Czarna Wieś, Łobzów, Krowodrza, Nowa Wieś Narodowa

Nr 6 (175) rok XXIII październik 2016 www.dzielnica5.krakow.pl ISSN 1234-9739

W numerze:Z prac Rady i Zarządu - str. 2

Spacerem po historii dzielnicy - str. 3

Sukces pająka - str. 3

Nowa planeta w bibliotece - str. 4

Czytanie Narodowe na Krowodrzy - str. 4

Nowe przestrzenie MDK DH - str. 5-6

25 lat krakowskich dzielnic - str. 7

Święto krakowskiego harcerstwa - str. 8-9

Patroni krowoderskich ulic - str. 10

Młynówka Królewska – historia i teraźniejszość - str. 11

Czas Krowodrzy - str. 12

25 LAT KRAKOWSKICH DZIELNIC

Granice18 dzielnic, które tworzą dziś Kraków zostały wyty-czone w 1991 r. Jedną z nich jest Dzielnica V Krowodrza, skła-dająca się z części historycznej wsi Krowodrza oraz Łobzowa, Nowej Wsi Narodowej oraz Czarnej Wsi.1 października na Rynku Głównym odbyła się uroczystość 25-lecia Dzielnic Miasta Krakowa zorganizowana przez UMK. Każda z dzielnic prezentowała na swoim stoisku wydawnictwa książkowe i  prasowe, materiały placówek kultury. Puszczano mydlane bańki, nie zabrakło klaunów i  szczudlarzy. Ulicą Grodzką przemaszerował kolorowy pochód dzieci i młodzie-ży z krakowskich szkół.Część oficjalną rozpoczął występ Małych Słowianek. Po nich nastąpiły przemówienia zaproszonych gości reprezentują-cych miasto Kraków, województwo małopolskie i  wreszcie same dzielnice. W  części artystycznej scenę opanowały ze-społy muzyczne ze wszystkich 18 dzielnic. Wreszcie nastąpił finał godny rangi imprezy – koncert klezmerskiego zespołu Kroke oraz imponujący laserowy pokaz.Fotoreportaż z 25-lecia dzielnic Miasta Krakowa na str. 7

Balony zjednoczonych dzielnic Krakowa wzleciały w niebo

2

Z PRAC RADY I ZARZĄDUXXVIII sesja Rady Dzielnicy V Krowodrza odbyła się 27 września br.

Stwierdzono wygaśniecie mandatu członka rady Patrycji Gajdy w związku z pisemnym zrzeczeniem się mandatu. Uzasad-nienie brzmi: Do Rady Dzielnicy V Krowodrza wpłynęło pismo, w którym Patrycja Gajda zrzekła się mandatu członka Rady Dzielnicy V Krowodrza. W związku z powyższym, Rada Dzielnicy zobowiązana jest do podjęcia uchwały stwierdzającej wy-gaśnięcie mandatu.

Przeniesiono środki finansowe z zadań przyjętych w uchwale nr XII/90/ 2015 Rady Dzielnicy V Krowodrza z 14 lipca 2015 r. w sprawie rozdysponowania środków wydzielonych do dyspozycji Dzielnicy V Krowodrza na rok 2016, z późniejszymi zmianami, z  zadań:

L) OBSŁUGA ADMINISTRACYJNO BIUROWA RADY I ZARZĄDU DZIELNICY kwota Jednostka realizująca 

1.§ 4300 – usługi 12 809 OU2. § 4270- remonty 2 016 OU

na zadanie:

F) PROGRAM POPRAWY BEZPIECZEŃSTWA DLA GMINY MIEJSKIEJ KRAKÓW - „BEZPIECZNY KRAKÓW”

kwota Jednostka realizująca 

Bezpieczna droga do szkoły - remont chodnika od ul.Chocimskiej do ZSO nr 51 14 825 ZSO nr 51

W zadaniu pozostają do realizacji środki:  L. OBSŁUGA ADMINISTRACYJNO BIUROWA RADY I ZARZĄDU DZIELNICY1. § 4300 -     3 001 zł2. § 4210 -    17 984 zł. W uzasadnieniu czytamy: Środki finansowe pozostałe z obsługi biura postanawia się przeznaczyć na naprawy interwencyjne chodników będących w złym stanie na terenie Dzielnicy V Krowodrza.

Rada Dzielnicy V Krowodrza zawnioskowała do Rady Miasta Krakowa i prezydenta miasta Krakowa o ukończenie roz-poczętej w 2006 roku rewaloryzacji parku im. Henryka Jordana według opracowanego na zlecenie Rady Dzielnicy V Krowodrza projektu. Uzasadnienie brzmi: Realizacja rewitalizacji wg całościowego projektu zapobiegnie chaotycznej zabudowie parku.

Zawnioskowano też o zmianę organizacji ruchu w części ul. Kmiecej, polegającą na wprowadzeniu ruchu jednokierunko-wego od strony od ul. Mazowieckiej na odcinku od wjazdu na parking drogą osiedlową do ul. Litewskiej. W uzasadnieniu czytamy: Propozycja zmiany podyktowana jest dużym utrudnieniem ze względu na małą szerokość ulicy. Rada dzielnicy chce zachować możliwość parkowania po obu stronach ul. Kmiecej z wyłączeniem z parkowania zieleńca od strony szkoły.

Oprac. Zygmunt Wierzbickiprzewodniczący Rady i Zarządu

Dzielnicy V Krowodrza

Informujemy, że przewodniczący Rady Dzielnicy V Zygmunt Wierzbicki pełni dyżur w czwartki w godz. 10-12, a zastępca przewodniczącego Rady Dzielnicy V Krowodrza Edward Tarczałowicz dyżuruje w poniedziałki w godz. 10-12 oraz w każdy drugi czwartek miesiąca w godz. 18-19.Dyżury pozostałych członków Zarządu przypadają na każdy czwartek w godz. 18-19.Terminy tegorocznych dyżurów radnego miasta Krakowa Jakuba Koska to: 13 października, 10 listopada oraz 8 grudnia w godz. 18-19.

DYŻURY W RADZIE DZIELNICY

3

SPACEREM PO HISTORII KROWODRZY

24 września br. odbył się kolej-ny spacer po znanych i  nieznanych miejscach Dzielnicy V. Podobnie jak w  maju w  wydarzeniu wzięło udział kilkadziesiąt osób. Miłośnicy histo-rii Krakowa i  Krowodrzy wędrowali m.  in. wokół letniej rezydencji kró-lewskiej w  Łobzowie, Biprostalu, Muzeum Historii Fotografii, oraz wzdłuż trasy kolei obwodowej przy Alejach Trzech Wieszczów. Przewodnikami i ekspertami oprowadza-jącymi po Krowodrzy byli m.in. architek-ci z Politechniki Krakowskiej, pracowni-cy Muzeum Historii Fotografii, historycy

z Muzeum Historycznego Miasta Krako-wa Oddział Pomorska, Instytutu Pamię-ci Narodowej, Muzeum Historycznego Miasta Krakowa oraz członkowie Stowa-rzyszenia Rawelin. Uczestnicy spaceru otrzymali wydany specjalnie na tę okazję przewodnik.  W  przyszłym roku plano-wana jest nowa trasa spaceru obejmująca północną cześć Dzielnicy uwzględniają-ca zabytki inżynierii miejskiej jak Dwo-rzec Towarowy czy pierwsza fabryka Miraculum. Prawdziwą gratką dla sympatyków hi-storii lokalnej będzie planowana na czerwiec przyszłego roku sesja naukowa

poświęcona historii Krowodrzy. Rada Dzielnicy przygotowuje wydarzenie we współpracy z  Wydziałem Architektury, oraz Wydziałem Fizyki, Matematyki i Informatyki Politechniki Krakowskiej, Wydziałem Humanistycznym AGH, Wydziałem Historii i Archiwistyki Uni-wersytetu Pedagogicznego, Muzeum Historii Fotografii oraz Muzeum Hi-storycznego Miasta Krakowa. Gospo-darzem wydarzenia będą dwa wspo-mniane Wydziały Politechniki, które mieszczą się w budynku dawnej letniej rezydencji królewskiej w  Łobzowie, w której na świat przyszedł król Włady-sław IV Waza (1595-1648). Owocem konferencji ma być publikacja pokon-ferencyjna. Sesji naukowej towarzyszyć będą również wydarzenia aktywizujące szkoły i młodzież z naszej Dzielnicy. Na-uczyciele i  uczniowie z  krowoderskich szkół przeprowadzą grę miejską. Plano-wane są również konkursy: fotograficz-ne i pisarskie, które pozwolą uwiecznić w obiektywie oraz za pomocą reportażu czy eseju różne oblicza Krowodrzy.

Przemysław Łukasikprzewodniczący Komisji Edukacji

Rady Dzielnicy V Krowodrzapomysłodawca i koordynator spacerów

i sesji naukowej poświęconej Krowodrzy

O siedzibie Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego przy pl. Inwalidów opowiada Tomasz Stachów z Muzeum Historii Miasta Krakowa „Ulica Pomorska”

Zawsze cieszy nas, gdy Krowodrza – wychodząc niejako „na zewnątrz” – święci triumfy. Tym bardziej miło nam poinformować, że podczas jubileuszowego, 25. Konkursu Plastyki Obrzędowej w  Rudnikach wykonany przez Agatę Seweryn pająk krowoderski (oryginalna, ma-jąca korzenie w krowoderskiej tradycji ludowej ozdoba choinkowa) zajął zaszczytne drugie miejsce.Sukces jest tym większy, że do konkursu, którego finał odbył się 21 września, zgłosiło się w tym roku zgłosiło się aż 186 uczestników reprezentujących 8 województw oraz zaprzyjaźnione gminy ze Sło-wacji i Niemiec.Artystka, z zawodu architekt, absolwentka Politechniki Krakowskiej, od wielu lat pasjonuje się polską sztuką ludową. Wykonuje wycinanki galicyjskie, tradycyjne ozdoby choinkowe z opłatków, palmy wielka-nocne i pisanki. Pani Agato, gratulujemy!

JM

25 lat Konkursu Plastyki Obrzędowej w Rudnikach

SUKCES KROWODERSKIEGO PAJĄKA

Pająk krowoderski autorstwa Agaty Seweryn

4 4

W upalny sierpień Krowoderska Biblioteka Publicz-na przeniosła nas na inną planetę. Wszytko to za spra-wą wystawy malarstwa Sylwii Mirowskiej-Ignocok. Jej obrazy pełne są soczystej zieleni, lazurowego morza oraz domieszki magii, która skrywa takie isto-ty jak smoki, niebieskie sowy czy weneckiego lwa. Stworzenia przedstawione na obrazach zamieszkują planetę artystki – planetę smi. Sylwia Mirowska-Ignacok, jak sama mówi: …malarstwo to forma wypowiedzi, która zawsze była obecna w moim ży-ciu. Mimo wielu dróg, podjętych studiów i zawodów, rysunek i malarstwo są „elementami constans” mojego życia. Naukę sztuk plastycznych pobierała w krakowskich pracowniach ASP i Politechniki, w domach kultury przy ul. Szerokiej i Mikołajskiej oraz w Pałacu Pod Baranami w Krakowie. Od 2007 roku zajmuje się projektowaniem wnętrz. Jej

obrazy były wystawiane również za granicą: w Niemczech i we Włoszech. Wystawę Sylwii Mirowskiej-Ignocok pt. „Planeta smi” można było oglądać cały sierpień w na-szej bibliotece. Ekspozycja nie miała uroczystego otwarcia, zamiast wernisażu zorganizowano spotkanie podsumowujące. W ostatni piątek sierpnia, podczas finisażu uczestnicy z zacieka-wieniem kontemplowali świat, przedstawiający planetę smi. W ten o to sposób w miłej atmos-ferze przy lampce wina i słodkościach wystawa dobiegła końca.

Ludmiła Guzowska

KBP, ul. Królewska 59

BIBLIOTEKA ODKRYŁA NOWA PLANETĘ – PLANETĘ SMI

KBP, ul. Królewska 59. Ogólnopolska akcja Narodowego Czytania w Krowodrzy

„QUO VADIS?” W KAŻDYM WIEKUAkcja Narodowe Czytanie jest organi-zowana przez prezydenta RP od 2012 roku. Tegoroczna lektura została wy-brana podczas internetowego głosowa-nia, w  trakcie którego wybrano „Quo vadis” Henryka Sienkiewicza.Krowoderska Biblioteka Publiczna w Kra-kowie przy ul. Królewskiej 59 zorganizo-wała w południe na ławce przed biblioteką wspólne czytanie z  czytelnikami i  prze-chodniami, zapraszając tym samym do promowania czytelnictwa.Jednak w tym roku na tradycyjnym wspól-nym czytaniu nie skończyło się. Specjal-nie z  tej okazji odbył się wykład prof. zw. dr hab. Stanisława Stabryły pt. „Świat pogan i świat chrześcijan w >Quo vadis?< Henryka Sienkiewicza”. Spotkanie udo-wodniło, iż społeczeństwo nie tylko pragnie rozrywki, ale również wiedzy. Uczestnikami wykładu byli nie tylko stu-denci, ale też seniorzy. Po wygłoszonym wykładzie prof. Stanisława Stabryły był czas na dyskusję i wymianę poglądów.

Ludmiła Guzowska

Wykład prof. Stanisława Stabryły Czytanie na ławce

5

POŻEGNANIE LATA I POWITANIE NOWYCH PRZESTRZENI

W MDK „DOM HARCERZA”

23 września 2016 był dla MDK „Dom Harcerza” dniem wyjątkowo uroczy-stym, wtedy bowiem nastąpiło ofi-cjalne otwarcie nowych pomieszczeń (w  tym nowoczesnej hali sportowej), wybudowanych w  przeciągu roku przez firmę „ŁĘGPRZEM” z Krakowa.W uroczystym otwarciu nowej hali i to-warzyszącej temu zdarzeniu imprezie „LABIRYNT RUCHU” czyli moc no-wych przestrzeni, wzięła udział liczna grupa przedstawicieli instytucji związa-

nych z  realizacją i  zainteresowanych tą inwestycją, m.in.: Jacek Majchrowski – prezydent m. Krakowa, Katarzyna Król – wiceprezydent m. Krakowa, Barbara Gilarska - projektant, Kazimierz Zagór-ski – dyrektor „Łęgprzem”, Krzysztof Kowal – dyrektor ZIS, Bogdan Dąsal - pełnomocnik prezydenta ds. Osób Niepełnosprawnych, dyrektorzy szkół i przedszkoli, dyrektorzy MDK i placó-wek wychowania pozaszkolnego, radni miejscy i dzielnicowi.

Otwarcie nowych pomieszczeń w MDK DH stało się również okazją do przypo-mnienia historii placówki i  starań o  jej rozbudowę, które trwały ponad 10 lat.Wzniesiony w  latach 1936-1937 bu-dynek zajmowany obecnie przez Mło-dzieżowy Dom Kultury „Dom Harce-rza” służył przez pierwsze dwa lata jako prewentorium dla chorych na gruźlicę dzieci i  młodzieży krakowskiej. W  la-tach okupacji budynek został przejęty przez gestapo i adoptowany na kasyno. Po zakończeniu wojny ulokowane zo-stało w nim przedszkole, które działało przez 11 lat, a  od roku 1962 budynek przejęty został przez ZHP z  przezna-czeniem na Młodzieżowy Dom Kul-tury. Od tego roku, poza drobnymi niezbędnymi naprawami i  remontami, budynek nie był odnawiany, ani po-większany, a część pracowni ze względu na zbyt małą do potrzeb ilość pomiesz-czeń, ulokowana była w  przyziemiu bez dostępu dziennego światła i często zalewanych przy większych opadach. To było między innymi powodem roz-ważań na temat rozbudowy istnieją-cej infrastruktury ówczesnej Dyrekcji MDK DH. Na zajęcia stałe prowadzone w Domu Harcerza uczęszcza stale oko-ło 1 500 dzieci, co w pełni uzasadniało potrzebę rozbudowy. Historia aktualnie zakończonej rozbu-dowy MDK sięga jeszcze roku 2006, kiedy to powstała koncepcja budowy hali sportowej i sporządzona została od-powiednia dla tej inwestycji dokumen-tacja, zawierająca również możliwość połączenia starego obiektu z nową halą, co pozwoliłoby na znaczne zwiększenie ilości pomieszczeń, jednak z powodów znanych ogólnie, czyli braku funduszy w  kasie miasta , realizacja tego projek-tu była systematycznie przesuwana na lata następne. W tym czasie zmienili się kolejni dyrektorzy MDK DH Zbigniew Sabiński, Alicja Szydło i  Aleksandra Grodecka, a  projekt rozbudowy nadal czekał na realizację. Rok 2014 stał się rokiem przełomowym. W tym bowiem

Prezydent Jacek Majchrowski gratulował dyrektorowi Zbigniewowi Sabińskiemu długoletniej, owocnej pracy w MDK DH

66

roku dzięki usilnym staraniom aktualnej dyrektor MDK Aleksandry Grodeckiej, przy poparciu i pomocy radnych Grze-gorza Stawowego i  Edwarda Tarczało-wicza oraz fachowym doradztwie inż. Zbigniewa Jacaka udało się projektem zainteresować zarówno Radę Miasta, jak i prezydenta Jacka Majchrowskiego i wiceprezydenta Tadeusza Trzmiela, co poskutkowało umieszczeniem projektu w budżecie Miasta.Efektem było rozpisanie przetargu, wy-granego przez „ŁĘGPRZEM” i po uzy-skaniu wszelkich wymaganych uzgod-nień, rozpoczęcie budowy. Specjalne słowa podziękowania należą się tutaj kierownikowi tej budowy, Mateuszowi Górze za zorganizowanie placu budo-wy w  sposób pozwalający na termino-we i  staranne wykonanie robót, dzięki czemu młodzież zgrupowana w  MDK ma już możliwość uczestniczenia w za-jęciach w nowych pomieszczeniach, po opuszczeniu pracowni mieszczących się dotychczas w  przyziemiu. MDK DH może się teraz poszczycić posiada-niem najnowocześniejszej hali sporto-wej w  Dzielnicy i  prawie dwukrotnym zwiększeniem powierzchni użytkowej w stosunku do lat poprzednich, zyskując 1,7 tys. m kw. dodatkowej powierzchni, w  tym salę gimnastyczną, pracownie plastyczne, salę baletową, dwie siłow-nie, pracownię fotograficzną, magazyn na rowery i inne. Budynek po rozbudo-wie ma obecnie kształt litery U z enkla-wą zieleni na dziedzińcu wewnętrznym, gdzie Dyrekcja planuje organizowanie imprez na świeżym powietrzu.Uroczystość otwarcia nowej hali spor-towej pozwoliła na krótkie przedstawie-nie sukcesów poszczególnych pracowni a  pokaz modeli latających zachwycił wszystkich zgromadzonych.Nowa hala sportowa pozwoli na ko-rzystanie z  niej okolicznym szkołom w  ramach przedpołudniowych zajęć WF i umożliwi prowadzenie zajęć spor-towych na własnym terenie między innymi MDK-owskiej sekcji karate ky-okushin odnoszącej międzynarodowe sukcesy sportowe.

Tekst i fotografie:Edward Tarczałowicz

zastępca przewodniczącegoRady Dzielnicy V Krowodrza

Program artystyczny

Pokaz kyokushin

Na uroczystości obecni byli przedstawiciele władz miasta i dzielnicy

7

25 LAT KRAKOWSKICH DZIELNIC

Scenę usytuowano pod krakowskim Ratuszem

Orkiestra symfoniczna w okolicznościowym repertuarze

Wiceprzewodniczący Rady Edward Tarczałowicz i przewodniczący Zygmunt Wierzbicki

Roztańczone Małe Słowianki

Po scenie szalał Lajkonik

Kontrabasista zespołu Kroke Tomasz Lato

Przy mikrofonie wojewoda małopolski Józef Pilch. Z tyłu od prawej: Zygmunt Wierzbicki (przewodniczący

Dzielnicy V Krowodrza), Elżbieta Trzeciakiewicz (Kancelaria Miasta i Dzielnic UMK), Marek Lasota

(wiceprzewodniczący RMK). Z lewej Jakub Kosek (radny RMK, przewodniczący Dzielnicy IV Prądnik Biały)

8

5 KRAKOWSKA DRUŻYNA HARCERZY (1911-2016)

2 października 2016 roku w Katedrze i na dziedzińcu Zamku Królewskiego na Wawelu odbyły się uroczystości 105-lecia V Drużyny i  dzisiejszego Szczepu 5 Krakowskich Drużyn Har-cerskich „Wichry” im. phm. Stanisła-wa Okonia działający w ZHR. Od jesieni 1911 roku powstawały w kra-kowskich gimnazjach, m.in. w  V Gim-nazjum im. J.Kochanow-skiego, drużyny i  patrole skautowe. Wiosną 1912 r. drużyny przyjęły nu-merację od numerów ko-lejnych gimnazjów – po-jawiła się V Krakowska Drużyna Skautowa im. Michała Wołodyjowskie-go. Wśród skautmistrzów prowadzących drużynę do roku 1918 byli m.in. Władysław Smolarski (w  1939 roku podpuł-kownik, kawaler Virtuti Militari), Mieczysław Więckowski (w  1926 roku pułkownika, kawa-ler Virtuti Militari), Jan Surzycki (w  1921 roku porucznik, poległ w  III powstaniu śląskim).Wybuch wojny w  1914 roku spowodował, że z  drużyn do Legionów odeszła liczna grupa krakowskich skautmi-strzów. W  lutym 1916 roku skauci i oficerowie 4 p.p.Leg. m.in. Smolarski i  Więckowski, skierowa-li do swoich młodszych kolegów list w  którym napisali: Miejcie prze-świadczenie, że nad Wisłą, czy nad Bu-giem, na rozległych równinach litewskich, czy wśród lasów i  bagien Polesia, wszę-dzie i zawsze myśl nasza leciała i  leci ku Wam, latorośli przyszłej armii polskiej. W  bojach na wschodzie pod Krzywą i  Lesienkami rany odniósł Kazimierz Nieć, zginął Władysław Nowaczek, na zachodzie w  powstaniu śląskim zginął Albin Dusza.

Reorganizacji V Drużyny dokonał w  roku 1916 Jan Surzycki. Patronem obrano Księcia Józefa Poniatowskie-go. Drużyna działała do 1919 roku. Po zakończeniu działań wojennych wiele drużyn organizowano na nowo. W  kwietniu 1920 r. powstała XXI Drużyna im. M. Wołodyjowskiego, w maju 1921 roku przyjęła białe barwy,

a wkrótce stała się V Krakowską Druży-ną Harcerską im. Mariana Langiewicza, nazwaną „Białą Piątką”. Lata 1921-1929 to był czas rozkwitu drużyny. W 1922 roku Naczelnik Głównej Kwatery Mę-skiej ZHP Tadeusz Strumiłło wręczył „Białej Piątce” sztandar.W 1923 roku realnych kształtów nabrał pomysł utworzenia kręgu puszczań-skiego, nazwanego później „Kręgiem

Dziada Pały”. Symbolem przynależno-ści była bogato zdobiona sosnowa ga-łąź z charakterystyczną naroślą. W tym czasie zdecydowano o zmianie patrona drużyny – został nim Hetman Stanisław Żółkiewski. Nagle i niespodziewanie za-kończyła się działalność „Białej Piątki”. W 1930 roku drużynę rozwiązano.Tymczasem w  roku 1929/1930 m.in.

Bolesław Wierzbiański (po II wojnie światowej wybitny działacz polskiej emigracji w  USA, redak-tor „Nowego Dziennika” w Nowym Jorku) z gru-pą harcerzy po zwolnie-niu z IV KDH, doprowa-dził na terenie Gimna-zjum Kochanowskiego do odbudowy V Męskiej Drużyny Harcerskiej im. Ks. Ignacego Skorupki. W 1930 roku jako barwy drużyny przyjęto kolor amarantowy, a  później na chusty tego koloru zaczęto naszywać zielo-ne trójkąty z  haftowaną srebrną lilijką splecioną ze złotą błyskawicą. Od tego symbolu drużynę nazwano „Dziećmi Pio-runa” (1932). W  1936 roku odrodziła się ważna tradycja „Białej Piątki” – Antoni Karnasiewicz „Rączy Borsuk” podczas obozu w Augustowie nad jez. Necko utworzył Krąg Totemowy, nazwany Kręgiem „Dzieci Pioru-na” (od 1937 – „Synów i Dzieci Pioruna”).

Zorganizowany latem 1939 roku obóz w Augustowie, niedaleko granicy z Rze-sza Niemiecką, w atmosferze wojenne-go napięcia, dużą część swojego progra-mu realizował w zgodzie ze wskazania-mi Pogotowia Wojennego Harcerzy. Po powrocie z obozu zastęp pod komendą Antoniego Gryglowskiego „Puchacza Krzyżodzioba” pełnił służbę łączni-kową. Harcerze V Drużyny byli także

9

w punkcie sanitarnym, na terenie fortu w  Toniach i  przy budowie umocnień w rejonie Mikołowa.We wrześniu 1939 r. starsi harcerze i instruktorzy Piątki walczyli w obronie Warszawy, Śląska i Modlina, w oddzia-łach Armii „Kraków” i grupy operacyj-nej gen. Kleeberga. Drużynę w warun-kach konspiracji próbowali na przeło-mie września i października zorganizo-wać Zbigniew Nalepa „Czarny Jastrząb” i  A.Karnasiewicz. Stanisław Mazur „Foka Węglarz” zatrudniony w  biurze geodezyjnym magistratu spisywał bu-dynki zajmowane przez władze okupa-cyjne, policję i  wojsko. Dowiadywano się o rozmieszczeniu betonowych zapór przeciwczołgowych na skrzyżowaniach dróg, lokalizacji umocnień i  kabli tele-technicznych. Gryglowski początko-wo prowadził działalność zwiadowczą, a  po ukończeniu kursu podchorążych organizował sekcję i  szkolenie. Stani-sław Okoń „Sumak Śmiały” był w latach 1941-42 komendantem krakowskiej chorągwi Szarych Szeregów. Franci-szek Baraniuk w  pionie szkoleniowym ZWZ-AK zajął się organizacją kursów podoficerskich i  podchorążych. Bara-niuk, jako zastępca komendanta cho-rągwi hm. Edwarda Heila, w 1943 roku rozpoczął formowanie Grup Szturmo-wych w Krakowie. Okoń i Karnasiewicz

zostali zamordowani w obozie koncen-tracyjnym Auschwitz. Baraniuka Niem-cy rozstrzelali na ulicach Krakowa.W lutym 1945 roku wznowiono jawną działalność V KDH im. ks. I.Skorupki na terenie V Gimnazjum. Drużynowym został Z. Nalepa, a jego zastępcą A. Gry-glowski. W tym czasie harcerzami Piąt-ki byli Adam i Tomasz Strzemboszowie. W 1946 roku członkowie KPH oraz byli harcerze Piątki ufundowali sztandar, który poświęcony w  Katedrze Wawel-skiej przez Ks. Kardynała Adama Sa-piehę został wręczony A.Gryglowskie-mu 28 kwietnia podczas uroczystości na dziedzińcu arkadowym. Sztandar zaginął w roku 1952 zabrany przez UB i  w  sposób nieprawdopodobny odna-leziony w  roku 2011. Historycznym momentem niedawnych uroczystości 105-lecia było przekazanie współcze-snym harcerzom 5 KDH kopii tamtego sztandaru. Poświęcił go ks. bp Jan Szko-doń podczas mszy świętej w  Katedrze Wawelskiej. Na przełomie lat 40.tych i  50. przestał istnieć samodzielny ZHP zlikwidowany przez władze komunistyczne. Ostatnim akordem dla Piątki było aresztowanie w październiku 1950 roku, wśród innych żołnierzy AK i harcerzy, A.Gryglowskiego.Drużyna odrodziła się na fali polskiego października 1956 roku. Dawni człon-

kowie drużyny postanowili przekazać tradycje i  ciągłość pracy 5 KDH dru-żynie, a  potem szczepowi „Dzieci Pio-runa” przy Technikum Łączności (nie-długo przeniesionym do Podgórza). Przez wiele lat pracą szczepu kierował Zygmunt Dyląg „Chomik Skrzętny”. Dorobkiem „Dzieci Pioruna” był roz-wój zajęć specjalnościowych (m.in. klu-bu krótkofalarskiego „Bartek”). W  la-tach 1963-1964 pojawiła się możliwość powrotu na teren „Kochanowskiego”. A. Gryglowski z  grupą instruktorów zbudował w  ciągu dwóch lat drużyny tworzące późniejszy szczep 5  KDH „Wichry”. Po administracyjnym prze-niesieniu III Liceum (dawnego liceum piątego im. J.Kochanowskiego) do No-wej Huty „Wichry” znalazły przystań w IX LO. Potem były szkoły podstawo-we dzisiejszych Dzielnic V  i  VI. W  la-tach 1978-1984 istniał trzeci szczep 5 KDH, szczep „Błyskawica”, który z  pa-tronem S.Okoniem wniósł do pracy wychowawczej Piątki tradycje Szarych Szeregów. W latach 80. „Wichry” były silnie zwią-zane z  niepokornym harcerstwem uczestnicząc m.in. w  „Białych Służ-bach”, w  kultywowaniu patriotycznych tradycji legionowych, w  pracy niejaw-nego Ruchu Harcerskiego Rzeczypo-spolitej i  duszpasterstwa harcerskiego. W roku 1989 współtworzyły struktury ZHP (r.z.1918), a  od 1992 roku ZHR w Krakowie.Podczas pięknej uroczystości na Wawe-lu stanęły wszystkie drużyny 5 KDH. Potem nastąpił radosny przemarsz przez miasto Drogą Królewską do Mu-zeum Armii Krajowej. Tam znalazła swoje miejsce wystawa historycznych pamiątek z  dziejów drużyny. Można ją oglądać do lutego 2017 roku. Ca-łość obchodów zamknęła wieczornica pełna pieśni, wspomnień i  harcerskiej zabawy.

Wojciech Hausner

Honoris Gratia dla Wojciecha HauseraPodczas uroczystości pełnomocnik pre-zydenta miasta Krakowa Anna Okoń-ska-Walkowicz udekorowała Wojciecha Hausera odznaczeniem Honoris Gratia. Gratulujemy!

Redakcja WL

2 października 2016. Uroczystości na Wawelu

10

Patroni krowoderskich ulic (6) – Iwo Odrowąż

BISKUP, FUNDATOR, POLITYKUlica Odrowąża biegnie od Wro-cławskiej do Składowej wzdłuż muru Wojskowego Szpitala Kliniczne-go z  Polikliniką, tak więc budynki mieszkalne znajdują się tylko po jed-nej stronie. Króciutka uliczka Emilii Plater przecina Odrowąża pod kątem prostym łącząc ją z Friedleina. Ulicę wytyczono ok. 1930 r., a w 1937 na-dano jej imię Iwona Odrowąża.Patron krowoderskiej ulicy urodził się w Koń-skich, na terenie dzisiej-szego powiatu konec-kiego w  województwie świętokrzyskim – jak podają różne źródła – ok. roku 1160 lub 1180, co stanowi niemałą rozbieżność czasową. Gdyby przyjąć tę drugą datę za właściwą, ozna-czałoby to, że Odrowąż już jako 26-latek został kanclerzem księcia pia-stowskiego Leszka Bia-łego i  po 12 latach, 29 września 1218 r. otrzy-mał godność biskupa krakowskiego i oficjalne zatwierdzenie papieskie.Pochodził z  bogatej ro-dziny. Jego ojciec Saul Odrowąż był właści-cielem sporego mająt-ku. Nic też dziwnego, że młody Iwo mógł kształcić się w  Paryżu. Już wówczas został wy-znaczony przez papieża Honoriusza III na arcy-biskupa gnieźnieńskie-go, ale odmówił przyjęcia tego urzędu.Iwo Odrowąż, już jako biskup krakow-ski, zasłynął jako fundator i  budowni-czy kościołów. Rozpoczął od rodzinnej miejscowości Końskie, gdzie z  jego ini-cjatywy powstał kościół pw. św. Miko-łaja. Kolejne świątynie budował w  Da-leszycach i na Prądniku, gdzie w 1220 r. sprowadził zakon duchaków i powierzył im opiekę nad szpitalem (pisaliśmy o tym wydarzeniu obszerniej w poprzednim nu-

merze – przyp. aut.). Stąd wziął się herb Krowodrzy – krowa z podwójnym krzy-żem duchackim między rogami.W  1222 r. założył klasztor cystersów w  Kacicach, których następnie prze-niósł do Mogiły. Rok później spro-wadził z  Bolonii zakon dominikanów z pierwszym polskim zakonnikiem Jac-kiem Odrowążem, który w  1594 r. zo-stał uznany świętym.

Rozwinął akcję osadniczą w  kra-kowskich dobrach biskupich. Czynił nadania dla klasztorów cysterskich w  Sulejowie i  Wąchocku oraz klasz-torów norbertańskich w  Hebdowie i  Imbramowicach. Imbramowice były rodową fundacją Odrowążów, gdzie siostra biskupa była ksienią. Ufundo-wał też dwa kościoły krakowskie: pw. św. Ducha i  pw. św. Krzyża. Był po-siadaczem najstarszej, jaka jest znana,

polskiej prywatnej biblioteki (m.in. 32 kupowane za granicą kodeksy), którą w  testamencie przekazał katedrze wa-welskiej.Był zawsze blisko polityki. Uczestni-czył m.in. w zjeździe książąt i biskupów w  Gąsawie, w  listopadzie 1227 roku, który zakończył się tragicznie zamordo-waniem byłego protektora Odrowąża – księcia Leszka Białego.

Podczas, gdy – wyko-rzystując przerwę w ob-radach – Piastowie za-żywali kąpieli w  rzece, zostali napadnięci przez oddział pomorski na-słany prawdopodobnie przez Świętopełka II Wielkiego, namiestnika pomorskiego. Cudem uniknęli śmierci Henryk Brodaty i Konrad Mazo-wiecki. Mniej szczęścia miał Leszek, który wy-skoczył z  bali, wskoczył nagi na konia i próbował ucieczki. Został dości-gnięty i  zabity w  pobli-skiej wsi Marcinkowo, gdzie jego śmierć upa-miętnia pomnik będący obecnie częścią Szlaku Piastowskiego.Po śmierci Leszka Bia-łego, Odrowąż uczest-niczył jeszcze w  wiecu zaprzyjaźnionego z  za-mordowanym księciem Władysława III Lasko-nogiego z  biskupami i  możnymi w  Cieni w 1228 r.

Zmarł 21 lipca 1229 r. w  Modenie. Zwłoki hierarchy zostały sprowadzone z Włoch i pochowane w kościele domi-nikańskim pw. św. Trójcy w  Krakowie. Aż do początku XIX wieku biskup Iwo Odrowąż był czczony jako błogosławio-ny. Kult żywy był szczególnie w krakow-skim klasztorze dominikanów. My, kro-wodrzanie zawdzięczamy mu historycz-ną tożsamość i herb naszej dzielnicy.

Janusz Mika

Iwo Odrowąż – biskup krakowski 1218-29

11

MŁYNÓWKA KRÓLEWSKA – HISTORIA I TERAŹNIEJSZOŚĆ (2)

Młynówka Królewska dostarczała wodę do miasta jeszcze do końca XIX wieku. Aż do połowy XX w. była wciąż rzeką z  licznymi odnogami, zakolami i  sta-wami, nadającą specyficzny koloryt dzisiejszym Bronowicom, Krowodrzy i  zachodniej części Starego Miasta. Po powodzi w  roku 1903 rozpoczęto za-sypywanie kolejnych odcinków kanału. W  latach 1910–1912 przekierowano Rudawę do jej dzisiejszego obwało-wanego kanału uchodzącego do Wisły przy Bulwarze Rodła w okolicy klaszto-ru Norbertanek. Ostatnie odcinki Mły-nówki zasypano w latach 1964-1966.Okres porządkowania Młynówki Kró-lewskiej rozpoczął się od 1991 r. W roku 1995 rady Dzielnic Krowodrza i Brono-wice podjęły uchwały, których nadrzęd-nym celem była ochrona 700-letniej Młynówki Królewskiej i  jej otoczenia. Utworzono park historyczno-krajobra-zowy pod nazwą Młynówka Królewska, obejmując cały obszar strefą ochrony ścisłej ze względu na jej wybitne wa-lory historyczne, przyrodniczo-krajo-brazowe oraz o istotnym znaczeniu dla układu przestrzennego zachodniej czę-ści Krakowa. Od tego czasu rozpoczęto prace renowacji zieleni.Park Młynówka Królewska to park, roz-ciągający się on od al. Słowackiego do Mydlnik. Ma on szerokość około 8 me-trów i długość 8 km. Fragmentami asfal-

towa i wybrukowana część deptaku koń-czy się w Bronowicach Małych, niedaleko pętli tramwajowej. Spacer można jednak kontynuować – czerwonym szlakiem ro-werowym lub bardziej dziką ścieżką aż do samych Mydlnik, gdzie do tej pory istnie-je jedyny zachowany odcinek naturalne-go koryta Młynówki – od ul. Filtrowej do Mydlnik. Pozostałości odbudowanego w  1912 roku młyna bronowickiego za-chowały się przy ul. Na Błonie 52 – naj-starszej i  najdłużej działającej budowli wodnej związanej z wykorzystaniem ka-nału Młynówki Królewskiej.Istniejący obecnie w  Krakowie trakt Młynówki Królewskiej, można podzie-lić na trzy odcinki o  odmiennym cha-rakterze:Odcinek 1. znajduje się na terenie Dzielnicy VI Bronowice. Obejmuje 3,5-kilometrowy odcinek otwartego koryta Młynówki i przebiega od jazu na Rudawie w Mydlnikach do ul. Filtrowej. Jest to fragment najbardziej nawiązują-cy do dawnego charakteru Młynówki Królewskiej.Odcinek 2. to znajdująca się na terenie Bronowic i Łobzowa około 4,5 km tra-sa spacerowo-rowerowa poprowadzona na zasypanym korycie Młynówki, oto-czona licznymi skwerami, parkami i pla-cami zabaw. Przebiega od ul. Filtrowej, przez al. Grottgera aż do al. Słowackie-go. Na ścieżce spacerowej wyodrębnio-

no pas o  szerokości ok. 2 m wybruko-wany ciemną kostką, imitujący dawne koryto Młynówki.Odcinek 3. znajdujący się na terenie Dzielnicy I  Stare Miasto znika w  za-budowie miejskiej. Wody Młynówki skierowano tu do podziemnego kanału uchodzącego do zakola Wisły pod Wa-welem, który poprowadzono w miejscu dawnego głównego koryta rzeki Ruda-wy. Jednak w  roku 1938 kanał ten za-sypano, a  wodę skierowano do dawnej odnogi Rudawy (Niecieczy) i wprowa-dzono do Wisły przy Kościele Sióstr Norbertanek. Po hydrograficznym ukła-dzie Krako wa pozostały tylko nazwy ulic – Dolnych Młynów, Wenecja, plac Na Groblach oraz te upamiętniające ce-chy rzemieślnicze powstałe dzięki wod-nej sile Młynówki, czy pasma zieleni pozostałych po dawnych sadzawkach i ogrodach wodnych.

Agnieszka Wantuch

Literatura[1] Schmager M., Miejski park histo-ryczno-krajobrazowy Młynówka Kró-lewska, Problemy Rozwoju Miast 3/1-4, 65-77, 2006[2] Hebda-Małocha A., Małocha M., Gospodarcza rola Młynówki Królew-skiej w Krakowie i jej wpływ na obecne zagospodarowanie miasta, Czasopismo Techniczne Ś, Wyd. PK, z.2-Ś, 2007

Młynówka Królewska pocz. XX w.

12

AL. 3 MAJA

FOCHA

REYMONTA

AL.

MIC

KIE

WIC

ZA

AL. SŁOWACKIEGO

AL.

29

LIST

OPA

DA

CZARNOWIEJSKA

KRÓLEWSKA

WROCŁAWSKA

NAWOJKI

PIA

STO

WSK

AP

IAST

OW

SKA

GŁO

WA

CKIE

GO

ALE

JA K

IJO

WSK

A

ARMII KRAJOWEJ

MYDLNICKADruk: Alnus Sp. z o.o.ul. Wróblowicka 63, 30-698 Krakówtel. 12 659 71 80, www.alnus.pl

Adres redakcji: ul. Kazimierza Wielkiego 112/2, 30-074 Krakówtel. 12 636 95 95

Rada Dzielnicy V Krowodrza

Koordynacja redakcyjna: Janusz Mika

Od jakiegoś czasu w  zbiorowej świa-domości mieszka pojęcie polityki historycznej. Jest różnie rozumiana i  oceniana. Ostatnio zwycięża jednak przekonanie, że nie można pozwalać „obcym” na zawłaszczanie ocen histo-rycznych. Trzeba mieć własną histo-rię, interpretację, własną opowieść.Dotyczy to także tożsamości lokalnej i coraz mniejszych wspólnot. Dziś już pojęcie małej ojczyzny można zasto-sować także do mniejszych jednostek, w ramach których następuje zaspoka-janie potrzeb życiowych. Wraz z  tym pojawia się potrzeba poznania historii miejsca zamieszkania i  ludzi, którzy przebywają tu od pokoleń. Nie do-strzega się ich obecności, podczas gdy oni skrzętnie rejestrują przybyszów, pisząc historię miejsca i jego stopnio-wej przemiany.Trwa więc bezinteresowne poznawa-nie miejsc i  ludzi, ale w  jego trakcie

okazuje się, że ma ono wymiar przede wszystkim praktyczny. Nie jest sym-boliczne, czy „li tylko” etyczne, co czasem zarzucano mi, gdy starałem się o pieniądze na pierwsze po latach kro-woderskie wydawnictwo. Nie miałem świadomości o co zabiegam, działając intuicyjnie. Poprzez koncentrowanie się wokół opowieści o miejscach i lu-dziach, powstaje służąca przyszłości więź. Następuje wymiana informacji, odczuć, komunikacja potrzeb. W  ich efekcie nie tyle powstaje, co jest od-krywana wspólnota interesów i  poja-wiają się pomysły, jak zabiegać o reali-zację wspólnych celów.Żeby nie mówić dłużej ogólnikami, chciałbym powołać się na tegorocz-ny sukces budżetu obywatelskiego w  Krowodrzy. To efekt ciekawych projektów, które, jak „Łączymy Par-ki Krakowa” były doskonalone trzeci rok z  rzędu. To także efekt mobiliza-cji mieszkańców, także dzięki promo-cjom nowych krowoderskich książek. Mieliśmy jedną z  najwyższych fre-kwencji w  Krakowie, i  to wyrażoną w  liczbach bezwzględnych, mimo że Krowodrza jest jedną z mniej licznych.Relatywnie istotniejsze niż budżet obywatelski sprawy dopiero przed nami. Ciosem jest dobudowywanie północnej Krowodrzy. Ludzie zwią-zani z  miejscem zamieszkania, zinte-growana społeczność jest trudnym, bo wymagającym przeciwnikiem dla urzędników i  pazernego biznesu. Działając razem, zwiększamy szan-

sę na ukszałtowanie terenu zgodnie z wolą zbiorowości i w porozumieniu. Podobna sprawa dotyczy groźby za-budowy Cichego Kącika.Po wygranym tegorocznym budże-cie obywatelskim, solidnym wysiłku, czego nam wszystkim gratuluję oraz po Światowych Dniach Młodzieży – trzeba też znaleźć nowe koło zama-chowe dla lokowania tutaj miejskich inwestycji. Hasło „Czas Krowodrzy”, focus na dzielnice północne, a  być może ich nieformalna federacja, na wzór porozumienia nowohuckiego i podgórskiego? W ramach tego kro-woderskie narracje mogą być nam znowu pomoce.Oczywiście, poza wszystkim, pozo-staje przyjemność wspólnej lektu-ry i  dzielenie się wiedzą o  dziejach. Dlatego, znów bezinteresownie, spo-tkajmy się, by pochylić się nad opo-wieścią, tym razem tą zredagowaną przez Małgorzatę Niechaj. Spotkanie współorganizuje Ludmiła Guzow-ska z  KBP. Krowoderska premiera wydania uzupełnionego Z  dziejów Krowodrzy, 20 października, 17.30 (czwartek), Krowoderska Biblio-teka Publiczna – oddział dla do-rosłych (współorganizator), ulica Królewska 53.Do zobaczenia.

Łukasz Mańczyk radny Krowodrzy,

V Dzielnicy Miasta Krakowa lukasz.manczyk@gmail.com

tel. 502 952 751

Zaproszenie na spotkanie z cyklu Porozmawiajmy o Krowodrzy

CZAS KROWODRZY.SIŁA KROWODERSKICH NARRACJI

Fot. Andrzej Korbiel - Studio Morion