15 (2010)

* Ks. dr Sławomir Sobiech, kapłan diecezji włocławskiej, doktor prawa kano- nicznego.

KS. SławOmir SObiech*SieraDZ

wizytacja dziekańska w świetle przepisów prawa pOwszechnegO i diecezjalnegO włOcławskiegO

Urząd dziekana ze względów duszpastersko-administracyjnych w życiu i działalności Kościoła zasługuje na szczególną uwagę. Dziekani jako przedstawiciele prezbiterium Kościoła partykularnego należeli i na-leżą do najbliższych i najbardziej zaufanych współpracowników biskupa diecezjalnego oraz stanowili i stanowią bardzo ważną rolę w strukturze tego Kościoła. Ich prawa, obowiązki, zadania i kompetencje określało i określa ustawodawstwo powszechne (kan. 553–555 KPK z 1983 r. ), ale także poszczególni biskupi w ramach stanowienia prawa partykularne-go, przede wszystkim na synodach i poprzez dekrety. Prawo to czyniło i czyni z dziekana pomocnika biskupa diecezjalnego, pośrednika między biskupem diecezjalnym i kurią biskupią, a duchowieństwem i wiernymi świeckimi dekanatu w określonych sprawach. Początkowo zadaniem dzie-kana było wprowadzanie uchwał synodalnych i rozporządzeń biskupa diecezjalnego w życie dekanatu i poszczególnych parafii, bycie stróżem wiary, obyczajów oraz dyscypliny kościelnej. Po Soborze Trydenckim urząd ten nabrał jeszcze większego znaczenia i nie ograniczał się tylko

TEOLOGIA_15_2010.indb 95 2011-04-05 15:02:35

© Copyti

ght b

y Wyd

awnic

two N

auko

we Uniw

ersyte

tu Miko

łaja K

opern

ika w

Toruniu

96 Ks. Sławomir Sobiech

do zadań i funkcji kontrolnych i nadzorujących pracę kapłanów w de-kanacie, ale także administracyjnych, mających na celu wspomaganie biskupa diecezjalnego w zarządzie i kierowaniu diecezją. Po Soborze Watykańskim II do obowiązków dziekana doszły jeszcze zadania dusz-pasterskie w dekanacie. Po Soborze Watykańskim II do obowiązków dziekana doszły jeszcze zadania duszpasterskie w dekanacie.

Instrukcja na temat pasterskiej posługi biskupów w diecezji, wy-dana po Vaticanum II, podkreśla, że należy przywiązywać wielkie zna-czenie do funkcji dziekana, którą trzeba uznać za funkcję duszpasterską, a nie tylko prawną, administracyjną i ponadparafialną. Na dziekanie bowiem ciąży nie tylko obowiązek czuwania, ale i jednocześnie obowią-zek prawdziwej troski apostolskiej, ażeby rozwijało się życie lokalnego prezbiterium i potęgowała w ramach dekanatu wspólnie podejmowana działalność duszpasterska1. Można zatem powiedzieć, że od osoby dzie-kana i wypełniania jego urzędu i posługi w dużym stopniu zależała i zależy realizacja misji i posłannictwa Kościoła.

Celem niniejszego artykułu będzie ukazanie wizytacji dziekańskiej, która wchodzi w zakres uprawnień i obowiązków dziekańskich. Należy zatem przedstawić i omówić to zagadnienie, uwzględniając normy prawa powszechnego, jak i partykularnego diecezji włocławskiej, w której pełni posługę duszpasterską autor.

Zarówno prawo powszechne, jak i diecezjalne zawarte w statutach Synodu Włocławskiego z 1967 roku2 i Statutach Dziekańskich3 nakładają na dziekana obowiązek wizytowania parafii swojego dekanatu. Obowią-zek ten dotyczy corocznego wizytowania parafii, jak i przeprowadzenia wizytacji co pięć lat z racji wizytacji kanonicznej przeprowadzanej w pa-rafii przez biskupa4.

Należy zauważyć, że na terenie metropolii gnieźnieńskiej, w skład której wchodzi także diecezja włocławska, dziekani przeprowadzali swoje wizytacje już w końcu XIII w.5 W stuleciu XIV i pierwszej połowie XV w. wizytacje dziekańskie były tu już w pełni ugruntowane. Z upadkiem znaczenia dziekanów na przełomie XV i XVI w. ustały również ich wi-

1 Kongregacja Biskupów, Instrukcja na temat pasterskiej posługi biskupów, w: Posoborowe Prawodawstwo Kościelne, t. VI, Warszawa 1975, s. 263. 2 Zob. statut 49 Synodu Diecezji Włocławskiej i załącznik nr 4. 3 Zob. Statuty Dziekańskie z 1990 p. II, 3, a, 3. 4 J. Gręźlikowski, Wizytacja dziekańska w świetle przepisów prawa powszechnego i diecezjalnego włocławskiego, KDW 73 (1990) nr 3–4, s. 105 nn. 5 S. Librowski, Wstęp ogólny do wizytacji, AB i MK, t. 8, Lublin 1964, s. 114.

TEOLOGIA_15_2010.indb 96 2011-04-05 15:02:35

© Copyti

ght b

y Wyd

awnic

two N

auko

we Uniw

ersyte

tu Miko

łaja K

opern

ika w

Toruniu

97wizytacja dziekańska w świetle przepisów prawa powszechnego i diecezjalnego włocławskiego

zytacje. Po przywróceniu im władzy przez sobór trydencki (1545–1563) w całym Kościele, a synod prowincjalny warszawski z 1561 r. w Polsce6, dziekani odzyskali prawo do wizytacji, wykonując je do dziś.

Jako jeden z pierwszych w Polsce przywrócił wizytacje w diecezji kujawsko-pomorskiej biskup Hieronim Rozrażewski (1581–1600), polecił im na razie załatwianie spraw doraźnych i szczegółowszych, jak: doko-nanie odpisów przywilejów kościołów parafialnych7, albo przyjęcie ich z rąk tych proboszczów, którzy to uczynią8, sporządzenie inwentarzy rzeczy kościołów i beneficjów parafialnych9, dostarczenie do kurii bi-skupiej lub kancelarii konsystorzy wykazów szpitali parafialnych10 oraz sprawdzenie rachunkowości powyższych11. Na przestrzeni od XVII do XIX stulecia wizytacje dziekańskie odbywały się już regularnie i sprawnie, zajmując miejsce rocznych zwykłych wizytacji archidiakonów, którzy na podobieństwo wizytatorów delegowanych, pozostawali tylko do wizytacji generalnych12.

1. OBOwiązek wizytacji

Kodeks Prawa Kanonicznego z 1917 r. wspomina, że dziekan powinien wizytować podległe mu parafie w oznaczonym czasie, czyniąc to raz, dwa lub więcej razy w roku13.

Natomiast Kodeks Prawa Kanonicznego z 1983 r. w sposób zwię-zły i jednoznaczny mówi, że dziekan ma obowiązek wizytować parafie swojego rejonu w sposób określony przez biskupa diecezjalnego (kan. 555 § 4). Kodeks nie określa, jak często parafie mają być wizytowane przez dziekana, ani jaki jest przedmiot i zakres wizytacji. Kodeks z 1917 r. wspominał o obowiązku corocznego składania biskupowi ordynariuszowi

6 Z. Chodyński, Statuta synodalia dioecesis Wladislaviensis et Pomeraniae, Zbiór Wężyka, s. 56– 57, Zbiór Żurawskiego, I, 148. 7 Z. Chodyński, Statuta synodalia..., s. 102, 137. 8 Tamże, s. 125, 146. 9 Tamże, s. 106, 131, 133. 10 Tamże, s. 146. 11 Tamże, s. 130. 12 Według ks. Librowskiego, J. Szymański w swojej książce Z dziejów wizytacji, s. 289–290 nieściśle podaje, jakoby dziekani przejmowali po archidiakonach całość władzy oraz wszystkie wizytacje. 13 Zob. kan. 447 § 2 KPK z 1917 r.

TEOLOGIA_15_2010.indb 97 2011-04-05 15:02:35

© Copyti

ght b

y Wyd

awnic

two N

auko

we Uniw

ersyte

tu Miko

łaja K

opern

ika w

Toruniu

98 Ks. Sławomir Sobiech

sprawozdania ze stanu parafii, ale wprost też nie nakazywał obowiązku i przedmiotu corocznej wizytacji. Częstotliwość, zakres i przedmiot wi-zytacji określa więc biskup diecezjalny.

Synod Włocławski z 1967 r. w statucie 49 nakazywał dziekanowi przeprowadzać wizytację parafii swojego dekanatu raz w roku, po czym przedłożyć kurii diecezjalnej sprawozdanie na piśmie zgodnie z instruk-cją zamieszczoną w załączniku do statutów diecezjalnych14. Bardziej szczegółowe sprawozdanie powizytacyjne dziekan winien przedstawić co pięć lat z racji swojej wizytacji przed wizytacją kanoniczną parafii, przeprowadzoną przez biskupa.

Statuty Dziekańskie promulgowane przez biskupa Henryka Mu-szyńskiego również mówią o corocznej wizytacji parafii dekanatu prze-prowadzanej przez biskupa. Natomiast gdy chodzi o parafie dziekańskie, wizytują je rejonowi referenci do spraw duszpasterstwa w podległym sobie rejonie15.

Prawodawca diecezjalny mówi więc o obowiązku odbywania i przeprowadzania przez dziekana dwóch różnych, oddzielnych wizytacji: corocznej – przeprowadzanej według instrukcji o wizytacji parafii przez dziekana oraz odbywanej co pięć lat przed wizytacją kanoniczną, którą dziekan przeprowadza według wskazań do protokołu przed wizytacją pasterską parafii.

Każda wizytacja powinna być przeprowadzona dokładnie, bez po-śpiechu i nie należy jej ograniczać tylko do wypełnienia kwestionariusza wizytacyjnego. Oprócz dziekana, który powinien ze swego obowiązku wizytowania parafii wywiązać się należycie i według przepisów prawa, duszpasterze winni zdawać sobie sprawę, że wizytacja dziekańska nie jest i nie może być traktowana formalistycznie i powierzchownie, gdyż wynika z troski prawodawcy o właściwe funkcjonowanie parafii w aspek-cie duszpasterskim, administracyjno-gospodarczym i religijno-moralnym. Ponadto księża proboszczowie muszą być świadomi zaleceń czy uwag, jakie są umieszczane w protokóle wizytacji kanonicznej, a także ostatniej dziekańskiej16. Wizytacja dziekańska winna być wcześniej zapowiedziana, aby każdy duszpasterz mógł się do niej przygotować, a także by mogli

14 I Synod Diecezji Włocławskiej, statut 49 i załącznik nr 4. 15 Statuty Dziekańskie, p. II, a, 3. 16 Por. Instrukcja o wizytacji dziekańskiej, Wiadomości Urzędowe Diecezji Opolskiej 44 (1989), nr 12, s. 337.

TEOLOGIA_15_2010.indb 98 2011-04-05 15:02:35

© Copyti

ght b

y Wyd

awnic

two N

auko

we Uniw

ersyte

tu Miko

łaja K

opern

ika w

Toruniu

99wizytacja dziekańska w świetle przepisów prawa powszechnego i diecezjalnego włocławskiego

się do niej przysposobić współpracownicy proboszcza – wikariusze i za-trudnieni na poszczególnych stanowiskach pracownicy parafialni spośród laikatu świeckiego.

Drugi Synod Diecezji Włocławskiej w statucie 329, podobnie jak wcześniejszy Synod z 1967 r. poleca dziekanowi raz w roku przeprowadzić wizytację każdej parafii swego dekanatu, przedstawiając kurii diecezjalnej sprawozdanie na piśmie, a także raz w roku złożenie biskupowi diece-zjalnemu sprawozdanie z problemów duszpasterskich powierzonego mu terenu17.

2. cOrOczna wizytacja paraFii

Dziekan jako przedstawiciel biskupa diecezjalnego i jego władzy na terenie dekanatu oraz jako odpowiedzialny za rozwój życia w powie-rzonym mu dekanacie jest zobowiązany czuwać nad dyscypliną kościelną, kontrolować sprawowanie funkcji duszpasterskich i administracyjnych oraz troszczyć się o dobro Kościoła, parafii, duchowieństwa i wiernych. Wyrazem tej troski jest polecenie prawodawcy, aby dziekani przeprowa-dzali wizytacje parafii w powierzonym sobie dekanacie.

Oprócz wizytacji parafii przeprowadzanej co pięć lat, przed wi-zytacją biskupią, dziekan w myśl przepisów prawa diecezjalnego18 zobo-wiązany jest przeprowadzać wizytacje parafii swego dekanatu każdego roku, w czasie dogodnym dla dziekana, jak i dla proboszcza19. Przedmiot wizytacji corocznej stanowią; duszpasterstwo, kancelaria parafialna, stan obiektów sakralnych i kościelnych. W roku, w którym przeprowadzana jest wizytacja przed wizytacją biskupią, nie należy już przeprowadzać wizytacji corocznej.

Zakres i przedmiot wizytacji corocznej jest nieco mniejszy, cho-ciaż obejmuje sprawy najważniejsze, a tym samym wymagające ciągłego czuwania i kontrolowania oraz sprawowania prawdziwie apostolskiej troski o stan duszpasterstwa i poziom religijno- moralny duchowieństwa i wiernych, stan gospodarczo-administracyjny parafii i inwestycyjny.

17 Zob. statut 329 II Synodu Diecezji Włocławskiej, Włocławek 1994. 18 Zob. statut 49 i załącznik nr 4 synodu włocławskiego oraz Statuty Dziekańskie z 1990 r., p. II, 3, a, 3. 19 J. Gręźlikowski, dz. cyt., s. 107.

TEOLOGIA_15_2010.indb 99 2011-04-05 15:02:35

© Copyti

ght b

y Wyd

awnic

two N

auko

we Uniw

ersyte

tu Miko

łaja K

opern

ika w

Toruniu

100 Ks. Sławomir Sobiech

3. wizytacja przed wizytacją kanOniczną paraFii

Wizytacja ta ze względu na swój charakter przygotowawczy do wizytacji biskupiej przeprowadzana jest najczęściej co pięć lat i obejmuje cały szereg spraw i tematów, które mają ukazać wizytującemu biskupo-wi obraz i stan parafii. Na podstawie protokółu sporządzonego przez dziekana, który jest nazywany protokółem przedwizytacyjnym, biskup zapoznaje się bliżej z parafią, jej duszpasterstwem, katechizacją, stanem obiektów sakralnych i kościelnych, problemami i trudnościami, po czym obraz ten weryfikuje, wizytując osobiście parafię20. Powyższa wizytacja, w myśl wskazań do sporządzania protokółu wizytacyjnego podawanych przez kurię diecezjalną księżom dziekanom, obejmuje: sprawy duszpaster-skie, katechetyczne, kancelarię parafialną, sprawy personalne i materialne, chodzi tu o stan obiektów sakralnych i kościelnych.

stan duszpasterstwa

Rozpoczynając wizytację parafii, dziekan na samym początku jej przeprowadzenia powinien zapoznać się z wykonaniem wskazań i za-rządzeń z poprzedniej wizytacji kanonicznej, a następnie szczegółowo przedstawić je w protokóle powizytacyjnym. Po zapoznaniu się, jak zostały wprowadzone w życie i jak wykonane, dziekan przechodzi do spraw duszpasterskich. Najpierw zwraca uwagę, jak funkcjonują w pa-rafii różne zespoły parafialne, takie jak: Parafialna Rada Duszpasterska, Rada do Spraw Ekonomicznych, Parafialny Zespół Charytatywny, Ruch Trzeźwości im. św. Maksymiliana Kolbego, Żywy Różaniec i Bractwa21. Interesuje się także działalnością innych grup nieformalnych, takich jak: ministranci, lektorzy, schola, asysta, ruch Światło–Życie, Towarzystwo Przyjaciół Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. W większych parafiach miejskich bada, czy jest prowadzone duszpasterstwo stanowe (ludzi pracy, robotników, inteligencji, służby zdrowia). Wizytując działalność poszczególnych grup i zespołów parafialnych, dziekan zapoznaje się jak wygląda opieka duszpasterska nad poszczególnymi grupami, jaka jest częstotliwość spotkań, kto sprawuje opiekę duszpasterską. Następnie dziekan bada stan życia sakramentalnego w parafii. Odnośnie do sakra-

20 Tamże. 21 Zob. Instrukcja o wizytacji parafii..., s. 254.

TEOLOGIA_15_2010.indb 100 2011-04-05 15:02:35

© Copyti

ght b

y Wyd

awnic

two N

auko

we Uniw

ersyte

tu Miko

łaja K

opern

ika w

Toruniu

101wizytacja dziekańska w świetle przepisów prawa powszechnego i diecezjalnego włocławskiego

mentu chrztu, zwraca uwagę na to, kiedy jest udzielany, czy są to terminy stałe, wiadome wiernym; czy prowadzone są w parafii konferencje przed chrztem dla rodziców i chrzestnych22.

Przy sakramencie bierzmowania czyni rozeznanie, jak często jest udzielany, kto i kiedy ostatnio udzielał bierzmowania w parafii oraz jak wygląda i odbywa się przygotowanie do tego sakramentu.

W trosce o Eucharystię, dziekan sprawdza, kiedy są sprawowane Msze św. w niedziele i święta i dni powszednie oraz czy ich rozkład jest umieszczony na tablicy ogłoszeń, w gablotce kościelnej lub innej tablicy dostrzegalnej przez wszystkich. Zwraca uwagę na przygotowanie dzie-ci do I Komunii świętej, a także czy w parafii odbywają się spotkania i konferencje dla rodziców dzieci przygotowujących się do pierwszej Komunii Świętej.

W ramach kontroli sakramentu pokuty i pojednania wizytator zapoznaje się, kiedy wierni mają okazję do spowiedzi św. i czy jest to im wiadome i znane. Sprawdza, czy i kiedy proboszcz organizuje w parafii rekolekcje, misje, nabożeństwa pokutne oraz dowiaduje się o uczestni-czeniu w nich wiernych.

Ze szczególną uwagą dokonuje wizytacji stanu wszelkich poczy-nań w odniesieniu do sakramentu małżeństwa: jak wygląda i przebiega dalsze, bliższe i bezpośrednie przygotowanie do małżeństwa, czy pro-wadzony jest w parafii kurs przedmałżeński, tzw. nauki przedślubne i punkt poradnictwa rodzinnego, czy jest na miejscu, czy też narzeczeni są odsyłani do innej parafii, jak jest wyposażony, kto go prowadzi, jakie ma kwalifikacje i czy bierze udział w spotkaniach referatu duszpaster-stwa rodzin przy kurii diecezjalnej. Dziekan bada ponadto korzystanie z poradnictwa rodzinnego przez małżonków, a także zwraca uwagę na opiekę duszpasterską nad młodymi małżeństwami, rodzinami wielodziet-nymi, rozbitymi i samotnymi matkami. Wszelkie spostrzeżenia i uwagi jest zobowiązany umieścić w protokole sporządzonym po zakończeniu wizytacji.

Jeśli zaś chodzi o sakrament kapłaństwa, dziekan w czasie swej wizytacji interesuje się budzeniem i pielęgnowaniem powołań kapłań-skich23, zakonnych i misyjnych; bada czy są prowadzone modlitwy o powołania do Służby Bożej oraz jak przebiega opieka duchowa nad alumnami w czasie ferii świątecznych i wakacji.

22 Zob. tamże, s. 253. 23 Zob. tamże, s. 254.

TEOLOGIA_15_2010.indb 101 2011-04-05 15:02:35

© Copyti

ght b

y Wyd

awnic

two N

auko

we Uniw

ersyte

tu Miko

łaja K

opern

ika w

Toruniu

102 Ks. Sławomir Sobiech

sprawy katechetyczne

Ze względu na to, że do nauczania i wychowania w sposób szcze-gólny jest zobowiązany i uprawniony Kościół, któremu przez Boga została zlecona misja niesienia pomocy ludziom, aby mogli osiągnąć pełnię życia chrześcijańskiego24, wizytacja dziekańska musi obejmować także sprawy katechetyczne. Duszpasterze – jak zaznacza Kodeks Prawa Kanonicznego – mają obowiązek czynić wszystko, aby dzieci i młodzież harmonijnie roz-wijały swoje właściwości fizyczne, moralne i intelektualne, nabywały coraz doskonalszego zmysłu odpowiedzialności, właściwie korzystały z wolności oraz były przygotowane do czynnego udziału w życiu Kościoła i społeczeń-stwa25, a wszyscy wierni mogli otrzymać wychowanie katolickie26.

W czasie wizytacji dziekan winien się zapoznać, jak przebiega w parafii realizacja misji nauczania katechetycznego. Najpierw sprawdza sale katechetyczne i punkty katechetyczne, ich usytuowanie, wielkość, ogrzewanie i wyposażenie. Po czym czyni rozeznanie, czy katechezą są objęci wszyscy, którzy powinni być katechizowani, a więc: dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym, młodzież szkół średnich, młodzież pozaszkolna; czy prowadzone jest w parafii duszpasterstwo młodzieży pomaturalnej; jaki jest udział dzieci i młodzieży w katechezie, w rekolek-cjach parafialnych, spotkaniach dekanalnych, rejonowych i diecezjalnych. Następnie duszpasterze informują dziekana, kto, kiedy, gdzie i w jakim wymiarze godzin prowadzi katechizację, przedkładają na bieżąco prowa-dzone dzienniki katechetyczne oraz plany katechizacji. Dziekan sprawdza jednocześnie czy plan katechizacji jest wywieszony na tablicy ogłoszeń oraz czy respektowany jest zakaz przyjmowania ofiar z okazji katechizacji, rozdawania świadectw i I Komunii Świętej27.

kancelaria paraFialna

Wizytując kancelarię parafialną, dziekan zwraca uwagę na jej usytuowanie, czy posiada poczekalnię, odpowiednie umeblowanie i za-bezpieczenie oraz czy istnieje łatwość dostępu do niej. Wyposażenie

24 Zob. kan. 794 § 1 KPK z 1983 r. 25 Kan. 795 KPK z 1983 r. 26 Zob. kan. 794 § 2 KPK z 1983 r. 27 J. Gręźlikowski, dz. cyt., s. 109.

TEOLOGIA_15_2010.indb 102 2011-04-05 15:02:35

© Copyti

ght b

y Wyd

awnic

two N

auko

we Uniw

ersyte

tu Miko

łaja K

opern

ika w

Toruniu

103wizytacja dziekańska w świetle przepisów prawa powszechnego i diecezjalnego włocławskiego

całkowite kancelarii powinno być własnością parafialną, co musi mieć udokumentowanie w tzw. inwentarzu kancelaryjnym, co sprawdza dziekan. Tablica informacyjna powinna każdego zainteresowanego zo-rientować o godzinach urzędowania i możliwości skontaktowania się z duszpasterzem. Jeżeli zachodzi potrzeba, dziekan zwraca uwagę na porządek, jaki powinien istnieć w kancelarii i na gustowne jej urządzenie. Dziekanowi należy także przedstawić dokładnie spisany inwentarz wła-sności parafialnej: kościelnej i plebanijnej oraz sprawdzić czy naniesione zostały przedmioty nabyte w ostatnim pięcioleciu28.

Z wielką troskliwością i dokładnością dziekan sprawdza księgi pa-rafialne, szczególnie księgi metrykalne: chrztów, ślubów, zmarłych i bierz-mowanych. Należy sprawdzić, czy są poprawnie prowadzone, zgodnie z wymogami prawa kanonicznego, czy są prowadzone na bieżąco, czy są dokonywane atramentem, a wpisy starannie i czytelnie naniesione. Ze szczególną wnikliwością dziekan sprawdza adnotacje o zawartych mał-żeństwach. Z tych względów przegląda protokóły przedślubne, a po ich zbadaniu pozostawia – tak jak to czyni we wszystkich księgach parafial-nych – adnotację: „Sprawdziłem podczas wizytacji dziekańskiej, dnia...”, z wyraźnym podpisem i pieczęcią dziekańską. Dziekan przegląda także część archiwalną kancelarii.

Wizytując parafię, dziekan sprawdza również, czy zostały sumien-nie i zgodnie z przeznaczeniem przekazane do kurii diecezjalnej i semi-narium wszystkie kolekty diecezjalne i świadczenia. Proboszcz natomiast jest zobowiązany udokumentować, że zobowiązania finansowe dotyczące stypendium z racji binowanych lub trynowanych Mszy św. są odprowa-dzane do kurii, jak również składki na rzecz emerytów. Dziekan spraw-dza także dokumenty – dowody ubezpieczenia PZU obiektów sakralnych i dla ZUS-u. Równocześnie zwraca uwagę, czy zgodnie z odpowiednimi przepisami pracownicy kościelni zatrudnieni są na podstawie umowy o pracę i czy są odpowiednio opłacani29.

sprawy persOnalne

Te sprawy nie powinny ograniczać się tylko do wypełnienia i po-dania danych personalnych w kwestionariuszu wizytacyjnym. Ma to być wizytacyjna rozmowa z duszpasterzami.

28 Zob. Instrukcja o wizytacji..., zarządzenia, s. 339. 29 J. Gręźlikowski, dz. cyt., s. 110.

TEOLOGIA_15_2010.indb 103 2011-04-05 15:02:35

© Copyti

ght b

y Wyd

awnic

two N

auko

we Uniw

ersyte

tu Miko

łaja K

opern

ika w

Toruniu

104 Ks. Sławomir Sobiech

Na początku winna się odbyć rozmowa z proboszczem. Ma ona być sondażem pracy duszpasterskiej w parafii. Z takiej rozmowy dzie-kan zorientuje się jak dalece proboszcz panuje nad parafią i obejmuje wszystkie jej sprawy i problemy. Jeżeli w parafii są wikariusze współ-pracownicy, to prosi proboszcza o scharakteryzowanie ich sylwetek, a także ich pracy duszpasterskiej, dowie się również, jakimi szczególnymi uzdolnieniami się odznaczają i jakie parafie można im powierzyć, jeżeli już są starsi.

Jeżeli w parafii są siostry zakonne (katechetki, organistka, zakry-stianka), dziekan bada ich warunki mieszkaniowe i warunki pracy.

Następnym etapem spraw personalnych jest rozmowa z każdym wikariuszem parafialnym. Dziekan przeprowadza ją w mieszkaniu wi-kariusza. Zainteresuje się warunkami mieszkaniowymi, a także sprawą wyżywienia i dnia wolnego. Zorientuje się, jak wygląda współpraca z proboszczem i ewentualnie z pozostałymi wikariuszami. wikariusz zaś przedstawi wizytującemu dziekanowi zakres swoich obowiązków, konspekty kazań głoszonych w niedziele i święta30.

Po rozmowach z proboszczem i wikariuszami dziekan jest zobo-wiązany przeprowadzić rozmowę z pracownikami kościelnymi: gospo-dynią, kościelnym, organistą, grabarzem, świeckimi katechetami. Dziekan w tych rozmowach powinien zainteresować się różnymi formami pracy laikatu świeckiego, np. pracy charytatywnej, grup młodzieżowych. Jeżeli w pracy parafialnej zaangażowane są osoby zakonne, zapozna się z nimi bliżej poprzez złożenie wizyty w domu zakonnym31.

sprawy materialne (stan OBiektów sakralnych i kOścielnych)

Dziekan w obecności proboszcza czy rektora kościoła oraz przed-stawiciela rady parafialnej zapoznaje się ze stanem kościoła w jego szacie zewnętrznej. Zwraca uwagę na stan dachu i tynków, na rynny i odpro-wadzenie wód deszczowych, instalację odgromową, ogrodzenie, jak i na porządek całego obejścia kościelnego. Dziekana należy poinformować, jakie prace w tym względzie były ostatnio podjęte, a jakie są w najbliż-szym czasie do zrealizowania.

30 Tamże, s. 111. 31 Por. Instrukcja o wizytacji parafii..., s. 340–341.

TEOLOGIA_15_2010.indb 104 2011-04-05 15:02:35

© Copyti

ght b

y Wyd

awnic

two N

auko

we Uniw

ersyte

tu Miko

łaja K

opern

ika w

Toruniu

105wizytacja dziekańska w świetle przepisów prawa powszechnego i diecezjalnego włocławskiego

Ze szczególną uwagą dziekan wizytuje wnętrze obiektu sakral-nego. Bada stan ołtarza i właściwe zaadoptowanie prezbiterium do wymogów przepisów liturgicznych oraz czy plan wszelkich prac był zatwierdzony przez kurię diecezjalną. Sprawdza także jakość i stan tabernakulum, również jego wnętrze i bezpieczeństwo zamykania, czy jest pancerne i ogniooodporne. Bada też stan i użytkowanie konfesjo-nałów. Z uwagą dokonuje wizytacji zakrystii i wszystkich znajdujących się tam przedmiotów liturgicznych. Dowiaduje się też o stanie organów i dzwonów kościelnych32. Jeżeli w parafii są kościoły filialne lub kaplice, podobnie zwraca uwagę na ich stan zewnętrzny i wewnętrzny oraz na zabezpieczenie.

Dziekan bada także stan zewnętrzny plebanii i porządek jej obej-ścia oraz ogrodzenia. Podobnie zapoznaje się ze stanem i urządzeniem wnętrza plebanii. Powinien zwrócić baczną uwagę na usytuowanie, stan i wyposażenie mieszkań księży wikariuszy. Tak samo wizytuje od strony zewnętrznej i wewnętrznej domy parafialne, domy katechetyczne, a także zabudowania gospodarcze. Przedmiotem wizytacji dziekańskiej winny być także cmentarze kościelne.

Wizytując stan obiektów sakralnych i kościelnych, dziekan bada jednocześnie, jakie są potrzeby parafii odnośnie do budowy, rozbudowy i remontu poszczególnych obiektów. Przypomina proboszczowi, że na wszelkie tego typu prace, jak i na remont organów lub zakup nowych, nabywanie czy sprzedaż działek i gruntów, wymagane jest pozwolenie kurii diecezjalnej.

Wszelkie świadczenia parafii na rzecz seminarium duchownego, kurii i inne dzieła dziekan sprawdza, wizytując kancelarię parafialną.

sprawOzdanie pOwizytacyjne

Po przeprowadzeniu wizytacji rocznej i pięcioletniej dziekan ma obowiązek sporządzenia protokółu powizytacyjnego z każdej parafii33. Do sporządzenia podobnego protokółu zobowiązany jest również rejo-nowy referent do spraw duszpasterstwa, który przeprowadza wizytację parafii dziekańskich. Jeżeli w czasie wizytacji zauważono poważne zaniedbania, w tym także i w kancelarii parafialnej przy prowadzeniu

32 Por. tamże, s. 338. 33 J. Gręźlikowski, dz. cyt., s. 114.

TEOLOGIA_15_2010.indb 105 2011-04-05 15:02:35

© Copyti

ght b

y Wyd

awnic

two N

auko

we Uniw

ersyte

tu Miko

łaja K

opern

ika w

Toruniu

106 Ks. Sławomir Sobiech

ksiąg metrykalnych, dziekan powiadamia o tym biskupa diecezjalnego, który po konsultacji, zarządza przeprowadzenie wizytacji nadzwyczajnej przeprowadzonej przez przedstawiciela kurii diecezjalnej. Gdy zaniedba-nia zauważono w czasie wizytacji przed wizytacją kanoniczną parafii, ponowną wizytację przeprowadza biskup wizytujący parafię34.

Protokół sprawozdawczy sporządza się w trzech egzemplarzach. Jeden egzemplarz przesyła się do kurii, drugi pozostaje w aktach dzie-kańskich, trzeci zaś w aktach parafialnych. Przekazując protokół kurii, dziekan umieszcza w nim swoje uwagi i zalecenia oraz dzieli się spo-strzeżeniami ogólnodekanalnymi, które oprócz danych z poszczegól-nych parafii, są także ważne dla biskupa wizytującego parafie swego dekanatu35. Statut 329 synodu diecezjalnego z 1994 roku jednocześnie nakazuje dziekanowi składanie biskupowi diecezjalnemu dodatkowego sprawozdania z działalności i problemów duszpasterskich powierzonego mu dekanatu36.

W świetle przedstawionych wszystkich spraw i czynności, które dziekan podejmuje i wykonuje podczas wizytacji corocznej i pięcioletniej, należy dostrzec, jak ważny i doniosły wypełnia obowiązek, a jednocze-śnie i prawo, wymagające zaangażowania i odpowiedzialności. Dziekan bowiem jako zewnętrzny zastępca biskupa diecezjalnego i jego przed-stawiciel oraz jako współpracownik kapłanów w dekanacie, zapoznaje się podczas wizytacji ze stanem gospodarczo-administracyjnym i dusz-pasterskim parafii, a także ze stanem religijno-moralnym wiernych i sa-mych duszpasterzy, nadto i współpracujących z nimi członków laikatu świeckiego, w tym i pracowników kościelnych. Ponadto wizytując parafie, sprawdza wykonywanie zaleceń i zarządzeń z wizytacji kanonicznej, które proboszcz jest zobowiązany uwzględnić i podejmować w swojej pracy duszpasterskiej, administracyjnej i inwestycyjnej. Przedstawiając sprawozdanie powizytacyjne, zmuszony jest wydawać opinie, mieć swoje zdanie, czasami upominać, inwigilować i być rzeczoznawcą, opierać się z jednej strony na poczuciu prawa, z drugiej na ojcowskim stosunku do podległego duchowieństwa.

Wszystko to wymaga od dziekana stosownego odczytywania intencji prawodawcy nakazującego przeprowadzenie wizytacji, należytej troski o właściwe funkcjonowanie parafii w aspekcie duszpasterskim,

34 Statuty Dziekańskie, p. II, 3, b, 3–4. 35 Tamże. 36 II Synod Diecezji Włocławskiej, statut 329.

TEOLOGIA_15_2010.indb 106 2011-04-05 15:02:35

© Copyti

ght b

y Wyd

awnic

two N

auko

we Uniw

ersyte

tu Miko

łaja K

opern

ika w

Toruniu

107wizytacja dziekańska w świetle przepisów prawa powszechnego i diecezjalnego włocławskiego

administracyjno-gospodarczym i religijno-moralnym, obiektywizmu i po-czucia odpowiedzialności za dobro Kościoła, diecezji i parafii, jak też duchowieństwa i wiernych37.

the visit OF dean in the light OF universal law and in the law OF diOcese OF włOcławek

summary

It is dean’s obligation to carry out parish appraisals. The onus is on the dean to visit his parishes in accordance with diocese bishop’s regulations. The Synod Legislation of Wloclawek, which came into effect after the II Vatican Synod, specifies exactly the aforementioned laws. The diocese law-maker brings up the issue of having to pay two discrete visits: an annual one – conducted according to the instructions spelled out by the I Wloclawek Diocese Synod and bishop Henryk Muszynski’s Dean’s Statues, and an every-5-year one right before the Canonical Visit, done in compliance with advice given to the protocule before the parish visit takes place.

As far as dean’s parishes are concerned, both such visits are paid by local clergy authorities. The main focal points of an every-5-year visit are:

– Clergy matters– Catehumenic issues– Vicarage matters– Personal and material matters plus hints on further work stemming from

prior visits. The extent of an annual visit is lesser than in the case of the former in that the subject is different, however, on the inside, it is more significant in terms of constant vigilance, monitoring and genuine care about religious and moral values of both clergy and the secular, administrative and parish investmens including employment of church workers.

After the two visits have been completed, the dean is obliged to write down an appropriate report on the state of current affairs and relay this to the bishop incumbent, thus abiding by the 329 Statute of Diocese Synod that took place in 1994.

At the same time the dean is under an additional obligation to commission an analysis of all activities performed and potential that were observed.

37 J. Gręźlikowski, dz. cyt., s. 115.

TEOLOGIA_15_2010.indb 107 2011-04-05 15:02:35

© Copyti

ght b

y Wyd

awnic

two N

auko

we Uniw

ersyte

tu Miko

łaja K

opern

ika w

Toruniu

TEOLOGIA_15_2010.indb 108 2011-04-05 15:02:35

© Copyti

ght b

y Wyd

awnic

two N

auko

we Uniw

ersyte

tu Miko

łaja K

opern

ika w

Toruniu