VEcIBI BÜRKUS

TAYYARECI VECiHI HORKUSMOZESI DERNECI

29Kati~2007

Dernegimiz;

"Tayyareci Vecihi Hürkus 'un hayati, eserleri ve ideallerini

tanitmak, topluma yeniden kazandirarak havaciliga ilgiyi

ve sevgiyi etkinlestirilme ve gelistirilmesini saglamak ve

bu konuda çalismalar yapan kisi ve kuruluslarla Tayyareci

Vecihi Hürkus Müzesi"ni kurmak, Türkiye'de üretilen

veya Türkiye'de üretilecek olan uçak yapimlarini

desteklemek, Türk ve Dünya havacilik tarihine katki

saglayacak bilgi belge ve dokümanlan arastirmak, bulmak,

arsivolusturmak, sergilemek, toplumla paylasmak, Vecihi

Hürkus 'un kabrinin Askeri Sehidige naklini saglamak"

amaci ile kurulmustur.

Vecihi Hürkus, 1895 (1311) yilinda Istanbul'da dogdu. Üsküdar'da Füyuzati

Osmaniye Rüstiye'sinde ve Üsküdar Pasakapisi Idadi'sinde okudu, sanata olanilgisinden Tophane Sanat Okulu'na geçti ve bu mektebi bitirdi. 1912'de Balkan

Harbi'ne gönüllü olarak katilarak Edirne'ye giren kuvvetler içinde yer aldi.

Balkan Harbi sonunda IstanbulOrdu Kumandanligi tarafindan Beykoz

Serviburun'daki esir kampinda görevlendiriidi. Tayyareci olmak istiyordu. Yasiküçük oldugundan Tayyare Makinist Mektebine aldilar.

Birinci Dünya Savasi'nda Bagdat cephesine uçak makinisti olarak gönderildi.

Orada bir uçak kazasinda yaralanarak Istanbul'a döndü. Iyilestiginde, yasitutuyordu, Yesilköy'deki Tayyare Mektebi'ne girerek tayyareci oldu. Pilot

olarak ilk uçusu 21 Mayis 1916 tarihindedir. 1917 sonbahannda Kafkas

Cephesi'nde 7.Tayyare Bölügü'ne atandi. Orada bir uçak düsürerek KafkasCephesi'nde düsman uçagi düsüren

ilk tayyareci oldu.

8 Ekim 1917'de uçagi düsürüldü. Düsmana teslim etmemek için uçagini yakti.Esir olarak Nargin Adasi'na gönderildi. Adadan yüzerek kaçti, Iran üzerinden

Mayis 1918'de Musul'a geldi.

Istanbul Hava Müdafaasinda Fazil Bey ile görevaldi.Istanbul'un isgalinden sonra, Anadolu'ya geçerek Kurtulus Savasi'na katildi.

Kurtulus Savasi'nin ilk ve son uçusunu yapan, Izmir / Seydiköy Hava Meydaniisgal eden Vecihi Bey, TBMM'den üç defa takdirname alarak kirmizi seritli'

IstikIal Madalyasi kazanmistir.

1919'dan beri uçak projeleri yapan Hürkus, ilk uçagi Vecihi K-Vl'yi imal

etmis, 28 Ocak 1925'de bu uçakla ilk uçusunu yapmistir. 1930 yiliyillik iznini iki ay ücretsiz olarak uzatip Kadiköy'de bir keresteci dükkanini

kiralayarak, üç ay içinde ilk Türk sivil uçagi Vecihi K-XlV uçagini insa etmistir.Ilk uçusunu 16 Eylül 1930'da Kadiköy Fikirtepe'de yapmistir. Ankara'da

Sertifika verilmeyince uçagini sökerek demiryolu ile Prag'a götürür. Basan ile

sertifika alarak Yurda K-XIV ile uçarak döndü. Ankara, Aksaray, Konya,

Manavgat, Antalya, Fethiye, Mugla, Aydin, Denizli, Usak, Eskisehir, Adapazari,Izmit ve Yesilköy'ü kapsayan bir yurt turuna çikti. Köylüleri, çocuklari devlet

görevlilerini uçurdu.

Ilk Türk Sivil Havacilik Okulu "Vecihi Sivil Tayyare Mektebi"ni 21 Nisan

1932'de kurdu. Ilk kadin tayyarecimiz Bedriye Gökmen'i yetistirdi. 12 Ögrencisi

pilot oldu. 1933 yilinda "Nuri Bey" adini verdigi Vecihi K-XVI kapali kabinilk Türk uçagini yapti. Ayni yil tek satihli Vecihi K-XV uçagi insa edildi. 30

Agustos 1933'de iki Vecihi XIV, iki tane Vecihi XV ve Vecihi K-XVI uçaklariile ögrencileri, Istanbul göklerinde gösteri uçusu yaptilar. Okulda, bir de Vecihi

SK adli uçak motoru ile çalisan deniz botu yapilmistir.

Türkiye'nin ilk sivil havayolu sirketi "HÜRKUS HAVAYOLLARI" 29 Kasim1954 tarihinde kurulmustur.

Ankara'da anilanni yazarken, beyin kanamasi geçirdi. Insanoglunun aya ayakbasmak üzere uçtugu 16 Temmuz 1969 tarihinde Gülhane Askeri Tip Akademisi

Hastanesi'nde hayata gözlerini yumdu.

YAYINLARIMIZYayin No: i

ISBN: 978-605-5816-00-1Yayin No: 2

ISBN: 978-605-5816-01-8

eVEciHi HÜRKUS

,J(J",

"H~~~.eA"...~

Birinci kitap için 20 YIL, ikinci kitap için 10 YIL bagislayan

Vecihi Hürkus Dostlanna kitaplanni takdim ediyoruz.

Banka Hesap Numaralarimiz:

Türkiye Is Bankasi Kadiköy Subesi (1187)

YTL: 1460304 USD: 78606 EUR: 78611

www.tayyarecivecihi.cominfo@tayyarecivecihi.com

GSM: 0532 432 i426

- - --- ---~ak 2009 _

ISMET TAYYARESI19AGUSTOS 1921/ MUGLA

VEcIBI ILE ZAFERE DOGRU

Türk havaciliginin kahraman pilotlarindanTayyareci Vecihi Hürkus; rasiti

Hamdi Bey, makinisti Esref Bey ve Muglaliesnafin da yardimiyla, Kusadasi 'nda elegeçirilip Mugla'ya tasinan Havilland tipi

düsman uçagina yeniden hayat verir. VecihiBey, uçaga Allah korusun dilegiyle

"ISMET" adini koyar ve 'yurdunun örfüneuyarak' tellerine mavi bir boncuk baglar.

VecihiBey, Ismet Uçagi ile Sakarya MeydanMuharebesi'nde gerçeklestirilen 28 uçustan

20'sinin pilotudur. Ismet, bu savasta 50düsman uçagina karsi Türklerin sahip oldugu

yalnizca iki uçaktan birisidir ve savasinkazanilmasinda çok önemli bir roloynar.

ISMET'IN SAKARYA MUHAREBESI'NDEKI UÇUSLARi

Tayyareci Yüzbasi Fazil Bey 4 uçusTayyareci Hayrettin Bey 4 uçusTayyareci Vecibi Bey 20 uçus

Mugla'ya Getirilisin Öyküsü"27 Temmuz 1921

Cephe Kumandanligindan aldigim emir üzerine, Mugla'dabulunan düsmandan ele geçirilmis bir tayyareyi orduyagetirmeye memur edilmistim. Malzemesizlik içinde böylebir firsat bize büyük bir nimetti. Evvelki bahislerde geçtigigibi, elimizdeki bütün tayyareler, derme çatma bir haldeoldugundan, hemen hiçbir vazife, arizasiz, tehlikesizyapilamiyordu. Nihayet bu tayyareler de artik tamamenbitmis bir halde idi ki, bu sirada böyle bir tayyarenin elegeçmesi, hiç süphesiz ordumuz için sevinç vesilesiydi. Benbu maksadi, süratle meydana getirmek için, hemen küçükbir hazirlik yaparak, ertesi gün yola çikmistim. Rasit olarakda Hamdi Bey arkadasimla beraber hareket etmistik.

Tayyarenin hazirligi için gönderilmis bulunan makinist EsrefBey bizi karsiladi ve tayyare hakkinda lazim gelen malumativerdi. Sonra da benim israrim üzerine tayyareyi ve hazirlikseklini gösterdi.

Tayyare Havilland sistemi Ingiliz yapisi güzel ve yeni birkesiftayyaresiydi. Bu tayyare ihtimal Yunanistan'dan, Izmir'einmek üzere uçmus ve yolda istikametini sasirarak Kusadasimevkiine inmis. Orada bulunan Jandarma Kumandanligiderhal tayyareye el koymus, sonra Italyanlar müdahaleetmisler. Hatta bu yüzden küçük bir münakasa çikmis isede, Italyanlar bir arabulmak maksadiyla, tayyareyi siz vetayyarecileri de biz alalim diyerek hadiseyi örtmek istemisler.Bu teklif muhafizlarimizca da muvafik görülerek süratleanlasilmis, bizimkiler de keyfiyeti Ankara'ya telgraflabildirmisler. Bu suretle tayyare, Ankara'nin emri üzerinesökülmüs ve Mugla'ya nakledilmis. Fakat gerek bu sökmeisi ve gerek nakil isi ancak orada mevcut imkanlar dahilindevuku bulmus ki, bunun neticesinde tayyare aksami bir hayliharap olmustu. Iste bizim çalismamiz, bu noksanlari telafiederek, tayyareyi uçar hale getirmekti."

"10 Agustos 1921Sabah erkenden azimli bir gayretle ise baslamistik. Isingidisinden ziyade tesadüf ettigimiz müskülat burada damalzeme meselesi idi. Aradigimizi degil, buldugumuzuuyduruyorduk. Esref'in zekasi bu hazirlikta çok güzelmuvaffak oluyordu. Biraz daha meydana gelen tayyare, çokcana yakin bir hal almaya baslamisti ki, bu tayyareye Allahkorusun dilegiyle "ISMET" adini ben koymus ve yurdumunörfiine uyarak tellerine koca bir mavi boncuk da baglamistim."

I Mugla'danilk Uçus

i,. ~

i '.'~'\~

~~~

.

.j~ 'r

.

\~7 .

.._

..t,. ~"

" , ~ ;~~ . 'f-f~' ". . ~o .,~\;.- , ~ ~~;. . "

.'- '

.

--'-

h~--. . ,_

' , o,. , ~ ~,. , . . "," ,. ~- ~'..o~~,. .. A. '. ..~, ;O:;~.';;'\~tii$L'~ "', ot ""I.~ o~'-";.",.",,~,...~.. ~~-._...--"_. J;'f-' '_ __..ry~ ___- : , ..- -~

19 Agustos i 92 i Ismet'in ilk yükseldigi gündü. Uzun sürenhazirligi tamam olan tayyarenin motörünü son bir defa dahaEsref prova ederken, ben de bu güzel tayyareyi uzaktanzevkle temasa ediyordum. Tecrübeden sonra makinistimbana her seyin tamam oldugunu söyledi. Tayyareye atladim.Esref'i de yanima aldim. Bu benim itiyadim hilafina birhareketti. Çünkü ben bilhassa yeni bir tip tayyareyi ilk defatecrübe ederken, daima yalniz uçar ve yanima hiç kimseyialmazdim. Fakat bu tayyarenin duygularimda açtigi sempatiçok derindi ve bu mükemmel vasitaya çok inaniyordum.Esasen bu tayyareye Ismet adini da bu sempati duygusuylakoymusturn."

"Tayyare kisa bir rule ile yerden ayrildi. Sakin ve olgun biruçusla yükseliyordu. Itiraf edeyim ki, o zamana kadaruçtugum ve tecrübelerini yaptigim pek çok tip tayyareleriçinde, bu kadar ilmi istikrar buldugum baska bir tayyareyetesadüf etmemistim. Uzun tecrübeye ihtiyaç yoktu. Esasenbenzin mevcudumuz da azdi. Tecrübemizi bitirerek yereindik. Ordu'ya saglam bir tayyare kazandirmis olmaktanderin bir zevk hissettik."

"24 Agustos 1921Sabah erken tayyaremizle uçarak, yeni hava üssümüzMaliköy'üne indik. Bu tayyarenin hazirlanmasinda vehareketimizde hiçbir tertip olmadigi halde, tesadüf güzeldi.Büyük hazirliklar tamamlanmis, yeni bir harp dumani kokusumuhiti sarmisti. Ve Ismet de bu atese tam zamanindayetismisti. "

25 Agustos 1921Sakarya Muharebesi adini alan büyük Türk müdafaasininilk atesinin basladigi gün, bizim de yurt ödevi duygularimizincostugu gündü. Sabah erken, uzun yol rasitim Hamdi ile ilkvazifeye havalaniyorduk. Önümüzde her taraf oyulmus, genissirtlar, daha ileride, büyük Sakaryanehri ve onun gerilerinde

-- - --

Sakarya Muharebesi

Vecihi Hi,kus Hamdi çaypma,FaZlI Bey

Yunan yigilma mevkileri vardi. Büyük birlikler halindetoplanmis askerler bu uçusta beraber getirdigimiz büyükbombalarin tesirinden kurtulamadilar. Bu tahribat zevkiyleasil bizden beklenen kiymetli malumati toplayarakdönmüstük."

"Büyük Sakarya Muharebesi'nin bu ilk günü bir harp havasiesmege baslamisti. Yalniz mevcudiyetlerini telefon vasitasiylahaber aldigimiz düsman tayyarelerinin uçuslari, mevcutlannanazaran pek nispetsizdi. Çünkü muhtelifkanallardan aldigimizhaberlere göre Sakarya Muharebesi'ne istirak eden düsmanhava kuvveti 50 tayyare oldugu halde, o gün, azami üçtayyare uçusu, o da cephe hattini geçmemek sartiylagörülebilmisti.

Halbuki bizim mevcudumuz iki tayyare idi. Biri Ismet, ogünün bütün hizmetlerini basaran kesif, ikincisi de Izmiravci tayyaremizdi. Ayni gün zarfinda, hasmin 50 tayyaresinekarsi üstün bir mukabe1eye muktedir oldugunu göstermisti.Bu iki nispet, iki tarafhava kuvvetlerinin vazife askibakimindan, bariz bir ölçüsü idi. Bu duygu ile mütehassisher Türk havacisi, ne kadar iftihar etse yeridir."

"26 Agustos 1921Sabah erken, Hayrettin ve Baha Bey'ler yine Ismet ileuçmuslar ve düsmanin degisikliklerini tespite gitmislerdi.Kullandigimiz tayyare güzel ve bize, düsmani daha çokziyaret imkani veriyordu. Bu arkadaslar güzel haberlerledönüp indikleri zaman, Baskumandanligimizdan müteselsilemirler gelmekte oldugu için hiç vakit kaybetmeden tayyareyi,uçusa hazirliyorduk."

"Ismet tayyaresi, Sakarya muharebesinin tek varligi gibi, ogünkü muvaffakiyetle havalarin da hakimi olmustu."

Kaynak: Vecihi Hü,kus "Havada" (Ani-IstanbuV2008)