 กรกฎาคม 2557]

หนา | 132


บทท 4

พระราชบญญตการศกษาแหงชาต และกฎหมายทเกยวของกบการศกษา

จากแนวคดทตองการปฏรปการศกษาโดยเนนผเรยนเปนสาคญ อนเนองมาจากปญหาของ

วกฤตการณทางเศรษฐกจในสงคมไทยทตองการผทมความรดานเทคโนโลยเขาสกระบวนการผลต

ดานอตสาหกรรมไดอยางมประสทธภาพ และตองการสรางผนารนใหมทมความรพนฐานทาง

ประชาธปไตยทางการเมองทมประสบการณความรในการบรหารบานเมองไดอยางมประสทธภาพ

และเตรยมการพฒนาคณภาพของพลเมองไทยในศตวรรษท 21 ซงจะเปนยคสมยของการแขงขน

ทางเศรษฐกจอยางรนแรง การจดทาพระราชบญญตการศกษาแหงชาตจงเปนกระบวนการปฏรป

การศกษาไทยทดาเนนการขนดวยความรวมมอจากหลายฝาย ไมวาจะเปนฝายการเมอง ฝาย

ขาราชการ คร อาจารย บคคลทเกยวของ ตลอดจนประชาชน องคกร และสถาบนตาง ๆ มการศกษา

ปญหา ประมวลองคความรตาง ๆ ทงภายในและภายนอกประเทศ มการระดมผร นกปราชญมา

ชวยกนคด ชวยกนสรางเปาหมายของการศกษาไทย

รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540 ตามมาตรา 81 กลาววา รฐตองจดให

มกฎหมายเกยวกบการศกษาแหงชาต เพอปรบปรงการศกษาใหสอดคลองกบความเปลยนแปลงทาง

เศรษฐกจและสงคม สรางเสรมความรและปลกฝงจตสานกทถกตองเกยวกบการเมองการปกครอง

ในระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข สนบสนนการคนควาวจยในศลป

วทยาการตาง ๆ เรงรดพฒนาวทยาศาสตรและเทคโนโลยเพอการพฒนาประเทศ พฒนาวชาชพคร

และสงเสรมภมปญญาทองถน ศลปะและวฒนธรรมของชาต พระราชบญญตการศกษาแหงชาต

พ.ศ. 2542 จงกลายเปนกฎหมายทกาหนดขนเพอแกไขหรอแกปญหาทางการศกษา และถอไดวาเปน

เครองมอสาคญในการปฏรปการศกษา

1. พระราชบญญตการศกษาแหงชาต

พจนานกรม ฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542 นยามความหมายพระราชบญญตวา

หมายถง บทบญญตแหงกฎหมายทพระมหากษตรยทรงตราขน โดยคาแนะนาและยนยอมของ

รฐสภา นอกจากนยงมความหมายอนทมการนยามไวดงน

พระราชบญญต เปนกฎหมายทมลาดบศกดรองจากกฎหมายรฐธรรมนญทตราขนเปน

กฎหมายบงคบใชแกประชาชน โดยคาแนะนาและยนยอมของรฐสภา ซงประกอบดวยสภาผแทน

และวฒสภา พระราชบญญตจะมผลบงคบใชอยางสมบรณ และเปนเครองมอของฝายบรหารในการ

ใชอานาจ จะตองไดรบความเหนชอบจากรฐสภา พระมหากษตรยทรงลงพระปรมาภไธย และ

หนา | 137


ประกาศในราชกจจานเบกษาแลว (วชย ตนศร, 2542) และเนอหาของพระราชบญญตนนจะตองไม

ขดหรอแยงกบบทบญญตแหงรฐธรรมนญ หรอหลกกฎหมายรฐธรรมนญทวไป เรยกวา ประเพณ

การปกครองของประเทศไทยในระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข

นอกจากน เนอหาของพระราชบญญตยงมลกษณะกาหนดกฎเกณฑเปนการทวไปในการกอตง

เปลยนแปลงกาหนดขอบเขตแหงสทธและหนาทของบคคล ตลอดจนจากดสทธเสรภาพของบคคล

ไดตามทรฐธรรมนญใหอานาจไว (จเร พนธเปรอง, 2557)

สรปไดวา พระราชบญญต หมายถง กฎหมายทกาหนดกฎเกณฑซงมเนอหาเปนการทวไป

ไมมงเฉพาะเจาะจงตอบคคลใดบคคลหนงหรอใชบงคบแกกรณใดกรณหนง ถอวาเปนกฎหมายลาย

ลกษณอกษรทรฐไดตราขนไวเปนขอบงคบกาหนดความประพฤตบคคล ซงตราขนโดยฝายนต

บญญต อนไดแก รฐสภา พระราชบญญตจงเปนกฎหมายโดยแท เพราะตราขนโดยองคกรทออก

กฎหมายโดยตรง หรอกลาวอกนยหนงคอ ตราโดยผแทนของประชาชนและประกาศใหราษฎร

ทราบในราชกจจานเบกษา และพระราชบญญตการศกษา หมายถง กฎหมายทเกยวของกบการศกษา

ขณะนประเทศไทยมพระราชบญญตการศกษาแหงชาต จานวน 3 ฉบบ ดงน

1) พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542

2) พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 แกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ. 2545

3) พระราชบญญตการศกษาแหงชาต (ฉบบท 3) พ.ศ. 2553

2. พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542

พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 แกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ. 2545 และ

(ฉบบท 3) พ.ศ. 2553 หรอเรยกวา พระราชบญญตการศกษา พ.ศ. 2542 เปนพระราชบญญตทม

บทบญญตบางประการเกยวกบการจากดสทธและเสรภาพของบคคลตามมาตรา 29 และมาตรา 50

ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540 โดยกาหนดใหรฐตองจดการศกษาอบรม

และสนบสนนใหเอกชนจดการศกษาอบรมใหเกดความรคคณธรรม และจดใหมกฎหมายเกยวกบ

การศกษาแหงชาต มการปรบปรงการศกษาใหสอดคลองกบความเปลยนแปลงทางเศรษฐกจและ

สงคม สรางเสรมความรและปลกฝงจตสานกทถกตองเกยวกบการเมองการปกครองในระบอบ

ประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยเปนประมข สนบสนนการคนควาวจยในศลปวทยาการตาง ๆ

เรงรดการศกษาวทยาศาสตรและเทคโนโลยเพอการพฒนาประเทศ พฒนาวชาชพคร และสงเสรม

ภมปญญาทองถน ศลปะและวฒนธรรมของชาต รวมทงในการจดการศกษาของรฐใหคานงถงการม

สวนรวมขององคกรปกครองทองถนและเอกชน ตามทกฎหมายบญญตและในความคมครองตาม

กากบดแลของรฐ (พนม พงษไพบลย และคณะ, 2546)

หนา | 138


สาระสาคญของพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 ประกอบดวยสาระสาคญ 9

หมวด 78 มาตรา สรปไดดงน [พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 แกไขเพมเตม (ฉบบท

2) พ.ศ. 2545 และ ฉบบท 3 พ.ศ. 2553 ]

2.1 ความมงหมายของการจดการศกษา หลกการในการจดการศกษา

หมวด 1 วาดวยบททวไปเกยวกบความมงหมายและหลกการจดการศกษา ประกอบดวย 4

มาตรา ไดแก

มาตรา 6 การจดการศกษาตองเปนไปเพอพฒนาคนไทยใหเปนมนษยทสมบรณทงรางกาย

จตใจ สตปญญา ความร และคณธรรม มจรยธรรมและวฒนธรรมในการดารงชวต สามารถอย

รวมกบผอนไดอยางมความสข

มาตรา 7 ในกระบวนการเรยนรตองมงปลกฝงจตสานกทถกตองเกยวกบการเมองการ

ปกครองในระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข รจกรกษาและสงเสรมสทธ

หนาท เสรภาพ ความเคารพกฎหมาย ความเสมอภาค และศกดศรความเปนมนษย มความภาคภมใจ

ในความเปนไทย รจกรกษาผลประโยชนสวนรวมและของประเทศชาต รวมทงสงเสรมศาสนา

ศลปะ วฒนธรรมของชาต การกฬา ภมปญญาทองถน ภมปญญาไทย และความรอนเปนสากล

ตลอดจนอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม มความสามารถในการประกอบอาชพ รจก

พงตนเอง มความรเรมสรางสรรค ใฝรและเรยนรดวยตนเองอยางตอเนอง

มาตรา 8 การจดการศกษาใหยดหลก การศกษาตลอดชวตสาหรบประชาชน การใหสงคมม

สวนรวมในการจดการศกษา การพฒนาสาระและกระบวนการเรยนรใหเปนไปอยางตอเนอง

มาตรา 9 การจดระบบ โครงสราง และกระบวนการจดการศกษา ใหยดหลกมเอกภาพดาน

นโยบาย และมความหลากหลายในการปฏบต มการกระจายอานาจไปสเขตพนทการศกษา

สถานศกษา และองคกรปกครองสวนทองถน มการกาหนดมาตรฐานการศกษา และจดระบบ

ประกนคณภาพการศกษาทกระดบและประเภทการศกษา มหลกการสงเสรมมาตรฐานวชาชพคร

คณาจารย และบคลากรทางการศกษา และการพฒนาคร คณาจารย และบคลากรทางการศกษาอยาง

ตอเนอง ระดมทรพยากรจากแหลงตาง ๆ มาใชในการจดการศกษา การมสวนรวมของบคคล

ครอบครว ชมชน องคกรชมชน องคกรปกครองสวนทองถน เอกชน องคกรเอกชน องคกรวชาชพ

สถาบนศาสนา สถานประกอบการ และสถาบนสงคมอน

2.2 สทธและหนาททางการศกษา

หมวด 2 วาดวยสทธและหนาททางการศกษา ประกอบดวย 5 มาตรา ไดแก

1) มาตรา 10 การจดการศกษา ตองจดใหบคคลมสทธและโอกาสเสมอกนในการรบ

การศกษาขนพนฐานไมนอยกวาสบสองปทรฐตองจดใหอยางทวถงและมคณภาพโดยไมเกบ

หนา | 139


คาใชจาย การจดการศกษาสาหรบบคคลซงมความบกพรองทางรางกาย จตใจ สตปญญา อารมณ

สงคม การสอสารและการเรยนร หรอมรางกายพการ หรอทพพลภาพหรอบคคลซงไมสามารถ

พงตนเองไดหรอไมมผดแลหรอดอยโอกาส ตองจดใหบคคลดงกลาวมสทธและโอกาสไดรบ

การศกษาขนพนฐานเปนพเศษ การศกษาสาหรบคนพการในวรรคสอง ใหจดตงแตแรกเกดหรอพบ

ความพการโดยไมเสยคาใชจาย และใหบคคลดงกลาวมสทธไดรบสงอานวยความสะดวก สอ

บรการ และความชวยเหลออนใดทางการศกษา ตามหลกเกณฑและวธการทกาหนดในกฎกระทรวง

การจดการศกษาสาหรบบคคลซงมความสามารถพเศษ ตองจดดวยรปแบบทเหมาะสมโดยคานงถง

ความสามารถของบคคลนน

2) มาตรา 11 บดา มารดา หรอผปกครองมหนาทจดใหบตรหรอบคคลซงอยในความดแล

ไดรบการศกษาภาคบงคบตามมาตรา 17 และตามกฎหมายทเกยวของตลอดจนใหไดรบการศกษา

นอกเหนอจากการศกษาภาคบงคบ ตามความพรอมของครอบครว

3) มาตรา 12 นอกเหนอจากรฐ เอกชน และองคกรปกครองสวนทองถน ใหบคคล

ครอบครว องคกรชมชน องคกรเอกชน องคกรวชาชพ สถาบนศาสนา สถานประกอบการ และ

สถาบนสงคมอน มสทธในการจดการศกษาข นพนฐาน ท ง น ใหเปนไปตามทกาหนดใน

กฎกระทรวง มาตรา 13 บดา มารดา หรอผปกครองมสทธไดรบสทธประโยชน คอ การสนบสนน

จากรฐ ใหมความรความสามารถในการอบรมเลยงด และการใหการศกษาแกบตรหรอบคคลซงอย

ในความดแล เงนอดหนนจากรฐสาหรบการจดการศกษาขนพนฐานของบตรหรอบคคลซงอยใน

ความดแลทครอบครวจดให ทงน ตามทกฎหมายกาหนด การลดหยอนหรอยกเวนภาษสาหรบ

คาใชจายการศกษาตามทกฎหมายกาหนด 4) มาตรา 14 บคคล ครอบครว ชมชน องคกรชมชน

องคกรเอกชน องคกรวชาชพ สถาบนศาสนา สถานประกอบการ และสถาบนสงคมอน ซง

สนบสนนหรอจดการศกษาขนพนฐาน มสทธไดรบสทธประโยชนตามควรแกกรณ ไดแก การ

สนบสนนจากรฐใหมความรความสามารถในการอบรมเลยงดบคคลซงอยในความดแลรบผดชอบ

เงนอดหนนจากรฐสาหรบการจดการศกษาขนพนฐานตามทกฎหมายกาหนด และการลดหยอนหรอ

ยกเวนภาษสาหรบคาใชจายการศกษาตามทกฎหมายกาหนด

2.3 ระบบการศกษา

หมวด 3 วาดวยระบบศกษา ประกอบดวย 7 มาตรา ไดแก

1) มาตรา 15 การจดการศกษาม 3 รปแบบ คอ การศกษาในระบบ การศกษานอกระบบ

และการศกษาตามอธยาศย การศกษาในระบบ เปนการศกษาทกาหนดจดมงหมาย วธการศกษา

หลกสตรระยะเวลาของการศกษา การวดและประเมนผล ซงเปนเงอนไขของการสาเรจการศกษาท

แนนอน การศกษานอกระบบ เปนการศกษาทมความยดหยนในการกาหนดจดมงหมาย รปแบบ

หนา | 140


วธการจดการศกษา ระยะเวลาของการศกษา การวดและประเมนผล ซงเปนเงอนไขสาคญของการ

สาเรจการศกษา โดยเนอหาและหลกสตรจะตองมความเหมาะสมสอดคลองกบสภาพปญหาและ

ความตองการของบคคลแตละกลม การศกษาตามอธยาศย เปนการศกษาทใหผเรยนไดเรยนรดวย

ตนเองตามความสนใจ ศกยภาพ ความพรอม และโอกาส โดยศกษาจากบคคล ประสบการณ สงคม

สภาพแวดลอม สอ หรอแหลงความรอน ๆ สถานศกษาอาจจดการศกษาในรปแบบใดรปแบบหนง

หรอทงสามรปแบบกได ใหมการเทยบโอนผลการเรยนทผเรยนสะสมไวในระหวางรปแบบ

เดยวกนหรอตางรปแบบได ไมวาจะเปนผลการเรยนจากสถานศกษาเดยวกนหรอไมกตาม รวมทง

จากการเรยนรนอกระบบ ตามอธยาศย การฝกอาชพ หรอจากประสบการณการทางาน

2) มาตรา 16 การศกษาในระบบม 2 ระดบ คอ การศกษาขนพนฐาน และการศกษา

ระดบอดมศกษาการศกษาขนพนฐานประกอบดวย การศกษาซงจดไมนอยกวาสบสองปกอน

ระดบอดมศกษา การแบงระดบและประเภทของการศกษาขนพนฐาน ใหเปนไปตามทกาหนดใน

กฎกระทรวง การศกษาระดบอดมศกษาแบงเปน 2 ระดบ คอ ระดบตากวาปรญญา และระดบ

ปรญญา การแบงระดบหรอการเทยบระดบการศกษานอกระบบหรอการศกษาตามอธยาศย ให

เปนไปตามทกาหนดในกฎกระทรวง

3) มาตรา 17 ใหมการศกษาภาคบงคบจานวน 9 ป โดยใหเดกซงมอายยางเขาปท 7 เขาเรยน

ในสถานศกษาขนพนฐานจนอายยางเขาปท 16 เวนแตสอบไดชนปท 9 ของการศกษาภาคบงคบ

หลกเกณฑและวธการนบอายใหเปนไปตามทกาหนดในกฎกระทรวง

4) มาตรา 18 การจดการศกษาปฐมวยและการศกษาขนพนฐานใหจดในสถานศกษา คอ

สถานพฒนาเดกปฐมวย ไดแก ศนยเดกเลก ศนยพฒนาเดกเลก ศนยพฒนาเดกกอนเกณฑของ

สถาบนศาสนา ศนยบรการชวยเหลอระยะแรกเรมของเดกพการและเดกซงมความตองการพเศษ

หรอสถานพฒนาเดกปฐมวยทเรยกชออยางอน โรงเรยน ไดแก โรงเรยนของรฐ โรงเรยนเอกชน

และโรงเรยนทสงกดสถาบนพทธศาสนาหรอศาสนาอน ศนยการเรยน ไดแก สถานทเรยนท

หนวยงานจดการศกษานอกโรงเรยน บคคล ครอบครว ชมชน องคกรชมชน องคกรปกครองสวน

ทองถน องคกรเอกชน องคกรวชาชพ สถาบนศาสนา สถานประกอบการ โรงพยาบาล สถาบนทาง

การแพทย สถานสงเคราะห และสถาบนสงคมอนเปนผจด

5) มาตรา 19 การจดการศกษาระดบอดมศกษาใหจดในมหาวทยาลย สถาบน วทยาลย หรอ

หนวยงานทเรยกชออยางอน ทงน ใหเปนไปตามกฎหมายเกยวกบสถานศกษาระดบอดมศกษา

กฎหมายวาดวยการจดตงสถานศกษานน ๆ และกฎหมายทเกยวของ

หนา | 141


6) มาตรา 20 การจดการอาชวศกษา การฝกอบรมวชาชพ ใหจดในสถานศกษาของรฐ

สถานศกษาของเอกชน สถานประกอบการ หรอโดยความรวมมอระหวางสถานศกษากบสถาน

ประกอบการ ทงน ใหเปนไปตามกฎหมายวาดวยการอาชวศกษาและกฎหมายทเกยวของ

7) มาตรา 21 กระทรวง ทบวง กรม รฐวสาหกจ และหนวยงานอนของรฐ อาจจด

การศกษาเฉพาะทางตามความตองการและความชานาญของหนวยงานนนได โดยคานงถงนโยบาย

และมาตรฐานการศกษาของชาต ทงน ตามหลกเกณฑ วธการ และเงอนไขทกาหนดในกฎกระทรวง

2.4 แนวการจดการศกษา

หมวด 4 วาดวยแนวทางการจดการศกษา ประกอบดวย 9 มาตรา ไดแก

1) มาตรา 22 การจดการศกษาตองยดหลกวาผเรยนทกคนมความสามารถเรยนรและ

พฒนาตนเองได และถอวาผเรยนมความสาคญทสด กระบวนการจดการศกษาตองสงเสรมให

ผเรยนสามารถพฒนาตามธรรมชาตและเตมตามศกยภาพ

2) มาตรา 23 การจดการศกษา ท งการศกษาในระบบ การศกษานอกระบบ และ

การศกษาตามอธยาศย ตองเนนความสาคญทงความร คณธรรม กระบวนการเรยนรและบรณาการ

ตามความเหมาะสมของแตละระดบการศกษาในเรองตอไปน

(1) ความรเรองเกยวกบตนเอง และความสมพนธของตนเองกบสงคม ไดแก

ครอบครวชมชน ชาต และสงคมโลก รวมถงความรเกยวกบประวตศาสตรความเปนมาของ

สงคมไทยและระบบการเมองการปกครองในระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปน

ประมข

(2) ความรและทกษะดานวทยาศาสตรและเทคโนโลย รวมทงความรความเขาใจ

และประสบการณเรองการจดการ การบารงรกษาและการใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอมอยางสมดลย งยน

(3) ความรเกยวกบศาสนา ศลปะ วฒนธรรม การกฬา ภมปญญาไทย และการ

ประยกตใชภมปญญา

(4) ความร และทกษะดานคณตศาสตร และดานภาษา เนนการใชภาษาไทยอยาง

ถกตอง

(5) ความร และทกษะในการประกอบอาชพและการดารงชวตอยางมความสข

3) มาตรา 24 การจดกระบวนการเรยนร ใหสถานศกษาและหนวยงานทเกยวของดาเนนการ

ดงตอไปน

(1) จดเนอหาสาระและกจกรรมใหสอดคลองกบความสนใจและความถนดของผเรยน

โดยคานงถงความแตกตางระหวางบคคล

หนา | 142


(2) ฝกทกษะ กระบวนการคด การจดการ การเผชญสถานการณ และการประยกต

ความรมาใชเพอปองกนและแกไขปญหา

(3) จดกจกรรมใหผเรยนไดเรยนรจากประสบการณจรง ฝกการปฏบตใหทาได คด

เปน ทาเปน รกการอานและเกดการใฝรอยางตอเนอง

(4) จดการเรยนการสอนโดยผสมผสานสาระความรดานตาง ๆ อยางไดสดสวนสมดล

กน รวมทงปลกฝงคณธรรม คานยมทดงามและคณลกษณะอนพงประสงคไวในทกวชา

(5) สงเสรมสนบสนนใหผสอนสามารถจดบรรยากาศ สภาพแวดลอม สอการเรยน

และอานวยความสะดวกเพอใหผเรยนเกดการเรยนรและมความรอบร รวมทงสามารถใชการวจย

เปนสวนหนงของกระบวนการเรยนร ทงน ผสอนและผเรยนอาจเรยนรไปพรอมกนจากสอการ

เรยนการสอนและแหลงวทยาการประเภทตาง ๆ

(6) จดการเรยนรใหเกดขนไดทกเวลาทกสถานท มการประสานความรวมมอกบบดา

มารดา ผปกครอง และบคคลในชมชนทกฝาย เพอรวมกนพฒนาผเรยนตามศกยภาพ

4) มาตรา 25 รฐตองสงเสรมการดาเนนงานและการจดตงแหลงการเรยนรตลอดชวตทก

รปแบบ ไดแก หองสมดประชาชน พพธภณฑ หอศลป สวนสตว สวนสาธารณะ สวนพฤกษศาสตร

อทยานวทยาศาสตรและเทคโนโลย ศนยการกฬาและนนทนาการ แหลงขอมล และแหลงการเรยนร

อนอยางพอเพยงและมประสทธภาพ

5) มาตรา 26 ใหสถานศกษาจดการประเมนผเรยนโดยพจารณาจากพฒนาการของผเรยน

ความประพฤต การสงเกตพฤตกรรมการเรยน การรวมกจกรรมและการทดสอบควบคไปใน

กระบวนการเรยนการสอนตามความเหมาะสมของแตละระดบและรปแบบการศกษา ให

สถานศกษาใชวธการทหลากหลายในการจดสรรโอกาสการเขาศกษาตอ และใหนาผลการประเมน

ผเรยนตามวรรคหนงมาใชประกอบการพจารณาดวย

6) มาตรา 27 ใหคณะกรรมการการศกษาขนพนฐานกาหนดหลกสตรแกนกลางการศกษา

ขนพนฐานเพอความเปนไทย ความเปนพลเมองทดของชาต การดารงชวต และการประกอบอาชพ

ตลอดจนเพอการศกษาตอ ใหสถานศกษาขนพนฐานมหนาทจดทาสาระของหลกสตรตาม

วตถประสงคในวรรคหนงในสวนทเกยวกบสภาพปญหาในชมชนและสงคม ภมปญญาทองถน

คณลกษณะอนพงประสงคเพอเปนสมาชกทดของครอบครว ชมชน สงคม และประเทศชาต

7) มาตรา 28 หลกสตรการศกษาระดบตาง ๆ รวมทงหลกสตรการศกษาสาหรบบคคลตาม

มาตรา 10 วรรคสอง วรรคสาม และวรรคส ตองมลกษณะหลากหลาย ท งน ใหจดตามความ

เหมาะสมของแตละระดบโดยมงพฒนาคณภาพชวตของบคคลใหเหมาะสมแกวยและศกยภาพ

สาระของหลกสตร ทงทเปนวชาการ และวชาชพ ตองมงพฒนาคนใหมความสมดล ทงดานความร

หนา | 143


ความคด ความสามารถ ความดงาม และความรบผดชอบตอสงคม สาหรบหลกสตรการศกษา

ระดบอดมศกษา นอกจากคณลกษณะในวรรคหนง และวรรคสองแลวยงมความมงหมายเฉพาะทจะ

พฒนาวชาการ วชาชพชนสงและการคนควา วจย เพอพฒนาองคความรและพฒนาสงคม

8) มาตรา 29 ใหสถานศกษารวมกบบคคล ครอบครว ชมชน องคกรชมชน องคกรปกครอง

สวนทองถน เอกชน องคกรเอกชน องคกรวชาชพ สถาบนศาสนา สถานประกอบการ และสถาบน

สงคมอน สงเสรมความเขมแขงของชมชนโดยจดกระบวนการเรยนรภายในชมชน เพอใหชมชนม

การจดการศกษาอบรม มการแสวงหาความร ขอมล ขาวสาร และรจกเลอกสรรภมปญญาและ

วทยาการตาง ๆ เพอพฒนาชมชนใหสอดคลองกบสภาพปญหาและความตองการ รวมทงหาวธการ

สนบสนนใหมการแลกเปลยนประสบการณการพฒนาระหวางชมชน

9) มาตรา 30 ใหสถานศกษาพฒนากระบวนการเรยนการสอนทมประสทธภาพ รวมทง

การสงเสรมใหผสอนสามารถวจยเพอพฒนาการเรยนรทเหมาะสมกบผเรยนในแตละระดบ


2.5 การบรหารและการจดการศกษา

หมวด 5 วาดวยการบรหารและการจดการศกษา แบงเปน 3 สวน รวม 10 มาตรา ดงน

สวนท 1 การบรหารและการจดการศกษาของรฐ

1) มาตรา 31 กระทรวงมอานาจหนาทเกยวกบการสงเสรม และกากบดแลการศกษาทก

ระดบและทกประเภท กาหนดนโยบาย แผน และมาตรฐานการศกษา สนบสนนทรพยากรเพอ

การศกษา สงเสรมและประสานงานการศาสนา ศลปะ วฒนธรรม และการกฬาเพอการศกษา

รวมทงการตดตามตรวจสอบ และประเมนผลการจดการศกษาและราชการอนตามทมกฎหมาย

กาหนดใหเปนอานาจหนาทของกระทรวงหรอสวนราชการทสงกดกระทรวง

2) มาตรา 32 การจดระเบยบบรหารราชการในกระทรวงใหมองคกรหลกทเปนคณะบคคล

ในรปสภาหรอในรปคณะกรรมการจานวนสองคกร ไดแก สภาการศกษา คณะกรรมการการศกษา

ขนพนฐาน คณะกรรมการการอาชวศกษา และคณะกรรมการการอดมศกษา เพอพจารณาให

ความเหนหรอใหคาแนะนาแกรฐมนตร หรอคณะรฐมนตร และมอานาจหนาทอนตามทกฎหมาย

กาหนด

3) มาตรา 33 สภาการศกษา มหนาทพจารณาเสนอแผนการศกษาแหงชาตทบรณาการ

ศาสนา ศลปะ วฒนธรรม และกฬากบการศกษาทกระดบ พจารณาเสนอนโยบาย แผน และ

มาตรฐานการศกษาเพอดาเนนการใหเปนไปตามแผน พจารณาเสนอนโยบายและแผนในการ

สนบสนนทรพยากรเพอการศกษา ดาเนนการประเมนผลการจดการศกษา ใหความเหนหรอ

คาแนะนาเกยวกบกฎหมายและกฎกระทรวงทออกตามความในพระราชบญญตน การเสนอนโยบาย

หนา | 144


แผนการศกษาแหงชาต และมาตรฐานการศกษา ใหเสนอตอคณะรฐมนตร ใหคณะกรรมการสภา

การศกษา ประกอบดวย รฐมนตรเปนประธาน กรรมการโดยตาแหนงจากหนวยงานทเกยวของ

ผแทนองคกรเอกชน ผแทนองคกรปกครองสวนทองถน ผแทนองคกรวชาชพ พระภกษซงเปน

ผแทนคณะสงฆ ผแทนคณะกรรมการกลางอสลามแหงประเทศไทย ผแทนองคกรศาสนาอนและ

กรรมการผทรงคณวฒ ซงมจานวนไมนอยกวาจานวนกรรมการประเภทอนรวมกน ใหสานกงาน

เลขาธการสภาการศกษา เปนนตบคคล และใหเลขาธการสภาเปนกรรมการและเลขานการ จานวน

กรรมการ คณสมบต หลกเกณฑ วธการสรรหา การเลอกกรรมการ วาระการดารงตาแหนง และการ

พนจากตาแหนง ใหเปนไปตามทกฎหมายกาหนด 4) มาตรา 34 คณะกรรมการการศกษาข น

พนฐาน มหนาทพจารณาเสนอนโยบายแผนพฒนามาตรฐานและหลกสตรแกนกลางการศกษาขน

พนฐานทสอดคลองกบแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตและแผนการศกษาแหงชาต การ

สนบสนนทรพยากร การตดตาม ตรวจสอบและประเมนผลการจดการศกษาข นพนฐาน

คณะกรรมการการอาชวศกษามหนาทพจารณาเสนอนโยบาย แผนพฒนา มาตรฐานและหลกสตร

การอาชวศกษาทกระดบ ทสอดคลองกบความตองการตามแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

และแผนการศกษาแหงชาต การสงเสรมประสานงานการจดการอาชวศกษาของรฐและเอกชน การ

สนบสนนทรพยากร การตดตาม ตรวจสอบ และประเมนผลการจดการอาชวศกษา โดยคานงถง

คณภาพและความเปนเลศทางวชาชพ คณะกรรมการการอดมศกษา มหนาทพจารณาเสนอนโยบาย

แผนพฒนา และมาตรฐานการอดมศกษาทสอดคลองกบความตองการตามแผนพฒนาเศรษฐกจและ

สงคมแหงชาต และแผนการศกษาแหงชาต การสนบสนนทรพยากร การตดตาม ตรวจสอบ และ

ประเมนผลการจดการศกษาระดบอดมศกษา โดยคานงถงความเปนอสระและความเปนเลศทาง

วชาการของสถานศกษาระดบปรญญาตามกฎหมายวาดวยการจดตงสถานศกษาแตละแหง และ

กฎหมายทเกยวของ

5) มาตรา 35 องคประกอบของคณะกรรมการตามมาตรา 34 ประกอบดวย กรรมการโดย

ตาแหนงจากหนวยงานทเกยวของ ผแทนองคกรเอกชน ผแทนองคกรปกครองสวนทองถน ผแทน

องคกรวชาชพ และผทรงคณวฒซงมจานวนไมนอยกวาจานวนกรรมการประเภทอนรวมกน

จานวนกรรมการ คณสมบต หลกเกณฑ วธการสรรหา การเลอกประธานกรรมการและกรรมการ

วาระการดารงตาแหนงและการพนจากตาแหนงของคณะกรรมการแตละคณะ ใหเปนไปตามท

กฎหมายกาหนด ทงน ใหคานงถงความแตกตางของกจการในความรบผดชอบของคณะกรรมการ

แตละคณะดวย ใหสานกงานคณะกรรมการตามมาตรา 34 เปนนตบคคล และใหเลขาธการของแต

ละสานกงานเปนกรรมการและเลขานการของคณะกรรมการ

หนา | 145


6) มาตรา 36 ใหสถานศกษาของรฐทจดการศกษาระดบปรญญาเปนนตบคคล และอาจ

จดเปนสวนราชการหรอเปนหนวยงานในกากบของรฐ ยกเวนสถานศกษาเฉพาะทางตามมาตรา 21

ใหสถานศกษาดงกลาวดาเนนกจการไดโดยอสระ สามารถพฒนาระบบบรหาร และการจดการท

เปนของตนเอง มความคลองตว มเสรภาพทางวชาการ และอยภายใตการกากบดแลของสภา

สถานศกษา ตามกฎหมายวาดวยการจดตงสถานศกษานน ๆ

7) มาตรา 37 การบรหารและการจดการศกษาขนพนฐานใหยดเขตพนทการศกษาโดย

คานงถงระดบของการศกษาขนพนฐาน จานวนสถานศกษา จานวนประชากร วฒนธรรมและความ

เหมาะสมดานอนดวย เวนแตการจดการศกษาขนพนฐานตามกฎหมายวาดวยการอาชวศกษาให

รฐมนตรโดยคาแนะนาของสภาการศกษา มอานาจประกาศในราชกจจานเบกษากาหนดเขตพนท

การศกษาเพอการบรหารและการจดการศกษาขนพนฐาน แบงเปนเขตพนทการศกษาประถมศกษา

และเขตพนทการศกษามธยมศกษา ในกรณทสถานศกษาใดจดการศกษาขนพนฐานทงระดบ

ประถมศกษาและระดบมธยมศกษาการกาหนดใหสถานศกษาแหงนนอยในเขตพนทการศกษาใด

ใหยดระดบการศกษาของสถานศกษานนเปนสาคญ ทงน ตามทรฐมนตรประกาศกาหนดโดย

คาแนะนาของคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน ในกรณทเขตพนทการศกษาไมอาจบรหารและ

จดการไดตามวรรคหนง กระทรวงอาจจดใหมการศกษาขนพนฐานดงตอไปน

เพอเสรมการบรหารและการจดการของเขตพนทการศกษากได ไดแก การจดการศกษาขน

พนฐานสาหรบบคคลทมความบกพรองทางรางกาย จตใจ สตปญญา อารมณ สงคม การสอสารและ

การเรยนร หรอมรางกายพการหรอทพพลภาพ การจดการศกษาขนพนฐานทจดในรปแบบ

การศกษานอกระบบหรอการศกษาตามอธยาศย การจดการศกษาขนพนฐานสาหรบบคคลทม

ความสามารถพเศษ การจดการศกษาทางไกล และการจดการศกษาทใหบรการในหลายเขตพนท


8) มาตรา 38 ในแตละเขตพนทการศกษา ใหมคณะกรรมการและสานกงานเขตพนท

การศกษามอานาจหนาทในการกากบดแล จดตง ยบ รวม หรอเลกสถานศกษาขนพนฐานในเขต

พนทการศกษาประสาน สงเสรมและสนบสนนสถานศกษาเอกชนในเขตพนทการศกษา ประสาน

และสงเสรมองคกรปกครองสวนทองถน ใหสามารถจดการศกษาสอดคลองกบนโยบายและ

มาตรฐานการศกษา สงเสรมและสนบสนนการจดการศกษาของบคคล ครอบครว องคกรชมชน

องคกรเอกชน องคกรวชาชพ สถาบนศาสนา สถานประกอบการ และสถาบนสงคมอนทจด

การศกษาในรปแบบทหลากหลายในเขตพนทการศกษา คณะกรรมการเขตพนทการศกษา

ประกอบดวย ผแทนองคกรชมชน ผแทนองคกรเอกชน ผแทนองคกรปกครองสวนทองถน ผแทน

สมาคมผประกอบวชาชพคร ผแทนสมาคมผประกอบวชาชพบรหารการศกษา ผแทนสมาคม

หนา | 146


ผปกครองและคร และผทรงคณวฒดานการศกษา ศาสนา ศลปะ และวฒนธรรม จานวนกรรมการ

คณสมบต หลกเกณฑ วธการสรรหา การเลอกประธานกรรมการและกรรมการ วาระการตารง

ตาแหนง และการพนจากตาแหนง ใหเปนไปตามทกาหนดในกฎกระทรวง ใหผ อานวยการ

สานกงานเขตพนทการศกษาเปนกรรมการและเลขานการของคณะกรรมการเขตพนทการศกษา

การดาเนนการตามวรรคหนงในสวนทเกยวกบสถานศกษาเอกชนและองคกรปกครองสวนทองถน

วาจะอยในอานาจหนาทของเขตพนทการศกษาใด ใหเปนไปตามทรฐมนตรประกาศกาหนดโดยคา

แนะนาของคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน

9) มาตรา 39 ใหกระทรวงกระจายอานาจการบรหารและการจดการศกษา ทงดานวชาการ

งบประมาณ การบรหารงานบคคล และการบรหารทวไปไปยงคณะกรรมการ และสานกงานเขต

พนทการศกษา และสถานศกษาในเขตพนทการศกษาโดยตรง หลกเกณฑและวธการกระจายอานาจ

ดงกลาว ใหเปนไปตามทกาหนดในกฎกระทรวง

10) มาตรา 40 ใหมคณะกรรมการสถานศกษาขนพนฐาน สถานศกษาระดบอดมศกษา

ระดบตากวาปรญญา และสถานศกษาอาชวศกษาของแตละสถานศกษาเพอทาหนาทกากบและ

สงเสรม สนบสนนกจการของสถานศกษา ประกอบดวย ผแทนผปกครอง ผแทนคร ผแทนองคกร

ชมชน ผแทนองคกรปกครองสวนทองถน ผแทนศษยเกาของสถานศกษา ผแทนพระภกษสงฆหรอ

ผแทนองคกรศาสนาอนในพนท และผทรงคณวฒ สถานศกษาระดบอดมศกษาระดบตากวาปรญญา

และสถานศกษาอาชวศกษาอาจมกรรมการเพมขนได ทงน ตามทกฎหมายกาหนด จานวนกรรมการ

คณสมบต หลกเกณฑ วธการสรรหา การเลอกประธานกรรมการและกรรมการ วาระการดารง

ตาแหนง และการพนจากตาแหนง ใหเปนไปตามทกาหนดในกฎกระทรวง ใหผบรหารสถานศกษา

เปนกรรมการและเลขานการของคณะกรรมการ

สวนท 2 การบรหารและการจดการศกษาขององคกรปกครองสวนทองถน

1) มาตรา 41 องคกรปกครองสวนทองถนมสทธจดการศกษาในระดบใดระดบหนงหรอ

ทกระดบตามความพรอม ความเหมาะสมและความตองการภายในทองถน

2) มาตรา 42 ใหกระทรวงกาหนดหลกเกณฑและวธการประเมนความพรอมในการ

จดการศกษาขององคกรปกครองสวนทองถน และมหนาทในการประสานและสงเสรมองคกร

ปกครองสวนทองถนใหสามารถจดการศกษา สอดคลองกบนโยบายและไดมาตรฐานการศกษา

รวมทงการเสนอแนะการจดสรรงบประมาณอดหนนการจดการศกษาขององคกรปกครองสวน

ทองถน

สวนท 3 การบรหารและการจดการศกษาของเอกชน

1) มาตรา 43 การบรหารและการจดการศกษาของเอกชนใหมความเปนอสระ โดยมการ

หนา | 147


กากบตดตาม การประเมนคณภาพและมาตรฐานการศกษาจากรฐ และตองปฏบตตามหลกเกณฑ

การประเมนคณภาพและมาตรฐานการศกษาเชนเดยวกบสถานศกษาของรฐ

2) มาตรา 44 ใหสถานศกษาเอกชนตามมาตรา 18 (1) เปนนตบคคล และมคณะกรรมการ

บรหารประกอบดวย ผบรหารสถานศกษาเอกชน ผรบใบอนญาต ผแทนผปกครอง ผแทนองคกร

ชมชน ผแทนคร ผแทนศษยเกา และผทรงคณวฒ จานวนกรรมการ คณสมบต หลกเกณฑ วธการ

สรรหา การเลอกประธานกรรมการและกรรมการ วาระการดารงตาแหนง และการพนจากตาแหนง

ใหเปนไปตามทกาหนดในกฎระทรวง

3) มาตรา 45 ใหสถานศกษาเอกชนจดการศกษาไดทกระดบและทกประเภท การศกษา

ตามทกฎหมายกาหนด โดยรฐตองกาหนดนโยบายและมาตรการทชดเจนเกยวกบการมสวนรวม

ของเอกชนในดานการศกษา การกาหนดนโยบายและแผนการจดการศกษาของรฐของเขตพนท

การศกษาหรอขององคกรปกครองสวนทองถน ใหคานงถงผลกระทบตอการจดการศกษาของ

เอกชน โดยใหรฐมนตรหรอคณะกรรมการเขตพนทการศกษา หรอองคกรปกครองสวนทองถนรบ

ฟงความคดเหนของเอกชนและประชาชนประกอบการพจารณาดวยใหสถานศกษาของเอกชนทจด

การศกษาระดบปรญญาดาเนนกจการได โดยอสระ สามารถพฒนาระบบบรหารและการจดการท


สถานศกษา ตามกฎหมายวาดวยสถาบนอดมศกษาเอกชน

4) มาตรา 46 รฐตองใหการสนบสนนดานเงนอดหนน การลดหยอนหรอการยกเวนภาษ

และสทธประโยชนอยางอนทเปนประโยชนในทางการศกษาแกสถานศกษาเอกชนตามความ

เหมาะสม รวมทงสงเสรมและสนบสนนดานวชาการใหสถานศกษาเอกชนมมาตรฐานและสามารถ

พงตนเองได

2.6 มาตรฐานและการประกนคณภาพการศกษา

หมวด 6 วาดวยมาตรฐานและการประกนคณภาพการศกษา ประกอบดวย 5 มาตรา ไดแก

1) มาตรา 47 ใหมระบบการประกนคณภาพการศกษาเพอพฒนาคณภาพและมาตรฐาน

การศกษาทกระดบ ประกอบดวย ระบบการประกนคณภาพภายใน และระบบการประกนคณภาพ

ภายนอก ระบบ หลกเกณฑ และวธการประกนคณภาพการศกษา ใหเปนไปตามทกาหนดใน

กฎกระทรวง

2) มาตรา 48 ใหหนวยงานตนสงกดและสถานศกษาจดใหมระบบการประกนคณภาพ

ภายในสถานศกษาและใหถอวาการประกนคณภาพภายในเปนสวนหนงของกระบวนการบรหาร

การศกษาทตองดาเนนการอยางตอเนอง โดยมการจดทารายงานประจาปเสนอตอหนวยงานตน

สงกด หนวยงานทเกยวของ และเปดเผยตอสาธารณชน เพอนาไปสการพฒนาคณภาพและ

หนา | 148


มาตรฐานการศกษา และเพอรองรบการประกนคณภาพภายนอก

3) มาตรา 49 ใหมสานกงานรบรองมาตรฐานและประเมนคณภาพการศกษา มฐานะเปน

องคการมหาชนทาหนาทพฒนาเกณฑ วธการประเมนคณภาพภายนอก และทาการประเมนผลการ

จดการศกษาเพอใหมการตรวจสอบคณภาพของสถานศกษา โดยคานงถงความมงหมายและ

หลกการและแนวการจดการศกษาในแตละระดบตามทกาหนดไวในพระราชบญญตน ใหมการ

ประเมนคณภาพภายนอกของสถานศกษาทกแหงอยางนอยหนงครงในทกหาปนบต งแตการ

ประเมนครงสดทาย และเสนอผลการประเมนตอหนวยงานทเกยวของและสาธารณชน

4) มาตรา 50 ใหสถานศกษาใหความรวมมอในการจดเตรยมเอกสารหลกฐานตาง ๆ ทม

ขอมลเกยวของกบสถานศกษา ตลอดจนใหบคลากร คณะกรรมการของสถานศกษา รวมท ง

ผปกครองและผ ทมสวนเกยวของกบสถานศกษาใหขอมลเพมเตมในสวนทพจารณาเหนวา

เกยวของกบการปฏบตภารกจของสถานศกษา ตามคารองขอของสานกงานรบรองมาตรฐาน และ

ประเมนคณภาพการศกษาหรอบคคลหรอหนวยงานภายนอกทสานกงานดงกลาวรบรอง ททาการ

ประเมนคณภาพภายนอกของสถานศกษานน

5) มาตรา 51 ในกรณทผลการประเมนภายนอกของสถานศกษาใดไมไดตามมาตรฐานท

กาหนด ใหสานกงานรบรองมาตรฐานและประเมนคณภาพการศกษา จดทาขอเสนอแนะ การ

ปรบปรงแกไขตอหนวยงานตนสงกด เพอใหสถานศกษาปรบปรงแกไขภายในระยะเวลาทกาหนด

หากมไดดาเนนการดงกลาว ใหสานกงานรบรองมาตรฐานและประเมนคณภาพการศกษารายงาน

ตอคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน คณะกรรมการการอาชวศกษา หรอคณะกรรมการการ

อดมศกษา เพอดาเนนการใหมการปรบปรงแกไข

2.7 คร คณาจารย และบคลากรทางการศกษา

หมวด 7 วาดวยคร คณาจารย และบคลากรทางการศกษา ประกอบดวย 6 มาตรา ไดแก

1) มาตรา 52 ใหกระทรวงสงเสรมใหมระบบ กระบวนการผลต การพฒนาคร

คณาจารย และบคลากรทางการศกษาใหมคณภาพและมาตรฐานทเหมาะสมกบการเปนวชาชพ

ชนสง โดยการกากบและประสานใหสถาบนททาหนาทผลตและพฒนาคร คณาจารย รวมท ง

บคลากรทางการศกษาใหมความพรอมและมความเขมแขงในการเตรยมบคลากรใหมและการ

พฒนาบคลากรประจาการอยางตอเนอง รฐพงจดสรรงบประมาณและจดต งกองทนพฒนาคร

คณาจารย และบคลากรทางการศกษาอยางเพยงพอ

2) มาตรา 53 ใหมองคกรวชาชพคร ผบรหารสถานศกษา และผบรหารการศกษา ม

ฐานะเปนองคกรอสระภายใตการบรหารของสภาวชาชพ ในกากบของกระทรวง มอานาจหนาท

กาหนดมาตรฐานวชาชพ ออกและเพกถอนใบอนญาตประกอบวชาชพ กากบดแลการปฏบตตาม

หนา | 149


มาตรฐานและจรรยาบรรณของวชาชพ รวมทงการพฒนาวชาชพคร ผบรหารสถานศกษาและ

ผบรหารการศกษา ใหคร ผบรหารสถานศกษา ผบรหารการศกษา และบคลากรทางการศกษาอน ทง

ของรฐและเอกชนตองมใบอนญาตประกอบวชาชพตามทกฎหมายกาหนด การจดใหมองคกร

วชาชพคร ผบรหารสถานศกษา ผบรหารการศกษา และบคลากรทางการศกษาอน คณสมบต

หลกเกณฑ และวธการในการออกและเพกถอนใบอนญาตประกอบวชาชพใหเปนไปตามท

กฎหมายกาหนดความในวรรคสองไมใชบงคบแกบคลากรทางการศกษาทจดการศกษาตามอธยาศย

สถานศกษาตามมาตรา 18 (3) ผบรหารการศกษาระดบเหนอเขตพนทการศกษาและวทยากรพเศษ

ทางการศกษา ความในมาตรานไมใชบงคบแกคณาจารย ผบรหารสถานศกษา และผบรหาร

การศกษาในระดบอดมศกษาระดบปรญญา

3) มาตรา 54 ใหมองคกรกลางบรหารงานบคคลของขาราชการคร โดยใหครและบคลากร

ทางการศกษาทงของหนวยงานทางการศกษาในระดบสถานศกษาของรฐ และระดบเขตพนท

การศกษาเปนขาราชการในสงกดองคกรกลางบรหารงานบคคลของขาราชการคร โดยยดหลกการ

กระจายอานาจการบรหารงานบคคลสเขตพนทการศกษา และสถานศกษา ทงน ใหเปนไปตามท

กฎหมายกาหนด

4) มาตรา 55 ใหมกฎหมายวาดวยเงนเดอน คาตอบแทน สวสดการ และสทธประโยชน

เกอกลอนสาหรบขาราชการครและบคลากรทางการศกษาเพอใหมรายไดทเพยงพอและเหมาะสม

กบฐานะทางสงคมและวชาชพ ใหมกองทนสงเสรมคร คณาจารย และบคลากรทางการศกษา เพอ

จดสรรเปนเงนอดหนนงานรเรมสรางสรรค ผลงานดเดน และเปนรางวลเชดชเกยรตคร คณาจารย

และบคลากรทางการศกษา ทงน ใหเปนไปตามทกาหนดในกฎกระทรวง

5) มาตรา 56 การผลตและพฒนาคณาจารยและบคลากรทางการศกษา การพฒนา มาตรฐาน

และจรรยาบรรณของวชาชพ และการบรหารงานบคคลของขาราชการหรอพนกงานของรฐใน

สถานศกษาระดบปรญญาทเปนนตบคคล ใหเปนไปตามกฎหมายวาดวยการจดตงสถานศกษาแตละ

แหงและกฎหมายทเกยวของ

6) มาตรา 57 ใหหนวยงานทางการศกษาระดมทรพยากรบคคลในชมชนใหมสวนรวมในการ

จดการศกษาโดยนาประสบการณ ความรอบร ความชานาญ และภมปญญาทองถนของบคคลดงกลาว

มาใช เพอใหเกดประโยชนทางการศกษาและยกยองเชดชผทสงเสรมและสนบสนนการจดการศกษา

2.8 ทรพยากรและการลงทนเพอการศกษา

หมวด 8 วาดวยทรพยากรและการลงทนเพอการศกษา ประกอบดวย 5 มาตรา ไดแก

หนา | 150


1) มาตรา 58 ใหมการระดมทรพยากรและการลงทนดานงบประมาณ การเงน และ

ทรพยสน ทงจากรฐ องคกรปกครองสวนทองถน บคคล ครอบครว ชมชน องคกรชมชนเอกชน

องคกรเอกชน องคกรวชาชพ สถาบนศาสนา สถานประกอบการ สถาบนสงคมอน และตางประเทศ

มาใชจดการศกษาดงน

(1) ใหรฐและองคกรปกครองสวนทองถนระดมทรพยากรเพอการศกษา โดยอาจ

จดเกบภาษเพอการศกษาไดตามความเหมาะสม ทงน ใหเปนไปตามทกฎหมายกาหนด

(2) ใหบคคล ครอบครว ชมชน องคกรชมชน องคกรปกครองสวนทองถนเอกชน

องคกร เอกชน องคกรวชาชพ สถาบนศาสนา สถานประกอบการ และสถาบนสงคมอน ระดม

ทรพยากรเพอการศกษา โดยเปนผจดและมสวนรวมในการจดการศกษา บรจาคทรพยสนและ

ทรพยากรอนใหแกสถานศกษา และมสวนรวมรบภาระคาใชจายทางการศกษาตามความเหมาะสม

และความจาเปน ทงน ใหรฐและองคกรปกครองสวนทองถน สงเสรมและใหแรงจงใจในการระดม

ทรพยากรดงกลาว โดยการสนบสนน การอดหนนและใชมาตรการลดหยอนหรอยกเวนภาษ ตาม

ความเหมาะสมและความจาเปน ทงน ใหเปนไปตามทกฎหมายกาหนด

2) มาตรา 59 ใหสถานศกษาของรฐทเปนนตบคคล มอานาจในการปกครอง ดแล

บารงรกษา ใช และจดหาผลประโยชนจากทรพยสนของสถานศกษา ทงทเปนทราชพสด ตาม

กฎหมายวาดวยท ราชพสด และทเปนทรพยสนอน รวมทงจดหารายไดจากบรการของสถานศกษา

และเกบคาธรรมเนยมการศกษาทไมขดหรอแยงกบนโยบาย วตถประสงค และภารกจหลกของ

สถานศกษา บรรดาอสงหารมทรพยทสถานศกษาของรฐทเปนนตบคคลไดมาโดยมผอทศให หรอ

โดยการซอหรอแลกเปลยนจากรายไดของสถานศกษา ไมถอเปนทราชพสด และใหเปนกรรมสทธ

ของสถานศกษา บรรดารายไดและผลประโยชนของสถานศกษาของรฐทเปนนตบคคล รวมทง

ผลประโยชนทเกดจากทราชพสด เบยปรบทเกดจากการผดสญญาลาศกษา และเบยปรบทเกดจาก

การผดสญญาการซอทรพยสนหรอจางทาของทดาเนนการโดยใชเงนงบประมาณไมเปนรายไดท

ตองนาสงกระทรวงการคลงตามกฎหมายวาดวยเงนคงคลงและกฎหมายวาดวยวธการงบประมาณ

บรรดารายไดและผลประโยชนของสถานศกษาของรฐทไมเปนนตบคคล รวมทงผลประโยชนทเกด

จากทราชพสด เบยปรบทเกดจากการผดสญญาลาศกษา และเบยปรบทเกดจากการผดสญญาการซอ

ทรพยสนหรอจางทาของทดาเนนการโดยใชเงนงบประมาณใหสถานศกษาสามารถจดสรรเปน

คาใชจายในการจดการศกษาของสถานศกษานน ๆ ไดตามระเบยบทกระทรวงการคลงกาหนด

3) มาตรา 60 ใหรฐจดสรรงบประมาณแผนดนใหกบการศกษาในฐานะทมความสาคญ

สงสดตอการพฒนาทย งยนของประเทศโดยจดสรรเปนเงนงบประมาณเพอการศกษา ดงน

(1) จดสรรเงนอดหนนทวไปเปนคาใชจายรายบคคลทเหมาะสมแกผเรยนการศกษาภาค

หนา | 151


บงคบและการศกษาขนพนฐานทจดโดยรฐและเอกชนใหเทาเทยมกน

(2) จดสรรทนการศกษาในรปของกองทนกยมใหแกผเรยนทมาจากครอบครวทม

รายไดนอยตามความเหมาะสมและความจาเปน

(3) จดสรรงบประมาณและทรพยากรทางการศกษาอนเปนพเศษใหเหมาะสม และ

สอดคลองกบความจาเปนในการจดการศกษาสาหรบผเรยนทมความตองการเปนพเศษแตละกลม

ตามมาตรา 10 วรรคสอง วรรคสาม และวรรคส โดยคานงถงความเสมอภาคในโอกาสทางการศกษา

และความเปนธรรม ทงน ใหเปนไปตามหลกเกณฑและวธการทกาหนดในกฎกระทรวง

(4) จดสรรงบประมาณเปนคาใชจายดาเนนการ และงบลงทนใหสถานศกษาของรฐ

ตามนโยบายแผนพฒนาการศกษาแหงชาต และภารกจของสถานศกษา โดยใหมอสระในการ

บรหารงบประมาณและทรพยากรทางการศกษา ทงน ใหคานงถงคณภาพและความเสมอภาคใน

โอกาสทางการศกษา

(5) จดสรรงบประมาณในลกษณะเงนอดหนนทวไปใหสถานศกษาระดบอดมศกษา

ของรฐทเปนนตบคคล และเปนสถานศกษาในกากบของรฐหรอองคการมหาชน

(6) จดสรรกองทนกยมดอกเบยตาใหสถานศกษาเอกชน เพอใหพงตนเองได

(7) จดตงกองทนเพอพฒนาการศกษาของรฐและเอกชน

4) มาตรา 61 ใหรฐจดสรรเงนอดหนนการศกษาทจดโดยบคคล ครอบครว องคกรชมชน

องคกรเอกชน องคกรวชาชพ สถาบนศาสนา สถานประกอบการ และสถาบนสงคมอน ตามความ

เหมาะสมและความจาเปน

5) มาตรา 62 ใหมระบบการตรวจสอบ ตดตามและประเมนประสทธภาพและประสทธผล

การใชจายงบประมาณการจดการศกษาใหสอดคลองกบหลกการศกษา แนวการจดการศกษาและ

คณภาพมาตรฐานการศกษา โดยหนวยงานภายในและหนวยงานของรฐทมหนาทตรวจสอบ

ภายนอก หลกเกณฑ และวธการในการตรวจสอบ ตดตามและการประเมน ใหเปนไปตามทกาหนด

ในกฎกระทรวง

2.9 เทคโนโลยเพอการศกษา

หมวด 9 วาดวยเทคโนโลยเพอการศกษา ประกอบดวย

1) มาตรา 63 รฐตองจดสรรคลนความถ สอตวนาและโครงสรางพนฐานอนทจาเปนตอการ

สงวทยกระจายเสยง วทยโทรทศน วทยโทรคมนาคม และการสอสารในรปอน เพอใชประโยชน

สาหรบการศกษาในระบบ การศกษานอกระบบ การศกษาตามอธยาศย การทะนบารงศาสนา ศลปะ

และวฒนธรรมตามความจาเปน

หนา | 152


2) มาตรา 64 รฐตองสงเสรมและสนบสนนใหมการผลต และพฒนาแบบเรยน ตารา

หนงสอทางวชาการ สอสงพมพอน วสดอปกรณ และเทคโนโลยเพอการศกษาอน โดยเรงรดพฒนา

ขดความสามารถในการผลต จดใหมเงนสนบสนนการผลตและมการใหแรงจงใจแกผผลต และ

พฒนาเทคโนโลยเพอการศกษา ทงน โดยเปดใหมการแขงขนโดยเสรอยางเปนธรรม

3) มาตรา 65 ใหมการพฒนาบคลากรทงดานผผลต และผใชเทคโนโลยเพอการศกษา

เพอใหมความร ความสามารถ และทกษะในการผลต รวมทงการใชเทคโนโลยทเหมาะสม ม

คณภาพ และประสทธภาพ

4) มาตรา 66 ผเรยนมสทธไดรบการพฒนาขดความสามารถในการใชเทคโนโลยเพอ

การศกษาในโอกาสแรกททาได เพอใหมความรและทกษะเพยงพอทจะใชเทคโนโลยเพอการศกษา

ในการแสวงหาความรดวยตนเองไดอยางตอเนองตลอดชวต

5) มาตรา 67 รฐตองสงเสรมใหมการวจยและพฒนา การผลตและการพฒนาเทคโนโลยเพอ

การศกษา รวมทงการตดตาม ตรวจสอบ และประเมนผลการใชเทคโนโลยเพอการศกษา เพอใหเกด

การใชทคมคาและเหมาะสมกบกระบวนการเรยนรของคนไทย

6) มาตรา 68 ใหมการระดมทน เพอจดตงกองทนพฒนาเทคโนโลยเพอการศกษาจากเงน

อดหนนของรฐ คาสมปทาน และผลกาไรทไดจากการดาเนนกจการดานสอสารมวลชน เทคโนโลย

สารสนเทศ และโทรคมนาคมจากทกฝายทเกยวของทงภาครฐ ภาคเอกชน และองคกรประชาชน

รวมทงใหมการลดอตราคาบรการเปนพเศษในการใชเทคโนโลยดงกลาวเพอการพฒนาคนและ

สงคมหลกเกณฑและวธการจดสรรเงนกองทนเพอการผลต การวจยและการพฒนาเทคโนโลยเพอ

การศกษา ใหเปนไปตามทกาหนดในกฎกระทรวง

7) มาตรา 69 รฐตองจดใหมหนวยงานกลางทาหนาทพจารณาเสนอนโยบาย แผน สงเสรม

และประสานการวจย การพฒนาและการใช รวมทงการประเมนคณภาพ และประสทธภาพของการ

ผลตและการใชเทคโนโลยเพอการศกษา

3. กฎหมายทเกยวของกบการศกษา

คาวา กฎหมาย ตามพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน พ.ศ. 2542 หมายถง กฎทสถาบน

หรอผมอานาจสงสดในรฐตราขน หรอทเกดขนจากจารตประเพณอนเปนทยอมรบนบถอ เพอใชใน

การบรหารประเทศ เพอใชบงคบบคคลใหปฏบตตาม หรอเพอกาหนดระเบยบแหงความสมพนธ

ระหวางบคคลหรอระหวางบคคลกบรฐ นอกจากน ยงมนกวชาการและผทรงคณวฒหลายทาน ได

ใหความหมายของกฎหมายไวดงน

หนา | 153


หยด แสงอทย (2551) พจารณากฎหมายใน 2 ลกษณะ คอ กฎหมายตามเนอความ และ

กฎหมายตามแบบพธ โดยกฎหมายตามเนอความ หมายความถง กฎหมายซงบทบญญต มลกษณะ

เปนกฎหมายแท กลาวคอ มลกษณะเปนขอบงคบซงกาหนดความประพฤตของมนษย ถาฝาฝนจะ

ไดรบผลรายหรอถกลงโทษ ในสมยใหมสวนใหญเปนขอบงคบของรฐ สวนกฎหมายตามแบบพธ

หมายความถง กฎหมายทออกมาโดยวธบญญตกฎหมาย ทงน โดยไมตองคานงวากฎหมายนนเขา

ลกษณะเปนกฎหมายตามเนอความหรอไม

มานตย จมปา (2550) อธบายไววา กฎหมาย หมายถง กฎเกณฑทกาหนดความประพฤต

ของบคคลในสงคมซงบคคลจะตองปฏบตตามหรอควรจะปฏบตตาม มฉะนนจะไดรบผลราย

หรอไมไดรบผลดทเปนสภาพบงคบโดยเจาหนาทในระบบกฎหมาย

สมยศ เชอไทย (2557) อธบายไววา กฎหมาย คอ กฎเกณฑทเปนแบบแผนความประพฤต

ของมนษยในสงคมซงมกระบวนการบงคบทเปนกจจะลกษณะ

ฐานขอมลการเมองการปกครองสถาบนพระปกเกลา ( 2557) จาแนกลกษณะของกฎหมาย

ได 4 ประการ ดงน

1) กฎหมายตองมลกษณะเปนกฎเกณฑ หมายความวา กฎหมายตองเปนขอบงคบท

เปนมาตรฐานทใชวดและใชกาหนดความประพฤตของสมาชกของสงคมไดวาถกหรอผด ทาได

หรอทาไมได

2) กฎหมายตองกาหนดความประพฤตของบคคล ความประพฤตในทน ไดแก การ

เคลอนไหวหรอไมเคลอนไหวรางกายภายใตการควบคมของจตใจ ซงความประพฤตของมนษยทจะ

อยภายใตการควบคมของกฎหมายน น ตองประกอบดวยเงอนไข 2 ประการ คอ ตองมการ

เคลอนไหวหรอไมเคลอนไหวรางกาย และตองกระทาภายใตการควบคมของจตใจ

3) กฎหมายตองมสภาพบงคบ ในกรณทมการฝาฝนกฎเกณฑ กฎหมายจะมสภาพ

บงคบเพอใหมนษยจาตองปฏบตตามกฎเกณฑนน โดยสภาพบงคบของกฎหมายมทงสภาพบงคบท

เปนผลรายและสภาพบงคบทเปนผลด

4) กฎหมายตองมกระบวนการทแนนอน เนองจากปจจบนการบงคบใชกฎหมายตอง

กระทาโดยรฐหรอเจาหนาทของรฐผานองคกรตาง ๆ เชน ตารวจ อยการ ศาล ราชทณฑ เปนตน

การบงคบใชกฎหมายจงตองมกระบวนการทแนนอน

จงสรปไดวา กฎหมายเปนกฎเกณฑ กตกา หรอมาตรฐานทใชเปนแนวทางพนฐานในการ

อยรวมกนในสงคม เพอใชในการบรหารประเทศ หรอบงคบบคคลใหประพฤตปฏบตตาม เชน

พระราชบญญตตาง ๆ

หนา | 154


3.1 พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542

ใหไว ณ วนท 14 สงหาคม พ.ศ. 2542 เปนปท 54 ในรชกาลปจจบนพระบาทสมเดจพระ

ปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช มพระบรมราชโองการโปรดเกลาฯ ใหประกาศวา โดยทเปนการ

สมควรมกฎหมายวาดวยการศกษาแหงชาตพระราชบญญตนมบทบญญตบางประการเกยวกบการ

จากดสทธและเสรภาพของบคคล ซงมาตรา 29 ประกอบกบมาตรา 50 ของรฐธรรมนญแหง

ราชอาณาจกรไทย

เหตผลในการประกาศใชพระราชบญญตฉบบนคอ โดยทรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกร

ไทยกาหนดใหรฐตองจดการศกษาอบรม และสนบสนนใหเอกชนจดการศกษาอบรมใหเกดความร

คคณธรรม จดใหมกฎหมายเกยวกบการศกษาแหงชาต ปรบปรงการศกษาใหสอดคลองกบความ

เปลยนแปลงทางเศรษฐกจและสงคม สรางเสรมความรและปลกฝงจตสานกทถกตองเกยวกบ

การเมองการปกครองในระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมขสนบสนนการ

คนควาวจยในศลปวทยาการตาง ๆ เรงรดการศกษาวทยาศาสตรและเทคโนโลยเพอการพฒนา

ประเทศ พฒนาวชาชพคร และสงเสรมภมปญญาทองถน ศลปะและวฒนธรรมของชาต รวมทงใน

การจดการศกษาของรฐใหคานงถงการมสวนรวมขององคกรปกครองสวนทองถนและเอกชน

ตามทกฎหมายบญญตและใหความคมครองการจดการศกษาอบรมขององคกรวชาชพและเอกชน

ภายใตการกากบดแลของรฐ ดงนน จงสมควรมกฎหมายวาดวยการศกษาแหงชาต เพอเปนกฎหมาย

แมบทในการบรหารและจดการการศกษาอบรมใหสอดคลองกบบทบญญตของรฐธรรมนญแหง

ราชอาณาจกรไทยดงกลาว จงจาเปนตองตราพระราชบญญตน (ราชกจจานเบกษา, 2542)

3.2 พระราชบญญตการศกษาแหงชาต (ฉบบท 2) พ.ศ. 2545

ใหไว ณ วนท 8 ธนวาคม พ.ศ. 2545 เปนปท 57 ในรชกาลปจจบนพระบาทสมเดจพระ


สมควรแกไขเพมเตมกฎหมายวาดวยการศกษาแหงชาต

เหตผลในการประกาศใชพระราชบญญตฉบบนคอ เนองจากรฐบาลมนโยบายปฏรประบบ

ราชการโดยแยกภารกจเกยวกบงานดานศลปะและวฒนธรรม ไปจดตงเปนกระทรวงวฒนธรรมและ

โดยทเปนการสมควรปรบปรงการบรหารและจดการศกษาของเขตพนทการศกษา ประกอบกบ

สมควรใหมคณะกรรมการอาชวศกษาทาหนาทพจารณาเสนอนโยบาย แผนพฒนา มาตรฐานและ

หลกสตรการอาชวศกษาทกระดบทสอดคลองกบความตองการตามแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคม

แหงชาต และแผนการศกษาแหงชาต สนบสนนทรพยากร ตดตามตรวจสอบ และประเมนผลการ

จดการอาชวศกษาดวย จงจาเปนตองตราพระราชบญญตน (ราชกจจานเบกษา, 2545)

หนา | 155


3.3 พระราชบญญตการศกษาแหงชาต (ฉบบท 3) พ.ศ. 2553

ใหไว ณ วนท 12 กรกฎาคม พ.ศ. 2553 เปนปท 65 ในรชกาลปจจบนพระบาทสมเดจ

พระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช มพระบรมราชโองการโปรดเกลาฯ ใหประกาศวา โดยทเปนการ

สมควรแกไขเพมเตมกฎหมายวาดวยการศกษาแหงชาต

เหตผลในการประกาศใชพระราชบญญตฉบบนคอ โดยทการจดการศกษาขนพนฐาน

ประกอบดวยการศกษาระดบประถมศกษาและระดบมธยมศกษา ซงมระบบการบรหารและการจด

การศกษาของทง 2 ระดบรวมอยในความรบผดชอบของแตละเขตพนทการศกษา ทาใหการบรหาร

และการจดการศกษาขนพนฐานเกดความไมคลองตวและเกดปญหาการพฒนาการศกษา สมควร

แยกเขตพนทการศกษาออกเปนเขตพนทการศกษาประถมศกษาและเขตพนทการศกษามธยมศกษา

เพอใหการบรหารและการจดการศกษามประสทธภาพ อนจะเปนการพฒนาการศกษาแกนกเรยน

ในชวงช นประถมศกษาและมธยมศกษาใหสมฤทธผลและมคณภาพยงขนจงจาเปนตองตรา

พระราชบญญตน (ราชกจจานเบกษา, 2553)

3.4 พระราชบญญตการศกษาภาคบงคบ พ.ศ. 2545

ใหไว ณ วนท 31 ธนวาคม พ.ศ. 2545 เปนปท 57 ในรชกาลปจจบนพระบาทสมเดจ

พระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช มพระบรมราชโองการโปรดเกลาฯ ใหประกาศวา โดยทเปน

การสมควรปรบปรงกฎหมายวาดวยการประถมศกษาพระราชบญญตนมบทบญญตบางประการ

เกยวกบการจากดสทธและเสรภาพของบคคล ซงมาตรา 29 ประกอบกบมาตรา 35 และมาตรา

50 ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย บญญตใหกระทาไดโดยอาศยอานาจตามบทบญญต

แหงกฎหมาย เหตผลในการประกาศใหพระราชบญญตฉบบนคอ โดยทกฎหมายวาดวย

การศกษาแหงชาตไดกาหนดใหบดา มารดา หรอผปกครองมหนาทจดใหบตรหรอบคคลซงอยใน

ความดแลไดรบการศกษาภาคบงคบจานวนเกาป โดยใหเดกซงมอายยางเขาปทเจดเขาเรยนใน

สถานศกษาขนพนฐานจนอายยางเขาปทสบหก เวนแตจะสอบไดชนปทเกาของการศกษาภาค

บงคบ จงสมควรปรบปรงกฎหมายวาดวยการประถมศกษา เพอใหเหมาะสมและสอดคลองกบ

กฎหมายดงกลาว จงจาเปนตองตราพระราชบญญตน (ราชกจจานเบกษา, 2545)

3.5 พระราชบญญตระเบยบบรหารราชการกระทรวงศกษาธการ (ฉบบท 2)พ.ศ. 2553

ใหไว ณ วนท 12 กรกฎาคม พ.ศ. 2553 เปนปท 65 ในรชกาลปจจบนพระบาทสมเดจ

พระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช มพระบรมราชโองการโปรดเกลาฯ ใหประกาศวาโดยทเปนการ

สมควรแกไขเพมเตมกฎหมายวาดวยระเบยบบรหารราชการกระทรวงศกษาธการ

เหตผลในการประกาศใชพระราชบญญตฉบบนคอ โดยทการจดระเบยบบรหาร

ราชการในเขตพนทการศกษากาหนดใหแตละเขตพนทการศกษาประกอบดวยการศกษาระดบ

หนา | 156


ประถมศกษาและระดบมธยมศกษา ซงมการบรหารและการจดการศกษาขนพนฐานรวมอยในความ

รบผดชอบของแตละเขตพนทการศกษา ทาใหเกดความไมคลองตวในการบรหารราชการ สมควร

แยกเขตพนทการศกษาออกเปนเขตพนทการศกษาประถมศกษาและเขตพนทการศกษามธยมศกษา

เพอใหการบรหารและการจดการศกษามประสทธภาพ อนจะเปนการพฒนาการศกษาแกนกเรยน

ในชวงชนประถมศกษาและมธยมศกษาใหสมฤทธผลและมคณภาพยงขน ตลอดจนเพอให

สอดคลองกบกฎหมายวาดวยการศกษาแหงชาตจงจาเปนตองตราพระราชบญญตน (ราชกจจา

นเบกษา, 2553) 3.6 พระราชบญญตสภาครและบคลากรทางการศกษา พ.ศ. 2546

ใหไว ณ วนท 24 พฤษภาคม พ.ศ. 2546 เปนปท 58 ในรชกาลปจจบนพระบาทสมเดจพระ


สมควรใหมกฎหมายวาดวยสภาครและบคลากรทางการศกษาพระราชบญญตนมบทบญญตบาง

ประการเกยวกบการจากดสทธและเสรภาพของบคคล ซงมาตรา 29 ประกอบกบมาตรา 39 และ

มาตรา 50 ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540 บญญตใหกระทาไดโดยอาศย

อานาจตามบทบญญตแหงกฎหมาย

เหตผลในการประกาศใชพระราชบญญตฉบบนคอ คร ผบรหารสถานศกษา ผบรหาร

การศกษาและบคลากรทางการศกษาเปนผมบทบาทสาคญตอการจดการศกษาของชาต จงตองเปนผ

มความร ความสามารถ และทกษะอยางสงในการประกอบวชาชพ มคณธรรม จรยธรรมและ

ประพฤตปฏบตตนตามจรรยาบรรณของวชาชพ รวมทงมคณภาพและมาตรฐานเหมาะสมกบการ

เปนวชาชพชนสง จงจาเปนตองตรากฎหมายเพอ (ราชกจจานเบกษา, 2546)

1) พฒนาวชาชพครตามมาตรา 81 ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย

พทธศกราช 2540 และสงเสรมมาตรฐานวชาชพคร และบคลากรทางการศกษา ตามมาตรา 9 (4)

แหงพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542

2) เพอปรบสภาในกระทรวงศกษาธการตามพระราชบญญตคร พทธศกราช 2488 เปน

องคกรวชาชพครตามมาตรา 53 แหงพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 และใหเปนไป

ตามมาตรา 73 โดยกาหนดใหม

2.1) สภาครและบคลากรทางการศกษา เรยกชอวา “ครสภา” มอานาจหนาท

กาหนดมาตรฐานวชาชพ ออกและเพกถอนใบอนญาตประกอบวชาชพ กากบดแลการปฏบตตาม

มาตรฐานและจรรยาบรรณของวชาชพ และการพฒนาวชาชพ

2.2) สานกงานคณะกรรมการสงเสรมสวสดการและสวสดภาพครและบคลากร

ทางการศกษามอานาจหนาทในการสงเสรมสวสดการ สวสดภาพ ความมนคงของผประกอบ

หนา | 157


วชาชพและผปฏบตงานดานการศกษา รวมทงสงเสรมและสนบสนนการจดการศกษาของกระทรวง


3) เพอสบทอดประวตศาสตรและเจตนารมณของการจดตงครสภาใหเปนสภาวชาชพคร

ตอไป

3.7 พระราชบญญตระเบยบขาราชการครและบคลากรทางการศกษา (ฉบบท 3) พ.ศ. 2553

จากพระราชบญญตระเบยบขาราชการครและบคลากรทางการศกษา พ.ศ. 2547 เหตผลใน

การประกาศใชพระราชบญญตฉบบนคอ เนองจากพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 ได

กาหนดใหมการจดระบบขาราชการคร คณาจารย และบคลากรทางการศกษาขนใหม ตามทบญญต

ไวในหมวด 7 โดยเฉพาะในมาตรา 54 ไดกาหนดใหมองคกรกลางบรหารงานบคคลของขาราชการ

ครและบคลากรทางการศกษา โดยใหครและบคลากรทางการศกษาทงของหนวยงานการศกษาใน

ระดบสถานศกษาของรฐและระดบเขตพนทการศกษาเปนขาราชการในสงกดองคกรกลาง

บรหารงานบคคลของขาราชการครและบคลากรทางการศกษาโดยยดหลกการกระจายอานาจการ

บรหารงานบคคลสสวนราชการทบรหารและจดการศกษา เขตพนทการศกษาและสถานศกษา จง

เหนควรกาหนดใหบคลากรททาหนาทดานการบรหารและการจดการศกษาสงกดอยในองคกรกลาง

บรหารงานบคคลเดยวกน และโดยทองคกรกลางบรหารงานบคคลและระบบการบรหารงานบคคล

ของขาราชการครตามพระราชบญญตระเบยบขาราชการคร พ.ศ. 2523 ทใชบงคบอยในปจจบน ม

หลกการทไมสอดคลองกบพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 ทใหยดหลกการกระจาย

อานาจการบรหารงานบคคลสเขตพนทการศกษาและสถานศกษาอกทงไมสอดคลองกบหลกการ

ปฏรประบบราชการ สมควรยกรางกฎหมายวาดวยระเบยบขาราชการครและบคลากรทางการศกษา

ขนใหมแทนพระราชบญญตระเบยบขาราชการคร พ.ศ. 2523 และเพอใหเอกภาพทางดานนโยบาย

การบรหารงานบคคลของขาราชการครและบคลากรทางการศกษาในเขตพนทการศกษาทงหมด จง

จาเปนตองตราพระราชบญญตน (ราชกจจานเบกษา, 2547) ตอมา เปลยนเปน พระราชบญญต

ระเบยบขาราชการครและบคลากรทางการศกษา (ฉบบท 2) พ.ศ. 2551 เหตผลในการประกาศใช

พระราชบญญตฉบบนคอ โดยทบทบญญตของกฎหมายวาดวยระเบยบขาราชการครและบคลากร

ทางการศกษาในสวนทเกยวกบคณะกรรมการขาราชการครและบคลากรทางการศกษาและ

คณะอนกรรมการขาราชการครและบคลากรทางการศกษาประจาเขตพนท การศกษา รวมทง

บทบญญตอนทเกยวกบการบรหารงานบคคลของขาราชการครและบคลากรทางการศกษามความ

ไมเหมาะสมและไมสอดคลองกบสภาพการณในปจจบน ทาใหการบรหารงานบคคลของขาราชการ

ครและบคลากรทางการศกษาเปนไปโดยลาชาและไมมประสทธภาพ สมควรปรบปรงบทบญญต

ในเรองดงกลาวเพอแกไขปญหาและอปสรรคนนอนจะเปนประโยชนในการบรหารงานบคคลของ

หนา | 158


ขาราชการครและบคลากรทางการศกษายงขน จงจาเปนตองตราพระราชบญญตน (ราชกจจา

นเบกษา, 2551)

ปจจบนพระราชบญญตระเบยบขาราชการครและบคลากรทางการศกษา (ฉบบท 3) พ.ศ.

2553 ใหไว ณ วนท 12 กรกฎาคม พ.ศ. 2553 เปนปท 65 ในรชกาลปจจบน ดวยเหตผลในการ

ประกาศใชพระราชบญญตฉบบนคอ โดยทไดมการปรบปรงเขตพนทการศกษาเปนเขตพนท

การศกษาประถมศกษาและเขตพนทการศกษามธยมศกษา เพอรบผดชอบการบรหารงานบคคลของ

ขาราชการครและบคลากรทางการศกษา ทาใหตองปรบปรงองคประกอบของคณะกรรมการ

ขาราชการครและบคลากรทางการศกษาและคณะอนกรรมการขาราชการครและบคลากรทางการ

ศกษา ใหสอดคลองกบการบรหารงานบคคลในเขตพนทการศกษาประถมศกษาและเขตพนท

การศกษามธยมศกษา จงจาเปนตองตราพระราชบญญตน (ราชกจจานเบกษา, 2553)

3.8 พระราชบญญตสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย พ.ศ.2551

ใหไว ณ วนท 19 กมภาพนธ พ.ศ. 2551 เปนปท 63 ในรชกาลปจจบนพระบาทสมเดจ

พระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช มพระบรมราชโองการโปรดเกลาฯ ใหประกาศวา โดยทเปนการ

สมควรมกฎหมายวาดวยการสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย

เหตผลในการประกาศใชพระราชบญญตฉบบนคอ โดยทกฎหมายวาดวยการศกษา

แหงชาตมหลกการจดการศกษาใหเปนการศกษาตลอดชวตสาหรบประชาชน และใหทกภาคสวน

ของสงคมมสวนรวมในการจดการศกษา รวมทงสถานศกษาอาจจดการศกษาในระบบการศกษา

นอกระบบหรอการศกษาตามอธยาศยรปแบบใดรปแบบหนงหรอทงสามรปแบบกได โดยเปนการ

ผสมผสานระหวางการศกษาทงสามรปแบบ เพอใหสามารถพฒนาการศกษาและคณภาพชวตของ

ประชาชนไดอยางตอเนอง แตเนองจากกลไกและการดาเนนการเกยวกบการจดการศกษานอก

ระบบและการศกษาตามอธยาศยยงไมมกฎหมายเฉพาะรองรบ ดงนน เพอใหเปนไปตามแนวทาง

และเปาหมายดงกลาว สมควรใหมกฎหมายเพอสงเสรมและสนบสนนการจดการศกษานอกระบบ

และการศกษาตามอธยาศยใหเปนไปอยางมระบบและตอเนอง มการบรหารและจดการศกษาทม

ประสทธภาพเพอทาใหประชาชนไดมโอกาสเรยนร และสามารถพฒนาคณภาพชวตของตนไดตาม

ศกยภาพ เปนสงคมแหงการเรยนรและภมปญญา อนจะมผลในการพฒนากาลงคนและประเทศชาต

ใหเจรญกาวหนาตอไป จงจาเปนตองตราพระราชบญญตน (ราชกจจานเบกษา, 2551)

3.9 พระราชบญญตการจดการศกษาสาหรบคนพการ พ.ศ. 2551

ใหไว ณ วนท 27 มกราคม พ.ศ. 2551 เปนปท 63 ในรชกาลปจจบนพระบาทสมเดจ

พระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช มพระบรมราชโองการโปรดเกลา ฯ ใหประกาศวา โดยทเปน

การสมควรมกฎหมายวาดวยการจดการศกษาสาหรบคนพการ

หนา | 159


เหตผลในการประกาศใชพระราชบญญตฉบบนคอ โดยทการจดการศกษาสาหรบคนพการ

มลกษณะเฉพาะแตกตางจากการจดการศกษาสาหรบบคคลทวไป จงจาเปนตองจดใหคนพการม

สทธและโอกาสไดรบการบรการและความชวยเหลอทางการศกษาเปนพเศษตงแตแรกเกดหรอพบ

ความพการ ดงนน เพอใหการบรการและการใหความชวยเหลอแกคนพการในดานการศกษาเปนไป

อยางทวถงทกระบบและทกระดบการศกษาจงจาเปนตองตราพระราชบญญตน (ราชกจจานเบกษา,

2551)

3.10 กฎกระทรวงวาดวยการแบงระดบและประเภทของการศกษาขนพนฐาน พ.ศ. 2546

อาศยอานาจตามความในมาตรา 16 วรรคสอง และมาตรา 74 แหงพระราชบญญต

การศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 รฐมนตรวาการกระทรวงศกษาธการออกกฎกระทรวงไวดงตอไปน

ขอ 1 การศกษาในระบบทเปนการศกษาขนพนฐานใหแบงออกเปนสามระดบ ดงน

(1) การศกษาระดบกอนประถมศกษา โดยปกตเปนการจดการศกษาใหแกเดกทมอาย

สามปถงหกป เพอเปนการวางรากฐานชวตและการเตรยมความพรอมของเดกทงรางกายและจตใจ

สตปญญา อารมณ บคลกภาพ และการอยรวมในสงคม

(2) การศกษาระดบประถมศกษา เปนการศกษาทมงวางรากฐานเพอใหผเรยนได

พฒนาคณลกษณะทพงประสงค ทงในดานคณธรรม จรยธรรม ความรและความสามารถขนพนฐาน

โดยปกตใชเวลาเรยนหกป

(3) การศกษาระดบมธยมศกษา แบงเปนสองระดบ ดงน (ก) การศกษาระดบ

มธยมศกษาตอนตน เปนการศกษาทมงใหผเรยนไดพฒนาคณลกษณะทพงประสงคในดานตาง ๆ

ตอจากระดบประถมศกษา เพอใหรความตองการ ความสนใจ และความถนดของตนเองทงในดาน

วชาการและวชาชพ ตลอดจนความสามารถในการประกอบการงานและอาชพตามควรแกวย โดย

ปกตใชเวลาเรยนสามป (ข) การศกษาระดบมธยมศกษาตอนปลาย เปนการศกษาทมงสงเสรมให

ผเรยนไดศกษาตามความถนดและความสนใจ เพอเปนพนฐานสาหรบการศกษาตอหรอการ

ประกอบอาชพ รวมทงการพฒนาคณธรรม จรยธรรมและทกษะทางสงคมทจาเปน โดยปกตใชเวลา

เรยนสามป

ขอ 2 การศกษาระดบมธยมศกษาตอนปลายตามขอ 1 (3) (ข) แบงเปนสองประเภท ดงน

(1) ประเภทสามญศกษา เปนการจดการศกษาเพอพฒนาผเรยนตามความถนดความ

สนใจ ศกยภาพ และความสามารถพเศษเฉพาะดาน เพอเปนพนฐานสาหรบการศกษาตอใน

ระดบอดมศกษา

หนา | 160


(2) ประเภทอาชวศกษา เปนการจดการศกษาเพอพฒนาความรและทกษะในการประกอบ

อาชพใหเปนกาลงแรงงานทมฝมอ หรอศกษาตอในระดบอาชพชนสงตอไป ใหไว ณ วนท 21

เมษายน พ.ศ. 2546

เหตผลในการประกาศใชกฎกระทรวงฉบบนคอ โดยทมาตรา 16 วรรคสอง แหง

พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 บญญตวา การแบงระดบและประเภทของการศกษาขน

พนฐาน ใหเปนไปตามทกาหนดในกฎกระทรวง จงจาเปนตองออกกฎกระทรวงน (ราชกจจานเบกษา,

2546)

3.11 กฎกระทรวงวาดวยระบบ หลกเกณฑ และวธการประกนคณภาพการศกษา พ.ศ. 2553

ประกาศใช 2 เมษายน พ.ศ. 2553 อาศยอานาจตามความในมาตรา 5 แหง

พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 ซงแกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตการศกษา

แหงชาต (ฉบบท 2) พ.ศ. 2545 และมาตรา 47 วรรคสอง แหงพระราชบญญตการศกษาแหงชาต

พ.ศ. 2542 อนเปนกฎหมายทมบทบญญตบางประการเกยวกบการจากดสทธและเสรภาพของบคคล

ซงมาตรา 29 ประกอบกบมาตรา 43 ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย บญญตใหกระทาได

โดยอาศยอานาจตามบทบญญตแหงกฎหมาย รฐมนตรวาการกระทรวงศกษาธการออกกฎกระทรวงไว

เหตผลในการประกาศใชกฎกระทรวงฉบบนคอ โดยทมาตรา 47 แหงพระราชบญญต

การศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 บญญตใหมระบบการประกนคณภาพการศกษา ซงประกอบดวย

ระบบการประกนคณภาพภายในและระบบการประกนคณภาพภายนอก เพอพฒนาคณภาพและ

มาตรฐานการศกษาทกระดบ ทงน ระบบ หลกเกณฑ และวธการประกนคณภาพการศกษาดงกลาว

ใหเปนไปตามทกาหนดในกฎกระทรวง จงจาเปนตองออกกฎกระทรวงน (ราชกจจานเบกษา, 2553)

3.12 กฎกระทรวงกาหนดหลกเกณฑและวธการกระจายอานาจการบรหารและการจด

การศกษา พ.ศ. 2550

ใหไว ณ วนท 8 พฤษภาคม พ.ศ. 2550 อาศยอานาจตามความในมาตรา 5 และมาตรา

39 วรรคสอง แหงพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 ซงแกไขเพมเตมโดย

พระราชบญญตการศกษาแหงชาต (ฉบบท 2) พ.ศ. 2545 รฐมนตรวาการกระทรวงศกษาธการออก

กฎกระทรวงไว วา ขอ 1 ใหปลดกระทรวงศกษาธการ หรอเลขาธการคณะกรรมการการศกษา

ขนพนฐานพจารณาดาเนนการกระจายอานาจการบรหารและการจดการศกษา ในดานวชาการ ดาน

งบประมาณ ดานการบรหารงานบคคล และดานการบรหารทวไปไปยงคณะกรรมการเขตพนท

การศกษา สานกงานเขตพนทการศกษา หรอสถานศกษาในอานาจหนาทของตน แลวแตกรณ

ขอ 2 การกระจายอานาจการบรหารและการจดการศกษา

ขอ 3 การกระจายอานาจการบรหารและการจดการศกษาตามทกาหนดในขอ 1 เรอง

หนา | 161


ใดจะกาหนดใหคณะกรรมการเขตพนทการศกษา สานกงานเขตพนทการศกษา หรอสถานศกษา

เปนผรบมอบการกระจายอานาจ ใหเปนไปตามทปลดกระทรวงศกษาธการ หรอเลขาธการ

คณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน แลวแตกรณ ประกาศกาหนด ทงน ในประกาศดงกลาวอาจ

กาหนดใหในระยะแรกมการกระจายอานาจเฉพาะบางเรอง หรอกาหนดการกระจายอานาจใหเขต

พนทการศกษา หรอสถานศกษาแตกตางกนตามลกษณะหรอความพรอมและความเหมาะสมในการ

ปฏบตหนาทรวมทงอาจกาหนดเงอนไขทตองปฏบตในการดาเนนการตามทไดรบมอบการกระจาย

อานาจไดแตจะตองปรบปรงการกระจายอานาจนนใหเพมมากขนตามชวงเวลาทเหมาะสม เพอให

เปนไปตามหลกการในขอ 2 สาหรบการกระจายอานาจใหแกสถานศกษา อาจกาหนดใหการ

ดาเนนการในเรองใดตองไดรบความเหนชอบจากคณะกรรมการสถานศกษาดวยกได เพอ

ประโยชนในการปฏบตงานใหเปนไปโดยถกตอง ปลดกระทรวงศกษาธการ หรอเลขาธการ

คณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน แลวแตกรณ อาจประกาศกาหนดขอบเขตวธการปฏบตงาน

ตามทมการกระจายอานาจ เพอใหคณะกรรมการเขตพนทการศกษา สานกงานเขตพนทการศกษา

หรอสถานศกษาทไดรบมอบการกระจายอานาจปฏบตได

ขอ 4 ใหสานกงานปลดกระทรวง หรอสานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน

แลวแตกรณ มหนาทสนบสนน สงเสรม และกากบดแลการกระจายอานาจการบรหารและการจด


ขอ 5 ในกรณทปลดกระทรวงศกษาธการ หรอเลขาธการคณะกรรมการการศกษาขน

พนฐานเหนสมควร หรอไดรบการรองขอจากสานกงานเขตพนทการศกษาหรอกลมสถานศกษา

ปลดกระทรวงศกษาธการ หรอเลขาธการคณะกรรมการการศกษาขนพนฐานอาจประกาศ

กาหนดใหรวมกลมสถานศกษาหลายแหงทงในเขตพนทการศกษาเดยวกนหรอตางเขตพนท

การศกษา เปนระบบเครอขายสงเสรมประสทธภาพการศกษา เพอดาเนนการหรอชวยเหลอกนใน

การปฏบตหนาทในเรองทไดรบการกระจายอานาจ โดยคานงถงความพรอมของแตละสถานศกษาดวย

ขอ 6 การกระจายอานาจการบรหารและการจดการศกษาของสถานศกษาในสงกด

สานกงานคณะกรรมการการอดมศกษา และสานกงานคณะกรรมการการอาชวศกษา ใหเปนไปตาม

กฎหมายวาดวยการนน

เหตผลในการประกาศใชกฎกระทรวงฉบบนคอ โดยทมาตรา 39 แหงพระราชบญญต

การศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 ซงแกไขเพมเตมโดยพระราชบญญตการศกษาแหงชาต (ฉบบท 2)

พ.ศ. 2545 บญญตใหกระทรวงศกษาธการกระจายอานาจการบรหารและการจดการศกษา ทงดาน

วชาการ ดานงบประมาณ ดานการบรหารงานบคคล และดานการบรหารทวไปไปยงคณะกรรมการ

และสานกงานเขตพนทการศกษา รวมท งสถานศกษาในเขตพนทการศกษาโดยตรง ท งน

หนา | 162


หลกเกณฑและวธการกระจายอานาจดงกลาว ใหเปนไปตามทกาหนดในกฎกระทรวง จงจาเปนตอง

ออกกฎกระทรวงน

จากการศกษากฎหมายทเกยวของกบการศกษาพบวา มพนฐานมาจากพระราชบญญต

การศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 ซงเปนกฎหมายการศกษาฉบบแรกของไทยใชเปนแมบทในการตรา

กฎหมายอน ๆ ทเกยวกบการศกษา สาระสาคญตามมาตราทกาหนดในพระราชบญญตใชเปน

แนวทางในการจดการศกษาโดยเนนผเรยนสาคญทสด และกฎหมายทกาหนดขนเพอแกไขหรอ

แกปญหาทางการศกษา นบเปนเครองมอสาคญในการปฏรปการศกษาอยางแทจรง


พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 แกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ. 2545 และ

(ฉบบท 3) พ.ศ. 2553 ทใชในปจจบน หรอเรยกวา พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542

เปนกฎหมายการศกษาฉบบแรกไดใหความสาคญในการจดศกษาการอบรมและสนบสนนให

เอกชนจดการศกษา มงใหเกดความรคคณธรรมทกาหนดขนตามรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย

พ.ศ. 2540 ทมงปรบปรงการศกษาใหสอดคลองกบความเปลยนแปลงเศรษฐกจและสงคม สราง

เสรมความรและปลกฝงจตสานกทถกตองเกยวกบการเมองการปกครองในระบอบประชาธปไตย

อนมพระมหากษตรยเปนประมข แบงออกเปน 9 หมวด 78 มาตรา พระราชบญญตการศกษา

แหงชาต พ.ศ. 2542 เปนกฎหมายการศกษาทใชเปนแมบทในการตรากฎหมายอน ๆ ทเกยวกบ

การศกษา เชน พระราชบญญตการศกษาภาคบงคบ พระราชบญญตระเบยบบรหารราชการ

กระทรวงศกษาธการ พระราชบญญตสภาครและบคลากรทางการศกษา พระราชบญญตการจด

การศกษาสาหรบคนพการ กฎกระทรวงวาดวยการแบงระดบและประเภทของการศกษาขนพนฐาน

กฎกระทรวงวาดวยระบบ หลกเกณฑ และวธการประกนคณภาพการศกษา และกฎกระทรวง

กาหนดหลกเกณฑและวธการกระจายอานาจการบรหารและการจดการศกษา

หนา | 163



1. พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 แบงออกเปนกหมวด อะไรบาง

2. พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 วาดวยหมวดเกยวกบบททวไป ม

สาระสาคญ เรองใดบางเปนประเดนหลก ๆ

3. พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 ไดกาหนดระบบโครงสรางและ

กระบวนการจดการศกษาไวอยางไร

4. พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 ไดมการบรหารและการจดการศกษา

ออกเปนกสวน อะไรบาง

5. พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 ไดกาหนดใหมการระดมทรพยากรและ

การลงทนจากแหลงใดบาง

6. พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 ไดกาหนดใหรฐจดสรรงบประมาณ

แผนดนใหกบการศกษาในลกษณะใดบาง

7. พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 ไดกาหนดแหลงการเรยนรตลอดชวต ใน

รปแบบใดบาง

8. พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 มความสมพนธกบกฎหมายการศกษาอน

อยางไร

9. บอกเหตผลในการประกาศใชพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542

พระราชบญญตการศกษาแหงชาต (ฉบบท 2) พ.ศ. 2545 และพระราชบญญตการศกษาแหงชาต

(ฉบบท 3) พ.ศ. 2553

10. อธบายเปรยบเทยบกฎหมายการศกษาทเปนกฎกระทรวงกบพระราชบญญตวามความ

แตกตางกนอยางไร

หนา | 164



จเร พนธ เปรอง . (2557). ความหมายกฎหมาย . ฐานขอมลการเมองการปกครองสถาบน

พระปกเกลา. [ออนไลน]. สบคนจาก http://www.kpi.ac.th/wiki/index.php/%E0%B%81%

81%E0%B8%8E%E0%B8%AB%E0%B8%A1%E0%B8%B2%E0%B8%A2. [16

สงหาคม 2557].

คณน บญสวรรณ. (2542). คมอการเรยนการสอนรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยพทธศกราช

2540. กรงเทพฯ : ภมปญญา.

พ นม พ ง ษไ พ บ ล ย แล ะ ค ณ ะ . ( 2546) . รว ม ก ฎหม า ย ก า รศก ษ า : เ ข า ส โค รง ส รา ง ใ ห ม

กระทรวงศกษาธการ. พมพครงท 1. กรงเทพฯ : วฒนาพานช.

มานตย จมปา. (2550). กฎหมายลขสทธเกยวกบสานกพมพ. พมพครงท 1. กรงเทพฯ : สานกพมพ

แหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ราชกจจานเบกษา. (2546). กฎกระทรวงวาดวยการแบงระดบและประเภทของการศกษาขนพนฐาน

พ.ศ. 2546.[ออนไลน]. สบคนจาก http://www.moe.go.th/webld/pdf/BB/B_04.pdf.

[16 สงหาคม 2557].

ราชกจจานเบกษา. (2550). กฎกระทรวงกาหนดหลกเกณฑและวธการกระจายอานาจการบรหารและ

การจดการศกษา พ.ศ. 2550. [ออนไลน]. สบคนจาก http://www.moe.go.th/webld/

pdf/BB/B_39.pdf. [16 สงหาคม 2557].

ราชกจจานเบกษา. (2553). กฎกระทรวงวาดวยระบบ หลกเกณฑ และวธการประกนคณภาพ

การศกษา พ.ศ.2553. [ออนไลน]. สบคนจาก http://www.tru.ac.th/vichakan/fileupload/

rules_Ministry_2553.pdf. [16 สงหาคม 2557].

ราชกจจานเบกษา. (2542). พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542. [ออนไลน].สบคนจาก

http://www.mua.go.th/users/he-commission/doc/law/law%20edu%20%202542

.pdf. [16 สงหาคม 2557].

ราชกจจานเบกษา.(2545). พระราชบญญตการศกษาแหงชาต (ฉบบท 2) พ.ศ. 2545. [ออนไลน].

สบคนจาก http://education.dusit.ac.th/QA/news/2545.pdf. [16 สงหาคม 2557].

หนา | 165


ราชกจจานเบกษา. (2553). พระราชบญญตการศกษาแหงชาต (ฉบบท 3) พ.ศ. 2553. [ออนไลน].

สบคนจาก http://sesao8.go.th/sesao/index.php?option=com_rokdownloads&view=file&

Itemid =13&id=147:3 [16 สงหาคม 2557].

ราชกจจานเบกษา. (2553). พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 แกไขเพมเตม (ฉบบท 2)

พ.ศ.2545 และ(ฉบบท3) พ.ศ. 2553. [ออนไลน]. สบคนจาก http://www.senate.go.th/w3

c/senate/pictures/comm/59/%E0%B8%9E%E0%B8%A3%E0%B8%9A.%E0%B8%81%

E0% B8%B2%E0%B8%A3%E0%B8%A8%E0%B8%B6%E0%B8 .

ราชกจจานเบกษา. (2545). พระราชบญญตการศกษาภาคบงคบ พ.ศ. 2545. [ออนไลน]. สบคนจาก

http://www.plan.obec.go.th/main.php?filename=education. [16 สงหาคม 2557].

ราชกจจานเบกษา. (2553). พระราชบญญตระเบยบบรหารราชการกระทรวงศกษาธการ (ฉบบท 2)

พ.ศ. 2553. [ออนไลน]. สบคนจาก http://www.senate.go.th/w3c/senate/pictures/comm/

59/ 003%20.pdf. [16 สงหาคม 2557].

ราชกจจานเบกษา. (2546). พระราชบญญตสภาครและบคลากรทางการศกษา พ.ศ. 2546.[ออนไลน].

สบคนจาก https://www.mwit.ac.th/~person/01-Statutes/teacher-act01.pdf. [16 สงหาคม

2557]

ราชกจจานเบกษา. (2547). พระราชบญญตระเบยบขาราชการครและบคลากรทางการศกษา พ.ศ.

2547. [ออนไลน]. สบคนจาก http://www.sesa10.go.th/sesa10/data/mar55/7.pdf. [16


ราชกจจานเบกษา. (2551). พระราชบญญตระเบยบขาราชการครและบคลากรทางการศกษา (ฉบบท

2)พ.ศ. 2551. [ออนไลน]. สบคนจาก http://www.senate.go.th/w3c/senate/pictures/com

/59/%E0%B8%9E%E0%B8%A3%E0%B8%9A%20%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%

B9%80%E0%B8%9A%E0%B8%B5%E0%B8%A2%E0% B8%9A%202.51.pdf. [16


ราชกจจานเบกษา.(2551). พระราชบญญตสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย

พ.ศ.2551.[ออนไลน]. สบคจาก http://www.thailandlawyercenter. com/index.php?=show&

ac=article&Id=538975826&Ntype=19. [16 สงหาคม 2557].

ราชกจจานเบกษา. (2551). พระราชบญญตการจดการศกษาสาหรบคนพการ พ.ศ.2551. [ออนไลน].

สบคนจาก http://www.thailandlawyercenter.com/index.php?lay=show&ac=article&Id=

538973554&Ntype=19. [16 สงหาคม 2557].

ราชกจจานเบกษา. (2557). รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540. [ออนไลน].

หนา | 166


สบคนจาก http://gad.kku.ac.th/main/th/wp-content/uploads/2013/10/2-3-2540.pdf.

[16 สงหาคม 2557].


สบคนจาก http://www.nbtc.go.th/phocadownload/legislation/Thailand-Constitution-

2550. pdf. [16 สงหาคม 2557].

วรรณวมล สนธก. (2557). โครงการประมวลกฎหมายไทยจากราชกจจานเบกษาคาวา “การศกษา

และวฒนธรรม” สานกเลขาธการคณะรฐมนตร. ฐานขอมลราชกจจานเบกษา. [ออนไลน].

สบคนจาก http://61.19.241.70/rkj/frmlawpreview4.aspx?lawgroupId=201164. [16


วชย ตนศร. (2542). คาอธบาย พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542. พมพครงท 3.

กรงเทพฯ : สายธาร.

สถาบนพระปกเกลา. (2557). ความหมายพระราชบญญต. ฐานขอมลสถาบน. [ออนไลน]. สบคน

จาก http://www.kpi.ac.th/wiki/index.php. [16 สงหาคม 2557].

สานกงานศาลรฐธรรมนญกระทรวงศกษาธการ. (2545). พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ.

2542 และทแกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ. 2545 พรอมกฎกระทรวงทเกยวของและ

พระราชบญญตการศกษาภาคบงคบ พ.ศ. 2545. กรงเทพฯ : กระทรวงศกษาธการ.

สมยศ เชอไทย. (2557). กฎหมายกบวงจรชวต. พมพครงท 2 กรงเทพฯ : วญ�ชน.

หยด แสงอทย. (2551). กฎหมายอาญา ภาค 1. พมพครงท 20. กรงเทพฯ :

มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

หนา | 167



บทท 5

การศกษาพเศษและการศกษาแบบเรยนรวม

บคคลทมความตองการพเศษและบคคลพการ เปนทรพยากรบคคลของสงคม หากไดรบ

การสงเสรมอยางถกตองยอมมความรความสามารถ มศกยภาพทจะประกอบอาชพ พงพาตนเอง

และดารงชวตอยในสงคมอยางมความสข รวมทงชวยสรางสรรคสงคมไดเชนเดยวกบคนทวไป การ

สงเสรมพฒนาบคคลเหลานใหเตมศกยภาพตองดาเนนการอยางเปนระบบ และพระราชบญญต

การศกษาแหงชาต พทธศกราช 2542 มาตรา 10 ทกลาวถงการจดการศกษาตองจดใหบคคลมสทธ

และโอกาสเสมอกน ในการรบการศกษาขนพนฐานไมนอยกวาสบสองปทรฐตองจดใหอยางทวถง

และมคณภาพ โดยไมเกบคาใชจาย สาหรบบคคลซงมความบกพรองทางรางกาย จตใจ สตปญญา

อารมณ สงคม การสอสารและการเรยนร หรอมรางกายพการ ซงไมสามารถพงตนเองได ตองจดให

บคคลดงกลาวมสทธและโอกาสไดรบการศกษาขนพนฐานเปนพเศษ

ดวยเหตน สถานศกษาในทกสงกดจงจดทาแผนการจดการศกษาเฉพาะบคคล โดยให

สอดคลองกบความตองการจาเปนพเศษของคนพการ และจดการศกษาสาหรบคนพการทงในระบบ

นอกระบบ และตามอธยาศย ในรปแบบทหลากหลายทงการเรยนรวม และการจดการศกษาเฉพาะ

ความพการอยางเหมาะสม โดยมความรวมมอกนระหวางผบรหาร คร ผปกครอง บคลากรและ

ผเกยวของ

ความหมายของคาทเกยวของกบบคคลทมความตองการพเศษ

1. ความหมายของเดกพเศษ คนพการ

องคการอนามยโลก (WHO) ไดพยายามใหคาจากดความหรอความหมายของคาวาเดกท

มความตองการพเศษ เพอใหเปนแนวทางสาหรบความเขาใจวา เดกทมความตองการพเศษจะตอง

อยในขอบเขต 3 ประการ คอ (เบญจา ชลธานนท, 2544 : 34)

1) บกพรอง (Impairment) หมายถง มการสญเสยหรอมความผดปกตของจตใจ และ

สรระ หรอโครงสรางและหนาทของรางกาย

2) ไรสมรรถภาพ (Disability) หมายถง การมขอจากดใด ๆ หรอขาดความสามารถอน

เปนผลมาจากความบกพรองจนไมสามารถกระทากจกรรมในลกษณะหรอภายในขอบเขตทถอวา

ปกตสาหรบมนษยได

หนา | 173


3) ความเสยเปรยบ (Handicap) หมายถง การมความจากดหรออปสรรคกดกนอน

เนองมาจากความบกพรอง และการไรสมรรถภาพทจากดหรอขดขวางจนทาใหบคคลไมสามารถ

บรรลการกระทาตามบทบาทปกตของเขาไดสาเรจ

เดกทมความตองการพเศษ หมายถง เดกทมความตองการทางการศกษาแตกตางไปจาก

เดกปกต การใหการศกษาสาหรบเดกเหลานจงควรมลกษณะแตกตางไปจากเดกปกตในดานเนอหา

วธการ และการประเมนผล เปนคาใหมในวงการศกษาพเศษ และไดรบความนยมอยางกวางขวาง

และเพมขนเปนลาดบ (ผดง อารยะวญ�, 2533)

เดกพเศษ หมายถง เดกทมลกษณะทางกายภาพหรอพฤตกรรมเบยงเบนไปจากสภาพ

ปกตทางกาย สตปญญา อารมณ หรอสงคม ซงความเบยงเบนนรนแรงถงขนกระทบกระเทอนตอ

พฒนาการดานตาง ๆ ของเดก เดกพเศษจงมความตองการและจาเปนทจะตองจดบรการทางการ

แพทย และการศกษาพเศษเพอใหเดกเหลานไดสามารถพฒนารางกาย สตปญญา อารมณ สงคม ไป

ในทางทด ใกลเคยงปกต ไดเตมกาลงความสามารถของแตละบคคล (วาร ถระจตร, 2537 : 3)

เดกพเศษ มาจากคาเตมวา “เดกทมความตองการพเศษ” หมายถง เดกกลมทจาเปนตอง

ไดรบการดแลชวยเหลอเปนพเศษ เพมเตมจากวธการตามปกต ทงในดานการใชชวตประจาวน การ

เรยนร และการเขาสงคม เพอใหเดกไดรบการพฒนาเตมตามศกยภาพของเขาเอง โดยออกแบบการ

ดแล ชวยเหลอเดก ตามลกษณะความจาเปนและความตองการของเดกแตละคน เดกพเศษแบง

ออกเปน 3 กลมหลกดงน (ทวศกด สรรตนเลขา, 2557)

1. เดกทมความสามารถพเศษ

เดกกลมนมกไมคอยไดรบการดแลชวยเหลออยางจรงจง เนองจากเรามกคดวาพวก

เขาเกงแลว สามารถเอาตวรอดได บางครงกลบไปเพมความกดดนใหมากยงขน เพราะคดวาพวกเขา

นาจะทาไดมากกวาทเปนอยอก วธการเรยนรในแบบปกตทวไปกไมตอบสนองความตองการใน

เรยนรของเดก ทาใหเกดความเบอหนาย ทาใหความสามารถพเศษทมอยไมไดแสดงออกอยางเตม

ศกยภาพ เดกทมความสามารถพเศษ แบงออกเปน 3 กลมยอยดงน

1) เดกทมระดบสตปญญาสง คอ กลมเดกทมระดบสตปญญา (IQ) ตงแต 130 ขนไป

2) เดกทมความสามารถพเศษเฉพาะดาน อาจไมใชเดกทมระดบสตปญญาสง แตม

ความสามารถพเศษเฉพาะดานทโดดเดนกวาคนอนในวยเดยวกน อาจเปนดานคณตศาสตร

ตรรกศาสตร การใชภาษา ศลปะ ดนตร กฬา การแสดง ฯลฯ

3) เดกทมความคดสรางสรรค

หนา | 174


2. เดกทมความบกพรอง มการแบงหลายแบบ ในทนจะยดตามแนวทางของ

กระทรวงศกษาธการทแบงออกเปน 9 กลมดงน

1) เดกทมความบกพรองทางการมองเหน

2) เดกทมความบกพรองทางการไดยน

3) เดกทมความบกพรองทางการสอสาร

4) เดกทมความบกพรองทางรางกายและการเคลอนไหว

5) เดกทมความบกพรองทางอารมณและพฤตกรรม

6) เดกทมความบกพรองทางสตปญญา

7) เดกทมความบกพรองทางการเรยนร

8) เดกออทสตก (รวมถงความบกพรองของพฒนาการแบบรอบดานอนๆ - PDDs)

9) เดกทมความพการซอน

3. เดกยากจนและดอยโอกาส

คอเดกทอยในครอบครวทมฐานะยากจน ขาดแคลนปจจยทจาเปนในการเจรญเตบโต

และการเรยนรของเดก และรวมถงกลมเดกทดอยโอกาสทางการศกษาจากสาเหตอน ๆ เชน เดก

เรรอน เดกถกใชแรงงาน เดกตางดาว ฯลฯ เดกกลมตาง ๆ ทกลาวถงเปนเดกทมความตองการพเศษ

ควรไดรบการดแลเพมเตมดวยวธการพเศษซงตางไปจากวธการตามปกต เพอชวยใหสามารถพฒนา

ไดเตมตามศกยภาพทมอยได เพอใหมสขภาพกาย สขภาพจตทด มโอกาสทางการศกษาทเทาเทยม

และไดรบการยอมรบในสงคม

สรปไดวา เดกพเศษ หมายถง เดกทมความบกพรองและไรสมรรถภาพ มความจาเปนตอง

ไดรบการดแลชวยเหลอเปนพเศษเพมเตมจากวธการตามปกต ทงในดานการใชชวตประจาวน การ

เรยนร และการเขาสงคม เพอใหเดกไดรบการพฒนาเตมตามศกยภาพของตนเอง

คนพการ หมายถง คนทมความผดปกตหรอบกพรองทางรางกาย ทางสตปญญา หรอทาง

จตใจ ตามประเภทและหลกเกณฑทกาหนดในกฎกระทรวง อนไดแก คนพการทางการเหน คน

พการทางการไดยน หรอการสอความหมาย คนพการทางกายหรอการเคลอนไหว คนพการทาง

จตใจหรอพฤตกรรม และคนพการทางสตปญญาหรอการเรยนร (แผนงานสรางเสรมสขภาพคน

พการในสงคมไทย, 2554 ) และพระราชบญญตสงเสรมและพฒนาคณภาพชวตคนพการ พ.ศ. 2551

และพระราชบญญตการจดการศกษาสาหรบคนพการ พ.ศ. 2551 ไดกาหนดความหมายคาวา คน

พการ หมายความวา บคคลซงมขอจากดในการปฏบตกจกรรมในชวตประจาวน หรอเขาไปมสวน

รวมทางสงคม เนองจากมความบกพรองทางการเหน การไดยน การเคลอนไหว การสอสาร จตใจ

อารมณ พฤตกรรม สตปญญา การเรยนร หรอความบกพรองอนใด ประกอบกบมอปสรรคในดาน

หนา | 175


ตาง ๆ และมความจาเปนเปนพเศษทจะตองไดรบความชวยเหลอดานหนงดานใดเพอใหสามารถ

ปฏบตกจกรรมในชวตประจาวนหรอเขาไปมสวนรวมทางสงคมไดอยางบคคลทวไป (ราชกจจา-

นเบกษา, 2550)

จากการศกษาความหมายของคาทเกยวของกบคนพการและเดกพเศษ สรปไดวา คน

พการและเดกพเศษ หมายถง บคคลทมความตองการเปนพเศษทมความผดปกตหรอบกพรองทาง

รางกาย ทางสตปญญา หรอทางจตใจ ทาใหมขอจากดในการปฏบตกจกรรมในชวตประจาวนหรอ

การเขาไปมสวนรวมทางสงคม และมความจาเปนเปนพเศษในการไดรบการพฒนา ชวยเหลอฟนฟ

จนสามารถปฏบตกจกรรมในชวตประจาวนหรอเขาไปมสวนรวมทางสงคมไดอยางบคคลทวไป

2. ความหมายของการศกษาพเศษและการศกษาแบบเรยนรวม

คาวา “การศกษาพเศษ” นนมผใหความหมายไวหลากหลาย ดงน

ดารณ ศกดศรผล (25535) กลาววา การศกษาพเศษ คอ การศกษาทมงใหผเรยนทมความ

บกพรองทางกาย สตปญญา จตใจ และอารมณไดเรยนรอยางเหมาะสมกบสภาพรางกาย จตใจ และ

ความสามารถ และเปนการศกษาทสงเสรมใหผเรยนทมความสามารถพเศษหรอมปญญาเลศได

พฒนาความถนดและอจฉรยภาพของตนไดอยางเตมท

ศรยา นยมธรรม (2555) การศกษาพเศษ (Special Education) หมายถง การใหการศกษา

แกผเรยนเปนพเศษทงโดยวธการสอน การจดดาเนนการวธการสอน และการใหบรการ ทงน เพราะ

บคคลเหลานเปนผดอยโอกาส และขาดความเสมอภาคในการไดรบสทธตามทรฐจดการศกษาภาค

บงคบใหแกเดกในวยเรยนโดยทวไป ซงสาเหตแหงความดอยโอกาสนนเปนผลมาจากสภาพความ

บกพรองทางรางกาย สตปญญา และอารมณ นอกจากน ยงรวมถงการจดการศกษาใหแกเดกปญญา

เลศซงเปนเดกทมระดบสตปญญาสงกวาเดกปกต

พมพพรรณ วรชตนธร (2542) การศกษาพเศษ หมายถง การรกษา และปองกน การ

รกษามลกษณะเปนการบาบด รกษาความบกพรอง ความไรความสามารถในการเรยนรออกไป

จดหาวธการเรยนแบบอนมาทดแทนหรอชดเชย การปองกนโดยการจดการบรการเพอสนองความ

ตองการพเศษของเดกตงแตกอนวยเรยน ใชความพยายามในการจดการศกษาเพอปองกนการไร

ความสามารถไมใหขยายมากขนรนแรงมากขน

พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 แกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ. 2545 ม

สาระสาคญวา การจดการศกษาพเศษเปนการจดการศกษาสาหรบบคคลซงมความบกพรองทาง

รางกาย จตใจ สตปญญา อารมณ สงคม การสอสารและการเรยนร หรอมรางกายพการหรอทพพล-

ภาพหรอบคคลซงไมสามารถพงตนเองได หรอไมมผดแลหรอดอยโอกาส ในทางทด ใกลเคยงปกต

หนา | 176


ไดเตมกาลงความสามารถของแตละบคคล

จากความหมายดงกลาวขางตนสรปไดวา การศกษาพเศษ หมายถง การจดการศกษา

สาหรบบคคลทมความตองการพเศษ ไดแก เดกทมความบกพรองทางสตปญญา เดกทมความ

บกพรองทางการไดยน เดกทมความบกพรองทางสายตา เดกทมความบกพรองทางรางกายและ

สขภาพ เดกทมปญหาทางการเรยนร เดกทมปญหาทางดานอารมณและสงคม เดกทมปญหาทาง

พฤตกรรม เดกปญญาเลศ เดกพการซ าซอน ซงเดกกลมพเศษเหลานจะไมสามารถไดรบ

ประโยชนอยางเตมทจากการศกษาจดการศกษาแบบเดยวกนกบเดกปกต กระบวนการสอน วธการ

สอน เนอหาวชา หลกสตร เครองมอและอปกรณในการจดการเรยนการสอนตองสนองตอบตอ

ความสามารถและความตองการของเดกพเศษเปนรายบคคล

พระราชบญญตการจดการศกษาสาหรบคนพการ พ.ศ. 2551 ไดกาหนด “การเรยนรวม”

หมายความวา การจดใหคนพการไดเขาศกษาในระบบการศกษาทวไปทกระดบและหลากหลาย

รปแบบ รวมถงการจดการศกษาใหสามารถรองรบการเรยนการสอนสาหรบคนทกกลมรวมทงคน

พการ

การเรยนรวมของเดกทมความตองการพเศษ (Inclusive education for children with

special needs) เปนการจดการศกษาสาหรบเดกทมความตองการพเศษประเภทตาง ๆ เชน เดกทม

ความบกพรองทางการไดยน เดกทมความบกพรองทางการเหน เดกทมความบกพรองทางสตปญญา

โดยจดใหเดกเหลานเขามาเรยนในชนเรยนปกต เพอใหเดกทมความตองการพเศษไดรบการพฒนา

ทงทางดานรางกาย อารมณ จตใจ สงคม และสตปญญา สอดคลองกบความสามารถของเดก อกทง

ยงชวยใหเดกปกตมการยอมรบและปรบตว เพอสามารถเรยนรวมกบเดกทมความตองการพเศษได

(นตธร ปลวาสน, 2557)

มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา (2557) กลาววา การเรยนรวม หมายถง การจดใหเดก

ทมความตองการพเศษและเดกพการเขาไปในระบบการศกษาทวไป มการรวมกจกรรมและใช

ชวงเวลาชวงใดชวงหนงในแตละวนระหวางเดกทมความตองการพเศษและเดกพการกบเดก

ทวไป การเรยนรวมในแนวคดใหมเปนความรวมมอและรบผดชอบรวมกน (Collaboration)

ระหวางครทวไปและครการศกษาพเศษในโรงเรยน เพอดาเนนกจกรรมการเรยนการสอนและ

บรการตาง ๆ ใหกบนกเรยนในความดแลการเรยนรวม อาจจดไดในลกษณะตาง ๆ คอ

1) ชนเรยนปกตเตมวน

2) ชนเรยนปกตเตมวนและบรการปรกษาหารอ

3) ชนเรยนปกตเตมวนและบรการครเดนสอน

4) ชนเรยนปกตเตมวนและบรการสอนเสรม

หนา | 177


5) ชนเรยนพเศษและชนเรยนปกต

6) ชนเรยนพเศษในโรงเรยนปกต

จากการศกษาความหมายสรปไดวา การศกษาแบบเรยนรวม หมายถง การจดการศกษา

ทจดใหบคคลทมความตองการพเศษเขามาเรยนรวมกบเดกปกต โดยรบเขามาเรยนรวมกน ตงแต

เรมเขารบการศกษาและจดใหมบรการพเศษตามความตองการของแตละบคคล แตการศกษา

แบบเรยนรวม เปนการศกษาทใหบคคลทมความตองการพเศษเขาไปเรยนหรอทากจกรรมรวมกบ

เดกปกตชวงเวลาชวงใดชวงหนงในแตละวน

แนวคดการจดการศกษาสาหรบบคคลทมความตองการพเศษ

การจดการศกษาสาหรบผทมความตองการพเศษ เปนภารกจหนงทถกกาหนดไวใน

พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 โดยสถานศกษาจะจดใหมประสทธภาพนนตองอาศย

ความรวมมอจากผบรหาร คร ผปกครอง บคลกร และผทเกยวของ (จรลกษณ รตนาพนธ, 2553)

โดยมการกาหนดแนวทางในการดาเนนงานการศกษารวมกนเกยวกบการรบเขา การคดกรอง และ

วนจฉย กาหนดแผนการศกษาเฉพาะบคคล การจดการเรยนร และการสงตอควรดาเนนการในรป

คณะกรรมการ

จรลกษณ จรวบลย (2549) กลาววา แนวทางการจดการศกษาสาหรบนกเรยนทมความ

ตองการพเศษประกอบดวย 4 ขนตอนหลก คอ 1) การรบเขา 2) การคดแยกและวนจฉย 3) การ

วางแผนและการจดการเรยนร และ 4) การสงตอ

ผดง อารยะวญ� (2539) เสนอรปแบบการจดการศกษาสาหรบนกเรยนทมความตองการ

พเศษดงน

1) เรยนรวมในชนเรยนปกต เปนทมความพรอมในการเรยน และมวฒภาวะทางอารมณทด

2) เรยนรวมในชนเรยนปกต มครคอยใหคาแนะนา ครจะเดนเวยนสอน

3) เรยนรวมในชนเรยนปกต และมครสงเสรมวชาการสอน คอยดแลในหองเสรมการเรยน

4) จดชนเรยนพเศษในโรงเรยนปกตและเรยนรวมบางเวลา

5) จดชนเรยนพเศษในโรงเรยนปกต มการจดเดกทมความบกพรองประเภทเดยวกนไว

ดวยกน ครประจาชนสอนทกวชา

ดสดา ทนมาลา (2553) กลาวถงแนวคดสงคมฐานสทธเพอนาไปสความตระหนกและ

รบผดชอบทย งยน และสงเสรมการมสวนรวมของบคคลทมความตองการพเศษ โดยรฐเปนหลกใน

การทาหนาทสงเสรมบคคลทมความตองการพเศษตามหลกสทธมนษยชน 2 ประการดงน

1) การสรางเจตคตทดตอความบกพรองและความพการ ไดแก เผยแพรขอมลขาวสารท

หนา | 178


หลากหลายรปแบบใหบคคลเหลานเขาถงได การบรรจหลกสตรความรเกยวกบบคคลทมความ

ตองการพเศษไวในหลกสตรการศกษาขนพนฐาน และการบรรจหลกสตรความรเกยวกบบคคลทม

ความตองการพเศษไวในหลกสตรอดมศกษา

2) การสงเสรมการมสวนรวมในสงคมของบคคลทมความตองการพเศษ ไดแก การ

ชวยเหลอ สนบสนนใหบคคลพฒนาทกษะเตมศกยภาพ ประกอบอาชพ และเปนพลเมองดของ

สงคม จดกจกรรมใหบคคลพเศษยอมรบในตนเองและมความเชอมนในศกยภาพของตนเอง

รวมทงการจดสภาพแวดลอมทปราศจากอปสรรคตอการมสวนรวมในสงคมของบคคลทมความ

ตองการพเศษ

จากการศกษาแนวคดและรปแบบการจดการศกษาสาหรบบคคลทมความตองการพเศษ

สรปไดวา การดาเนนงานการศกษาสาหรบบคคลทมความตองการพเศษ ตองดาเนนการตามหลก

สทธมนษยชน โดยจดการศกษาอยางมแบบแผน ขนตอน โดยอาศยความรวมมอจากทกฝายท

เกยวของ รวมกนจดการเรยนรทเนนใหบคคลทมความตองการพเศษมสวนรวมในสงคมอยาง

เหมาะสม พงพาตนเองไดอยางย งยน และตระหนกไดวาตนเองมศกยภาพในการทาสงทตนเอง

ตองการได

รปแบบการจดการศกษาสาหรบบคคลทมความตองการพเศษในประเทศไทย

พระราชบญญตการจดการศกษาสาหรบคนพการ พ.ศ. 2551 มาตรา 8 ใหสถานศกษาใน

ทกสงกดจดทาแผนการจดการศกษาเฉพาะบคคล โดยใหสอดคลองกบความตองการจาเปนพเศษ

ของคนพการ และตองมการปรบปรงแผนการจดการศกษาเฉพาะบคคลอยางนอยปละ 1 ครง ตาม

หลกเกณฑและวธการทกาหนดในประกาศกระทรวง ดงนน สถานศกษาในทกสงกดและศนยการ

เรยนเฉพาะความพการอาจจดการศกษาสาหรบคนพการทงในระบบ นอกระบบ และตามอธยาศย

ในรปแบบทหลากหลายทงการเรยนรวม การจดการศกษาเฉพาะความพการ รวมถงการใหบรการ

ฟนฟสมรรถภาพ การพฒนาศกยภาพในการดารงชวตอสระการพฒนาทกษะพนฐานทจาเปน การ

ฝกอาชพ หรอการบรการอนใด

ปจจบนสถานศกษาของไทยมระบบสนบสนนการเรยนการสอน ตลอดจนบรการ

เทคโนโลย สงอานวยความสะดวก สอ บรการและความชวยเหลออนใดทางการศกษา ทคนพการ

สามารถเขาถงและใชประโยชน ไดแก สถานศกษาระดบอดมศกษาในทกสงกด มหนาทรบคน

พการเขาศกษาในสดสวนหรอจานวนทเหมาะสม และมสถานศกษาหรอหนวยงานทเกยวของ

สนบสนนผดแลคนพการและประสานความรวมมอจากชมชนหรอนกวชาชพเพอใหคนพการไดรบ

หนา | 179


การศกษาทกระดบ หรอบรการทางการศกษาทสอดคลองกบความตองการจาเปนพเศษของคนพการ

ดงน

1. ศนยการศกษาพเศษ

เปนศนยบรการชวยเหลอระยะแรกเรม (Early Intervention) ฟนฟ เตรยมความพรอม

เดกพการทกประเภท เพอการสงตอไปยงโรงเรยนหรอสถานบรการทเหมาะสมกบเดก อกทง

บรการวชาการ บรการและใหความชวยเหลออน ๆ ซงมศนยการศกษาพเศษ เขตการศกษา จานวน

13 แหง ศนยการศกษาพเศษประจาจงหวดจานวน 63 แหง ครบทกจงหวดทวประเทศ และมศนย

การศกษาพเศษของมหาวทยาลยราชภฏอก 6 แหงอยในภมภาคตาง ๆ มหนาทดงน

1) วางแผน กาหนดนโยบายแผนงาน การจดการศกษาพเศษใหสอดคลองกบนโยบาย

การจดการศกษาสาหรบคนพการและนานโยบายไปสการปฏบต

2) เปนศนยขอมล รวมทงจดระบบขอมลสารสนเทศดานการศกษาสาหรบคนพการ

3) วจยและพฒนาหลกสตรรปแบบการศกษา สงอานวยความสะดวก สอ บรการและ

ใหความชวยเหลออนใดทางการศกษาสาหรบคนพการทกประเภท

4) พฒนาและฝกอบรมบคลากรทจดการศกษาเพอคนพการ

5) จดระบบสงตอคนพการประสานงานและกากบดแลจดการศกษาสาหรบคนพการ

ในเขตพนทการศกษาทความรบผดชอบ

6) นเทศ ตดตาม ประเมนผลการจดการศกษาสาหรบคนพการ

7) ประสานงานดานการศกษาสาหรบคนพการกบหนวยงานทเกยวของ

8) ใหบรการชวยเหลอระยะแรกเรมและเตรยมความพรอมคนพการ

9) จดระบบสนบสนนการเรยนการสอนจดสงอานวยความสะดวก บรการสอ บรการ

และใหความชวยเหลออนใดทางการศกษา รวมถงการจดครเดนสอนแกคนพการทงในและนอก

สถานท

10) สงเสรม ประสานงาน และรวมจดทาแผนการจดการศกษาเฉพาะบคคล (IEP)

ใหแกคนพการ

11) จดการศกษาแกบคคลทมความบกพรองทางรางกายหรอสขภาพ หรอเจบปวยเรอรง

ในโรงพยาบาล โดยจดใหมศนยการเรยน ในโรงพยาบาลทอยในจงหวดและเขตพนทการศกษา

ศนยการศกษาพเศษ เขตการศกษา 5 จงหวดสพรรณบร ใหบรการชวยเหลอระยะ

แรกเรมและการเตรยมความพรอมเพอการสงตอ พฒนาศกยภาพเดกพการทมความบกพรองทก

ประเภท ตามแนวทาง (หลกสตร) การใหบรการชวยเหลอระยะแรกเรมสาหรบเดกทมความ

หนา | 180


บกพรองทางการเหน เดกทมความบกพรองประสานการจดการเรยนรวม เปนศนยวชาการและ

สารสนเทศ จดบรการ สอและสงอานวยความสะดวกสาหรบคนพการ ฝกอบรมและพฒนา

บคลากรทเกยวของกบการจดการศกษาเพอคนพการ และบรการชวยเหลอดานอน ๆ แกเดก

พการ ท ง 9 ประเภท โดยจดรปแบบการใหบรการดงน (ศนยการศกษาพเศษ เขตการศกษา

5 จงหวดสพรรณบร, 2557)

1) ใหบรการชวยเหลอระยะแรกเรมและตรยมความพรอมภายในศนย ทงประจาและ

ไปกลบ ปจจบนมเดกนกเรยนทมความบกพรองประเภทตาง ๆ มารบบรการทศนยการศกษาพเศษ

เฉลยวนละประมาณ 40-50 คน

2) ใหบรการทบาน ออกใหบรการไดวนละ 8-10 ครอบครว

3) ใหบรการในโรงเรยนเรยนรวม

4) ใหบรการเดกเจบปวยเรอรงในโรงพยาบาล

2. โรงเรยนศกษาพเศษเฉพาะความพการ

เปนโรงเรยนสาหรบบรการแกเดกพการคอนขางรนแรงไมสามารถไปเรยนกบเดก

ทวไปได ซงมโรงเรยนศกษาพเศษเฉพาะความพการของรฐ จานวน 43 แหง (โรงเรยนสาหรบเดก

ทมความบกพรองทางการไดยน จานวน 20 แหง โรงเรยนสาหรบเดกบกพรองทางสตปญญา

จานวน 19 แหง โรงเรยนสาหรบเดกบกพรองทางรางกายหรอสขภาพ จานวน 2 แหง และ

โรงเรยนสอนคนตาบอด จานวน 2 แหง) นอกจากนน ยงมสถานศกษาของเอกชนใหบรการอก

มากกวา 10 แหง มหนาทดงน

1) วางแผน กาหนดนโยบายแผนงาน การจดการศกษาพเศษใหสอดคลองกบ

นโยบายการจดการศกษาสาหรบคนพการและนานโยบายไปสการปฏบต

2) ใหบรการการจดการศกษาปฐมวย และการศกษาขนพนฐานทงในระบบ นอก

ระบบ และการศกษาตามอธยาศยอยางเปนระบบและมประสทธภาพ

3) จดการศกษาและสงเสรมทกษะดานการอาชพแกคนพการ

4) จดทาและบรหารงบประมาณของสถานศกษา

5) จดทารายงานการจดการศกษาสาหรบคนพการของสถานศกษา

3. โรงเรยนจดการเรยนรวม

เปนโรงเรยนปกตทวไปในระดบประถมศกษาและมธยมศกษาทจดใหเดกพการม

โอกาสเรยนรวมกบเดกทวไป ซงไดดาเนนการมาหลายปแลวและพฒนาใหเปนรปแบบมาก

ยงขน ภายใตโครงการโรงเรยนแกนนาจดการเรยนรวมซงไดดาเนนการมาตงตงแตปการศกษา

หนา | 181


2547 จานวน 390 โรงเรยน ซงมแนวโนมดาเนนการใหมโรงเรยนจดการเรยนรวมทเขมแขงให

ครบทกตาบล เพอบรการทางการศกษาสาหรบคนพการใหทวและมคณภาพมากยงขน

4. การศกษานอกระบบและตามอธยาศยเพอคนพการ

มหลกสตรสายสามญเรยนรวมโดยศนยบรการการศกษานอกโรงเรยนทกจงหวดเปด

สอน และหลกสตรสายอาชพ นอกจากนน ยงมสมาคมมลนธ หนวยงานเอกชนเขารวมจด หรอ

อาสาสมครไปสอนทบาน สาหรบผพการทไมสามารถเดนทางไปเรยนได

5. การอาชวศกษา

สถานศกษาในสงกดสานกงานคณะกรรมการอาชวศกษา มหาวทยาลยราชภฏ สถาบน

เทคโนโลยราชมงคล จดใหคนพการไดเลอกเรยนรวมกบคนทวไปตามสาขาทตนสนใจอยาง

กวางขวาง

6. การอดมศกษา

สถานศกษาในสงกดสานกงานคณะกรรมการการอดมศกษาทงภาครฐและเอกชน จด

ใหบรการการศกษาในระดบอดมศกษา ท งแบบเฉพาะความพการ ทวทยาลยราชสดา

มหาวทยาลยมหดล และแบบเรยนรวมในหลายสถาบนอยางกวางขวางทวทกภมภาคในประเทศ

ตามพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 และทแกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ.

2545 หมวด 2 สทธและหนาททางการศกษา มาตรา 10 กาหนดวา การจดการศกษาตองจดใหบคคล

มสทธและโอกาสเสมอกนในการรบการศกษา ขนพนฐานไมนอยกวาสบสองป ทรฐตองจดใหอยาง

ทวถงและมคณภาพโดยไมเกบคาใชจาย และวรรคสอง การจดการศกษาสาหรบบคคลซงมความ

บกพรองทางรางกาย จตใจ สตปญญา อารมณ สงคม การสอสารและการเรยนร หรอมรางกายพการ

หรอทพพลภาพหรอบคคลซงไมสามารถพงตนเองได หรอไมมผดแลหรอดอยโอกาส ตองจดให

บคคลดงกลาวมสทธและโอกาสไดรบการศกษาขนพนฐานเปนพเศษ การศกษาสาหรบคนพการใน

วรรคสอง ใหจดตงแตแรกเกด หรอพบความพการโดยไมเสยคาใชจาย และใหบคคลดงกลาวมสทธ

ไดรบสงอานวยความสะดวก สอ บรการ และความชวยเหลออนใดทางการศกษา ตามหลกเกณฑ

และวธการทกาหนดในกฎกระทรวง สาระสาคญของพระราชบญญตการศกษาเกยวกบสทธและ

โอกาสทางการศกษาของเดกทกประเภท นาไปสปฏรปการศกษาสาหรบบคคลทมความตองการ

เปนพเศษสการศกษาแบบเรยนรวม

หนา | 182


แนวทางการจดการศกษาแบบเรยนรวม

การจดการศกษาแบบเรยนรวมในอดต มการจดการศกษาใหเฉพาะกลมเดกปกตใน

หองเรยนทวไป ไมไดเปนการจดการศกษาใหกบกลมเดกพการ ตอมานกการศกษาไดจดการศกษา

ในโรงเรยนการศกษาพเศษใหกบเดกพการ เนองจากเหนวาเดกพการสามารถทจะเรยนรในระบบ

การศกษาและพฒนาไดด จงไดทดลองนาเดกพการเขาเรยนรวมในโรงเรยนทวไป และเกดการจด

การศกษารปแบบทเรยกวา การเรยนรวม (integrated education ) (บญเลยง ทมทอง, 2556) ดงน

1. ลกษณะการจดการศกษาแบบเรยนรวม

การจดการเรยนรวมในประเทศไทยแบงออกเปน 6 ลกษณะ ไดแก 1) เรยนรวมในชน

เรยนปกต 2) เรยนรวมในชนเรยนปกตและมครพเศษใหคาแนะนาปรกษา 3) เรยนรวมในชนเรยน

ปกตและรบบรการจากครเวยนสอน 4) เรยนรวมในชนเรยนปกตและรบบรการจากครเสรม

วชาการ 5) การจดชนพเศษในโรงเรยนปกต และ 6) ชนพเศษในโรงเรยนปกต เปนการจดเดก

พเศษทมความบกพรองประเภทเดยวกนไวเปนกลมเดยวกน

2. หลกการศกษาแบบเรยนรวม

โรงเรยนตองยอมรบและจดการศกษาสนองลกษณะทแตกตางกนของเดก มมาตรการท

ทาใหมนใจวาเดกทกคนมสทธและมโอกาสเทาเทยมกนในการเขาถงแหลงความร จดใหเดกทกคน

เรยนในทตาง ๆ ทงในและนอกหองเรยน การบรหารจดการในลกษณะยดหยน สามารถปรบให

สอดคลองกบความตองการของเดกผเรยนทมลกษณะหลากหลาย ครและบคลากรทกคนตองม

ความมนใจและเชอมนในตวเดกนกเรยนทกคนวาสามารถเรยนไดมาตรฐานตามทกาหนดไว ม

กระบวนการประเมนผลการดาเนนงาน

3. ปรชญาแนวคดการศกษาแบบเรยนรวม

1) ความยตธรรมในสงคม (Social Justice) เดกมความตองการพเศษเปนสวนหนงของ

สงคม เมอเดกทกคนไดรบการศกษาในโรงเรยนปกต เดกทมความตองการพเศษยอมตองการ

โอกาสการไดรบการศกษาในโรงเรยนปกตดวย

2) การคนสสภาวะปกต (Normalization) หมายถง การจดสภาพใด ๆ เพอใหเดกทม

ความบกพรองทางดานตาง ๆ สามารถไดรบบรการเชนเดยวกบเดกปกตในการเขามามสวนรวมใน

กจกรรมของสงคม

3) สภาพแวดลอมทมขอจากดนอยทสด (Least Restrictive Environment) สภาพแวดลอม

ทมขอจากดนอยทสดจะเปนผลดกบเดกมากทสด โดยเดกไดรบผลประโยชนมากทสด

หนา | 183


4) การเรยนร (Learning) เดกทกคนไมวาจะเปนเดกปกตหรอเดกทมความตองการ

พเศษสามารถเรยนรไดหากไดรบการสนบสนนอยางถกตอง ดงนนจงตองจดวธการเรยนการสอน

ใหสอดคลองกบระดบความสามารถของแตละคน

4. ทฤษฎพนฐานของการจดการศกษาแบบเรยนรวม

การจดการเรยนรวมใหกบนกเรยนพการหรอทมความบกพรองจะมประสทธภาพเมอม

การจดใหนกเรยนไดเรยนในสภาพแวดลอมทมขดจากดนอยทสด การจดการเรยนรวมตองอาศย

การทางานรวมกนของผเชยวชาญหลายสาขาอาชพ พอแม หรอผปกครองในลกษณะการรวมพลง

การจดใหนกเรยนพการทมความแตกตางเฉพาะบคคลเขาเรยนรวมกบเดกทวไปตองกาหนด

แผนการจดการศกษาเฉพาะบคคล (Individualized Education Program: IEP)

5. ประโยชนการศกษาแบบเรยนรวม

การจดการศกษาแบบเรยนรวมเปนการจดใหเดกทมความตองการพเศษเรยนรวมกบเดก

ปกตทวไปในชนเรยนของโรงเรยนทวไป เปนการเสนอใหนกการศกษาพจารณาถงคณคาของการ

พฒนาชวตคน ซงจะตองไดรบการพฒนาทกดานของวถแหงชวต เพอใหมความสามารถ ความร

ทกษะในการดารงชวตอยในครอบครว สงคมไดอยางมคณคาและมความสข อกทงยงเปนการเพม

โอกาสทางการศกษาใหแกกลมเดกทมความตองการพเศษใหไดรบการศกษาเพมขน เพราะการจด

การศกษาแบบเรยนรวมนนเปนการประหยด ไมตองรอคอยงบประมาณในการจดซอทดน การ

กอสรางอาคารเรยน ไปเรยนในชนเรยนของโรงเรยนทวไปได ไดแก ระดบปฐมวย ประถมศกษา

มธยมศกษา และอดมศกษา

จากการศกษาพบวา การเรยนรวม เปนการจดการศกษาสาหรบเดกทมความตองการ

พเศษซงไมเปนอปสรรคตอการเรยนรมากนก และเดกปกตไดเรยนรวมกน เพอเปนการเปดโอกาส

ใหเดกทมความตองการพเศษไดพฒนาตนเอง มสงคมทกวางขน และไดรบการชวยเหลอจากเพอน

ครและผปกครองเพอเปนประโยชนในการพฒนาตนเอง การเรยนรวมระหวางเดกทมความตองการ

พเศษกบเดกปกตมประโยชนดงน

1) สงเสรมใหเดกทมความตองการพเศษเขาสสภาวะปกตใหมากทสด ซงเปนแนวคด

ของการศกษาพเศษ เปนกระบวนการชวยเหลอเดกทมความตองการพเศษใหสามารถปฏบต

กจกรรมตาง ๆ ในชวตประจาวนไดดขน สามารถตอบสนองตอสภาพแวดลอมในการทจะใหเดกท

มความตองการพเศษตอบสนองไดเปนปกต จะตองจดหาเครองมอเครองใช จดสภาพแวดลอมให

เปนสงเสรมแรง

หนา | 184


2) สงเสรมใหเดกทมความตองการพเศษมพฒนาการในดานตาง ๆ และมความสามารถ

ในการปฏบตสงตาง ๆ ได

3) สงเสรมใหเดกปกตรจกชวยเหลอเดกทมความตองการพเศษในดานตาง ๆ ได เชน

ชวยเหลอใหเดกทมความตองการพเศษทางานไดสาเรจ ชวยเหลอในการจดเกบวสดอปกรณ

4) สงเสรมใหเดกปกตมการยอมรบเดกทมความตองการพเศษ ซงทาใหเดกปกตเรยนร

วาในสงคมอาจมคนทมความตองการพเศษประเภทตาง ๆ ทอาจมความแตกตางกนในดานสรระ

ความสามารถและทกษะตาง ๆ แตบคคลเหลานนสามารถอยรวมกบสงคมไดดวยการทคนปกตตอง

ใหโอกาสและยอมรบบคคลทมความตองการพเศษ

5) สงเสรมใหเดกปกตรจกการแบงปน เดกปฐมวยปกตและเดกปฐมวยทมความตองการ

พเศษมปฏสมพนธรวมกน เลนและทางานรวมกน สงเสรมใหเดกปกตแบงปนวสดอปกรณทอยใน

การครอบครองใหเดกทมความตองการพเศษ หรอใหยมวสด ชกชวนใหเดกทมความตองการพเศษ

มาเลนหรอทางานดวยกน เปนตน

6) สงเสรมใหเดกปกตมคณธรรมดานความสภาพ ทงทางดานการพดและดาน อน ๆ

ทมตอเดกทมความตองการพเศษในการทากจกรรมรวมกนในแตละวน

7) สงเสรมใหเดกปกตมคณธรรมดานความรบผดชอบ ความรบผดชอบทเกดจากความ

ตองการภายในเปนแรงผลกดนใหเดกแสดงออกในดานความรบผดชอบ เชน การดแลเอาใจใสเดก

ทมความตองการพเศษในดานตาง ๆ การชวยเหลองานใหประสบความสาเรจ การชวยเกบวสด

อปกรณหรอของเลนเขาทแทนเดกทมความตองการพเศษทมขอจากดในดานตาง ๆ

8) สงเสรมใหเดกมสมพนธภาพทางสงคมระหวางกนระหวางเดกปกตและเดกทม

ความตองการพเศษ ซงจะทาใหเดกเกดพฤตกรรมความรวมมอไดชวยใหเดกปกตคลายการยด

ตนเองเปนศนยกลาง จากการจดการเรยนรวมทาใหเดกปกตเรยนรทจะเขาใจเดกทมความตองการ

พเศษ และพยายามทาสงตาง ๆ ทเปนการชวยเหลอผอน จะทาใหเดกคานงประโยชนทจะเกดกบ

ผอน เปนแนวทางหนงในการชวยใหเดกคลายการยดตนเองเปนศนยกลางได ชวยใหเดกปกตรจก

การเอาใจเขามาใสใจเรา เรยนรทจะยอมรบความสามารถและลกษณะเฉพาะของเดกทมความ


หนา | 185


สถานศกษาทจดการศกษาแบบเรยนรวม

1. ระดบเตรยมอนบาลและวยอนบาล

หลกสตรการศกษาปฐมวย พทธศกราช 2546 ไดกาหนดหลกการจดการศกษาสาหรบ

เดกปฐมวยวา การจดประสบการณใหกบเดกปฐมวยตองยดหลกการอบรมเลยงดควบคกบการให

การศกษา โดยตองคานงถงความสนใจและความตองการของเดกทกคนท งเดกปกต เดกทม

ความสามารถพเศษ และเดกทมความบกพรองทางรางกาย อารมณ จตใจ สงคม สตปญญา รวมทง

การสอสารและการเรยนร หรอเดกทมรางกายพการหรอทพพลภาพ หรอบคคลซงไมสามารถ

พงตนเองได หรอไมมผดแล หรอผดอยโอกาส เพอใหเดกไดรบการพฒนาทกดาน ทงทางดาน

รางกาย อารมณ จตใจ สงคม และสตปญญาอยางสมดล โดยจดกจกรรมทหลากหลาย บรณาการ

ผานการเลน และกจกรรมทเปนประสบการณตรงผานประสาทสมผสทงหา เหมาะสมกบวย และ

ความแตกตางระหวางบคคล ดวยปฏสมพนธทดระหวางเดกกบพอแม เดกกบผเลยงดหรอบคลากร

ทมความรความสามารถในการอบรมเลยงดและใหการศกษาเดกปฐมวย เพอใหเดกแตละคนไดม

โอกาสพฒนาตนเองไดตามลาดบข นของพฒนาการสงสดตามศกยภาพ และนาไปใชใน

ชวตประจาว นไดอยางมความสข เปนคนดและคนเกงของสงคม สอดคลองกบธรรมชาต

สงแวดลอม ขนบธรรมเนยมประเพณ วฒนธรรม ความเชอทางศาสนา สภาพทางเศรษฐกจ สงคม

โดยความรวมมอจากบคคล ครอบครว ชมชน องคกรปกครองสวนทองถน องคกรเอกชน สถาบน

ศาสนา สถานประกอบการ และสถาบนสงคมอน จากหลกการของหลกสตรการศกษาปฐมวยแสดง

ใหเหนวา หลกสตรใหความสาคญกบการพฒนาเดกปฐมวยทกประเภท รวมถงเดกทมความตองการ

พเศษ

ลกษณะสาคญของการศกษาเรยนรวมของเดกทมความตองการพเศษในระดบช น

อนบาลมการจดกจกรรมเพอใหเดกปฐมวยสามารถอยรวมและเรยนรรวมกบเดกทมความตองการ

พเศษได จะมลกษณะของการจดกจกรรมในรปแบบของกจกรรมทเนนการกระทาสงตาง ๆ รวมกน

เพอใหเดกทมความตองการพเศษสามารถพฒนาตนเองไดควบคกบเดกปกต มลกษณะดงน

1.1 กจกรรมเคลอนไหวและจงหวะ

ครอาจจดกจกรรมการเคลอนไหวและจงหวะทเนนการเคลอนไหวทสราง

สมพนธภาพรวมกนระหวางเดกปกตและเดกทมความตองการพเศษ เชน การเคลอนไหวแบบกลม

ยอย การเคลอนไหวแบบผนาผตาม การเคลอนไหวและการจบคหรอจดกลม การเคลอนไหว

ประกอบอปกรณเปนกลม การเนนปฏบตกจกรรมการเคลอนไหวและจงหวะเปนกลมจะชวยใหเดก

หนา | 186


ปกตและเดกทมความตองการพเศษสามารถชวยเหลอ แบงปน เหนอกเหนใจ เออเฟอเผอแผ ซงเปน

พฤตกรรมทางสงคม

1.2 กจกรรมเสรมประสบการณ

การจดกจกรรมเสรมประสบการณเปนการเรยนรความคดรวบยอดและทกษะตาง ๆ

จากหนวยหรอหวเรองทเรยนร ดงนน การจดกจกรรมทเนนการทางานรวมกน รปแบบการเรยนร

แบบโครงการจงเปนอกแนวทางหนงทครอาจนามาจดเพอใหเดกปกตและเดกทมความตองการ

พเศษไดเรยนรรวมกน และสามารถพฒนาทกษะดานตาง ๆ ไดด การสอนแบบโครงการ (Project

Approach) เปนการศกษาอยางลมลกในเรองใดเรองหนงทเดกสนใจอยากเรยนร มการทาทาย

ความสามารถของเดกกระตนใหเดกลงมอปฏบตกบกจกรรมทหลากหลาย เพอคนหาคาตอบทมา

จากความสนใจและความตองการของเดก โดยเดกเปนผลงมอปฏบตสบคนขอมลเพอหาคาตอบจาก

คาถามของตนเอง ภายใตการชวยเหลอ แนะนา การอานวยความสะดวก และการสนบสนนจากคร

ซงการจดประสบการณแบบโครงการมขนตอนการสอนเปน 3 ระยะ คอ ระยะท 1 ระยะเรมตน

โครงการ ระยะท 2 ระยะพฒนาโครงการ และระยะสดทายคอ ระยะสรปโครงการ นอกจากการ

สอนแบบโครงการแลว การจดกจกรรมเสรมประสบการณอาจใหเดกรวมกนทดลองทาง

วทยาศาสตรเปนกลม การประกอบอาหารเปนกลม การเลนบทบาทสมมตเปนกลม

1.3 กจกรรมสรางสรรค

เปนการจดกจกรรมทเปดโอกาสใหเดกแสดงออกทางดานความคดอยางอสระผาน

งานศลปะประเภทตาง ๆ สาหรบการจดกจกรรมสรางสรรคอาจจดกจกรรมทงในรปแบบของ

กจกรรมรายบคคลและเปนรายกลม ทงน การจดกจกรรมเปนรายบคคลจะชวยสงเสรมใหทงเดก

ปกตและเดกทมความตองการพเศษสามารถควบคมการทางาน การกากบตนเอง และสรางสมาธใน

การทากจกรรมจนประสบผลสาเรจ สวนกจกรรมแบบกลมกจะชวยสงเสรมใหเดกรจกชวยเหลอ

แบงปน เหนอกเหนใจผอน ซงเปนการสงเสรมพฤตกรรมชอบสงคมใหกบเดก

1.4 กจกรรมเสร

ครจะเนนการทากจกรรมการเลนแบบกลมเพอใหเดกรจกเขาสงคมและการเลนเปน

กลม ทงน เพอใหเดกปกตและเดกทมความตองการพเศษไดมการชวยเหลอซงกนและกนและอาจ

เปนการถายโยงการเรยนร อกทงเดกปกตทมความสามารถมากกวาเดกทมความตองการพเศษชวย

ใหเดกเหลาน นบรรลซงความสามารถทควรไปถงได และชวยใหเดกทมความตองการพเศษ

แกปญหาไดอกดวย

1.5 กจกรรมกลางแจง

กจกรรมกลางแจงทงทเปนการเลนในรมหรอการเลนในสนาม ครอาจจดกจกรรม

หนา | 187


การเลนตาง ๆ ทใหเดกปกตรวมเลนกบเดกทมความตองการพเศษ เชน การละเลนพนบานแบบไทย

อาท มอญซอนผา กาฟกไข เสอกนวว วงเปยว ฯลฯ การเลนเกมพลศกษาประเภทการแขงขน อาท

การวงเกบของเปนทม แขงการวงสามขา เกมแขงรถไฟ ฯลฯ สวนการเลนเครองเลนสนาม ครจะ

ดแลเดกอยางใกลชด โดยเฉพาะเดกทมความตองการพเศษ และครอาจใหเดกปกตชวยดแลความ

ปลอดภยในการเลนของเดกทมความตองการพเศษดวย

1.6 เกมการศกษา

ครอาจจดเกมการศกษาใหเดกไดเลนทงแบบกลมและเปนรายบคคล โดยจดใหเดก

ทมความตองการพเศษเลนเกมการศกษาตามความสามารถของเดก และใหเดกปกตชวยเหลอในการ

เลนดวย

ปจจบนประเทศไทยมการจดการศกษาเรยนรวมในระดบชนเตรยมอนบาลและอนบาล

หลายแหง ไดแก โรงเรยนสาธตอนบาลลอออทศ กรงเทพฯ โรงเรยนพระตาหนกสวนกหลาบ

กรงเทพฯ โรงเรยนอนบาลยวมตร (เอกชน) กรงเทพฯ และโรงเรยนกาญจนาภเษกสมโภช จงหวด

ปทมธาน ตามพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 และทแกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ.

2545 ทไดระบถงสทธและหนาททางการศกษาของเดกทมความตองการพเศษทกประเภทวา เดก

เหลานมสทธทจะไดรบการศกษาขนพนฐานไมนอยกวาสบสองป ทาใหสถานศกษาทกแหงตอง

เตรยมพรอมในการรบเดกทมความตองการพเศษประเภทตาง ๆ เขามาเรยนรวมหรอเรยนรวมในชน

เรยนปกต ซงเปนการเรยนรวมหรอการจดชนเรยนพเศษหรอโรงเรยนปกตแลวแตกรณ การนาเดกท

มความตองการพเศษเขามาเรยนรวมกบนกเรยนปกตในระดบอนบาลมผลดตอนกเรยนทมความ


2. ระดบประถมศกษา

ในประเทศไทยปจจบนมการจดการศกษาเรยนรวมในระดบชนประถมศกษาหลายแหง

ไดแก โรงเรยนราชวนต กรงเทพฯ โรงเรยนทปงกรวทยาพฒน (วดโบสถ) ในพระราชปถมภ

กรงเทพฯ โรงเรยนประถมนนทร กรงเทพฯ โรงเรยนพญาไท กรงเทพฯ

ปจจบนโรงเรยนสาธตละอออทศจดระบบการเรยนการสอนแบบหองเรยนคขนาน

(แยกเรยน) โดยมการจดหองเรยนตางหาก มความพรอมดานสถานทและบคลากรครการศกษาพเศษ

มการแบงระดบชนตามพฒนาการของเดก ความเปนมาของงานการศกษาพเศษ ในมหาวทยาลย

ราชภฏสวนดสต เรมในป พ.ศ. 2512 โดยมรายละเอยดดงน (โรงเรยนสาธตละอออทศ, 2557)

พ.ศ. 2512 เปดศนยทดลองเดกทมความบกพรองทางการไดยนเปนครงแรก จานวน 1

หองเรยน โดยรบนกเรยนสาธตทมความบกพรองทางการไดยน จานวน 6 คน

หนา | 188


พ.ศ. 2513 ขอความรวมมอจากครประจาชนอนบาลปท 2 สงนกเรยนอนบาลหองละ 1

คนมาเรยนรวมกบเดกทมความบกพรองทางการไดยน

พ.ศ. 2514 สงนกเรยนทมความบกพรองทางการไดยน จานวน 2 คน ทดลองเขาเรยน

รวมกบเดกปกตทโรงเรยนพญาไท

พ.ศ. 2519 หนวยงานทดลองโครงการการศกษาพเศษ ไดรบยกฐานะใหเปนภาควชา

การศกษาพเศษ คณะครศาสตร โดยการอนมตของสภาการฝกหดคร

พ.ศ. 2520 ทดลองสอนเดกเรยนชา 1 กลม มนกเรยนจานวน 2 คน

พ.ศ. 2533 ผศ.ดร.เบญจา ชลธารนนท ผศ. สวมล อดมพรยะศกย และผศ.สดคนง

สนทรวรคณ จดตงศนยบรการชวยเหลอระยะแรกเรมเดกตาบอดและครอบครวโดยไดรบความ

รวมมอจากสถาบนฮลตนเปอรกนส อนเตอรเนชนแนล ประเทศสหรฐอเมรกา ชวยเหลอดาน

วชาการและดานการเงน

พ.ศ. 2539 จดตงศนยการศกษาพเศษ ภายใตโปรแกรมวชาการศกษาพเศษ คณะครศาสตร

โดยแบงการบรหารงานออกเปนฝายบรการชวยเหลอระยะแรกเรมเดกพการและครอบครว และ

ฝายสาธตการศกษาพเศษ

พ.ศ. 2549 ศนยการศกษาพเศษ เพมฝายเดกพการซอน

พ.ศ. 2551 – ปจจบนศนยการศกษาพเศษ ไดยายสงกดจากคณะครศาสตรไปสงกด

โรงเรยนสาธตละอออทศ โดยแบงการบรหารงานออกเปน 3 กลมงาน คอ

1. กลมงานบรการชวยเหลอระยะแรกเรมเดกพการและครอบครว (Early Intervention : EI)

2. กลมงานนกเรยนเรยนรวม ระดบชนอนบาล

3. กลมงานบรการสอนเสรมนกเรยนเรยนรวม ระดบชนประถมศกษา

3. ระดบอดมศกษา

ตงแตปการศกษา 2548 มหาวทยาลยราชภฏสวนดสตจดทาโครงการนารองการจดการ

เรยนรวมสาหรบบคคลออทสตก ระดบอดมศกษา โดยมฝายบรการสนบสนนนกศกษาพการเรยน

รวม มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต ในสวนงานออทสตกและแอลด ใหบรการการศกษารบนกศกษา

ออทสตกเรยนรวมในมหาวทยาลยราชภฏสวนดสต (มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต, 2557) ม

แนวทางการจดการเรยนรสาหรบบคคลทมความตองการพเศษดงน

1) การเรยนรวมในหลกสตรบรรณารกษศาสตร คณะมนษยศาสตรและสงคมศาสตร

จานวน 7 คนเปนรนแรก ตอมาทางมหาวทยาลยราชภฏสวนดสตไดเปดโอกาสใหนกศกษาพการเขา

มาเรยนรวมในหลกสตรตาง ๆ เพมขน ซงไดมนกศกษาออทสตกและนกศกษาทมปญหาทางการ

หนา | 189


เรยนรเพมมากขนทกป โดยสวนนกศกษาสวนใหญไดศกษาอยในหลกสตรคหกรรมศาสตร

โรงเรยนการเรอน และหลกสตรภาษาไทย และคณะมนษยศาสตร

2) การจดตงหนวยงานออทสตกและแอลด มหนาทใหบรการสนบสนนนกศกษากลม

ออทสตกและนกศกษาทมปญหาทางการเรยนรในมหาวทยาลย เพอใหนกศกษากลมนสามารถ

เรยนรวมในชนเรยนเปนไปอยางราบรน โดยมภาระงานบรการหลก ๆ คอ จดคาบรรยายในชน

เรยน สรปและจดทาเอกสารการเรยนสอนเสรมใหคาแนะนาปรกษา สาหรบนกศกษา ผปกครอง

อาจารยและบคคลทวไปเกยวกบงานออทสตกจดกจกรรม

3) การจดโครงการพฒนาศกยภาพนกศกษาออทสตกและนกศกษาทมปญหาทางการ

เรยนรงานบรการสนบสนนนกศกษาทมความบกพรองทางการเหนเรยนรวม ใหบรการตาง ๆ ไดแก

หนงสอและเอกสารอกษรเบรลล หนงสอและเอกสารขยายตวอกษร หนงสอเสยงระบบเดซ โดยม

เทคโนโลยสงอานวยความสะดวกและอปกรณ คอ เครองพมพอกษรเบรลล เครองคอมพวเตอร

พรอมโปรแกรมเดซสาหรบผลตหนงสอเสยง เครองผลตหนงสอเสยง และเครองฟงหนงสอเสยง

เครองขยายตวอกษร เครองคอมพวเตอรพรอมโปรแกรมสงเคราะหเสยง และตาทพย เครอง

คอมพวเตอรพรอมโปรแกรมขยายหนาจอ เครองพมพดดอกษรเบรลล ฯลฯ

4) การบรการขอสอบอกษรเบรลล และอานวยความสะดวกในการสอบบรการและ

ความชวยเหลออนใดทางการศกษา เชน อานวยความสะดวกในการตดตอกบหนวยงานตาง ๆ ของ

มหาวทยาลย การแนะนาการเดนทางภายในมหาวทยาลย

5) การใหคาแนะนาการบรการสนบสนนใหกบบคลากรและหนวยงานทงภายในและ

ภายนอกมหาวทยาลย มสวนรวมสนบสนนนกศกษาทมความบกพรองทางการไดยน ใหบรการ

นกศกษาทมความบกพรองทางการไดยนเรยนรวมกบนกศกษาปกตในหลกสตรตาง ๆ ไดแก

หลกสตรการศกษาพเศษ หลกสตรเทคโนโลยสารสนเทศ หลกสตรคหกรรมศาสตร หลกสตร

คอมพวเตอรธรกจ ฯลฯ

6) การบรการลามภาษามอ ใหบรการงานและสนบสนนนกศกษาทมความบกพรอง

ทางการไดยน แบงเปนการใหบรการภายในมหาวทยาลย และการใหบรการภายนอกมหาวทยาลย

ดงน

(1) ลามภาษามอในชนเรยน

(2) ลามภาษามอนอกชนเรยน เชน การประชม อบรม สมมนา

(3) สอนเสรมในรายวชาทเรยน

(4) รวบรวมขอมลประวตนกศกษา

(5) ใหคาปรกษา แนะนา ทงเรองการเรยนและเรองสวนตว

หนา | 190


(6) ประสานงานระหวางหนวยงานในมหาวทยาลย

(7) ลามภาษามอแกชมชนหรอหนวยงานภายนอก

(8) ใหคาปรกษาแนะนาใหความรแกชมชนและหนวยงานตาง ๆ

(9) ประสานระหวางหนวยงานภายนอกมหาวทยาลย

(10) เปนแหลงขอมลใหกบผทสนใจ

แนวการจดการศกษาตามพระราชบญญตการจดการศกษาสาหรบคนพการ พ.ศ. 2551

เหตผลในการประกาศใชพระราชบญญตฉบบนคอ การจดการศกษาสาหรบคนพการม

ลกษณะเฉพาะแตกตางจากการจดการศกษาสาหรบบคคลทวไป จงจาเปนตองจดใหคนพการมสทธ

และโอกาสไดรบการบรการและความชวยเหลอทางการศกษาเปนพเศษตงแตแรกเกดหรอพบความ

พการ ดงนน เพอใหการบรการและการใหความชวยเหลอแกคนพการในดานการศกษาเปนไปอยาง

ทวถงทกระบบและทกระดบการศกษา จงจาเปนตองตราพระราชบญญตน มสาระสาคญทเกยวของ

กบการจดการศกษาทสาคญ ดงน (สานกงานคณะกรรมการศกษาขนพนฐาน, 2551)

มาตรา 5 คนพการมสทธทางการศกษาดงน

1) ไดรบการศกษาโดยไมเสยคาใชจายตงแตแรกเกดหรอพบความพการจนตลอดชวต

พรอมทงไดรบเทคโนโลย สงอานวยความสะดวก สอ บรการและความชวยเหลออนใดทาง


2) เลอกบรการทางการศกษา สถานศกษา ระบบและรปแบบการศกษา โดยคานงถง

ความสามารถ ความสนใจ ความถนดและความตองการจาเปนพเศษของบคคลนน

3) ไดรบการศกษาทมมาตรฐานและประกนคณภาพการศกษา รวมทงการจดหลกสตร

กระบวนการเรยนร การทดสอบทางการศกษา ทเหมาะสมสอดคลองกบความตองการจาเปนพเศษ

ของคนพการแตละประเภทและบคคล

มาตรา 6 ใหครการศกษาพเศษในทกสงกดมสทธไดรบเงนคาตอบแทนพเศษตามท

กฎหมายกาหนดใหครการศกษาพเศษ คร และคณาจารยไดรบการสงเสรมและพฒนาศกยภาพ องค

ความรการศกษาตอเนองและทกษะในการจดการศกษาสาหรบคนพการ ทงน ตามหลกเกณฑท

คณะกรรมการกาหนด

มาตรา 7 ใหสถานศกษาของรฐและเอกชนทจดการเรยนรวม สถานศกษาเอกชนการกศลท

จดการการศกษาสาหรบคนพการโดยเฉพาะ และศนยการเรยนเฉพาะความพการ ทไดรบการรบรอง

มาตรฐานไดรบเงนอดหนนและความชวยเหลอเปนพเศษจากรฐหลกเกณฑและวธการในการรบเงน

อดหนนและความชวยเหลอเปนพเศษ ใหเปนไปตามทคณะกรรมการกาหนด

หนา | 191


มาตรา 8 ใหสถานศกษาในทกสงกดจดทาแผนการจดการศกษาเฉพาะบคคล โดยให

สอดคลองกบความตองการจาเปนพเศษของคนพการ และตองมการปรบปรงแผนการจดการศกษา

เฉพาะบคคลอยางนอยปละหนงครง ตามหลกเกณฑและวธการทกาหนดในประกาศกระทรวง

สถานศกษาในทกสงกดและศนยการเรยนเฉพาะความพการอาจจดการศกษาสาหรบคนพการทงใน

ระบบ นอกระบบ และตามอธยาศย ในรปแบบทหลากหลายทงการเรยนรวม การจดการศกษา

เฉพาะความพการ รวมถงการใหบรการฟนฟสมรรถภาพ การพฒนาศกยภาพในการดารงชวตอสระ

การพฒนาทกษะพนฐานทจาเปน การฝกอาชพ หรอการบรการอนใด ใหสถานศกษาในทกสงกดจด

สภาพแวดลอม ระบบสนบสนนการเรยนการสอน ตลอดจนบรการเทคโนโลย สงอานวยความ

สะดวก สอ บรการและความชวยเหลออนใดทางการศกษา ทคนพการสามารถเขาถงและใช

ประโยชนได ใหสถานศกษาระดบอดมศกษาในทกสงกด มหนาทรบคนพการเขาศกษาในสดสวน

หรอจานวนทเหมาะสม ทงน ใหเปนไปตามหลกเกณฑและวธการทคณะกรรมการกาหนด

สถานศกษาใดปฏเสธไมรบคนพการเขาศกษา ใหถอเปนการเลอกปฏบตโดยไมเปนธรรมตาม

กฎหมายใหสถานศกษาหรอหนวยงานทเกยวของสนบสนนผดแลคนพการและประสานความ

รวมมอจากชมชนหรอนกวชาชพเพอใหคนพการไดรบการศกษาทกระดบ หรอบรการทาง

การศกษาทสอดคลองกบความตองการจาเปนพเศษของคนพการ

มาตรา 9 ใหรฐจดเงนอดหนนเพอสงเสรมการวจยพฒนาองคความรและเทคโนโลยท

เกยวของ และการพฒนาคร บคลากรทางการศกษา ใหมความร ความเขาใจ ทกษะและ

ความสามารถในการจดการศกษาสาหรบคนพการใหรฐจดสรรงบประมาณและทรพยากรทางการ

ศกษาอนเปนพเศษใหเหมาะสม และสอดคลองกบความตองการจาเปนพเศษของคนพการและ

สถานศกษาทจดการศกษาสาหรบคนพการ

มาตรา 11 ใหมคณะกรรมการสงเสรมการจดการศกษาสาหรบคนพการ ประกอบดวย

1) รฐมนตรวาการกระทรวงศกษาธการ เปนประธานกรรมการ

2) รฐมนตรชวยวาการกระทรวงมหาดไทย เปนรองประธานกรรมการคนทหนง และ

ผทรงคณวฒทเปนคนพการซงรฐมนตรแตงตง เปนรองประธานกรรมการคนทสอง

3) กรรมการโดยตาแหนง จานวนสบคน ไดแก ปลดกระทรวงศกษาธการ เลขาธการสภา

การศกษา เลขาธการคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน เลขาธการคณะกรรมการการอดมศกษา

เลขาธการคณะกรรมการการอาชวศกษา อธบดกรมสขภาพจต อธบดกรมการแพทย อธบดกรม

สงเสรมการปกครองทองถน ผวาราชการกรงเทพมหานครและเลขาธการสานกงานสงเสรมและ

พฒนาคณภาพชวตคนพการแหงชาต

หนา | 192


4) กรรมการผทรงคณวฒ จานวนสบสามคน ซงรฐมนตรแตงตงจากผทมความร

ความสามารถ ความเชยวชาญและประสบการณสงในดานการบรหารการศกษา ดานการศกษา

สาหรบคนพการ ดานกฎหมาย ดานการแพทยและสาธารณสข ดานเทคโนโลยสงอานวยความ

สะดวกสาหรบคนพการและดานสงคมสงเคราะห ดานใดดานหนงหรอหลายดานรวมกน ทงน

อยางนอยเจดคนตองมาจากองคการคนพการแตละประเภทใหผอานวยการสานกบรหารงาน

การศกษาพเศษเปนเลขานการ และใหแตงตงขาราชการในสานกบรหารงานการศกษาพเศษเปน

ผชวยเลขานการ

มาตรา 12 ใหคณะกรรมการมอานาจหนาท ดงตอไปน

1) เสนอนโยบาย ยทธศาสตร แผนการจดการศกษาสาหรบคนพการ แผนการจดสรร

ทรพยากรและแนวทางการพฒนาการบรหารและการจดการศกษาสาหรบคนพการทกระบบและทก

ระดบตอคณะรฐมนตร เพอพจารณาใหความเหนชอบและมอบหมายหนวยงานทเกยวของ

ดาเนนการตามอานาจหนาท

2) เสนอความเหนและใหคาปรกษาตอรฐมนตรผรบผดชอบเกยวกบการกาหนดหลกสตร

การกาหนดมาตรฐานและประกนคณภาพการศกษา การประเมนและการทดสอบทางการศกษาท

เหมาะสมและสอดคลองกบความตองการจาเปนพเศษของคนพการ รวมทงหลกเกณฑ วธการ การ

ไดมาและจานวนเงนคาตอบแทนพเศษของครการศกษาพเศษ เพอใหหนวยงานทเกยวของนาไป

ปฏบต

3) พจารณาใหความเหนชอบแผนการใชจายเงนกองทนเพอสนบสนนการจดการศกษา

สาหรบคนพการของหนวยงานในทกสงกดทจดการศกษาสาหรบคนพการ รวมทงอนมตโครงการ

หรอแผนงานทจะใชเงนกองทนในสวนทเกนกวาอานาจหนาทของคณะกรรมการบรหารกองทน

4) วางระเบยบ ขอกาหนด ประกาศ คาสง แนวปฏบตเกยวกบการจดการศกษาสาหรบคน

พการ การอดหนนทางการศกษา การจดสรรเทคโนโลยสงอานวยความสะดวกเพอการจดการศกษา

สาหรบคนพการของสถานศกษาทงภาครฐและภาคเอกชนรวมทงศนยการเรยนเฉพาะความพการ

5) สงเสรมสนบสนนและชวยเหลอกจกรรมของหนวยงานทเกยวของกบการจดบรการ

การศกษาสาหรบคนพการ รวมทงสนบสนนโครงการเพอสทธทางการศกษาของคนพการ

6) สงเสรมสนบสนนใหทกหนวยงานทเกยวของจดการศกษาสาหรบคนพการอยาง

บรณาการ รวมทงสงเสรมและพฒนาศกยภาพครการศกษาพเศษ คร และคณาจารยใหมองคความร

การศกษาตอเนอง และทกษะในการจดการศกษาสาหรบคนพการ

7) วางระเบยบปฏบตเกยวกบการบรหารจดการกองทน โดยความเหนชอบของ

กระทรวงการคลงตามมาตรา 23 (1)

หนา | 193


8) วางระเบยบเกยวกบการพจารณาอนมตการจายเงน เพอการสงเสรมการจด

การศกษาสาหรบคนพการตามมาตรา 23 (2)


เดกพเศษ หมายถง เดกทมความบกพรองและไรสมรรถภาพ มความจาเปนตองไดรบการ

ดแลชวยเหลอเปนพเศษ เพมเตมจากวธการตามปกต ทงในดานการใชชวตประจาวน การเรยนร

และการเขาสงคม เพอใหเดกไดรบการพฒนาเตมตามศกยภาพของตนเอง และคนพการ หมายถง

คนทมความผดปกตหรอบกพรองทางรางกาย ทางสตปญญา หรอทางจตใจ ทาใหมขอจากดในการ

ปฏบตกจกรรมในชวตประจาวนหรอเขาไปมสวนรวมทางสงคม และมความจาเปนเปนพเศษใน

การไดรบการพฒนา ชวยเหลอฟนฟ จนสามารถปฏบตกจกรรมในชวตประจาวนหรอเขาไปมสวน

รวมทางสงคมไดอยางบคคลทวไป เดกพเศษและคนพการมสทธไดรบการศกษาสาหรบคนพการ

ทงในระบบ นอกระบบ และตามอธยาศย ในรปแบบทหลากหลาย ทงการเรยนรวม และการ

การศกษาพเศษ ตามพระราชบญญตการจดการศกษาสาหรบคนพการ พ.ศ. 2551 มาตรา 8 การศกษา

แบบเรยนรวม หมายถง การจดการศกษาทจดใหเดกพเศษเขามาเรยนรวมกบเดกปกต โดยรบเขามา

เรยนรวมกน ตงแตเรมเขารบการศกษาและจดใหมบรการพเศษตามความตองการของแตละบคคล

แตการศกษาแบบเรยนรวมเปนการศกษาทใหเดกพเศษเขาไปเรยนหรอทากจกรรมรวมกบเดกปกต

ชวงเวลาชวงใดชวงหนงในแตละวน

หนา | 194



1. อธบายความหมายของเดกพเศษ คนพการ และการศกษาพเศษ

2. พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 แกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ. 2545

กลาวถงแนวทางการดาเนนการจดการศกษาพเศษอยางไร

3. ลกษณะการจดการศกษาแบบการเรยนรวมและการเรยนรวมตางกนและเหมอนกน

อยางไร

4. อธบายลกษณะการจดการศกษา ปรชญาการศกษา และประโยชนของการศกษา

แบบเรยนรวม

5. ศนยการศกษาพเศษมบทบาทหนาทอยางไร

6. ยกตวอยางสถานศกษาในระดบกอนประถมศกษา ประถมศกษา และมธยมศกษา

ปจจบนทมการศกษาแบบเรยนรวม

7. อธบายความหมายของการศกษาพเศษและการศกษาแบบเรยนรวม

8. นองมกเปนเดกมธยมปลายซงเรยนใกลจบ เธอมความบกพรองทางสตปญญาเพราะม

อาการโรคดาวนซนโดรม หากนกศกษาเปนครแนะแนว จะมวธการแนะนาสถานทเรยนตอแกนอง

มกอยางไร เพราะเหตใด

9. เปรยบเทยบรปแบบการจดการศกษาพเศษในโรงเรยนศกษาพเศษเฉพาะความพการกบ

โรงเรยนจดการเรยนรวม

10. บอกเหตผลของการประกาศใชพระราชบญญตการจดการศกษาสาหรบคนพการ

พ.ศ. 2551

หนา | 195



คณะทางาน แผนงานสรางเสรมสขภาพคนพการในสงคมไทย. (2554). กาวยางและทางเดน : สรป

แผนการดาเนนงานในระยะทสอง แผนงานสรางเสรมสขภาพคนพการในสงคมไทย 2548-

2551. นนทบร : แผนงานสรางเสรมสขภาพคนพการในสงคมไทย.

จรลกษณ จรวบลย. (2549). แนวทางการจดการเรยนการสอนสาหรบเดกพเศษ. กรงเทพฯ :

โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย.

จรลกษณ รตนาพนธ. (2553 ). การจดการศกษาสาหรบนกเรยนทมความตองการพเศษ. วารสาร

ศกษาศาสตร มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช 3 (1), 5-6.

ดารณ ศกดศรผล. (2553). การศกษาพเศษ. กรงเทพฯ : โรงพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ดสดา ทนมาลา. (2553). การศกษาสาหรบบคคลทมความตองการพเศษกบแนวคดสงคมฐานสทธ.

คอลมนเปดประเดน.วารสารครศาสตร 38 (2), 217-218.

ทวศกด สรรตนเลขา. (2557). ความหมายเดกพเศษ. [ออนไลน]. สบคนจาก http://www.happy

homeclinic.com/sp01-specialchild.htm. [7 กรกฎาคม 2557]

นตธร ปลวาสน. (2557). การเรยนรวมของเดกทมความตองการพเศษ. [ออนไลน]. สบคนจาก

http://taamkru.com. [16 สงหาคม 2557]

บญเลยง ทมทอง. (2556). ทฤษฎและการพฒนารปแบบการจดการเรยนร. พมพครงท 1. กรงเทพฯ :

เอส. พรนตงไทย แฟคตอร.

เบญจา ชลธารนนท. (2536). รวมบทความวชาการทางการศกษาพเศษ. กรงเทพฯ : สหธรรมก.

ผดง อารยะว�. (2533). การศกษาสาหรบเดกทมความตองการพเศษ. กรงเทพฯ : บรรณกจเทรดดง.

ผดง อารยะวญ�. (2539). การศกษาสาหรบเดกทมความตองการพเศษ. กรงเทพฯ: สานกพมพแวนแกว.

พมพพรรณ วรชตนธร. (2542). จตวทยาเดกพเศษ. พมพครงท 1. กรงเทพฯ : สถาบนราชภฏธนบร,

มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา. (2557). ความหมายเรยนรวม. [ออนไลน]. สบคนจาก

http:// web.nrru.ac.th/web/special_edu/1-1.html#3. [16 สงหาคม 2557]

ราชกจจานเบกษา. (2551). พระราชบญญตการจดการศกษาสาหรบคนพการ พ.ศ. 2551.

[ออนไลน]. สบคนจาก http://www.thailandlawyercenter.com/index.php?lay=show&ac=

article &Id=538973554&Ntype=19. [16 สงหาคม 2557]


สบคนจาก http://gad.kku.ac.th/main/th/wp-content/uploads/2013/10/2-3-2540.pdf. [16

หนา | 196


สงหาคม 2557]


สบคนจาก http://www.nbtc.go.th/phocadownload/legislation/Thailand-Constitution-

2550.pdf. [16 สงหาคม 2557]

ราชกจจานเบกษา. (2551). พระราชบญญตการจดการศกษาสาหรบคนพการ พ.ศ. 2551.

[ออนไลน]. สบคนจาก http://www.thailandlawyercenter.com/index.php?lay=show&ac

=article&Id=538973554&Ntype=19. [16 สงหาคม 2557]

วาร ถระจตร. (2537). การศกษาสาหรบเดกพเศษ. พมพครงท 1. กรงเทพฯ : สานกพมพจฬาลงกรณ


ศรยา นยมธรรม. (2555). Flash model : กลยทธในการพฒนาการเรยนรของบคคลทมความ

ตองการพเศษ. กรงเทพฯ : ไอ.คว.บคเซนเตอร.

สานกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต. (2545). พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542

และทแกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ. 2545. กรงเทพฯ : กระทรวงศกษาธการ.

สานกงานคณะกรรมการศกษาขนพนฐาน. (2551). พระราชบญญตการจดการศกษาสาหรบคน

พการ พ.ศ. 2551. กรงเทพฯ : สานกงานเลขาธการสภาการศกษา.

หนา | 197



บทท 6

การบรหารการศกษา

ภายใตรปแบบการเปลยนแปลงทางการศกษา ในยคของการบรหารจดการศกษาไทยใน

ปจจบน ทามกลางกระแสโลกาภวตน ซงอยภายใตเงอนไขการปรบเปลยน การแขงขน เพอสราง

ขอไดเปรยบ และความมงมนของสงคม ทดาเนนไปอยางรวดเรว รนแรง และมความหลากหลายนน

ตางกสงผลกระทบตอวงการวชาชพดานการศกษา และผลสบเนองจากการ ปรบเปลยนบรบท และ

โครงสรางการบรหารของการบรหารจดการศกษาภายใตสาระแหงบทบญญตของกฎหมาย

การศกษา ทเรยกวา “พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542” เปนการจดโครงสรางการ

บรหารการศกษา โดยยดหลกของการมเอกภาพเชงนโยบายหลากหลายในการปฏบต เนนระบบการ

กระจายอานาจ และการยดหลกการมสวนรวมของทองถนเปนสาคญการปฏรปการศกษามงใหเกด

คณภาพทงในดานผลผลต กระบวนการจดการ และปจจยตาง ๆ โดยมงหวงใหการจดการศกษา

พฒนาทงระบบ

บคคลทมความสาคญอยางยงทจะทาใหเกดการเปลยนแปลงดงกลาวไดคอ ผบรหาร

สถานศกษา เพราะเปนผนาและผประสานความรวมมอจากทกฝายทมความสามารถทาใหเกดการ

เปลยนแปลงในเรองการเรยน การสอน และการเรยนร รวมทงประสานสมพนธ ระดมและจดสรร

ทรพยากรไดอยางมประสทธภาพ ผบรหารสถานศกษาจงเปนกลไกสาคญทจะนาพาองคกรไปส

เปาหมายทพงประสงค โดยการกาหนดเปนยทธศาสตรการจดการศกษาสการปฏบตทแสดงใหเหน

ศกยภาพ คณภาพ เกดประสทธภาพสงสดในการบรหารจดการศกษาภายในสถานศกษาแหงนน

ความหมายการบรหารการศกษา

การบรหารการศกษา มหลกและกระบวนการบรหาร การศกษา หลกการแนวคดในการ

บรหาร เพอใหการจดสถานศกษามความเหมาะสมผเขยนจะได กลาวถงประเดนดงกลาวเพอใหเกด

ความเขาใจและมมมองในการบรหารสถานศกษายงขนตอไป

วโรจน สารรตนะ (2546) ใหความหมาย การบรหารการศกษา หมายถง กจกรรมตาง ๆ ท

บคคลหลายคนรวมกนดาเนนการเพอพฒนาสมาชกของสงคมในทก ๆ ดาน นบแต บคลกภาพ

ความร ความสามารถ เจตคต พฤตกรรม คณธรรม เพอใหมคานยมตรงกนกบความตองการของ

สงคม โดยกระบวนการตาง ๆ ทอาศยควบคมสงแวดลอมใหมผลตอบคคล และอาศยทรพยากร

ตลอดจนเทคนคตาง ๆ อยางเหมาะสม เพอใหบคคลพฒนาไปตรงตามเปาหมายของสงคมทตน

หนา | 200


ดาเนนชวตอย และสถานศกษา หมายความวา สถานพฒนาเดกปฐมวย โรงเรยน ศนยการศกษา

พเศษศนยการศกษานอกระบบและตามอธยาศย ศนยการเรยน วทยาลย วทยาลยชมชน สถาบนหรอ

สถานศกษาทเรยกชออยางอนของรฐทมอานาจหนาทหรอมวตถประสงคในการจดการศกษาตาม

กฎหมายวาดวยการศกษาแหงชาตและตามประกาศกระทรวง

สานกงานเลขาธการครสภา (2547) สรปไววา การบรหารการศกษา หมายถง การนา

ทฤษฏบรหารมาใชในการบรหารโรงเรยนงานในสถานศกษา คานงถงบรบทหรอสงแวดลอม

ภายในภายนอกทแตกตางกน แลวใชทฤษฏ กลยทธ ในการดาเนนงานทเหมาะสมกบสภาพของ

สถานศกษา สอดคลองกบนโยบายการศกษาชาต และกฎหมายทเกยวกบการศกษา

หวน พนธพนธ (2549) ใหความหมายของ การบรหารการศกษา คอการดาเนนงาน

ของกลมบคคลเพอพฒนาคนใหมคณภาพ ทงความร ความคด ความสามารถ และความเปนคนด”

ขยายความไดวา ทหมายถงการดาเนนงานของกลมบคคล ซงอาจเปนการดาเนนงานของครใหญ

รวมกบครนอยในโรงเรยน อธการบดรวมกบอาจารยในมหาวทยาลย รฐมนตรกระทรวงศกษาธ

การรวมกบอธบดกรมตางๆและครอาจารยในสถาบนการศกษาตาง ๆ และกลมบคคลเหลานตาง

รวมมอกนพฒนาคนใหมคณภาพทงสน การจะพฒนาคนใหมคณภาพไดนน จะตองมการดาเนน

การในการเรยนการสอน การจดกจกรรม การวดผล การจดอาคารสถานทและพสดครภณฑ การสรร

หาบคคลมาดาเนนการหรอมาทาการสอนในสถาบนการศกษา การปกครองนกเรยนเพอใหนกเรยน

เปนคนดมวนยและอน ๆ ซงการดาเนนงานเหลานรวมเรยกวา ภารกจทางการบรหาร การศกษา หรอ

งานบรหารการศกษา

สรปไดวา การบรหารการศกษา คอ กระบวนการทาใหสงตาง ๆ จนเปนผลสาเรจตาม

จดหมายขององคการหรอตรงตามจดหมายทผบรหารตดสนใจเลอกแลว เปนการดาเนนงานของกลม

บคคลเพอใหบรรลจดประสงคทวางไว เพอความงอกงาม หรอ การจดประสบการณใหเหมาะสมแก

ผเรยน อยางมคณภาพ ทงความร ความคด และเปนคนด

หลกการบรหารการศกษา

ภายใตรปแบบการเปลยนแปลงทางการศกษาในยคของการบรหารจดการศกษาไทยใน

ปจจบนทามกลางกระแสโลกาภวตน (Globalization) ซงอยภายใตเงอนการปรบเปลยนการแขงขน

เพอสรางขอไดเปรยบและความมงมนของสงคมทดาเนนไปอยางรวดเรว รนแรง และมความ

หลากหลายนนตางกสงสงผลกระทบตอวงวชาชพ โดยเฉพาะดานการศกษา ซงเปนผลสบ

เนองมาจากการปรบเปลยนบรบทและโครงสรางการบรหารของการบรหารของการจดการศกษา

ภายใตสาระแหงบทบญญตของกฎหมายการศกษาทเรยกวาพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ.

หนา | 201


2542 เปนการจดโครงสรางการบรหารการศกษาโดยยดหลกของการมเอกภาพเชงนโยบายหลากหลาย

ในการปฏบต โดยเนนระบบการกระจายอานาจและยดหลกการมสวนรวมของทองถนเปนสาคญ

หวน พนธพนธ (2549) แบงการบรหารการศกษา ดงน

1) Purpose (ความมงหมายหรอวตถประสงค) การบรหารการศกษามความมงหมายเพอ

พฒนาคนใหมคณภาพ ไมหวงผลกาไรเปนตวเงน

2) People (บคคล)

1) ผใหบรการ บคคลทเปนผใหบรการในการบรหารการศกษา คอ คร อาจารย

ผอานวยการโรงเรยน อธการบด ตลอดจนผบรหารการศกษาตองเปนบคคลทมคณภาพ เปนคนด

เปนคนเกง และเปนตวอยางแกผรบบรการหรอนกเรยน ซงเปนบคคลทแตกตางไปจากผบรหาร

หรอบคคลทเปนผใหบรการในการบรหารราชการแผนดนและการบรหารธรกจ

2) ผรบบรการ บคคลทเปนผรบบรการในการบรหารการศกษา สวนมากเปนผเยาว หรอ

เดกทตองพฒนาใหเปนบคคลทมคณภาพตอไป

3) Process (กรรมวธในการดาเนนงาน) การบรหารการศกษา มกรรมวธทละเอยดออน ม

กรรมวธในการพฒนาคนใหมคณภาพทหลากหลาย

4) Product (ผลผลต) ผลผลตทางการบรหารการศกษา คอไดคนทมคณภาพซงเปน

นามธรรม คอเมอเดกเขาโรงเรยนแลวสาเรจการศกษาออกไป จะไดเดกทมความร มความคด ม

ความสามารถ และเปนคนด ซงจะมองเหนไดยากเพราะเปนนามธรรม

จากการศกษาหลกการบรหารการศกษา ผเขยนสามารถกาหนดหลกการบรหารหารศกษา

ออกเปน 5 สวน ดงน

1) การบรหารงานวชาการ เปนการดาเนนงานทเกยวกบ การเรยนการสอน ซงครอบคลม

เกยวกบการนาหลกสตรไปใช การทาแผนการสอน การปรบปรงการเรยนการสอน การใชสอการ

สอน การประเมนผลการวดผล และการนเทศการสอน เปนตน โดยบรหารการศกษาของกลมบค

คลเพอพฒนาคนใหมคณภาพ คนจะมคณภาพคอมความร ความสามารถ ความคด และความเปน

คนดไดจะตองมการเรยนการสอนหรอจะตองมการบรหารงานวชาการ การบรหารงานวชาการ

จงถอวาเปนหวใจของการบรหารการศกษา

2) การบรหารงานธรการ เปนการดาเนนงานทเกยวกบงานการเงน วสดครภณฑ อาคาร

สถานท งานสารบรรณ งานรกษาพยาบาล และงานบรการตางๆ เปนตน งานเหลานเปนงานทสนบ

สนนงานวชาการ เชน งานวชาการจะประสบความสาเรจไดตองมอาคารสถานท มหองเรยน มหอง

ปฏบตการ มโตะเกาอ มสอการสอนตางๆ มงานบรการใหความสะดวกตางๆ ซงสงเหลานเปนบท

บาทของการบรหารงานธรการ นนเอง การบรหารงานธรการ จงมสวนชวยใหการพฒนาคนใหม

หนา | 202


คณภาพไดอยางมาก

3) การบรหารงานบคคล เปนการดาเนนงานทเกยวกบบคคล เรมตงแต การสรรหาบคคล

มาทางานหรอมาเปนคร การจดบคคลเขาทางาน การบารงรกษาและการสรางเสรมกาลงใจในการ

ทางาน การพฒนาบคคล และการจดบคคลใหพนจากงาน เปนตน การบรหารงานบคคลเปนงานท

มสวนในการพฒนาบคคลใหมคณภาพ เพราะในการสรรหาบคคลมาทางาน ถาสรรหาบคคลทเปน

คนเกง คนดมาเปนคร จดครเขาสอนตามความรความสามารถและความถนดของเขา มการพฒนา

ครใหเกงใหเปนคนด ยอมจะสอนนกเรยนใหมคณภาพยงขน ถอวามสวนในการพฒนาคนใหม

คณภาพ

4) การบรหารกจการนกเรยน เปนการดาเนนงานทเกยวกบนกเรยน เชน การปฐมนเทศ

นกเรยน การปกครองนกเรยน การจดบรการแนะแนว การบรการเกยวกบสขภาพนกเรยน การจด

กจกรรม และการบรการตางๆ เปนตน การบรหารกจการนกเรยนถอวาเปนการพฒนาบคคลใหเปน

คนด คนเกง การปกครองใหเดกมระเบยบวนย การจดกจกรรม กฬา กจกรรมทางศาสนา กจกรรม

ทางวชาการ การจดบรการแนะแนว เหลานลวนทาใหนกเรยนเปนคนด คนเกงยงขน

5) การบรหารงานดานความสมพนธกบชมชน เปนการบหารงานทเกยวกบความสมพนธ

กบชมชน เชน การสอนใหนกเรยนนาความรทเรยนไปใชทบานทชมชน และเผยแพรแกคนรอบขาง

คนในชมชนดวย การชวยแกปญหาในชมชน การใหนกเรยนเขาไปเรยนหรอฝกงานในชมชน การ

เชญผเชยวชาญสาขาวชาตาง ๆ ในชมชนมาใหความรแกนกเรยน เปนตน การบรหารงานดาน

ความสมพนธกบชมชนน จะชวยพฒนานกเรยนใหมคณภาพไดเชนกน เพราะการใหนกเรยนนา

ความรไปใชทบานและในชมชน จะมคณภาพดกวาการเรยนเพอรอยางเดยว การเชญผเชยวชาญ

สาขาวชาตางๆในชมชนมาใหความรแกนกเรยน หรอการใหนกเรยนเขาไปเรยนหรอฝกงานใน

ชมชน ยอมจะทาใหนกเรยนมความรและประสบการณกวางขวาง

การบรหารการศกษาแบบฐานโรงเรยน

การบรหารแบบฐานโรงเรยน หรอการบรหารโดยใชโรงเรยนเปนฐาน (School-Based

Management) เปนรปแบบการบรหารโรงเรยนทไดรบความสนใจในวงการบรหารโรงเรยนมากใน

ปจจบน เพราะเปนรปแบบทสอดคลองกบแนวทางการบรหารตามพระราชบญญตการศกษา

แหงชาต พ.ศ. 2542 นยมเรยกอกษรยอสน ๆ วา SMB เปนแนวคดดานการบรหารจดการโรงเรยน

เรมตนครงแรกทสหรฐอเมรกาในชวงทศวรรษท 1980 เปนรปแบบการบรหารการศกษาทยด

โรงเรยนเปนศนยกลางของการบรหารจดการ โดยโรงเรยนดแลรบผดชอบการบรหารและจดการ

หนา | 203


โรงเรยนดวยตนเองเปนหลก การบรหารโดยใชโรงเรยนเปนฐานจะมลกษณะดงน (อรพรรณ

พรสมา, 2546)

1) เปนการเนนลกษณะเฉพาะตวของแตละโรงเรยนทมความแตกตางกน

2) เปนการกระจายอานาจการบรหารจดการไปยงโรงเรยนโดยตรง

3) เปนการบรหารแบบมสวนรวมเปนหลกสาคญ

4) มความเชอวาโรงเรยนบรหารจดการตนเองได

5) ใหโรงเรยนมอานาจและความรบผดชอบโดยตรงตอการดาเนนงานของโรงเรยนดวย

ตนเอง

6) มความเชอวา โรงเรยนมใชเปนเพยงหนวยปฏบตตามนโยบายหรอตามแผนงานทหนวย

เหนอกาหนดเทานน แตเปนหนวยปฏบตทสามารถวเคราะหปญหา สามารถกาหนดนโยบาย

วางแผน และบรหารจดการไดดวยตนเอง

7) การบรหารทใชโรงเรยนเปนฐานนไดรบอทธพลมาจากกระแสความเปลยนแปลงใน

โลกธรกจอตสาหกรรมทประสบความสาเรจจากการประยกตใชหลกการ วธการ และกลยทธในการ

ทาใหองคการธรกจอตสาหกรรมมประสทธภาพในการทางานสงขน กระจายอานาจการบรหาร

จดการ เพมอานาจการตดสนใจ ความรบผดชอบ และการปฏบตไปยงหนวยปฏบต ทาใหองคการ

หรอหนวยงานสามารถปฏบตงานในความรบผดชอบไดอยางมคณภาพ สามารถสรางกาไรและ

สรางความพงพอใจแกลกคา ผรบบรการ และผเกยวของไดมากยงขนการบรหารโดยใชโรงเรยน

เปนฐานเปนกลยทธทสาคญอยางหนงในการปรบปรงการศกษาและการดาเนนงานใหเกดผลได

อยางมประสทธภาพ และเปนทนยมแพรหลาย

8) โรงเรยนตองเปลยนวฒนธรรมองคการและแบบแผนการทางานของโรงเรยน ใหเปนผร

จกคดรเรมดวยตนเอง คดชวยตนเอง สรางตนเองใหเขมแขง บรหารโดยการรเรมดวยตนเองและ

รจกรบผดชอบตนเอง การบรหารในรปแบบนกอใหเกดการปฏรปทการบรหารโรงเรยน โดย

กระบวนการมสวนรวมของทกฝาย

9) การบรหารโดยใชโรงเรยนเปนฐานในประเทศไทยจะมประสทธภาพ เมอดาเนนการ

ตามเงอนไขตอไปน

1) มการกระจายอานาจไปยงสถานศกษาโดยตรง

2) บรหารโดยคณะกรรมการ เนนการบรหารจดการแบบมสวนรวม ไมใชแบบการ

รวมมออยางทเคยเปนมา

10) รปแบบและแนวปฏบต ซงอาจจะมทางเลอก (alternative) ตอไปน

1) รปแบบบรหารโดยชมชนเปนหลก

หนา | 204


2) รปแบบบรหารโดยผบรหารโรงเรยนเปนหลก

3) รปแบบบรหารโดยเปนโรงเรยนในกากบ (Charter school)

4) รปแบบบรหารแบบเอกชน

11) เงอนไขความสาเรจ

1) ผปฏบตงานในโรงเรยนตองมอานาจอยางแทจรงในการบรหารงบประมาณ

บคลากร และหลกสตร

2) การใชอานาจหนาทเนนทการใชเพอกอใหเกดการเปลยนแปลงและมผล

โดยตรงตอการจดการเรยนการสอนเปนหลกสาคญ

12) กลยทธสาคญทนาไปสความสาเรจ

1) การเผยแพรประชาสมพนธใหทวถง

2) การกาหนดบทบาทหนาทของคณะกรรมการสถานศกษา และใหมการกาหนด

มาตรฐานงานของคณะกรรมการสถานศกษาใหชดเจน

3) การสรรหาและการคดเลอกคณะกรรมการสถานศกษา ตองใหไดคนทมความร

ความสามารถ เสยสละ และเปนตวแทนของกลมตาง ๆ อยางแทจรง

4) ตองจดการฝกอบรม/สมมนาผบรหาร คณะกรรมการสถานศกษา ใหม

1) ความรความเขาใจ

2) พฒนาทกษะ

3) ปรบบทบาททเกยวกบการบรหารและการจดการศกษาตามรปแบบการ

บรหารโดยใชโรงเรยนเปนฐาน (SBM) ใหชดเจน

4) สงเสรมใหคร อาจารย ปฏบตหนาทรวมกบคณะกรรมการสถานศกษา

อยางใกลชด

5) จดใหมเครอขายคณะกรรมการสถานศกษา

6) ใหการสนบสนนใหโรงเรยนสามารถดาเนนงาน ตามแนวการบรหารแบบ

ยดโรงเรยนเปนฐาน และสามารถรบผดชอบการบรหารจดการโรงเรยนของตนเองแบบเบดเสรจได

อยางมประสทธภาพ

การบรหารการศกษาตามแนวพทธ

การบรหารการศกษาแนวพทธมการพฒนาตามขนตอนโดยยดหลกแหงพระพทธศาสนา

เพราะหากผ บรหารสถานศกษามคณธรรมแลวยอมเปนทเชอถอศรทธา เปนทรกใครของ

ผใตบงคบบญชา โดยเฉพาะครและผทมสวนเกยวของในการจดการศกษา การรวมมอรวมใจในการ

หนา | 205


พฒนาโรงเรยนกจะประสบผลสาเรจ ดงนน ผบรหารจงควรมคณธรรมทพงประสงคกลาว คอ ม

ธรรมะผนา อนไดแก พรหมวหาร 4 สงคหวตถ 7 และอคต 4 (อภชา นลนภอดม, 2554)

1) พรหมวหาร 4 คอธรรมของผใหญ เพราะในศาสนาพราหมณถอวา พระพรหมเปน

ผสรางโลก ซงเทยบกบผนาทมหนาทปกครองและคมครองผนอย ไดแกธรรมะ 4 ขอ (สานกงาน

เลขาธการครสภา, 2550) คอ

1) เมตตา มรากศพทเดยวกบคาวา ไมตร คอ ความเปนมตร ไมมงราย แตมงประโยชน

มงความสขแกผนอยไมเบยดเบยนผนอย

2) กรณา คอการชวยเหลอ คดด เมตตา ทาด ชวยเหลอผทประสบปญหาตกทกขได

ยากใหเขาพนจากความทกขนน ๆ

3) มทตา คอการพลอยยนด เมอผนอยไดดประสบความสาเรจ ผนากไมคดอจฉา แต

ยนดดวย และสนบสนนใหผนอยประสบความสาเรจสงขน กาวหนายงขนตามความสามารถ

4) อเบกขา คอ การรจกวางเฉยในสถานการณทเหมาะสม เชน ลกนองจงใจทาผด ก

ตองใหมการลงโทษไปตามกฎ

2) สงคหวตถ 4 แปลวา แนวทางการสงเคราะห ชวยเหลอ 4 แบบ จดเปนธรรมในการ

ผกมตร ทาใหคนทงหลายรกใครชอบพอ 4 ขอนไดแก ทาน ปยวาจา อตถจรยา และสมานตตา

(มารศร กลางประพนธ, 2546) ดงน

1) ทาน คอ การให แบงเปน 3 อยางคอ ใหทรพยสงของ ใหธรรมะ คอ ความร

ความเขาใจในหลกความจรงของชวต และใหอภย พระพทธเจาสรรเสรญการใหธรรมะวาเปนการ

ใหอนสงสดนาจะเปรยบเหมอนสอนคนตกปลากบใหปลากบคน

2) ปยวาจา คอ การพดจาออนหวาน นาฟง ไมระคายห ผพดควรมจตเมตตาเจรญ

ไว จะทาใหการพดออนหวาน ฟงเปนธรรมชาตดไมเสแสรง

3) อตถจรยา คอ การทาตวใหเปนประโยชน คอการชวยเหลอในการงานหรอ

อานวยความสะดวก ใหงานของเขาลลวงไปโดยงาย รวมทงการใหคาแนะนาในฐานะผใหญทม

ประสบการณมากอน

4) สมานตตา คอ วางตนอยางเหมาะสม รกาลเทศะวาในสถานการณใด ควร

วางตวเชนไร อกความหมายหนงคอการวางตวสมาเสมอ ในฐานะผใหญตองมความมนคง มจดยน

ไมลงเล

3) อคต 4 หมายถง สงทควรตองเวน โดยผนามหนาทตองตดสนเรองราวตาง ๆ ตอง

จดการขอพพาท ตองแบงผลประโยชนระหวางฝายตาง ๆ จงตองมการตดสนใจทมอคตนอยทสด

จงจะเกดความเปนธรรมและไดรบการยอมรบจากทก ๆ ฝาย เนองจากอคตเปนอกศลทอยภายใน

หนา | 206


จตใจเราเอง จงเปนสงทรและสงเกตไดคอนขางยาก เพราะคนทงหลายยอมเขาขางตวเอง ผบรหาร

จงตองรจกรบฟงความเหนจากคนรอบขางซงจะสงเกตพฤตกรรมทอาจเกดจากอคตของเราไดดกวา

อคต 4 มดงน(รวมบทความพทธธรรมกบการพฒนาสงคมและเศรษฐกจ, 2554)

1) ฉนทาคต อคตเพราะรกหรอชอบ

2) โทสาคต อคตเพราะโกรธ

3) โมหาคต อคตเพราะหลง

4) ภยาคต อคตเพราะกลวภย

การบรหารการศกษาตามพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542

พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 หมวด 5 วาดวยการบรหารและการจด

การศกษา แบงเปน 3 สวน รวม 10 มาตรา มสาระสาคญดงน

1. สวนท 1 การบรหารและการจดการศกษาของรฐ

มาตรา 31 กระทรวงมอานาจหนาทเกยวกบการสงเสรม และกากบดแลการศกษาทก

ระดบและทกประเภท กาหนดนโยบาย แผน และมาตรฐานการศกษา สนบสนนทรพยากรเพอ

การศกษา สงเสรมและประสานงานการศาสนา ศลปะ วฒนธรรม และการกฬาเพอการศกษา

รวมทงการตดตามตรวจสอบ และประเมนผลการจดการศกษาและราชการอนตามทมกฎหมาย

กาหนดใหเปนอานาจหนาทของกระทรวงหรอสวนราชการทสงกดกระทรวง

มาตรา 32 การจดระเบยบบรหารราชการในกระทรวงใหมองคกรหลกทเปนคณะบคคล

ในรปสภาหรอในรปคณะกรรมการจานวนสองคกร ไดแก สภาการศกษา คณะกรรมการการศกษา

ขนพนฐาน คณะกรรมการการอาชวศกษา และคณะกรรมการการอดมศกษา เพอพจารณาให

ความเหนหรอใหคาแนะนาแกรฐมนตร หรอคณะรฐมนตร และมอานาจหนาทอนตามทกฎหมาย

กาหนด

มาตรา 33 สภาการศกษา มหนาท พจารณาเสนอแผนการศกษาแหงชาตทบรณาการ

ศาสนา ศลปะ วฒนธรรม และกฬากบการศกษาทกระดบ พจารณาเสนอนโยบาย แผน และ

มาตรฐานการศกษาเพอดาเนนการใหเปนไปตามแผน พจารณาเสนอนโยบายและแผนในการ

สนบสนนทรพยากรเพอการศกษา ดาเนนการประเมนผลการจดการศกษาใหความเหนหรอ

คาแนะนาเกยวกบกฎหมายและกฎกระทรวงทออกตามความในพระราชบญญตน การเสนอนโยบาย

แผนการศกษาแหงชาต และมาตรฐานการศกษา ใหเสนอตอคณะรฐมนตร ใหคณะกรรมการสภา

การศกษา ประกอบดวย รฐมนตรเปนประธาน กรรมการโดยตาแหนงจากหนวยงานทเกยวของ

ผแทนองคกรเอกชน ผแทนองคกรปกครองสวนทองถน ผแทนองคกรวชาชพ พระภกษซงเปน

หนา | 207 198 | หลกการศกษา

ผแทนคณะสงฆ ผแทนคณะกรรมการกลางอสลามแหงประเทศไทย ผแทนองคกรศาสนาอนและ

กรรมการผทรงคณวฒ ซงมจานวนไมนอยกวาจานวนกรรมการประเภทอนรวมกน ใหสานกงาน

เลขาธการสภาการศกษา เปนนตบคคล และใหเลขาธการสภาเปนกรรมการและเลขานการ จานวน

กรรมการ คณสมบต หลกเกณฑ วธการสรรหา การเลอกกรรมการ วาระการดารงตาแหนง และการ

พนจากตาแหนง ใหเปนไปตามทกฎหมายกาหนด

มาตรา 34 คณะกรรมการการศกษาข นพนฐาน มหนาทพจารณาเสนอนโยบาย

แผนพฒนามาตรฐานและหลกสตรแกนกลางการศกษาขนพนฐานทสอดคลองกบแผนพฒนา

เศรษฐกจและสงคมแหงชาตและแผนการศกษาแหงชาต การสนบสนนทรพยากร การตดตาม

ตรวจสอบและประเมนผลการจดการศกษาขนพนฐานคณะกรรมการการอาชวศกษามหนาท

พจารณาเสนอนโยบาย แผนพฒนา มาตรฐานและหลกสตรการอาชวศกษาทกระดบ ทสอดคลองกบ

ความตองการตามแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตและแผนการศกษาแหงชาต การสงเสรม

ประสานงานการจดการอาชวศกษาของรฐและเอกชน การสนบสนนทรพยากร การตดตาม

ตรวจสอบ และประเมนผลการจดการอาชวศกษา โดยคานงถงคณภาพและความเปนเลศทางวชาชพ

คณะกรรมการการอดมศกษา มหนาทพจารณาเสนอนโยบาย แผนพฒนา และมาตรฐานการ

อดมศกษาทสอดคลองกบความตองการตามแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต และแผนการ

ศกษาแหงชาต การสนบสนนทรพยากร การตดตาม ตรวจสอบ และประเมนผลการจดการศกษา

ระดบอดมศกษา โดยคานงถงความเปนอสระและความเปนเลศทางวชาการของสถานศกษาระดบ

ปรญญาตามกฎหมายวาดวยการจดตงสถานศกษาแตละแหง และกฎหมายทเกยวของ

มาตรา 35 องคประกอบของคณะกรรมการตามมาตรา 34 ประกอบดวย กรรมการโดย

ตาแหนงจากหนวยงานทเกยวของ ผแทนองคกรเอกชน ผแทนองคกรปกครองสวนทองถน ผแทน

องคกรวชาชพ และผทรงคณวฒซงมจานวนไมนอยกวาจานวนกรรมการประเภทอนรวมกน

จานวนกรรมการ คณสมบต หลกเกณฑ วธการสรรหา การเลอกประธานกรรมการและกรรมการ

วาระการดารงตาแหนงและการพนจากตาแหนงของคณะกรรมการแตละคณะ ใหเปนไปตามท

กฎหมายกาหนด ทงน ใหคานงถงความแตกตางของกจการในความรบผดชอบของคณะกรรมการ

แตละคณะดวย ใหสานกงานคณะกรรมการตามมาตรา 34 เปนนตบคคล และใหเลขาธการของ

แตละสานกงานเปนกรรมการและเลขานการของคณะกรรมการ

มาตรา 36 ใหสถานศกษาของรฐทจดการศกษาระดบปรญญาเปนนตบคคล และอาจ

จดเปนสวนราชการหรอเปนหนวยงานในกากบของรฐ ยกเวนสถานศกษาเฉพาะทางตามมาตรา 21

ใหสถานศกษาดงกลาวดาเนนกจการไดโดยอสระ สามารถพฒนาระบบบรหาร และการจดการท


หนา | 208


สถานศกษา ตามกฎหมายวาดวยการจดตงสถานศกษานน ๆ

มาตรา 37 การบรหารและการจดการศกษาขนพนฐานใหยดเขตพนทการศกษาโดย

คานงถงระดบของการศกษาขนพนฐาน จานวนสถานศกษา จานวนประชากร วฒนธรรมและความ

เหมาะสมดานอนดวย เวนแตการจดการศกษาขนพนฐานตามกฎหมายวาดวยการอาชวศกษาให

รฐมนตรโดยคาแนะนาของสภาการศกษา มอานาจประกาศในราชกจจานเบกษากาหนดเขตพนท

การศกษาเพอการบรหารและการจดการศกษาขนพนฐาน แบงเปนเขตพนทการศกษาประถมศกษา

และเขตพนทการศกษามธยมศกษา ในกรณทสถานศกษาใดจดการศกษาขนพนฐานทงระดบ

ประถมศกษาและระดบมธยมศกษาการ กาหนดใหสถานศกษาแหงนนอยในเขตพนทการศกษาใด

ใหยดระดบการศกษาของสถานศกษานนเปนสาคญ ทงน ตามทรฐมนตรประกาศกาหนดโดย

คาแนะนาของคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน ในกรณทเขตพนทการศกษาไมอาจบรหารและ

จดการไดตามวรรคหนง กระทรวงอาจจดใหมการศกษาขนพนฐานดงตอไปน เพอเสรมการบรหาร

และการจดการของเขตพนทการศกษากได ไดแก การจดการศกษาขนพนฐานสาหรบบคคลทม

ความบกพรองทางรางกาย จตใจ สตปญญา อารมณ สงคม การสอสารและการเรยนร หรอมรางกาย

พการหรอทพพลภาพ การจดการศกษาขนพนฐานทจดในรปแบบการศกษานอกระบบหรอ

การศกษาตามอธยาศย การจดการศกษาขนพนฐานสาหรบบคคลทมความสามารถพเศษ การ

จดการศกษาทางไกล และการจดการศกษาทใหบรการในหลายเขตพนทการศกษา

มาตรา 38 ในแตละเขตพนทการศกษา ใหมคณะกรรมการและสานกงานเขตพนทการศกษา

มอานาจหนาทในการกากบดแล จดต ง ยบ รวม หรอเลกสถานศกษาขนพนฐานในเขตพนท

การศกษาประสาน สงเสรมและสนบสนนสถานศกษาเอกชนในเขตพนทการศกษา ประสานและ

สงเสรมองคกรปกครองสวนทองถน ใหสามารถจดการศกษาสอดคลองกบนโยบายและมาตรฐาน

การศกษา สงเสรมและสนบสนนการจดการศกษาของบคคล ครอบครว องคกรชมชน องคกร

เอกชน องคกรวชาชพ สถาบนศาสนา สถานประกอบการ และสถาบนสงคมอนทจดการศกษาใน

รปแบบทหลากหลายในเขตพนทการศกษา คณะกรรมการเขตพนทการศกษาประกอบดวย ผแทน

องคกรชมชน ผแทนองคกรเอกชน ผแทนองคกรปกครองสวนทองถน ผแทนสมาคมผประกอบ

วชาชพคร ผแทนสมาคมผประกอบวชาชพบรหารการศกษา ผแทนสมาคมผปกครองและคร และ

ผทรงคณวฒดานการศกษา ศาสนา ศลปะ และวฒนธรรม จานวนกรรมการ คณสมบต หลกเกณฑ

วธการสรรหา การเลอกประธานกรรมการและกรรมการ วาระการตารงตาแหนง และการพนจาก

ตาแหนง ใหเปนไปตามทกาหนดในกฎกระทรวง ใหผอานวยการสานกงานเขตพนทการศกษาเปน

กรรมการและเลขานการของคณะกรรมการเขตพนทการศกษา การดาเนนการตามวรรคหนงใน

สวนทเกยวกบสถานศกษาเอกชนและองคกรปกครองสวนทองถนวาจะอยในอานาจหนาทของเขต

หนา | 209


พนทการศกษาใด ใหเปนไปตามทรฐมนตรประกาศกาหนดโดยคา แนะนาของคณะกรรมการ

การศกษาขนพนฐาน

มาตรา 39 ใหกระทรวงกระจายอานาจการบรหารและการจดการศกษา ทงดานวชาการ

งบประมาณ การบรหารงานบคคล และการบรหารทวไปไปยงคณะกรรมการ และสานกงานเขต

พนทการศกษา และสถานศกษาในเขตพนทการศกษาโดยตรง หลกเกณฑและวธการกระจายอานาจ

ดงกลาว ใหเปนไปตามทกาหนดในกฎกระทรวง

มาตรา 40 ใหมคณะกรรมการสถานศกษาขนพนฐาน สถานศกษาระดบอดมศกษาระดบตา

กวาปรญญา และสถานศกษาอาชวศกษาของแตละสถานศกษาเพอทาหนาทกากบและสงเสรม

สนบสนนกจการของสถานศกษา ประกอบดวย ผแทนผปกครอง ผแทนคร ผแทนองคกรชมชน

ผแทนองคกรปกครองสวนทองถน ผแทนศษยเกาของสถานศกษา ผแทนพระภกษสงฆหรอผแทน

องคกรศาสนาอนในพนท และผทรงคณวฒ สถานศกษาระดบอดมศกษาระดบตากวาปรญญาและ

สถานศกษาอาชวศกษาอาจมกรรมการเพมขนได ทงน ตามทกฎหมายกาหนด จานวนกรรมการ

คณสมบต หลกเกณฑ วธการสรรหา การเลอกประธานกรรมการและกรรมการ วาระการดารงตา

แหนง และการพนจากตาแหนง ใหเปนไปตามทกาหนดในกฎกระทรวง ใหผบรหารสถานศกษา

เปนกรรมการและเลขานการของคณะกรรมการ

2. สวนท 2 การบรหารและการจดการศกษาขององคกรปกครองสวนทองถน

มาตรา 41 องคกรปกครองสวนทองถนมสทธจดการศกษาในระดบใดระดบหนงหรอ

ทกระดบตามความพรอม ความเหมาะสมและความตองการภายในทองถน

มาตรา 42 ใหกระทรวงกาหนดหลกเกณฑและวธการประเมนความพรอมในการจด

การศกษาขององคกรปกครองสวนทองถน และมหนาทในการประสานและสงเสรมองคกรปกครอง

สวนทองถนใหสามารถจดการศกษา สอดคลองกบนโยบายและไดมาตรฐานการศกษา รวมทงการ

เสนอแนะการจดสรรงบประมาณอดหนนการจดการศกษาขององคกรปกครองสวนทองถน

3. สวนท 3 การบรหารและการจดการศกษาของเอกชน

มาตรา 43 การบรหารและการจดการศกษาของเอกชนใหมความเปนอสระ โดยมการ

กากบตดตาม การประเมนคณภาพและมาตรฐานการศกษาจากรฐ และตองปฏบตตามหลกเกณฑ

การประเมนคณภาพและมาตรฐานการศกษาเชนเดยวกบสถานศกษาของรฐ

มาตรา 44 ใหสถานศกษาเอกชนตามมาตรา 18 (1) เปนนตบคคล และมคณะกรรมการ

บรหารประกอบดวย ผบรหารสถานศกษาเอกชน ผรบใบอนญาต ผแทนผปกครอง ผแทนองคกร

ชมชน ผแทนคร ผแทนศษยเกา และผทรงคณวฒ จานวนกรรมการ คณสมบต หลกเกณฑ วธการ

หนา | 210


สรรหา การเลอกประธานกรรมการและกรรมการ วาระการดารงตาแหนง และการพนจากตาแหนง

ใหเปนไปตามทกาหนดในกฎระทรวง

มาตรา 45 ใหสถานศกษาเอกชนจดการศกษาไดทกระดบและทกประเภท การศกษา

ตามทกฎหมายกาหนด โดยรฐตองกาหนดนโยบายและมาตรการทชดเจนเกยวกบการมสวนรวม

ของเอกชนในดานการศกษา การกาหนดนโยบายและแผนการจดการศกษาของรฐของเขตพนท

การศกษาหรอขององคกรปกครองสวนทองถน ใหคานงถงผลกระทบตอการจดการศกษาของ

เอกชน โดยใหรฐมนตรหรอคณะกรรมการเขตพนทการศกษา หรอองคกรปกครองสวนทองถนรบ

ฟงความคดเหนของเอกชนและประชาชนประกอบการพจารณาดวย ใหสถานศกษาของเอกชนทจด

การศกษาระดบปรญญาดาเนนกจการไดโดยอสระ สามารถพฒนาระบบบรหารและการจดการท


สถานศกษา ตามกฎหมายวาดวยสถาบนอดมศกษาเอกชน

มาตรา 46 รฐตองใหการสนบสนนดานเงนอดหนน การลดหยอนหรอการยกเวนภาษ

และสทธประโยชนอยางอนทเปนประโยชนในทางการศกษาแกสถานศกษาเอกชนตามความ

เหมาะสม รวมทงสงเสรมและสนบสนนดานวชาการใหสถานศกษาเอกชนมมาตรฐานและสามารถ

พงตนเองได

การบรหารการศกษาตามแนวปรชญาเศรษฐกจพอเพยง

อทธพทธ สวทนพรกล (2554) นาเสนอกลยทธทางเลอกการบรหารจดการสถานศกษาเพอ

พฒนาทกษะชวตของนกเรยนตามแนวคดปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงและแนวคดการจด

การศกษาเพออาชพโดยใชกระบวนการจดการความร โดยใชกลยทธทางเลอกทกาหนดขน ม 4

รปแบบ คอ

1) กลยทธการพฒนาความสามารถทางวชาการ

2) กลยทธการประยกตใชการเกษตรและภมปญญาทองถน

3) กลยทธการประยกตใชแหลงเรยนรภายในและภายนอกโรงเรยน

4) กลยทธเนนการฝกปฏบตงาน/การฝกงาน

ผลการประเมนกลยทธทางเลอก พบวา กลยทธทมความเปนไปไดในทางปฏบต ไดแก

กระบวนการจดการเรยนการสอน และการเลอกใชวธสอนทเหมาะสมกบสภาพของนกเรยนทจะนา

นกเรยนไปสการมทกษะการเรยนรจากการปฏบต การมทกษะอาชพ สการมทกษะชวตตามแนวคด

ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง โดยจดการบรหารการศกษาดงน

1) ผบรหารมการบรหารจดการสถานศกษา โดย 1) มการขบเคลอนปรชญาของเศรษฐกจ

หนา | 211


พอเพยงสแนวคดและแนวปฏบตของสถานศกษา 2) พฒนาหลกสตรสถานศกษาโดยเนนการศกษา

เพออาชพ 3) ใชบรบทวถชมชนทองถนในการจดการเรยนร 4) สรางและใชแหลงเรยนรภายใน

โรงเรยน 5) สรางวฒนธรรมองคกรในการทางานรวมกน 6) ประสานความรวมมอกบองคกร

ภายนอก

2) ครมการจดการเรยนรโดย 1) ใชโครงการ/กจกรรมพฒนาผเรยน 2) เนนการฝก

ปฏบตจรง 3) บรณาการปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงในแผนการจดการเรยนร 4) ใชประสบการณ/

ทกษะในการถายทอดความร

3) ความสาเรจทปรากฏขนกบนกเรยนคอ

1) มพนฐานทกษะชวตและทกษะอาชพในทองถน/ชมชน

2) ตระหนกในคณคาวถชวตทองถนของตนเอง

3) ชวยเหลอครอบครวเพราะมรายไดระหวางเรยน นอกจากน ผบรหาร คร และ

นกเรยนมความเขาใจ รคณคา ปฏบตตนตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง

4) ลกษณะการบรหารจดการสถานศกษา ใหความสาคญกบ

1) การกาหนดวสยทศนและนโยบาย

2) การพฒนาหลกสตรและการจดการเรยนร

3) การพฒนาและการใชแผนการจดการเรยนร

4) การใชคาย/กจกรรม/โครงการพฒนาผเรยน

5) การเชอมโยงบรบทวถชมชนทองถน

6) การใชแหลงเรยนรและสภาพแวดลอมในโรงเรยน

7) การสรางความรวมมอกบหนวยงานภายนอก

8) การสงเสรมและพฒนาบคลากร

9) การสรางความรวมมอในการทางาน

10) การปลกฝง/เนนการใชชวตในสงคมของนกเรยน

การบรหารการศกษาตามหลกธรรมาภบาล

จากแผนพฒนาการศกษาของกระทรวงศกษาธการ ฉบบท 11 พ.ศ. 2555-2559 จดทาขน

ภายใตกรอบทศทางของแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 11 พ.ศ. 2555-2559 และ

สอดคลองเชอมโยงกบรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2550 แผนการศกษา

แหงชาต ฉบบปรบปรง (พ.ศ. 2552-2559) ตลอดจนสภาพปญหาจากการจดและพฒนาการศกษา

ของกระทรวงศกษาธการในระยะทผานมา ซงพบวายงมปญหาทจาเปนตองปรบปรงและพฒนา ทง

หนา | 212


ดานการสงเสรมโอกาสทางการศกษาแกประชาชน ดานคณภาพการศกษาโดยเฉพาะระดบ

การศกษาขนพนฐาน ดานขดความสามารถในการแขงขนของประเทศทยงอยในระดบตา ตลอดจน

สภาพการบรหารและจดการศกษาทยงตองเพมเตมในดานประสทธภาพ (สานกงานปลดกระทรวง

ศกษาธการ, 2556) โดยกาหนดพนธกจคอ ยกระดบคณภาพและมาตรฐานการศกษาสสากล

เสรมสรางโอกาสทางการศกษาใหแกประชาชนอยางทวถงเทาเทยม และพฒนาระบบบรหาร

จดการการศกษาตามหลกธรรมาภบาลและสงเสรมการมสวนรวมของทกภาคสวน

1. ระบบบรหารจดการการศกษาตามหลกธรรมาภบาล

การบรหารจดการทดตามหลกธรรมาภบาล (Good Governance) เปนการบรหารราชการ

บานเมองทด เปนการบรหารราชการเพอบรรลเปาหมาย เพอใหเกดประโยชนสขแกระชาชน เกด

ผลสมฤทธตอภารกจของรฐ มประสทธภาพและเกดความคมคาในเชงภารกจของรฐ (บวรศกด

อวรรณโณ, 2542) ไมมขนตอนการปฏบตงานเกนความจาเปน มการปรบปรงภารกจของสวน

ราชการใหทนตอสถานการณ ประชาชนไดรบการอานวยความสะดวกและไดรบการตอบสนอง

ความตองการ และมการประเมนผลการปฏบตราชการอยางสมาเสมอ การบรหารราชการบานเมอง

ทดตามทกลาวมาแลวขางตนน โดยระเบยบสานกนายกรฐมนตรวาดวยการบรหารกจการบานเมอง

และสงคมทด พ.ศ. 2542 ไดกลาวถงหลกธรรมภบาลวามองคประกอบ 10 ประการ ดงน

1) หลกประสทธผล (Effectiveness) หมายถง ผลการปฏบตราชการทบรรล

วตถประสงคและเปาหมายของแผนการปฏบตราชการตามทไดรบงบประมาณมาดาเนนการ รวมถง

สามารถเทยบเคยงกบสวนราชการหรอหนวยงานทมภารกจคลายคลงกนและมผลการปฏบต งาน

ในระดบชนนาของประเทศ เพอใหเกดประโยชนสขตอประชาชน โดยการปฏบตราชการจะ ตองม

ทศทางยทธศาสตรและเปาประสงคทชดเจน มกระบวนการปฏบตงานและระบบงานทเปน

มาตรฐาน รวมถงมการตดตามประเมนผลและพฒนาปรบปรงอยางตอเนองและเปนระบบ

2) หลกประสทธภาพ (Efficiency) หมายถง การบรหารราชการตามแนวทางการ กากบ

ดแลทดทมการออกแบบกระบวนการปฏบตงาน โดยการใชเทคนคและเครองมอการบรหาร จดการ

ทเหมาะสมใหองคการสามารถใชทรพยากรทงดานตนทน แรงงาน และระยะเวลาใหเกด ประโยชน

สงสดตอการพฒนาขดความสามารถในการปฏบตราชการตามภารกจ เพอตอบสนอง ความตองการ

ของประชาชนและผมสวนไดสวนเสยทกกลม

3) หลกการตอบสนอง (Responsiveness) หมายถง การใหบรการทสามารถ ดาเนนการ

ไดภายในระยะเวลาทกาหนดและสรางความเชอมน ความไววางใจ รวมถงตอบสนอง ตามความ

คาดหวง/ความตองการของประชาชนผรบบรการและผมสวนไดสวนเสยทมความหลาก หลายและ

มความแตกตาง

หนา | 213


4) หลกภาระรบผดชอบ (Accountability) หมายถง การแสดงความรบผดชอบในการ

ปฏบตหนาทและผลงานตอเปาหมายทกาหนดไว โดยความรบผดชอบนนควรอยในระดบทสนอง

ตอความคาดหวงของสาธารณะ รวมทงการแสดงถงความสานกในการรบผดชอบตอปญหา


5) หลกความโปรงใส (Transparency) หมายถง กระบวนการเปดเผยอยางตรงไปตรงมา

ชแจงไดเมอมขอสงสย และสามารถเขาถงขอมลขาวสารอนไมตองหามตามกฎหมายไดอยางเสร

โดยประชาชนสามารถรทกขนตอนในการดาเนนกจกรรมหรอกระบวนการตาง ๆ และสามารถ

ตรวจสอบได

6) หลกการมสวนรวม (Participation) หมายถง กระบวนการทขาราชการ ประชาชน

และผมสวนไดสวนเสยทกกลมมโอกาสไดเขารวมในการรบร เรยนรทาความเขาใจ รวมแสดง

ทศนะ รวมเสนอปญหาประเดนทสาคญทเกยวของ รวมคดแนวทาง รวมแกไขปญหา รวมใน

กระบวนการตดสนใจ และรวมกระบวนการพฒนาในฐานะหนสวนการพฒนา

7) หลกการกระจายอานาจ (Decentralization) หมายถง การถายโอนอานาจ การ

ตดสนใจ ทรพยากร และภารกจจากสวนราชการสวนกลางใหแกหนวยการปกครองอน (ราชการ

บรหารสวนทองถน) และภาคประชาชนดาเนนการแทนโดยมอสระตามสมควร รวมถงการมอบ

อานาจ และความรบผดชอบในการตดสนใจและการดาเนนการใหแกบคลากร โดยมงเนนการสราง

ความพงพอใจในการใหบรการตอผรบบรการและผมสวนไดสวนเสย การปรบปรง กระบวนการ

และเพมผลตภาพเพอผลการดาเนนงานทดของสวนราชการ

8) หลกนตธรรม (Rule of Law) หมายถง การใชอานาจของกฎหมาย กฎระเบยบ

ขอบงคบในการบรหารราชการดวยความเปนธรรมไมเลอกปฏบต และคานงถงสทธ เสรภาพของผ

มสวนไดสวนเสย

9) หลกความเสมอภาค (Equity) หมายถง การไดรบการปฏบตและไดรบบรการอยาง

เทาเทยมกน โดยไมมการแบงแยกดานชาย/หญง ถนกาเนด เชอชาต ภาษา เพศ อาย ความพการ

สภาพทางกายหรอสขภาพ สถานะของบคคล ฐานะทางเศรษฐกจและสงคม ความเชอทางศาสนา

การศกษา การฝกอบรม และอน ๆ

10) หลกมงเนนฉนทามต (Consensus Oriented) หมายถง การหาขอตกลงทวไป

ภายในกลมผมสวนไดสวนเสยทเกยวของ ซงเปนขอตกลงทเกดจากการใชกระบวนการเพอหา

ขอคดเหนจากกลมบคคลทไดรบประโยชนและเสยประโยชน โดยเฉพาะกลมทไดรบผลกระทบ

โดยตรงซงตองไมมขอคดคานทยตไมไดในประเดนทสาคญ โดยฉนทามตไมจาเปนตองหมายความ

วาเปนความเหนพองโดยเอกฉนท

หนา | 214


2. การสรางวฒนธรรมการบรหารจดการทดตามหลกธรรมาภบาล

ในการเสรมสรางการบรหารจดการทดตามหลกธรรมาภบาลใหเปนวฒนธรรมองคการ

ควรคานงถงปจจยดงตอไปน

1) สงทผนาใหความสาคญและคอยตดตาม กากบดแล และทมเทกวดขนอยเสมอกจะ

เปนสงทคนอน ๆ ในองคการตองใหความสาคญไปดวย

2) ลกษณะการปฏบตงานและปฏบตตนของผนาในสถานการณตาง ๆ ซงเปนการบง

บอกแกสมาชกทงหลายในองคการวาสงใดทาได สงใดทาไมได ซงบางครงวธการแกสถานการณ

ของผนาอาจมผลตอพฤตกรรมในองคการมากกวานโยบายทประกาศไว

3) การจงใจปฏบตตนของผนาใหเปนตวอยางและการยกยองบคคลตวอยางในองคการ

เปนการทาใหเหนวาคานยมทสาคญขององคการเปนอยางไร

4) การทผนาพยายามสอสารโดยตอกย าหลกการและขอความปฏบตอยางสมาเสมอคง

เสนคงวาในทก ๆ ครงตามทโอกาสจะอานวย กเปนอกสงหนงทจะสะทอนความเอาจรงเอาจงใน

การสรางธรรมาภบาลขนในองคการ

5) หลกเกณฑและวธการในการพจารณาความดความชอบ การลงโทษ และการแตงตง

โยกยาย เลอนตาแหนงกเปนอกปจจยทสาคญตอวฒนธรรมาภบาลในองคการหลกธรรมาภบาล

เปนหลกทใชปกครองบรหารจดการทดทสามารถทาใหองคการรกษาสมดลระหวางความสข

ความสาเรจ ทงตอตนเองและหนวยงานขององคการไดเปนอยางด

3. ธรรมาภบาลกบการบรหารการศกษา

การพฒนาคณภาพการศกษาจะมงเนนการกระจายอานาจสสถานศกษา เขตพนท

การศกษา และองคกรปกครองสวนทองถน เพอใหทกองคกรมสวนรวมในการบรหารจด

การศกษาใหมคณภาพ โดยการบรหารจดการอาศยหลกธรรมาภบาลดงน(คณะครศาสตร

จฬาลงกรณมหาวทยาลย, 2553)

1) กระจายอานาจการบรหารและการจดการศกษาใหกบสถานศกษาและเขตพนท


2) พฒนาระบบบรหารจดการตามหลกธรรมาภบาลใหมประสทธภาพ

3) พฒนาการบรหารจดการเพอเพมโอกาสทางการศกษาอยางมคณภาพ

4) พฒนาระบบบรหารจดการเพอสงเสรมสนบสนนการมสวนรวมของประชาชน

ภาคเอกชน และทกภาคสวนในการจดการศกษาและสนบสนนการศกษาและเรยนรใหมากขน

หนา | 215


4.1) สงเสรมการมสวนรวมของบคคล ครอบครว ชมชน องคกรชมชน องคกรเอกชน

องคกรวชาชพ สถาบนศาสนา สถานประกอบการ และสถาบนสงคมอนในการจดการศกษาและ

สนบสนนการจดการศกษามากขน

4.2) สงเสรมบทบาทองคกรปกครองสวนทองถน ใหเขามารวมจดและสนบสนนการ

จดการศกษามากขน

5) พฒนาระบบบรหารจดการทรพยากรเพอการศกษาใหมประสทธภาพ

สมเกยรต พวงรอด (2553) ไดนาเสนอแนวทางธรรมาภบาลในการบรหารและจด

การศกษาโรงเรยนนตบคคลโดยเฉพาะ 2 ดานทเปนสงสาคญมากในขณะนคอ ดานการบรหาร

บคคล บคคลทวไป และทเปนบคลากรในโรงเรยนซงถอเปนทรพยากรทสาคญทสด ซงอาจกลาว

ไดวา “บคลากรในโรงเรยนมความสาคญตอการบรหาร” เพราะบคลากรเปนผรบผดชอบและ

ดาเนนการเกยวกบปจจยตาง ๆ ทง วสด อปกรณ และการจดการตาง ๆ เพอการบรหารจดการศกษา

ในโรงเรยนใหประสบกบความสาเรจไดนน ผบรหารการศกษาตองสรางภาวะผนาและควรยดหลก

วชาทไดศกษาเลาเรยนมาบรณาการไปสการปฏบตทเนนการมสวนรวมอยางมงมนและจรงจงดงน

1) มความซอสตยสจรต ถอวาเปนเรองทสาคญทสดของการบรหาร เพราะจะตองทา

เปนแบบอยางทดเพอใหเกดความศรทธาและเปนตวอยางทดแกบคลากร ผใตบงคบบญชา ดงคา

กลาวทวา “แบบอยางทดยอมอยเหนอคาสอนอนใด”

2) มความยตธรรม การบรหารงานดวยความเสมอภาค เปนกลาง และยตธรรมกบทกคน

ซงทาใหลดความขดแยงภายในโรงเรยนได

3) มความมงมน ขยน อดทน และเปนคนสงาน บคลากรจะเหนการทางานและจะนาไป

เปนแบบอยาง โดยยดหลกวา “สอนใหร ทาใหด อยใหเหน”

4) มความรบผดชอบสง “ความรบผดชอบ” เปนเรองทสาคญยงอกประการหนง เพราะ

ความรบผดชอบทาใหงานประสบความสาเรจ แมในบางครงงานทสาคญของโรงเรยนเกดความ

ผดพลาด ในฐานะผบรหารจาเปนตองยอมรบและรบผดชอบโดยไมโยนความผดไปใหผอน

5) มความคดรเรมสรางสรรค นาแนวคดและวธการใหม ๆ มาปฏบตในโรงเรยนบาง

เพอใหเกดการเปลยนแปลงในเชงสรางสรรค แสดงใหเหนถงการเปนผนาแหงการเปลยนแปลง

6) มภาวะผนาสง ผบรหารตองเปนผนาแหงการเปลยนแปลงในโรงเรยนเชงการพฒนา

ทดขนใน 4 ดาน กลาวคอ ดานบรหารงานบคคล ดานวชาการ ดานงบประมาณ และดานการ

บรหารงานทวไป

7) กลาทจะคด กลาทจะพด กลาทจะนา กลาทจะทา กลาทจะตดสนใจ และกลาทจะ

รบผดชอบในฐานะผบรหาร

หนา | 216


8) มคณธรรมจรยธรรม ยดพรหมวหาร 4 เปนธรรมะในการบรหารบคลากร ไดแก

1) เมตตา ใหความรก ความปรารถนาดแกทกคนดวยความเสมอภาค ไมลาเอยง

2) กรณา ใหความชวยเหลอแกบคลากรทมทกขตามโอกาสและความเหมาะสมอยางเทา

เทยมกนหรอกรณมปญหาในหนาทการงานและปญหาสวนตว

3) มทตา ยนดใหกาลงใจแกบคลากรทกคนเมอประสบความสาเรจในชวต หรอใน

หนาท การงานตามความเหมาะสม พจารณาความดความชอบทใชหลกความดเกง สงเสรม และ

สนบสนนใหทาผลงานเพอการพฒนาวชาชพทสงขน การจดทาการดอวยพรและของทระลกมอบ

ใหในวนคลายวนเกด ฯลฯ

4) อเบกขา ทางานโดยปราศจากอคต วางตวเปนกลาง ใหความยตธรรมแก

ผใตบงคบบญชา ไมลาเอยง ไมเลอกทรกมกทชง ไมแสดงความดใจจนเกนควร หรอทบถมผอนเมอ

ประสบเคราะหกรรม

9) มวฒภาวะทางอารมณสง สามารถเกบความรสกตาง ๆ ได สขม รอบคอบ นมนวล ม

ความอดทนตอความรสกทไมถกตอง หรอการปฏบตทขดตอกฎระเบย และวฒนธรรม

10) เปนบคคลแหงการเรยนร ปฏบตตนเปนแบบอยางทดแกบคลากรใน

โรงเรยนและครอบครว มนสยรกการอาน การใชเวลาวางในวนหยด โดยการวางแผนและบรหาร

เวลาใหคมคาทสดสาหรบการปฏบตงาน และการศกษาเพอการพฒนาตนเองเสมอ

11) มความจรงใจ ยดอดมการณในการทางานใหความเปนกนเองแกผรวมงาน ทกคนดวย

ความเสมอภาค ดานการบรหารงาน การบรหารงานในดานตาง ๆ ของโรงเรยน ไดแก ดานวชาการ

ดานงบประมาณ และดานบรหารงานทวไป ควรใชวธการบรหารรปแบบใหม “รปแบบททกคนม

สวนรวม” รวมคด รวมตดสนใจ รวมทา และรวมรบผดชอบ โดยพจารณาจดทาภารกจใหชดเจน

ครอบคลมงานทงหมด และมการกาหนดกลมงานทมความสอดคลองกน จดโครงสรางบรหารทเปน

นตบคคล มการบรหารเปนระบบ มสายบงคบบญชา และการประสานคน/งาน เพอใหเกดความ

คลองตว มการกาหนดขอบเขต อานาจหนาท และความรบผดชอบในทกระดบของตาแหนง ตาม

ความรความสามารถและประสบการณทกขนตอนไวอยางชดเจนและโปรงใส ตรวจสอบได

โดยเฉพาะอยางยงตองฝกการสรางจตสานกในเรองของความรกและภกด ความหวงแหน และความ

เปนเจาของรวมกน (Sense of Belonging)

จากการศกษาแนวคดการบรหารการศกษาไทยใหมประสทธภาพและประสบกบ

ความสาเรจไดนนไมมทฤษฎและหลกการใดทเหมาะสมทสดทสามารถนามาใชบรหารไดกบทก

โรงเรยน แตถาโรงเรยนนน ๆ มผบรหารทเปนมออาชพใชหลกธรรมาภบาลใชความรความ

เชยวชาญในการนาเทคนควธทฤษฎและหลกการตาง ๆ ทหลากหลายมาบรณาการ เพอปรบใชกบ

หนา | 217


การบรหารจดการศกษาใหเหมาะสมกบสภาพเหตการณ สถานท ระยะเวลา และปจจยแวดลอม จง

จะประสบกบความสาเรจและมประสทธภาพในทสด

คณลกษณะของผบรหารการศกษายคใหม

คาวา “ผบรหาร” ตามพระราชบญญตการศกษาแหงชาต ม 2 ความหมาย คอ บคลากร

วชาชพทรบผดชอบการบรหารการศกษานอกสถานศกษา ตงแตระดบเขตพนทการศกษาขนไปหรอ

บคลากรวชาชพทรบผดชอบการบรหารสถานศกษาแตละแหงทงของรฐและเอกชน

จากความซบซอนของภารกจและการเปลยนแนวทางการบรหารตามการปฏรปใน พ.ร.บ.

การศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 จาเปนตองมผบรหารการศกษาทมความร ความสามารถ หรอ

คณลกษณะเฉพาะหลายประการ กลาวคอ นอกจากตองมคณสมบตไดรบใบอนญาตประกอบ

วชาชพผบรหารการศกษาตามเกณฑทจะกาหนด เชน ตามขอกาหนดของสานกงานปฏรป

การศกษา และตามทกาหนดไวในมาตรฐานการศกษาขนพนฐาน ดานกระบวนการและดานปจจย

ของสานกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาตแลว ผบรหารสถานศกษาหรอผบรหารการศกษา

ระดบเขตพนทการศกษา จาแนก ได 2 ลกษณะ คอ ผบรหารทมคณลกษณะทางวชาชพ และ

คณลกษณะสวนบคคล ตามเกณฑมาตรฐานดงน (ธระ รญเจรญ, 2545)

1. คณลกษณะทางวชาชพ

มความเปนผนาทเขมแขง โดยเฉพาะผนาการเปลยนแปลง สามารถชกนาหรอสราง

แรงจงใจใหผรวมงานเกดการเปลยนแปลงทางการปฏบตงานทางการศกษาใหเปนไปตามเปาหมาย

เปนผมวสยทศน มเปาหมายทางการศกษา มการวางแผนการทางาน มความรเรมสรางสรรค

บรหารงานโดยมงเนนประโยชนสงสดตอการพฒนาการเรยนรของผเรยน และรจกแสวงหาความร

ใหทนตอความเปลยนแปลงของสงคม (เชดศกด ศภโสภณ, 2557)

2. คณลกษณะสวนบคคล

เปนแบบอยางทดของบคลากรในสถานศกษา มบคลกภาพทด มปฏภาณไหวพรบด

มการตดสนใจและแกปญหาไดด มมนษยสมพนธด มความรบผดชอบสง มใจเปดกวางพรอมทจะ

รบฟงความคดเหนของผอน มความซอสตยสจรต ยตธรรม มความสามารถในการสอสาร กลาใน

การพดและการปฏบต มความตนตวอยเสมอ เปนนกพฒนาและนกบรการสงคม มสขภาพด

มความรกในสถาบนของชาต และอนรกษศาสนา ศลปะ วฒนธรรม ธรรมชาต และสงแวดลอมโดย

สานกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต (2544) ไดกาหนดเกณฑการคดเลอกผบรหาร

สถานศกษาตนแบบเพอการปฏรปการเรยนรไว 3 เกณฑดงน (ครสภา, 2540)

หนา | 218


เกณฑท 1 ผบรหารสถานศกษามความรความสามารถในการบรหารจดการเพอสงเสรมการ

ปฏรปการเรยนรตามแนว พ.ร.บ. การศกษาแหงชาต 2542 ดงน

1) ผบรหารสถานศกษามการจดองคกร โครงสรางและการบรหารอยางเปน

ระบบ ครบวงจร เพอใหบรรลเปาหมายการศกษา

2) ผบรหารสถานศกษาจดใหมระบบการประกนคณภาพภายในสถานศกษา

3) ผบรหารสถานศกษาจดใหมระบบการประกนคณภาพภายในสถานศกษา

4) ผบรหารสถานศกษาสงเสรมและพฒนาครอยางสมาเสมอเพอใหมครม

ประสทธภาพในการเรยนการสอนทเนนผเรยนเปนสาคญ มความสามารถในการแสวงหาความร

คดวเคราะห และสรางองคความรเพอพฒนาการเรยนการสอน

5) ผบรหารสถานศกษาจดใหมหลกสตรทเหมาะสมกบผเรยนและทองถน ม

สอการเรยนการสอนทเออตอการเรยนร

6) ผบรหารสถานศกษาสงเสรมใหมการจดการเรยนการสอนทสอดคลองกบ

หลกสตร ความตองการของผเรยนและทองถน

7) ผบรหารสถานศกษาสงเสรมใหมการจดกจกรรมและการเรยนการสอนโดย

เนนผเรยนเปนสาคญ

8) ผบรหารสถานศกษาเปนผอานวยความสะดวก (Facilitator) แกบคลากรใน

โรงเรยนและผเรยน

9) ผบรหารสถานศกษาสงเสรมการนาเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารมา

ใชในการปฏรปการเรยนร

10) ผบรหารสถานศกษามศกยภาพในการพงตนเอง สามารถบรหารจดการ

ทรพยากรทมอยใหเกดประสทธภาพสงสด

11) ผบรหารสถานศกษามผลการปฏบตงานดเดนดานสงเสรมผเรยนใหม

คณลกษณะตามมาตรฐาน ไดแก ผเรยนมคณธรรม จรยธรรม และคานยมทพงประสงค ผเรยนม

ความสามารถในการคดวเคราะห สงเคราะห มวจารณญาณ มความคดสรางสรรค คดไตรตรอง

และมวสยทศน ผเรยนมความรและทกษะทจาเปนตามหลกสตร ผเรยนมทกษะในการแสวงหา

ความรดวยตนเอง รกการเรยนร และพฒนาตนเองอยางตอเนอง ผเรยนมทกษะในการทางาน รก

การทางาน สามารถทางานรวมกบผอนได และมเจตคตทดตออาชพสจรต ผเรยนมสนทรยภาพและ

ลกษณะนสยดานศลปะ ดนตร และกฬา

เกณฑท 2 ผบรหารสถานศกษามความเปนผนาทางวชาการ (Instructional Leadership)

หนา | 219


เกณฑท 3 ผบรหารสถานศกษามคณธรรม จรยธรรมเปนทยอมรบของสงคม และใชระบบ

คณธรรมในการบรหารจดการดงน

1) ผบรหารศกษาอทศตนใหกบการปฏบตงานในสถานศกษาอยางตอเนอง

2) ผบรหารสถานศกษามความเมตตา กรณา มความรบผดชอบ ยตธรรม และซอสตย

3) ผบรหารสถานศกษามการปกครองทด ไมมหนสนลนพนตว ไมเกยวของกบ

อบายมข สงเสพตด

4) ผบรหารสถานศกษาไดรบความศรทธาและยอมรบดวยคณธรรม จรยธรรมจาก

นกเรยน คร เพอนผบรหารสถานศกษา ผบงคบบญชา กรรมการสถานศกษา ผปกครองนกเรยน

และชมชน

5) ผบรหารสถานศกษาใชระบบคณธรรมในการบรหารจดการ

จากการศกษาคณลกษณะของผ บรหารศกษาสรปไดวา คณลกษณะของผ บรหาร

สถานศกษาในยคใหมมดงน

1) มบคลกภาพทด (Personality) ผบรหารมออาชพตองเปนผทมบคลกภาพด

2) มความรด (Knowledge) ผบรหารมออาชพจะตองเปนผมความรด ผมความรดจะเปนผม

บารมเปนทยอมรบ มคากลาววา “Knowledge is Power ความรคออานาจ” ผทประสบผลสาเรจใน

การบรหารจะเปนผทรกวางและรลก สามารถนามาใชในการพฒนาองคการไดอยางมประสทธภาพ

3) มวสยทศน (Vision) ผบรหารมออาชพ ตองมวสยทศนทกวางไกล และมงมนนา

วสยทศนสการปฏบตใหบรรลผลสาเรจ

4) มมนษยสมพนธ (Human Relationship) ผบรหารมออาชพจงตองเปนผมมนษยสมพนธ

ทดนาชนชม

5) มภาวะผนา (Leadership) ผบรหารมออาชพจะตองเปนผมภาวะผนาทเขมแขงอยเสมอ

เพราะเมอใดผบรหารสญเสยความเปนผนา ความเสอม ความออนแอ ความลมเหลว และความ

ขดแยงจะเกดขนในองคการ

6) เปนผนาการเปลยนแปลง ( Chief Change Officer ) ทใดไมมการเปลยนแปลงทนนไมม

การพฒนาการเปลยนแปลง คอการพฒนา (changing is development) ผบรหารทเปนผนาการ

เปลยนแปลงจะตองมคณลกษณะทสาคญ 3 ประการ คอ มความคดรเรมสรางสรรค มความรลกและ

รรอบ มความกลาทจะเปลยนแปลง

7) มคณธรรมจรยธรรม (Moral & Ethics) คณธรรมประดจดงโลหตทหลอเลยงจตวญญาณ

ผบรหารใหเปนผ “คดด พดด และทาด” ผทมคณธรรมประจาใจจะมจรยธรรมทงดงามเสมอ จงทา

ใหสามารถครองตน ครองคน ครองงานไดอยางสงางาม

หนา | 220


8) บรหารจดการด (Administration & Management) ผบรหารมออาชพจะตองม

ความสามารถในการบรหารจดการ ผบรหารมออาชพจะตองรจกประยกตศาสตรทางการบรหารมา

ใชอยางมศลปะเพอใหงานบรรลผลสาเรจอยางมประสทธภาพ นนคอ ตองมทงศาสตร สามารถทง

ศลป ดงนนจงจาเปนตองแสวงหานวตกรรม เทคโนโลย หลกการ แนวคด ทฤษฎใหมๆ มาปรบปรง

และพฒนาการบรหารจดการอยเสมอ

9) มความสามารถพเศษรอบดาน (Talent) ความสาเรจในการบรหารนอกจากจะเปนผ

มความสามารถในการบรหารจดการแลวผบรหารมออาชพจะตองมความรและทกษะทสาคญอน ๆ

อกมากมาย เชน กลาตดสนใจ คดรเรมสรางสรรค เปนนกประสานสบทศ รจกบรหารงานแบบม

สวนรวม สรางทมงานและพฒนาทมงาน เสรมสรางพลงอานาจ ตลอดจนความสามารถในการใช

นวตกรรมและเทคโนโลยเพอการบรหาร

10) เปนผนาวชาชพ (Professional Leader) นกบรหารมออาชพจะตองมความรความ

เขาใจในศาสตรของวชาชพและจรรยาบรรณวชาชพเปนอยางด มความสามารถในการประกอบ

วชาชพจนมความชานาญการหรอเชยวชาญในวชาชพ มผลงานเปนทประจกษเปนทยอมรบของผท

ประกอบวชาชพดวย

ผบรหารสถานศกษาในยคใหม จะตองมความรความสามารถในการบรหารจดการ ม

วสยทศนในการบรหารการศกษาใหทนสมยกบการเปลยนแปลง มภาวะผนา มมนษยสมพนธเปนท

ยอมรบของผเกยวของ และมความเปนประชาธปไตย เพอนาไปสการปฏรปการเรยนรใหผเรยนทก

คนมความรความสามารถ บคลกลกษณะ และคณสมบตตามหลกสตรการศกษาขนพนฐานอยาง

แทจรง


การบรหารการศกษา หมายถง การนาทฤษฏบรหารมาใชในการบรหารโรงเรยนงานใน

สถานศกษา คานงถงบรบทหรอสงแวดลอมภายในภายนอกทแตกตางกน แลวใชทฤษฏ กลยทธ

ในการดาเนนงานทเหมาะสมกบสภาพของสถานศกษา สอดคลองกบนโยบายการศกษาชาต และ

กฎหมายทเกยวกบการศกษา ผ บรหารสถานศกษาในยคปฏรปการศกษาจะตองมความร

ความสามารถในการบรหารจดการ มวสยทศน กวางไกล ทนสมยกบการเปลยนแปลง มภาวะผนา

มมนษยสมพนธเปนทยอมรบของผเกยวของ และมความเปนประชาธปไตย เพอนาไปสการปฏรป

การเรยนร ใหผเรยนทกคนมความรความสามารถ บคลกลกษณะ และคณสมบตตามหลกสตร

การศกษาขนพนฐานอยางแทจรง ใชหลกธรรมาภบาลมาประยกตใชในการบรหารศกษา เปนการใช

ทฤษฎและหลกการตาง ๆ ทหลากหลายมาบรณาการ การบรหารจดการศกษาอยางย งยน

หนา | 221



1. หลกการบรหารการศกษาตามแนวพทธมลกษณะอยางไร

2 การบรหารและการจดการศกษาตามพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 ม

ลกษณะอยางไร

3. เปรยบเทยบการบรหารและการจดการศกษาของรฐ องคกรปกครองสวนทองถน และ

เอกชน

4. บอกคณลกษณะของผบรหารสถานศกษาทดในสถานการณปจจบน

5. “ผบรหาร” ตามพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 มความหมายวาอยางไร

6. นกศกษาคดวา ภาวะผนามความสมพนธกบผบรหารสถานศกษาอยางไร

7. วธการสรางวฒนธรรมการบรหารจดการทดตามหลกธรรมาภบาลทาไดอยางไร

8. การบรหารการศกษาตามแนวคดธรรมาภบาลมกระบวนการอยางไร

9. หลกธรรมาภบาล มองคประกอบอยางไร

10. หากทานเปนผบรหารสถานศกษา ทานจะมแนวทางการบรหารการศกษาอยางไรเพอ

การพฒนาการศกษาอยางย งยน

หนา | 222



คณะครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย, สพฐ., กพร . (2553). การบรหารจดการทดตามหลก

ธรรมาภบาล. จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ครสภา. เกณฑมาตรฐานผบรหารการศกษา. กรงเทพฯ : โรงพมพครสภา, 2540.

สานกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต. พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542.

กรงเทพฯ: บรษทพรกหวานกราฟฟค จากด.

เชดศกด ศภโสภณ. (2557) การบรหารโรงเรยนทมประสทธภาพ โครงการพฒนาคณภาพการศกษา

[ออนไลน]. สบคนจาก http:// www.itie.org/eqi. [16 สงหาคม 2557]

ธระ รญเจรญ. (2548). สความเปนผบรหารสถานศกษามออาชพ. กรงเทพฯ : บรษทสานกพมพ

ขาวฟาง จากด

บวรศกด อวรรณโณ. (2542). “การสรางธรรมาภบาล (Good Governance) ในสงคมไทย”, เอกสาร

วจยสวนบคคลชมเชย ในฐานะนกศกษาวทยาลยปองกนราชอาณาจกร รนท 41 ประจาป

การศกษา พทธศกราช 2541-2542, กรงเทพฯ : วทยาลยปองกนราชอาณาจกร.

พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ.2542 และทแกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ.2545, สานกงาน

คณะกรรมการศกษาแหงชาต สานกนายกรฐมนตร.

พนภทรา พลผล. (2554). การพฒนารปแบบการบรหารงานวชาการของสถานศกษาขนพนฐานเพอ

เตรยมผเรยนสความเปนพลเมองโลก. วทยานพนธครศาสตรดษฎบณฑต จฬาลงกรณ


ภาระว ศขโรจน. (2556). รปแบบการบรหารการเปลยนแปลงสถานศกษาเอกชนสความเปนเลศ.

วารสารศกษาศาสตร15 (4)., 68-76.

มารศร กลางประพนธ.(2546). การพฒนาพรหมวหาร 4 ของนกศกษาวชาชพคร สงกดสถาบนราช

ภฏ ตาม แนวพทธรวมกบการเรยนรดวยตนเอง

ยพา เวยงกมล อดโดดดร. (2554). กลยทธการบรหารวชาการของสถานศกษาขนพนฐานเพอ

สงเสรมการพฒนาทยงยน. วทยานพนธครศาสตรดษฎบณฑต จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

รวมบทความประชมวชาการทางพระพทธศาสนานานาชาต ครงท 8. (2554). พทธธรรม

กบการ พฒนาสงคมและเศรษฐกจ = Buddhist virtures in socio-economic

development : รวม บทความประชมวชาการทางพระพทธศาสนานานาชาต ครงท 8

หนา | 223


เนองในวนวสาขบชาวนสาคญของสากลโลก 12-14 พฤษภาคม 2554 ประเทศไทย. พมพ

ครงท 1. กรงเทพฯ : บรษท 21 เซนจร

ฤทยวรรณ หาญกลา. (2554). การพฒนากลยทธการบรหารสถานศกษาระดบประถมศกษาเพอ

สงเสรมการมสวนรวมของชมชนในระบบดแลชวยเหลอนกเรยน. วทยานพนธครศาสตร-

ดษฎบณฑต จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

วโรจน สารรตนะ. (2546). การบรหารการศกษา : หลกการ ทฤษฎ หนาท ประเดนและบทวเคราะห.

พมพครงท 4 กรงเทพฯ : อกษราพพฒน

วาสนา บญญาพทกษ. (2554). การพฒนากลยทธการบรหารคณภาพการศกษาตามเกณฑคณภาพ

การศกษาเพอการดาเนนการทเปนเลศสาหรบสถาบนอดมศกษาทจดหลกสตรสาขาดนตร

และนาฏศลปไทย. วทยานพนธครศาสตรดษฎบณฑต จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

สานกงานเลขาธการครสภา. (2547). การประชมสมมนาวชาการเรอง พระราชบญญตสภาครและ

บคลากร ทางการศกษากบการพฒนาวชาชพคร (2547 : กรงเทพฯ) พระราชบญญตสภาคร

และบคลากรทาง การศกษากบการพฒนาวชาชพคร : สรปรายงานการประชมสมมนา

วชาการ วนศกรท 11 มถนายน 2547 เวลา 08.00-16.00 น. ณ หองประชม 405 อาคาร 3

คณะครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย. คณะครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย .

กรงเทพฯ : จฬาลงกรณมหาวทยาลยมหาวทยาลย.

สานกงานเลขาธการครสภา. (2550). สารานกรมว ชาชพครเฉลมพระเกยรตพระบาทสมเดจพระ

เจาอยหว เนองในโอกาสฉลองสรราชสมบตครบ 60 ป.พมพครงท 1. กรงเทพฯ : ครสภา

สมเกยรต พวงรอด. (2557). ธรรมาภบาลกบการบรหารโรงเรยนทมประสทธภาพ. [ออนไลน].

สบคนจาก https://www.google.co.th/search?q=%E0 =UTF-8. [16 สงหาคม 2557]

สมศกด คงเทยง. (2532). การศกษาการจดกจกรรมการพฒนาบคลากรของโรงเรยนมธยมศกษา.

กรงเทพฯ : ภาควชาบรหารการศกษาและอดมศกษา คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลย

รามคาแหง.

อภชา นลนภอดม.(2554). ความสมพนธระหวางคณลกษณะพรหมวหาร 4 สงคหวตถ 4 กบภาวะ

ผนาทม บารมของหวหนางานตามการรบรของผใตบงคบบญชา. วทยานพนธครศาสตร-

ดษฎบณฑต จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

อทธพทธ สวทนพรกล. (2554). การนาเสนอกลยทธทางเลอกการบรหารจดการสถานศกษาเพอ

พฒนาทกษะชวตของนกเรยนตามแนวคดปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงและแนวคดการ

หนา | 224


จดการศกษาเพออาชพโดยใชกระบวนการจดการความร.วทยานพนธครศาสตรดษฎ

บณฑต จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

เอกชย กสขพนธ. (2553). การบรหารการเปลยนแปลง. โรงพมพจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

อรพรรณ พรสมา (2546). รปแบบการบรหารโดยใชโรงเรยนเปนฐาน :ตวอยางประสบการณทคด

สรรโรงเรยนในโครงการโรงเรยนปฏรปการเรยนรเพอพฒนาคณภาพผเรยน. สานกงาน

เลขาธการสภาการศกษา กระทรวงศกษาธการ.

หนา | 225


บทท 7

การประกนคณภาพ

ก า ร ป ฏ ร ป ก า ร ศ ก ษ า ต า ม เ จ ต น า ร ม ณ ข อ ง พ ร ะ ร า ช บญ ญต ก า ร ศ ก ษ า แ ห ง ช า ต

พทธศกราช 2542 และทแกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ. 2545 มเปาหมายหลก คอ การพฒนาคนไทย

ทงมวลใหเปนมนษยทสมบรณ ทงทางรางกาย จตใจ สตปญญา ความร คณธรรม จรยธรรม และ

วฒนธรรมในการดารงชวตใหสามารถอยรวมกบผอนไดอยางมความสข ใหสงคมไทยเปนสงคม

แหงการเรยนร ใหทกสวนของสงคมมสวนรวมในการจดการศกษา โดยมการดาเนนงานดาน

กฎหมาย การกาหนดนโยบายและแผน รวมทงการนาแผนไปสการปฏบตใหบรรลเปาหมายใหเปน

รปธรรมทชดเจน ปจจบนพบวาคณภาพการศกษาขนพนฐานอยในบรรยากาศทจาเปนตองเรงรด

พฒนา ปรบปรงแกไข ทบทวนกลวธ และคนหานวตกรรมเพอนาไปสการยกระดบคณภาพ

การศกษา เพอใหคนไทยไดมการศกษาททนตอโลกของกระแสโลกาภวตน

ดวยเหตน การประกนคณภาพไดนามาใชเพอการพฒนาและปฏรปการศกษาของไทยใหม

คณภาพคอ เปนระบบการบรหารจดการทกากบกระบวนการดาเนนงาน เพอใหเกดความมนใจและ

รบรองไดวาผลลพธจากการดาเนนงานบรรลเปาหมายและจดประสงคทกาหนดไว การประกน

คณภาพการศกษาเปนการสรางความมนใจใหแกผทมสวนเกยวของทางการศกษา ซงกคอ

ผปกครอง นกเรยน นสตนกศกษา ประชาชนทวไปวา ผจบการศกษาจากสถานศกษานน ๆ จะม

คณภาพตามตองการ บรรลวตถประสงคทไดวางขอกาหนดและมาตรฐานไว

ความหมายของการประกนคณภาพการศกษา

รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540 มาตรา 81 ไดกาหนดใหรฐตองจด

การศกษาอบรมและสนบสนนใหเอกชนจดการศกษาอบรมใหเกด “ความรคคณธรรม” และจดใหม

กฎหมายเกยวกบการศกษาแหงชาตซงนาไปสพระราชบญญตการศกษาแหงชาตพ.ศ. 2542

กอใหเกดการปฏรปการศกษาครงใหญทมงเนนคณภาพการศกษาคอไดกาหนดใหมระบบการ

ประกนคณภาพการศกษาเพอพฒนาคณภาพและมาตรฐานการศกษาทกระดบ (พระราชบญญต

การศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542: มาตรา 47)

Sallis (2002) นยามวาการประกนคณภาพคอ การออกแบบคณภาพมงสกระบวนการสราง

ความตระหนกและความมนใจในผลผลต

Grant Harman (2000) กลาวถงการประกนคณภาพไวดงน

1) เปนขอกาหนดมาตรฐานโดยผเชยวชาญ

หนา | 230


2) มาตรฐานคณภาพการจดการเปนการสรางขอตกลง ของความจาเปนในการจดหา

คณภาพตามความคาดหวงและความตองการของลกคา การประกนคณภาพเปนววฒนาการทตอ

เนองมาจากการตรวจสอบและควบคมเชงคณภาพ การประกนคณภาพยงคงเนนความสาคญของ

คณภาพและประสทธภาพของเครองมอวดและเทคนควธวดสงทเพมขนมา คอ การสรางความมนใจ

โดยการมมาตรการปองกนไมใหความผดพลาดเกดขน โดยเรมตงแตขนการออกแบบและขน

ดาเนนงานจนถงขนทไดผลผลตออกมา นอกจากนกมการนาผลการประเมนในทกขนตอนมาใชเพอ

การวางแผน ออกแบบและการปฏบต เพอใหเกดการปรบปรงพฒนาคณภาพอยางตอเนอง

Hutchins (1991) แบงการสรางคณภาพไดเปน 4 ขน ดงน

ขนท 1 การตรวจสอบ (Inspection) โดยหนวยตรวจสอบ ตรวจผลตภณฑเทยบกบ

ขอกาหนด การแบงกลมสนคา การตดเกรด และรายงานไปยงหนวยผลตเพอแกไข

ขนท 2 การควบคมคณภาพ (Quality Control) โดยหนวยตรวจสอบหรอหนวยควบคม

คณภาพ มจดเนนในการควบคมกระบวนการผลตใหมความสญเสยนอยทสด ผปฏบตงานจะตองม

การตรวจสอบตนเอง มการทดสอบสนคา การใหขอมลปอนกลบและการแกไข

ขนท 3 การประกนคณภาพ (Quality Assurance) มหนวยประกนคณภาพทใหการฝกอบรม

และใหคาแนะนาแกผปฏบตงาน โดยมจดเนนการประกนกระบวนการและคณภาพสนคามทง

ตรวจสอบจากภายนอกและภายในองคกร มเกณฑมาตรฐานทเปนสากล เชน ISO 9000

ขนท 4 การบรหารคณภาพทงองคกร (Total Quality Management) เปนการใหความสาคญ

กบคณภาพมากขน จดเนนคอการพฒนาปรบปรงอยางตอเนองในทกกระบวนการทางาน โดยม

กลมงานและทกคนในองคกรเปนผรบผดชอบ

สรางค ธรรมโวหาร (2552) การประกนคณภาพ (Quality Assurance : QA) เปนกระบวนท

ปฏบตกนอยางแพรหลายท งในดานธรกจ อตสาหกรรม และการศกษา ซงเจตนารมณของ

พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 และทแกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ. 2545 ในหมวดท

6 มาตราและการประกนคณภาพการศกษา มาตรา 47-51 มภารกจในการดาเนน 3 เรองดงน

1) การพฒนาระบบประกนคณภาพและมาตรฐานการศกษา ในพระราชบญญตการศกษา

แหงชาตกาหนดใหมระบบประกนคณภาพภายในและประเมนคณภาพภายนอก เพอใหการศกษาม

คณภาพ สถานศกษาตองจดทารายงานการประเมนตนเอง ใหมคณภาพเชอมโยงกนดวยมาตรฐาน

การศกษาของชาตซงปจจบนรฐบาลดาเนนการพฒนาระบบประกนคณภาพการศกษา 2 ประเดน

คอ 1)การพฒนาระบบการประกนคณภาพการศกษา 2) การพฒนามาตรฐานการศกษาระดบชาต

ไดแก มาตรฐานการศกษาของชาต การศกษาขนพนฐาน การอดมศกษา การอาชวศกษา การศกษา

นอกระบบ และการศกษาตามอธยาศย

หนา | 231


2) การประกนคณภาพภายในตามมาตรา 48 กาหนดใหสถานศกษาทกระดบและประเภท

การศกษา จดใหมระบบการประกนคณภาพภายในสถานศกษา สถานศกษาจงตองจดวธการประกน

คณภาพภายในเปนรายงานประจาปเสนอตอหนวยงานตนสงกดรวมทงตองเปดเผยตอสาธารณชน

โดยกาหนดใหสถานศกษาทกแหงดาเนนการประกนคณภาพภายใน และพรอมรบการประเมน

ภายนอก2.การประกนคณภาพภายใน ตามมาตรา 48 กาหนดใหสถานศกษาทกระดบและประเภท




ภายนอก2.การประกนคณภาพภายใน ตามมาตรา 48 กาหนดใหสถานศกษาทกระดบและประเภท




ภายนอก

3) การประเมนคณภาพภายนอก ตามมาตรา 49 ถง 51 กาหนดใหมสานกงานรบรอง

มาตรฐานและประเมนคณภาพการศกษา ทาหนาทพฒนาหลกเกณฑและวธการประเมนคณภาพ

ภายนอก และทาการประเมนคณภาพผลการจดการศกษาของสถานศกษาทกแหงอยางนอย 1 ครงใน

ทก ๆ 5 ป และทารายงานผลการประเมนคณภาพและมาตรฐานการศกษาประจาปตอหนวยงานท

เกยวของและเผยแพรตอสาธารณชน

สกญญรตน คงงาม (2552) ไดศกษาการพฒนาโมเดลการปรบเปลยนมโนทศนดานการ

ประกนคณภาพของสถานศกษาขนพนฐานเรองการจดการเรยนการสอนทเนนผเรยนเปนสาคญ ม

องคประกอบ 3 ดาน คอ

1) การควบคมคณภาพในเรองการวางแผนการจดการเรยนการสอนและเรองการดาเนนการ

จดการเรยนการสอน

2) การตรวจสอบคณภาพในเรองการตรวจสอบ ตดตามการดาเนนการจดการเรยนการสอน

ของตนเองและเรองการปรบปรงการจดการเรยนการสอน

3) การประเมนคณภาพในเรองการประเมนการจดการเรยนการสอนของตนเองและเรอง

การใชผลการประเมนเพอการพฒนาการเรยนการสอนของตนเอง

ไพฑรย สนลารตน และคณะ (2555) กลาววา การประกนคณภาพการศกษา มความสาคญ

3 ประการ ดงน

หนา | 232


1.ทาใหประชาชนไดรบขอมลคณภาพการศกษาทเชอถอได เกดความเชอมนและสามารถ

ตดสนใจเลอกใชบรการทมคณภาพมาตรฐาน

2.ปองกนการจดการศกษาทไมมคณภาพ ซงจะเปนการคมครองผบรโภคและเกดความ

เสมอภาคในโอกาสทจะไดรบการบรการการศกษาทมคณภาพอยางทวถง

3.ทาใหผรบผดชอบในการจดการศกษามงบรหารจดการศกษาสคณภาพและมาตรฐาน

อยางจรงจง ซงมผลใหการศกษามพลงทจะพฒนาประชากรใหมคณภาพอยางเปนรปธรรมและ

ตอเนอง

นตธร ปลวาสน (2555 ) กลาววา การประกนคณภาพการศกษา (Quality Assurance)

หมายถง การทากจกรรมหรอการปฏบตภารกจหลกอยางเปนระบบตามแบบแผนทกาหนดไว

โดยมการควบคมคณภาพ (Quality Control) การตรวจสอบคณภาพ (Quality Auditing)

และการประเมนคณภาพ (Quali ty Assessment ) จนทาให เ กดความมนใจในคณภาพ

และมาตรฐานของดชนชวดระบบและกระบวนการผลต ผลผลตและผลลพธของการจดการศกษา

จากการศกษาความหมายของการประกนคณภาพการศกษา หมายถง การบรหารจดการและ

การดาเนนกจกรรมตามภารกจปกตของสถานศกษาเพอพฒนาคณภาพของผเรยนอยางตอเนอง ซง

จะเปนการสรางความมนใจใหผรบบรการการศกษา ทงยงเปนการปองกนการจดการศกษาทดอย

คณภาพและสรางสรรคการศกษาใหเปนกลไกทมพลง ในการพฒนาประชากรใหมคณภาพสงยงขน

ความสาคญของการประกนคณภาพการศกษา

ผลกระทบจากกระแสโลกาภวตน (Globalization) ทาใหเกดการสอสารไรพรมแดน หรอ

เปนยคขอมลขาวสาร (Information Technology) กอใหเกดการเปลยนแปลงทางดานตาง ๆ อยาง

รวดเรว ทงทางดานเศรษฐกจ สงคม วฒนธรรม การเปลยนแปลงดงกลาวสงผลใหบคคลตองมการ

เรยนรทจะปรบตวใหทนกบยคและสมย การทบคคลจะเรยนรและปรบตวไดดเนองจากการไดรบ

การศกษาทมคณภาพ และการศกษาทมคณภาพจาเปนตองมระบบการศกษา และการจดระบบทดม

คณภาพและประสทธภาพในทก ๆ ดาน ทงดานการบรหารจดการ หลกสตรการเรยนการสอน การ

พฒนาครพฒนาคร การพฒนาสอ และแหลงการเรยนร ตลอดจนการสรางความรวมมอและการ

ประสานสมพนธระหวางสถานศกษา ผปกครอง ชมชน และองคกรตาง ๆ

ยทธวธในการทาใหการจดการศกษามคณภาพไดดเพยงใดยอมขนอยกบระบบการประกน

คณภาพการศกษา สงเหลานไดถกระบในพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542

และทแกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ. 2545 ไดกาหนดจดมงหมาย และหลกการของการจดการศกษา

ทมงเนนในเรองคณภาพและมาตรฐานการศกษา โดยกาหนดรายละเอยดไวในหมวด 6 มาตรฐาน

หนา | 233


และการประกนคณภาพการศกษา มาตรา 47 กาหนดใหมระบบการประกนคณภาพการศกษาทก

ระดบ ประกอบดวย ระบบประกนคณภาพภายในและระบบประกนคณภาพภายนอก การประกน

คณภาพการศกษาเกยวของกบการดาเนนการ 2 เรองดงน

1) การกาหนดมาตรฐานคณภาพการศกษาซงหลกปฏบตทวไปจะกาหนดโดยองคคณะ

บคคล ผเชยวชาญ หรอผมประสบการณ (Murgatroyd; Stephen and Morgan; Colin, 1994 : 45) ใน

ระบบการศกษาไทยตามพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 กาหนดใหกระทรวง

การศกษา ศาสนาและวฒนธรรม เปนผกาหนดมาตรฐานการศกษา (พระราชบญญตการศกษา

แหงชาต พ.ศ. 2542 : มาตรา 31) โดยมสภาการศกษา ศาสนาและวฒนธรรมแหงชาต คณะกรรมการ

การศกษาขนพนฐานและคณะกรรมการการอดมศกษาเปนผพจารณาเสนอตามลาดบสายงาน

(พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 : มาตรา 34)

2) กระบวนการตรวจสอบและประเมนการดาเนนการจดการศกษาวาเปนไปตามมาตรฐาน

คณภาพการศกษามากนอยเพยงไร พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 ไดกาหนดให

หนวยงานตนสงกดและสถานศกษา จดใหมระบบการประกนคณภาพภายในสถานศกษา และให

ถอวาการประกนคณภาพภายในเปนสวนหนงของกระบวนการบรหารการศกษาทตองดาเนนการ

อยางตอเนอง (พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 : มาตรา 48) และใหมการประเมน

คณภาพภายนอกของสถานศกษาทกแหงอยางนอย 1 ครงในทก 5 ป โดยสานกงานรบรองมาตรฐาน

และประเมนคณภาพการศกษาเปนผดาเนนการ (พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 :

มาตรา 49)

ประโยชนของการประกนคณภาพการศกษา

1) ผเรยนและผปกครองมหลกประกนและความมนใจวาสถานศกษาจะจดการศกษาทม

คณภาพเปนไปตามมาตรฐานทกาหนด

2) ครไดทางานอยางมออาชพ ไดทางานทเปนระบบทด มประสทธภาพ มความรบผดชอบ

ทตรวจสอบได และเนนวฒนธรรมคณภาพ ไดพฒนาตนเองและผเรยนอยางตอเนอง ทาใหเปนท

ยอมรบของผปกครองและชมชน

3) ผบรหารไดใชภาวะผนา และความรความสามารถในการบรหารงานอยางเปนระบบ

และมความโปรงใส เพอพฒนาสถานศกษาใหมคณภาพ เปนทยอมรบและนยมชมชอบของ

ผปกครองและชมชน ตลอดจนหนวยงานทเกยวของ กอใหเกดความภาคภมใจและเปนประโยชน

ตอสงคม

หนา | 234


4) หนวยงานทกากบดแล ไดสถานศกษาทมคณภาพและศกยภาพในการพฒนาตนเอง ซง

จะชวยแบงเบาภาระในการกากบดแลสถานศกษา และกอใหเกดความมนใจในคณภาพทาง

การศกษา และคณภาพของสถานศกษา

5) ผประกอบการ ชมชน สงคม และประเทศชาต ไดเยาวชนและคนทดมคณภาพและ

ศกยภาพทจะชวยทางานพฒนาองคกร ชมชน สงคมและประเทศชาตตอไป

การประกนคณภาพการศกษาในสถานศกษา

“คณภาพ” เปนคาทมพนฐานมาจากภาคธรกจและอตสาหกรรม ซงมคาทเกยวของคอ

การตรวจสอบ การควบคมมาตรฐานหรอขอกาหนด และความพอใจของลกคา

Deming (2013) นยามวา คณภาพ คอ ระดบทสามารถทานายไดของความเหมอนและความ

ไววางใจ

Juran (1951) นยามวา คณภาพ คอ ความเหมาะสมสาหรบการใช

Crosby (1984) นยามวา คณภาพ คอ ความตรงตามขอกาหนด ไมใชความดหรอความ

สวยงาม

Feigenbaum(1961) นยามวา คณภาพ คอ วธการในการบรหารองคกรหรอการประกอบขน

เปนสนคาทงหมด และลกษณะนสยของการบรการ การตลาด การวศวกรรม การผลตและการ

บารงรกษา โดยทสนคาและบรการนนตรงตามความคาดหวงของลกคา

Hutchins(1991)สรปวา คณภาพ สามารถนยามไดหลายประการขนอยกบพนฐานของ

แนวคด ดงน คณภาพ หมายถง ความตรงตามลกษณะเฉพาะ และมาตรฐานในการใชประโยชนของ

องคกรเปนนยามทถอองคกรเปนพนฐาน คณภาพ หมายถง ความเหมาะสมกบการใชของสนคา

หรอบรการเปนนยามทถอเอาความพงพอใจของลกคาเปน พนฐาน คณภาพ หมายถง การ

ตอบสนองความตองการ ความปรารถนาและความคาดหวงของลกคาไดในราคาประหยด เปนนยาม

ทมพนฐานมาจากความพงพอใจของลกคาและองคกร

เขมทอง ศรแสงเลศ (2540) สรปความหมายของคณภาพวา หมายถง ลกษณะของสนคา

บรการ หรอกระบวนการผลตทตรงตามมาตรฐาน เหมาะสมกบการใชตอบสนองความตองการของ

ลกคา คมกบคาใชจายและทาใหเกดความพงพอใจ

วฑรย สมะโชคด (2541) ไดใหความหมายของคาวา “คณภาพ”ไวดงน

1) สนคาหรอบรการทมความเปนเลศในทกดาน

2) สนคาหรอบรการทเปนไปตามขอกาหนดหรอมาตรฐาน

3) สนคาหรอบรการทเปนไปตามความตองการของลกคา

หนา | 235


4) สนคาหรอบรการทสรางความพงพอใจใหแกลกคา

5) สนคาหรอบรการทปราศจากการชารดหรออบกพรอง

6) คณภาพมความหมายตางกนไปตามความรสกหรอความตองการของผใชหรอลกคาหลก

การของคณภาพ ม 4 ประการ คอ

1) คณภาพ หมายถงการทาไดตรงตามขอกาหนด ไมใชความดหรอความงาม

2) ระบบคณภาพ คอการปองกน ไมใชการประเมน

3) มาตรฐานของผลงาน คอการปลอดความบกพรอง

4) การวดคณภาพ คอการหาคาใชจายทไมสอดคลองกบมาตรฐาน ไมใชการหาตวบงช

มาตรฐาน

จากการศกษาความหมายของคณภาพ หมายถงกระบวนการผลตทไดมาตรฐาน แบง

ออกเปน 3 ระบบยอย คอ การวางแผนเกยวกบคณภาพ การควบคมคณภาพ และการทบทวนระบบ

เพอปรบปรงคณภาพ ซงทง 3 ระบบนใชในกระบวนการปฏบตงานทกดานขององคกร

1) ระบบทมคณภาพ

ระบบทมคณภาพ และกระบวนการผลตทไดมาตรฐาน มลกษณะน

มงคลชย สมอดร (2552) กลาววาลกษณะระบบคณภาพมดงน

1) มการออกแบบโครงสรางความรบผดชอบ ขนตอน กระบวนการ และแหลงทรพยากร

ขององคกร เพอนามาใชกบการบรหารเพอคณภาพ

2) ฝายบรหารไดพฒนาจดตงและนาระบบคณภาพไปใชเปนเครองมอ เพอใหนโยบาย

วตถประสงคทกาหนดไวบรรลผลสาเรจ

3) ระบบคณภาพตองมรายการองคประกอบตางๆ ตามทกาหนดไวในมาตรฐาน

นานาชาตอยางเหมาะสม

4) ภารกจของระบบคณภาพ คอ การใหความเชอมนวา

- ทกคนเขาใจระบบเปนอยางด และระบบนนมประสทธผล

- สนคาหรอบรการ สามารถตอบสนองความคาดหวงของลกคาไดอยางแทจรง

- เนนทการปองกนปญหามากกวาการแกไขหลงจากเกดปญหา

2) ลกษณะเดนของการประกนคณภาพ

ประเทศทรเรมพฒนาแนวคดการประกนคณภาพการศกษา คอ ประเทศองกฤษ ซง

ไดเรมนาแนวคดเกยวกบการประกนคณภาพไปใชในสถานศกษาใน ค.ศ. 1988 และใน ค.ศ.1992

ไดเรมใชมาตรฐาน BS 5750 หรอ ISO 9000 มากาหนดมาตรฐานทางการศกษา และทาใหเกด

แนวทางสาหรบการปฏบตของโรงเรยนเพอประกนคณภาพการศกษาขนและแนวคดนไดแพรหลาย

หนา | 236


ไปยงประเทศตาง ๆ ในระยะเวลาทใกลเคยงกน ม 5 ประการ (Murgatroyd and Morgan, 1994) ดงน

1) มาตรฐานการศกษากาหนดโดยผเชยวชาญภายนอก

2) มาตรฐานเขยนในรปของความคาดหวงทโรงเรยนจะตองบรรลถง

3) มาตรฐานตองสามารถประเมนไดโดยใชเกณฑทเปนปรนย

4) มาตรฐานตองใชอยางเสมอภาค ไมมการยกเวนโดยปราศจากเหตผลสมควร

5) การประกนคณภาพการศกษาจะประกอบดวยการตรวจสอบและทบทวน (Audit and

Review) การทดสอบดวยแบบมาตรฐาน และการประเมนคณภาพการศกษา

การดาเนนงานประกนคณภาพทางการศกษาโรงเรยนตองดาเนนการในองคประกอบหลก

4 ประการไดแก การวางแผน การดาเนนงาน การตรวจสอบผล และการปฏบตการวางแผนอยาง

ตอเนอง การประกนคณภาพทางการศกษาของประเทศไทยมการดาเนนการดงน

1) จดใหมระบบการประกนคณภาพการศกษา เพอใหทกโรงเรยนมมาตรฐานคณภาพ

การศกษาเทาเทยมกน

2) สงเสรมใหมความรวมมอระหวางหนวยงานและองคกรตาง ๆ ในกระบวนการประกน

คณภาพทางการศกษาเพอสรางจตสานกในบทบาทหนาทและความรบผดชอบ ในการจดการศกษา

รวมกน

3) สรางความสมดลใหเกดขนระหวางเสรภาพในการดาเนนการพฒนาคณภาพและ

มาตรฐานของสวนภมภาคกบกรอบการดาเนนงานทสวนกลางกาหนด

4) พฒนาคณภาพและดาเนนการจดการศกษาตามมาตรฐานการศกษาอยางเปนระบบและ

ตอเนองตามวงจรคณภาพP-D-C-A

3) วงจรคณภาพ PDCA (Plan-Do-Check- ct)

เรมจากกาหนดเปาหมายหรอมาตรฐานของการศกษา แลววางแผน (P) เพอนาไปส

เปาหมายทกาหนดจากการดาเนนการตามแผน (D) ในขณะทดาเนนการกทาการตรวจสอบ (C) วา

ดาเนนการไปแลวนาไปสเปาหมายหรอไมเพยงใด แลวนาผลการตรวจสอบใชปรบปรง(A) แลว

วางแผนใหดาเนนงานในขนตอไปใหดขน ซงการดาเนนการดงกลาวจะตองทาใหเปนวงจร

ตอเนอง กระบวนการดาเนนงานตามวงจรดงกลาวม 3 ขนตอน (วระพล บดรฐ, 2543)

1) การควบคมคณภาพไดแก การกาหนดมาตรฐาน และการพฒนาโรงเรยนสมาตรฐาน

ดวยการกาหนดเปนแผนปฏบตการ

2) การตรวจสอบและการปรบปรง ไดแก การตรวจสอบภายใน และการตรวจสอบ

ภายนอก เพอชวยเหลอ สนบสนนการดาเนนงานของโรงเรยน

3) การประเมนคณภาพการศกษา ไดแก การประเมนคณภาพการศกษาของโรงเรยนเปน

หนา | 237


ระยะเพอรกษาคณภาพใหย งยนตอไป

สรปไดวา ระบบประกนคณภาพการศกษา หมายถงระบบการบรหารงานของโรงเรยนททา

ใหโรงเรยนสามารถบรรลถงมาตรฐานคณภาพทกาหนดไวตลอดเวลา เพอใหผรบบรการเกดความ

มนใจในคณภาพของโรงเรยน ระบบดงกลาวประกอบดวย 3 ระบบยอย คอ ระบบการวางแผน

ระบบการควบคม ระบบรบการทบทวนและปรบปรงการปฏบตงาน การประกนคณภาพการศกษา

จงเปนการดาเนนกจกรรมและภารกจตาง ๆ ทเปนกจวตรปกตของสถานศกษาทงดานวชาการและ

การบรการ/การจดการ เพอสรางความมนใจใหผรบบรการทางการศกษา ทงผรบบรการโดยตรง คอ

ผเรยน ผปกครอง และผรบบรการทางออม ไดแก สถานประกอบการ ประชาชน และสงคมโดยรวม

วาการดาเนนงานของสถานศกษาจะมประสทธภาพและทาใหผเรยนมคณภาพหรอคณลกษณะทพง

ประสงคตามมาตรฐานการศกษาทไดกาหนดไว สถานศกษาจะตองดาเนนการในเรองการประกน

คณภาพ ดงน

1) สถานศกษาจะตองดาเนนการประกนคณภาพภายในเปนประจาทกป

2) ใหถอวาการประกนคณภาพภายในเปนสวนหนงของกระบวนการบรหารจดการศกษา

และการทางานของบคลากรทกคนในสถานศกษาทตองดาเนนการอยางตอเนอง

3) การดาเนนการประกนคณภาพทกขนตอนใหเนนการประสานงานและการมสวนรวม

ของทกกลมทกฝายทเกยวของ

4) สถานศกษาจะตองจดทารายงานประจาปการศกษาใหเรยบรอยภายในเดอนเมษายน

ของทกป

5) จดเตรยมเอกสารหลกฐานและขอมลเกยวกบการพฒนาคณภาพตามมาตรฐานการศกษา

ของสถานศกษา และมาตรฐานการศกษาเพอการประเมนคณภาพภายนอก

หลกการประกนคณภาพตามมาตรฐานการศกษาชาต

สานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน (2554) แบงมาตรฐานการศกษาออก

เปน 3 ประการดงน

1. มาตรฐานการศกษาของชาต

2. มาตรฐานการศกษาของแตละระดบการศกษา

3. มาตรฐานการเรยนรตามหลกสตร

หนา | 238


1. มาตรฐานการศกษาของชาต

มาตรฐานการศกษา หมายถง ขอกาหนดเกยวกบคณลกษณะ คณภาพทพงประสงคและ

มาตรฐานทตองการใหเกดขนในสถานศกษาทกแหง และเพอใชเปนหลกในการเทยบเคยงสาหรบ

การสงเสรมและกากบดแล การตรวจสอบ การประเมนผลและการประกนคณภาพทางการศกษา

มาตรฐานการศกษาของชาต เปนเปาหมายการจดการศกษาของชาต ครอบคลมการจด

การศกษาทกระดบ ทกประเภท นนคอ ครอบคลมการศกษาปฐมวย การศกษาขนพนฐาน การ

อาชวศกษา การอดมศกษา และครอบคลมท งการศกษาในระบบ การศกษานอกระบบ และ

การศกษาตามอธยาศย ดงนน มาตรฐานการศกษาของชาตจงเปนการกาหนดเปาหมายทกวางเพอให

องคกรหลกทจดการศกษาสามารถนาไปกาหนดแนวทางสการปฏบตไดชดเจนยงขน มาตรฐาน

การศกษาของชาตแบงออกเปน 3 มาตรฐาน 11 ตวบงช ดงน (สานกงานคณะกรรมการการศกษา

ขนพนฐาน 2554)

มาตรฐานท 1 คณลกษณะของคนไทยทพงประสงค ทงในฐานะพลเมองและพลโลก(คน

ไทยเปนคนเกง คนด และมความสข) ตวบงช คอ

1) กาลงกาย กาลงใจทสมบรณ

2) ความรและทกษะทจาเปนและเพยงพอในการดารงชวตและการพฒนาสงคม

3) ทกษะการเรยนรและการปรบตว

4) ทกษะทางสงคม

5) คณธรรม จตสาธารณะ และจตสานกในความเปนพลเมองไทยและพลโลก

มาตรฐานท 2 แนวการจดการศกษา ตวบงชคอ

6) การจดหลกสตรการเรยนรและสภาพแวดลอมทสงเสรมใหผเรยนไดพฒนาตาม

ธรรมชาตและเตมศกยภาพ

7) มการพฒนาผบรหาร คร คณาจารยและบคลากรทางการศกษาอยางเปนระบบและม

คณภาพ

8) มการบรหารจดการทใชสถานศกษาเปนฐาน

มาตรฐานท 3 แนวการสรางสงคมแหงการเรยนร/สงคมแหงความร ตวบงช คอ

9) การบรการวชาการและสรางความรวมมอระหวางสถานศกษากบชมชนใหเปนสงคม

แหงการเรยนร/สงคมแหงความร

10) การศกษาวจย สรางเสรม สนบสนนแหลงการเรยนรและกลไกการเรยนร

11) การสรางและการจดการความรในทกระดบทกมตของสงคมในแตละตวบงชยงมตว

บงชยอยอก ครและบคลากรทางการศกษา และหนวยงานทเกยวของควรศกษาเพมเตม

หนา | 239


2) มาตรฐานการศกษาของแตละระดบการศกษา

จากมาตรฐานการศกษาของชาต องคกรหลกทจดการศกษาตองนามาตรฐานการศกษาของ

ชาตมากาหนดเปนมาตรฐานสการปฏบตในแตละระดบ ในทนขอเสนอรายละเอยดของมาตรฐาน

การศกษาของสานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน ดงน

1) มาตรฐานการศกษาปฐมวย

อดมการณการศกษาปฐมวย อดมการณของการจดการศกษาปฐมวย เปนการจด

การศกษาขนพนฐานระดบแรกเพอวางรากฐานชวตของเดกไทยใหเจรญเตบโตอยางสมบรณ ม

พฒนาการสมวยอยางสมดล ทงดานรางกาย อารมณ จตใจ สงคม และสตปญญา หลกการของการ

จดการศกษาปฐมวยมดงน

1) หลกการพฒนาเดกโดยองครวม

2) หลกการจดประสบการณทยดเดกเปนสาคญ

3) หลกการสรางเสรมความเปนไทย

4) หลกความรวมมอ

5) หลกแหงความสอดคลอง

2) มาตรฐานการศกษาขนพนฐาน

อดมการณการศกษาขนพนฐาน เปนการจดการศกษาเพอปวงชน โดยรฐตองจดใหม

การศกษาขนพนฐานเพอพฒนาเยาวชนไทยทกคนใหมคณลกษณะทพงประสงค ทงในฐานะทเปน

พลเมองไทยและพลเมองของโลก เพอเปนรากฐานทพอเพยงสาหรบการใฝรใฝเรยนตลอดชวต

รวมทงเพอการพฒนาหนาทการงานและการพฒนาคณภาพชวตสวนตนและครอบครว และเพอ

สรางรากฐานทแขงแกรงสาหรบการสรางสรรคสงคมไทยใหเปนสงคมแหงการเรยนร เพอการ

พฒนาประเทศทย งยนในอนาคต หลกการสาคญของการจดการศกษาขนพนฐานมดงน

1) หลกการพฒนาผเรยนอยางครบถวนสมบรณ

2) หลกการจดการศกษาเพอความเปนไทย

3) หลกแหงความเสมอภาค

4) หลกการมสวนรวม

5) หลกแหงความสอดคลอง

3) มาตรฐานการเรยนรตามหลกสตร

หลกสตรการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2551 ทใชอยในปจจบน เปนหลกสตรอง

มาตรฐาน ซงหมายถงหลกสตรทมมาตรฐานเปนเปาหมายในการพฒนาผเรยน มาตรฐานในทน

หนา | 240


หมายถงมาตรฐานการเรยนร ซงเปนการระบสงทผเรยนพงร พงปฏบตไดเมอเรยนจบการศกษา

มาตรฐานการเรยนรจงเปนเปาหมายและกรอบทศทางในการพฒนาหลกสตร และเปนตวจกรสาคญ

ในการขบเคลอนและพฒนาคณภาพการศกษา

ดงนน มาตรฐานการเรยนรตามหลกสตรการศกษาขนพนฐานจงมความเกยวของกบ

มาตรฐานการศกษาขนพนฐาน นนคอ หากสถานศกษาจดการศกษาตามหลกสตรโดยยดมาตรฐาน

การเรยนรทกกลมสาระการเรยนรครบถวนในแตละชวงชน ในขณะเดยวกนกพฒนาองคประกอบ

อน ๆ ทเออตอการจดการเรยนรโดยดาเนนการอยางจรงจงและเขมแขง ยอมสงผลถงคณภาพตาม

มาตรฐานการศกษาขนพนฐานอยางแนนอน ในทานองเดยวกน การจดการศกษาตามหลกสตร

การศกษาปฐมวยกยอมสงผลถงคณภาพตามมาตรฐานการศกษาปฐมวยดวย

หลกการประกนคณภาพการศกษาภายในสถานศกษา

สถานศกษาจะตองจดใหมระบบการประกนคณภาพการศกษาภายในสถานศกษา(Internal

Quality Assurance System) เพอสรางความมนใจใหแกผทเกยวของวา ผเรยนทกคนจะไดรบ

การศกษาทมคณภาพจากสถานศกษา วธการประกนคณภาพการศกษาภายในสถานศกษาดาน

วชาการ หลกสตร ผสอนและผเรยนเปนวงจร 6 ขนมดงน

1) คณภาพของการมอบหมายงานของผบรหารและผมสวนเกยวของ

2) ประเมนความตองการ จากนกเรยน ลกคา และผมสวนเกยวของ

3) แผนกลยทธ เปาหมายความสาเรจในระยะสนและระยะยาว

4) คณภาพการบรการและผลผลต

5) แผนยทธวธ กาหนดการรบผดชอบ ความสาคญ เสนทางของเวลาทรพยากร

6) ประเมนโดยการสรป และเปนรปแบบของการประกนคณภาพและการจาแนกลกคา

ระบบการประกนคณภาพการศกษาภายในสถานศกษาเพอสรางความมนใจวา ผเรยนทก

คนจะไดรบการศกษาทมคณภาพมดงน

1) การจดระบบบรหารและสารสนเทศ

2) การพฒนามาตรฐานการศกษา

3) การจดทาแผนพฒนาคณภาพการศกษา

4) การดาเนนงานตามแผนพฒนาคณภาพการศกษา

5) การตรวจสอบและทบทวนคณภาพการศกษา

6) การประเมนคณภาพการศกษา

7) การรายงานคณภาพการศกษาประจาป

หนา | 241


8) การผดงระบบการประกนคณภาพการศกษา

1. กระบวนการประกนคณภาพภายใน

ระบบการประกนคณภาพภายใน หมายถง ระบบการประเมนผล และการตดตาม

ตรวจสอบคณภาพและมาตรฐานการศกษาของสถานศกษาจากภายใน โดยบคลากรของสถานศกษา

นนเองหรอโดยหนวยงานตนสงกดทมหนาทกากบดแลสถานศกษานน (พระราชบญญตการศกษา

แหงชาต พ.ศ. 2542 : มาตรา 4) สถานศกษาจะตองพฒนาระบบการประกนคณภาพภายในใหเปน

สวนหนงของกระบวนการบรหารและการปฏบตงาน โดยคานงถงหลกการและกระบวนการ

ดงตอไปน

1. หลกการสาคญของการประกนคณภาพภายในของสถานศกษาม 3 ประการ คอ

(สานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน 2554)

1) จดมงหมายของการประกนคณภาพภายใน คอ การทสถานศกษารวมกนพฒนา

ปรบปรงคณภาพใหเปนไปตามมาตรฐานการศกษา ไมใชการจบผดหรอทาใหบคลากรเสยหนา โดย

เปาหมายสาคญอยท การพฒนาคณภาพใหเกดขนกบผเรยน

2) การทจะดาเนนการใหบรรลเปาหมายตามขอ 1.1 ตองทาใหการประกนคณภาพ

การศกษาเปนสวนหนงของกระบวนการบรหารจดการและการทางานของบคลากรทกคนใน

สถานศกษาไมใชเปนกระบวนการทแยกสวนมาจากการดาเนนงานตามปกตของสถานศกษาโดย

สถานศกษาจะตองวางแผนพฒนาและแผนปฏบตการทมเปาหมายชดเจน ทาตามแผนตรวจสอบ

ประเมนผลและพฒนาปรบปรงอยางตอเนอง เปนระบบทมความโปรงใสและมจตสานกในการ

พฒนาคณภาพการทางาน

3) การประกนคณภาพเปนหนาทของบคลากรทกคนในสถานศกษา ไมวาจะเปน

ผบรหาร คร อาจารยและบคลากรอน ๆ ในสถานศกษา โดยในการดาเนนงานจะตองใหผเกยวของ

เชน ผเรยน ชมชน เขตพนทการศกษา หรอหนวยงานทกากบดแลเขามามสวนรวมในการกาหนด

เปาหมาย วางแผน ตดตามประเมนผล พฒนาปรบปรง ชวยกนคด ชวยกนทา ชวยกนผลกดนให

สถานศกษามคณภาพ เพอใหผเรยนไดรบการศกษาทดมคณภาพ เปนไปตามความตองการของ

ผปกครอง สงคม และประเทศชาต

2. กระบวนการการประกนคณภาพภายในตามแนวคดของการประกนคณภาพ ม 3 ขนตอน

คอ (สานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน, 2554)

1) การควบคมคณภาพ เปนการกาหนดมาตรฐานคณภาพการศกษาของสถานศกษาเพอ

พฒนาสถานศกษาใหเขาสมาตรฐาน

หนา | 242


2) การตรวจสอบคณภาพ เปนการตรวจสอบและตดตามผลการดาเนนงานของ

สถานศกษาใหเปนไปตามมาตรฐานทกาหนด

3) การประเมนคณภาพ เปนการประเมนคณภาพการศกษาของสถานศกษาโดย

สถานศกษาและหนวยงานตนสงกดในระดบเขตพนทการศกษาฯ และระดบกระทรวง

3. กระบวนการประกนคณภาพภายในตามแนวคดของหลกการบรหารทเปนกระบวนการ

ครบวงจร (PDCA) ประกอบดวย 4 ขนตอน คอ

1) การรวมกนวางแผน (Planning)

2) การรวมกนปฏบตตามแผน (Doing)

3) การรวมกนตรวจสอบ (Checking)

4) การรวมกนปรบปรง (Action)

2. ขนตอนการดาเนนงานตามกระบวนการประกนคณภาพภายใน

ขนตอนการดาเนนการประกนคณภาพภายในมรายละเอยดดงน

1) ขนการเตรยมการ ซงการเตรยมการทมความสาคญมดงน

1) การเตรยมความพรอมของบคลากร โดยตองสรางความตระหนกถงคณคาของการ

ประกนคณภาพภายในและการทางานเปนทม ซงจะจดทาการชแจงทาความเขาใจโดยใชบคลากร

ภายในสถานศกษาหรอวทยากรมออาชพจากภายนอก โดยบคลากรทกคนในสถานศกษาไดม

โอกาสเขารวมประชมรบทราบพรอมกน และตองพฒนาความร ทกษะเกยวกบการประกนคณภาพ

ภายในใหบคลากรทกคนเกดความมนใจในการดาเนนงานประกนคณภาพดวยการจดประชมเชง

ปฏบตการ โดยเนนเนอหาเกยวกบการจดทาแผนพฒนาสถานศกษาและแผนปฏบตการในแตละป

ตอมาเนนเนอหาการกาหนดกรอบและแผนการประเมน การสรางเครองมอประเมน และการ

รวบรวมขอมล ในชวงทายเนนเรองเกยวกบการวเคราะหขอมล การนาเสนอผลการประเมน และ

การเขยนรายงานผลการประเมนตนเอง (Self Study Report)

2) การแตงตงคณะกรรมการผรบผดชอบในการประสานงาน กากบดแล ชวยเหลอ

สนบสนนใหทกฝายทางานรวมกนและเชอมโยงเปนทม โดยการตงคณะกรรมการควรพจารณาตาม

แผนภมโครงสรางการบรหารซงฝายทรบผดชอบงานใดควรเปนกรรมการรบผดชอบการพฒนา

และประเมนคณภาพงานนน

2. ขนการดาเนนงานประกนคณภาพภายใน ประกอบดวยขนตอนหลก 4 ขนตอน

1) การวางแผน จะตองมการกาหนดเปาหมาย แนวทางการดาเนนงาน ผรบผดชอบ

งาน ระยะเวลาและทรพยากรทตองใช สาหรบแผนตาง ๆ ทควรจดทาคอ แผนพฒนาคณภาพ

การศกษาของสถานศกษา แผนปฏบตการประจาป แผนการจดการเรยนการสอนตามหลกสตรซง

หนา | 243


สอดคลองกบเปาหมายของสถานศกษา แผนการประเมนคณภาพและแผนงบประมาณ

2) การปฏบตตามแผน ซงในขณะดาเนนการตองมการเรยนรเพมเตมตลอดเวลา และ

ผบรหารควรใหการสงเสรมและสนบสนนใหบคลากรทกคนทางานอยางมความสข จดสงอานวย

ความสะดวก สนบสนนทรพยากรเพอการปฏบต กากบ ตดตามการทางาน ทงระดบบคลากร ราย

กลม รายหมวด และใหการนเทศ

3) การตรวจสอบประเมนผล ซงเปนกลไกสาคญทจะกระตนใหเกดการพฒนา เพราะจะ

ทาใหไดขอมลยอนกลบทแสดงวาการดาเนนงานทผานมาบรรลเปาหมายเพยงใด โดยการประเมน

ตองจดวางกรอบการประเมน จดหาหรอจดทาเครองมอ จดเกบรวบรวมขอมล วเคราะหขอมล แปล

ความขอมล และการตรวจสอบ ปรบปรงคณภาพการประเมน

4) การนาผลการประเมนมาปรบปรงงาน เมอแตละฝายประเมนผลเสรจแลวจะสงผลให

คณะกรรมการรบผดชอบนาไปวเคราะห สงเคราะห และแปลผล แลวนาเสนอผลตอผเกยวของเพอ

นาไปปรบปรงการปฏบตงานของผบรหารและบคลากร นาไปวางแผนในระยะตอไป และจดทา

เปนขอมลสารสนเทศหรอการเขยนรายงานประเมนตนเอง

3. ขนการจดทารายงานประเมนตนเองหรอรายงานประจาป

เมอสถานศกษาดาเนนการประเมนผลภายในเสรจแลวจะจดทารายงาน โดยเรมจาก

รวบรวมผลการดาเนนงานและผลการประเมนมาวเคราะหจาแนกตามมาตรฐานการศกษาและเขยน

รายงาน

หลกการประกนการประเมนคณภาพภายนอก

การประเมนคณภาพภายนอก คอ การประเมนคณภาพการจดการศกษา การตดตาม การ

ตรวจสอบคณภาพและมาตรฐานการศกษาของสถานศกษา โดยผประเมนภายนอกทไดรบการ

รบรองจากสานกงานรบรองมาตรฐานและประเมนคณภาพการศกษา โดยผประเมนภายนอกท

ไดรบการรบรองจากสานกงานรบรองมาตรฐานและประเมนคณภาพการศกษา(องคการมหาชน)

หรอ สมศ. เพอมงใหมคณภาพดยงขน ผประเมนภายนอกหรอคณหมอโรงเรยนมความเปนอสระ

และเปนกลาง ไมมผลประโยชนขดแยงกบการประเมนคณภาพภายนอกจะนาไปสการเขาถง

คณภาพการศกษาดวยความเปนกลาง เพอสรางสรรคพฒนาคณภาพและมาตรฐานการศกษาอยาง

แทจรง

1. แนวคดและหลกการของการประเมนคณภาพภายนอก

การประเมนภายนอกของ สมศ. เปนการประเมนโดยใชรปแบบ "กลยาณมตร

ประเมน" โดยมวตถประสงคดงน (สานกงานรบรองมาตรฐานและประเมนคณภาพ,2548)

หนา | 244


1) เพอตรวจสอบ ยนยนสภาพจรงในการดาเนนงานของสถานศกษาและประเมน

คณภาพการศกษาตามมาตรฐานการศกษาทกาหนด

2) เพอใหไดขอมลซงชวยสะทอนใหเหนจดเดน จดดอยของสถานศกษา เงอนไขของ

ความสาเรจ และสาเหตของปญหา

3) เพอชวยเสนอแนะแนวทางปรบปรงและพฒนาคณภาพการศกษาแกสถานศกษา

และหนวยงานตนสงกด

4) เพอสงเสรมใหสถานศกษามการพฒนาคณภาพและประกนคณภาพภายในอยาง

ตอเนอง

5) เพอรายงานผลการประเมนคณภาพและมาตรฐานการศกษาของสถานศกษาตอ

หนวยงานทเกยวของและสาธารณชน

2. ความสาคญของการประเมนคณภาพภายนอก

การประเมนคณภาพภายนอก มความสาคญและมความหมายตอสถานศกษาหนวยงานท

เกยวของ และสาธารณชน ดงตอไปน (สานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน 2554)

ประการท 1 เปนการสงเสรมใหสถานศกษาพฒนาเขาสเกณฑมาตรฐานและพฒนาตนเองใหเตม

ตามศกยภาพอยางตอเนอง

ประการท 2 เพมความมนใจและคมครองประโยชนใหผรบบรการทางการศกษาวา

สถานศกษาไดจดการศกษามงสคณภาพตามมาตรฐานการศกษาทเนนใหผเรยนเปนคนด ม

ความสามารถ และมความสขเพอเปนสมาชกทดของสงคม

ประการท 3 สถานศกษาและหนวยงานทกากบดแล เชน คณะกรรมการสถานศกษา

หนวยงานตนสงกด สานกงานเขตพนทการศกษา รวมทงหนวยงานทเกยวของและชมชนทองถนม

ขอมลทจะชวยตดสนใจในการวางแผนและดาเนนการเพอพฒนาคณภาพการศกษาของสถานศกษา

ใหเปนไปในทศทางทตองการและบรรลเปาหมายตามทกาหนด

ประการท 4 หนวยงานทเกยวของในระดบนโยบายมขอมลสาคญในภาพรวมเกยวกบ

คณภาพและมาตรฐานของสถานศกษาทกระดบทกสงกด เพอใชเปนแนวทางในการกาหนด

แนวนโยบายทางการศกษาและการจดสรรงบประมาณเพอการศกษาอยางมประสทธภาพ

3. การพฒนาระบบและเกณฑการประเมนคณภาพภายนอก

ผประเมนภายนอก หมายถง บคคลทงทเปนนกวชาการวชาชพ หรอผปกครอง ผแทน

ชมชนทมคณสมบตตามทสานกงานรบรองมาตรฐานและประเมนคณภาพการศกษากาหนด และ

ไดรบการรบรองจากสานกงานรบรองมาตรฐานและประเมนคณภาพการศกษาใหทาการประเมน

หนา | 245


คณภาพภายนอกสถานศกษา [สานกงานรบรองมาตรฐานและประเมนคณภาพการศกษา (องคการ

มหาชน), 2550] มหลกเกณฑดงน

1) คณสมบตของผประเมนภายนอก

การประเมนคณภาพภายนอกอยางสรางสรรคเพอมงพฒนาคณภาพการศกษาตอง

อาศยความร ความสามารถ ประสบการณ ความเชยวชาญหรอคณวฒ พรอมทงบคลกภาพและเจต

คตทเหมาะสมของผประเมนภายนอก สมศ. จงกาหนดคณสมบตเบองตน และคณสมบตเฉพาะ

สาหรบผทจะไดรบการรบรองและแตงตงเปนผประเมนภายนอกดงน

2) คณสมบตเบองตน

1) อายไมต ากวา 30 ปบรบรณ แตตองไมเกน 65 ป ในวนทยนใบสมคร

2) มสญชาตไทย

3) สามารถปฏบตงานไดเตมเวลา

4) มวฒการศกษาไมตากวาปรญญาตรหรอเทยบเทา หรอมความร ความสามารถ

และประสบการณการทางานทประสบความสาเรจในวชาชพเปนทยอมรบและไมเคยถกลงโทษทาง

จรยธรรม

5) ในกรณทเปนขาราชการตองไดรบหนงสออนญาตจากผบงคบบญชาระดบกรม

ขนไป ใหสามารถเปนผประเมนภายนอกและทาการประเมนภายนอกได

6) มความร ความเขาใจเกยวกบความมงหมาย หลกการ แนวการจดการศกษา การ

จดกระบวนการเรยนร ระบบการประกนคณภาพและมาตรฐานการศกษา เพอการประเมนคณภาพ

ภายนอกของระดบการศกษาขนพนฐานในระบบ

7) มความร และมทกษะดานการประเมนผล ไดแก การรวบรวมขอมล การวเคราะห

ขอมล การสรปและใหขอเสนอแนะ และการเขยนรายงาน

8) มทกษะในการสอสารดวยวาจา

9) มทกษะในการคดวเคราะห รอบคอบ สามารถตดสนใจไดอยางถกตองเหมาะสม

10) มบคลกภาพ สภาพเรยบรอย

11) มเจตคตทดตอสถานศกษา เปนกลยาณมตร มเจตคตทดตอการทางานรวมกบ

ผอนและมความสามารถในการประสานงาน

3) ผประเมนตองไมมลกษณะตองหามดงตอไปน

1) เปนผมกายพการหรอจตบกพรองอนเปนเหตใหเปนผหยอนสมรรถภาพในการ

เปนผประเมนภายนอก

2) เปนบคคลลมละลาย คนไรความสามารถ หรอเสมอนไรความสามารถ

หนา | 246


3) อยในระหวางลงโทษจาคกโดยคาพพากษาถงทสดใหจาคก

4) เคยไดรบโทษจาคก โดยคาพพากษาถงทสดใหจาคก เวนแตเปนโทษสาหรบ

ความผดทไดกระทาโดยประมาทหรอความผดลหโทษ

5) ในกรณของผทเคยรบราชการตองไมเคยไดรบโทษทางวนยอยางรายแรง

4. คณสมบตเฉพาะ

1) สาเรจหลกสตรการฝกอบรมผประเมนภายนอกของสานกงาน ผานการทดสอบ

และการประเมนตามหลกเกณฑทสานกงานกาหนด และไดรบการรบรองใหเปนผประเมน

ภายนอก

2) มคณสมบตอน ๆ ตามทสานกงานกาหนด

5) จรรยาบรรณของผประเมนภายนอก

ผประเมนภายนอกตองปฏบตงานดวยความรบผดชอบ โปรงใส ตรวจสอบไดโดย

ยดจรรยาบรรณตอไปนเปนหลก (ภรต วาจาบณฑตย, 2549)

1) มความเทยงตรง เปนกลาง โปรงใส มความรบผดชอบทตรวจสอบได รายงาน

สงทคนพบตามความเปนจรงอยางชดเจน มเหตผล มหลกฐานสนบสนนและมความซอสตยสจรต

ไมยอมใหอทธพลใดเบยงเบนผลการประเมนใหผดไปจากความเปนจรง การรายงานโดยปกปด

ขอความซงควรตองแจง ถอเปนการรายงานเทจดวย

2) ตอง ไ ม ป ระ พ ฤ ตใ ห เ ส อม เ ส ย แ ก ช อ เ ส ย ง ข อง ตนหรอแ ก ช อ เ ส ย ง ข อ ง

สานกงาน

3) รกษาความลบของขอมลสารสนเทศสวนบคคลและสถานศกษาทไดรบระหวาง

การตรวจเยยมและการประเมนคณภาพภายนอกอยางเครงครด

4) ไมรบและไมเรยกรองในสงทไมเกยวของกบการประเมนคณภาพภายนอก

สถานศกษา เชน ไมรบอามสสนจาง รางวล ของขวญ ของกานล การตอนรบ การรบรองและการ

อานวยความสะดวกจากสถานศกษาทเกนความจาเปน

5) ไมแสวงหาผลประโยชนใหตวเองหรอผอนไมวาโดยทางตรงหรอทางออมโดยใช

ขอมลใด ๆ ซงสานกงานยงไมไดเผยแพรตอสาธารณะ และไมดาเนนการใด ๆ ในลกษณะทอาจ

กอใหเกดความขดแยงทางผลประโยชนตอสานกงาน

6) ปฏบตงานตามทไดรบมอบหมายอยางครบถวนสมบรณ ตามมาตรฐานการ

ประเมนคณภาพภายนอกทสานกงานกาหนด

7) ผประเมนภายนอกตองไมนาบคคลทไมเกยวของกบการประเมนคณภาพภายนอก

เขาไปในสถานศกษาททาการประเมน

หนา | 247


8) ผประเมนตองไมเปนทปรกษาหรอวทยากรใหกบสถานศกษาเนองจากอาจเกด

ผลประโยชนทบซอน

6) บทบาทและหนาทของผประเมนภายนอก

ในการประเมนคณภาพภายนอก ผประเมนภายนอกจะตองปฏบตงานอยางมออาชพโดย

ยดถอบทบาทในลกษณะ “เพอนรวมวชาชพ” และเปน “กลยาณมตร” กบสถานศกษาและชมชนท

ตางฝายตางเรยนรจากกนและกน หนาทสาคญของคณะผประเมนภายนอก มดงน [สานกงานรบรอง

มาตรฐานและประเมนคณภาพการศกษา (องคการมหาชน), 2550]

1) ตรวจเยยมสถานศกษา สรางความเขาใจและเจตคตทถกตองเกยวกบการประเมนเพอ

พฒนาคณภาพใหกบบคลากรของสถานศกษาและผเกยวของ

2) รวบรวมขอมลและตรวจสอบหลกฐานขอมลเพอยนยนสภาพความเปนจรงในการ

พฒนาคณภาพการศกษาตามทสถานศกษาไดรายงานไวในรายงานการประเมนตนเอง และตาม

หลกฐานทสะทอนสภาพความเปนจรงทไมไดอยในรายงานการประเมนตนเอง

3) ตรวจสอบกระบวนการและวธการทสถานศกษาใชในการไดมาซงขอมล รวมทง

หลกฐานทระบในรายงานการประเมนตนเองมความเหมาะสม ครอบคลม และนาเชอถอเพยงใด

4) ตรวจสอบผลการพฒนาเทยบเคยงกบเปาหมาย/แผนพฒนาของสถานศกษาและ

มาตรฐานการศกษาท สมศ. กาหนดเพอการประเมนภายนอก รวมทงตรวจสอบเปาหมาย/

แผนพฒนาทสถานศกษาจะดาเนนการตอไปเพอดความสอดคลองกบผลการประเมน

5) ประมวล วเคราะหขอมล และประเมนคณภาพการศกษาตามมาตรฐานประเมน

ภายนอก พรอมทงใหขอเสนอแนะแกสถานศกษาเพอนาไปสการพฒนาการจดการศกษาใหม

คณภาพยงขน

6) รายงานผลการประเมนคณภาพสถานศกษาตอ สมศ.

7) บทบาทของครในการรบการตรวจสอบและประเมนจากภายนอก

การประกนคณภาพภายนอกเปนงานทตอเนองจากการประกนคณภาพภายใน ซง

สถานศกษาจะตองจดทารายงานการประเมนตนเองเปนประจาทกป เพอเสนอสานกงานรบรอง

มาตรฐานและประเมนคณภาพการศกษา เพอรบการประเมนคณภาพภายนอก (สานกงานรบรอง

มาตรฐานและประเมนคณภาพการศกษา (องคการมหาชน), 2550)บทบาทของครในการรบการ

ตรวจสอบและการประเมนคณภาพจากภายนอก ม 3 บทบาท คอ

1) รวมจดทารายงานการศกษาตนเอง (SSR) ของสถานศกษา

2) รบการตรวจเยยมของผประเมนจากภายนอก

หนา | 248


3) รบขอเสนอแนะจากนกงานรบรองมาตรฐานและประเมนคณภาพการศกษามา

ดาเนนการใหมการปรบปรงแกไข


ระบบการประกนคณภาพภายในกบระบบการประกนคณภาพภายนอก มความแตกตาง

และมความสมพนธเชอมโยงกน การประกนคณภาพภายในเปนกระบวนการทสถานศกษาและ

หนวยงานตนสงกดจะตองดาเนนการใหเปนสวนหนงของการบรหารโดยบคลากรทกคนใน

สถานศกษาเพอพฒนาคณภาพการศกษาเขาสมาตรฐานการศกษา แลวจดทารายงานประจาปเสนอ

ผเกยวของ สวนการประกนคณภาพภายนอกเปนงานทตอเนองและสมพนธกบการประกนคณภาพ

ภายใน เปนการตรวจสอบผลการประเมนตนเองของสถานศกษาตามมาตรฐานการศกษาโดย

หนวยงานภายนอกเพอ ใหขอเสนอแนะในการปรบปรงคณภาพอยางตอเนอง การประกนคณภาพ

ภายในกบการประกนคณภายนอกจงสมพนธเชอมโยงกนดวยมาตรฐานการศกษา โดยคานงถง

หลกการสาคญคอ เอกภาพเชงนโยบาย ความหลากหลายในทางปฏบต และมงสงเสรมการพฒนา

คณภาพการศกษาใหมประสทธภาพ


1. บอกความหมายของการประกนคณภาพภายนอกและภายใน

2. เพราะเหตตองมการประกนคณภาพการศกษาในสถานศกษา

3. หนวยงานใดมหนาทเกยวของกบการประกนคณภาพการศกษา

4. วงจรคณภาพ PDCA (Plan- Do- Check-Act) มขนตอนอยางไร

5. บอกความหมายและความสมพนธของมาตรฐานการศกษาชาตกบการประกนคณภาพ

6. อธบายหลกการการประกนคณภาพการศกษาภายในสถานศกษา ดานวชาการ หลกสตร

ผสอนและผเรยน

7. กระบวนการประเมนคณภาพภายนอกมขนตอนอยางไร

8. ครมบทบาทหนาทอยางไรในการประกนคณภาพภายใน

9. แนวคดและหลกการของการประเมนคณภาพภายนอกเปนอยางไร

หนา | 249



เขมทอง ศรแสงเลศ. (2540). การวเคราะหระบบประกนคณภาพการศกษาของโรงเรยนอาชวศกษา

เอกชนกรงเทพมหานคร. วทยานพนธครศาสตรดษฎบณฑต. คณะครศาสตร จฬาลงกรณ


ไพฑรย สนลารตน ศรเนตร อารโสภณพเชฐ และสรภกตร ศรโท. (2555). กรอบคณวฒของ

ประเทศไทย. พมพครงท 2. กรงเทพฯ : โรงพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย.

ภรต วาจาบณฑตย. (2549). การพฒนาตวบงชการเสรมสรางพลงอานาจผประเมนภายนอกระดบ

การศกษาขนพนฐาน. วทยานพนธครศาสตรมหาบณฑต คณะครศาสตร จฬาลงกรณ


มงคลชย สมอดร. (2552). แบบจาลองระบบคณภาพ (Quality System Model; QSM) เพอเพม

ประสทธผลการบรหารจดการสถานศกษา : รายงานการวจย. พมพครงท 2. สงขลา :

วทยาลยประมงตณสลานนท.

รบรองมาตรฐานและประเมนคณภาพการศกษา (องคการมหาชน). (2550). มาตรฐาน ตวบงชและ

เกณฑการพจารณาเพอการประเมนคณภาพภายนอกระดบการศกษาขนพนฐาน รอบท 2

(พ.ศ. 2549-2553)พมพครงท 4. กรงเทพฯ : สานกงานรบรองมาตรฐานและประเมน

คณภาพการศกษา.

วฑรย สมะโชคด. (2541). 7 เครองมอสคณภาพยคใหม ของ Yoshinobu Nayatani . พ ม พค ร ง ท

1. กรงเทพฯ : TPA.

วระพล บดรฐ. (2543). PDCA วงจรสความสาเรจ.

สานกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน. (2554). แนวทางการประเมนคณภาพตามมาตรฐาน

การศกษาขนพนฐานเพอการประกนคณภาพภายในของสถานศกษา. กรงเทพฯ : สานก

ทดสอบทางการศกษา.

สานกงานรบรองมาตรฐานและประเมนคณภาพการศกษา.(2547).ระบบการประกนคณภาพ

การศกษาตามเจตนารมณของพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542. พมพครงท 3.

กรงเทพฯ : สานกงานรบรองมาตรฐานและประเมนคณภาพการศกษา (องคการมหาชน).

สานกงานรบรองมาตรฐานและประเมนคณภาพ. (2548). กลยาณมตรประเมน. [electronic

resource]. กรงเทพฯ : สานกงานรบรองมาตรฐานและประเมนคณภาพ(องคการมหาชน).

หนา | 250


สกญญรตน คงงาม. (2552). การพฒนาโมเดลการปรบเปลยนมโนทศนดานการประกนคณภาพของ

สถานศกษาขนพนฐาน. วทยานพนธครศาสตรดษฎบณฑต.คณะครศาสตร จฬาลงกรณ


สรางค ธรรมโวหาร. (2552). การประกนคณภาพการศกษารอบท 3. วารสารครจนทรสาร. 12 (2).

หนา 32-36.

Deming, W. Edwards. (2013). The essential Deming: leadership principles from the father of

quality management (1900-1993). New York: McGraw-Hill.

Feigenbaum, A.V. (1961). Total quality control engineering and management. London:

McGraw-Hill

Grant Harman. (2000). Quality assurance in higher education: proceedings of the

international conference Bangkok, Thailand 8-10 November. [electronic resource].

Bangkok : Ministry of University Affairs.

GregoryB.Hutchins. (1991). Introduction to quality control, assurance, and management.

New York: Macmillan.

John Sallis. (2002). On translation. Bloomington IN: Indiana University Press.

Juran, J.M. (1951). Quality-Control handbook. New York: McGraw-Hill.

Murgatroyd, Stephen and Morgan, Colin. (1994). Total quality management in the public

sector: An international perspective. Buckingham: Open University Press.

Phillip B. Crosby. (1984). Quality without bars : the art of hassle free management. New

York: McGraw-Hill.

หนา | 251


บทท 8

แนวโนมการศกษาไทยในอนาคต

การจะพฒนาการศกษาไทยใหประสบความสาเรจไดในยคกระแสทมการเปลยนแปลง

ของโลกปจจบนน จาเปนตองวางแผนและดาเนนการในเชงรก กลาวคอ การใหความสาคญกบการ

คาดการณแนวโนมอนาคตทางดานการศกษา เพอนามาใชประกอบการจดการศกษาไทยให

สอดคลองกบบรบทสงคม บรบทเศรษฐกจ และบรบทการเมองการปกครองในขณะนน เพอขจด

อปสรรคปญหาทเกยวของกบบรบทการจดการศกษา และการใชประโยชนสงสดจากแนวโนม

การศกษาไทยในอนาคต และในบทนจะกลาวถง1) ปญหาการจดการศกษาไทยในปจจบน 2) การ

ปฏรปการศกษาไทยในทศวรรษท 2 3) แนวโนมการศกษาไทยในอนาคต 4) การจดการศกษาเพอ

การพฒนาทย งยน

กระทรวงศกษาธการไดปฏรปการศกษาในรอบท 1 แตยงไมประสบความสาเรจ กลาวคอ

ในรอบท 1 ตองการพฒนาการศกษาไทยใหมเอกภาพ มการจดระบบโครงสราง มองคกรอสระเขา

มาทาหนาทรบรองมาตรฐาน และประเมนผลขอสอบนกเรยน เพอนาไปสการพฒนาคณลกษณะ

และทกษะการเรยนรของนกเรยนทคดเปน ทาเปน แกปญหาเปน แตเนองจากนโยบายดาน

การศกษาไมตอเนองและไมประสบความสาเรจเทาทควร การปฏรปการศกษาครงแรกจงเปนเพยง

การปรบเปลยนโครงสราง และไดมการเรยกรองใหมการปฏรปการศกษาในทศวรรษท 2 (2552-

2561) เพอพฒนาการศกษา วางระบบและวางรากฐานทถกตอง ซงปจจบนนการจดการศกษาของ

ไทยมปญหาทพอแจกแจงประเดนไดดงน

ปญหาการการศกษาไทย

การปฏรปการศกษาในทศวรรษทสอง (พ.ศ.2552-2561) สานกงานเลขาธการสภาการศกษา

ไดตดตามและประเมนผลการปฏรปการศกษา พบปญหาทตองเรงปรบปรงแกไขและสานตอหลาย

ดานในสวนทเปนบรบททางการศกษา ไดสรปไวดงน (สานกงานเลขาธการสภาการศกษา, 2552)

1. ปญหาการศกษาทพบจากการปฏรปการศกษาในทศวรรษท 2

1) ดานการพฒนาคณภาพผเรยน และสถานศกษา

1) สถานศกษาขนพนฐานไมไดมาตรฐานตามเกณฑประเมนของ สมศ. รอบแรกถง

รอยละ 65 (จากสถานศกษา 3 หมนแหงทวประเทศ) และตอมามการประเมนรอบสองอก กยงม

หนา | 255


สถานศกษาทตองไดรบการพฒนาอกถงรอยละ 20.3

2) สมฤทธผลการเรยนของนกเรยนในวชาหลก มคาเฉลยตากวารอยละ 50

3) ผสาเรจอาชวศกษาและอดมศกษามความสามารถและสมรรถนะไมสอดคลอง

กบความตองการของผใช และขาดทกษะความรพนฐานทจาเปน

2) ดานการผลตและพฒนาครอาจารย

1) นโยบายจากดอตราคนภาครฐ และมาตรการจงใจใหครออกกอนเกษยณ (ป 2543-

2549) มผลใหวงการการศกษาตองสญเสยอตราครไปถง 53,948 อตรา

2) บณฑตครศาสตร/ศกษาศาสตรบางสวนจบแลวไมเปนครอาจารย

3) ครสอนไมตรงวฒ

4) ขาดแคลนครในบางพนท

5) ในอนาคตอกประมาณ 5-10 ป จะมครประจาการเกษยณมากกวารอยละ 50

จาเปนตองมการเตรยมวางแผนผลตครรองรบ

6) การคดเลอกบคคลมาเปนคร พบวาผเขาเรยนคณะครศาสตร/ศกษาศาสตร แมจะม

จานวนมาก แตสวนใหญมกจะเลอกเรยนไวเปนอนดบทายๆ เปนความจาเปนตองเรยนดงนน จง

ไมไดคนเกงและมใจรกมาเปนคร

7) ดานการพฒนาคร ขาดระบบการพฒนาทมประสทธภาพตอเนอง ขาดการดแลเอาใจใส

3) ดานการเพมประสทธภาพการบรหารและจดการศกษา และการสงเสรมการมสวนรวม

รวมทงการกระจายอานาจ

1) แมจะมกฎกระทรวง และหลกเกณฑและวธการกระจายอานาจ แตหนวยปฏบตยงไม

มอสระและความคลองตวในการบรหารงานและจดการศกษาเทาทควร

2) การจดการศกษาของเอกชนยงไมการขยายตวเทาทควร

3) สถานประกอบการและสถาบนตาง ๆ มสวนรวมจดการศกษาเพมขน แตยงมสดสวน

นอยมาก

4) การเพมโอกาสทางการศกษา

1) ทองถนไมมความพรอมในการจดการศกษาปฐมวย

2) เดกทเขาเรยนการศกษาภาคบงคบออกกลางคนมาก

3) เดกไมนยมเรยนอาชวศกษา

4) การใหบรการการศกษาแกผดอยโอกาสยงไมทวถง

5) การจดการศกษาสาหรบเดกทมความตองการพเศษ ยงไมมกลไกทชดเจน ขาดองค

ความรเครองมอในการจดการ

หนา | 256


5) การผลตและพฒนากาลงคน

1) ผสาเรจอาชวศกษากวารอยละ 70 ศกษาตอปรญญาตร ทาใหขาดแคลนกาลงคน

ระดบกลางอยางตอเนอง

2) ผสาเรจขาดความรและทกษะทจาเปน

3) การผลตคนดานสงคมศาสตรและมนษยศาสตรเกนความตองการ ทาใหบณฑตจบ

ใหมตกงาน

6) ดานการเงนเพอการศกษา

1) ความดอยประสทธภาพในการบรหารจดการและการใชทรพยากรเพอการศกษา

2) กลไกของรฐไมเออใหทกภาคสวนของสงคมเขามามสวนรวมในการบรหารจด

การศกษาและระดมทรพยากรเพอการศกษาไดอยางมประสทธภาพ

3) การจดสรรงบประมาณตามความตองการปจจยการผลตไมสมพนธกบผลผลต

4) การบรหารภายใตกฎระเบยบทางราชการทมความตงตวสง ทาใหสถานศกษาขาด

แรงจงใจในการพฒนาประสทธภาพการบรหารจดการเพอการแขงขน

7) ดานเทคโนโลยเพอการศกษา

1) มปญหาการดาเนนการเนองมาจากขาดการพฒนาเนอหาผานสอทมคณภาพ

2) ขาดการพฒนาการเรยนการสอนและการพฒนาผสอน

3) ครและนกเรยนนาความรดานเทคโนโลยเพอการศกษาไปใชในกระบวนการเรยน

การสอนและการเรยนรดวยตนเองนอย

4) สถานศกษามจานวนคอมพวเตอรและอปกรณไมเพยงพอ

8) ดานกฎหมายการศกษา

1) กฎหมายการศกษาอยระหวางดาเนนการหลายฉบบ

2) กฎหมายการศกษาทมผลใชบงคบแลว ยงไมสามารถใชบงคบไดอยางมประสทธภาพ

3) การบรหารจดการศกษาบางเรองยงขาดกฎหมายรองรบ

4) หนวยงานสวนกลางบงคบใชกฎหมายการศกษา โดยเนนโครงสรางองคกรมากกวา

การปฏรปคณภาพการเรยนการสอน

9) ดานการศกษาตลอดชวต

1) การศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศย ยงขาดเนอหาและวธการทเหมาะสม

2) ขาดการปรบปรงกฎระเบยบทจะเอออานวยใหผเรยนสามารถเรยนรดวยตนเอง

3) การศกษาตลอดชวตยงไมเปนวถชวตของคนในชาต

หนา | 257


2. ปญหาการศกษาทพบจากโครงการวจยทางการศกษา

อมมาร สยามวาลา และคณะ ( 2555) ไดศกษายทธศาสตรการปฏรปการศกษาขน

พนฐานเพอสรางความรบผดชอบ พบปญหาของระบบการศกษาไทยดงน

1) ปญหาของระบบศกษาไทยไมไดเกดจากการขาดทรพยากรอกตอไป แตเปนปญหา

การใชทรพยากรอยางไมมประสทธภาพ กลาวคอ ใชทรพยากรมากแตผลสมฤทธตา ดงทขอมลชวา

ในชวง 10 ปทผานมา งบประมาณกระทรวงศกษาธการเพมขนกวา 2 เทา และไมนอยกวาประเทศ

อนในภมภาคเอเชย ขณะทรายไดตอเดอนของครทมวฒการศกษาปรญญาตรและสอนในโรงเรยน

รฐกเพมสงขนจากประมาณ 1.5 หมนบาทในพ.ศ. 2544 เปนประมาณ 2.4-2.5 หมนบาทในพ.ศ.

2553 และครมรายไดไมนอยกวาอาชพอนอกตอไป แตในทางตรงกนขาม ผลคะแนนการทดสอบ

มาตรฐานของนกเรยนไทยทงในระดบประเทศและระดบนานาชาตกลบมแนวโนมลดตาลง

2) ใจกลางของปญหาคอ การขาดความรบผดชอบ (Accountability) ของระบบ

การศกษาตลอดทกขนตอน นอกจากนน ระบบการศกษาของไทยยงมความเหลอมล าของคณภาพ

การศกษาในระดบสง และระบบการเรยนการสอนไมเหมาะกบบรบทของศตวรรษท 21

3) หวใจสาคญของการปฏรประบบการศกษาจงอยท (1) การสรางระบบความ

รบผดชอบ (Accountability) เพอพฒนาคณภาพการศกษา โดยใหโรงเรยนมความรบผดชอบ

โดยตรงตอผปกครองและนกเรยนมากขน โรงเรยนควรมอสระในการบรหารจดการ และพอแม

สามารถเปนผเลอกโรงเรยนใหลกตามขอมลคณภาพของโรงเรยนทไดรบการเปดเผยตอสาธารณะ

(2) การปรบหลกสตร สอการสอน และการพฒนาคร เพอใหนกเรยนเรยนรอยางเหมาะสมกบ

บรบทของศตวรรษท 21 และ (3) การลดความเหลอมลาของคณภาพการศกษา โดยปรบการจดสรร

งบประมาณใหพนททมปญหาทางเศรษฐกจและสงคมเพมมากขน และสรางระบบใหความ

ชวยเหลอโรงเรยน คร และนกเรยนทมปญหา และในงานวจยชนนเสนอแนวทางการปฏรประบบ

การศกษา 5 ดาน ไดแก

(1) หลกสตร สอการสอน และเทคโนโลย ซงคณะนกวจยเสนอวาใหตงทกษะแหง

ศตวรรษท 21 (21st Century Skills) เปนเปาหมายหลก และปรบเนอหา สมรรถนะ (ทกษะ) และ

คณลกษณะทพงปรารถนาของนกเรยนใหสอดคลองกบเปาหมายดงกลาว โดยปฏรปหลกสตรใหม

ลกษณะกระชบ ชางคด และบรณาการ อนไดแก เนนแนวคดหลกและคาถามสาคญในสาระการ

เรยนร เรยนรผานโครงงานและการทางานเปนทม สนบสนนการใช ICT ในการหาความรดวย

ตนเอง พฒนาผเรยนใหมทกษะการคดขนสง และสามารถเชอมโยงองคความรตาง ๆ เขาดวยกนได

นอกจากน น หลกสตรควรมความยดหยนโดยใหแตละโรงเรยนสามารถพฒนาหลกสตรให

สอดคลองกบบรบทของตนได ทงน ควรมการลดจานวนชวโมงการเรยนในหองเรยน และเพมการ

หนา | 258


ใชวธการสอนทหลากหลายเหมาะกบการพฒนาทกษะแหงศตวรรษท 21 เชน การเรยนรผาน

โครงการและการแกปญหา รวมถงมการใชเทคโนโลยนาเสนอเนอหาอยางทนสมย มปฏสมพนธ ม

สวนรวม และใชสนบสนนการเรยนรในรปการสรางความรดวยตนเอง (Constructivism) และการ

เรยนรผานเครอขาย (Connectivism)

(2) การปฏรประบบการวดและประเมนผลการเรยน ซงคณะนกวจยเสนอใหมการปฏรป

การทดสอบมาตรฐานในระดบประเทศ โดยปรบจากระบบ O-NET และอน ๆ ในปจจบน มาเปน

การทดสอบเพอวดความรความเขาใจและทกษะ (Literacy-Based Test) ซงสามารถประยกตเนอหา

เขากบโจทยจรงในชวตประจาวนได และนาผลการทดสอบมาตรฐานระดบประเทศแบบใหมไป

สรางความรบผดชอบในระบบการศกษา เชน การประเมนผลงานของคร การประเมนสถานศกษา

เพอพฒนาคณภาพและเขาชวยเหลอสถานศกษาทมปญหา และการประเมนผลและใหรางวลแก

ผบรหารสถานศกษา นอกจากนน ใหมการปฏรประบบการจดเกบ เปดเผย และรายงานผลการสอบ

ตอสาธารณะ เพอเปนฐานขอมลในการกาหนดนโยบายของรฐและการเลอกสถานศกษาของ

ผปกครอง นอกจากนน ในระดบโรงเรยน คณะนกวจยเสนอใหมวธการวดและประเมนผลท

หลากหลายตงแตแฟมงาน โครงงานการสอบวดความร การแกไขปญหาชวตจรง ในทางทชวย

พฒนาทกษะแหงศตวรรษท 21 ของนกเรยน โดยการประเมนผลการเรยนในระดบโรงเรยนควรเปน

การประเมนผลเพอเสรมสรางการเรยนรและวเคราะหผเรยน (Formative Test) ซงเปนการ

ประเมนผลระหวางทางตลอดการเรยนร

(3) การปฏรประบบพฒนาคณภาพคร ซงในสวนของการฝกอบรมคร คณะนกวจย

เสนอวา รฐตองปรบบทบาทจากผจดหามาเปนผกากบดแลคณภาพและการจดการความร โดยให

โรงเรยนเปนหนวยพฒนาหลก ไดรบการจดสรรงบประมาณและมอานาจในการตดสนใจเลอก

หลกสตรและผอบรมเอง และใหความสาคญกบการนาความรไปสการปฏบตจรง การพฒนาครใหม

และการสนบสนนใหเกดระบบชมชนเรยนรทางวชาการรวมกน (Professional Learning

Community) ในสวนของระบบผลตอบแทนคร คณะนกวจยเสนอใหการเลอนขนเงนเดอนและวทย

ฐานะของครสวนหนงขนอยกบพฒนาการของผลการทดสอบมาตรฐานแบบใหมของนกเรยน (โดย

คานงถงระดบต งตนของคะแนน) เพอใหครรบผดชอบตอการพฒนาคณภาพนกเรยนมาก

ขน นอกจากนน การประเมนครควรใชวธสงเกตการณรวมกบการพจารณาเอกสาร กาหนดใหมการ

ประเมนคงสภาพวทยฐานะทก 5 ป และปรบลดงานธรการของครลงใหเนนหนาทในการสอนเปน

สาคญ

(4) การประเมนคณภาพสถานศกษา ซงคณะนกวจยชวา ระบบการประเมนคณภาพ

หนา | 259


สถานศกษาควรใชการประเมนคณภาพภายในของโรงเรยนเปนหนวยหลกในการประเมนเพอ

พฒนาคณภาพ สวนระบบการประเมนคณภาพสถานศกษาภายนอกของสวนกลางควรเปนเพยง

หนวยเสรม โดยสานกงานรบรองมาตรฐานและประเมนคณภาพการศกษา (สมศ.) ควรปรบบทบาท

มาเปนหนวยสนบสนนดานความรใหแกโรงเรยน กาหนดกฎกตกาขนตาเทาทจาเปนเพอกากบ

คณภาพของการประเมนคณภาพภายในของโรงเรยน และมบทบาทในการประเมนตามระดบปญหา

(Risk-Based Inspection) เพอแยกโรงเรยนทมปญหามาใหความชวยเหลอเพอพฒนาคณภาพโดยคด

แยกจากคะแนนการทดสอบมาตรฐานระดบประเทศแบบใหมของนกเรยน รวมถงมบทบาทในการ

ประเมนเฉพาะเรอง (Thematic Inspection) โดยเลอกบางประเดน เชน การใชเทคโนโลย

ประกอบการเรยนการสอน หรอสมประเมนในระดบพนทหรอประเทศ

(5) การปฏรประบบการเงนเพอการศกษา ซงงานวจยพบวา ปญหาดานการเงนในระบบ

การศกษาในปจจบนคอ งบประมาณสวนใหญจายไปยงฝงอปทาน (สถานศกษา)มากกวาดานอป

สงค (งบอดหนนรายหว) ซงไมเออตอการสรางความรบผดชอบ และโรงเรยนรฐไดรบการอดหนน

มากกวาโรงเรยนเอกชนเทาตว อกทงเงนอดหนนดงกลาวกไมชวยลดความเหลอมล าระหวาง

โรงเรยนในเขตรารวยและยากจนเทาทควร คณะนกวจยจงเสนอวา การปฏรปควรมวตถประสงค

เพอสรางความรบผดชอบและลดความเหลอมลาระหวางพนท โดยมการกาหนดเปาหมายคะแนน

การทดสอบมาตรฐานขนตาของนกเรยนทตองการ และจดสรรเงนอดหนนจานวนมากกวาใหแก

โรงเรยนในเขตพนทดอยโอกาส เพอลดความเหลอมล าดานทรพยากร จากนนนาขอมลผลสอบ

มาตรฐานของนกเรยนทเกดขนจรงเทยบกบคะแนนเปาหมายทกาหนดไวเพอประเมนผลการทางาน

และใหรางวลแกผบรหาร นอกจากน ในระยะยาวควรปรบเปลยนงบประมาณดานการศกษาไปส

ระบบการเงนดานอปสงคมากขนเพอใหสอดคลองกบการสรางความรบผดชอบทางการศกษา

3. ปญหาการศกษาทพบจากรายงานผลการศกษาความสามารถในการแขงขนโลก

สรนทร พศสวรรณ (2556) แถลงการณเรองปญหาการศกษาไทยกบการดอยขดความ

สามารถในการแขงขนระดบโลก จากการทองคกร World Economic Forum (WEF) ไดเสนอ

รายงานผลการศกษา ความสามารถในการแขงขนโลก (Global Competitiveness Report 2013-

2014) โดยชวา

1) คณภาพการศกษาทงระดบพนฐานมธยมและอดมศกษาของไทยอยในระดบรงทาย

หลายประเทศในภมภาคอาเซยน โดยใชคาวา “คณภาพตาอยางผดปกต” สะทอนถงความไมเชอถอ

ยอมรบในคณภาพการศกษาไทยโดยรวม และจะสงผลใหความเชอมนในประเทศดานอน ๆ ใน

อนาคตตองถกกระทบกระเทอนไปดวย

หนา | 260


2) ความไมมเสถยรภาพทางการเมอง และความไมตอเนองทางดานนโยบาย ระบบ

ราชการทซบซอนไรประสทธภาพ การทจรตคอรรปชนทแพรหลาย ระบบพรรคพวกเสนสาย ทาให

ความเชอมนในสถาบนสาธารณะของไทยตาลง มผลกระทบโดยตรงตอความสามารถในการ

แขงขนของประเทศ

3) เสนอแนะใหรบเรงปฏรปการศกษาอยางจรงจง ทงในดานการจดระบบองคกร

คณภาพการเรยนการสอนและทรพยากรดานสอ หองสมดและแลบทดลอง โดยกลาววา ประเทศ

ไทยใชงบประมาณดานการศกษาปละกวา 5 แสนลานบาท (งบประมาณ 2556) คดเปนกวารอยละ

20 ของงบประมาณแผนดน มบคลากรเฉพาะในกระทรวงศกษาธการเกอบ 5 แสนคน มอาจารย

ระดบอดมศกษา 56,180 คน แตจากรายงานของ WEF ยงกลาววา การศกษาของไทยมคณภาพตา

อยางผดปกต

4) เสนอแนะใหความสาคญคอ การพฒนาดานวทยาศาสตร เทคโนโลย การวจย และ

นวตกรรม ซงจะเปนปจจยเพมพนความสามารถในการแขงขนของประเทศในระยะยาว แตกลบ

ไดรบงบประมาณนอยมากเพยง 19,636 ลานบาท คดเปนรอยละ 0.8 ของงบประมาณแผนดน หรอ

300 บาทตอหวประชากรประเทศ

5) รายงานของ WEF กลาววา ตวถวงความสามารถในการแขงขนดานนวตกรรมของ

ประเทศไทยคอ การทรฐบาลลงทนในดานเทคโนโลยและนวตกรรมขนสง นอยมาก ๆ เมอเทยบกบ

ประเทศอน และจานวนสทธบตรทนกวทยาศาสตรและนกประดษฐไทยจดทะเบยนทงในและ

นอกประเทศกอยในอนดบทายๆของโลก ประกอบกบนกธรกจและนกลงทนมความเชอมนในการ

พฒนานวตกรรมองคกรธรกจ และสถาบนอดมศกษาของไทยในระดบตามาก

6) จากผลสารวจทกษะความสามารถในการใชภาษาองกฤษพบวายงรงทายดานภาษาซง

เปนเครองมอสาหรบการแขงขนบนเวทภมภาคอาเซยนและในตลาดโลก เชนในพ.ศ. 2555 ดชนวด

ระดบความรทางภาษาองกฤษของ Education First (EF English Proficiency Index- EPI) ของคน

ไทยอยในลาดบ 53 ของ 54 ประเทศทไดรบการสารวจ ดกวาประเทศลเบยซงอยในภาวะสงคราม

การเมองสงนเปนเรองทนาเปนหวงอยางยง เพราะกฎบตรอาเซยนกาหนดวา ภาษาองกฤษคอภาษา

ใชงานของอาเซยน เอกสารทกชน การประชมทกครง การตอรองทกเรอง จะตองใชภาษาองกฤษ

เทานน

7) เยาวชนไทยมเครองมอไอทและโทรศพทมอถอกนเกอบทกคน ไมไดใชคนควาหา

ขอมลเพมพนปญญาจากขมความรไซเบอร แตใชเพอความสนก เลนเกม และตดตามขาวบนเทง

มากกวา จงมสถตออกมาวาคนไทย ใชอนเทอรเนตเพอหาขอมลนอยเมอเทยบกบจานวนเครองมอ

ไอททมอย

หนา | 261


8. ทกษะภาษาองกฤษทสงขนในทกประเทศนาไปสการยกระดบคณภาพของการศกษา

ในหองเรยน จะเปลยนพลวต และปฏสมพนธระหวางครกบนกเรยน นกเรยนจะมขอมลมากขนจาก

แหลงขอมลไซเบอร มผลบงคบใหครผสอนตองเตรยมการสอนมากขนเพอรบมอกบเดกทคนหา

ขอมลมาลวงหนา

จากการศกษาผลการวจย รายงานของ WEF และกรอบการปฏรปการศกษาใน

ทศวรรษทสอง (พ.ศ. 2552-2561) ของสานกเลขาธการสภา สรปไดวา ปญหาสาคญทสงผลกระทบ

ตอบรบทการจดการศกษา ไดแก 1. ดานการพฒนาคณภาพผเรยน/สถานศกษา การประเมนคณภาพ

สถานศกษา 2. ดานการผลตและพฒนาครอาจารย 3. ดานการเพมประสทธภาพการบรหารและจด

การศกษา และการสงเสรมการมสวนรวม รวมท งการกระจายอานาจ 4. การเพมโอกาสทาง

การศกษา 5. การผลตและพฒนากาลงคน 6. ดานการเงนเพอการศกษา 7. ดานเทคโนโลยเพอ

การศกษา 8. ดานกฎหมายการศกษา 9. ดานการศกษาตลอดชวต 10. ดานการสอสารภาษาองกฤษ

และดานการเมองการปกครอง

การปฏรปการศกษาในทศวรรษทสอง (พ.ศ. 2552-2561)

สานกงานเลขาธการสภาการศกษา (2552 ) กลาวถงการปฏรปการศกษาในทศวรรษทสอง

(พ.ศ. 2552-2561) สานกงานเลขาธการสภาการศกษา ไดสรปสาระสาคญของขอเสนอการปฏรป

การศกษาในทศวรรษทสองไวดงน

1. วสยทศน

“คนไทยไดเรยนรตลอดชวตอยางมคณภาพ”

2. เปาหมาย

ภายในป 2561 มการปฏรปการศกษาและการเรยนรอยางเปนระบบ โดยเนนประเดน

หลกสามประการ คอ

1) คณภาพและมาตรฐานการศกษาและเรยนรของคนไทย พฒนาผเรยน สถานศกษา

แหลงเรยนร สภาพแวดลอม หลกสตรและเนอหา พฒนาวชาชพครใหเปนวชาชพทมคณคา สามารถ

ดงดดคนเกงดและมใจรกมาเปนคร คณาจารยไดอยางย งยน ภายใตระบบบรหารจดการทม

ประสทธภาพ

2) โอกาสทางการศกษาและเรยนร เพมโอกาสการศกษาและเรยนรอยางทวถงและม

คณภาพเพอใหประชาชนทกคน ทกเพศ ทกวยมโอกาสเขาถงการศกษาและเรยนรอยางตอเนอง

ตลอดชวต

หนา | 262


3) สงเสรมการมสวนรวมของทกภาคสวนของสงคม ในการบรหารและจดการศกษา

โดยเพมบทบาทของผทอยภายนอกระบบการศกษาดวย

3. กรอบแนวทางการปฏรปการศกษา

การปฏรปการศกษาไดวางกรอบแนวทางในการพฒนาคณภาพการศกษาไทยไวดงน

1) พฒนาคณภาพคนไทยยคใหม

ทมนสยใฝเรยนร สามารถเรยนรดวยตนเองและแสวงหาความรอยางตอเนองตลอด

ชวต มความสามารถในการสอสาร สามารถคด วเคราะห แกปญหา คดรเรมสรางสรรค มจต

สาธารณะ มระเบยบวนย คานงถงประโยชนสวนรวม สามารถทางานเปนกลมไดอยางเปน

กลยาณมตร มศลธรรม คณธรรม จรยธรรม คานยม มจตสานกและความภมใจในความเปนไทย

ยดมนการปกครองระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข รงเกยจการทจรต

และตอตานการซอสทธขายเสยง โดย

1) พฒนาคณภาพการศกษาและเรยนร

2) ผลตและพฒนากาลงคนทมคณภาพ มสมรรถนะ และความสามารถ

2) พฒนาคณภาพครยคใหม

ทเปนผเอออานวยใหผเรยนเกดการเรยนร เปนวชาชพทมคณคา สามารถดงดด

คนเกง คนด มใจรกในวชาชพครมาเปนคร

1) พฒนาระบบผลตคร คณาจารย และบคลากรทางการศกษา

2) การพฒนาคร คณาจารย และบคลากรทางการศกษา

3) การใชคร คณาจารย และบคลากรทางการศกษา

3) พฒนาคณภาพสถานศกษาและแหลงเรยนรยคใหม

เพอพฒนาคณภาพสถานศกษาทกระดบ/ประเภทใหสามารถเปนแหลงเรยนรทม

คณภาพ และพฒนาแหลงเรยนรอน ๆ สาหรบการศกษาและเรยนรทงในระบบโรงเรยนนอกระบบ

โรงเรยน และการศกษาตามอธยาศย เชน หองสมดประชาชน พพธภณฑ หอศลป สวน

สตว สวนสาธารณะสวนพฤกษศาสตร อทยานวทยาศาสตรและเทคโนโลย และศนยการกฬาและ

นนทนาการ เพอสงเสรมการเรยนรของผเรยนอยางตอเนองตลอดชวตและมคณภาพ

4) พฒนาคณภาพการบรหารจดการใหม

ทมงเนนการกระจายอานาจสสถานศกษา เขตพนทการศกษา และองคกรปกครอง

สวนทองถน รวมทงการมสวนรวมของผปกครอง ชมชน ภาคเอกชนและทกภาคสวน มระบบการ

บรหารจดการตามหลกธรรมาภบาล โดย

หนา | 263


1) กระจายอานาจการบรหารและการจดการศกษาใหกบสถานศกษาและเขตพนท


2) พฒนาระบบบรหารจดการตามหลกธรรมาภบาลใหมประสทธภาพ

3) พฒนาการบรหารจดการเพอเพมโอกาสทางการศกษาอยางมคณภาพ

4) พฒนาระบบบรหารจดการเพอสงเสรมสนบสนนการมสวนรวมของประชาชน

ภาคเอกชน และทกภาคสวนในการจดการศกษาและสนบสนนการศกษาและเรยนรใหมากขน โดย

1)สงเสรมการมสวนรวมของบคคล ครอบครว ชมชน องคกร ชมชน เอกชน

องคกรเอกชน องคกรวชาชพ สถาบนศาสนา สถานประกอบการ และสถาบนสงคมอนในการจด

การศกษาและสนบสนนการศกษาใหมากขน

2) สงเสรมบทบาทองคกรปกครองสวนทองถน (อปท.) ใหเขามารวมจดและ

สนบสนนการจดการศกษามากขน

3) พฒนาระบบบรหารจดการทรพยากรเพอการศกษาใหมประสทธภาพ

4. ขอเสนอแนะเพอขบเคลอนการปฏรปการศกษา

เพอใหการปฏรปการศกษาตามขอเสนอดงกลาวบรรลผลอยางเปนรปธรรม จงเสนอให

มกลไกหลกเพอขบเคลอนการปฏรปการศกษาดงน

1) คณะกรรมการขบเคลอนการปฏรปการศกษา ใหมคณะกรรมการ 2 คณะเพอ

ดาเนนการทางนโยบายและขบเคลอนการปฏรปการศกษา ไดแก คณะกรรมการนโยบายปฏรป

การศกษาในทศวรรษทสอง มนายกรฐมนตรเปนประธาน และคณะกรรมการขบเคลอนการปฏรป

การศกษาในทศวรรษทสอง มรฐมนตรวาการกระทรวงศกษาธการเปนประธานคณะกรรมการ ให

คณะกรรมการทง 2 คณะมกรอบเวลาในการดาเนนงาน 5 ป และใหยบเลกเมอสนสดระยะเวลาน

แลว โดยใหสานกงานเลขาธการสภาการศกษาปฏบตหนาทฝายเลขานการ

2) จดตงหนวยงานและ/หรอปรบบทบาทหนวยงานเพอเปนกลไกรบรองคณภาพ

มาตรฐาน และเพมโอกาสทางการศกษาและการเรยนรอยางตอเนองตลอดชวต ไดแก

1) องคกรเพอรบรองคณภาพมาตรฐานสถาบนผลตคร ไดแก สถาบนครศกษา

แหงชาต เปนหนวยงานระดบชาตทมการบรหารจดการอยางคลองตว เปนหนวยงานในกากบของ

รฐ ทาหนาทดงน

2) ศกษา คนควา วจยและพฒนานวตกรรมเกยวกบการผลตและพฒนาวชาชพคร

ประกนและรบรองคณภาพและมาตรฐานสถาบนผลตและพฒนาคร

3) พฒนาระบบการศกษาและการเรยนร

หนา | 264


1) สถาบนคณวฒวชาชพแหงชาต เปนหนวยงานระดบชาต ทมการบรหารจดการอยาง

อสระ คลองตว ไมอยในระบบราชการ ทาหนาทพฒนาระบบคณวฒวชาชพ ประเมนและใหการ

รบรองสมรรถนะวชาชพตามเกณฑมาตรฐานโดยเชอมโยงกบหนวยงานทเกยวของ

2) สถาบนเทคโนโลยเพอการศกษาแหงชาตและกองทนพฒนาเทคโนโลยเพอ

การศกษา เปนหนวยงานกลางเพอทาหนาทเสนอนโยบาย แผน สงเสรม และประสานการวจย การ

พฒนาและการใชเทคโนโลยเพอการศกษา รวมทงการประเมนคณภาพและประสทธภาพของการ

ผลตและการใชเทคโนโลยเพอการศกษา จดต งกองทนพฒนาเทคโนโลยเพอการศกษา เพอ

สนบสนนการผลต การวจย และการพฒนาเทคโนโลยเพอการศกษา และสถานโทรทศนเพอ

การศกษาเพอสงเสรมโอกาสทางการศกษาและเรยนรอยางตอเนองตลอด ชวต

3) ปรบบทบาทสานกงานสงเสรมการศกษานอกระบบและการศกษาตามอธยาศยเปน

สานกงานการศกษาตลอดชวต และใหดาเนนการจดใหมศนยการศกษาตลอดชวตเพอการเรยนรท

เหมาะสมในทกพนท เพอเตมเตมระบบการศกษาใหรองรบการเปนสงคมแหงการเรยนรอยาง

แทจรง

4) มอบหมายใหหนวยงานทมอยแลว ปฏบตภารกจเพมเตมหรอเรงรดดาเนนการ ดงน

1) ใหสถาบนทดสอบทางการศกษาแหงชาตและสานกงานคณะกรรมการ

การศกษาขนพนฐาน ดาเนนการประกนการเรยนรและรบรองมาตรฐานผเรยน โดยประเมนผลการ

เรยนรของผเรยนในชนเรยนสดทายของแตละชวงชนใหเปนการวดผลระดบชาต เพอใหสามารถใช

การวดประเมนผลทเปนมาตรฐาน สามารถเทยบเคยงกนได เปนกลไกในการประกนการเรยนรและ

รบรองมาตรฐานผเรยนแตละชวงชน

2) ใหสานกงานเลขาธการสภาการศกษาขบเคลอนการกระจายอานาจสเขตพนท

และสถานศกษา โดยใหมองคคณะบคคลทมความร มความเขาใจและประสบการณเกยวกบการ

กระจายอานาจ และสนบสนนสงเสรมการศกษาทางเลอก โดยใหมองคคณะบคคลเพอดาเนนการ

โดยคานงถงความสอดคลองกบหลกการและแนวทางจดการศกษาตาม พ.ร.บ.การศกษาแหงชาต

และนโยบายรฐบาล นอกจากน มกลไกสนบสนนทตองพฒนา/ปรบปรงคขนานกน ไดแก ระบบ

การเงนการคลง ระบบเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสารเพอการศกษา และการปรบปรงแกไข

บงคบใชกฎหมายการศกษาและทเกยวของ

5. ขอเสนอแนะการแกปญหาการศกษาไทย

จากปญหาสาคญทสงผลกระทบตอบรบทการจดการศกษา ไดแก ดานการพฒนา

คณภาพผ เ รยน/สถานศกษา การประเมนคณภาพสถานศกษา ดานการผลตและพฒนาคร

อาจารย ดานการเพมประสทธภาพการบรหารและจดการศกษา และการสงเสรมการมสวนรวม

หนา | 265


รวมทงการกระจายอานาจ การเพมโอกาสทางการศกษา การผลตและพฒนากาลงคน ดานการเงน

เพอการศกษา ดานเทคโนโลยเพอการศกษา ดานกฎหมายการศกษา ดานการศกษาตลอดชวต

ดานการสอสารภาษาองกฤษ และ ดานการเมองการปกครอง การทประเทศไทยจะแกปญหา

การศกษาไดนน ทกฝายตองใหความสาคญและหนมารวมมอกนอยางจรงจงเพอใหการพฒนา

ทางดานการศกษาเปนไปอยางด โดยจะมสวนทาใหบคลากรของประเทศมความร ความสามารถ

และมคณภาพมากขน เพอทจะชวยกนพฒนาประเทศใหมความเจรญกาวหนาในดานตาง ๆ

ตอไป กระทรวงศกษาธการซงมหนาทหลกในการปฏรปและแกไขปญหาของชาตไดเสนอแนวทาง

ภายใตพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 ทหลากหลายดงน

5.1 นโยบายกระทรวงศกษาธการ

คณะรฐมนตรไดมมตเหนชอบตอขอเสนอการปฏรปการศกษาในทศวรรษทสอง (พ.ศ.

2552-2561) และหลกการรางระเบยบสานกนายกรฐมนตรวาดวยการขบเคลอนการปฏรปการศกษา

ในทศวรรษทสอง พ.ศ. 2552 ตามทกระทรวงศกษาธการเสนอ เมอวนท 18 สงหาคม 2552 เพอใช

เปนกรอบแนวทางในการปฏรปการศกษาในทศวรรษทสอง โดยสาระสาคญของขอเสนอการปฏรป

การศกษาในทศวรรษทสอง (พ.ศ. 2552-2561) (สานกนโยบายและแผนการอดมศกษา,2552)

วสยทศนคอ “คนไทยไดเรยนรตลอดชวตอยางมคณภาพ” เปาหมายภายในพ.ศ. 2561 มการปฏรป

การศกษาและการเรยนรอยางเปนระบบ โดยเนนประเดนหลก 3 ประการ คอ

1) คณภาพและมาตรฐานการศกษาและเรยนรของคน

2) โอกาสทางการศกษาและเรยนร

3) สงเสรมการมสวนรวมของทกภาคสวนของสงคมในการบรหารและจดการศกษาโดย

การปฏรปการศกษาในทศวรรษทสอง (พ.ศ. 2552-2561) รฐบาลจะมงเนนใหคนไทยไดเรยนร

ตลอดชวตอยางมคณภาพ โดยมเปาหมายหลก 3 ประการคอ

1) พฒนาคณภาพและมาตรฐานการศกษาและเรยนรของคนไทย

2) เพมโอกาสทางการศกษาและเรยนรอยางทวถงและมคณภาพ

3) สงเสรมการมสวนรวมของทกภาคสวนของสงคมในการบรหารและจดการศกษา

5.2 แผนปฏบตการดานการศกษาอาเซยน +3 (ระหวางพ.ศ. 2553-2560)

จากแผนปฏบตการดานการศกษาอาเซยน +3 (ระหวางพ.ศ. 2553-2560)ประกอบดวย

ความรวมมอดานการศกษาในการสรางประชาคมเอเชยตะวนออก ในขอบขายสาคญ ดานการศกษา

6 ประการ ดงน (สานกความสมพนธตางประเทศ, 2557)

1) การสงเสรมการลงทนทางการศกษาและการฝกอบรมเพอเพมโอกาสทางการศกษา

ใหแกเดกและเยาวชนนอกระบบโรงเรยน รวมถงการพฒนาคณภาพสถาบนการศกษา การพฒนา

หนา | 266


ทรพยากรมนษยใหแกครบคลากรทางการศกษา และผบรหารสถานศกษา ไดแก การสงเสรมความ

รวมมอในการจดการศกษาขนพนฐานอยางทวถงภายในพ.ศ.2558 การพฒนาคณภาพในการจด

การศกษา รวมทงการศกษาดานอาชวศกษา การอบรมทกษะวชาชพในระดบการศกษาขนพนฐาน

และอดมศกษา การสงเสรมการจดการศกษาอยางทวถงใหแกสตรและเดก และแลกเปลยนแนว

ปฏบตทดเกยวกบความเสมอภาคทางเพศในหลกสตรโรงเรยน การจดโครงการทนอาเซยน+3 การ

จดเวทสาหรบเยาวชน การทาดรรชนการพฒนาเยาวชน อาเซยน+3 การจดตงเครอขายอาเซยน+3

เพอการ เรยนรตลอดชวต การแลกเปลยนบคลากรของศนย การเรยนรชมชนดวย

2) การสงเสรมความรวมมอการสรางเครอขายการ วจยและการพฒนาระหวางสถาบน

และหนวยงานตาง ๆ ในดานการศกษา ประกอบดวยการพฒนากรอบการดาเนนการดานการศกษา

ในกลมประเทศอาเซยน+3การจดกจกรรมความรวมมอระหวางประเทศอาเซยนอยางสมาเสมอ

3) การสงเสรมความรวมมอในระดบอดมศกษาเพอเพมความเชอมโยงระหวาง

สถาบนอดมศกษาผานเครอขายมหาวทยาลยอาเซยน และสนบสนนการถายโอนหนวยกต ในกลม

ประเทศอาเซยน +3 ประกอบดวยการสงเสรม กจกรรมและโครงการภายใตเครอขายมหาวทยาลย

อาเซยน การเสรมสรางกจกรรมอาเซยน+ 3 การสงเสรมระบบการถายโอนหนวยกตการจดทา

มาตรฐานวชาการเพอใหเกดระบบประกนคณภาพการศกษา การใหปรญญาระหวางสถาบน และ

หลกสตรทมการสอนระหวาง 2 มหาวทยาลย

4) การสนบสนนการดาเนนการวจยและการแลกเปลยนนกวชาการและผสนใจจะม

ความรวมมอกบประเทศอาเซยน +3 ประกอบดวยการพฒนายทธศาสตร เปาหมาย และ

วธดาเนนการเพอเสรมสรางการแลกเปลยนระหวางกลม ประเทศอาเซยน+3 การจดตงกลไกดาน

การวจยการสงเสรมการดาเนนการวจยรวมการสงเสรมการถายโอนทางเทคโนโลย การจดทาบญช

ขอมลดานการวจยการแลกเปลยนความ รวมมอระหวางนกวชาการและสถาบนการศกษาการ

แสวงหาความรวมมอดานทนการศกษาการสงเสรมมาตรฐานการศกษาภายใตการสนบสนน

งบประมาณจากรฐบาลการจดตงมลนธอาเซยน+3ดานการศกษา

5) การดาเนนความพยายามอยางตอเนองเกยวกบกระบวนการออกวซาใหแกนกเรยน

และนกวชาการของกลมประเทศอาเซยนในการเดนทางไปยงประเทศอาเซยน+3 เพอ จดมงหมาย

ดานวชาการ โดยคานงถงกฎระเบยบของประเทศตาง ๆ ทมอยประกอบดวย การปรบปรง

กฎระเบยบเกยวกบ การออกวซาเพอสงเสรมการแลกเปลยนทางวชาการ การยกเวนคาธรรมเนยมว

ซาในการเดนทางเพอจดมงหมายทางวชาการ

6) สงเสรมเอกลกษณเอเชยตะวนออกดวยการสงเสรมอาเซยนศกษาและเอเชยตะวนออก

ศกษาในภมภาค ประกอบดวยการใชกลไก เชน เครอขายเอเชยตะวนออก ศกษาภายใตเครอขาย

หนา | 267


มหาวทยาลยอาเซยนในการสงเสรมการจดการศกษาเอเชยตะวนออกศกษาและเอเชยศกษาใน

ภมภาค การสงเสรมคานยมรวมและเสรมสรางความเขาใจเกยวกบประวตศาสตรและวฒนธรรม

ของอาเซยน การจดประชมเชงปฏบตการเพอใหผเชยวชาญไดพฒนาหลกสตร และแนวทางการ

ดาเนนการดานเอเชยตะวนออกศกษา การสรางคานยมรวมของอาเซยนและมรดกในภมภาคใน

หลกสตรโรงเรยนและพฒนาอปกรณการสอนเกยวกบเรองดงกลาว การพฒนาหลกสตรอาเซยน

และเอเชยตะวนออกศกษาใน ระดบประถมศกษาและมธยมศกษาการสงเสรมโครงการรวมดาน

เอเชยตะวนออกศกษาและการสงเสรมภาษาในกลมประเทศ อาเซยน+3 และปจจบน

กระทรวงศกษาธการไดกาหนดบทบาทการดาเนนงานดานตางประเทศเชงรกโดยเนนการกระชบ

ความสมพนธและการขยายความรวมมอกบประเทศเพอนบานและใน ภมภาคเอเชยภายใตกรอบ

ความรวมมอดานตาง ๆโดยเฉพาะกรอบความรวมมอดานการศกษา เนองจากการศกษาเปน

รากฐานสาคญในการขบเคลอนความเจรญรงเรองของประเทศไทยและภมภาคในกรอบความ

รวมมอดานการศกษาอาเซยน ความรวมมอดงกลาวเปนไปในทศทางทสอดคลองกบแนวทางการ

ปฏรปการศกษาของประเทศสมาชกอาเซยนซงประกอบดวยการปรบปรงในเชงปรมาณ โดยเฉพาะ

อยางยงการขยายโอกาสทางการศกษาการยกระดบคณภาพการศกษา การนาโครงสรางพนฐานสง

อานวยความสะดวกและเทคโนโลยการสอสารเขามารองรบการขยายโอกาสและการยกระดบ

คณภาพการศกษา ตลอดจนการบรหารจดการทาง การศกษาในเชงคณภาพและการจดทาแผนการ

ศกษา

5.3 หลกธรรมาภบาลกบบรหารการศกษาไทย

จากแผนพฒนาการศกษาของกระทรวงศกษาธการ ฉบบท 11 พ.ศ. 2555-2559 จดทา

ขนภายใตกรอบทศทางของแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท11 พ.ศ.2555-2559 ท

กาหนดวตถประสงควาตองพฒนาระบบบรหารจดการการศกษาใหมประสทธภาพตามหลกธรร-

มาภบาล โดยการมสวนรวมของทกภาคสวน หลกการของธรรมาภบาล หรอ Good Governance

ตามท UN ESCAP กาหนดไวม 10 หลกการ คอ 1) หลกประสทธผล 2) หลกประสทธภาพ

3) หลกการตอบสนอง 4) หลกภาระรบผดชอบ 5) หลกความโปรงใส 6) หลกการมสวนรวม

7) หลกการกระจายอานาจ 8) หลกนตธรรม 9) หลกความเสมอภาค 10) หลกมงเนนฉนทามต

ดงน (วภาส ทองสทธ, 2551 : 52-53 )

1) หลกประสทธผล (Effectiveness) หมายถง ผลการปฏบตราชการทบรรล

วตถประสงคและเปาหมายของแผนการปฏบตราชการตามทไดรบงบประมาณมาดาเนนการ รวม

ถงสามารถเทยบเคยงกบสวนราชการหรอหนวยงานทมภารกจคลายคลงกน และมผลการปฏบต

งานในระดบชนนาของประเทศ เพอใหเกดประโยชนสขตอประชาชน โดยการปฏบตราชการจะ

หนา | 268


ตองมทศทางยทธศาสตรและเปาประสงคทชดเจน มกระบวนการปฏบตงานและระบบงานทเปน

มาตรฐาน รวมถงมการตดตามประเมนผลและพฒนาปรบปรงอยางตอเนองและเปนระบบ

2) หลกประสทธภาพ (Efficiency) หมายถง การบรหารราชการตามแนวทางการ กากบ

ดแลทดทมการออกแบบกระบวนการปฏบตงาน โดยการใชเทคนคและเครองมอการบรหาร จดการ

ทเหมาะสม ใหองคการสามารถใชทรพยากรท งดานตนทน แรงงาน และระยะเวลาใหเกด

ประโยชนสงสดตอการพฒนาขดความสามารถในการปฏบตราชการตามภารกจ เพอตอบสนอง

ความตองการของประชาชนและผมสวนไดสวนเสยทกกลม

3) หลกการตอบสนอง (Responsiveness) หมายถง การใหบรการทสามารถ ดาเนนการ

ไดภายในระยะเวลาทกาหนด และสรางความเชอมนความไววางใจ รวมถงตอบสนอง ตามความ

คาดหวง/ความตองการของประชาชนผรบบรการและผมสวนไดสวนเสยทมความหลาก หลายและ

มความแตกตาง

4) หลกภาระรบผดชอบ (Accountability) หมายถง การแสดงความรบผดชอบในการ

ปฏบตหนาทและผลงานตอเปาหมายทกาหนดไว โดยความรบผดชอบนนควรอยในระดบทสนอง

ตอความคาดหวงของสาธารณะ รวมทงการแสดงถงความสานกในการรบผดชอบตอปญหา


5) หลกความโปรงใส (Transparency) หมายถง กระบวนการเปดเผยอยางตรงไปตรงมา

ชแจงไดเมอมขอสงสย และสามารถเขาถงขอมลขาวสารอนไมตองหามตามกฎหมายไดอยางเสร

โดยประชาชนสามารถรทกขนตอนในการดาเนนกจกรรมหรอกระบวนการตางๆ และสามารถ

ตรวจสอบได

6) หลกการมสวนรวม (Participation) หมายถง กระบวนการทขาราชการ ประชาชน

และผมสวนไดสวนเสยทกกลมมโอกาสไดเขารวมในการรบร เรยนรทาความเขาใจ รวมแสดง

ทศนะ รวมเสนอปญหา/ประเดนทสาคญทเกยวของ รวมคดแนวทาง รวมแกไขปญหา รวมใน

กระบวนการตดสนใจ และรวมกระบวนการพฒนาในฐานะหนสวนการพฒนา

7) หลกการกระจายอานาจ (Decentralization) หมายถง การถายโอนอานาจการตดสนใจ

ทรพยากร และภารกจจากสวนราชการสวนกลางใหแกหนวยการปกครองอน (ราชการบรหารสวน

ทองถน) และภาคประชาชนดาเนนการแทนโดยมอสระตามสมควร รวมถงการมอบอานาจ และ

ความรบผดชอบในการตดสนใจ และการดาเนนการใหแกบคลากร โดยมงเนนการสรางความพง

พอใจในการใหบรการตอผรบบรการและผมสวนไดสวนเสย การปรบปรงกระบวนการ และเพม

ผลตภาพเพอผลการดาเนนงานทดของสวนราชการ

หนา | 269


8) หลกนตธรรม (Rule of Law) หมายถง การใชอานาจของกฎหมาย กฎระเบยบ

ขอบงคบในการบรหารราชการดวยความเปนธรรม ไมเลอกปฏบต และคานงถงสทธเสรภาพของผ

มสวนไดสวนเสย

9) หลกความเสมอภาค (Equity) หมายถง การไดรบการปฏบตและไดรบบรการอยาง

เทาเทยมกน โดยไมมการแบงแยกดานชาย/หญง ถนกาเนด เชอชาต ภาษา เพศ อาย ความพการ

สภาพทางกาย หรอสขภาพ สถานะของบคคล ฐานะทางเศรษฐกจ และสงคม ความเชอทางศาสนา

การศกษา การฝกอบรม และอนๆ

10) หลกมงเนนฉนทามต (Consensus Oriented) หมายถง การหาขอตกลงทวไปภายใน

กลมผมสวนไดสวนเสยทเกยวของ ซงเปนขอตกลงทเกดจากการใชกระบวนการเพอหาขอคดเหน

จากกลมบคคลทไดรบประโยชนและเสยประโยชน โดยเฉพาะกลมทไดรบผลกระทบโดยตรง ซง

ตองไมมขอคดคานทยตไมไดในประเดนทสาคญโดยฉนทามตไมจาเปนตองหมายความวาเปน

ความเหนพองโดยเอกฉนท

5.4 หลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงกบบรบทการศกษาไทย

ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง เ ปนแนวทางการดา เ นนชวตและว ถปฏบต ท

พระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงมพระราชดารสชแนะแกพสกนกรชาวไทยมานานกวา 30 ป ดงจะ

เหนไดวา ปรากฏความหมายเปนเชงนยเปนครงแรกในพระบรมราโชวาทและพระราชดารสของ

พระบาทสมเดจพระเจาอยหว ในพ.ศ. 2517 ทพระองคไดทรงเนนย าแนวทางการพฒนาบนหลก

แนวคดพ งตนเอง เพอใหเกดความพอม พอกน พอใชของคนสวนใหญ โดยใชหลกความ

พอประมาณ การคานงถงการมเหตผล การสรางภมคมกนทดในตว และทรงเตอนสตประชาชนคน

ไทยไมใหประมาท ตระหนกถงการพฒนาอยางเปนขนเปนตอนทถกตองตามหลกวชา และการม

คณธรรมเปนกรอบในการปฏบตและการดารงชวต (ศนยสถานศกษาพอเพยง มลนธยวสถรคณ , 2557)

รฐบาลตระหนกถงความสาคญในการแกไขปญหาดงกลาวใหเกดการพฒนาท ย งยนในสงคมไทย

อยางเปนระบบ การกาหนดนโยบาย ดานการศกษา โดยนาปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง มาเปน

แนวทางในการพฒนาคณภาพและมาตรฐานการศกษาทกระดบ ใชคณธรรม เปนพนฐานของ

กระบวนการเรยนรทเชอมโยงความรวมมอระหวาง สถาบนการศกษา สถาบนครอบครว ชมชน

สถาบนทางศาสนา ใหม สวนรวมในการจดการศกษา เพอใหผเรยนเกดความร ทกษะ และเจตคต

สามารถนาไปประยกตใชในชวตประจาวนไดอยางสมดล และย งยน สอดคลองกบแผนพฒนา

เศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 11 (พ.ศ. 2555-2559) ฉบบปจจบน ททาขนในชวงเวลาท

ประเทศไทยตองเผชญกบสถานการณทางสงคม เศรษฐกจ และสงแวดลอมทเปลยนแปลงไปอยาง

รวดเรว และสงผลกระทบอยางรนแรงกวาชวงทผานมา ในระยะแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคม

หนา | 270


แหงชาต ฉบบท 8-10 สงคมไทยไดอญเชญหลก “ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง” ไปประยกตใช

อยางกวางขวางในทกระดบ ตงแตระดบปจเจก ครอบครว ชมชน สงคม จนถงระดบประเทศ ซงได

มสวนเสรมสรางภมคมกนและชวยใหสงคมไทยสามารถยนหยดอยไดอยางมนคงทามกลางกระแส

การเปลยนแปลง มงสวสยทศนระยะยาวททกภาคสวนในสงคมไทยไดเหนพองรวมกนกาหนดเปน

วสยทศน พ.ศ. 2570 วา “คนไทยภาคภมใจในความเปนไทย มมตรไมตรบนวถชวตแหงความ

พอเพยง ยดมนในวฒนธรรมประชาธปไตย และมหลกธรรมาภบาล”

แนวโนมการจดการศกษาไทยในอนาคต

ในชวง 2 ทศวรรษทผานมาดเหมอนวาโลกจะถกยอลงดวยวทยาการกาวหนาดานการ

สอสาร โดยเฉพาะอยางยง เทคโนโลยสารสนเทศไดเปนปจจยผลกดนสาคญททาใหโลก “ไร

พรมแดน” และทาใหพลโลกมการตดตอสมพนธกนไดอยางรวดเรวยงขน นาไปสการผสมผสาน

ความคด คานยม ตลอดจนวถชวตความเปนอยระหวางมวลมนษยชาต หรอทเรยกวา “กระแสโลกา-

ภวตน” ทนาโลกเขาสยคแหงการจดระเบยบทางเศรษฐกจ สงคม และการเมองระหวางประเทศใหม

ซงมผลกระทบตอทกชาตทกภาษารวมทงประเทศไทย การศกษาจงเปนเครองมอสาคญทชวยใหคน

ในประเทศมความรและรทน

แนวโนมสาคญของการศกษาไทยทมผลมาจากกระแสโลกาภวตนไดกระทบตอสงคมและ

ประชากร เศรษฐกจและอตสาหกรรม วทยาศาสตรเทคโนโลยและสงแวดลอม และการเมองการ

ปกครอง ซงมทงทเปนแนวโนมการเปลยนแปลงทางดานบวกและดานลบมดงน (เกรยงศกด เจรญ

วงศศกด, 2551)

1. แนวโนมดานบวก

1) หลกสตรใหมเกดขนจานวนมาก

จากการเปลยนแปลงและการแขงขนในดานเศรษฐกจและอตสาหกรรม ทาใหคนใน

สงคมตองการเพมความรความสามารถใหทนตอการเปลยนแปลง จงหนมาสนใจศกษาตอใน

หลกสตรทตอบสนองตอการเปลยนแปลงของเศรษฐกจ ดงนน เพอตอบสนองตอความตองการของ

คนในสงคมสถาบนการศกษาจงมงพฒนาหลกสตรใหม ๆ อาท หลกสตรทบรณาการระหวาง 2

ศาสตรขนไป เชน ระดบอาชวศกษาหลกสตรเดยวจะมหลายสาขาวชา เรยนชางยนตจะผนวก

การตลาดและการบญชเขาไปดวย หลกสตรทใหปรญญาบตร 2 ใบ และมการพฒนาหลกสตรให

ทนสมยตลอดเวลา

2) หลกสตรนานาชาตมแนวโนมมากขน

เนองจากสภาพยคโลกาภวตนทมการเชอมโยงดานการคาและการลงทน ทาให

หนา | 271


ตลาดแรงงานในอนาคตตองการคนทมความสามารถดานภาษาตางประเทศ สงผลใหความตองการ

การศกษาทเปนภาษาสากลมมากขน ทสาคญการเปดเสรทางการศกษา ย งเปดโอกาสให

สถาบนการศกษาจากตางประเทศเขามาจดการศกษาในประเทศไทย และเปดหลกสตร

ภาษาตางประเทศ เชน ภาษาองกฤษ ภาษาจน ภาษาญปน ฯลฯ ยงมสวนกระตนใหหลกสตร

การศกษานานาชาตมแนวโนมไดรบความนยมมากขน แตเนองจากหลกสตรนานาชาตมคาใชจาย

สง ดงนน การเรยนในหลกสตรนยงคงจากดอยในกลมผเรยนทมฐานะด

3) การจดการศกษามความเปนสากลมากขน

สภาพโลกาภวตนทมการเชอมโยงในทกดานรวมกนทวโลก สงผลใหเกดการ

เคลอนยายองคความร กฎกตกา การดาเนนการดานตาง ๆ ทงการคา การลงทน การศกษา เศรษฐกจ

สงคม และวฒนธรรม เชอมตอถงกน ประกอบการเปดเสรทางการศกษา สงผลใหเกดการหลงไหล

หลกสตรการเรยนการสอน บคลากรดานการสอน หลกสตร จากสถาบนการศกษาตางประเทศเขาส

ไทย อนมผลทาใหเกดการเปรยบเทยบและผลกดนใหสถาบนการศกษาไทยตองพฒนาการจด

การศกษาทมความเปนสากลทเปนทยอมรบ อกทงการเปดเสรทางการคาและการลงทนกบนานา

ประเทศของไทยไดสงผลใหเกดความตองการการศกษาทมคณภาพทดเทยมในระดบสากล

4) ความเหลอมลาดานโอกาสทางการศกษาลดลง

เนองจากสภาพการเรยกรองสทธมนษยชนทเปนกระแสระดบโลกเกดขนควบคกบ

คลนประชาธปไตยแผขยายวงกวางถงไทย รฐธรรมนญฉบบใหมทสงเสรมการเพมสทธเสรภาพแก

ประชาชน อกทงสภาพการใชเทคโนโลยสงเสรมการเรยนการสอน ทาใหชองทางการเผยแพร

ขอมลขาวสารเขาถงคนไดอยางกวางขวาง อยางไรกตาม อาจเปนไดวาความเหลอมลาดานโอกาส

ทางการศกษาจะลดลงในกลมสถาบนการศกษาของรฐ สวนการจดการศกษาโดยสถาบนการศกษา

เอกชน ผเรยนทครอบครวมรายไดนอยอาจเขารบบรการทางการศกษาไดลดลง เนองจากคาเลาเรยนแพง

5) โอกาสรบบรการทางการศกษาทมคณภาพเพมขน

เ มอเปดเสรทางการศกษา จะกอเกดการแขงขนในการจดการศกษาท งจาก

สถาบนการศกษาทงในและตางประเทศมากขน หากพจารณาในแงบวก การเปดเสรทางการศกษา

เปนการสรางโอกาสใหคนไทยไดรบการศกษาทมคณภาพ เนองดวยสถาบนแตละแหงจะแขงดาน

คณภาพมากขน โดยเฉพาะอยางยงสถาบนอดมศกษา คณภาพการศกษาจะเพมขนคอนขางมาก

เนองจากการเปดเสรทางการศกษา ทเปดโอกาสใหสถาบนอดมศกษาตางชาตเขามาเปดการเรยน

การสอน จงเปนแรงกดดนใหสถาบนอดมศกษาไทยตองพฒนาคณภาพการศกษาใหสงขน

2. แนวโนมดานลบ

1) การเพมชองวางดานคณภาพในการจดการศกษา

หนา | 272


แมวาสภาพการแขงขนทางการศกษาจะเปนแรงผลกใหสถาบนการศกษาตาง ๆ เรงพฒนา

คณภาพการจดการเรยนการสอนมากขน แตเนองจากทรพยากรตงตนของแตละสถาบนการศกษาม

ความแตกตางกน ไมวาจะเปนความรความสามารถและปรมาณของบคลากรการศกษา งบประมาณ

เงนทน เทคโนโลย สถานท ความมชอเสยง ฯลฯ สงผลใหโอกาสพฒนาคณภาพการศกษายอม

แตกตางกนดวย โดยเฉพาะสถาบนการศกษาขนาดเลก หรอสถาบนการศกษาทยงไมมความพรอม/

มทรพยากรตงตนไมมาก ยอมไมมศกยภาพเพยงพอในการพฒนาคณภาพมากนก

2) การผลตบณฑตเกนความตองการของตลาด

เนองจากความตองการศกษาตอในระดบอดมศกษามสงขน และการพฒนาไปสการ

เปนมหาวทยาลยในกากบของรฐทตองหาเลยงตนเอง มอสระในการบรหารและเปดหลกสตรเพอ

หาผเรยนเขาเรยนใหไดจานวนมาก สงเหลานจะสงผลกระทบระยะยาวคอ มบณฑตจบเปนจานวน

มากเขาสตลาดแรงงานไมสามารถรองรบไดหมด โดยกลมแรงงานระดบอดมศกษาทไมมคณภาพ

หรอไมจบจากสาขาทตลาดแรงงานตองการ จะถกผลกสแรงงานนอกระบบ หรอหาทางออกโดย

เรยนตอระดบสงขน ซงอาจกอเกดภาวะแรงงานระดบปรญญาโทและเอกไมมคณภาพและลนตลาด

ตามมาเชนกน

3) การสอนทกษะการคดและทกษะทางอารมณยงไมมคณภาพ

สภาพเศรษฐกจทมงแขงขน ทาใหการจดการศกษามงพฒนาทางวชาการเปนสาคญ

ในขณะทระบบการศกษาไทยยงไมสามารถพฒนาทกษะการคดของผเรยนไดเทาทควร เนองจาก

การเรยนการสอนยงมงสอนใหผเรยนคดตามสงทผสอนปอนความรมากกวาการคดสงใหม ๆ

ประกอบกบครผสอนมภาระงานมาก จนสงผลตอการพฒนาบคคลในดานอน เชน การพฒนาเชง

สงคม รวมถงการพฒนาทกษะทางอารมณ นอกจากน การใชเทคโนโลยในกจวตรประจาวนหรอใช

ในการเรยนการสอนทาใหการปฏสมพนธระหวางครกบศษยลดลง สงผลใหชองทางการพฒนา

ทกษะทางอารมณและทกษะทางสงคมของผเรยนลดลงดวย

4) การสอนคณธรรมจรยธรรมยงไมมคณภาพ

แนวคดของทนนยมทมงแขงขนไดแพรกระจายไปทวโลก สงผลใหผคนตางมง

แขงขน และพฒนาความรความสามารถ เพอความกาวหนาในหนาทการงานและมชวตความเปนอย

ทดขน ประกอบกบสถาบนการศกษาจานวนมากมงพฒนาความรทางวชาการ และประเมนผลการ

เรยนทความสามารถทางวชาการ จนอาจละเลยการพฒนาผเรยนใหมคณธรรมจรยธรรม นอกจากน

การไมไดมผสอนทรเชยวชาญดานการสอนคณธรรมจรยธรรมโดยตรงหรอมคณภาพ ยอมสงผลตอ

คณภาพการสอนของวชาคณธรรมจรยธรรมได

หนา | 273


5) การสอนภาษาตางประเทศยงไมมคณภาพ

ยงกาวสโลกไรพรมแดนมากขนเทาใด ผมความรดานภาษาตางประเทศ เชน

ภาษาองกฤษ หรอภาษาจนทผคนสวนใหญในโลกใชตดตอสอสาร เจรจาตอรอง การคา การศกษา

ฯลฯ ยอมมความไดเปรยบ ทงในเรองการตดตอสอสารและความกาวหนาในหนาทการงาน อยางไร

กตาม ปญหาทพบคอ การสอนภาษาองกฤษ และภาษาตางประเทศของไทยยงไมมคณภาพเทาทควร

เนองจากครผสอนมความสามารถดานภาษาตางประเทศคอนขางตา โดยเฉพาะครผสอนในระดบ

การศกษาขนพนฐาน ครจานวนมากไมไดจบเอกภาษาองกฤษโดยตรง และมแนวโนมวาในอก 5 ป

ขางหนา การพฒนาการสอนทกษะภาษาตางประเทศ โดยเฉพาะภาษาองกฤษแมปจจบนจะตนตว

มากขน แตยงไมกาวหนาไปมากเทาทควร เพราะทรพยากรดานบคลากรสอนภาษาตางประเทศน

ขาดแคลนมาก

จากการศกษาผลกระทบของกระแสโลกาภวตนตอการศกษาไทยสรปไดวา มทงดานบวก

และดานลบซงหลกเลยงไดยาก แตการพฒนาระบบการศกษาไทยใหพรอมตอสภาพโลกาภวตนได

นน จาเปนตองเตรยมพรอมในเชงรกตงแตวนน โดยรฐควรเนนการบรหารจดการในสวนทประเทศ

ไทยไดรบผลกระทบมากทสด โดยพฒนาศกยภาพของบคลากรภายในสถาบนการศกษา สนบสนน

ทนวจยเพอพฒนาการศกษา และสรางเครอขายภาคประชาชนเพอใหเกดความรวมมอในการพฒนา

การศกษารองรบกระแสโลกาภวตน

จากผลกระทบดงกลาวจงจาเปนจะตองพฒนาคณภาพของทรพยากรบคคลซงเปนสงสาคญ

ยงทจะใหมคณภาพสมบรณพรอม ทงดานวชาการ วชาชพ คณธรรม จรยธรรม และ เปนผนา

สงคมทด ไดสามารถอยรวมกบผอนอยางมความสข ตามแนวทางของพระราชบญญตการศกษา

แหงชาต พ.ศ. 2542 แกไข เพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ. 2545 ตลอดจนราง Roadmap ปฏรปการศกษา

(2558-2564) ทไดกาหนดเปาหมายทสาคญคอ คนไทยเปนคนด มความรความสามารถ สมานฉนท

มศกยภาพในการแขงขน สามารถสอสาร คด วเคราะห แกปญหาอยางมเหตมผล มคณธรรม

จรยธรรม มจตสาธารณะ มระเบยบวนย เหนแกประโยชนสวนรวม ยดมนในการปกครองระบอบ

ประชาธปไตย รกชาตศาสนกษตรย มคานยม ภมใจในความเปนไทย สามารถกาวทนโลกาภวตน

และการอยรวมกนอยางสนตสขของประชาคมอาเซยน เพอเตรยมความพรอมคณลกษณะของคน

เขาสศตวรรษท 21 และเปนพลโลก จงควรจดการศกษาเพอพฒนาดงตอไปน

1. การศกษาในศตวรรษท 21

ปจจบนเปนยคทโลกมความเจรญกาวหนาอยางรวดเรวอนสบเนองมาจากการใช

เทคโนโลยเพอเชอมโยงขอมลตาง ๆ ของทกภมภาคของโลกเขาดวยกน กระแสการปรบเปลยนทาง

หนา | 274


สงคมทเกดขนในศตวรรษท 21 สงผลตอวถการดารงชพของสงคมอยางทวถง โดยเฉพาะในบรบท

ทางการศกษา สถานศกษา ผบรหาร ผปกครอง หลกสตรการสอน กระบวนการสอน และหลก

สาคญคอ คร ผมบทบาทสาคญตอการศกษา เพราะมหนาทหลกสาคญตอการพฒนาการศกษา คร

จงตองมความตนตวและเตรยมพรอมในการจดการเรยนรเพอเตรยมความพรอมใหนกเรยนมทกษะ

สาหรบการออกไปดารงชวตในโลกในศตวรรษท 21 ทเปลยนไปจากศตวรรษท 20 และ 19 โดย

ทกษะแหงศตวรรษท 21 ทสาคญทสดคอ ทกษะการเรยนร สงผลใหมการเปลยนแปลงการจดการ

เรยนรเพอใหเดกในศตวรรษท 21 นมความร ความสามารถ และทกษะจาเปน ซงเปนผลจากการ

ปฏรปเปลยนแปลงรปแบบการจดการเรยนการสอน ตลอดจนการเตรยมความพรอมดานตาง ๆ ท

เปนปจจยสนบสนนทจะทาใหเกดการเรยนร

และสภาวการณการเปลยนแปลงของโลกในศตวรรษท 21 ทมนยสาคญตอการจดการศกษา

ไทย และกาหนดภาพรวมของเปาประสงคหลกของการจดการศกษาของไทย บรบทการ

เปลยนแปลงสาคญทมผลกระทบตอประเทศไทยทจะมผลกระทบและนยสาคญตอภาคการศกษา

เรยนรของประเทศไทยทสาคญ ประกอบดวย 3 ระดบดงน (กฤษณพงศ กรตกร, 2552)

1) แนวโนมการเปลยนแปลงของโลก (Global Trend)

ทสาคญคอ พลวตการเปลยนแปลงโลกจากการกาวผานจากศตวรรษท 20 เขาสศตวรรษ ท

21 สงทโลกจะเปลยนไปจากศตวรรษท 20 สศตวรรษท 21 สรปเปนประเดนสาคญ ได 3 กระแส

ไดแก (1) กระแสการเปลยนแปลงจากศตวรรษแหงอเมรกา (American Century) สศตวรรษแหง

เอเชย (Asian Century) (2) กระแสการเปลยนจากยคแหงความมงคงสยคแหงความสดโตง ทง

ธรรมชาต การเมอง และธรกจ และ (3) กระแสการเรมเปลยนแกนอานาจจากภาครฐและเอกชน

สภาคประชาชน (citizen centric governance) หรอประชาภบาล

นอกจากแนวโนมการเปลยนแปลงของโลกแลว แรงขบเคลอนทจะมผลกระทบและ

นยสาคญตอภาคการศกษาเรยนรของประเทศไทยทมความสาคญมากเชนกน คอ แรงขบเคลอนใน

ระดบภมภาค และบรบทประเดนภายในประเทศไทย (Local Issues) ตลอดจน ยทธศาสตรของ

ประเทศ (Country Strategy)

2) แรงขบเคลอนในระดบภมภาค (Regional Forces)

การรวมกลมทางเศรษฐกจของภมภาคตาง ๆ ของโลกมมากขน โดยกรอบความรวมมอทม

ความสาคญใกลชดกบประเทศไทยมากคอการรวมกนเปนประชาคมอาเซยน (ASEAN

Community) และการรวมกลมของเอเชยตะวนออก (Regional Comprehensive Economic

Partnership: RCEP)

หนา | 275


3) ประเดนภายในประเทศไทย (Local Issues) และยทธศาสตรของประเทศ (Country

Strategy)

ประเดนปญหาภายในประเทศไทยทสาคญของไทยคอความเหลอมล า กบดก

ประเทศรายไดปานกลาง วกฤตดานความมนคง การเปลยนแปลงทางครวเรอน สาหรบเรองทศทาง

ยทธศาสตรของประเทศนน รฐไดกาหนดยทธศาสตรของประเทศ 4 ยทธศาสตรหลก คอ

(1) ยทธศาสตรสรางความสามารถในการแขงขนของประเทศ(Growth &

Competitiveness)

(2) ยทธศาสตรสรางโอกาสบนความเสมอภาคและเทาเทยมกนทางสงคม

(Inclusive Growth)

(3) ยทธศาสตรการเตบโตบนคณภาพชวตทเปนมตรกบสงแวดลอม (Green

Growth)

(4) ยทธศาสตรปรบสมดลและพฒนาระบบการบรหารจดการภาครฐ โดยให

น าหนกความสาคญเรองการพฒนาการศกษาเปนหนงในรายละเอยดยทธศาสตร ซงในปจจบนม

ความทาทายเรองการนาไปสการปฏบตเพอใหเกดการยกระดบคณภาพการศกษาอยางแทจรง

และปรชญาการศกษาไทยในศตวรรษท 21 ปรชญาพนฐานทเปนรากฐานแหงระบบ

การศกษาไทยในศตวรรษท 21 ทจะตองเปลยนไปจากเดมมดงน (สานกงานเลขาธการสภา

การศกษา, 2556)

1. ปรบเปลยนอตลกษณ (Identity) คนไทย

จากเดมแตละคนมสถานะเปนแคเพยงพลเมองไทย (Thai-Thai) สความเปนคนไทยท

เปนสวนหนงของพลเมองโลก (Global-Thai) ซงหมายถงความจาเปนทจะตองมความรความเขาใจ

เกยวกบพลวตการเปลยนแปลงในประชาคมโลก เครอขายของประชาคมโลก รวมถงการปลก

จตสานกตอโลก

2. ปรบเปลยนจดเนน (Reorientation)

จากการเนนการสรางคนเพอปอนการเตบโตทางเศรษฐกจ (People for Growth) เพอ

ตอบโจทยสงคมอตสาหกรรมเพยงอยางเดยว ไปสการเนนการสรางการเตบโตเพอรองรบการสราง

และปลดปลอยศกยภาพของผคนในสงคม (Growth for People) เพอตอบโจทยสงคมองคความร

3. ปรบเปลยนกระบวนทศน (Paradigm)

จากความพยายามเอาชนะธรรมชาต (Controlling Nature) มาเปนการอยรวมกบ

ธรรมชาต (Living with Nature) พฒนาอยางย งยน

หนา | 276


4. ปรบเปลยนวฒนธรรม

จากการเปนสงคมทคนมงมนแขงขนฟาดฟนตองเอาชนะผอน (Competition-Driven) มา

เปนการทางานรวมกบคนอนในลกษณะเกอกลแบงปน (Collaborative-Culture) คนเกงชวยเหลอคน

ทดอยกวาเรยกหาสงทดทสดสาหรบตนเองและสวนรวมไปพรอม ๆ กน ผคนมความเมตตาดาเนน

ชวตในความเปนมตรไมตรจตตอกนและกน

5. ขบเคลอนประเทศไทยไปสโลกทหนง (First World Nation)

จากทมองแตการมงไปสการเปนประเทศพฒนาแลว (Developed Country) ซงให

ความสาคญเฉพาะมตเศรษฐกจเปนสาคญ มาเปนการคานงถงประเดนดานสงคม วฒนธรรม

โดยเฉพาะการสรางเกยรตภมในความเปนชาต (Dignity of Nation) ใหคนไทยมความเขาใจใน

ประวตศาสตรและวฒนธรรมของชาตไทย มจตสานกและตระหนกในคณคาของความเปนไทย กอ

เกดเปนความรกความภมใจ ทมเทกาลงกายใจเพอประโยชนสขของประเทศชาต

จากการศกษาแนวคดและปรชญาการศกษาในศตวรรษท 21 พบวา การศกษาในศตวรรษท

21 จาเปนตองเนนพฒนาผเรยนอยางสมดล การศกษาตองเปนไปเพอการพฒนาประเทศชาตและ

สงคมอยางย งยน สรางพลเมองทมคณภาพ มความสมบรณในทก ๆ ดาน และผเรยนสามารถคนพบ

ศกยภาพของตนเองและใชศกยภาพนนไดอยางเตมท การสรางระบบการศกษาทสามารถเออใหเกด

การเรยนแบบรจรง ใหความสาคญกบผเรยนเปนศนยกลาง และดาเนนการใหเกดผลในทางปฏบต

อยางแทจรง ปลกฝงกระบวนการคด เนนความรวมมอระหวางทกภาคสวน รวมทงการมสวนรวม

ของภาคเอกชนและภาคประชาชน ตลอดจนการเชอมโยงการศกษาและการทางาน การจดการศกษา

ควรเปนไปในแนวทางกระจายอานาจ วางระบบการบรหารจดการทสมดลระหวางการรวมศนยและ

การกระจายอานาจ สรางโอกาสใหกบทองถน แตตองมการควบคมมาตรฐานและคณภาพจาก

สวนกลาง

2. การจดการศกษาไทยในศตวรรษท 21

การจดการเรยนรในศตวรรษท 21 เปนการกาหนดแนวทางยทธศาสตรในการจดการ

เรยนร โดยรวมกนสรางรปแบบและแนวปฏบตในการเสรมสรางประสทธภาพของการจดการ

เรยนรในศตวรรษท 21 โดยเนนทองคความร ทกษะ ความเชยวชาญและสมรรถนะทเกดกบตว

ผเรยน เพอใชในการดารงชวตในสงคมแหงความเปลยนแปลงในปจจบน

สานกงานเลขาธการสภาการศกษา กระทรวงศกษาธการ (2556) รายงานผลการศกษา

ฉบบสมบรณ โครงการวจยเรอง การกาหนดแนวทางการพฒนาการศกษาไทยกบการเตรยมความ

พรอมสศตวรรษท 21 กลาวถงการจดสภาพสงแวดลอมการเรยนรของศตวรรษท 21 ดงน

หนา | 277


1. การจดการเรยนการสอน ตองใหผเรยนเปนศนยกลางอยางแทจรง เพม ขด

ความสามารถและฝกฝนทกษะในการเรยนรตลอดชวตและการเรยนรอยางรอบดาน การเรยนการ

สอนตองสงเสรมใหผเรยนมความกระตอรอรนและมความสามารถในการเรยนรดวยตนเอง

ตลอดจนมทกษะในการใชชวต (Life Skills) ทงน การจดการเรยนการสอนควรมความหลากหลาย

อาศยเครอขายการเรยนรยดหลกการดแลแบบครบวงจร สงเสรมแรงใจ (Passion) ใหความสาคญกบ

ความเปนปจเจกของผเรยนแตละคน เนนผเรยนเปนศนยกลาง มทางเลอกทหลากหลายในการเรยน

และการฝกอบรม

2. คร ใหนยามใหมกบ “คร” โดยปรบเปลยนจากบทบาทแบบดงเดมทครเปนผถายโอน

ความร สการเปนครทใหคาปรกษา เปนผชแนะ เปนผอานวยความสะดวกในการเรยนรใหกบผเรยน

ทงนตองสรางครคณภาพสง ควรมระบบการพฒนาครอยางครบวงจร วางระบบในการชวยพฒนา

ศกยภาพการสอนของครอยางครบวงจร เชน อตราเงนเดอนเสนทางอาชพ ระบบครพเลยง (Mentor)

เครอขายพฒนาตนเองของคร และการใหความชวยเหลอดานสอการสอน ควรขยายขอบเขตการ

พฒนาศกยภาพของครใหครอบคลมตลอดชวงอายงาน

3. หลกสตร ตองปรบเปลยนหลกสตรใหสอดคลองกบแนวทางการพฒนาประเทศ เนน

การเรยนรอยางแทจรง อยางไรกตาม อาจกลาวไดวา ทผานมาหลกสตรการเรยนการสอนในเชง

วชาการของประเทศไทยในปจจบนไมไดมปญหามากนก แตครยงประสบปญหาในการนาไป

ปฏบต เนองจากการขาดแคลนสอการสอนทเหมาะสม การขาดแคลนบคลากรคร และการทครม

ภาระงานอน ๆ คอนขางมาก สงทควรเพมเตมในหลกสตรคอการมงเนนใหผเรยนสามารถ

ประยกตใชทกษะทมอยในชวตประจาวนได ใหอานออกเขยนได วางโครงสรางหลกสตรเปนกรอบ

แนวทาง ใหอสระกบโรงเรยนและครในการกาหนดวธการจดการเรยนการสอน แตมการควบคม

มาตรฐานอยางเขมงวด

4. การประเมน ควรเนนการประเมนใหสอดรบกบเปาประสงคและวตถประสงคการ

เรยนรของนกเรยน ไมมงเนนเพยง “การสอนเพอการสอบ” กาหนดตวชวดประเมนผลใหสอดคลอง

กบเปาประสงคระดบประเทศ นอกจากน ควรมการทบทวนเปาหมายทแทจรงของการศกษาของ

ประเทศ เนนการประเมนพฒนาการการเรยนร (Formative Assessment) สรางความหลากหลายใน

กระบวนการประเมน (Diversifying Assessment Processes)

5. การใชเทคโนโลยสารสนเทศ เทคโนโลยเพอการศกษาเรยนรจะเปนปจจยทชวยแผ

ขยายการศกษาเรยนรทมคณภาพแกผเรยนและประชาชนคนไทยทงประเทศ ดงนนจงจาเปนตองให

ความสาคญกบการสรางระบบการจดการความร โดยอาศยเทคโนโลยสารสนเทศในการพฒนา

ระบบการคนหา สราง รวบรวม จดเกบ เผยแพร ถายทอด แบงปน และใชความร นอกจากน การใช

หนา | 278


เทคโนโลยสารสนเทศสามารถชวยใหการจดการเรยนการสอนเขาถงชมชนไดคอนขางทวถงและม

มาตรฐาน โดยหวใจสาคญคอ การใหความสาคญกบเนอหาสาระ (Content) และการนามาใชอยาง

บรณาการ

และปจจบนมนกการศกษาไดศกษาบทบาทหนาทของครในศตวรรษท 21 ไดใหขอสรปไว

ตามนานาทศนะดงน

วจารณ พานช(2554) ไดบรรยายในการประชมสภาวชาการ ครงท 6 ของสมาคมเครอขาย

พฒนาวชาชพอาจารยและองคกรระดบอดมศกษาแหงประเทศไทย ประจาปการศกษา 2554 เรอง

“การศกษามงผลลพธ กาวสบณฑตคณภาพในศตวรรษท 21” เมอวนท 29 กรกฎาคม 2554 โดย

กลาวสรปในตอนหนงวา บทบาทหนาทของครในศตวรรษท 21 น ครตองปรบเปลยนบทบาทเปน

ครเพอศษย ครตองมทกษะใหม ๆ ทแตกตางไปจากเดม เชน ครตองใชทกษะการจดการความร

(knowledge management) และชมชนนกปฏบต (community of practice) เพอเรยนรทกษะการเปน

คร ครตองมการวนจฉยเพอทาความรจกและเขาใจศษย ครควรสามารถออกแบบการเรยนรแบบ

ใชปญหาเปนฐาน (problem-based learning) ครตองมบทบาทและทาหนาทเปนผอานวยความ

สะดวก (facilitator) ครควรชวนใหผเรยนประเมนการเรยนรของตนเองระหวางการทางาน

(after action review) และกบครดวยกนตองมการแลกเปลยนเรยนรระหวางกนในชมชน

(professional learning communities) และสาระการปฏรปการศกษา กระแสสงคม และเศรษฐกจ

บงชวสยทศน พบวาในโลกยคใหมในสงคมแหงการเรยนร ครจะตองมบทบาทหนาทซบซอนขน

ครจะตองมความร ประสบการณ และกาวทนสถานการณโลก จะตองเปนผมองกวาง คดไกล ใฝร

ครจะตองจดระบบการเรยนการสอนโดยยดผเรยนเปนศนยกลางของการพฒนา คอตองสอนโดยยด

พนฐานความร ความสามารถ ความสนใจและความตองการของผเรยนเปนหลก ครในอนาคตจง

ตองมมาตรฐานคณภาพในระดบครมออาชพทไดรบการยอมรบจากสงคมในระดบสง ดงนน คร

จะตองเตรยมพรอมสาหรบสงคมยคใหมทจะปรบเปลยนไปทงในปจจบนและในอนาคตโดยเชอวา

ครในปจจบนและอนาคตจะตองมคณลกษณะโดดเดน ด เกง ทนโลก และเปนครมออาชพ (โณทย

อดมบญญานภาพ, 2554)

ฤตนนท สมหทย (2556) ไดทาการวจยนารองการพฒนาหลกสตรการผลตครสาหรบ

ศตวรรษท 21 พบวา แนวคดทเกยวของกบการผลตครสาหรบศตวรรษท 21 ควรม 5 องคประกอบ

คอ

1) ความสามารถพนฐานทางจรยธรรม (Ethical Underpinning)

2) ความรทจาเปนสาหรบการดารงชวต (Knowledge)

3) ความสามารถในการคด (Thinking)

หนา | 279


4) ความสามารถในการนาตนเอง (Leadership)

5) ความสามารถทจาเปนในการประกอบวชาชพคร (Competency)

ซงสอดคลองกบท วจารณ พานช (2555) กลาววา การเรยนรในศตวรรษท 21 ตองกาวขาม

“สาระวชา” ไปสการเรยนร “ทกษะแหงศตวรรษท 21” (21st Century Skills) ซงครจะเปนผสอน

ไมได แตตองใหนกเรยนเปนผเรยนรดวยตนเอง โดยครจะออกแบบการเรยนร ฝกฝนใหตนเองเปน

โคช (Coach) และอานวยความสะดวก (Facilitator) ในการเรยนรแบบ PBL (Problem-Based

Learning) ของนกเรยน ซงสงทเปนตวชวยของครในการจดการเรยนรคอ ชมชนการเรยนรครเพอ

ศษย (Professional Learning Communities: PLC) เกดจากการรวมตวกนของครเพอแลกเปลยน

ประสบการณการทาหนาทของครแตละคน กรอบแนวคดเชงมโนทศนสาหรบทกษะแหงศตวรรษท

21 เปนทยอมรบในการสรางทกษะการเรยนรในศตวรรษท 21 (Model of 21st Century Outcomes

and Support Systems) ซงเปนทยอมรบอยางกวางขวาง เนองดวยเปนกรอบแนวคดทเนนผลลพธท

เกดกบผเรยน (Student Outcomes) ทงในดานความรสาระวชาหลก (Core Subjects) และทกษะแหง

ศตวรรษท 21 ทจะชวยผเรยนไดเตรยมความพรอมในหลากหลายดาน รวมทงระบบสนบสนนการ

เรยนร ไดแก มาตรฐานและการประเมน หลกสตรและการเรยนการสอน การพฒนาคร

สภาพแวดลอมทเหมาะสมตอการเรยนในศตวรรษท 21

วจารณ พานช (2555: 16-21) ไดกลาวถงทกษะการเรยนรแหงศตวรรษท 21 (21st Century

Skills) เพอการดารงชวตในศตวรรษท 21 ดงน

1. ทกษะแหงศตวรรษท 21

ผเรยนตองมความรเกยวกบโลก (Global Awareness) การเงน เศรษฐศาสตร ธรกจ และ

การเปนผประกอบการ (Financial, Economics, Business and Entrepreneurial Literacy) การเปน

พลเมองทด (Civic Literacy) ดานสขภาพ (Health Literacy) และดานสงแวดลอม (Environmental

Literacy)

2. ทกษะดานการเรยนรและนวตกรรม

ทกษะจะเปนตวกาหนดความพรอมของนกเรยนเขาสโลกการทางานทมความซบซอน

มากขนในปจจบน ไดแก ความรเรมสรางสรรคและนวตกรรม การคดอยางมวจารณญาณและการ

แกปญหา การสอสารและการรวมมอ

3. ทกษะดานสารสนเทศ สอ และเทคโนโลย

เนองดวยในปจจบนมการเผยแพรขอมลขาวสารผานทางสอและเทคโนโลยมากมาย

ผเรยนจงตองมความสามารถในการแสดงทกษะการคดอยางมวจารณญาณและปฏบตงานได

หลากหลาย โดยอาศยความรในหลายดานคอ ความรดานสารสนเทศ ความรเกยวกบสอ และความร

หนา | 280


ดานเทคโนโลย

4. ทกษะดานชวตและอาชพ

ในการดารงชวตและทางานในยคปจจบนใหประสบความสาเรจ นกเรยนจะตองพฒนา

ทกษะชวตทสาคญ ไดแก ความยดหยนและการปรบตว การรเรมสรางสรรคและเปนตวของตวเอง

ทกษะสงคมและสงคมขามวฒนธรรม การเปนผสรางหรอผผลต (Productivity) ความรบผดชอบ

เชอถอได (Accountability) และภาวะผนาและความรบผดชอบ (Responsibility)

5. ทกษะของคนในศตวรรษท 21

ผเรยนทกคนจะตองเรยนรตลอดชวตคอ การเรยนร อานออกเขยนได และ คดเลขเปนได

ดงน

5.1 ทกษะดานการคดอยางมวจารณญาณและทกษะในการแกปญหา (Critical Thinking

and Problem Solving)

5.2 ทกษะดานการสรางสรรคและนวตกรรม (Creativity and Innovation)

5.3 ทกษะดานความเขาใจความตางวฒนธรรม ตางกระบวนทศน (Cross-cultural

Understanding)

5.4 ทกษะดานความรวมมอ การทางานเปนทม และภาวะผนา (Collaboration,

Teamwork and Leadership)

5.5 ทกษะดานการสอสารสารสนเทศและรเทาทนสอ (Communications, Information,

and Media Literacy)

5.6 ทกษะดานคอมพวเตอร และเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร (Computing

and ICT Literacy)

5.7 ทกษะอาชพและทกษะการเรยนร (Career and Learning Skills)

จกรพรรด วะทา (2550) กลาววา การจดการความรหรอการจดการเรยนรในบทบาทหนาท

ของคร นบเปนเครองมอสาคญในการนาความรมาใชในการปฏบตงานในบทบาทหนาทของ

องคกรใหบรรลเปาหมาย โดยเฉพาะการจดการความรของครจะตองอาศยความรและกระบวนการ

เรยนรทเหมาะสมในการจดการเรยนรรวมกนกบผเรยน ผบรหารสถานศกษา และชมชน ทงใน

ฐานะผปฏบต ผนา ผรวมมอ ฉะนน บทบาทของครในการจดการความรจงประกอบดวย

1) การจดการความรของตนเอง ซงเปนการจดการความรในระดบบคคล ในฐานะผนาการ

จดการเรยนการสอนและการทางานรวมกบผเรยน ครอน ๆ ในสถานศกษา ผบรหารสถานศกษา

และชมชน

2) การจดการความรของชนเรยน เปนการจดการความรรวมกบผเรยนในชนเรยนโดยครทา

หนา | 281


หนาทเปนผนา ผสนบสนนและสงเสรมใหเกดกระบวนการจดการเรยนรของผเรยน

3) การจดการความรของสถานศกษา เปนการจดการเรยนรระดบองคกร โดยรวมมอกบ

ผบรหาร สถานศกษา คณะคร และผเรยน เพอใหโรงเรยนเปนองคกรแหงการเรยนร

4) การจดการความรของชมชน เนองจากสถานศกษาเปนสวนสาคญของชมชน มบทบาท

หนาทในการจดการศกษา เพอตอบสนองความตองการของของชมชน รวมทงการสรางความ

เขมแขงใหแกชมชน ครจงมบทบาทรวมกบสถานศกษาในการจดการความรในชมชน

ยรรยง สนธงาม (2551) กลาววา ครสามารถสรางโอกาสใหผเรยนไดเรยนรในทก

สถานการณ โดยการนาปญหาหรอความจาเปนในการพฒนาตาง ๆ ทเกดขนในการเรยนและการจด

กจกรรมอน ๆ ในโรงเรยนมากาหนดเปนกจกรรมการเรยนร เพอนาไปสการพฒนาของผเรยนท

ถาวร เปนแนวทางในการแกปญหาของครอกแบบหนงทจะนาเอาวกฤตตาง ๆ มาเปนโอกาสในการ

พฒนา ครจาเปนตองมองมมตาง ๆ ของปญหา แลวผนมมของปญหาไปในทางการพฒนา กาหนด

เปนกจกรรมในการพฒนาของผเรยน การออกแบบการเรยนรโดยใชปญหาเปนฐานเปนรปแบบ

การเรยนรทเกดขนจากแนวคดตามทฤษฎการเรยนรแบบสรางสรรคนยม (Constructivism) โดยให

ผเรยนสรางความรใหมจากการใชปญหาทเกดขนจรงในโลก เปนบรบทของการเรยนรเพอให

ผเรยนเกดทกษะในการคดวเคราะหและคดแกปญหา รวมทงไดความรตามศาสตรในสาขาวชาทตน

ศกษาไปพรอมกนดวย

การเรยนรโดยใชปญหาเปนฐานจงเปนผลมาจากกระบวนการทางานทตองอาศยความ

เขาใจและการแกไขปญหาเปนหลก ลกษณะทวไปของการเรยนรแบบการใชปญหาเปนฐาน ม

ลกษณะการออกแบบการเรยนรคอ 1) จดการเรยนรโดยใหผเรยนเปนศนยกลางของการเรยนร

อยางแทจรง 2) จดกลมผเรยนใหมขนาดเลก ประมาณ 3-5 คน 3) ครทาหนาทเปนผอานวยความ

สะดวก หรอผใหคาแนะนา 4) ใชปญหาเปนตวกระตนและเราใหผเรยนเกดการเรยนร 5) ลกษณะ

ของปญหาทนามาใชตองมลกษณะคลมเครอ ไมชดเจน มวธแกไขปญหาไดอยางหลากหลาย อาจ

มคาตอบไดหลายคาตอบ 6) ผเรยนเปนผแกปญหาโดยการแสวงหาขอมลใหม ๆ ดวยตนเอง 7) การ

ประเมนผลใชการประเมนผลจากสถานการณจรง และสงเกตจากความสามารถในการปฏบตงาน

ของผเรยน

วจารณ พานช (2554) ใหความหมายของ การจดการความรวา หมายถง เครองมอและ

กระบวนการนาความรมาใชในการปฏบตงานขององคกรใหบรรลเปาหมาย การจดการความรม

กระบวนการดาเนนงานดงน 1) การกาหนดความรทจาเปนตองานหรอหนวยงาน 2) การแสวงหา

ความรทตองการ 3) การปรบปรง ดดแปลงหรอสรางความรเพมเตมไดอยางเหมาะสมกบการใชงาน

หนา | 282


4) การประยกตใชความรในการทางาน 5) การสกดองคความรทไดจากประสบการณและการ

แลกเปลยนความร 6) การบนทกความรและปรบปรงใหเหมาะสมตอการดาเนนงานยงขน

การออกแบบการเรยนร เปนการออกแบบทมเปาหมายความเขาใจในการเรยนร ผออกแบบ

หรอผสอนจงตองคดอยางนกประเมนผล ตระหนกถงหลกฐานของความเขาใจทง 6 ดาน อยาง

ชดเจนและลกซง โดยผเรยนสามารถอธบาย แปลความในการนาไปประยกตใช การออกแบบการ

เรยนรจงเปนการสงเสรมใหผเรยนมความสามารถและมการนาเสนอมมมองไดอยางหลากหลาย

โดยสามารถพจารณาไดถง 6 ดานดงน (กรองได อณหสต, 2553)

ดานท 1 ความสามารถในการอธบาย ผเรยนสามารถอธบายดวยหลกการทเปนเหตและผล

อยางเปนระบบ การประเมนผลโดยใชวธการพดคยเพอประเมนเหตผลจากการอธบายของ

ผเรยน การมอบหมายงานทใชทกษะการเขยน การเรยงความ หรอยอความ การสอบถามถงประเดน

ทผเรยนมกสบสนหรอหลงประเดน การใหผเรยนสรปประเดนการเรยนร และการสงเกตลกษณะ

คาถามทผเรยนสอบถาม

ดานท 2 ความสามารถในการแปลความ ผเรยนสามารถแปลความไดชดเจนและตรง

ประเดน ประเมนผลโดยใชวธการใหผเรยนเขยนสะทอนเรองราว แนวคด หรอทฤษฎ เพอประเมน

เกยวกบการลาดบ ไลเรยง และความชดเจนของสาระเนอหา

ดานท 3 ความสามารถในการประยกตใช ผเรยนสามารถนาไปปฏบตใชไดอยางถกตอง

และครอบคลม ประเมนผลโดยใชวธการใหผเรยนนาความรไปใชในสถานการณทกาหนด

วตถประสงคเฉพาะ การใหผเรยนประเมนหรอเขยนขอมลปอนกลบจากการนาความรไปใช

ดานท 4 ความสามารถในการมองมมทหลากหลาย ผเรยนสามารถเสนอมมมองใหม ท

ทนสมยและนาเชอถอ ประเมนผลโดยใชวธการวเคราะหวจารณ โดยใหผเรยนเปรยบเทยบขอด

ขอเสย แนวทางในการคด การมองจากสถานการณตวอยาง

ดานท 5 ความสามารถในการเขาใจความรสกของผอน ผเรยนมความพรอมในการรบฟง

และสนองตอบประเมนผล โดยใชวธการใหผเรยนประเมนความสามารถในการสมมต การเขาไป

นงในใจผอน

ดานท 6 ความสามารถในการเขาใจตนเอง ผเรยนมความใสใจ พรอมปรบตวรบการเรยนร

ใหม ประเมนผลโดยใชวธการใหผเรยนประเมนเปรยบเทยบผลงานของตวเองแตละชวงเวลา ม

ความรและเขาใจมากขนเพยงใด

จากการศกษาแนวทางการจดการศกษาในศตวรรษท 21 จากแนวคดนกการศกษาตาง ๆ

สรปการจดการศกษาในศตวรรษท 21 พบวา การจดการศกษามการใชและการบรณาการเทคโนโลย

ทมากขน ตระหนกถงปจจยดานเศรษฐกจทมอทธพลตอการจดการศกษา การศกษาแบบไร

หนา | 283


พรมแดน การแลกเปลยนครและนกเรยนในประสบการณระดบโลกมากขน มความสรางสรรคมาก

ขน ความรถกสรางขนมมากขน โดยบทบาทครจะเปลยนแปลงไปคอเปลยนแปลงบทบาทพนฐานท

เปนผถายทอดเปนผออกแบบการเรยนรใหแกผเรยน การเรยนของผเรยน เรยนรชวตจรง หลกสตร

ยดโครงงานเปนฐาน มความคดสรางสรรค เนนสงทผเรยนร สามารถทาไดและเปนได ให

ความสาคญกบการสบคนมากกวาตารา มโลกกวางกบเพอนรวมชนและผเรยนอน ๆ มเสรภาพใน

การเรยน เรยนรรวมกนดวยหลกสตรบรณาการใหความสาคญกบสงทเรยน การประเมนผลโดยการ

ทดสอบมาตรฐานและการประเมนอน ๆ รวมกน

3. การศกษาไทยกบประชาคมอาเซยน

การศกษาเปนรากฐานสาคญในการสรางประชาคมอาเซยน โดยการศกษาเปนกลไกใน

การปลกฝงคานยมแนวความคด ความเขาใจกนระหวางประเทศสมาชกอาเซยน และเปนรากฐาน

สาคญในการสรางความเขมแขงและความเจรญรงเรองทางเศรษฐกจของอาเซยนและเศรษฐกจโลก

โดยในแผนงานการจดตงประชาคมสงคมและวฒนธรรมอาเซยน (Blueprint for ASEAN Socio-

Cultural Community-ASCC Blueprint) ไดกาหนดใหการพฒนาทรพยากรมนษยเปนเปาหมาย

สาคญอนดบแรกในการเสรมสรางวถชวตทดของประชากรในภมภาค ดวยการใหความสาคญกบ

การศกษาและการสรางโอกาสทางการศกษา การลงทนในการพฒนาทรพยากรมนษยและการเรยนร

ตลอดชวต การสงเสรมการจางงานทเหมาะสม การสงเสรมเทคโนโลยสารสนเทศ การอานวยความ

สะดวกในการเขาถงวทยาศาสตรและเทคโนโลยเชงประยกต (ภาสกร อระแสง, 2555)

ประเทศไทยเปนผนาในการกอตงสมาคมอาเซยน มศกยภาพในการเปนแกนนาในการ

สรางประชาคมอาเซยนใหเขมแขง ภายใตยทธศาสตรวสยทศนเดยว เอกลกษณเดยว และประชาคม

เดยว เพอความเจรญมนคงของประชากร ทรพยากร และเศรษฐกจ ภายใตการกอตงนจะตองยดหลก

สาคญคอ ประชาคมการเมองและความมนคงของอาเซยน ประชาคม เศรษฐกจอาเซยน ประชาคม

สงคมและวฒนธรรมของอาเซยน การศกษานนจดอยในประชาคมสงคมและวฒนธรรม ซงจะม

บทบาทสาคญทจะสงเสรมใหประชาคมดานอน ๆ มความเขมแขง เนองจากการศกษาเปนรากฐาน

ของการพฒนาในทกๆ ดานการเตรยมความพรอมของการศกษาไทยมจดมงหมายดงน (ชนวรณ

บณยเกยรต,2557)

1. การสรางประชาคมอาเซยนดวยการศกษา ใหประเทศไทยเปน Education Hub ม การ

เตรยมความพรอมในดานกรอบความคดคอ แผนการศกษาแหงชาตทจะมงสรางความตระหนกร

ของคนไทยในการจดการศกษาเพอสรางคนไทยใหเปนคนของประชาคมอาเซยน พฒนาสมรรถนะ

ใหพรอมจะอยรวมกนและสงเสรมความรวมมอระหวางประเทศดานการศกษา โดยใหมการรวมมอ

หนา | 284


กนใน 3 ดาน คอ ดานพฒนาคณภาพการศกษา การขยายโอกาสทางการศกษา และสงเสรมการม

สวนรวมในการบรการและจดการศกษา

2. ขบเคลอนประชาคมอาเซยนดวยการศกษา ดวยการสรางความเขาใจในเรองเกยวกบ

เพอนบานในกลมประเทศอาเซยน ความแตกตางทางดานชาตพนธ หลกสทธมนษยชน การสงเสรม

การเรยนการสอนภาษาตางประเทศเพอพฒนาการตดตอสอสารระหวางกนในประชาคมอาเซยน ม

การเพมครทจบการศกษาดานภาษาองกฤษเขาไปในทกระดบชนการศกษา เพอใหนกเรยนไทย

สามารถสอสารภาษาองกฤษไดอยางสรางสรรค และมการรวมมอกบภาคเอกชนในการรบ

อาสาสมครเขามาสอนภาษาตางประเทศ รวมถงวฒนธรรมของประเทศตาง ๆ เพอการอยรวมกน

ดวยความเขาใจกนของ ประเทศในประชาคม

3. ดานเทคโนโลยเพอการศกษานนจะพฒนาตามหลก 3Nไดแก Ned Net โครงขาย

เทคโนโลยสารสนเทศ NEIS ศนยกลางรวบรวม จดเกบ และเชอมโยงขอมลสารสนเทศดาน

การศกษา NLC ศนยเรยนรแหงชาต เพอใหผเรยนไดมการเรยนรดวยตนเองตลอดเวลา มการพฒนา

ผเรยนสการเปนพลเมองอาเซยน การอยรวมกนอยางสนตสข ความเอออาทร โดยใชการศกษาเปน

กลไกในการสรางวฒนธรรมใหม นกศกษาทจบจากอาชวศกษาจะตองเปนแรงงานทมคณภาพ ม

ทกษะการทางานรวมกนในประชาคมอาเซยน นอกจากน ยงตองสงเสรมใหประเทศไทยเปน

ศนยกลางดานอาเซยนศกษา เปนศนยการเรยนรดานศาสนาและวฒนธรรม เพอพฒนาไปส

ประชาคมอาเซยนและสากลตอไป

ปจจบนกระทรวงศกษาธการไดจดทาแผนยทธศาสตรและแผนปฏบตการเพอดาเนนการ

ภายใน พ.ศ. 2555-2558 เพอรองรบการเปนประชาคมอาเซยนดงน (สานกนโยบายและ

ยทธศาสตรล, 2555)

1. การใหความสาคญกบการศกษา โดยรณรงคใหประชากรทกคนอานออกเขยนได ลด

อตราการไมรหนงสอ เปดโอกาสอยางเทาเทยม ซงขณะนประเทศไทยอยในลาดบท 4 ในกลม

ประเทศอาเซยน ทมอตราประชากรรหนงสอรอยละ 93.5 และมเพยงรอยละ 6.5 ของประชากรวย

เรยนทไมรหนงสอ โดยกระทรวงศกษาธการไดสงเสรมใหมการเรยนการสอนทางไกลการศกษา

นอกระบบ การเรยนจากศนยการเรยนชมชน (Community Learning Centres-CLCs) ทงน ประเทศ

ไทยไดรบการยอมรบจากกลมประเทศอาเซยนวาเปนประเทศทมความเขมแขงในการสงเสรมการ

พฒนาระบบการเรยนการสอนผาน CLCs รวมทงมความเชอมโยงกบศนยการเรยนชมชนใน

ประเทศสมาชกอาเซยนอนดวย

นอกจากน ประเทศไทยไดใหความสาคญกบการจดทาหลกสตรมาตรฐานอาเซยน

(ASEAN Curriculum) สาหรบชวงชนท 1 (ป.1-ป.6) ชวงชนท 2 (ม.1-ม.3 ) และชวงชนท 3 (ม.4-

หนา | 285


ม.6) โดยกาหนดใน 7 สาขาวชาไดแก วทยาศาสตร คณตศาสตร ประวตศาสตร พลศกษา

เทคโนโลยสารสนเทศ จรยศกษา ศลปะ และอตลกษณของแตละประเทศในกลมประเทศสมาชก

อาเซยน ทงนประเทศไทยจะเปนเจาภาพจดการประชมเชงปฏบตการระดบภมภาค เพอจดทา

รายละเอยดหลกสตรอาเซยนในเดอนกนยายน 2555

2. การลงทนในการพฒนาทรพยากรมนษย โดยสงเสรมการสอนภาษาองกฤษซงเปนภาษา

ราชการของอาเซยน การพฒนาครซงเปนปจจยหลกในการพฒนาคณภาพการศกษา ซงประเทศไทย

มเครอขายความรวมมอดานการพฒนาครกบประเทศในภมภาคอาเซยนรวมทงการพฒนาสอการ

เรยนการสอนโดยใชเทคโนโลยสารสนเทศ และจดการสงแวดลอมในสถานศกษาใหเออตอการ

เรยนการสอน

3. การสงเสรมการจางงานทเหมาะสม โดยเรงพฒนาคณภาพการศกษาระดบอาชวศกษา

เพอรองรบการพฒนาดานอตสาหกรรมภายในประเทศ พฒนากรอบคณวฒแหงชาต ระบบคณวฒ

วชาชพ เพอเปนกลไกและเครองมอในการพฒนากาลงคนทตรงตามความตองการของตลาดแรงงาน

และสรางความเปนหนสวนในการจดการศกษาระหวางสถาบนการศกษา ภาคเอกชนและสถาบน

เฉพาะทาง

4. การสงเสรมเทคโนโลยสารสนเทศ โดยสงเสรมการพฒนาสอการเรยนการสอน

อเลกทรอนกสทเหมาะสมกบการเรยนรในสาระวชาและระดบชนตาง ๆ ทงในรปแบบ on-line

และ/หรอ off-line กาหนดสมรรถนะผเรยนในดาน ICT ในแตละระดบการศกษาพฒนายกระดบ

สถาบนการศกษาใหมความสามารถเฉพาะทางดาน ICT เพอผลตบคลากรดาน ICT ใหมทกษะ

ความเชยวชาญสง สรางแรงจงใจเพอเพมศกยภาพแรงงานในการเขาฝกอบรม และสอบมาตรฐาน

วชาชพดาน ICT ทมการกาหนดไวในระดบสากล พรอมทงสงเสรมและสนบสนนการพฒนาองค

ความรเกยวกบเทคโนโลยใหม ๆ อยางตอเนอง

5. การอานวยความสะดวกในการเขาถงวทยาศาสตรและเทคโนโลยเชงประยกต โดย

สงเสรมและสนบสนนการผลตและพฒนาครคณาจารย นกวทยาศาสตร และบคลากรทางดาน

วชาชพทางดานการวจยทมคณภาพสงเสรมการวจยและพฒนาวทยาศาสตร เทคโนโลย และ

นวตกรรม รวมทงสรางเครอขายการวจยเพอสรางนวตกรรมและทรพยสนทางปญญา

จากการศกษาความสาคญของการศกษากบประชาคมอาเซยน พบวา การจดการศกษาไทย

ในอนาคต เพอเตรยมพรอมในประชาคมอาเซยน ผบรหาร คร ผเรยน และหนวยงานทเกยวของทาง

การศกษาตองมความพรอมในดานทเกยวกบการศกษา คอ มการพฒนาตนเองและผเรยนในดานการ

เรยนการสอนภาษาองกฤษเพอใชในการสอสาร การจดหลกสตรเพอตอบสนองตอสภาพความ

ตองการแรงงานในอนาคต การพฒนาเทคโนโลยและการสอสาร สนบสนนการพฒนาองคความร

หนา | 286


เกยวกบเทคโนโลยใหม ๆ ทางการศกษา สนบสนนการผลตและพฒนาครวทยาศาสตรและ

บคลากรทางดานวชาชพทางดานการวจยทมคณภาพ สงเสรมการวจยและพฒนาวทยาศาสตร

เทคโนโลยและนวตกรรม การพฒนาหลกสตรอาเซยนทแสดงถงอตลกษณอาเซยนทเปนมาตรฐาน

และการจดสภาพแวดลอมใหเออตอการเรยนรเกยวกบอาเซยน เปนตน

การจดการศกษาเพอการพฒนาทยงยน

การศกษาเพอการพฒนาทย งยน มงเนนพฒนาศกยภาพของคนในสงคมใหเกดความร

ทกษะ มมมอง และคานยม ซงเปนปจจยหลกชนาและจงใจใหบคคลแสวงหาและดาเนนชวตใน

แนวทางของการพฒนาทย งยน เนองจากสภาวะการดารงชวตของคนในสงคมปจจบนมความ

ซบซอนนมากขน ความรและทกษะทจาเปนสาหรบการสรางตวและครอบครวใหอยดมสข ในขณะ

ทสามารถชวยเหลอผอนและสงคมใหอยรอดไดดวยนน จงครอบคลมหวขอวชาและประเดนทตอง

เรยนรมากมาย ทงทเปนความรและทกษะจาเปนตอการใชชวตในทองถนทตนอาศยอย และความร

เกยวกบสถานการณโลก ดวยเหตน กระบวนการเรยนรเพอนาไปสสงคมทมการพฒนาอยอยาง

ย งยนจาเปนตองมสาระเนอหาทเหมาะสมและมความตอเนองตลอดชวต

พรศกด วลยรตน (2557) กลาววา แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 11 เปน

แผนยทธศาสตรทชนาทศทางการพฒนาประเทศระยะกลาง เพอมงสวสยทศนระยะยาวททกภาค

สวนในสงคมไทยไดเหนพองรวมกนกาหนดเปนวสยทศน พ.ศ.2570 ซงกาหนดไววา “คนไทย

ภาคภมใจในความเปนไทย มมตรไมตรบนวถชวตแหงความพอเพยง ยดมนในวฒนธรรม

ประชาธปไตย และหลกธรรมาภบาล การบรการสาธารณะขนพนฐานททวถง มคณภาพ สงคมม

ความปลอดภยและมนคง อยในสภาวะแวดลอมทด เกอกลและเอออาทรซงกนและกน ระบบการ

ผลตเปนมตรกบสงแวดลอม มความมนคงดานอาหารและพลงงาน อยบนฐานทางเศรษฐกจท

พงตนเองและแขงขนไดในเวทโลก สามารถอยในประชาคมภมภาคและโลกไดอยางมศกดศร และ

กาหนดนโยบายทางการศกษาสรปไดดงน

1. กาหนดยทธศาสตรการพฒนาคนสสงคมแหงการเรยนรตลอดชวตอยางย งยน ให

ความสาคญกบการสงเสรมการเรยนรตลอดชวต มงสรางกระแสสงคมใหการเรยนรเปนหนาทของ

คนไทยทกคน มนสยใฝร รกการอานตงแตวยเดก

2. สงเสรมการเรยนรรวมกนของคนตางวย ควบคกบการสงเสรมใหองคกร กลมบคคล

ชมชน ประชาชน และสอทกประเภท เปนแหลงเรยนรอยางสรางสรรค สอสารดวยภาษาทเขาใจงาย

3. สงเสรมการศกษาทางเลอกทสอดคลองกบความตองการของผเรยน และสรางสงคมแหง

การเรยนรทมคณภาพและสนบสนนปจจยทกอใหเกดการเรยนรตลอดชวต

หนา | 287


สทธศร วงษสมาน (2557) กลาวในทประชมรบทราบขอเสนอ และ Roadmap การปฏรป

การศกษาเพอพฒนาคนอยางย งยน (พ.ศ. 2558-2569) ของกระทรวงศกษาธการวาการปฏรป

การศกษาเพอพฒนาคนอยางย งยน (พ.ศ. 2558-2569) ประกอบดวยวสยทศน เจตนารมณ หลกการ

เปาหมาย กรอบแนวทางการปฏรปการศกษา ขอเสนอการปฏรปในระยะเรงดวน (พ.ศ.2558)

ขอเสนอการปฏรปการศกษาในระยะตอไป (พ.ศ. 2559-2569) และกลไกการขบเคลอนและ

สนบสนนการปฏรปการศกษาใหบรรลผลและตอเนองย งยน โดยสาระสาคญสรปไดดงน

1. เปลยนแปลงผเรยนใหดขนใน 3 ดาน คอ มความรและความใฝร มทกษะเทาทนชวต

และโลกของงาน และเปนคนดมคณธรรม

2. จดการศกษาตอบสนองการพฒนาประเทศ มงสรางบคลากรทมคณภาพระดบสากลทจะ

ชวยยกระดบประเทศไทยใหพนกบดกรายไดปานกลาง (Middle-income Trap) ในอนาคต ทาให

ประเทศไทยเปนประเทศทสามารถปรบตวใหทนกบบรบทความเปลยนแปลงของโลกไดตลอดเวลา

3. ลดคาใชจายในการบรหารลง สามารถทมเททรพยากรในระดบทเพยงพอ เพอลดชองวาง

ของโอกาสทางการศกษา ตองเปนการปฏรปทไปใหถงการใหหลกประกนการศกษาทมคณภาพ

อยางนอย 12 ปแกเดกบนแผนดนไทยทกคน 4 .

ประชาชนตองมสวนรวมไดจรง ผานการกระจายอานาจและความรบผดชอบใหพนทและ

สถานศกษา มงใหอสระ (Autonomy) ควบคความรบผดรบชอบ (Accountability) รวมถงการเปด

ชองทางแกทกภาคสวนในการเขามารวมจดการศกษา

จากการศกษานโยบายการศกษาและแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคม ในดานการศกษาของ

กระทรวงศกษาธการพบวา แนวทางการพฒนาการศกษาทย งยนของประเทศไทยในอนาคตมหลก

สาคญคอ ควรมงพฒนาบคคลใหมความรคคณธรรมหรอหลกพระพทธศาสนา และนาความ

พอเพยงหรอหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงมาประยกตใชเปนแนวทางการดาเนนชวต จงจะชวยให

ตนเอง และประเทศชาตพฒนาอยางย งยน

1. การจดการศกษาตามหลกพระพทธศาสนา

คาวา “การศกษา” มาจากคาวา “สกขา” โดยทวไปหมายถง “กระบวนการเรยน “ “การ

ฝกอบรม” “การคนควา” “การพฒนาการ” และ “การรแจงเหนจรงในสงทงปวง” จะเหนไดวา

การศกษาในพระพทธศาสนามหลายระดบ ตงแตระดบตาสดถงระดบสงสด เมอแบงระดบอยาง

กวาง ๆ ม 2 ประการ คอ

1) การศกษาระดบโลกยะ มความมงหมายเพอดารงชวตในทางโลก 2)

ก า ร ศ ก ษ า ร ะ ดบ โ ล ก ต ร ะ ม ค ว า ม ม ง ห ม า ย เ พ อ ด า ร ง ช ว ต เ ห น อ ก ร ะ แ ส โ ล ก

ในการศกษาหรอการพฒนาตามหลกพระพทธศาสนานน พระพทธเจาสอนใหคนไดพฒนาอย 4

หนา | 288


ดาน คอ ดานรางกาย ดานศล ดานจตใจ และดานสตปญญา โดยมจดมงหมายใหมนษยเปนทงคนด

และคนเกง มใชเปนคนดแตโง หรอเปนคนเกงแตโกง การจะสอนใหมนษยเปนคนดและคนเกงนน

จะตองมหลกในการศกษาทถกตองเหมาะสม ซงในการพฒนามนษยนน พระพทธศาสนามงสราง

มนษยใหเปนคนดกอน แลวจงคอยสรางความเกงทหลง นนคอ สอนใหคนเรามคณธรรม ความด

งามกอนแลวจงใหมความรความเขาใจหรอสตปญญาภายหลง

ดงนนหลกในการศกษาของพระพทธศาสนานนจะมลาดบขนตอนการศกษา โดยเรมจาก

สลสกขา ตอดวยจตตสกขา และขนตอนสดทายคอ ปญญาสกขา ซงขนตอนการศกษาทง 3 น รวม

เรยกวา "ไตรสกขา" ซงมความหมายดงน (จตราภรณ บวจารส, 2557)

1. สลสกขา การฝกศกษาในดานความประพฤตทางกาย วาจา และอาชพ ใหมชวตสจรต

และเกอกล (Training in Higher Morality)

2. จตตสกขา การฝกศกษาดานสมาธ หรอพฒนาจตใจใหเจรญไดท (Training in Higher

Mentality หรอ Concentration)

3. ปญญาสกขา การฝกศกษาในปญญาสงขนไป ใหรคดเขาใจมองเหนตามเปนจรง

(Training in Higher Wisdom)

นอกจากน ยงมวธการเรยนรตามหลกโดยทวไป ซงพระพทธเจาพระพทธเจาตรสไว 5

ประการ คอ

1. การฟง หมายถง การตงใจศกษาเลาเรยนในหองเรยน

2. การจาได หมายถง การใชวธการตาง ๆ เพอใหจาได

3. การสาธยาย หมายถง การทอง การทบทวนความจาบอย ๆ

4. การเพงพนจดวยใจ หมายถง การตงใจจนตนาการถงความรนนไวเสมอ

5. การแทงทะลดวยความเหน หมายถง การเขาถงความรอยางถกตอง เปนความรอยางแทจรง

ไมใชตดอยแตเพยงความจาเทานน แตเปนความรความจาทสามารถนามาประพฤตปฏบตได

ชตกาญจน ผลบตร (2556) ไดศกษาวจยเกยวกบ การจดการเรยนรตามแนวพระพทธศาสนา

พบวาการเรยนรตามแนวพระพทธศาสนามแนวคดสาคญคอ การมองวามนษยเปนสวนหนงของ

ธรรมชาต ซงถอเปนพนฐานของหลกคาสอนทางพระพทธศาสนา การเรยนรตามแนว

พระพทธศาสนาจงหมายถงการฝกฝนพฒนามนษยใหมชวตทถกตองดงาม เนนความสาคญทการ

พฒนามนษยทงพฤตกรรม จตใจ และสตปญญา โดยมเปาหมายคอความเขาใจในสงทตนเปนและ

เกยวของสมพนธกบระบบธรรมชาตตามความเปนจรง จนสามารถพฒนาตนสความเปนอสระจาก

ทกขทงหลายกลายเปนมนษยทสมบรณไดในทสด

หนา | 289


พชร ศรมาก (2554) พบวา จตตปญญาศกษา (Contemplative Education) เปนกระบวนการ

จดการศกษาทมงเนนใหเกดการเปลยนแปลงตนเองโดยการพฒนาจากดานใน ไดแก จตและการคด

ดวยการวพากษตนเองอยางใครครวญ เรยนรจากการฝกปฏบตกจกรรมทหลากหลาย เปน

กระบวนการสงเสรมการเรยนรสการเปลยนแปลง (Transformational Learning) เปนการบรณาการ

การศกษารวมกบประสบการณของบคคล ชวยยกระดบคณคาความดงาม เสรมกระบวนการเรยนร

ดวยตนเอง ใหผเรยนไดเรยนรตลอดชวตอยางมความสข และทาใหเกดความฉลาดในดานตางๆ ทง

ทางปญญา (IQ),ทางอารมณ (EQ),ความคงทน (AQ), คณธรรมจรยธรรม (MQ) และดานจตวญญาณ

(SQ) ไดตอไป ดงนน แนวคดจตตปญญาศกษาจงสามารถนามาใชเพอการพฒนาทรพยากรมนษย

ไดเปนอยางดยง

เมอพจารณาแลวพบวา การเรยนรนน นบเปนธรรมชาตเดมแทของมนษย ซงแตกตางอยาง

เดนชดจากสงมชวตอน ๆ หากแตการจดการศกษานนเปนระบบหนงทสงคมมนษยไดสรางและ

พฒนาขนจนเปนแบบแผน อนมแกนสาระและกระบวนการเรยนรทชดเจน เพอสงเสรมใหเยาวชน

เรยนรอยางมคณภาพพอทจะธารงสงคมใหเจรญงอกงามตอไป ดงนน “การศกษา” จงควรมบทบาท

สาคญในการนาธรรมชาตการเรยนรของมนษยมาพฒนาแกนสาระและกระบวนการทเชอไดวาจะ

เปนครรลองสอสรภาพทางปญญาซงเปนคณสมบตแหงการศกษาทสมบรณของมนษย

ครรลองแหงการพฒนาปญญา เปนแมบทในการจดกระบวนการศกษาทชดเจน เพอใหคร

นกเรยน และบคคลทแวดลอมไดรวมกนแสวงหาเปาหมายสงสดคอ ความจรง ความด ความงามอน

ประณตดวยตนเอง โดยมสมมาทฏฐเปนทต ง และใชสต-สมปชญญะกากบโดยตลอด ทงน

กระบวนการดงกลาวจะอาศย 2 ปจจยหลกคอ กลยาณมตร และโยนโสมนสการ กลยาณมตร ไดแก

พอแม คร และบคคลแวดลอมผมเมตตา รวมท งสภาพแวดลอมตาง ๆ ทเออแกการเรยนร

จรง โยนโสมนสการ คอ วธการคดพจารณาไตรตรองของบคคลทจะเกดการเรยนรดวยการพงพา

สตปญญาของตนเอง ซงพอแมและครสามารถเปนตนแบบแหงการถายทอดคณลกษณะของผรคด

ไดอยางมประสทธภาพทสด เพราะการศกษาทแทจะเรมตนไดเมอคนรคดเปน วถการเรยนรส

ปญญาดงกลาว ชวยนาธรรมชาตการเรยนรของมนษยไปสอสรภาพทางปญญาผานการศกษาใน

ระบบโรงเรยน (โรงเรยนรงอรณ,2557)

จากการศกษาผลงานวจยและแนวคดของนกการศกษาเกยวกบการจดการเรยนการสอน

ตามแนวพทธพบวา สลสกขา จตตสกขา และปญญาสกขา การศกษาทง 3 ขนน ตางกเปนพนฐาน

กนและกน ซงในการศกษาพระพทธศาสนามงสอนใหคนเปนคนด คนเกงและสามารถอยในสงคม

ไดอยางมความสข เมอนาแนวทางไปประยกตใชในการจดการศกษาในอนาคต ทาใหผเรยนพฒนา

เปนมนษยทสมบรณ จงนบไดวาพระพทธศาสนาเปนศาสตรแหงการศกษาอยางแทจรง

หนา | 290


2. การจดการศกษาตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง

เศรษฐกจพอเพยง เปนปรชญาทพระบาทสมเดจพระเจาอยหวทรงชถงแนวการดารงอย

และปฏบตตนของประชาชนในทกระดบตงแตระดบครอบครว ระดบชมชน จนถงระดบรฐ ทงใน

การพฒนาและบรหารประเทศใหดาเนนไปในทางสายกลาง โดยเฉพาะการพฒนาเศรษฐกจเพอให

กาวทนตอโลกยคโลกาภวตน ความพอเพยง หมายถง ความพอประมาณ ความมเหตผลรวมถง

ความจาเปนทจะตองมระบบภมคมกนในตวทดพอสมควรตอการมผลกระทบใด ๆ อนเกดจากการ

เปลยนแปลงทงภายนอกและภายใน ทงน จะตองอาศยความรอบร ความรอบคอบ และความ

ระมดระวงอยางยงในการนาวชาการตาง ๆ มาใชในการวางแผนและการดาเนนการทกขนตอน และ

ขณะเดยวกนจะตองเสรมสรางพนฐานจตใจของคนในชาต โดยเฉพาะเจาหนาทของรฐ นกทฤษฎ

และนกธรกจในทกระดบ ใหมสานกในคณธรรม ความซอสตยสจรต และใหมความรอบรท

เหมาะสม ดาเนนชวตดวยความอดทน ความเพยร มสตปญญาและความรอบคอบ เพอใหสมดลและ

พรอมตอการรองรบการเปลยนแปลงอยางรวดเรวและกวางขวาง ทงดานวตถ สงคม สงแวดลอม

และวฒนธรรมจากโลกภายนอกไดเปนอยางด

ปจจบนสถานศกษานาหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงมาประยกตใชในการจดการเรยน

การสอน การจดกจกรรมพฒนาผเรยน และการบรหารจดการสถานศกษา เพอใหเกดผลในทาง

ปฏบตในทกระดบไดอยางมประสทธภาพและมประสทธผล เกดการปรบเปลยนกระบวนทศน ใน

การดาเนนชวตบนพนฐานของหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง อยางตอเนอง กระทรวงศกษาธการ

มงพฒนาสถานศกษาในการนาหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงไปจดการศกษาอยางม

ประสทธภาพและประสทธผล สงผลสการดาเนนชวตตามแนวทางเศรษฐกจพอเพยงของผเรยน

ผบรหาร คร และบคลากรทางการศกษาอยางตอเนอง

ปรชญา พลพฒนนท (2557) กลาววา การขบเคลอนปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงในภาค

การศกษานน จะตองมงพฒนาทตวครกอนเปนอนดบแรก เพราะครถอวาเปนทรพยากรทสาคญใน

การถายทอดความรและปลกฝงสงตาง ๆ ใหแกเดก ดงนนจงควรสงเสรมครใหมความร ความเขาใจ

เกยวกบหลกเศรษฐกจพอเพยงอยางถองแทกอน เพราะเมอครเขาใจ ครกจะไดเปนแบบอยางทด

ใหแกเดกได ครจะสอนใหเดกรจกพอ ครจะตองรจกพอกอน โดยอยอยางพอเพยงและเรยนรไป

พรอม ๆ กบเดก โดยเฉพาะอยางยง ตองมสตในการเลอกรบขอมลตาง ๆ ทเขามา รจกเลอกรบและ

รจกตอยอดองคความรทมอย หมนศกษา เพมพนความรอยางเปนขนเปนตอน ไมกาวกระโดด ใน

การเลอกรบขอมลนน ตองรจกพจารณารบอยางเปนขนเปนตอน รจกแกไขปญหาอยางเปนขนเปน

ตอน ประเมนความรและสถานการณอยตลอดเวลา จะไดรจกและเตรยมพรอมทจะรบมอกบสภาพ

และผลจากการเปลยนแปลงในมตตาง ๆไดอยางรอบคอบและระมดระวง การจดการศกษาตาม

หนา | 291


แนวทางเศรษฐกจพอเพยง สามารถดาเนนการไดใน 2 สวน คอ สวนทเกยวของกบการบรหาร

สถานศกษา และสวนทเปนการจดการเรยนรของผเรยน ซงสวนท 2 น ประกอบดวย

1. การสอดแทรกสาระเศรษฐกจพอเพยงในหลกสตรและสาระเรยนรในหองเรยนและ

ประยกตหลกเศรษฐกจพอเพยงในการจดกจกรรมพฒนาผเรยน การขบเคลอนเศรษฐกจพอเพยง

ดานการศกษาในระยะแรก ไดเรมจากการไปคนหากจกรรมพฒนาผเรยนทมคณลกษณะและการ

จดการทสอดคลองกบหลกเศรษฐกจพอเพยง คอพอประมาณกบศกยภาพของนกเรยน พอประมาณ

กบภมสงคมของโรงเรยนและชมชนทตง เชน เดกชวงชนท 2 ทาสหกรณได เดกชวงชนท 4 ดแล

สงแวดลอม

2. การสงเสรมใหใชความรอยางรอบคอบระมดระวง ฝกใหเดกคดเปนทาเปนอยางมเหตผล

และมภมคมกนสงเสรมใหเดกทางานรวมกบผอน มความซอสตย สจรต รบผดชอบ ไมเอารดเอา

เปรยบผอน มวนย มสมมาคารวะ ปลกฝงจตสานกรกษสงแวดลอม สบสานวฒนธรรมไทย คอ

สอนใหผเรยนยดมนในหลกศลธรรม พฒนาใหเขารจกทาประโยชนใหกบสงคมและชวยดแลรกษา

สงแวดลอม และตวกจกรรมเองกตองย งยน โดยมภมคมกนในดานตาง ๆ ถงจะเปลยนผอานวยการ

แตกจกรรมกยงดาเนนอย อยางนเรยกวามภมคมกน

3. การคนหาตวอยางกจกรรมพฒนาผเรยน กเพอใหมตวอยางรปธรรมในการสรางความ

เขาใจภายในวงการศกษาวาหลกเศรษฐกจพอเพยงหมายความวาอยางไร และสามารถนาไปใชใน

กจกรรมพฒนาผเรยนไดอยางไรบาง หลงจากนน กสงเสรมใหบรณาการการเรยนรผานกจกรรม

เหลานเขาไปในการเรยนรสาระตาง ๆ บรณาการเขากบทกสาระเรยนร เชน วทยาศาสตร เพอทาให

เกดสมดลทางสงแวดลอม บรณาการเขากบวชาคณตศาสตร ในการสอนการคานวณทมความหมาย

ในการดารงชวตอยางพอเพยง หรอบรณาการเขากบสาระภาษาไทย ภาษาองกฤษ สขศกษา พล

ศกษา การงานอาชพ เทคโนโลยตาง ๆ ไดหมด

อจฉรา วรยศร (2553) กลาววา การจดการศกษาตามแนวทางเศรษฐกจพอเพยงคอ การ

ปลกฝงใหเดกและเยาวชนรจกการใชชวตทพอเพยง เหนคณคาของทรพยากรตาง ๆ ฝกการอย

รวมกบผอนอยางเออเฟอเผอแผและแบงปน มจตสานกรกษาสงแวดลอม และเหนคณคาของ

วฒนธรรม คานยม เอกลกษณ ความเปนไทย ครเปนบคลากรทสาคญในการถายทอดความรและ

ปลกฝงหลกคดตาง ๆ ใหแกเดก โดยครตองเขาใจอยางถกตอง สามารถวเคราะหความพอเพยง/ไม

พอเพยงของตนเองและครอบครวได และทาตวเปนแบบอยางทดในการดาเนนชวตแบบ

พอเพยง ไดเสนอแนะกจกรรมพฒนาผ เรยนทสอดคลองกบหลกเศรษฐกจพอเพยงไวดงน

1. กจกรรมสามารถมความหลากหลายของเนอหา แลวแตตามสภาวะ ภมสงคมของแตละ

สถานศกษา แตทสดแลวตองปลกฝงใหเดกและเยาวชนมวธคด อปนสยและพฤตกรรม ท

หนา | 292


สอดคลองกบหลกเศรษฐกจพอเพยง

2. เปนกจกรรมทดาเนนการหลกโดยนกเรยน นกศกษาและมครเปนผนาหรอผสนบสนน

3. เปนกจกรรมทมงเนนใหเกดความกาวหนาไปพรอมกบความสมดลทางเศรษฐกจ/สงคม/

สงแวดลอมของสถานศกษา และสามารถขยายผลออกสชมชนได

3.1 พอประมาณกบภมสงคม : สอดคลองกบความตองการ/ความจาเปนของ

สถานศกษา/คนในชมชน และเหมาะสมกบภมประเทศ สภาพแวดลอมและความคด ความเชอ วถ

ชวต

3.2 สมเหตสมผล : มหลกคดและหลกปฏบตของกจกรรมทสอดคลองกบหลกวชาการ

ทเกยวของ รายละเอยดตามโครงการแสดงถงความรอบคอบของการวางแผนดาเนนโครงการ

3.3 ภมคมกนทด : การวางแผนโครงการ คานงถงความเสยงในการดาเนนโครงการ

โดยมขอเสนอทางเลอก หากมการเปลยนแปลงตาง ๆ เกดขน

3.4 สงเสรมความรและคณธรรมของผเขารวมกจกรรม กจกรรมตาง ๆ ตองสงเสรม

ใหผเขารวม มความรอบรมากยงขน เปดโครงการใหมการพฒนาทกษะในดานตาง ๆ สงเสรมการม

คณธรรม เชน ความมระเบยบวนย มสมมาคารวะ ซอสตยสจรต มความกตญ�กตเวท ม

สตปญญา แยกแยะถกผด ควรไมควร มความขยนหมนเพยร อดทน สนใจใฝร มจตสานกเหน

ประโยชนของการชวยเหลอผอน และทาตวใหเปนประโยชนตอสงคม

จากการศกษาแนวคดการจดการศกษาตามปรชญาเศรษฐกจพอเพยงของนกการศกษาตาง ๆ

สรปไดวา ความพอเพยง ทเปนแนวปฏบตของทกฝายและประชาชนโดยทวไป หมายถง ความ

พอประมาณ ความมเหตผล รวมถงความจาเปนทจะตองมระบบภมคมกนในตวทดพอสมควรตอ

การมผลกระทบใด ๆ อนเกดจากการเปลยนแปลงท งภายนอกและภายในความพอเพยงน

ความพอเพยง ตองอาศยเงอนไขของความรอบรพรอมดวยเงอนไขของคณธรรมเปนปจจย เพอสราง

ใหเกดความสมดลและความพรอมตอการรองรบการเปลยนแปลงอยางรวดเรวและกวางขวางทง

ดานวตถ สงคม สงแวดลอม และวฒนธรรมจากโลกภายนอก ปรชญาเศรษฐกจพอเพยงจงเปน

ปรชญาชถงแนวการดารงอยและปฏบตตนของประชาชนในทกระดบ ตงแตระดบครอบครว ระดบ

ชมชน จนถงระดบรฐ ทงในการพฒนาและบรหารประเทศใหดาเนนไปในทางสายกลาง โดยเฉพาะ

การพฒนาเศรษฐกจเพอใหกาวทนตอโลกยคโลกาภวตน

หนา | 293



การปฏรปการศกษาในทศวรรษทสอง กระทรวงศกษาธการไดเสนอขอแนวทางการปฎรป

การศกษาภายใตวสยทศน “คนไทยไดเรยนรตลอดชวตอยางมคณภาพ” มกรอบแนวทางพฒนาคอ

คณภาพคนไทยยคใหม พฒนาคณภาพครยคใหม พฒนาคณภาพสถานศกษาและแหลงเรยนรยค

ใหม พฒนาคณภาพการบรหารจดการใหม การปฏรปการศกษาครงนนาไปสการจดการศกษาใน

อนาคต หรอการจดการศกษาในศตวรรษท 21 ทมการจดการศกษาแบบบรณาการเทคโนโลยทมาก

ขน ครมหนาทออกแบบการเรยนร และผเรยนมเสรภาพทางการเรยน และเตรยมการศกษาสอาเซยน

ทคร ผเรยน และผบรหารตองพฒนาตนเองดานการสอสารโดยใชภาษาองกฤษและพฒนาหลกสตร

สประชาคมอาเซยน และในยคทโลกมการเปลยนแปลงรวดเรว ความเจรญทางดานวตถนยมมมาก

ขนทาใหความเปนมนษยถดถอยลง จงมความจาเปนทตองพฒนาคนอยางย งยน มความรคคณธรรม

โดยการจดการศกษาตามแนวพทธและการจดการศกษาตามปรชญาเศรษฐกจพอเพยงเพอแกไข

ปญหาการศกษาอยางมองครวม


1. กรอบการปฏรปการศกษาในทศวรรษทสอง (พ.ศ. 2552-2561) มสาระสาคญอยางไร

2. การจดการศกษาในศตวรรษท 21 บทบาทคร ผเรยน ผบรหารเปนอยางไร

3. การจดการศกษาตามแนวพทธมความสาคญอยางไรตอการจดการศกษาในอนาคต

4. การพฒนาคณภาพการบรหารจดการใหมมแนวทางอยางไร

5. นโยบาย 4 ใหมของกระทรวงศกษาธการนามาใชจดการศกษาในอนาคตอยางไร

6. ปรชญาเศรษฐกจพอเพยงนามาใชปฏรปการศกษาในอนาคตอยางไร

7. ปญหาทเกดขนจากการปฏรปการศกษาทศวรรษทสองนาไปสกระบวนการแกไข

การศกษาไทยในอนาคตอยางไร

8. แผนปฏบตการดานการศกษาอาเซยน +3 (ระหวางพ.ศ. 2553-256) มแนวทางอยางไร

9. นกศกษาคดวา เยาวชนยคใหมควรมบทบาทอยางไรในประชาคมอาเซยน

10. ใหนกศกษาอธบายบรบทการศกษาไทยในอนาคตอก 10 ปขางหนาตามทศนะของ

ตนเอง ตามกรอบแนวทางปฏรปในทศวรรษทสอง

หนา | 294



กรองได อณหสต. (2553). การออกแบบการเรยนร.[ออนไลน].สบคนจาก http:///www.ns.mahidol.

ac.th /english/KM/design_learn.htm. [4 กนยายน 2557 ].

กฤษณพงศ กรตกร.(2552). วกฤตกระบวนทศน มโนทศนเพอการปฏรปการศกษา. พมพครงท 2.

กรงเทพฯ : สานกงานคณะกรรมการการอดมศกษา.

เกรยงศกด เจรญวงศศกด. (2557). แนวโนมการศกษาไทยในครงทศวรรษหนา. [ออนไลน]. สบคน

จาก http://www.kriengsak.com/node /77. [2 กนยายน 2557]

จกรพรรด วะทา. (2550). การจดการความรของคร. วารสารวทยาจารย 106 (4), 18-21.

จตราภรณ บวจารส. (2557). ประวตพทธศาสนา. โรงเรยนเบญจมราชาลยในพระบรมราชปถมภ.

[ออนไลน].สบคนจาก: http://www.br.ac.th/elearning/social/jitraporn/Buddhism %20%

20M6/Unit1_1.html. [4 กนยายน 2557 ].

ชนวรณ บณยเกยรต (2557). การเตรยมพรอมดานการศกษาของไทย เพอกาวสประชาคมอาเซยน.

[ออนไลน]. สบคนจาก http://www.udom-suksa.com/index. php?lay= show&ac=article

&Id= 539507578&Ntype=3. [4 กนยายน 2557 ].

ชตกาญจน ผลบตร. (2556).การจดการเรยนรตามแนวพระพทธศาสนา : ศกษาเฉพาะกรณ วด

ปญญานนทาราม อาเภอคลองหลวง จงหวดปทมธาน. [ออนไลน]. สบคนจาก

http://www.mcu.ac. th/ site/ thesis content _desc.php?ct=1&t_id=1098. [4 ก น ย า ย น

2557 ].

โณทย อดมบญญานภาพ.(2554) .ครในศตวรรษท 21. [ออนไลน]. สบคนจาก

http://www.aircadetwing.com/index.php?lay=show&ac=article&ld=538685172&Ntype

=3. [7กนยายน 2557].

ปรชญา พลพฒนนท. (2557). การขบเคลอนเศรษฐกจพอเพยงดานการศกษา. [ออนไลน]. สบคน

จาก http://www.loeitech.ac.th/web/news/2553/popeng.htm. [4 กนยายน 2557

พชร ศรมาก (2554). การพฒนาทรพยากรมนษยตามแนวคดจตตปญญาศกษา. บทความวจย. คณะ

ครศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

พรศกด วลยรตน.(2557). แนวทางการ ปฏรปศกษา. [ออนไลน].สบคนจาก http:// www.

pantown.com/group.php?display=content&id=36749 &name=content92&area=3. [5

กรกฎาคม 2557].

หนา | 295


ภาสกร อระแสง. (2555) . เตรยมความพรอมเขา สประชาคมอาเซยน ในป 2558.

กระทรวงศกษาธการ.[ออนไลน].สบคนจาก: http://www.enn.co.th/4205. [4 กนยายน

2557].

ยรรยง สนธงาม (2551). Problem-based learning. [ออนไลน]. สบคนจาก http://pbl.igetweb.com

/?mo=3&art=544019.[ 5 มถนายน2557].

ฤตนนท สมหทย (2556). การวจยนารองการพฒนาหลกสตรการผลตครส าหรบศตวรรษท 21 The

Pilot Study Development of Teachers Curriculum for 21st Century. [ออนไลน].

สบคนจาก http://re-ed.onecapps.org/ReEDFile/sym1513.pdf. [4กนยายน2557 ].

โรงเรยนรงอรณ. (2557). วถเรยนรสปญญา. [ออนไลน]. สบคนจาก http://www.roong-aroon.ac.th/?

page_ id=1954. [4 กนยายน 2557 ].

วจารณ พานช. (2554). การจดการความร. [ออนไลน]. สบคนจาก http://www.thaiall.com/km/

indexo.html. [7 กนยายน 2557].

วภาส ทองสทธ.(2551). การบรหารจดการทด. พมพครงท 1. กรงเทพมหานคร: สานกพมพ อนทภาษ.

ศนยสถานศกษาพอเพยงมลนธยวสถรคณ. (2557). ปรชญาเศรษฐกจพอเพยง. [ออนไลน]. สบคน

จาก http://www.sufficiencyeconomy.org. [2 กนยายน 2557].

สานกความสมพนธตางประเทศ. (2557). การศกษา : การสรางประชาคมอาเซยน2558. [ออนไลน].

สบคนจาก http://www.bic.moe.go.th/th/images/stories/book/other/ASEAN/ ed-building-

ASEANcommunity.pdf. [2 กนยายน 2557].

สานกงานเลขาธการสภาการศกษา.(2552). กรอบแนวทางปฏรปการศกษาทศวรรษทสอง.

[ออนไลน]. สบคนจาก http://www.tw-tutor.com/downloads/Education%20%20(2552-

2561).pdf. [2 กนยายน 2557].

สานกงานเลขานการกองทนพฒนาเทคโนโลยเพอการศกษา.(2554). ขอเสนอการปฏรปการศกษา

ในทศวรรษทสอง (พ.ศ. 2552-2561). สานกงานปลดกระทรวงศกษาธการ. [ออนไลน].

สบคนจาก http://www.moe.go.th/edtechfund/fund/index.php?Option=com_content

&view=article&id=3&Itemid=19. [2 กนยายน 2557].

สานกนโยบายและแผนการอดมศกษา.(2552). นโยบาย 4 ใหม.[Online]. สบคนจาก http://

www.ubu.ac.th/web/files_up/46f2013061215384986.pdf. [2 กนยายน 2557].

สรนทร พศสวรรณ. (2556). คาแถลง พศสวรรณเรองปญหาการศกษาไทยกบการดอยขด

ความสามารถในการแขงขนระดบโลก.[ออนไลน].สบคนจาก //m.dailynews.co.th/

Article.do?contentId=118037. [2 กนยายน 2557].

หนา | 296


สทธศร วงษสมาน. (2557). Roadmap ปฏรปการศกษาเพอพฒนาคนอยางยงยน (พ.ศ.2558-2569).

[ออนไลน]. สบคนจาก http://www.kruthai.info/view.php?article_id=8500. [4 กนยายน

2557].

อจฉรา วรยศร. (2553). การจดการศกษาตามแนวเศรษฐกจพอเพยง.[ออนไลน].สบคนจาก

http://www. gotoknow.org/posts/414168. [4 กนยายน 2557 ].

อญญรตน นาเมอง. (2553). การปฏรปการศกษาของประเทศไทย Educational Reform in

Thailand. วารสารมหาวทยาลยนราธวาสราชนครนครนทร. [ออนไลน]. สบคนจาก

http://journal.pnu.ac.th/ojs/index.php/pnujr/article/viewFile/55/54. [2 กนยายน 2557].

อมมาร สยามวาลา, ดลกะ ลทธพพฒน และสมเกยรต ตงกจวานชย (ผอภปราย).(15 กมภาพนธ

2555). การปฏรปการศกษารอบใหม : สการศกษาทมคณภาพอยางทวถง. ในการสมมนา

วชาการประจาป 2554 ยกเครองการศกษาไทย : สการศกษาทมคณภาพอยางทวถง (หนา 1-

19). กรงเทพฯ : มลนธชยพฒนา .

สานกงานเลขาธการสภาการศกษา (2556). รายงานผลการศกษาฉบบสมบรณโครงการวจยเรอง

การกาหนดแนวทางการพฒนาการศกษาไทยกบการเตรยมความพรอมสศตวรรษท 21.


สานกนโยบายและยทธศาสตร. (2555). แผนยทธศาสตรและแผนปฏบตการเพอดาเนนการภายใน

ป 2555-2558 เพอรองรบการเปนประชาคมอาเซยน. [ออนไลน].สบคนจาก http://www.

moe.go.th. [4 กนยายน2557 ].

หนา | 297


Documents

2558 - Suan Sunandha Rajabhat University · คํานํา ตําราวิชาหลักการศึกษา รหัสวิชา edu 1101 ่าเป็นรายวิชาที่