nÈ

i du

ng

LL©©ii ggiißßii tthhiiååuu ................................................................................................................. 1

TTrr‹‹ßßcc kkhhii bb°°tt ««¿¿uu .................................................................................................... 2

LLŒŒcchh ssiinnhh hhÜÜcc ............................................................................................................... 3

Kinh nguyåt .............................................................................................................. 4

Nhªng thay «∞i ™ con trai v‡ con g·i trong tu∞i d∆y thÏ .. 6

Nhªng thay «∞i ™ con g·i ............................................................................. 7

Nhªng thay «∞i ™ con trai ............................................................................ 7

NNhhªªnngg tthhÙÙnngg ttiinn qquuaann ttrrÜÜnngg .......................................................................... 9

BBÂÂnn cc¿¿nn cchhuuƒƒnn bbŒŒ nnhhªªnngg ggÏÏ ............................................................................ 9

C·c biån ph·p tr·nh thai d‡nh cho nam gißi .......................... 10

C·c biån ph·p tr·nh thai d‡nh cho ph¯ nª ............................... 11

C·c biån ph·p kh·c ....................................................................................... 13

Biån ph·p tr·nh thai khƒn c√p ............................................................. 13

Triåt s‰n .................................................................................................................... 14

NNhhªªnngg ««iiããmm ««··nngg cchh˙ öö ............................................................................... 15

NNgg‹‹©©ii bbÂÂnn ««““nngg hh‡‡nnhh ..................................................................................... 16

LLøøaa cchhÜÜnn ««iiããmm nnÛÛnngg ........................................................................................ 18

B‹ßc dÂo «¿u v‡ sø g¿n g¤i ‚u yâm ............................................. 20

Sinh hoÂt tÏnh d¯c b¢ng «‹©ng ‚m «Âo ..................................... 20

Th©i «iãm «Ât kho·i c‰m cao nh√t ................................................... 21

NNhhªªnngg ««iiããmm rr°°cc rr””ii .......................................................................................... 22

VÏ sø an to‡n c˚a bÂn ................................................................................. 23

MM∂∂tt ss”” nngguuyy cc÷÷ ccÛÛ tthhãã gg••pp pphh‰‰ii .......................................................... 24

VViirruutt HHIIVV vv‡‡ bbåånnhh AAiiddss ................................................................................. 27

NNhhªªnngg cc‚‚uu hh’’ii tthh‹‹©©nngg gg••pp ....................................................................... 29

BB‰‰nngg kkiiããmm ttrraa ........................................................................................................ 31

C÷ thã ph¯ nª ...................................................................................................... 31

C÷ thã nam gißi ................................................................................................. 32

TTrriinnhh ttiiââtt .................................................................................................................... 34

TThhaaii nngghhÈÈnn .............................................................................................................. 35

PPhh·· tthhaaii ...................................................................................................................... 36

LL©©ii cc‰‰mm ÷÷nn ............................................................................................................... 40

ÒÒŒŒaa cchhÃà lliiÍÍnn hhåå ........................................................................................................ 41

NN∂∂ii dduunngg

lÏi

nfl

i {

Àu

lÏi g

iÎi th

iŸu

1

LÏi giÎi thiŸu

TTÂÂii ssaaoo cc··cc bbÂÂnn cc¿¿nn ttßßii ccuu””nn ss··cchh nn‡‡yy??

AAnn ttoo‡‡nn ttÏÏnnhh dd¯cc mang «ân cho c·c bÂn:

� nhªng thÙng tin c÷ b‰n c¿n thiât «ã b‰o vå sŸc kh’e

sinh s‰n

� l©i khuyÍn gi˙p bÂn nh∆n thŸc «‹Æc b‰n ch√t

tÌnh d¯c c˚a mÏnh

� AANN ttoo‡‡nn ttÏÏnnhh dd¯cc «‹Æc viât d‹ßi dÂng m∂t cu”n

s·ch h‹ßng d≈n du lŒch. Cu”n s·ch nÛi vä an to‡n

tÏnh d¯c v‡ sŸc kh’e sinh s‰n c˚a bÂn, vä c·ch thŸc

chuƒn bŒ cho mÏnh tr‹ßc cu∂c h‡nh trÏnh n‡y, c¤ng

nh‹ khÙn ngoan trong sinh hoÂt tÏnh d¯c. Cu”n s·ch

n‡y sÎ gi˙p bÂn chÜn løa v‡ quyât «Œnh døa trÍn

nhªng thÙng tin chuƒn x·c.

ü cu”i s·ch cÛ m∂t s” kiân thŸc thøc tâ v‡ «Œa chà c˚anhªng c÷ quan hay t∞ chŸc cÛ thã cung c√p thÍm c·cthÙng tin vä v√n «ä n‡y.

LÏi nfli {Àu

Trong m∂t x„ h∂i truyän th”ng nh‹ Viåt nam, tÏnh d¯cth‹©ng chà «‹Æc b‡n «ân trong khuÙn kh∞ «Âo «Ÿc v‡h¿u nh‹ khÙng cÛ nhªng trao «∞i cÙng khai vä v√n «än‡y, cho nÍn, «•t v√n «ä gi·o d¯c tÏnh d¯c th‹©ng g‚ytranh c„i v‡ ch‹a th”ng nh√t trong x„ h∂i. Dø ·n AAnn ttoo‡‡nnttÏÏnnhh dd¯cc (ATTD) nh¢m cung c√p thÙng tin chuƒn x·c väsŸc kh’e sinh s‰n v‡ sŸc kh’e tÏnh d¯c. KhÙng quÍnvai trÚ c˚a t∆p t¯c x„ h∂i, ATTD c¤ng «ä c∆p «ân nhªngkhÌa cÂnh liÍn quan «ân tÏnh d¯c nh‹ th‡nh kiân,l¿m t‹™ng, m•c c‰m t∂i lái v‡ bÏnh «£ng nam nª.M¯c «Ìch c˚a ATTD l‡ gi˙p ng‹©i «Üc cÛ quyât «Œnhs·ng su”t trong «©i s”ng tÏnh d¯c. Viåt nam c¤ng «angph‰i «”i m•t vßi h∆u qu‰ kh· nghiÍm trÜng c˚a tÏnh d¯ckhÙng an to‡n trong «Û «·ng kã l‡ nÂn ph· thai v‡ c·cbånh l‚y nhiÕm qua «‹©ng tÏnh d¯c ng‡y c‡ng tÊng.

TrıÎc khi bƒt {Àu

T¿m quan trÜng c˚a tÌnh d¯c thay «∞i theo nhªngth©i «iãm kh·c nhau trong cu∂c s”ng c˚a bÂn. CÛ thãkhÙng ph‰i l˙c n‡o bÂn c¤ng cÛ hay mu”n cÛ ham mu”ntÏnh d¯c. AAnn ttoo‡‡nn ttÏÏnnhh dd¯cc l‡ cu”n chà d≈n d‡nh riÍng chobÂn. BÂn cÛ thã cÛ m∂t ng‹©i bÂn tÏnh d‡i l‚u, cÛ ch“nghay cÛ vÆ, cÛ con ho•c «∂c th‚n. B√t kã «iãm kh™i «¿uc˚a bÂn l‡ nh‹ thâ n‡o, thÏ kinh nghiåm c˚a bÂn c¤ng chÃl‡ c˚a riÍng bÂn m‡ thÙi. Tr‹ßc khi cÛ quan hå tÏnh d¯cbÂn cÛ thã ch‹a biât ch°c l‡ mÏnh sÎ «i tßi «‚u, thâ nh‹ngkh·m ph· chÌnh l‡ m∂t ph¿n tÂo nÍn kinh nghiåm.TÏnh yÍu, nhªng rung «∂ng tÏnh c‰m v‡ thã x·c, v‡ c‰c‰m gi·c b√t an nªa «äu cÛ gÛp ph¿n v‡o kinh nghiåm «Û.KhÙng ph‰i t√t c‰ mÜi ng‹©i «äu cÛ nhªng rung «∂ng nh‹nhau. C÷ thã v‡ tÏnh c‰m c˚a ch˙ng ta c¤ng tr‹™ng th‡nhqua nhªng giai «oÂn kh·c nhau. Ånh h‹™ng tÿ bÍn ngo‡i

c¤ng cÛ thã cÛ t·c «∂ng mÂnh tßi b‰n ch√t tÌnh d¯c(sexuality) c¤ng nh‹ c‰m x˙c c˚a bÂn v‡ tÿ «Û cÛ thã‰nh h‹™ng tßi nhªng «·nh gi· c˚a bÂn vä chÌnh mÏnh.

Lfich sinh h„c

Nhªng thay «∞i c÷ thã trong tu∞i d∆y thÏ diÕn ra tÿ tÿ ™mÜi thiâu niÍn, th‹©ng l‡ 8 tu∞i tr™ lÍn, v‡ c·c thay «∞in‡y ™ mái ng‹©i mái kh·c. D∆y thÏ l‡ sø chuyãn «∞i c˚ac÷ thã tÿ thiâu niÍn tr™ th‡nh nam gißi v‡ ph¯ nª tr‹™ngth‡nh. ÒÛ l‡ khi c·c c÷ quan sinh d¯c ph·t triãn v‡ c÷ thãcon ng‹©i b°t «¿u cÛ kh‰ nÊng sinh s‰n. Trong giai «oÂnd∆y thÏ c÷ thã bÂn thay «∞i nhanh chÛng, v‡ «‚y l‡ m∂th‡nh trÏnh cÛ thã vÿa h·o hŸc th˙ vŒ, vÿa lo ‚u b“n ch“n.Nhªng thay «∞i n‡y cÛ thã khiân bÂn c‰m th√y tø h‡o v‡hÂnh ph˙c, nh‹ng c¤ng cÛ thã g‚y cho bÂn c‰m gi·choang mang, ng‹Æng ng˘ng, ho•c m∂t c‰m gi·c l≈n l∂nt√t c‰ nhªng c‰m x˙c n‡y. Ò‚y l‡ l˙c gia «Ïnh v‡ bË bÂn,nhªng ng‹©i c˘ng trang lŸa vßi bÂn cÛ thã tÏm c·chkhuyÍn nh˚ bÂn nÍn Ÿng x∫ nh‹ thâ n‡o, c·ch Ên m•c rasao, v‡ ng‹©i bÂn quan hå nÍn thu∂c diån n‡o. ÒÛ l‡nhªng «iäu quan trÜng bÂn ph‰i quyât «Œnh v‡ chÜn løa.Qu· trÏnh n‡y cÛ thã khiân bÂn tham gia v‡o nhªng cu∂cth‰o lu∆n, tÏm kiâm thÙng tin v‡ «Ùi khi tø h’i chÌnhmÏnh m∂t v‡i c‚u h’i hÛc b˙a.

lfich

sin

h h

„ctr

ıÎ

c k

hi

bƒ

t {

Àu

2 3

KKiinnhh nngguuyyåått

C·c cÙ g·i «‹Æc sinh ra vßi h‡ng ng‡n trŸng ch‹atr‹™ng th‡nh ™ mái bÍn c˚a hai bu“ng trŸng (xem BB‰‰nngg

kkiiããmm ttrraa). Sau tu∞i d∆y thÏ, mái th·ng m∂t trŸng tr‹™ngth‡nh r¯ng. Sø r¯ng trŸng diÕn ra v‡o kho‰ng 14 ng‡ytr‹ßc khi th√y kinh. Nâu trŸng n‡y khÙng g•p tinh tr˘ng(xem BB‰‰nngg kkiiããmm ttrraa) thÏ nÛ sÎ chât. T∫ cung luÙn s§n s‡ngmang thai mái th·ng, lßp niÍm mÂc tr™ nÍn d‡y v‡ mämh÷n. Khi c÷ thã bÂn nh∆n biât l‡ qu· trÏnh th¯ thai khÙngdiÕn ra, thÏ lßp niÍm mÂc v‡ trŸng sÎ tho·t ra ngo‡i c÷ thãqua ‚m «Âo v‡ «Û l‡ khi bÂn h‡nh kinh, hay cÚn gÜi l‡th√y kinh, ho•c th√y th·ng. Ch˙ng ta khÙng thã nhÏn th√ytrŸng vÏ nÛ r√t nh’. Chu kˇ kinh nguyåt «‹Æc tÌnh l‡ tÿng‡y «¿u tiÍn c˚a kˇ kinh tr‹ßc tßi ng‡y tr‹ßc khi b°t «¿ukˇ kinh sau. Chu kˇ kinh nguyåt cÛ thã kh·c nhau, cÛ khichà 21 ng‡y, ho•c cÛ thã tßi 40 ng‡y. BÂn cÛ thã d˘ngbÊng vå sinh ho•c d˘ng tampons, (tŸc m∂t loÂi bÙng nÈnnh’ b¢ng ngÛn tay) trong nhªng ng‡y th√y kinh. BÂn cÛthã d˘ng m∂t cu”n lŒch «ã tÌnh ng‡y th√y kinh kˇ tßi.KhÙng ph‰i t√t c‰ mÜi ph¯ nª «äu cÛ kinh «äu «•n.*

Nhªng thay «∞i vä mŸc n∂i tiât t” tr‹ßc v‡ trong th©igian th√y kinh cÛ thã cÛ ‰nh h‹™ng tßi t‚m tÌnh c˚a bÂn.BÂn cÛ thã c‰m th√y hÊng h·i, tø tin, ho•c dÕ b£n g°t,dÕ khÛc trong kho‰ng th©i gian r¯ng trŸng v‡/ho•c ngaytr‹ßc khi bÂn th√y kinh. V˙ cÛ thã bŒ «au ho•c h÷i s‹ng,v‡ m•t cÛ thã n∞i m¯n trŸng c·. M∂t s” ph¯ nª cÛ thãnhÂy c‰m h÷n so vßi nhªng ph¯ nª kh·c tr‹ßc nhªng

rung «∂ng c˚a c÷ thã liÍn quan tßi chu kˇ kinh nguyåt,v‡ nhªng ph‰n Ÿng n‡y cÛ thã thay «∞i theo th©i gian.Qu· trÏnh r¯ng trŸng ™ ph¯ nª kÈo d‡i cho tßi th©i kˇm„n kinh. ThÙng th‹©ng «Û l‡ ™ «∂ tu∞i cu”i 40 «¿u 50.Sau th©i kˇ n‡y, kinh nguyåt khÙng xu√t hiån v‡ ph¯ nªkhÙng thã cÛ thai «‹Æc nªa.

* NNââuu bbÂÂnn bbŒŒ ««aauu bb¯nngg nnhhiiääuu kkhhii tthh√√yy kkiinnhh hhoo••cc lloo nnggÂÂii ggÏÏ

kkhh··cc tthhÏÏ nnÍÍnn ttÏÏmm hh’’ii öö kkiiâânn kkhhuuyyÍÍnn bb‰‰oo cc˚aa bb··cc ssÔÔ mm‡‡

bbÂÂnn ttiinn cc∆∆yy hhoo••cc cc˚aa HHiiååpp HH∂∂ii KKââ HHooÂÂcchh HHÛÛaa GGiiaa ÒÒÏÏnnhh

((HH∂∂ii KKHHHHGGÒÒ))

kin

h n

gu

yŸ

tkin

h n

gu

yŸ

t

4 5

NNhhªªnngg tthhaayy ««∞∞ii ™™ ccoonn gg··ii

� v˙ b°t «¿u ph·t triãn v‡ cÛ thã g‚y «au «ßn trong

giai «oÂn n‡y

� «¿u v˙ b°t «¿u nh˙ lÍn

� mÙng n™ v‡ «¿y «•n h÷n

� b∂ ph∆n sinh d¯c nª ph·t triãn, bu“ng trŸng b°t «¿u

s‰n sinh tâ b‡o trŸng

� trong giai «oÂn sau c˚a th©i kˇ d∆y thÏ, bÂn b°t «¿u

th√y kinh

NNhhªªnngg tthhaayy ««∞∞ii ™™ ccoonn ttrraaii

� ngøc n™ v‡ vai r∂ng ra,

� bÂn b°t «¿u mÜc r‚u v‡ cÛ thã lÙng mÜc trÍn ngøc

� d‹÷ng v∆t v‡ tinh ho‡n to lÍn

� tinh ho‡n t¯t xu”ng bÏu v‡ b°t «¿u s‰n sinh ra

tinh tr˘ng

� d‹÷ng v∆t c‹÷ng cŸng b∆t chÆt

� bÂn sÎ tr‰i qua l¿n «¿u xu√t tinh, khi tinh dŒch ch‰y

ra tÿ d‹÷ng v∆t («iäu n‡y cÛ thã x‰y ra khi bÂn

«ang ng˚)

nh

˘n

g th

ay

{Á

i Ì c

on

trai v

ø c

on

gæ

i tron

g th

Ïi k

¸ d

Œy

th¤n

h˘

ng

th

ay

{Á

i Ì

co

n t

rai

vø

co

n g

æi

tro

ng

th

Ïi

k¸

dŒ

y t

h¤

6 7

NNhhªªnngg tthhaayy ««∞∞ii ™™ ccoonn ttrraaii vv‡‡ ccoonn gg··iittrroonngg tthh©©ii kkˇ dd∆∆yy tthhÏÏ

� chiäu cao, trÜng l‹Æng v‡ c÷ b°p c˚a bÂn ph·t triãn

� b∂ ph∆n sinh d¯c ph·t triãn

� bÂn b°t «¿u cÛ kh‰ nÊng sinh s‰n

� giÜng nÛi tr™ nÍn tr¿m h÷n

� c·c tuyân da hoÂt «∂ng mÂnh h÷n v‡ cÛ thã g‚y c·c

m¯n trŸng c·

� tuyân m“ hÙi ph·t triãn, l‡m m“ hÙi tiât ra nhiäu h÷n

v‡ n•ng m˘i h÷n

� lÙng b°t «¿u mÜc ™ n·ch v‡ xung quanh b∂ ph∆n

sinh d¯c

� tÌnh khÌ bÂn cÛ thã tr™ nÍn th√t th‹©ng

� bÂn cÛ thã b°t «¿u c‰m th√y thÌch nhªng ng‹©i

kh·c gißi ho•c c˘ng gißi

� bÂn cÛ thã cÛ ö thŸc h÷n vä tÌnh d¯c

Nâu bÂn c¿n h’i gÏ thÍm, hay lo l°ng ho•c g•p khÛ khÊngÏ vä viåc phÚng tr·nh thai, nÍn tham kh‰o ö kiân c˚ab·c sÔ ho•c c˚a H∂i KHHGÒ «Œa ph‹÷ng.

CC··cc bbiiåånn pphh··pp pphhÚÚnngg ttrr··nnhhtthhaaii dd˘nngg cchhoo nnaamm ggiißßii

bao cao su: bao cao su b‰o vå cho c‰ nam gißi v‡

ph¯ nª, «‹Æc l‡m b¢ng cao su r√t m’ng, m∂t s” bao cao

su «„ «‹Æc bÙi tr÷n b¢ng ch√t diåt tinh tr˘ng

cách dùng bao cao su: tr‹ßc khi giao hÆp l“ng

bao cao su v‡o d‹÷ng v∆t «„ c‹÷ng cŸng

llÆÆii ««iiããmm: th‹©ng dÕ kiâm, khÙng cÛ nhªng ‰nh h‹™ng

ph¯, tr·nh «‹Æc c·c bånh truyän nhiÕm qua «‹©ng

sinh d¯c v‡ vir˙t HIV (xem HHIIVV)

nnhh‹‹ÆÆcc ««iiããmm: ph‰i d˘ng «˙ng c·ch mßi cÛ hiåu qu‰, cÛ

thã l‡m gi·n «oÂn viåc sinh hoÂt tÏnh d¯c

cæ

c b

iŸn

ph

æp

ph

‡n

g træ

nh

tha

i dÒ

ng

ch

o n

am

giÎ

i

9

Nh˘ng th‰ng tin quan tr„ngcÀn bi’t

LiÍn «o‡n KHHGÒ qu”c tâ (IPPF) cÛ c·c H∂i Kâ hoÂchhÛa gia «Ïnh (FPAs) tÂi h¿u hât c·c n‹ßc trÍn thâ gißi.LiÍn «o‡n r√t ch˙ t‚m tßi cÙng t·c cung c√p c·c thÙng tinvä sinh lö, sŸc kh’e sinh s‰n v‡ c·c dŒch v¯ trong lÔnh vøcn‡y cho t√t c‰ nhªng ai c¿n tßi. M∂t s” t∞ chŸc c˚a nh‡n‹ßc ho•c t‹ nh‚n c¤ng cung c√p c·c dŒch v¯ t‹÷ng tø.H„y chÜn dŒch v¯ n‡o bÂn th√y thÌch hÆp vßi nhu c¿u c˚amÏnh v‡ vßi chi phÌ bÂn cÛ thã thanh to·n «‹Æc. MÜic· nh‚n «äu cÛ quyän tø do chÜn løa, quyän «‹Æc giª kÌnnhªng thÙng tin vä mÏnh, «‹Æc thÙng c‰m, há trÆ c¤ngnh‹ «‹Æc thÙng tin chÌnh x·c.

B¬n cÀn chuÃn bfi nh˘ng g¤

CÛ chuƒn bŒ tr‹ßc sÎ gi˙p bÂn «‹Æc an to‡n h÷n, cÛ nhiäuchÜn løa h÷n v‡ nh© «Û cÛ thã h‹™ng th¯ «‹Æc «¿y «˚ h÷n.Nâu bÂn l‡ ng‹©i cÛ sinh lö d“i d‡o thÏ sinh hoÂt tÏnh d¯csÎ mang lÂi kho·i c‰m cho bÂn, nh‹ng c¤ng c¿n ph‰i suynghÔ chÌn ch°n trong chuyån n‡y. C·c bÂn c¿n ph‰i d˘ngbiån ph·p tr·nh thai nâu khÙng mu”n cÛ thai «“ng th©imu”n tr·nh nhªng bånh truyän nhiÕm qua «‹©ng tÏnh d¯c.D‹ßi «‚y l‡ m∂t loÂt c·c biån ph·p tr·nh thai c·c bÂn cÛthã s∫ d¯ng. M∂t s” biån ph·p c¤ng «“ng th©i gi˙p tr·nhl‚y lan c·c bånh truyän nhiÕm qua «‹©ng tÏnh d¯c.

nh

˘n

g t

h‰

ng

tin

qu

an

tr„

ng

cÀ

n b

i’t

•b

¬n

cÀ

n c

hu

Ãn

bfi

nh

˘n

g g

¤

8

bao cao su dành cho phu· nu‚: m∂t dÂng bao

cao su cho v‡o ‚m «Âo

cách dùng: tr‹ßc khi giao hÆp, nhÈt bao n‡y v‡o

‚m «Âo

llÆÆii ««iiããmm: phÚng tr·nh «‹Æc nhªng bånh truyän nhiÕm qua

«‹©ng tÏnh d¯c

nnhh‹‹ÆÆcc ««iiããmm: cÛ thã l‡m gi·n «oÂn viåc sinh hoÂt tÏnh

d¯c, v‡ ph‰i hÜc c·ch d˘ng cho «˙ng

d–a· t vòng (IUD): IUD l‡ m∂t miâng nhøa nh’ cÛ cu”n

d‚y «“ng xung quanh

cách dùng: ph‰i «‹Æc c·c b·c sÔ chuyÍn khoa thøc

hiån viåc «‹a v‡o t∫ cung c˚a ng‹©i ph¯ nª

llÆÆii ««iiããmm: cÛ t·c d¯ng tr·nh thai l‚u d‡i

nnhh‹‹ÆÆcc ««iiããmm: cÛ thã tÊng thÍm nguy c÷ bŒ c·c bånh viÍm

nhiÕm, khÙng cÛ t·c d¯ng phÚng tr·nh vir˙t HIV v‡ c·c

bånh truyän nhiÕm qua «‹©ng tÏnh d¯c, khÙng nÍn d˘ng

cho nhªng ng‹©i ch‹a cÛ con l¿n n‡o

cæ

c b

iŸn

ph

æp

ph

‡n

g træ

nh

tha

i dÒ

ng

ch

o p

hÙ

n˘

11

cæ

c b

iŸn

ph

æp

ph

‡n

g t

ræn

h t

ha

i d

Òn

g c

ho

ph

Ù n

˘

10

CC··cc bbiiåånn pphh··pp pphhÚÚnngg ttrr··nnhh tthhaaii dd˘nnggcchhoo pphh¯ nnªª

thuôc uông tránh thai: : c·c viÍn thu”c n‡y l‡m

bu“ng trŸng ng‹ng khÙng r¯ng trŸng h‡ng th·ng

cách dùng: thu”c th‹©ng «‹Æc u”ng 21 ng‡y liÍn t¯c

sau «Û nghà 7 ng‡y ho•c u”ng theo chu kˇ 28 ng‡y liän;

ph¯ nª cÛ thã thÙi khÙng d˘ng thu”c b√t cŸ khi n‡o nâu

mu”n cÛ thai

llÆÆii ««iiããmm: dÕ d˘ng, cÛ thã l‡m gi‰m bßt «au «ßn khi th√y

kinh, cÛ thã ngÊn ch•n «‹Æc m∂t s” dÂng ung th‹ c∞

t∫ cung

nnhh‹‹ÆÆcc ««iiããmm: ph‰i u”ng thu”c mái ng‡y, khÙng cÛ t·c

d¯ng phÚng c·c bånh truyän nhiÕm qua «‹©ng tÏnh d¯c,

ph¯ nª u”ng thu”c tr·nh thai v‡ h˙t thu”c l· dÕ cÛ nguy

c÷ bŒ bånh huyât kh”i v‡ c·c bånh vä tim

tiêm nô· i tiêt tô: c¤ng gi”ng nh‹ u”ng thu”c tr·nh

thai, nhªng liäu thu”c tiÍm n‡y cÛ chŸa n∂i tiât t”

cách dùng: tiÍm ba th·ng, hai th·ng, ho•c m∂t th·ng

m∂t l¿n «ã ng‹ng qu· trÏnh r¯ng trŸng

llÆÆii ««iiããmm: m∂t khi tiÍm r“i, khÙng c¿n l‡m gÏ thÍm cho tßi

l¿n tiÍm sau

nnhh‹‹ÆÆcc ««iiããmm: ph‰i «‹Æc c·c nh‚n viÍn y tâ tiÍm, cÛ thã

g‚y kinh nguyåt th√t th‹©ng ho•c m√t kinh, khÙng phÚng

tr·nh «‹Æc vir˙t HIV v‡ c·c bånh truyän nhiÕm qua

«‹©ng tÏnh d¯c

ho•c cÛ thã «•t vÚng cho bÂn trong vÚng 3 tßi 5 ng‡y kã

tÿ khi giao hÆp m‡ khÙng phÚng tr·nh thai. Thu”c u”ng

tr·nh thai khƒn c√p c¤ng gi”ng nh‹ c·c loÂi thu”c u”ng

tr·nh thai kh·c nh‹ng ph‰i u”ng vßi liäu l‹Æng cao h÷n.

Biån ph·p phÚng tr·nh thai khƒn c√p ngÊn ngÿa cÛ thai

b¢ng c·ch ng‹ng ho•c l‡m ch∆m ng‡y trŸng r¯ng ho•c

ngÊn khÙng cho trŸng «„ th¯ tinh b·m rÕ v‡o d con.

llÆÆii ««iiããmm: biån ph·p duy nh√t cÛ thã d˘ng sau khi giao hÆp

m‡ khÙng phÚng tr·nh thai ho•c trong tr‹©ng hÆp d˘ng

m∂t biån ph·p tr·nh thai kh·c nh‹ng khÙng cÛ t·c d¯ng

nnhh‹‹ÆÆcc ««iiããmm: khÙng cÛ hiåu qu‰ nh‹ c·c biån ph·p kh·c

(cÛ tà lå th¯ thai l‡ 2%); ‰nh h‹™ng ph¯ cÛ thã bao g“m

chÛng m•t bu“n nÙn, nÙn m∫a, «au «¿u, «au nhŸc ™ v˙

v‡ bŒ chu∂t r˙t; khÙng cÛ t·c d¯ng phÚng tr·nh virut HIV

v‡ c·c bånh truyän nhiÕm qua «‹©ng tÏnh d¯c.

TTrriiåått ss‰‰nn

Th°t ”ng d≈n tinh ™ nam gißi v‡ th°t vÚi trŸng ™ ph¯ nª l‡c·c chÜn løa y tâ ho•c vÏ lö do sŸc kh’e ho•c l‡ biån ph·ptr·nh thai vÔnh viÕn. Ng‹©i chÜn hÏnh thŸc n‡y th‹©ngbiât ch°c l‡ mÏnh khÙng mu”n cÛ con nªa. Ò‚y l‡ c·cbiån ph·p gi‰i ph≈u cÛ kât qu‰ vÔnh viÕn vÏ v∆y bÂn khÙngnÍn tÌnh d˘ng biån ph·p n‡y m‡ khÙng cÛ l©i khuyÍn c˚ab·c sÔ, ho•c nh‚n viÍn y tâ m‡ bÂn tin c∆y, ho•c tÿ H∂iKHHGÒ.

KKhhÙÙnngg pphh‰‰ii tt√√tt cc‰‰ cc··cc bbiiåånn pphh··pp nn‡‡yy ««ääuu ccÛÛtthhãã ccÛÛ ss§§nn ttÂÂii VViiåått nnaamm.. BBÂÂnn hh„„yy hh’’ii llÂÂii cc··ccbb··cc ssÔÔ hhoo••cc HH∂∂ii KKHHHHGGÒÒ (xem m¯c ÒÒŒŒaa cchhÃà lliiÍÍnn hhåå)

triŸt s

¿n

13

cæ

c b

iŸn

ph

æp

kh

æc

•b

iŸn

ph

æp

ph

‡n

g t

ræn

h t

ha

i k

hÃ

n c

`p

12

CC··cc bbiiåånn pphh··pp kkhh··cc

Ngo‡i c·c biån ph·p cÛ hiåu qu‰ ch°c ch°n nÛi trÍn cÚnm∂t s” biån ph·p kh·c nh‹ tÌnh chu kˇ kinh nguyåt, xu√ttinh ngo‡i ‚m «Âo nh‹ng hiåu qu‰ th√p h÷n.

tính chu ky kinh nguyê· t

cách dùng: giao hÆp v‡o th©i gian khi ng‹©i ph¯ nª Ìt

cÛ kh‰ nÊng th¯ thai nh√t, cÛ nghÔa l‡ ngay tr‹ßc ho•c

sau khi th√y kinh

llÆÆii ««iiããmm: khÙng cÛ nhªng t·c d¯ng ph¯ «”i vßi c÷ thã

nnhh‹‹ÆÆcc ««iiããmm: khÛ «o·n tr‹ßc «‹Æc ng‡y th√y kinh v‡ r¯ng

trŸng «•c biåt khi bÂn cÚn tr», khÙng phÚng tr·nh «‹Æc

vir˙t HIV v‡ c·c bånh truyän nhiÕm qua «‹©ng tÏnh d¯c

xuât tinh ngoài âm d–a· o

cách dùng: r˙t d‹÷ng v∆t ra kh’i ‚m «Âo ngay tr‹ßc

khi xu√t tinh

llÆÆii ««iiããmm: khÙng cÛ c·c t·c d¯ng ph¯ cho c÷ thã

nnhh‹‹ÆÆcc ««iiããmm: khÙng an to‡n ho•c khÙng cÛ hiåu qu‰ vÏ

tinh tr˘ng cÛ thã l≈n trong ch√t nh©n tÿ d‹÷ng v∆t ngay

tr‹ßc khi xu√t tinh, khÙng phÚng tr·nh «‹Æc vir˙t HIV v‡

c·c bånh truyän nhiÕm qua «‹©ng tÏnh d¯c

BBiiåånn pphh··pp pphhÚÚnngg ttrr··nnhh tthhaaii kkhhƒƒnn cc√√pp

Trong vÚng 72 gi© sau khi giao hÆp m‡ khÙng cÛ biån ph·p

phÚng tr·nh thai, c·c nh‚n viÍn y tâ ho•c H∂i KHHGÒ cÛ

thã cung c√p cho bÂn thu”c viÍn tr·nh thai khƒn c√p,

NgıÏi b¬n {Êng hønh

C·c m”i quan hå tÏnh d¯c giªa nam gißi v‡ ph¯ nª «‹ÆcgÜi l‡ quan hå tÏnh d¯c kh·c gißi hay cÚn gÜi l‡ dŒ tÌnhluyân ·i. Quan hå tÏnh d¯c giªa nhªng ng‹©i c˘ng gißitÌnh «‹Æc gÜi l‡ «“ng tÌnh luyân ·i. Nhªng ng‹©i «“ngtÌnh luyân ·i l‡ nhªng ng‹©i «‡n Ùng hay ph¯ nª mÍ thÌchng‹©i c˘ng gißi tÌnh vßi mÏnh. TÂi m∂t s” n‹ßc «“ng tÌnhluyân ·i cÚn l‡ b√t hÆp ph·p. B‰n ch√t tÌnh d¯c ™ máing‹©i cÛ thã kh· phŸc tÂp v‡ bÂn c¿n cÛ th©i gian suynghÔ «ã hiãu nÛ. Rı r‡ng «“ng tÌnh luyân ·i l‡ døa trÍnnhu c¿u c˚a mái c· nh‚n, v‡ cho tßi nay v≈n ch‹a cÛ «‹Æcm∂t ö kiân th”ng nh√t vä chuyån con ng‹©i ta bƒm sinh «„l‡ ng‹©i «“ng tÌnh luyân ·i hay hÜ chÜn nh‹ v∆y. Òiäu «„«‹Æc kiãm chŸng, «Û l‡ nhªng ng‹©i «“ng tÌnh luyân ·i,c¤ng nh‹ nhªng ng‹©i dŒ tÌnh luyân ·i, «äu ph‰i quyât«Œnh vä chuyån hÜ x‚y døng m”i quan hå c˚a hÜ vßi ng‹©ikh·c nh‹ thâ n‡o.

Nhiäu ng‹©i khÙng hiãu kh·i niåm «“ng tÌnh luyân ·i,c¤ng nh‹ l‡m sao ng‹©i kh·c lÂi cÛ thã khÙng gi”ngmÏnh. Sø thiâu hiãu biât n‡y cÛ thã g‚y ra th·i «∂ sÆ h„i,ph·n xÈt v‡ th∆m trÌ c‰ sø trÿng phÂt nªa. M∂t s” trongch˙ng ta cÚn sÆ nhªng gÏ kh·c biåt vßi mÏnh. Nhiäu ng‹©itin r¢ng b‰n ch√t tÌnh d¯c ph‰i «‹Æc quyât «Œnh b™i niämtin v‡ lä thÛi vÊn hÛa. Th·i «∂ nh‹ v∆y th‹©ng d≈n tßiviåc khÙng ch√p nh∆n sø kh·c biåt vßi nhªng gÏ l‡ ëtiÍuchuƒní v‡ th·i «∂ «Û cÛ thã tÂo mÙi tr‹©ng khuyân khÌchcho viåc h‡nh h nhªng ng‹©i «“ng tÌnh luyân ·i.

ng

ıÏ

i b¬

n {

Ên

g h

øn

h

15

nh

˘n

g {

i◊m

{æ

ng

ch

˚

14

Nh˘ng {i◊m {æng ch ˚

KhÙng ai cÛ thã nÛi tr‹ßc «‹Æc mÏnh sÎ thÌch nhªng kinhnghiåm c˚a mÏnh nh‹ thâ n‡o, hay nhªng kinh nghiåm «ÛsÎ «‹a mÏnh tßi «‚u. Khi nÛi vä bÂn tÏnh, sinh hoÂt tÏnhd¯c v‡ nhªng kho·i lÂc c¤ng v∆y. Nhªng kinh nghiåm n‡ybao g“m c‰ viåc kh·m ph·, hiãu biât vä c÷ thã mÏnhv‡/ho•c c÷ thã ng‹©i kh·c. M∂t c·ch t”t «ã b°t «¿u l‡ch˚ «∂ng trong viåc kh·m ph·, tÏm hiãu c÷ thã chÌnhmÏnh. Nh© «Û bÂn sÎ c‰m th√y tø tin h÷n vä nhªnghiãu biât l‡ c÷ thã bÂn trÙng nh‹ thâ n‡o, cÛ ph‰n Ÿngsinh lö ra sao v‡ cÛ nhªng rung «∂ng gÏ. Nâu bÂn ch‹abao gi© quan s·t c÷ thã mÏnh thÏ h„y tÏm m∂t n÷i n‡o «ÛkÌn «·o khÙng bŒ qu√y r”i v‡ h„y soi g‹÷ng nhÏn chÌnhmÏnh, kã c‰ b∂ ph∆n sinh d¯c c˚a mÏnh. Th˚ d‚m c¤ng l‡m∂t hÏnh thŸc kh·m ph· sinh lö cho c‰ nam l≈n nª. NÛ cÛnghÔa l‡ nghŒch ngÆm, xoa, n°n b∂ ph∆n sinh d¯c c˚amÏnh. BÂn cÛ thã nghe nÛi th˚ d‚m l‡ cÛ hÂi, nh‹ngkhÙng cÛ nhªng b¢ng chŸng y tâ vä «iäu «Û. Th˚ d‚mkhÙng cÛ hÂi gÏ cho bÂn c‰.

l˙a

ch

„n

{i◊

m n

fln

g

17

Ph¿n lßn c·c hoÂt «∂ng tÏnh d¯c, d˘ l‡ giªa nhªngng‹©i c˘ng gißi hay kh·c gißi, th‹©ng cÛ nhªng c∫ chÃvu”t ve, ‚u yâm v‡ g‚y kÌch thÌch/gÆi tÏnh. TÌnh d¯c cÛthã l‡ c‰ vä tÏnh c‰m l≈n thã x·c. M∂t m”i quan hå l‡nhmÂnh giªa nhªng ng‹©i bÂn tÏnh cÛ ‰nh h‹™ng trøc tiâp«ân m”i quan hå tÏnh d¯c v‡ tÏnh c‰m yÍu th‹÷ng d‡nhcho nhau. M∂t s” ng‹©i tin r¢ng khÙng cÛ chuyån quan håtÏnh d¯c ngo‡i m”i quan hå cÛ tÏnh yÍu. Nhªng ng‹©ikh·c cÛ thã khÙng cÛ m∂t ng‹©i bÂn tÏnh l‚u d‡i, th‹©ngxuyÍn m‡ v≈n cÛ thã cÛ nhªng m”i quan hå tÏnh d¯c r√tch˚ «∂ng.TÏnh d¯c v‡ tÏnh yÍu khÙng ph‰i l‡ m∂t. TuynhiÍn, «”i vßi nhiäu ng‹©i, tÏnh yÍu v‡ tÏnh d¯c ph‰i g°nliän vßi nhau.

Hiãu h∆u qu‰ c˚a viåc quyât «Œnh cÛ quan hå tÏnh d¯cvßi ai «Û hay khÙng l‡ m∂t «iäu r√t quan trÜng. CÛ quanhå tÏnh d¯c cÛ thã l‡ m∂t kinh nghiåm tuyåt v©i, nh‹ngsau n‡y bÂn c¤ng cÛ thã sÎ c‰m th√y t∂i lái v‡ th√t vÜngnâu bÂn cho r¢ng mÏnh «„ quyât «Œnh sai l¿m v‡ c‰m th√ymÏnh ch‹a s§n s‡ng cho chuyån «Û. Con ng‹©i cÛ hammu”n tÏnh d¯c vÏ nhiäu lö do kh·c nhau, «Ùi khi l‡ vÏ bŒ·p løc tÿ phÌa bÂn tÏnh c˚a mÏnh ho•c vÏ bÂn bË mÏnh cÛquan hå tÏnh d¯c, ho•c c¤ng cÛ khi vÏ c‰m th√y «‚y l‡ m∂tc·ch tø kh£ng «Œnh mÏnh. M∂t s” ng‹©i quyât «Œnh «Æi tßikhi hÜ l∆p gia «Ïnh ho•c khi hiãu rı ng‹©i kia. ÒÙi khibÂn quyât «Œnh cÛ quan hå tÏnh d¯c chà vÏ bŒ kÌch thÌchtrong m∂t gi‚y ph˙t n‡o «Û. Ò‚y luÙn l‡ m∂t quyât «Œnhch£ng «÷n gi‰n dÕ d‡ng ch˙t n‡o. Thâ nh‹ng «ÿng bao gi©quÍn r¢ng bÂn cÛ thã tÿ ch”i quan hå tÏnh d¯c vßi m∂tng‹©i n‡o «Û. V‡ khi quyât «Œnh CÛ hay KhÙng cÛ quan hå

ng

ıÏ

i b

¬n

{Ê

ng

hø

nh

16

tÏnh d¯c, h„y nghÔ tßi nhªng h∆u qu‰ cÛ thã x‰y ra c¤ngnh‹ tßi c‰m x˙c th’a m„n bÂn cÛ thã cÛ «‹Æc. Ngo‡i rac¤ng cÛ m∂t s” ng‹©i ch˚ «∂ng chÜn khÙng sinh hoÂttÏnh d¯c.

L˙a ch„n {i◊m nflng

TrÚ chuyån trao «∞i vßi bÂn tÏnh cÛ thã gi˙p bÂn «‹Æcth’a m„n tÏnh d¯c. Òiãm b°t «¿u chÌnh l‡ b‰n th‚n bÂn,cho phÈp chÌnh mÏnh kh·m ph· v‡ t∆n h‹™ng nhªng c‰mgi·c tÏnh d¯c riÍng c˚a mÏnh. BÂn tÏnh c˚a bÂn khÙngbiât bÂn mu”n hay lo ngÂi nhªng gÏ nâu nh‹ bÂn khÙngthã hay khÙng mu”n nÛi cho hÜ biât. Ch£ng hÂn:

� bÂn cÛ thã mu”n «‹Æc vu”t ve tr‹ßc khi sinh hoÂt

tÏnh d¯c

� bÂn cÛ thã cÛ sinh lö d“i d‡o h÷n ho•c Ìt h÷n

bÂn tÏnh c˚a mÏnh

� bÂn cÛ thã mu”n ho•c khÙng mu”n cÛ con

� bÂn cÛ thã khÙng biât nhiäu vä an to‡n tÏnh d¯c

b¢ng bÂn tÏnh c˚a mÏnh

� bÂn cÛ thã biât nhiäu h÷n bÂn tÏnh c˚a mÏnh vä

an to‡n tÏnh d¯c

� bÂn cÛ thã cÛ Ìt ho•c nhiäu kinh nghiåm h÷n

bÂn tÏnh c˚a mÏnh

� bÂn cÛ thã khÙng mu”n giao hÆp

� bÂn cÛ thã khÙng mu”n cÛ sinh hoÂt tÏnh d¯c

BB‹‹ßßcc ddÂÂoo ««¿¿uu vv‡‡ ssøø gg¿¿nn gg¤¤ii ‚‚uu yyââmm

HÙn, ve vu”t ‚u yâm v‡ Ùm √p, th‹©ng «‹Æc gÜi l‡ ëb‹ßcdÂo «¿uí cÛ thã kÌch thÌch c‰ nam l≈n nª. Sø ve vu”t n‡ycÛ thã vÿa th‹ gi„n vÿa kÌch thÌch. Òeo bao cao su c¤ngcÛ thã l‡ m∂t ph¿n c˚a ëb‹ßc dÂo «¿uí n‡y. B‹ßc dÂo «¿ukÌch thÌch cho d‹÷ng v∆t ng‹©i «‡n Ùng c‹÷ng cŸng v‡‚m «Âo c˚a ng‹©i ph¯ nª th‹ gi„n, «“ng th©i tiât ra ch√tnh©n tø nhiÍn g‚y thu∆n lÆi cho viåc giao hÆp, tr·nh «au«ßn v‡ tÊng sø thÙng c‰m, th’a m„n tÏnh d¯c cho c‰ haing‹©i. KKÌÌcchh tthhÌÌcchh ttÏÏnnhh dd¯cc ««””ii vvßßii nnaamm tthh‹‹©©nnggnnhhaannhh hh÷÷nn vvßßii nnªª rr√√tt nnhhiiääuu nnÍÍnn ëëbb‹‹ßßcc ddÂÂoo ««¿¿uuííll‡‡ rr√√tt cc¿¿nn tthhiiââtt cchhoo pphh¯ nnªª..

D‡nh th©i gian cho ëb‹ßc dÂo «¿uí l‡ c·ch «ã x‚y døngsø tin t‹™ng l≈n nhau. NÛ r√t cÛ ö nghÔa trong m”i quanhå tÏnh c‰m v‡ tÏnh d¯c.

SSiinnhh hhooÂÂtt ttÏÏnnhh dd¯cc qquuaa ««‹‹©©nngg ‚‚mm ««ÂÂoo

Ò‚y cÛ lÎ l‡ c·ch l‡m tÏnh ph∞ biân nh√t giªa nhªngng‹©i kh·c gißi. ÒÛ l‡ «‹a d‹÷ng v∆t v‡o ‚m «Âo, gÜi l‡giao hÆp, v‡ «Û l‡ c·ch «ã cÛ thai. Giao hÆp cÛ thã khÛkhÊn, «•c biåt l‡ l¿n «¿u tiÍn ho•c khi bÂn cÊng th£ng.CÛ nhiäu c·ch sinh hoÂt tÏnh d¯c kh·c nhau b¢ng «‹©ng‚m «Âo. Vßi sø kh·m ph· tÏm tÚi, sø tÙn trÜng v‡ tÏm c·chth’a m„n l≈n nhau bÂn sÎ tÏm ra nhªng gÏ l‡ thÌch hÆpnh√t vßi mÏnh v‡ bÂn tÏnh c˚a mÏnh.

bı

Îc

d¬

o {

Àu

vø

s˙

gÀ

n g

Ûi …

u y

’m

•s

inh

ho

¬t t¤n

h d

Ùc

q

ua

{ı

Ïn

g …

m {

¬o

19

C·c nhu c¿u v‡ ham mu”n cÛ thã «‹Æc th’a m„n b¢ngc·ch nÛi vßi bÂn tÏnh c˚a mÏnh vä nhªng nhu c¿u v‡ hammu”n chung giªa hai ng‹©i. L˙c «¿u viåc n‡y cÛ thãkhÙng ph‰i l‡ dÕ d‡ng. ÒÛ l‡ vßi «iäu kiån c·c quan håtÏnh d¯c n‡y cÛ sø «“ng thu∆n giªa nhªng ng‹©i tr‹™ngth‡nh v‡ khÙng ai trong hai ng‹©i ph‰i l‡m «iäu m‡ hÜkhÙng mu”n. TrÍn ph‹÷ng diån y tâ thÏ khÙng cÛ m∂tc·ch l‡m tÏnh n‡o l‡ «˙ng hay sai c‰. CÛ r√t nhiäu c·chthã hiån c‰m x˙c c˚a bÂn vßi ng‹©i kh·c v‡ c÷ thã bÂn sÎcho bÂn biât bÂn thÌch gÏ. ÒÙi khi hÙn l‡ «˚ r“i.

BÂn cÛ thã «‹Æc th’a m„n tÏnh d¯c b¢ng nhiäu c·chkh·c nhau, nhiäu khi khÙng c¿n ph‰i l‡ giao hÆp. Ò‚y l‡«iäu c¿n l‹u t‚m tßi, nh√t l‡ ™ th©i «Âi khi ch˙ng ta ng‡yc‡ng cÛ ö thŸc c¿n ph‰i an to‡n h÷n vä tÏnh d¯c (xem

m¯c MM∂∂tt ss”” nngguuyy cc÷÷ ccÛÛ tthhãã gg••pp pphh‰‰ii). Nhªng gÏ bÂn v‡ bÂn tÏnh cÛ thã l‡m l‡ vÙ c˘ng phong

ph˙ nh‹ng nnhhßß ll‡‡ hh„„yy bb‰‰oo vvåå mmÏÏnnhh vv‡‡ bbÂÂnn ttÏÏnnhhcc˚aa mmÏÏnnhh vv‡‡ ««ÿÿnngg ll‡‡mm nnhhªªnngg ggÏÏ mm‡‡ bbÂÂnn kkhhÙÙnnggmmuu””nn ll‡‡mm..

l˙a

ch

„n

{i◊

m n

fln

g

18

Nh˘ng {i◊m rƒc rÂi

Ch˙ng ta cÛ thã g•p r°c r”i l˙c n‡y hay l˙c kh·c - «Ùi khib™i vÏ mÜi sø khÙng «‹Æc nh‹ «Œnh s§n hay vÏ cÛ nhªng«iäu «·ng lÎ khÙng x‰y ra. Giª an to‡n «Ùi khi cÛ v» th∆tbu“n t», nh‹ng lÂi cÛ thã gi˙p bÂn khÙng cÛ thai ho•ckhÙng l‡m cho ng‹©i kh·c cÛ thai. NÛ cÛ thã gi˙p bÂnkhÙng bŒ bånh, v‡ cÛ «‹Æc tÏnh bÂn v‡ m”i quan hå m‡bÂn mong mu”n. Th∆t dÕ chŒu khi c‰m th√y «‹Æc an to‡n,«•c biåt khi bÂn b‹ßc ch‚n v‡o n÷i xa lÂ.

CÛ thã cÛ l˙c bÂn bŒ yÍu c¿u ho•c th∆m chÌ t‹™ng r¢ngmÏnh bu∂c ph‰i cÛ quan hå tÏnh d¯c vßi m∂t ng‹©i m‡bÂn khÙng mu”n. Ng‹©i «Û cÛ thã «Úi h’i qu· nhiäu ho•cth∆m chÌ thÙ bÂo. BÂn cÛ thã khÙng biât hÜ. BÂn cÛ thãbiât hÜ r√t rı, ho•c th∆m chÌ cÛ hÜ h‡ng vßi hÜ. Th‹©ngnhªng ng‹©i n‡y cÛ quyän h‡nh v‡ cÛ thã tÏm c·ch dÜanÂt, c‹´ng bŸc, t”ng tiän ho•c «˙t lÛt bÂn «ã bÂn cÛ quanhå tÏnh d¯c vßi hÜ. Nh‹ thâ l‡ lÂm d¯ng tÏnh d¯c. NhªnggÏ hÜ l‡m vßi bÂn cÛ thã l‡ b√t hÆp ph·p v‡ c¤ng cÛ thãr√t nguy hiãm.

Nâu bÂn g•p r°c r”i gÏ, nhß tÏm l©i khuyÍn c˚a ng‹©im‡ bÂn ho‡n to‡n tin t‹™ng, ng‹©i cÛ thã gi˙p «´ bÂn.ÒÛ cÛ thã l‡ m∂t ng‹©i trong gia «Ïnh ho•c l‡ ng‹©ingo‡i. BÂn h„y nhß r¢ng bÂn khÙng cÛ lái gÏ hât. Quan håtÏnh d¯c c˚a bÂn khÙng ph‰i l‡ vÏ bÂo løc hay vÏ m∂t sø«än «·p tr‰ nÆ n‡o. ÒÛ l‡ sø tin t‹™ng v‡ yÍu thÌch.NÛi ëCÛí cÛ thã l‡ «“ng ö, nh‹ng nÛi ëKhÙngí thÏ bao gi©c¤ng cÛ nghÔa l‡ khÙng.

nh

˘n

g {

i◊m

rƒc

rÂi

21

thÏ

i {

i◊m

{¬

t k

ho

æi

c¿

m c

ao

nh

`t

20

TThh©©ii ««iiããmm ««ÂÂtt kkhhoo··ii cc‰‰mm ccaaoo nnhh√√tt

Quan hå tÏnh d¯c l‡ nhu c¿u bÏnh th‹©ng c˚a mái conng‹©i. C‰ nam gißi vv‡‡ ph¯ nª «äu cÛ ham mu”n v‡nhu c¿u tÏnh d¯c. Tuy nhiÍn c·ch «ã hÜ th’a m„n nhªngham mu”n v‡ nhu c¿u «Û cÛ thã kh·c nhau. Quan håtÏnh d¯c g“m viåc kÌch thÌch v‡ cÛ thã d≈n tßi cøc kho·i,tŸc tÂo ra c‰m gi·c dÕ chŒu cao «∂ cho c‰ nam gißi vv‡‡ph¯ nª. Òã «Ât «‹Æc cøc kho·i c¿n ph‰i thøc h‡nh v‡hiãu biât l≈n nhau.

Khi d‹÷ng v∆t v‡ ‚m v∆t «‹Æc kÌch thÌch «˚ sÎ d≈n tßicøc kho·i. Òiãm cøc kho·i bao g“m m∂t loÂt nhªng cobÛp c÷ trong b∂ ph∆n sinh d¯c. NÛ mang lÂi c‰m gi·c cobÛp d“n d∆p d‡n t’a kh°p c÷ thã, tÂo kho·i c‰m cøc «∂v‡ tiâp theo l‡ sø th‹ gi„n. TÂi th©i «iãm «Ât kho·i c‰mcao nh√t, tinh tr˘ng sÎ «‹Æc phÛng ra.

H¿u hât mÜi ph¯ nª «äu cÛ thã «Ât cøc kho·i chà c¿nkÌch thÌch ‚m v∆t m‡ khÙng c¿n «‹a d‹÷ng v∆t v‡o ‚m«Âo. R√t Ìt ng‹©i cÛ thã «Ât «‹Æc cøc kho·i m‡ khÙng c¿nkÌch thÌch ‚m v∆t. Ph¯ nª c¤ng cÛ thã «Ât «‹Æc cøc kho·inh© kÌch thÌch ‚m «Âo. M∂t ng‹©i cÛ thã «Ât «ân «iãmcøc kho·i tr‹ßc ng‹©i kia v‡ khÙng ph‰i mái l¿n sinhhoÂt tÏnh d¯c bÂn «äu «Ât cøc kho·i. TÏnh c‰m c¤ng nh‹c÷ thã «Ûng vai trÚ quan trÜng trong cu∂t s”ng tÏnh d¯c.Òiäu n‡y gi‰i thÌch nhªng suy nghÔ, c‰m gi·c v‡ hammu”n ‰nh h‹™ng nh‹ thâ n‡o «ân hŸng th˙ v‡ nhªngth’a m„n tÏnh d¯c c˚a ch˙ng ta.

mÈ

t sÂ

ng

uy

cÍ

cfl

th◊

g»

p p

h¿

i

23

s˙

an

to

øn

cÚ

a b

¬n

22

lÆi Ìch c˚a mái c· nh‚n, «•c biåt l‡ c˚a ph¯ nª. Thøc hiånAn to‡n tÏnh d¯c cÛ nghÔa l‡ cÛ «‹Æc nhªng thÙng tin «¿y«˚ v‡ ho‡n to‡n l‡m ch˚ trong v√n «ä n‡y, «“ng th©i gi˙pbÂn «‹Æc an to‡n. ÒÛ khÙng ph‰i l‡ bŒ Èp bu∂c ph‰i l‡m«iäu cÛ thã hÂi tßi bÂn hay ng‹©i kh·c - c‰ vä thã x·c l≈ntinh th¿n. Nâu cÛ «iäu gÏ cÚn nghi ngÂi, nhß tÏm l©ikhuyÍn v‡ sø gi˙p «´ c˚a m∂t ng‹©i n‡o «Û m‡ bÂn tint‹™ng hay c˚a H∂i KHHGÒ «Œa ph‹÷ng.

MÈt s nguy cÍ cfl th◊ g»p ph¿i

KhÙng cÛ c·ch giao hÆp n‡o l‡ ho‡n to‡n an to‡n c‰ m‡ph‰i cÛ biån ph·p há trÆ (d˘ l‡ giao hÆp qua «‹©ng‚m «Âo, h∆u mÙn) hay l‡m tÏnh b¢ng miång. Hai c·ch bÂncÛ thã b‰o «‰m tr·nh khÙng cÛ thai ngo‡i ö mu”n ho•c bŒc·c bånh l‚y nhiÕm qua «‹©ng tÏnh d¯c (STIs) kã c‰ HIV,«Û l‡ khÙng cÛ quan hå tÏnh d¯c vßi ai c‰ ho•c cÛ quan håtÏnh d¯c an to‡n (xem m¯c CChhÜÜnn lløøaa ««iiããmm nnÛÛnngg).

BÂn cÛ thã thøc hiån aann ttoo‡‡nn tÏnh d¯c b¢ng c·ch d˘ngbao cao su. STIs l‡ c·c bånh l‚y truyän do cÛ quan håtÏnh d¯c vßi ng‹©i nhiÕm bånh. Nhªng viÍm nhiÕm n‡y l‡trong tinh dŒch c˚a ng‹©i «‡n Ùng ho•c ch√t nh©n ‚m «Âoc˚a ng‹©i ph¯ nª. Nhªng bånh n‡y kkhhÙÙnngg l‚y truyänqua hÙn hÌt, d˘ng chung c·c «“ d˘ng trong Ên u”ng, quavât c°n c˚a cÙn tr˘ng, s‚u bÜ, hay qua bã b÷i, ho•c phÚngt°m cÙng c∂ng. B√t cŸ ai cÛ sinh hoÂt tÏnh d¯c khÙng cÛbiån ph·p phÚng tr·nh «äu cÛ nguy c÷ bŒ nhiÕm nhªng

SSøø aann ttoo‡‡nn cc˚aa bbÂÂnn

Sø Èp bu∂c l‡ m∂t h‡nh «∂ng - d˘ l‡ trong tÏnh d¯c haytrong nhªng lÔnh vøc kh·c - m‡ m∂t ng‹©i n‡o «Û bŒ Èpbu∂c tr·i vßi ö mu”n c˚a hÜ. Òiäu n‡y bao g“m:

• bbŒŒ hh„„mm hhiiââpp• bbŒŒ bb°°tt ccÛÛcc• bbŒŒ hh‡‡nnhh hhuunngg• bbŒŒ bbuu∂∂cc pphh‰‰ii ll‡‡mm bb√√tt ccŸŸ mm∂∂tt hhÏÏnnhh tthhŸŸcc

mmÂÂii dd‚‚mm nn‡‡oo• bbŒŒ ÈÈpp cc‹‹ßßii gg‰‰ mm‡‡ kkhhÙÙnngg ««‹‹ÆÆcc ssøø ««““nngg

tthhuu∆∆nn cc˚aa bbÂÂnn hhaayy nngg‹‹©©ii bbÂÂnn ««©©ii cc˚aa bbÂÂnn..Nhiäu trong s” nhªng thÛi t¯c n‡y l‡ b√t hÆp ph·p,

m•c d˘ v∆y nÛ v≈n th‹©ng x‰y ra tÂi m∂t s” n‹ßc.Thâ nh‹ng «iäu «Û khÙng l‡m cho nhªng thÛi t¯c n‡y tr™th‡nh ch√p nh∆n «‹Æc. Ph¯ nª v‡ thanh niÍn th‹©ng l‡nhªng ng‹©i bŒ c‹´ng Èp tÏnh d¯c. CÛ «‹Æc nhªng kiânthŸc thøc tâ, «‹Æc gi·o d¯c v‡ tham gia v‡o c·c cu∂cth‰o lu∆n cÛ thã gi˙p bÂn l‡m ch˚ trong v√n «ä tÏnh d¯cv‡ sŸc kh’e sinh s‰n c˚a chÌnh mÏnh.

Nhªng quyât «Œnh c˚a ng‹©i kh·c vä lÆi Ìch tÏnh d¯cc˚a bÂn cÛ thã l‡ nhªng gÏ hÜ mu”n cho bÂn nh‹ng cÛ thãlÂi khÙng ph‰i l‡ thÌch hÆp vßi bÂn. BÂn nÍn tÏm c·ch cÛ«‹Æc c‡ng nhiäu c‡ng t”t nhªng thÙng tin chÌnh x·c v‡khÙng thiÍn vŒ tr‹ßc khi bÂn cÛ quyât «Œnh chÜn løa chomÏnh. M∂t chÜn løa «Ìch thøc l‡ khÙng cÛ sø Èp bu∂c hay«e dÜa n‡o. CÛ r√t nhiäu lä thÛi truyän th”ng trong v√n«ä tÏnh d¯c, thai nghÈn, v‡ sinh n™ v”n v≈n «‹Æc thøchiån tÿ nhiäu thâ hå, nh‹ng lÂi khÙng há trÆ sŸc kh’e v‡

mÈ

t sÂ

ng

uy

cÍ

cfl

th◊

g»

p p

h¿

i

25

mÈ

t s

 n

gu

y c

Í c

fl t

h◊

g»

p p

h¿

i

24

bånh l‚y truyän n‡y cchhŸŸ kkhhÙÙnngg pphh‰‰ii chà nhªng ng‹©ih‡nh nghä tÏnh d¯c, hay nhªng ng‹©i cÛ quan hå tÏnh d¯cvßi nhiäu ng‹©i ho•c nhªng ng‹©i «“ng tÌnh luyân ·im‡ thÙi.

Nhªng l‚y nhiÕm qua «‹©ng tÏnh d¯c ph∞ biân nh√t l‡:m¯n r∂p ‚m «Âo hay d‹÷ng v∆t, n√m Candida, Chlamydia,giang mai, l∆u, tr˘ng roi v‡ HIV.

pphh¯ nnªª cc¿¿nn ««ii kkhh··mm nnââuu ccÛÛ nnhhªªnngg ttrriiååuu cchhŸŸnngg ssaauu

� khÌ h‹ tÿ ‚m «Âo cÛ m‡u, m˘i kh·c l ho•c nhiäu

h÷n bÏnh th‹©ng

� «au, r·t khi «i tiãu

� «au v‡ ngŸa quanh ‚m «Âo

� «au khi giao hÆp

� «au/loÈt quanh ‚m «Âo

nnaamm ggiißßii cc¿¿nn ««ii kkhh··mm nnââuu ccÛÛ nnhhªªnngg ttrriiååuu cchhŸŸnngg ssaauu

� ch√t nh‡y tÿ d‹÷ng v∆t cÛ m‡u, m˘i kh·c l ho•c

nhiäu h÷n bÏnh th‹©ng

� b’ng r·t ™ d‹÷ng v∆t trong khi v‡ ngay sau khi

«i tiãu

� «au r·t, loÈt ho•c r∂p ph’ng n‹ßc trÍn ho•c quanh

d‹÷ng v∆t

� cÛ n”t ban ho•c n∞i m¯n tÂi b∂ ph∆n sinh d¯c hay ™

nhªng n÷i kh·c trÍn c÷ thã

cchhuuyyåånn ggÏÏ ssÎÎ xx‰‰yy rraa nnââuu bbÂÂnn kkhhÙÙnngg ««ii kkhh··mm

� bÂn cÛ thã bŒ ”m n•ng ho•c cÛ thã tr™ th‡nh vÙ sinh

HH∂∂ii KKHHHHGGÒÒ ««ŒŒaa pphh‹‹÷÷nngg hhoo••cc bb··cc ssÔÔ ssÎÎ ccÛÛ tthhããkkhhuuyyÍÍnn bbÂÂnn ««ii kkiiããmm ttrraa nnhhªªnngg bbåånnhh ll‚‚yy ttrruuyyäännnn‡‡yy..

HIV

/A

IDS

27

HIV

/A

IDS

26

trong qu· trÏnh giao hÆp (qua «‹©ng ‚m «Âo hay h∆umÙn). C·ch thŸ hai l‡ qua «‹©ng m·u, vÌ d¯ khi m·u c˚am∂t ng‹©i nhiÕm HIV «‹Æc truyän sang m·u c˚a ng‹©ikh·c. VÏ v∆y, nhªng ng‹©i s∫ d¯ng ma tuö d˘ng chungkim tiÍm cÛ nguy c÷ l‚y nhiÕm r√t cao, c¤ng nh‹ nhªngng‹©i «‹Æc truyän m·u nh‹ng d¯ng c¯ truyän m·u khÙng«‹Æc kh∫ tr˘ng «˙ng c·ch ho•c m·u «‹Æc truyän cÛ nhiÕmbånh. Ph¯ nª nhiÕm vi r˙t HIV cÛ thã truyän sang cho controng qu· trÏnh thai nghÈn, hay khi sinh n™ ho•c qua sªac˚a ng‹©i mÀ.

Khi vi r˙t x‚m nh∆p v‡o c÷ thã m∂t ng‹©i n‡o «Û thÏ cÛnghÔa l‡ ng‹©i n‡y cÛ kât qu‰ HIV d‹÷ng tÌnh. M∂t ng‹©icÛ thã nhiÕm vi r˙t HIV, tŸc HIV d‹÷ng tÌnh, m‡ khÙng häbiât «iäu «Û. Nhªng d√u hiåu v‡ triåu chŸng c˚a m∂tng‹©i nhiÕm HIV/AIDS l‡: gi‰m trÜng l‹Æng c÷ thã h÷n10%, s”t h÷n m∂t th·ng, måt m’i v‡ «∞ m“ hÙi vä «Ím.M∂t ng‹©i cÛ thã bŒ nhiÕm HIV (tŸc HIV d‹÷ng tÌnh)trong nhiäu nÊm tr‹ßc khi chuyãn sang giai «oÂn AIDS.M∂t trong nhªng c·ch tr·nh bŒ HIV d‹÷ng tÌnh l‡ biâtph‚n biåt giªa sø thøc v‡ nhªng l¿m t‹™ng. M∂t trongnhiäu l¿m t‹™ng vä HIV/AIDS «Û l‡ bÂn cÛ thã chªa «‹Æcbånh n‡y b¢ng c·ch giao hÆp vßi m∂t cÙ g·i «“ng trinh.Òiäu «Û khÙng «˙ng. Nhªng l¿m t‹™ng nguy hiãm väAIDS bao g“m c‰ chuyån cho r¢ng bÂn cÛ thã «‹Æc chªakh’i, trong khi hiån nay ch‹a cÛ ph‹÷ng ph·p chªa trŒ«‹Æc bånh n‡y. KhÙng nÍn cÛ th‡nh kiân vßi ng‹©i bŒnhiÕm HIV, v‡ HIV khÙng chà l‚y nhiÕm ™ m∂t nhÛmng‹©i nh√t «Œnh n‡o «Û. ÒÛ l‡ loÂi vi r˙t «‹Æc l‚y truyändo cÛ quan hå tÏnh d¯c m‡ khÙng phÚng tr·nh vßi m∂t

ÒÙi khi nhªng triåu chŸng nhiÕm bånh khÙng thã hiån rangay, vÏ thâ t”t h÷n hât l‡ luÙn b‰o vå mÏnh v‡ t√t nhiÍnc‰ bÂn tÏnh c˚a mÏnh b¢ng c·ch d˘ng bao cao su. Nâu bÂnth√y lo ngÂi l‡ cÛ thã mÏnh bŒ bånh l‚y nhiÕm qua «‹©ngtÏnh d¯c thÏ h„y liÍn hå vßi b·c sÔ ho•c H∂i KHHGÒ «ã«‹Æc khuyÍn b‰o. An to‡n tÏnh d¯c chÌnh l‡ cÛ quan håtÏnh d¯c m∂t c·ch an to‡n h÷n.

HIV/AIDS

HIV (vi r˙t l‡m suy gi‰m kh‰ nÊng miÕn dŒch c˚a conng‹©i) l‡ m∂t loÂi vi r˙t ph· h˚y hå th”ng miÕn dŒch c˚abÂn. AIDS (h∂i chŸng suy gi‰m miÕn dŒch, hay cÚn gÜi l‡bånh liåt kh·ng) l‡ giai «oÂn sau khi c÷ thã bŒ nhiÕm vir˙t HIV, v‡ khÙng thã ch”ng chÜi lÂi tr‹ßc m∂t loÂt c·cbånh nhiÕm tr˘ng. C÷ thã tr™ nÍn r√t dÕ bŒ viÍm nhiÕm.

HIV kkhhÙÙnngg tthhãã x‚m nh∆p qua ddaa ll‡‡nnhh khÙng bŒ x‚yx·t, ho•c khÙng thã x‚m nh∆p qua vv∆∆tt cc‰‰nn bb¢¢nngg ccaaoossuu llaatteexx, ch£ng hÂn nh‹ bao cao su, vv‡‡ vvii rr˙tt nn‡‡yykkhhÙÙnngg tt““nn ttÂÂii ««‹‹ÆÆcc ll‚‚uu bbÍÍnn nnggoo‡‡ii cc÷÷ tthhãã ccoonnnngg‹‹©©ii. HIV kkhhÙÙnngg tthhãã truyän qua ttiiââpp xx˙cc tthhÙÙnnggtthh‹‹©©nngg,, hhÙÙnn hhÌÌtt,, tthh˚ dd‚‚mm,, bb°°tt ttaayy,, hay ttÿÿ bbåå xxÌÌttrroonngg nnhh‡‡ vvåå ssiinnhh ho•c qua ss∫∫ dd¯nngg cchhuunngg tthhÏÏaaddÔÔaa, v.v. khi Ên u”ng. NÛ c¤ng kkhhÙÙnngg l‚y truyän qquuaavvââtt cc°°nn cc˚aa ccÙÙnn ttrr˘nngg,, ss‚‚uu bbÜÜ.

CÛ hai c·ch chÌnh khiân HIV cÛ thã l‚y truyän tÿ ng‹©in‡y sang ng‹©i kh·c. M∂t l‡ khi tinh dŒch hay ch√t nh©n‚m «Âo c˚a ng‹©i nhiÕm HIV v‡o c÷ thã c˚a ng‹©i kh·c

nh

˘n

g c

…u

h·

i thı

Ïn

g g

»p

29

nh

˘n

g c

…u

h·

i th

ıÏ

ng

g»

p

28

ng‹©i bŒ nhiÕm vi r˙t n‡y, v‡ do c‰ nnhhªªnngg hh‡‡nnhh vviilliiääuu llÔÔnnhh kh·c nªa. Vi r˙t n‡y cÛ thã ‰nh h‹™ng tßi t√t c‰ch˙ng ta, nh‹ng cÛ thã phÚng tr·nh «‹Æc.

NNââuu bbÂÂnn cc‰‰mm tthh√√yy lloo nnggÂÂii vv‡‡ mmuu””nn ccÛÛ tthhÍÍmm cc··cctthhÙÙnngg ttiinn,, xxiinn xxeemm pphh¿¿nn ÒÒŒŒaa cchhÃà lliiÍÍnn hhåå..

Nh˘ng c…u h·i thıÏng g»p

BBÂÂnn ccÛÛ tthhãã ccÛÛ tthhaaii ttrroonngg ll¿¿nn ggiiaaoo hhÆÆpp ««¿¿uu ttiiÍÍnnkkhhÙÙnngg??Có, nâu c‰ hai ng‹©i «äu cÛ kh‰ nÊng sinh s‰n v‡ bÂnkhÙng d˘ng biån ph·p tr·nh thai

BBÂÂnn ccÛÛ tthhãã ccÛÛ tthhaaii nnââuu ggiiaaoo hhÆÆpp kkhhii bbÂÂnn ««aanngg tthh√√yykkiinnhh hhaayy kkhhÙÙnngg??Có

BBÂÂnn ccÛÛ tthhãã ccÛÛ tthhaaii nnââuu bbÂÂnn ggiiaaoo hhÆÆpp ttrroonngg kkhhii ««ŸŸnngghhaayy kkhhÙÙnngg??Có

NNââuu bbÂÂnn rr∫∫aa nnggaayy ssaauu kkhhii ggiiaaoo hhÆÆpp tthhÏÏ ccÛÛ tthhãã vv≈≈nnccÛÛ tthhaaii hhaayy kkhhÙÙnngg??Có

TTiinnhh hhoo‡‡nn cc˚aa bbÂÂnn ccÛÛ bbŒŒ vv´ nnââuu bbÂÂnn kkhhÙÙnnggxxuu√√tt ttiinnhh hhaayy kkhhÙÙnngg??Không

BBÂÂnn ccÛÛ tthhãã kkhhÙÙnngg ccÚÚnn ttiinnhh ttrr˘nngg nnââuu bbÂÂnn xxuu√√tt ttiinnhhnnhhiiääuu qquu·· hhaayy kkhhÙÙnngg??Không. Mái bÍn tinh ho‡n s‰n xu√t kho‰ng 200 triåu tinhtr˘ng mái ng‡y

NNaamm ggiißßii ccÛÛ bbŒŒ ””mm nnââuu hhÜÜ kkhhÙÙnngg xxuu√√tt ttiinnhhtthh‹‹©©nngg xxuuyyÍÍnn hhaayy kkhhÙÙnngg??Không.

CCÛÛ tthh∆∆tt ll‡‡ hhŸŸnngg kkhh™™ii ttÏÏnnhh dd¯cc ™™ nnaamm ggiißßii mmÂÂnnhh hh÷÷nn™™ nnªª ggiißßii hhaayy kkhhÙÙnngg??Không. Nh‹ng con trai th‹©ng «‹Æc dÂy b‰o r¢ng hÜph‰i cÛ sinh lö d“i d‡o, cÛ nhiäu bÂn tÏnh, v‡ b°t «¿u «©is”ng tÏnh d¯c sßm. Con g·i «‹Æc dÂy b‰o l‡ khÙng nÍncÛ ham mu”n tÏnh d¯c, v‡ khÙng nÍn cÛ quan hå tÏnh d¯ctr‹ßc khi c‹ßi. Nhªng quan niåm nh‹ v∆y cÛ thã tr™ th‡nhm∂t ph¿n trong l”i nghÔ c˚a ch˙ng ta v‡ r“i d‹©ng nh‹ tr™ th‡nh nhªng kh·c biåt tø nhiÍn giªa nam gißi v‡ ph¯ nª v∆y.

GGiiaaoo hhÆÆpp qquuaa ««‹‹©©nngg hh∆∆uu mmÙÙnn ccÛÛ aann ttoo‡‡nn kkhhÙÙnngg??M∂t s” ng‹©i (nam gißi v‡ ph¯ nª) thÌch giao hÆp b¢ngc·ch «‹a d‹÷ng v∆t v‡o h∆u mÙn. Giao hÆp qua «‹©ngh∆u mÙn, c¤ng gi”ng nh‹ qua «‹©ng ‚m «Âo, gia tÊngnguy c÷ cÛ thã l‚y nhiÕm c·c bånh STIs v‡ d˘ng baocao su l‡ c·ch t”t nh√t «ã phÚng tr·nh l‚y nhiÕm.

CCÛÛ lliiÍÍnn hhåå nn‡‡oo ggiiªªaa ll‡‡mm ttÏÏnnhh bb¢¢nngg mmiiåånngg vvßßiiHHIIVV//AAIIDDSS hhaayy kkhhÙÙnngg??Ò‚y l‡ c·ch l‚y nhiÕm cÛ nguy c÷ th√p. Vi r˙t HIV bŒ diåtb™i ch√t axit trong d d‡y. Vi r˙t HIV cÛ thã l‚y lan do tinhtr˘ng (tÿ m∂t ng‹©i cÛ HIV d‹÷ng tÌnh) «‹Æc «‹a v‡o m·uqua vât c°t hay x‚y s·t mßi ™ miång hay mÙi, ho•c nâutinh tr˘ng c˚a ng‹©i nhiÕm HIV v‡o m°t c˚a ng‹©i kia.M°t l‡ n÷i cÛ nhiäu mÂch m·u. VÏ v∆y d˘ng bao cao su l‡an to‡n h÷n.

cÍ

th◊

na

m g

iÎi

31

cÍ

th

◊ p

hÙ

n˘

30

CC÷÷ tthhãã nnaamm ggiißßii

DD‹‹÷÷nngg vv∆∆tt: l‡ b∂ ph∆n tÂo b™i c·c mÙ x”p, khi «‹Æc kÌch

thÌch sÎ tr™ nÍn c‹÷ng cŸng do m·u «∞ d“n vä «‚y.

Chiäu d‡i trung bÏnh c˚a d‹÷ng v∆t kho‰ng tÿ 12 tßi 19

cm khi c‹÷ng cŸng

ÒÒ‹‹©©nngg ttiiââtt nniiååuu: ”ng d≈n n‹ßc tiãu tÿ b‡ng quang v‡ tinh

dŒch (trong «Û cÛ tinh tr˘ng) qua d‹÷ng v∆t

QQuuyy ««¿¿uu: «¿u d‹÷ng v∆t, cÛ hÏnh m¤, l‡ v˘ng nhÂy c‰m

nh√t trÍn d‹÷ng v∆t

BBaaoo qquuyy ««¿¿uu: lßp da bao tr˘m lÍn quy «¿u v‡ ph‰i «‹Æc kÈo

l˘i lÂi «ã cÛ thã r∫a r·y, vå sinh, tr·nh c·c bånh truyän

nhiÕm

TTiinnhh ttrr˘nngg: nhªng tâ b‡o hÏnh nÚng nÜc bÈ tÌ xÌu, khi g•p tâ

b‡o trŸng tÿ c÷ thã ng‹©i ph¯ nª sÎ l‡m trŸng th¯ tinh v‡

tÂo ra m∂t tâ b‡o mßi tŸc l‡ b‡o thai

TTiinnhh ddŒŒcchh: ch√t dŒch cÛ tinh tr˘ng b÷i trong «Û. Tinh tr˘ng l‡

c¿n thiât «ã trŸng th¯ tinh trong c÷ thã ng‹©i ph¯ nª v‡

tÂo ra b‡o thai. Tinh tr˘ng «‹Æc phÛng ra c˘ng tinh dŒch

qua «‹©ng tiât niåu. Ò‹©ng tiât niåu th‹©ng d≈n n‹ßc

tiãu, nh‹ng trong qu· trÏnh phÛng tinh n‹ßc tiãu khÙng

thã l≈n v‡o vßi tinh tr˘ng. Trung bÏnh m∂t thÏa c‡ phÍ

tinh dŒch cÛ chŸa 300 triåu tinh tr˘ng

CC‹‹÷÷nngg ccŸŸnngg: sø c‹÷ng cŸng c˚a d‹÷ng v∆t khi «‹Æc

kÌch thÌch

XXuu√√tt ttiinnhh: phÛng th‰i tinh dŒch qua «‹©ng tiât niåu. Ò‚y cÛ

thã l‡ kât qu‰ c˚a m∂t hoÂt «∂ng tÏnh d¯c, kã c‰ th˚ d‚m

B¿ng ki◊m tra

Sau «‚y l‡ h‡nh trÏnh s÷ b∂ qua c·c c÷ quan sinh s‰n c˚acon ng‹©i

CC÷÷ tthhãã pphh¯ nnªª

BBuu““nngg ttrrŸŸnngg: cÛ hai bu“ng trŸng, mái bu“ng trŸng to b¢ng

qu‰ hÂnh nh‚n, s‰n sinh ra trŸng

DDÂÂ ccoonn hhaayy tt∫∫ ccuunngg: cÛ hÏnh d·ng v‡ kÌch c´ c˚a m∂t tr·i lÍ

l∂n ng‹Æc, g“m c·c c÷ cÛ thã m™ r∂ng khi b‡o thai ph·t

triãn

VVÚÚii ttrrŸŸnngg: hai ”ng d≈n trŸng tÿ bu“ng trŸng v‡o d con

BB‡‡nngg qquuaanngg: t˙i c÷, b¢ng c·c mÙ sÆi, «ã «øng n‹ßc tiãu

ÒÒ‹‹©©nngg ttiiââtt nniiååuu: ”ng d≈n n‹ßc tiãu tÿ b‡ng quang

¬¬mm ««ÂÂoo: hÏnh ”ng d‡i kho‰ng 8 cm tÿ c∞ t∫ cung tßi ‚m h∂,

m™ ra giªa hai «˘i. ¬m «Âo cÛ kh‰ nÊng co gi„n r√t lßn

vÏ thâ nÛ cÛ thã gi„n r∂ng bao l√y d‹÷ng v∆t c˚a ng‹©i

«‡n Ùng hay bao quanh thai nhi khi sinh n™

HH∆∆uu mmÙÙnn: «¿u ra ™ cu”i ru∂t gi‡ «‹Æc khÈp ch•t nh© hai c÷

CC∞∞ tt∫∫ ccuunngg: th‹©ng «‹Æc «Ûng kÌn chà cÛ m∂t lá nh’ qua «Û

m·u «‹Æc tho·t ra trong th©i kˇ kinh nguyåt

¬¬mm vv∆∆tt: m∂t b∂ ph∆n hât sŸc nhÂy c‰m n¢m ™ «Ãnh c˚a

c÷ quan sinh d¯c nª, chà cÛ thã nhÏn th√y «¿u n˙m c˚a

b∂ ph∆n n‡y. Khi «‹Æc kÌch thÌch ‚m v∆t to ra v‡ c‹÷ng

cŸng lÍn. Ò‚y l‡ tiÍu «iãm c˚a kho·i c‰m

33

cÍ

th

◊ n

am

giÎ

i

32

Trinh ti’t

M∂t ng‹©i cÚn trinh tiât l‡ ng‹©i ch‹a giao hÆp bao gi©.Ph¯ nª cÛ m∂t m‡ng m’ng gÜi l‡ m‡ng trinh bao quanhc∫a mÏnh. M∂t s” ng‹©i tin r¢ng m‡ng trinh l‡ b¢ngchŸng duy nh√t c˚a sø trinh tiât. Tin nh‹ v∆y cÛ thã g‚yvÙ s” nhªng b√t hÂnh v‡ lo l°ng cho ng‹©i ph¯ nª, ng‹©ikhÙng cÚn m‡ng trinh nh‹ng v≈n l‡ ng‹©i cÚn trinh tiât.M‡ng trinh cÛ thã bŒ kÈo gi„n v‡/ho•c r·ch do t∆p thãd¯c hay c·c hoÂt «∂ng thã thao ho•c do d˘ng tampons(bÊng vå sinh nÈn). M∂t ph¯ nª v≈n cÛ thã l‡ m∂t ng‹©itrinh tiât khi khÙng cÚn m‡ng trinh.

Giao hÆp l¿n «¿u cÛ thã kh· l˙ng t˙ng v‡ «¿y lo sÆ.Khi m∂t hay c‰ hai ng‹©i cÚn trinh tiât, thÏ sø dŒu d‡ngv‡ hiãu biât l≈n nhau l‡ r√t c¿n thiât v‡ quan trÜng.M‡ng trinh khÙng ph‰i l‡ m∂t bŸc t‹©ng c¿n ph‰i ph· v´.V‡ khÙng nh√t thiât ph‰i cÛ ch‰y m·u mßi l‡ b¢ng chŸngc˚a viåc vÿa m√t trinh. M∂t s” ph¯ nª mu”n b‰o vå trinhtiât c˚a mÏnh b¢ng c·ch cho phÈp ng‹©i «‡n Ùng l‡m tÏnhqua «‹©ng h∆u mÙn. KhÙng d˘ng bao cao su l‡ l‡m tÏnhkhÙng an to‡n. Giao hÆp l¿n «¿u cÛ thã «au, r·t d˘ bÂn l‡nam hay nª. BÂn cÛ thã cÛ thai ngay l¿n «¿u giao hÆp.KhÙng nÍn sinh hoÂt tÏnh d¯c nâu bÂn khÙng mu”n.

trinh

ti’t

BBÏÏuu: t˙i chŸa tinh ho‡n

TTiinnhh hhoo‡‡nn: b∂ ph∆n mäm hÏnh trÚn s‰n xu√t ra tinh tr˘ng

HH∆∆uu mmÙÙnn: «¿u ra cu”i ru∂t gi‡ «‹Æc khÈp ch•t b™i hai c÷

BB‡‡nngg qquuaanngg: t˙i c÷, l‡m b¢ng c·c mÙ sÆi, «ã chŸa n‹ßc

tiãu

35

Thai nghœn

Òã trŸng «‹Æc th¯ tinh thÏ trŸng ph‰i g•p «‹Æc tinh tr˘ng.V‡o th©i «iãm xu√t tinh, tinh tr˘ng tÿ tinh ho‡n «i quad‹÷ng v∆t v‡ phÛng v‡o s‚u trong ‚m «Âo. Tinh tr˘ng dichuyãn v‡o d con v‡ g•p trŸng tÂi vÚi trŸng. Sø th¯ tinhdiÕn ra khi tinh tr˘ng kât hÆp vßi trŸng. Nâu trŸng «„ th¯tinh l‡m t∞ trong d con, ng‹©i ph¯ nª sÎ mang thai.TrŸng tr¯ lÂi trong d con v‡ b°t «¿u ph·t triãn. ChÌnth·ng sau thai nhi ra «©i.

Nhªng d√u hiåu «¿u tiÍn c˚a thai nghÈn cÛ thã baog“m: m√t kinh, v˙ to h÷n v‡ mäm h÷n, bu“n nÙn v‡ nÙnm∫a, cÛ vŒ tanh ™ miång, måt m’i v‡ chÛng m•t. CÛ thãkh£ng «Œnh cÛ thai hay khÙng b¢ng m∂t xÈt nghiåm «÷ngi‰n do H∂i KHHGÒ «Œa ph‹÷ng ho•c bånh viån thøchiån (xem ÒÒŒŒaa cchhÃà lliiÍÍnn hhåå). Giª kÌn v‡ b‰o vå nhªng riÍngt‹ l‡ quyän c˚a bÂn v‡ bÂn cÛ thã yÍu c¿u b·c sÔ «iäu n‡ynâu bÂn mu”n.

CÛ m∂t v‡i nguy hiãm liÍn quan tßi viåc cÛ thai khicÚn qu· tr». NÛ bao g“m nhªng nguy hiãm vä thã ch√tnh‹: sinh thiâu th·ng, qu· trÏnh sinh n™ kÈo d‡i v‡/ho•csinh con nh’ v‡ nhÀ c‚n; nhªng nguy hiãm vä t‚m lönh‹: sÆ h„i, c‰m th√y t∂i lái m•c c‰m, ch·n n‰n v‡/ho•cbŒ ch”i b’ b™i gia «Ïnh, bÂn tÏnh, tr‹©ng s™ v‡/ho•c x„h∂i; r“i nhªng nguy hiãm vä m•t x„ h∂i nh‹: bŒ bu∂c ph‰icÛ quan hå ho•c kât hÙn vßi ng‹©i m‡ bÂn khÙng mu”n,bŒ «u∞i hÜc v‡/ho•c ph‰i ph¯ thu∂c vä kinh tâ v‡o b” mÀ.

34

Phæ thai

CÛ thai khÙng ph‰i luÙn l‡ tin vui. Nâu bÂn cÛ thai ngo‡ikâ hoÂch, thÏ «‚y sÎ l‡ m∂t «iäu r√t bu“n. Ph· thai l‡ c·chkât th˙c qu· trÏnh thai nghÈn ngo‡i ö mu”n. Nhªng gÏ bÍntrong d con c˚a ng‹©i ph¯ nª sÎ «‹Æc r˙t ra ho•c ng‹©iph¯ nª sÎ «‹Æc u”ng thu”c «ã ph· thai. Ph· thai v≈n cÚnl‡ m∂t v√n «ä g‚y nhiäu tranh c„i «”i vßi nhiäu ng‹©i, thânh‹ng «‚y l‡ quyât «Œnh c· nh‚n c˚a mái ph¯ nª. TÂi m∂ts” n‹ßc ph· thai l‡ b√t hÆp ph·p v‡ ™ m∂t v‡i n‹ßc thÏ chë‹Æc phÈp ph· thai vßi m∂t s” «iäu kiån nh√t «Œnh, ch£nghÂn nh‹ «ã cŸu sinh mÂng c˚a ng‹©i mÀ.

M∂t s” ng‹©i tin v‡o nhªng l¿m t‹™ng nh‹ u”ng nhiäutr‡ b¢ng c‚y c’ ho•c u”ng r‹Æu, r“i t∆p luyån qu· mŸc,nh‰y, tiÍm ho•c u”ng n∂i tiât t”, «‹a nhªng v∆t thã ho•cc‚y c’ v‡o ‚m «Âo ho•c t°m n‹ßc th∆t nÛng sÎ d≈n tßi sƒythai. TT√√tt cc‰‰ nnhhªªnngg tthhŸŸ ««ÛÛ kkhhÙÙnngg pphh‰‰ii cc··cchh ««ããpphh·· tthhaaii mm‡‡ cchhÃà ccÛÛ hhÂÂii ttßßii ssŸŸcc kkhh’’ee cc˚aa bbÂÂnn..VÏ quyän lÆi c˚a chÌnh mÏnh, «iäu quan trÜng l‡ bÂn h„yh‡nh «∂ng nhanh chÛng v‡ quyât «Œnh liåu bÂn cÛ mu”nph· thai hay khÙng. Ò‚y l‡ chÜn løa c˚a c· nh‚n bÂn.

Nâu viåc ph· thai «‹Æc tiân h‡nh trong «iäu kiån khÙngan to‡n, sÎ cÛ c·c nguy hÂi r√t lßn cho sŸc kh’e c˚a ng‹©iph¯ nª v‡ cÛ thã g‚y chât ng‹©i. NÛ cÛ thã l‡m t∞n hÂi tßic·c c÷ quan sinh s‰n c˚a ng‹©i ph¯ nª, g‚y vÙ sinh c¤ngnh‹ c·c tÏnh trÂng sŸc kh’e nghiÍm trÜng kh·c. p

hæ

tha

itha

i n

gh

œn

3736

Trung t‚m t‹ v√n Tu∞i tr» - HÂnh ph˙c, Trung ‹÷ng Òo‡n, 1E TÊng BÂt H∞, ÒÒiiåånn tthhooÂÂii:: 9714346

Ban Gia «Ïnh «©i s”ng, Trung ‹÷ng H∂i LiÍn hiåp ph¯ nª Viåt nam39 H‡ng Chu”i, H‡ n∂i. ÒÒiiåånn tthhooÂÂii:: (84 4) 9713436

Trung t‚m t‹ v√n dŒch v¯ sŸc kh’e sinh s‰n v‡ KHHGÒ th‡nh ph”H‡ n∂i, 22 Lö Th·i T∞, H‡ n∂iÒÒiiåånn tthhooÂÂii:: (84 4) 8251604

Trung t‚m Kh·m chªa bånh v‡ t‹ v√n sŸc kh’e NgÜc Kh·nh, S” 9 NgÜc Kh·nh, Qu∆n Ba «Ïnh, C5 Triãn l„m Gi‰ng Vı, H‡ n∂iÒÒiiåånn tthhooÂÂii:: (84 4) 8312087; FFaaxx:: (84 4) 8353032

Trung t‚m t‹ v√n dŒch v¯ sŸc kh’e sinh s‰n v‡ KHHGÒ th‡nh ph”HCM, 250 Pasteur, Qu∆n 3, TP H“ ChÌ Minh. ÒÒiiåånn tthhooÂÂii:: (84 8) 8200821

Trung t‚m b‰o vå sŸc kh’e b‡ mÀ tr» em v‡ KHHGÒ th‡nh ph”HCM, 75A Cao Th°ng, qu∆n 3, TP H“ ChÌ Minh ÒÒiiåånn tthhooÂÂii:: (84 8) 8391090; FFaaxx:: (84 8) 8324971

Cu”n s·ch n‡y l‡ m∂t ph¿n c˚a m∂t dø ·n lßn vä Gi·o d¯c gißi tÌnhdo Ban Gi·o d¯c Thâ gißi v¯ «‡i BBC ˚y nhiåm cho c·c ban ngª,g“m Tiâng Å r∆p, Tiâng Ph·p cho v˘ng Phi ch‚u, Tiâng Anh chov˘ng Phi ch‚u, Tiâng Hausa, Tiâng B“ «‡o nha cho v˘ng Phi ch‚u,Tiâng Swahili, Indonesia, Tiâng Quan thoÂi, Tiâng Viåt, TiângT‚y ban nha cho v˘ng ch‚u Mœ v‡ Tiâng Braxin. Xin c‰m ÷n H∂i th‰o Gi·o d¯c gißi tÌnh c˚a Anh.

NNgg‹‹©©ii vviiââtt ss··cchh:: Karen Merkel v‡ Rupert WalderCC”” vv√√nn cchhoo ss··cchh:: Doortje BraekenNNgg‹‹©©ii ll‡‡mm cchh‹‹÷÷nngg ttrrÏÏnnhh pphh··tt tthhaannhh vv‡‡ ddŒŒcchh ss··cchh:: H‡ MiTTrrÏÏnnhh bb‡‡yy ss··cchh:: Henry IlesThâ gißi v¯ «‡i BBC giª b‰n quyän (2000)

LÏi c¿m Ín

Ban Gi·o d¯c, Thâ gißi v¯ «‡i BBC London v‡ LiÍn «o‡n kâ hoÂchhÛa gia «Ïnh qu”c tâ (IPPF) xin c‰m ÷n sø há trÆ t‡i chÌnh c˚at∞ chŸc Packard Foundation v‡ —y h∂i ch‚u ¬u.

[fia ch‹ li‘n hŸ vø cæc th‰ng tin cÀn thi’t

Mu”n biât thÍm c·c thÙng tin vä dø ·n n‡y c¤ng nh‹ nhªng dø ·nGi·o d¯c kh·c c˚a Thâ gißi v¯ «‡i BBC, xin liÍn hå vßi:Commissioning Editor, Education BBC World Service, Bush House, PO Box 76 Strand, London, WC2B 4PH, UK. ÒÒiiåånn tthhooÂÂii:: + 44 207 557 2295, FFaaxx:: + 44 207 240 3141, EE--mmaaiill:: wsedu@bbc.co.uk

Mu”n biât thÍm vä IPPF, xin liÍn hå: IPPF, Regentís College, Inner Circle, Regentís Park, London, NW1 4NS, UK. ÒÒiiåånn tthhooÂÂii:: + 44 207 487 7900, FFaaxx:: + 44 207 487 7950, EE--mmaaiill:: info@ippf.org

M∂t s” c·c t∞ chŸc hoÂt «∂ng trong lÔnh vøc gi·o d¯c sŸc kh’esinh s‰n v‡ tÏnh d¯c tÂi Viåt nam:

H∂i KHHGÒ Viåt nam 138A Gi‰ng Vı, Ba ÒÏnh, H‡ n∂iÒÒiiåånn tthhooÂÂii:: (844) 846 1143, FFaaxx:: (84 4) 8447232 EE--mmaaiill:: vinafpa@netnam.org.vn

Trung t‚m d‚n s” sŸc kh’e v‡ mÙi tr‹©ng Òo‡n Thanh niÍn c∂ng s‰n HCM, 62 B‡ Triåu, H‡ n∂i ÒÒiiåånn tthhooÂÂii:: (84 4) 8263488/ 8227355, FFaaxx:: (84 4) 8223370.

lÏi

c¿

m Í

n •

{fia

ch

‹ li

‘n

hŸ

vø

cæ

c t

h‰

ng

tin

cÀ

n t

hi’

t

3938

contactslist for one

of 5countries

to bedropped in

here...