1$7885 :(7(16.$33( · 4 materie en materiale 5 statiese elektrisiteit 3 mikro-organismes 2 fotosintese en respirasie interaksie en interafhanklikheid binne die omgewing 1 inleiding

Waarskuwing!!Alle regte voorbehou volgens die Suid-Afrikaanse kopiewet. Geen gedeelte van hiedie boekmag gereproduseer word deur fotokopiëring of enige ander metode sonder skriftelike verlofvan die uitgewer en skrywer nie. Enige persoon wat enige ongemagtige optrede uitoefen inverband met hierdie publikasie mag onderhewig wees aan kriminele vervolging en siviele eise teen beskadiging.

Saamgestel deur A. OlivierUitgegee deur:

Tel: 014 592 6083Cell: 079 092 0519(no sms Vodacom)/063 133 6292(no sms MTN)Email: [email protected]/ www.amaniyah.co.zaISBN 978-0-9946838-0-9 eISBN 978-0-9946838-1-6

Boeke in dié reeksBoBoBoekekeekeke ke inin in didiéiié ié rereereeekeeekseksksks

Help ons om ‘n beter produk te lewer met elke druk deur voorstelle te stuur aan: [email protected]

Eerste uitgawe 2016

4 MATERIE EN MATERIALE

5 STATIESE ELEKTRISITEIT

3 MIKRO-ORGANISMES

2

FOTOSINTESE EN RESPIRASIE

INTERAKSIE EN INTERAFHANKLIKHEID BINNE DIE OMGEWING

1

INLEIDING TOT EKOLOGIE EN EKOSISTEMEVOEDINGSVERWANTSKAPPEENERGIEVLOEI: VOEDSELKETTINGS EN VOEDSELWEBBEBALANS IN 'N EKOSISTEEMAANPASSINGSBEWARING IN EKOSISTEME

SOORTE MIKRO-ORGANISMESSKADELIKE MIKRO-ORGANISMESNUTTIGE MIKRO-ORGANISMES

ATOMEDEELTJIEMODEL VAN MATERIECHEMIESE REAKSIES

WRYWING EN STATIESE ELEKTRISITEIT

INHOUDSOPGAWE

LEWE EN LEWENDE DINGE

MATERIE EN MATERIALE

ENERGIE EN VERANDERING

1

33

107

42

124

4662

15

81

66

28

86

7077

SIGBARE LIG7

DIE SONNESTELSEL

UITSTRALING VAN LIGSPEKTRUM VAN SIGBARE LIGONDEURSIGTIGE EN DEURSIGTIGE STOWWEABSORPSIE EN WEERKAATSING VAN LIGWAARNEMING VAN LIGLIGBREKING

DIE SONVOORWERPE RONDOM DIE SONDIE AARDE SE POSISIE IN DIE SONNESTELSEL

DIE MELKWEGSTERRESTELSEL EN NAASTE STERRE

BUITE DIE SONNESTELSEL

VERDER AS DIE MELKWEGSTERRESTELSEL

VROEË BESIGTIGING VAN DIE RUIMTE

BESIGTIG VAN DIE RUIMTE

TELESKOPE

6 ENERGIE OORDRAG IN ELEKTRIESE STELSELSSTROOMBANE EN KOMPONENTE VAN 'N STROOMBAANUITWERKING VAN 'N ELEKTRIESE STROOMBAANSERIE- EN PARALLEL STROOMBANE

PLANEET AARDE EN DIE RUIMTE

ENERGIE EN VERANDERING

8

9

10

180

154

184190192

173

133

200

217

225

176

139

202213

223

229

LEWE EN LEWENDE DINGE10

Vereiste Bron Rol in fotosintese

Koolstofdioksied

Water

<��

Sonlig

2. Skryf 'n woordvergelyking vir fotosintese. _________________________________________________________________________________________

3. Voltooi die volgende tabel wat die vereistes vir fotosintese opsom.

=�� # skaf die woord wat by die letters A tot E in die diagram pas.

A : __________________________________________

B : __________________________________________

C : __________________________________________

D : __________________________________________

E : __________________________________________

5. 5.1 Noem die hoofproduk van fotosintese. _______________________________________________________

5.2 Plante kan die hoofproduk van fotosintese in ander stowwe omskakel. Noem twee van hierdie stowwe en beskryf die funksie van elkeen.

_________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________

6. 6.1 Noem 'n byproduk van fotosintese. __________________________________________________________

� >�B� ��%�� %��

______________________________________________________________________________________

7. Noem TWEE redes waarom fotosintese 'n belangrike proses is.

_____________________________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________________________

8. 'n Graad 8 leerder voer die volgende ondersoek uit.��Kies 'n blaar van 'n potplant en bedek 'n deel daarvan met

'n swart papierstrook sodat geen lig daardie deel kan bereik nie.

��Maak die papierstrook met 'n skuifspeld aan die blaar vas.��&� �� !��.��Breek die blaar van die plant af en toets vir die teenwoordigheid

� ��.

Son(naam van gas watopgeneem word)

(vanuit grond)

(produk gevorm)

(gas wat vrygestel word)

A

B

C

D E

��!��aan plant

2��%strook

2�� papier vas te!��

Gedeelte van blaarnie beïnvloeddeur jodium

Gedeelte van blaar beïnvloeddeur jodium

��

LEWE EN LEWENDE DINGE 11

Skryf 'n eksperimentele verslag vir hierdie ondersoek deur die volgende opskrifte te gebruik:

Doel: ____________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________

Hipotese: ________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________

Metode: _________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________

Gevolgtrekking: ___________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________

Bespreking: ______________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________

9. Tydens 'n ondersoek word 'n potplant vir drie dae in 'n donker kas geplaas. Een van die potplant se blare is toe ge- deeltelik met foelie bedek. Nadat die plant vir twee dae aan sonlig blootgestel is, is die blaar van die plant verwyder en behandel, soos in die onderstaande diagram aangedui word.� ��

9.1 Noem die TWEE chemikalieë wat A en B gemerk is.

A : __________________________

B : __________________________

9.2 Waarom word die stof A in hierdie ondersoek gebruik?

____________________________

_____________________________________________________________________________________

��

Foelie

Kokendewater

A

B

Drupper


9.3 Wat is die doel met hierdie eksperiment?

_______________________________________________________________________________________

___________________________________________________________________________________________

9.4 Formuleer 'n hipotese vir hierdie ondersoek.

______________________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________

9.5 Watter deel van die blaar, die bedekte of onbedekte deel, sal 'n positiewe resultaat aan die einde van die ondersoek lewer?

______________________________________________________________________________________

9.6 Noem EEN voorsorgmaatreël wat jy tydens hierdie ondersoek moet tref.

______________________________________________________________________________________

$Q��%��

_________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________

11. Skryf 'n woordvergelyking om die proses van respirasie voor te stel.

________________________________________________________________________________________

12. Waar vind respirasie plaas?

_________________________________________________________________________________________

13. Wat is die belangrikheid van respirasie?

________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________

$=��X��%��%��%�� gebeur met elke produk.

_________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________


Groenplante

$Y��%��

___________________________________________________________________________________________

___ _________________________________________________________________________________________

__________________________________________________________________________________________

____ __________________________________________________________________________________________

_____________________________________________________________________________________________

_______________________________________________________________________________________________

16. Groen plante fotosinteer slegs gedurende die dag en respireer gedurende die nag. 16.1 Jy het 'n kamer vol groen plante. Sal daar meer suurstof binne die kamer wees tydens die dag of tydens die nag? Verduidelik.

_________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________

16.2 Indien 'n persoon asemhalingsprobleme het, is dit raadsaam om plante in die aand uit die kamer vat. Hoekom?

___________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________

17. Sekere ruimtevaarders op 'n tog in die buitenste ruimte neem nie suurstof saam het hulle op die ruimtetuig nie, maar in plaas daarvan baie plantjies. Die plantjies word by 'n venster geplaas om hope sonskyn te kry.

17.1 Verduidelik waarom die ruimtetuig 'n voorraad suurstof benodig.

____________________________________________________________________

17.2 Verduidelik waar die ruimtetuig die voorraad suurstof vandaan verkry.

____________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________

17.3 Die venster van die ruimtetuig moet altyd in die rigting van die son wys. Waarom?

____________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________

17.4 Wat gebeur met die koolstofdioksied wat deur die ruimtevaarders uitgeasem word?

____________________________________________________________________________________

18. Joseph Priestley het in 1774 'n eksperiment met 'n plant en 'n muis uitgevoer wat die verwantskap aantoon tussen plante, diere en gasse. Kyk na die diagramme. Priestley kon nie die resultate verklaar nie.

18.1 Verduidelik die resultate vir hom.

____________________________________________________

____________________________________________________

____________________________________________________

___________________________________________________A : Die muis is dood. B : Die muis is nie

dood nie.


18.2 Hoe toon hierdie eksperiment 'n skakel tussen fotosintese en respirasie?

____________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________

$Z��%��

19.1 Watter proses vind plaas in die gedeelte gemerk F?

_____________________________________________________

19.2 Wat is die naam van die pigment wat 'n rol speel in hierdie proses? _____________________________________________________

19.3 Gee die naam van TWEE anorganiese komponente wat gebruik word tydens die proses in Vraag 19.1 genoem.

_____________________________________________________

_____________________________________________________

19.4 Noem die naam van die organiese voedsel wat geproduseer word tydens hierdie proses. _____________

19.5 Gee die letter vir die dele waar voedsel gestoor word. ________________________________________

19.6 Gee die letters van die plekke waar die gasse en water die plant binnegaan en verlaat. _______________

� $Z�\� ��A : _______________________ en C : ___________________________

19.8 Watter proses vind plaas in die selle van alle diere en plante? __________________________________

BQ�� gebruik word om te toets of 'n muis koolstofdioksied tydens respirasie vrystel. Lug vloei in die rigting soos wat die pyltjies aantoon. Natriumhidroksied �� A los koolstofdioksied op. Dit beteken dat die lug wat die muis bereik koolstofdioksied vry is.

� BQ�$� X��B melkerig word of helder bly? Verduidelik jou antwoord.

____________________________________________________________________________________

20.2 Hoekom word die koolstofdioksied van die inkomende lug verwyder?

____________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________

� BQ�^� X��C melkerig word of helder bly? Verduidelik jou antwoord.

____________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________

20.4 Indien 'n dooie muis in plaas van 'n lewende muis gebruik word, hoe sal die resultate verskil? Verduidelik.

____________________________________________________________________________________

____________________________________________________________________________________

D

F

E

C

B

A

��B��A ��C

muis lug uitlug in

helder kalkwater

natriumhidrok-siedoplossing

helder kalkwater

2 EN INTERAFHANKLIKHEIDBINNE DIE OMGEWINGINTERAKSIE

EEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEEE


Bevolking

INLEIDING TOT EKOLOGIE1. Wat is ekologie?��7�� %��F��organismes�� %�� @�� %��%�� #��%��%� �� !�� %��ekologie��

��Fisiese omgewing��%�� %��%��%�� Chemiese omgewing��4�� %��%�� <��'��<�-��

2. Ekologie organiseer lewende dinge in hul omgewing��5�� /�bevolkings�' � ��-%�gemeen- skappe%�ekosisteme��biosfeer�

C��

EKOSISTEME1. Ekosisteme en die biosfeer

��Ekosisteem�� uit al die verskillende bevolkings '��-�� '��-��@��3��%��

��organismes/��

��bevolking/� �� ['n Spesie is 'n groep organismes van dieselfde genetiese groepG��

��gemeenskap/�E��

��biosfeer/��

��ekosisteem/��

Organisme

Gemeenskap

Ekosisteem

Biosfeer

Ekologie is die studie van die interaksie van verskillende organismes met mekaar en met die ��

��

Documents

1$7885 :(7(16.$33( · 4 materie en materiale 5 statiese elektrisiteit 3 mikro-organismes 2 fotosintese en respirasie interaksie en interafhanklikheid binne die omgewing 1 inleiding