Upload
others
View
11
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
Speech! Spreken tot een publiek
1805s SPEECH! Spreken tot een publiek ADC commv © VEWA 2018
3
SPEECH! Spreken tot een publiek
met meer overtuiging en minder stress
Alphonse Degryse, ADC commv
1805s SPEECH! Spreken tot een publiek ADC commv © VEWA 2018
Het copyright van deze publicatie is geregistreerd bij VEWA, Vereniging voor Wetenschappelijke en Educatieve Auteurs.
Gebruik van de inhoud door derden is vrij mits volledige bronvermelding.
Speech! Spreken tot een publiek
1805s SPEECH! Spreken tot een publiek ADC commv © VEWA 2018
4
Speech! Spreken tot een publiek
1805s SPEECH! Spreken tot een publiek ADC commv © VEWA 2018
5
Geachte vergadering...
Presenteren voor een publiek...
Gelegenheidsspeech!
Verschilt het eigenlijk allemaal zo veel
van elkaar?
Voor ons alvast niet.
In alle gevallen komen mensen samen
om in 'groep' informatie uit te wisselen
en op basis hiervan eventueel te
besluiten wel of niet iets te ondernemen.
Wist je trouwens dat symposion, een
chique naam voor een vergadering met
veel aanwezigen en gastsprekers, in het
oorspronkelijk Grieks betekent...: samen
drinken? En wij die dachten het
Bourgondisch vergaderen in Vlaanderen
te hebben uitgevonden!
Presenteren kan je leren
Trui Moerkerke schrijft in haar
voorwoord op Stilte! Ik spreek van Sylvie
Verleye het volgende: 'Voor veel
vrouwen is spreken in het openbaar iets
als parachutespringen. Waarom zou je
het uit vrije wil doen, zolang het
vliegtuig niet neerstort? Voor een publiek
staan en het woord nemen voelt
onnatuurlijk aan... De kernboodschap
van dit boek is hoopgevend: presenteren
kan je leren...
... Voor een publiek gaan staan en
springen, is veel minder een hachelijk
avontuur dan vrouwen veronderstellen.'
We willen niet feministisch doen, maar
het boek waaruit geciteerd wordt gaat nu
eenmaal over vrouwen aan de top. Ook
voor veel mannen is Het woord
nemen net zo goed een bange gedachte,
waarbij ze klamme handen krijgen,
puddingbenen en het koude zweet hen
uitbreekt.
We zullen je geen rad voor de ogen
draaien: niet iedereen is in de wieg
gelegd om, comfortabel in zijn vel,
voorbereid of bij verrassing het woord te
nemen voor een groep. Het maakt dan
overigens vaak niet eens uit of het om
bekenden gaat of vreemden, een
handvol mensen of een bomvolle zaal.
Daarmee vermindert onze overtuiging
niet dat je, ook al ben je geen
begenadigd spreker, of is Spreken voor
publiek echt je ding niet, iedereen in
staat is een fatsoenlijke presentatie
of Speech te houden.
Belangrijk hierbij is dat elke individuele
spreker zijn eigen groeiproces volgt: het
is niet belangrijk, en zelfs niet relevant
dat je zou spreken zoals..., maar wél dat
je morgen beter spreekt dan gisteren.
Daarom vertrekken we altijd uit wat nu
is: wat zijn jouw sterke punten, wat
maakt jou bijzonder en origineel als
spreker, welke on(der)gebruikte talenten
heb je? Iedereen heeft ze, het volstaat
er hard genoeg naar te zoeken.
Spreker in het voetlicht
Hoe hardnekkig de traditie ook moge
zijn, we geloven niet dat de
hulpmiddelen op zich de kracht van de
presentatie bepalen: een straffe
PowerPoint zal een kromme presentatie
Speech! Spreken tot een publiek
1805s SPEECH! Spreken tot een publiek ADC commv © VEWA 2018
6
niet recht trekken... Laat je daarom niet
uit de spotlights verdringen door bv.
PowerPoint en zijn alternatieven. We
hebben het vaak mee gemaakt dat
enkele spontane pennentrekken op een
flipchart meer zeggen dan een dia
waaraan uren voorbereiding is besteed.
(Verkopers noemen de techniek van die
enkele pennentrekken pencil selling).
Als we Sylvie Verleye mogen geloven is
PowerPoint alvast een van de meest
irritante elementen in al even
frustrerende vergaderingen en
presentaties.
Voor wie?
Dit programma is bedoeld voor iedereen,
want van iedereen wordt al 's verwacht
dat hij op een heldere en overtuigende
manier zijn verhaal doet, zijn mening
geeft, zijn presentatie houdt.
Natuurlijk richt dit programma zich
vooral tot mensen die dat regelmatig
doen, om den brode of in de vrije
tijd: vorming geven in een organisatie,
een spreekbeurt houden, een project
voorstellen, mededelingen doen of heuse
presentaties houden, een feestrede
geven op een receptie of een event... Je
kan in dit programma ongetwijfeld veel
opsteken over presentaties in het kader
van adviserend verkopen.
Door deze verscheidenheid is het
moeilijk om de juiste term te kiezen voor
deze presentaties; we gebruiken dus
alles een beetje dooreen: speech,
redevoering, presentatie... Natuurlijk
verschuiven accenten naargelang de
omstandigheden en het belang of de
ernst, maar in wezen blijven de
grondslagen, de factoren van
succes altijd dezelfde.
Wat niet?
We focussen in dit programma op de
persoonlijke vaardigheden van sprekers.
We zullen dus slechts oppervlakkig of
zelfs helemaal niet ingaan op het gebruik
van hulpmiddelen zoals PowerPoint of
Prezi, presenteren met een SmartBoard
of presenteren in een video conferentie.
Hiervoor bestaan specifieke
programma's.
We gebruiken in deze monografie wel 's
meer de naam PowerPoint. We hebben
het dan niet per se over de enige en
echte PowerPoint, maar hanteren de
naam als container voor alle mogelijke
alternatieve presentatieprogramma's en
eventueel andere hulpmiddelen. Veel
adviezen en opmerkingen gelden
namelijk niet alleen voor PowerPoint.
Mocht dat toch zo zijn, dan wordt dit
ongetwijfeld duidelijk in de tekst.
Sommige presentaties volgen een heel
specifieke wetmatigheid naar inhoud en
structuur. We denken bv. een
ElevatorPitches of Pesha Kucha
presentaties. Veel van wat hierna volgt is
ook in die presentaties perfect bruikbaar.
Wat we nochtans niet zullen doen is
aandacht besteden aan de
achterliggende regels om dergelijke
presentaties op te bouwen. Hiervoor
bestaan gespecialiseerde programma's.
Speech! Spreken tot een publiek
1805s SPEECH! Spreken tot een publiek ADC commv © VEWA 2018
7
Je moet niet wakker liggen van de vraag
zijn ze geïnteresseerd
maar wél van de uitdaging
hoe kan ik hen interesseren?
Speech! Spreken tot een publiek
1805s SPEECH! Spreken tot een publiek ADC commv © VEWA 2018
8
INHOUD
Deze monografie werd opgemaakt in MindManager 15
Speech! Spreken tot een publiek
1805s SPEECH! Spreken tot een publiek ADC commv © VEWA 2018
9
1 MINDER STRESS ....................................................................................................................... 11
2 HOE JE PRESENTEERT BELANGRIJKER DAN WAT? ...................................................................... 15
3 WELKE ROL BEN JE GEACHT TE SPELEN? ................................................................................... 23
4 PRESENTATIES ZIJN BEDOELD VOOR EEN PUBLIEK. HOU REKENING MET HEN! ........................... 27
5 GEGARANDEERD SUCCES ......................................................................................................... 33
5.1 Twee regels, drie factoren ........................................................................................................... 33
5.2 Nog meer retorische technieken en stijlfiguren .......................................................................... 36
5.3 Doe de VELCRO toets .................................................................................................................. 40
5.4 Belletjes ....................................................................................................................................... 41
5.5 Infotainment en actie .................................................................................................................. 43
5.6 Omgaan met applaus .................................................................................................................. 44
5.7 Hoe lang mag het duren? ............................................................................................................ 45
6 TEKST SCHRIJVEN MET DUIDELIJKE KERNBOODSCHAP .............................................................. 47
6.1 Algemene repetitie ...................................................................................................................... 57
6.2 Openers en inleiding ................................................................................................................... 58
6.3 Corpus, het verhaal ..................................................................................................................... 62
6.4 Tot besluit .................................................................................................................................... 66
7 OMGAAN MET PUBLIEK TIJDENS DE PRESENTATIE .................................................................... 69
7.1 Laatkomers. Het academisch kwartiertje .................................................................................... 70
7.2 Omgaan met vragen .................................................................................................................... 71
7.3 Omgaan met lawaaierige groepen .............................................................................................. 73
7.4 Opvallende deelnemers .............................................................................................................. 74
Speech! Spreken tot een publiek
1805s SPEECH! Spreken tot een publiek ADC commv © VEWA 2018
10
8 HULPMIDDELEN BIJ SPEECHES EN PRESENTATIES ...................................................................... 75
8.1 Eigen nota's en spiekbriefje ......................................................................................................... 75
8.2 Bord, flip of overhead .................................................................................................................. 78
8.3 Beamer, digitale Tv en smartboard ............................................................................................. 79
8.4 voorkom POWERPOINT 'poisening' ............................................................................................. 79
8.5 Technische storingen voorbereiden ............................................................................................ 82
9 BRONVERMELDING .................................................................................................................. 83
10 CHECKLISTS ............................................................................................................................ 89
10.1 'Ik ben goed...' ........................................................................................................................... 89
10.2 Algemene voorbereiding ........................................................................................................... 91
10.3 Tekst schrijven ........................................................................................................................... 93
10.4 Een spreker inleiden .................................................................................................................. 95
10.5 Tips voor PowerPoint ................................................................................................................ 98
10.6 Negen tips voor een boeiende nieuwjaarsspeech .................................................................... 99
Speech! Spreken tot een publiek
1805s SPEECH! Spreken tot een publiek ADC commv © VEWA 2018
11
1 MINDER STRESS
Iedereen heeft
talenten. Anderen
noemen ze
(kern)kwaliteiten. De
vraag is wat we ermee aanvangen, soms
zelfs of we onze talenten eigenlijk wel
kennen. We raden je dus aan op
ontdekkingstocht te gaan, op zoek naar
je eigen talenten. Sterker nog, vaak zijn
onze mindere kantjes gewoon kwaliteiten
waarin we zo overdrijven dat anderen er
last van krijgen. Valkuilen noemt Ofman
ze.
We willen graag vertrekken uit jouw
ondergebruikte kwaliteiten, en je een
beetje temperen waarin je overdrijft.
Wil je zelf een objectief idee krijgen over
waar je uit kan putten, dan kan deze
(Nederlandstalige) test je helpen op
http://keirsey.fastsimple.com/. De test
is gebaseerd op de MBTI test,
waarschijnlijk een van de meest
gebruikte persoonlijkheidstesten ter
wereld. MBTI wordt bv. ook vaak
aangewend bij vragen rond aanwerving,
carrièreplanning en promotie.
Reflexen onder controle houden.
Plankenkoorts
Er is een groot verschil
tussen spanning en zenuwen. Bij een
belangrijke presentatie leef je er echt
naartoe. Het moment van de
waarheid voel je steeds dichterbij
komen. En die extra spanning die je
voelt is alleen maar gezond. Je bent
scherper en in staat om te knallen vanaf
de eerste seconde van je presentatie.
Zelf ervaring ik die spanning dus juist als
een plezierig gevoel. Zenuwen,
daarentegen, geven een onplezierig
gevoel. Ze zijn verbonden aan twijfel en
onzekerheid: komt het wel goed?
Sommigen zien ook spanning als iets
negatiefs. Ze praten zich aan dat ze niet
op hun gemak zijn en dus geen goede
presentatie kunnen geven. Dat versterkt
alleen maar de twijfel en onzekerheid,
waardoor de zenuwen toenemen. En
omdat de presentatie dan minder goed
gaat, concluderen mensen dat de
zenuwen gegrond waren. En dus zullen
ze voor de volgende presentatie weer
zenuwachtig zijn.
Het enige wat we
moeten vrezen is de
vrees zelf
Franklin D. Roosevelt
Zelfbeheersing bewaren
Hoe voorkom je plankenkoorts, en hoe
krijg je het ter plekke onder controle?
Tijdens de voorbereiding
Versterk je zelfvertrouwen en positief
zelfbeeld tijdens de voorbereiding. Maak
's een lijstje 'Ik ben goed', met alles wat
een publiek te winnen heeft bij jou als
spreker: jouw kennis, jouw ervaring,
Speech! Spreken tot een publiek
1805s SPEECH! Spreken tot een publiek ADC commv © VEWA 2018
16
Houding
'Boven' wekt een gevoel van natuurlijk
gezag, autoriteit en leiderschap,
zelfbewustzijn en zelfvertrouwen. Het is
wat je doorgaans van sprekers, specialist
in hun domein, mag verwachten: zij
behoren de leiding te nemen in een
informatie of presentatie. Hun
zelfvertrouwen boezemt vertrouwen in
bij het publiek. Daarbij past een
'consistente' houding.
Sta recht (= groot, 'boven'). En wanneer
je staat: sta! We bedoelen, wiebel niet
van de ene voet op de andere, en maak
geen nutteloze of futloze
voetbewegingen: je hakken planten, je
voeten slepen...
Zorg voor enige dynamiek: beweeg, kijk
om je heen, maak een gebaar, ...
Beweeg met een ruime stap, en zet
stappen ook echt; niet steeds weer
aanstalten maken in een richting, en dan
terugkeren op je stap.
Hou ook je handen vrij en beweeglijk:
praat met je handen, druk iets uit. Men
heeft het wel 's over een 'open houding'.
Zo voorkom je meteen gewriemel aan je
kleren, of nonchalant met je handen in
de zakken staan. Voorkom in alle
gevallen constant wriemelen aan je
gezicht, je lijf, je kleuren, de meubels
om je heen: het is een indrukwekkende
etalering van onzekerheid. Niet
overtuigd, check dan deze even
http://www.adccom.biz/nl/calendar/hom
e/speech-spreken-tot-een-
publiek.aspx
Hou een pen, een spiekbriefje of een
pointer steeds in één hand; anders ga je
al snel in een krampachtige gesloten
houding. Voorkom materiaal in je hand
waarmee je kan 'click-clacken', zoals
sommige pennen of de dop van een stift.
Heb je een blad in de hand, plooi het dan
bij voorkeur tot de helft, zodat het niet
gaat trillen.
Afstand
Hou afstand van je publiek: wanneer
mensen zitten, en jij gaat op korte
afstand bij ze staan is het hoogteverschil
zo groot dat je
bedreigend 'boven' overkomt.
Adviseren tussen een 'ik' houding en
een 'samen' houding is moeilijk wanneer
het gaat om speechen. Doorgaans wordt
de 'ik' in dialoogvormen geassocieerd
met afstand houden, en het ontwijken
van overleg. Maar misschien staat de
spreker hier net in een specialistenrol
waarin dit soort 'ik' van hem verwacht en
aanvaard wordt. Hoe de tekst in zo'n
geval verloopt, kan je je wel voorstellen
(directief, eenduidig, onze ervaring
en mijn mening...). In lichaamstaal komt
hier al snel een (belerend) vingertje
opsteken. Soms is daar niks fout mee.
Is het de bedoeling te komen tot gedeeld
overleg, en gezamenlijke opinievorming,
dan zal deze 'ik' stijl mensen isoleren en
zelfs vijandig stellen. Een 'samen' stijl is
dan aangewezen, waarin het publiek veel
meer een stem krijgt, en de spreker een
uitnodigende moderator wordt. Wat
overigens niets afdoet van z'n
deskundigheid; alleen, hij gebruikt ze
anders. Sprekers die de uitnodigende
toer opgaan en een participatieve
presentatie houden zie je volle open
handen gebruiken, niet één vingertje. Ze
hebben een zachtere uitstraling, mensen
noemen ze wel 's charismatisch.
Stem
We hebben als mens grotendeels het
vermogen verloren om op basis van geur
te oordelen over de geschiktheid en
veiligheid van een omgeving, en bij
uitbreiding, van informatie. Zien kwam
Speech! Spreken tot een publiek
1805s SPEECH! Spreken tot een publiek ADC commv © VEWA 2018
17
dan als eerste zintuig op de voorgrond,
en horen sloot hier dicht bij aan. We
hebben het voor de duidelijkheid even
niet over wàt je zegt, maar wel hoé je
het zegt.
Een stem waaruit het natuurlijk
gezag, 'boven', blijkt is een stem die
duidelijk is ('loud & clear'). Zo'n spreker
articuleert, varieert z'n stemritme,
hoogte en volume, en gebruikt stiltes.
Deze stiltes zijn de vertaling van de
leestekens uit een geschreven tekst:
oefen je in het bewust gebruik van stiltes
om sleutelmomenten in de structuur te
laten horen (bv. de wissel tussen 2
paragrafen), en rust te brengen in de
tekst (waarvoor dienen anders ; : . ? !
enz.). Laat je stem na een paragraaf, en
zeker op het eind van je betoog
uitgalmen, vooraleer je de betovering
van je houding verbreekt. Denk maar
even dat je Pavaroti bent op het einde
van Nessun Dorma in het Opera House
van Syndey
(https://www.youtube.com/watch?v=VA
TmgtmR5o4)
Op hoeveel manieren kan jij het
volgende zeggen: de champetter zegt de
burgemeester is een ezel. Je mag de
leestekens zelf vrij invullen. Trouwens,
deze spreuk is veelzeggend wie de stiltes
beheerst (en de vragen stelt) beheerst
het gesprek.
Gebruik je stem rustig, roep niet, praat
niet hard, praat niet snel. Probeer niet
over anderen heen te roepen; gaat het
te luid, praat dan juist stiller. Na enkele
ogenblikken wordt de ganse groep
rustiger. Werkt het niet meteen? Zwijg
dan even en wacht af. Praat iets trager
dan gebruikelijk, in ritme en met cadans.
Dat legt klemtonen en klinkt krachtiger.
De mogelijkheden van de stem zijn zeer
persoonsgebonden. Het stemapparaat,
de larynx, is niet bij alle mensen
hetzelfde gebouwd. Er bestaan
verschillen in grootte, vorm en
skeletopbouw. Dit verklaart ook het
(deels) verschil tussen een mannen- en
vrouwenstem. De bouw van de larynx
bepaalt in belangrijke mate hoe sterk de
stem is. Bij een zwakke stem is er meer
kracht en spierspanning nodig om met
een gemiddelde luidheid te spreken en
om dit langere tijd vol te houden. Vaak
leidt dit tot overbelasting en verkeerd
gebruik van de stem. Heesheid,
pijnklachten en vermoeidheid bij het
spreken zijn het gevolg. Veel schrapen,
kuchen en hoesten is enerzijds het
gevolg van deze irritaties, maar
verergert anderzijds de klachten. Buik-
ademhalen helpt, roepen niet.
Integendeel, heb je een rumoerige
groep, probeer dan 's stiller te praten:
de kans is groot dat door de sociale
controle binnen de groep, leden van het
publiek zelf hun collega's zullen
aanmanen wat stiller te zijn.
Vooral in spreekberoepen zal een zwakke
stem tot problemen leiden. De stem
heeft dan te weinig draagkracht om les
te geven in rumoerige groepen; of de
stem laat het afweten bij (langdurig)
spreken in een grote ruimte. In sommige
gevallen brengt een bluetooth microotje
een oplossing.
Je kan ook overwegen een logopedist te
raadplegen. De logopedist zal de
Speech! Spreken tot een publiek
1805s SPEECH! Spreken tot een publiek ADC commv © VEWA 2018
35
meerderheid: de mens is een kuddedier.
Omdat presentaties zich in ons verhaal
afspelen voor een groep mensen, kan je
als spreker inspelen op het effect van
'groupthinking': zodra enkele schappen
geneigd zijn over de dam te gaan, gaat
de kudde al snel drummen om mee te
gaan. Vaak zitten in een groep 'informele
leiders'. dat zijn de mensen naar wie
anderen spontaan kijken wat zullen zij
doen, wat zullen zij zeggen? Krijg je
deze leiders op je hand, dan volgt de
groep gemakkelijker.
empathie en sympathie: al dekken beide
termen helemaal niet dezelfde lading,
toch noemen we ze hier in één adem,
gewoon omdat ze beide een aspect
belichten van het 'gevoel', de '-
pathie' tussen partijen.
Empathie is het vermogen om je in de
plaats te stellen van anderen. Laat je als
spreker blijken dat je redeneert vanuit
het standpunt van je publiek, en je met
hen identificeert in je redenering, dan
krijg je vertrouwen in ruil. Koplampen
plaatsen op het thema in de inleiding zet
je publiek meteen op scherp.
Sympathie heeft een echte
vriendschappelijke waarde: wanneer 2
partijen sympathiseren met hetzelfde
gedachtengoed, kan je elkaar natuurlijk
ook gemakkelijker overtuigen van
standpunten die steunen op dit gedeelde
gedachtegoed. Het zal voor een spreker
gemakkelijker zijn om mensen in een
gezondheidsclubje te overtuigen van het
belang van veggi eten, dan in een
bijeenkomst van Vlaamse
rundveehouders...
Pathos: passie en enthousiasme
Het zal niet moeilijk te begrijpen vallen
dat een spreker, zelfs al is hij een
topdeskundige in z'n vak, die z'n
boodschap brengt zonder enthousiasme,
z'n publiek ook niet 'warm' krijgt voor z'n
boodschap. Mensen spiegelen elkaar in
hun gedrag en emoties: een open,
energieke, bevlogen spreker werkt
aanstekelijk, en brengt een energieke
sfeer in z'n publiek. Saaie sprekers
verliezen al na enkele minuten de
aandacht van hun publiek, dat zich in het
slechtste geval trouwens tegen de
spreker zal keren: het wordt rumoerig,
lastig, of loopt gewoon weg.
Denk als spreker daarom ook na over
wat joù enthousiast maakt bij dit
onderwerp, en hoe je dit enthousiasme
op je publiek kan overbrengen.
Presentaties hebben een inhoudelijke
reden van bestaan, maar een mens
oordeelt ook met z'n hart. Daarom
gebruiken we wel 's de term
'infotainment' voor de mix van
inhoudelijke presentatie met een
passende sfeer/gevoel.
Al is er misschien nog een uitzondering:
slecht nieuws brengen doe je niet met
uitbundig enthousiasme. De regels en
ingezette retoriek zijn hier ànders.
Crisis- en slecht-nieuwscommunicatie
vallen buiten de scoop van deze
monografie. Misschien één tip: zet extra
in op empathie.
Infotainment is een mix van informeren
en entertainen. Hoe ernstig het
onderwerp ook moge zijn, enige passie
voor het thema, een vlotte stem en een
levendige lichaamstaal zijn belangrijke
instrumenten om de aandacht te
houden. Kijk maar 's naar de speech van
de Zwitserse president Schneider over
het belang van humor in geval van
ziekte
(https://www.youtube.com/watch?v=Z-
oQgY2oa6I)
Speech! Spreken tot een publiek
1805s SPEECH! Spreken tot een publiek ADC commv © VEWA 2018
36
In de geschiedenis van de welsprekendheid zijn veel grote namen elkaar opgevolgd:
Aristoteles, Cicero, Quintilianus, en, in recentere tijden o.a. Obama en Jobs.
Marcus Tullius Cicero schrijft in z'n Partitiones Oratoriae dat de spreker die van z'n publiek
wil bekomen
Docilem facere, dat ze gewillig zouden doen waar hij op aanstuurt,
zelf aandacht moet hebben voor
Attentum, aandacht van het publiek krijgen en behouden
Benevolem, de welwillendheid van het publiek voor zich winnen
We zullen in deze monografie
aandachtspunten ontwikkelen die je
helpen om
1. je publiek met minder stress tegemoet te treden
2. zelf de kracht van je overtuiging te voelen, en hierdoor ook aan overtuigingskracht te winnen
Dit programma draait om de persoonlijke
kracht van de spreker. Hulpmiddelen, in
de breedste zin van het woord, d.i.
middelen die buitend e persoon van de
spreker liggen, zullen slechts in de
marge en onvolledig aan bod komen.
5.2 Nog meer retorische technieken en
stijlfiguren
De klassieke, beroemde sprekers, zoals
Aristoteles of Cicero beheersten al de
kunst van het vatten van aandacht door
(onder andere) gebruik van stijlfiguren.
Geen wonder dus dat, op Wikipedia, de
zoekterm 'stijlfiguren' een lijst oplevert
van wellicht enkele honderden
voorbeelden, in veel gevallen met hun
klassieke benaming
(https://nl.wikipedia.org/wiki/Lijst_van_
stijlfiguren).
Het Nederlands Debat Instituut
(debatinstituut.nl) specialiseert zich in
het ontwikkelen van de debatcultuur. We
ontlenen aan hun website dit verkort
overzicht van enkele populaire
stijlfiguren.
Effectieve stijlfiguren
Bron:
http://debatinstituut.nl/bibliotheek/overt
uigtips/item/serie-winnende-debattips-
deel-12-effectieve-stijlfiguren
<citaat> Obama, Rutte en Zuckerberg.
Wat hebben ze gemeen? Dat ze in
speeches altijd stijlfiguren gebruiken en
hun boodschap beter blijft hangen.
Daarmee luisteren ze goed naar de Oude
Grieken. Hier volgen een paar gouden
tips om zelf ook betere presentaties te
houden die overtuigen!
Speech! Spreken tot een publiek
1805s SPEECH! Spreken tot een publiek ADC commv © VEWA 2018
37
Dankzij deze stijlmiddelen kun je met
minder woorden meer zeggen. Jouw
boodschap wordt beter onthouden en je
verhaal wordt krachtiger. Het gebruik
van stijlfiguren is persoonlijk. Doorgaans
kunnen we ze aanraden bij alle soorten
debatten, toespraken en presentaties,
maar ze hebben ook te maken met
culturele dimensies. Een Amerikaanse
politicus zal zich vaker bedienen van
stijlfiguren dan zijn Nederlandse collega.
Toch zien we ook in Nederland gelukkig
een toename van de kennis over retorica
en debat en dit resulteert in meer
sprekers die experimenteren met
overtuigingskracht en dus gebruikmaken
van stijlfiguren. Wat ons betreft zijn
stijlfiguren een middel om soms droge
materie toegankelijk te maken. Dus ook
als je ‘van de inhoud bent’ en wars van
‘populisme’ en ‘oneliners’, raden we je
toch aan om eens naar de volgende
mogelijkheden te kijken.
Drieslag
De drieslag is een opsomming van drie
woorden, zinnen of zinsdelen. Het is een
moderne variant van wat de oude Grieken
de tricolon noemden. Dit stijlmiddel is nog
altijd populair, en niet zonder reden. Het
blijkt een zeer effectieve manier om je
voordracht krachtig, helder en overtuigend
te maken: zeg het simpelweg in drieën.
Want drie is een aantal dat beklijft, vooral
als er ook nog een cadans in te herkennen
valt.
Bloed, zweet en tranen
‘Government of the People, by the People, for
the People’ (Abraham Lincoln)
Wein, Weib und Gesang
Repetitio
Het regelmatig herhalen van dezelfde
woorden of zin draagt bij aan de
overtuigingskracht. Doe dit verspreid door
het betoog. Op deze manier hamer je een
boodschap in iemands hoofd.
‘Read my lips: no more taxes’ (George Bush sr.)
‘Yes we can’ (Barack Obama)
‘Voorts zijn wij van mening dat er een einde
moet komen aan de bio-industrie’ (Marianne
Thieme, als afsluiting van elk betoog)
Anafoor
Bij een anafoor beginnen meerdere zinnen
achter elkaar met dezelfde woorden. Dit
zien we vaak bij plechtige en belangrijke
toespraken.
‘Victory at all costs.
Victory in spite of all terrors.
Victory, however long and hard the road may
be.’ (Winston Churchill)
‘I have a dream.’ (Martin Luther King)
‘And the German will be sickened by us, and the
German will talk about us, and the German will
Speech! Spreken tot een publiek
1805s SPEECH! Spreken tot een publiek ADC commv © VEWA 2018
38
fear us. And when the German closes their eyes
at night and they’re tortured by their
subconscious for the evil they have done, it will
be with thoughts of us they are tortured with.
Sounds good?’ (Lt. Aldo Raine in Inglourious
Basterds)
Beeldspraak
Een van de krachtigste stijlfiguren is de
metafoor of beeldspraak. Metaforen zijn er
in veel varianten, maar in de kern komt
het neer op figuurlijk taalgebruik, waarbij
gebruik wordt gemaakt van de
interpretatie van de toehoorder. Met
behulp van de metafoor verlevendig en
illustreer je je betoog en kun je abstracte
begrippen door middel van beelden
concretiseren. Dit alles verhoogt de
helderheid.
Het was een draak van een film.
Deze situatie is een tikkende tijdbom.
En het belooft een hete herfst te worden
Chiasme
Een andere krachtige stijlfiguur is het
chiasme. Hierbij worden twee bij elkaar
horende zinnen gekruist. Qua
woordvolgorde en opbouw zijn ze elkaars
spiegelbeeld: ab, ba. De kracht van het
chiasme ligt vooral in het feit dat het bijna
poëtisch klinkt. Als je deze stijlfiguur wilt
gebruiken, geldt wel het adagium: in de
beperking toont zich de meester. Als je in
een gemiddelde toespraak drie chiasmen
gebruikt, kan het juist een averechts effect
hebben omdat het gekunsteld overkomt.
De overheid moet niet alleen zeggen wat ze
gaat doen, maar ook doen wat ze zegt.’ (Klaas
de Vries)
‘Je kunt een kind wel uit de oorlog halen maar
hoe haal je de oorlog uit een kind?’ (Warchild)
‘Let us never negotiate out of fear, but let us
never fear to negotiate’ (John F. Kennedy)
Retorische vraag
De retorische vraag is een bewering die
verpakt is in een vraag. De spreker die de
vraag stelt, manipuleert deze zo dat het
antwoord als het ware door de vraag heen
te zien is. Zo speelt hij in op de gevoelens
die bij zijn toehoorders leven: hij past zijn
betoog aan zijn publiek aan en dat is,
zoals we bij het hoofdstuk over ethos
zagen, een van de grondbeginselen van de
retorica.
Vind je het normaal dat je in Amsterdam
tegenwoordig op elke straathoek een gestolen
fiets wordt aangeboden?
Hoe vaak vind je nog de rust om eens een boek
te lezen?
Wie wil er niet elke dag filevrij naar zijn werk
rijden?
Speech! Spreken tot een publiek
1805s SPEECH! Spreken tot een publiek ADC commv © VEWA 2018
48
STAP 5: Definitief structureren
Zet de paragrafen in een logische en
begrijpelijke volgorde.
STAP 6: Opzoeken van informatie
Zoek gericht. Zorg voor actuele
informatie. Zorg dat de informatie
betrouwbaar is, zeker als je deze hebt
gevonden op
het internet.
STAP 7: Uitschrijven van de kern
Zorg ervoor dat de verschillende
paragrafen van de kern duidelijk
herkenbaar blijven.
De subpunten in een paragraaf moeten
zo vloeiend mogelijk in elkaar overlopen.
Plan samenvattingen na elke paragraaf
(zie hoofdstuk 6).
Streef naar eenvoud. Vermijd schrijftaal,
nodeloos lange of moeilijke woorden
en/of zinnen, ‘eigen’ woordgebruik,
dubbele ontkenningen, tang- en
kettingconstructies, overbodige
hulpwerkwoorden.
Let op de manier waarop je jouw publiek
aanspreekt.
Meer over het Corpus? Zie hierna in een
aanvullend hoofdstuk.
STAP 8: Uitschrijven van het slot
Hou je slot kort en kernachtig, en voeg
geen nieuwe informatie of argumenten
meer toe. Anders is het straks niet
duidelijk of dit nu het slot is dan wel een
deel van het corpus. Enkele
mogelijkheden voor een krachtig slot:
Start een samenvatting van wat
gezegd is.
Benadruk het belang Waarom was
dit onderwerp voor ù belangrijk,
omdat...
Wil je mensen overtuigen iets
te doen (Call to Action), sluit dan af
met een pakkende oproep. Sluit
anders af met een memorabele zin
waarin je jouw belangrijkste
boodschap nog eenmaal onder de
aandacht brengt. Bijvoorbeeld met
een drieslag.
Werk de overtuiging àf u zal na
deze presentatie ongetwijfeld nog
beter in staat zijn...
Geef een vooruitzicht, een blik op
de toekomst, of net niet; in dat
geval gebruik je bv.
een Cliffhanger.
Een beetje smeer glijdt beter u was
een dankbaar en intelligent publiek,
we kunnen dus 5' voor tijd stoppen.
Sla een brugje naar het volgende
thema op de agenda of het
programma.
En dan nog één keer krachtig en in
stilte aan- en rondkijken.
Bedank mensen voor hun
medewerking en actieve houding,
niet met woorden, maar met een
glimlach en een knikje van
wederzijds respect.
Speech! Spreken tot een publiek
1805s SPEECH! Spreken tot een publiek ADC commv © VEWA 2018
49
Stel een vraag aan het publiek in
plaats van te wachten op hun
vraag. Zo open je een debat.
2 Bijzondere afsluitmethoden zijn
de 'Drieslag' en de 'CliffHanger'. Zie
verder in de kadertekst.
Eindig altijd zo positief mogelijk.
Meer over besluiten? Zie hierna in een
aanvullend hoofdstuk.
STAP 9: Uitschrijven van de inleiding
Stel je voor aan het publiek.
Vertel waar je het over gaat hebben. Bij
een informatieve presentatie kan je het
doel van de presentatie vermelden. Bij
een argumentatieve presentatie is dit
niet altijd verstandig.
Geef het belang weer dat het publiek
heeft bij de presentatie.
Vertel hoe lang de presentatie gaat
duren (en hou je hier ook aan!).
Geef aan wanneer er vragen kunnen
worden gesteld.
Geef aan hoe de presentatie is
opgebouwd.
Meer over openers? Zie hierna in een
aanvullend hoofdstuk.
(STAP 10: Voorbereiden op vragen)
Bereid je voor op voor de hand liggende
vragen over uw presentatie.
Calculeer ook zelf in hoe je met vragen
wil omgaan, en deel dat mee bij het
begin van je presentatie: vragen
achteraf of tijdens de presentatie? Of de
eerste vragen opschrijven en tijdens de
pauze al bezorgen?
(STAP 11: Maak een spiekbriefje)
Spiekbriefjes zijn helemaal niet fout. Wat
wél fout is dat je het spiekbriefje gaat
aflezen terwijl men van je een speech of
presentatie verwacht. We hebben het
hier dus duidelijk niet over
aangekondigde 'lezingen'. Lees verder
op 'Eigen nota's en spiekbriefje'.
Samengevat: tekst ontwikkelen met
Brainstormmethode
1. Opstellen van de doelzin
2. Brainstormen
3. Groeperen van de brainstormpunten
4. Toetsen en selecteren
5. Definitief structureren
6. Opzoeken van informatie
7. Uitschrijven van de kern
8. Uitschrijven van het slot
9. Uitschrijven van de inleiding
10. (Voorbereiden op vragen)
11. (Maak een spiekbriefje)
Speech! Spreken tot een publiek
1805s SPEECH! Spreken tot een publiek ADC commv © VEWA 2018
50
Bijzondere afsluittechnieken: Drieslag en CliffHanger
Drieslag
Een beproefde methode om een speech goed af te sluiten is de Drieslag. Dat is een
opsomming van drie zaken die de kernboodschap goed kunnen versterken.
Met dit voorstel verminderen we onze kosten
stijgt onze winst
en kunnen we de concurrentie beter aan dan ooit!
Wie echt een memorabele drieslag formuleert, gebruikt alliteratie. Ook al
wordt hij al jaren niet meer gebruikt in de reclames van een Nederlands
biermerk, de meeste mensen kunnen de volgende zin nog wel
afmaken: Heerlijk, helder…
Waarom een opsomming van drie zaken beter is dan een opsomming van
twee of vier zaken, weten we niet precies. Het wekt de indruk van een
compleet, afgerond geheel; alsof de drie genoemde zaken de enige
mogelijkheden zijn.
Obama gebruikt aan de lopende band drieslagen tijdens zijn speeches. Zo zei hij tijdens zijn
conventiespeech in 2004 over terroristen: Deze vijanden moeten worden opgespoord, ze
moeten worden opgejaagd en ze moeten worden verslagen. Hiermee zette hij zijn punt veel
sterker aan dan als hij gewoon had gezegd: We moeten deze vijanden opsporen en
verslaan. Door zijn punt zo sterk aan te zetten functioneert het als een Claptrap – een
formulering die door sprekers bewust ingecalculeerd wordt om applaus op te wekken bij het
publiek.
CliffHanger
Een CliffHanger, letterlijk klippenhanger, is het open einde dat wordt gebruikt in verhalen die
in episodes worden verteld. Wie heeft bv. vroeger niet in spanning een week lang uitgekeken
naar het vervolg van een stripverhaal dat week na week in een tijdschrift werd verteld. Elke
laatste tekening van een blad vormde dan een nieuwe intrige dat je in spanning hield tot de
week erna.
Een van de bekendste CliffHangers uit de internationale literatuurgeschiedenis is het verhaal
van 1001 Nacht: Koning Shehreyar veroordeelde koningin Scheherzade ter dood, maar
Speech! Spreken tot een publiek
1805s SPEECH! Spreken tot een publiek ADC commv © VEWA 2018
61
doe een
confronterende
uitspraak waardoor je
spanning binnen het
publiek uitlokt,
een 'ja' en
een 'neen' kamp
creëert
PowerPoint is naar mijn mening het meest misbruikte instrument
in presentaties. PowerPoint zou verboden moeten worden.
geef een choquerend
cijfer
252 miljoen dollar is de prijs die we dagelijks betalen voor de
gevolgen van slechte PowerPoint presentaties
put uit de actualiteit
President Filipe Calderon van Mexico heeft deze morgen een
nieuwe windturbine gestart. Dit brengt ons meteen in het
onderwerp...
verras
doe iets onverwacht en buiten het thema, bv. wens iemand of de
ganse groep proficiat, noem de naam van een aanwezige, laat de
aanwezigen iets doen (recht staan...) enz., en leg vervolgens het
verband met het thema
haal de banden aan;
speel in op wat je
emotioneel deelt met
je publiek
breng een gezamenlijke (Lachen of stil worden?) herinnering tot
leven.
Kies voor een prettige herinnering wanneer het thema de positieve
toer op gaat, of voor een pijnlijke wanneer je het publiek
ingetogen wil maken.
stroop doet glijden
flatteer het publiek, bv. door beroep te doen op hun
(schijn?)kennis: doe alsof je er van uitgaat dat ze 'weten', terwijl
je heel goed weet dat dit niet zo is... u wist uiteraard al...
Een collega gebruikte in de jaren '80 altijd een reeks dia's ter ondersteuning. Er
was één lader die hij niet nodig had, maar wel met veel vertoon boven haalde, z'n
publiek aankeek en dan zij: voor u zal deze extra toelichting niet nodig zijn,
waarna hij de lader terug op borg.
anekdote
Een goede anekdote is kort, relevant en heeft een duidelijke
pointe.
Humor mag, maar hoeft niet. Met een treffend verhaal kun je ook
de aandacht trekken.
Persoonlijke anekdotes zijn prima, maar niet als je zelf de held
speelt.
Beter goed gejat dan slecht bedacht.
Speech! Spreken tot een publiek
1805s SPEECH! Spreken tot een publiek ADC commv © VEWA 2018
62
In de juiste emotie en houding
starten
Het gevoel die toehoorders hebben bij
een thema, maar zeker ook bij een
spreker, is bepalend voor hun
welwillendheid en vertrouwen ten
aanzien van wat komen moet. Bereid je
niet enkel voor op de inhoud van het
thema, maar vraag je ook ernstig af met
welk gevoel de deelnemers in je publiek
aanwezig zijn, en van welk gevoel je ze
in de loop van je presentatie wil
overtuigen.
Mensen die met vrees afwachten wat je
gaat vertellen kan je niet gerust stellen
door met een brede glimlach op het
podium te verschijnen, maar evenmin
door een onrust uit te stralen die nog
groter is dan wat zij zelf voelen.
Denk dus goed na over welke houding,
welke expressie op je gelaat, zelfs welke
kledij en welke opener best geschikt
zouden zijn om van start te gaan.
6.3 Corpus, het verhaal
Het corpus maakt de werkelijke inhoud
uit van wat je te vertellen hebt.
Doseer deze informatie, zorg dat ze
interessant is en blijft voor het publiek,
herhaal regelmatig wat hùn belang is.
Neem tijdig een rustpauze of zorg voor
een mentale onderbreking, denk aan de
concentratiecurve.
Hoe zorg je ervoor dat jouw publiek
aan je lippen blijft hangen?
Een gemiddelde volwassene kan zo'n 20'
de aandacht ononderbroken bij het
onderwerp houden. Vooral in gevallen
waar je presentatie langere tijd duurt,
zal het belangrijk zijn te zorgen voor
variatie, ontspanning, doseren, en
belletjes. Belletjes zijn aandachttrekkers;
we wijden er een afzonderlijk hoofdstuk
aan hierna.
Ook structuur is belangrijk: mensen
weten graag wat de context is van een
verhaal, hoe de aspecten onderling
verband houden, en hoe het logisch op
elkaar volgt.
Maak en hou ze nieuwsgierig
Mensen zijn van nature nieuwsgierig.
Wanneer de spreker er in slaagt deze
spanningsboog in stand te houden
blijven mensen ook aandachtig. Denk
maar aan het stripverhaal in een
weekblad: het laatste frame van deze
week maakt je weeral nieuwsgierig voor
het vervolg, en doet je dus het tijdschrift
van volgende week kopen.
Een CliffHanger heet dat dan.
Je kan dus een presentatie modulair
opbouwen, met op het eind van elk
hoofdstuk een teaser om ook het vervolg
te willen kennen.
Maar opgelet, het kan ook tegen je
werken... Je herkent het vast wel: je
begon met veel enthousiasme aan een
spannend boek. Maar al na twee
hoofdstukken kom je erachter dat het
tegenvalt. Het plot is voorspelbaar; de
personages niet herkenbaar. Je leest het
boek verder met tegenzin. Zo ook je
publiek.
Speech! Spreken tot een publiek
1805s SPEECH! Spreken tot een publiek ADC commv © VEWA 2018
63
Contrasten houden de aandacht vast
Steve Jobs was ongeëvenaard goed in
productpresentaties. Maar zijn beste
speech had niets met zijn producten te
maken. Dat was de speech die hij in
2005 gaf voor de afstuderende
studenten van Stanford University.
(neem een kijkje op Steve Jobs at
Stanford, https://www.youtube.com/wat
ch?v=Hd_ptbiPoXM). Wat opvalt aan die
speech is dat Jobs vaak een contrast als
stijlfiguur gebruikt. Met een contrast
koppel je twee tegengestelde begrippen
logisch aan elkaar. Enkele voorbeelden
uit deze speech:
You can’t connect the
dots looking forward; you can
only connect
them looking backwards
If I had never dropped out, I
would have never dropped in
The heaviness of being successful
was replaced by the lightness of
being a beginner again
Het mooie van deze stijlfiguur is dat het
eerste deel van je zin een opmaat is voor
wat komen gaat. Je toehoorders gaan als
het ware klaar zitten voor het punt dat je
gaat maken en… luisteren dus met extra
aandacht! Zo orkestreer je de aandacht
voor jouw belangrijkste punt met als
gevolg dat dàt punt beter blijft hangen.
Verras je publiek
Infotainment heeft iets van magie: als je
precies dát doet wat je toehoorders van
je verwachten, dan komt je boodschap
zelden aan. Met een beetje pech sukkelt
je publiek mentaal in slaap en dromen
mensen weg naar de vakantie die voor
de deur staat. Help je publiek een handje
om de aandacht erbij te houden door ze
verrassen!
Sta je bekend als een theoretisch
spreker? Neem eens een emotioneel
voorbeeld.
Sta je bekend als eigenwijs in
discussies? Geef eens onomwonden toe
op een (voor jou) onbelangrijk punt. Eén
voorbehoud bij deze tip: doe wel iets wat
bij je past. Kortom: blijf dichtbij jezelf,
maar doe iets wat jouw publiek absoluut
niet had verwacht!
Gebruik 'beeld'verhalen
'Visual Story Telling' is trendy.
De term verwijst in de brede zin naar het
overbrengen van informatie mits een
sterk gebruik van beelden en beeldtaal.
De vraag is: hoe kan je de informatie
beeldend ondersteunen? Welke tools kan
je hiervoor aanwenden?
Je zou kunnen
het echte 'ding' tonen of
demonstreren
simulaties, dummies en modellen
gebruiken. Je zou het beeld
gaandeweg kunnen opbouwen
(Lego-concept)
foto's, tekeningen, collages,
moodBoards en pictogrammen
inschakelen als afbeelding, en dat
via verschillende dragers: op
papier, op dia, in een PowerPoint of
ander presentatieprogramma, via
video... Met PaperFiftyThree
(https://www.fiftythree.com/) kan
je snel digitaal concepten schetsen
(Quick & Dirty)
louter werken met afbeeldingen, of
deze ook ondersteunen met tekst.
Wil je het volledige verhaal op één
of enkele didactische overzichten,
bv. 'Infographics'?
Speech! Spreken tot een publiek
1805s SPEECH! Spreken tot een publiek ADC commv © VEWA 2018
72
Herhaal de vraag voor het publiek. Het laat je even tijd winnen, is een kans om de vraag
te herformuleren in de termen die jou beter uit komen en betrekt de ganse groep. Ga alvast
niet in een 1/1 discussie; het publiek heeft hier niets aan en verdeelt zich gewoon uit massa
instinct in 2 kampen, eerder uit sympathie voor de kemphanen dan uit betrokkenheid met
het onderwerp. Liever verschillende oppervlaktevragen dan één dieptevraag. Dieptevragen
kunnen buiten de vergadering worden besproken (doe dat dan ook, je hebt het beloofd).
Ga er nooit van uit dat je het goed begrepen hebt, NAAA Never assume always
ask. Herformuleer de vraag in eigen woorden en naar je het goed uit komt. Dit heeft
overigens het voordeel dat de vraag niet een onderonsje wordt tussen beiden, maar dat de
ganse groep de vraag duidelijk hoort. Pas dus je focus aan: richt je tot de vraagsteller
wanneer hij zijn vraag stelt, richt je tot de ganse groep wanneer je de vraag herformuleert
Splits samengestelde vragen, beantwoord één per één.
Als het antwoord kort kan zijn, geef dan een antwoord, in het andere geval parkeer je de
vraag voor een later tijdstip of de pauze. Parkeer vrij theatraal: noteer de vraag in het zicht
van iedereen. Dit laat aannemen dat je het ernstig meent met de vraag. Verdeel de tijd, de
vraagsteller of die ene vraag hoeft jouw presentatie niet over te nemen
Is het een vraag waarop je eerder het antwoord hebt gegeven tijdens je presentatie, vermijd
dan reacties zoals zoals ik eerder heb gezegd... Want eigenlijk laat je hiermee verstaan dat
de vraagsteller niet goed heeft geluisterd, of misschien gewoon een domoor is. Niet zo best
Geef toe dat je iets niet weet, dit werkt ontwapenend. geef zo mogelijk dan wel een concreet
vooruitzicht of alternatief
Laat iedereen aan het woord. Sta niet toe dat één persoon de vergadering naar zich trekt.
Gebeurt dit toch, spreek dan zelf anderen aan met een vraag (waarschijnlijk over iets
ànders) of een standpunt, en betrek hen in een debat. Negeer hiermee professioneel de
dominantie van de opdringerige vraagsteller
Vragen tijdens of op het einde?
Uiteraard levert het een grotere
dynamiek en interactie wanneer de
vragen meteen kunnen worden gesteld.
Het vraagt dan wel de nodige discipline
de discussie kort te houden en zo de tijd
die nodig is voor de rest niet in het
gedrang te brengen. Het omgekeerde
dus van de bekende studententruc: één
vraag aan de Prof over zijn geliefd
onderwerp en een uur geen les...
Het kan best handig zijn als spreker om
afspraken te maken over hoe en
wanneer vragen worden gesteld of
gemodereerd. Deze afspraken kan je al
tijdens de opening mee geven aan het
publiek.
Het is dan weer zielig voor een spreker
wanneer hij het vragenrondje voor het
einde bewaart en er... geen enkele vraag
komt uit het publiek. Hier kan de
inleider/gastheer/organisator de spreker
uit de impasse helpen. Hiervoor zijn 2
klassieke methoden:
of inleider en spreker maken vooraf
afspraken over welke vraag door de
inleider wordt gesteld bij gebrek aan
vragen uit het publiek (sommige
Speech! Spreken tot een publiek
1805s SPEECH! Spreken tot een publiek ADC commv © VEWA 2018
73
sprekers hebben gewoon een lijstje
klaar...)
of de inleider noteert een paar
uitspraken tijdens het betoog van de
spreker en stelt hem hiermee als eerste
een vraag. Opgelet, laat de 'zaal' altijd
als eerste de kans zelf een vraag te
stellen. De gastheer komt als reserve.
De rondvraag
De rondvraag is een moment die veel
deelnemers aan de vergadering vrezen.
Ze waren niet van plan zichzelf zichtbaar
te maken of uit te komen voor
standpunten, en nu worden ze in hun
hemdje gezet. Zij die het dichtst bij de
spreker zitten vragen zich met vrees af
of het rondje wijzerszin of
tegenwijzerszin zal starten.
Anderen zien de kans schoon om even
uit de doeken te doen wat ze ervan
vinden. Misschien nemen ze gewoon de
presentatie van jou over.
Denk na over de mogelijkheid vragen op
papier te laten formuleren en vooraf of
tijdens de laatste pauze te laten
overhandigen. Je kan dan nog even
voorbereiden, nagaan of je de vraag niet
meteen kan integreren of 1/1
verduidelijking vragen alvorens in de
plenaire zitting te behandelen.
De rondvraag is een moment dat
extraverte mensen de kans geeft even te
ventileren, de introverte deelnemer
echter aan voelt als een bedreiging.
Bescherm de laatsten tegen de eersten.
Andere tips
hou je doel en je klok in de gaten,
maak afspraken over de maximale
duur van een interventie en hou je
er aan
laat de rondvraag even
voorbereiden. Zo vermijdt je dat de
enen de ideeën oppikken van de
anderen (en de laatste niets
origineel meer kan vertellen), en zo
vermijd je ook woordenkramerij
is het een overzichtelijke groep, ga
dan niet in een klokwijzervolgorde
tewerk en zorg voor een extra
stukje entertainment en verrassing.
Schrijf bv. alle namen op briefjes,
haal ze dooreen en laat dan
deelnemers aan het woord komen
in een aspecifieke volgorde
7.3 Omgaan met lawaaierige groepen
Maken de deelnemers echt veel
drukte? Het heeft geen zin je stem te
dwingen. Je kan beter meteen starten op
een volume waarvan je zelf weet dat je
dit comfortabel kan vol houden. De
sociale regulering in de groep zorgt er in
het grootste aantal gevallen wel voor dat
de deelnemers elkaar tot stilte aan
zetten.
Probeer ook niet gezag te bevestigen, de
aandacht te trekken of de controle terug
te winnen door over het rumoer heen te
roepen. Integendeel, is er groeiend
lawaai, ga dan stiller spreken, of zwijg
desgevallend, en kijk rustig even rond,
net zoals bij het begin van je
presentatie.
Speech! Spreken tot een publiek
1805s SPEECH! Spreken tot een publiek ADC commv © VEWA 2018
74
7.4 Opvallende deelnemers
Er zullen altijd wel mensen zijn die voor
een of andere merkwaardige reden bij
ons in het oog springen: door hun kledij,
hun gedrag, hun gestalte, hun
voorkomen...
Het kan behoorlijk lastig zijn om niet
constant in die ene richting te kijken.
Omdat we eigenlijk ook niet goed om
kunnen met 'niet denken aan...' is het
beter om zelf actief te letten of je
voldoende beweegt, en opzettelijk ook in
andere richtingen kijkt: kijk bewust
(ook) naar mensen elders in het publiek,
en praat echt een ogenblik met ze, als
zaten ze daar alleen. Zo spreid je de
aandacht.
Kijk natuurlijk van tijd tot tijd naar die
ene persoon die je aandacht zo aan
zuigt; anders gaat hij straks misschien
nog meer z'n best doen om in je kijkveld
te komen.
Speech! Spreken tot een publiek
1805s SPEECH! Spreken tot een publiek ADC commv © VEWA 2018
75
8 HULPMIDDELEN BIJ SPEECHES
EN PRESENTATIES
Het is een zalig gevoel te weten dat je
de vergadering overtuigend en stevig
kan toespreken met, ter ondersteuning,
enkel de paar nota's die je zelf hebt
gemaakt: je bent niet afhankelijk van
derden, niet van technologie, niet van
elektriciteit of internet... Straks geen
internet, de beamer die niet werkt, het
scherm te klein of de zaal te groot?
Maakt allemaal niet uit: het gaat om wat
jij te zeggen hebt, zelden om de prentjes
die je komt tonen.
Heb je hulpmiddelen, zoals PowerPoint
nodig, probeer dan maximaal alle
materiaal offline bij te hebben, en liefst
op 2 onafhankelijke dragers, bv. Pc en
USB.
Hulpmiddelen zijn wat ze
zijn: hulpmiddelen. Ze zullen nooit van
een middelmatige presentatie een succes
maken, van een slecht origineel maak je
geen overtuigende kopies.
Toch zijn hulpmiddelen natuurlijk wel
nuttig en belangrijk. Ze kunnen een
gedegen versterkend effect hebben, en
je mag ze dus niet zo maar weg wuiven.
Ben je van plan gebruik te maken van
complexe technische snufjes die
voorhanden zijn in de vergaderzaal, test
ze dan tijdig uit of vraag of er technische
assistentie beschikbaar is. En weet bij
voorbaat, als de vergadering om 13u30
begint en je stelt op om 13u00... Is de
technieker in lunchpauze! Je moet het
maar mee maken dat de beamer je dia's
links/rechts gespiegeld projecteert,
behoorlijk spannend, maar écht
meegemaakt.
8.1 Eigen nota's en spiekbriefje
Natuurlijk betekenen je nota's een steun
voor je.
Natuurlijk mag je nota's of een
spiekbriefje gebruiken. Ik heb er geen
probleem mee dat een spreker,
voorzitter enz. op deze of een andere
wijze een spiekbriefje maakt, en ik heb
hierover zelf nooit enige negatieve
reactie gekregen van het publiek, noch
uitdrukkelijk, noch verdoken. Doe er dan
ook niet geheimzinnig over en gebruik
het gewoon, zichtbaar maar kort. Je mag
het, een uitzondering niet ten na, niet
staan aflezen; om je daarvoor te
behoeden hebben we een eenvoudig
redenaarstrucje:
Speech! Spreken tot een publiek
1805s SPEECH! Spreken tot een publiek ADC commv © VEWA 2018
80
overhead, en sinds het populariseren van
de computer en het algemeen
beschikbaar worden van de
beamer...: PowerPoint. PowerPoint
bestaat al sinds de jaren '80 onder de
naam Presenter, maar kreeg zijn
definitieve naam pas in '87, het jaar
waarin Microsoft Forethought kocht, het
bedrijf dat Presenter ontwikkelde.
PowerPoint, en vergelijkbare
programma’s (zoals Keynote, Corel,
Impress, Lotus/Symphony en het
recente Prezi) is een bijzonder krachtige
tool, die bovendien bulkt van de
grafische en special-effectopties.
We hebben een haat-/liefdeverhouding
met PowerPoint en alle gelijkaardige
presentatieprogramma's.
PowerPoint lijkt onvermijdelijk te zijn in
elke presentatie. Er worden zoveel
fouten gemaakt bij het gebruik, en er
wordt zo veel ergernis veroorzaakt bij de
deelnemers dat we het verantwoord
vonden om PowerPoint in een
afzonderlijk hoofdstuk te behandelen.
We willen hiermee geenszins
benadrukken hoe onmisbaar PowerPoint
is, maar vooral welke hypotheek het kan
leggen op een presentatie. Een
presentatie die niet een beetje staat
zonder PowerPoint komt niet goed met
PowerPoint!
Vergeet op geen enkel moment
PowerPoint maakt geen presentaties,
het presenteert dia’s
Matt Thornhill, Directeur Audience First
Speech! Spreken tot een publiek
1805s SPEECH! Spreken tot een publiek ADC commv © VEWA 2018
81
Sylvie Verleye vroeg in haar boek Stilte,
ik spreek! aan 30 vrouwen aan de top
wat hun top-3 is van storende elementen
in een presentatie. Dit was het antwoord
Nog niet overtuigd? Neem dan nog een
kijkje op
http://www.slideshare.net/thecroaker/d
eath-by-powerpoint
10 Tips voor een vloeiend PowerPointgebruik als hulpje
Monitor binnen
handbereik
Zorg er zo mogelijk voor dat je de Pc binnen handbereik hebt, met het
scherm naar jou toegekeerd. Je kan dan zelf beslissen over de
projectie, en moet alleen maar naar het grote projectiescherm kijken
op het moment dat het moment dat je iets wil aanduiden in de dia
PowerPoint is een
beeldinstrument
PowerPoint is gemaakt om prentjes te tonen, niet om teksten te
projecteren. Heb je de keuze, kies dan voor beeld.
Moet het in tekst: kies dan korte woorden, een lettergrootte van
minstens 32, en liefst ongeschreefte letters, type Arial, Helvetica,
Calibri of Verdana
Eén boodschap per
nieuwe dia
Maak de dia's niet complex: voeg telkens één nieuwe informatie toe
aan de vorige, en bouw zo laagjesgewijze de opeenvolgende dia's op
7% van de Belgen is
kleurenzwak
De cijfers wisselen nogal, maar algemeen wordt aangenomen dat
alleen al het groen/rood onderscheid aangetast zou zijn bij 5% van de
mannen, en tot 1% van de vrouwen. Let er dus op dat kleurcontrasten
niet altijd duidelijk maken aan je publiek wat je net gezegd wil krijgen
Alle aandacht bij de
spreker
Toon even de dia waarover je het wil hebben op het geschikte
moment, en zet daarna het scherm op zwart (afhankelijk van de versie
CTRL+Z, Fn+Z toets voor Nederlandstalige, +B toets voor Engelstalige
programma's) en richt de volle aandacht opnieuw op jezelf. De
volgende dia is dan meteen zowel een signaal naar een nieuwe
paragraaf/hoofdstuk in het betoog als een aandachtstrekker.