14.-Romanika

7/25/2019 14.-Romanika

http://slidepdf.com/reader/full/14-romanika 1/8

ROMANIKA

ARHITEKTONSKI OBLICI:

Bazilika: Najčešći, ali ne i isključivi tip sakralne arhitekture. Romanička je bazilika uglavnom

trobrodna ili peterobrodna, s transeptom i kriptom, s naglaskom na pročelje (zvonii, portali! ioltarski prostor (apside, deambulatorij!. Najčešće su u potpunosti zasvedene kombinaijom poluobličastih i krstastih svodova."stali oblii: #voranske rkve, rkve krsta s kupolama, rkve entralnog tipa (kapele,krstionie!.$vodovi: osnovni oblii svodova (krstasti i poluobličasti svod! preuzeti su iz ranijih razdoblja, nousvajanje veštine zasvo%ivanja većih raspona omogućuje konačno zasvo%avanje glavnog broda bazilikalnih gra%evina (umanjivanje opasnosti od po&ara i 'unkija svoda kao vizije nebeskogsvoda!. oluobličasti svodovi često su ojačani rebrima koje pojačavaju njihovu stabilnost i dajuim ritam, a ojačavanje rebara krstastih svodova dovodi do izuma krstasto)rebrastog svoda.*pside se zasvo%avaju polukupolama (kalotama!, a u nekim regijama koriste se i različitiobliikupola (konstruiranih uz upotrebu trompi, re%e pandantiva!.+ripta: remda sporadično postoji još od ranohrišćanskog razdoblja, tek u romaničko doba,vezano za proesijske oblike štovanja relikvija, postaje uobičajeni deo sakralnih gra%evina.Razvijajući se od skromnih ophodišta oko relikvija smeštenih ispod oltara, kripte vremenom postaju čitave donje rkve, višebrodne, s kolonadama koje podr&avaju krstaste svodove,deambulatorijem, skulptorskim i slikarskim ukrasom. pak, redovno su niske i nešto rustičnijegra%ene i ukrašavane od gornje rkve.#eambulatorijum: roizišao iz ophodišta oko relikvija u kripti, tokom romaničkog razdobljaučestalo se javlja i kao ophodište oko glavnog oltara u rkvi, zadovoljavajući time potrebehodočasnika za komunikaijom sa svetim relikvijama. "d apside je odvojen kolonadom, azasvo%en de'ormisanim krstastim svodovima ili poluobličastim. Najčešće je obogaćen zrakasto

postavljenim kapelama (apsidiolama!.-ornjevi zvonii: $poradično se javljaju od /0. veka, no tek u romaničko doba postaju obvezandeo sakralne gra%evine. *rhitektonski proizlaze iz tornjeva, te često zadr&avaju 'orti'ikaijskikarakter. Najčešće su smešteni na pročelja ili na središte glavnog broda i transepta, a u ju&nimkrajevima (talija, delom 1panija! i kao zasebna gra%evina odvojena od rkve (kampanil!.olukru&ni lukovi: Nizovi polukru&nih lukova najpostojaniji su element romaničke arhitekture.$usrećemo ih na portalima, prozorima (mono'ore, bi'ore, tri'ore, kvadri'ore, heksa'ore!, ukolonadama koje odvajaju brodove, te prostor apside od deambulatorija, trijum'alnom luku, pojasniama svodova, galerijama, slepim arkadama koje raščlanjuju spoljašnjost, te nizovimaslepih arkadia.

*R2-3+-4R* 4 5R*N64$+"7) revladava tip bazilike koja je na jugu prekrivena svodom (ili kupolama!, a na severusvodovima ojačanim pojasniama. ostoje i bazilike s ravnom tavaniom, odnosno otvorenimkrovištem, te dvoranske rkve. 4 oblikovnom smislu postoje ostvarenja od isteritske jednostavnosti do raskošnih pročelja i razigranih oblika.

7/25/2019 14.-Romanika


B4R84N#7*-ournus ($aint)hilibert!) $agra%ena od početka 99. do početka 9. veka, rkva je jedno od prvihremek)dela romaničke arhitekture.

;<zela= ($ainte)>adelaine!) ?načajno središte hodočašća oko relikvija $v. >arije >agdalene.

Na severoistoku 5ranuske predstavlja polaznu tačku hodočašća za $antiago. 6rkva predstavljazačetak elog smera burgundske romaničke umetnosti. 8radi se od 9@A@. godine, pored starekarolinške rkve (koja je postala nedovoljna da primi tolike hodočasnike!. osvećena je [email protected] što je 99@. po&ar uništio stari glavni brod s drvenom krovnom konstrukijom, gradi senovi izme%u 99CA. i 99@. 4mesto poluobličastog svoda karakterističnog za skupinu 6lun=)*utun, koristi se dinamičan sastav krstastih svodova. Narteks je završen 99A@. 6rkva ima tri broda na dva nivoa, a narteks tri broda (presvo%ena gotičkim krstasto)rebrastim svodovima! kojise otvaraju prema brodovima rkve. "ltarski je prostor gotički. $kulptorska je dekoraijaizuzetno bogata i oslikava elokupni razvoj romaničke skulpture. Na 4skrs 99D. godine $v.Bernard propoveda u ;ezela=u krstaški rat.

6lun= (opatijska rkva!) 6rkva, koju je 9@//. započeo opat (2ugues! i nazvao je 6lun= (jer je zamenila prvobitnu rkvu 6lun= i jednu drugu, podignutu od 0AA. do 009!. 4 pitanju jeogromna rkva od 9/9 metar du&ine, s pet brodova i dvostrukim transeptom. osvećena je 9@0A.$vod, koji se srušio 99A., ponovo je sagra%en, te je rkva još jednom posvećena 99C9. ?načajan je bio skulptorski ukras, te slikarska dekoraija (ogroman lik E2rista u slaviE u apsidi!. "patija6lun= prodata je 9/@0. godine jednom trgovu, te porušena do 9/C. "stao je samo ju&ni krak velikog transepta, s oktogonalnim zvonikom, toranj sa satom i deo apsidiole. rototip nekoliinevrlo sličnih rkava (ara=)le)>onial, *utun, $aulieu, Fa6harit< sur Foire, Fangres!.

ara=)le)>onial ($aint)2ugues!

6entralna i ?apadna 5ranuska

$aint)BenoGt)sur)Foire) Benediktinska opatija osnovana D@. godine. ?apočeta 9@D, posvećena9@C9., a potpuno dovršena 99/. godine, rkva je jedan od najznačajnijih spomenika romaničkeumetnosti u 5ranuskoj. lan sa dvostrukim transeptom ima plan u obliku nadbiskupskog krsta, atrem pokazuje tip otvorenog portika, proizašlog iz karolinške umetnosti.

$aint)$avin)sur)8ertempe) 6rkva je jedini ostatak samostana koji je osnovao +arlo ;eliki /@.godine. redstavlja najpotpuniji spomenik romanike 99. veka u 5ranuskoj. oput još nekoliine

rkava jugozapadne 3urope, predstavlja tip dvoranske gra%evine. 8lavni je brod zasveden jednostavnim neprekidnim poluobličastim svodom, oslonjenim na moćne stubove, u elostioslikanim, a bočni brodovi krstastim svodovima.

Fanguedo i jugozapadna 5ranuska

7/25/2019 14.-Romanika


-oulouse ($aint)$ernin! H Najlepša i najprostranija romanička rkva na jugu 5ranuske, značajnaetapa hodočašća u $antiago. riliv hodočasnika bio je toliki da se morala sagraditi prostranijarkva. $adašnja je započeta oko 9@D@., a završena sredinom 9.v. redstavlja zanimljivkompromis izme%u tipa dvoranske rkve i bazilike. 8ra%ena je od opeke (glavni brod, zvonik! ikamena (apsida!. $ivoru&ičasti sklad koji iz toga proizlazi jedna je od čari gra%evine. $kulpture

oltarskog prostora (kraj 99.v.! i one spoljašnje (9.v.! kopirane su na čitavom jugu. "ktogonalnakula bila je podignuta izme%u 9. i 9A.v., a nedovršeno zapadno pročelje dopunjeno 900.4nutrašnjost predstavlja savršen tip hodočasničke rkve: pet brodova, ogroman transept, galerijeiznad bočnih brodova, oltarski prostor s deambulatorijumom, dve kripte za izlaganje relikvija.

Normandija i Bretagna

7umiIges (Notre)#ame! H "patija osnovana krajem J.v. 4ništena u 0.veku, a obnovljena u 9@. i99. pod zaštitom vojvode od Normandije. 6rkva je podignuta izme%u 9@CJ. i 9@DJ. Razmeraspratova čija visina opada jer su arkade razvijene na račun galerija, bio je oponašan u Ba=euKu i

6aenu, a zatim i u #urhamu, dok je odnos mase zvonika i pročelja, preko 6aena, pridoneorazvoju gotičke arhitekture. #anas je 7umiIges veličanstvena ruševina nedaleko ušća $eine.

6aen ($aint)Ltienne! H 6rkva muškog benediktinskog samostana, započeta 9@D., posvećena9@JJ. $vodovi, transept i svetište su iz 9C.v. ma jednu apsidu s deambulatorijumom i zrakastimkapelama. ?vonii na pročelju, koji još ne polaze od zemlje, ali su produ&eni kontra'orima, predstavljaju prinos razvoju gotičke arhitekture, jednako kao i korištenje krstasto)rebrastihsvodova.

6aen ($ainte)-rinit<!) 6rkva &enskog benediktinskog samostana, drastično restaurisana u 90.v.

*R2-3+-4R* 4 3N8F3$+"7) 9@DD. godine 3ngleska potpada podvlast Normana. 8raditelji koji u pratnji normanskihknezova dolaze u 3nglesku vešto prilago%avaju elemente normansko)romaničkog graditeljstvaanglosaksonskoj tradiiji, te tako nastaje sinteza zvana Mnormanski stilM. "snovne su mukarakteristike u graditeljstvu 'ormiranje naglašenog longitudinalnog bazilikalnog prostora presečenog najčešće dvobrodnim transeptom i završenog pravouglim horom, čime se 'ormiraizraziti krstasti plan. +arakterističan je skroman ukras (uglavnom samo na portalima!, upotrebakubičnih kapitela, često rustično zidanje, te izrazito masivni podupirači. ?animljivo je da kodvelikog broja gra%evinaovi sna&ni podupirači uopšte ne podr&avaju svodove, nego drvene krovnekonstrukije, dok su kod ostalih (s izuzetkom katedrale u #urhamu! svodovi mahom dodavani

kasnije, u doba gotike. nače, većina je izvornih romaničkih gra%evina u 3ngleskoj do&ivela udoba gotike znatne pregradnje.rva generaija katedrala (6anterbur=, Finoln, "ld $arum, ork! nadahnuta je normandijskomarhitekturom, čiji utiaj postupno slabi u drugoj generaiji, izme%u 9@/@. i 9@0@., pojavomregionalnih posebnosti (8louester, Rohester, Oorhester!. -reća generaija (#urham, NorPih!, izme%u 9@0@. i 99@@., odlikuje se izvornošću svojih arhitektonskih rešenja, a četvrta

7/25/2019 14.-Romanika


(3Keter, 2ere'ord, eterborourgh, Ramse=,$outhPell!, izme%u 99@@. i 99@., ostvaruje uočljivsklad izme%u modernosti i originalnosti.

6anterbur= (katedrala! H zgra%ena 9@J@)9@JJ. na mestu ranije saksonske katedrale. rvobitna jegra%evina (duga 0@ m! sagra%ena po ugledu na opatijsku rkvu u 6aenu. >anje nego dvadeset

godina kasnije ruši se tek dovršeno svetište i gradi novo, znatno proširenije, s još jednimtranseptom, deambulatorijumom i tri zrakasto postavljene kapele (9@0J)99C@.!. 2or je ponovo pregra%en u gotičkim obliima krajem 9.v., a uzdu&ni brodovi i transept krajem 9.v.. $ačuvana je romanička kripta.

*R2-3+-4R* 4 83R>*N$+> ?3>F7*>*

N3>*Q+*)Nemačka se romanika tokom salijakog razdoblja (+onrad dolazi na vlast 9@.! direktnonastavlja na ostvarenja otonskog doba, koja u svojim razvijenijim obliima već sadr&avaju velik

deo elemenata karakterističnih za romaniku. $toga se u nemačkoj romanii razmerno dugoodr&ao konzervativni bazilikalni tip rkve s ravnom tavaniom. ?asvo%ivanje se uvodi kaonapredniji sastav gra%enja u Rajnskoj oblasti uglavnom tek u drugoj polovini 9.v., a drugde tek u 9C.v.

Rajnsko područje$pe=er (katedrala!) ?apočeta oko 9@C@., kripta posvećena 9@9., brodovi izgra%eni 9@CA)A., posveta 9@D9. +rajem 99.v. pregra%en je istočni deo i zasveden glavni brod. -robrodna bazilika s planom u obliku latinskog krsta s dva transepta i šest tornjeva, unutrašnjost s bazilikalnim proporijama brodova (bez galerija!. Na pilone kolonade oslonjeni su polustubovi koji se produ&uju do pojasnia koje dele krstaste svodove (9@/@)99@D.!. +ripta je izvorno bila otvorena prema glavnom brodu. $poljni zidovi svetišta raščlanjeni su patuljastim galerijama, koje tekuoko ele gra%evine (oblik koji će preuzeti neke druge rkve rajnskog područja, ali i talije!. Najveća romanička gra%evina u Nemačkoj. #u&ina 9C m, širina C/ m, visina svodova srednjeg broda CC m. ;isina istočnih tornjeva J9,@ m, visina zapadnih tornjeva DA,D@ m. +ripta duga CAm, široka D m, visoka D,A m.

>ainz (katedrala!) ?apočeta 0JA., posvećena 9@@0. 4brzo nakon toga stradala u po&aru.onovou upotrebi od 9@CD. znova sagra%ena od 9@D@. do 99CJ. 8lavni brod pregra%en je nakon99/D., zapadni hor i transept su iz prve polovine 9C.v. 8otički toranj na zapadnom horu dogra%enu 9A.v. -robrodna bazilika s dva hora. $imetrična podela mase sa dva transepta, dve kupole nad

ukrsniama, po dva zvonika na istočnoj i zapadnoj 'asadi. $poljašnji ukras predstavljaju 'riz s plitkim lukovima i dekorativna galerija.

Oorms (katedrala $v. etra! H gra%ena od 99J9. do 990. oligonalni zapadni hor započet 9C.$polja slična katedralama u >ainzu i $pe=eru. Bazilika sa kvadratnim pilonima, dva hora iistočnim transeptom. 4 potpunosti zasvedena, nema galerije.

7/25/2019 14.-Romanika


Fimburg an der Fahn ($t. 8eorg! H 8ra%evina iz 99.v. u potpunosti je pregra%ena u prvoj polovini 9C.v. -robrodna bazilika s dva niza galerija (prave i ukrasne!, no relativno kratak glavni brod i širok toranj na preseku ostvaruju utisak entralnosti. 4prkos prisustvu gotičkih elemenata(šiljati lukovi, krstasto)rebrasti svodovi i tendenija ka visini!, dominantna uloga zidnih masasvedoči o pripadnost romaničkom ukusu.

+ln ($t. >aria am +apitol! H posvećena 9@0. Razorena u svetskom ratu. rvobitna entralnakonepija (polukru&ni trikonhos! naknadno je produ&ena uzdu&nim zapadnim delom broda.$ačuvana je originalna kripta, uz onu u $pe=eru, najupečatljiviji primer iz salijskog razdoblja.

+ln ($t. *posteln! H početak 9.v., hor oko 9@@., brod iz 9C.v. -rikonhalno svetište preuzetood 6rkve $t. >aria am +apitol.

-ournai (katedrala Notre)#ame! H započeta oko 999@., brod je završen 999. ma četiri zvonika ientralni toranj nad ukrsniom. -ransepti se završavaju polukru&nim apsidama. rvobitni

romanički hor nadomešten je nešto kasnijim, koji ima deambulatorijum i vena kapela, aromaničko pročelje preinačeno je 9C@@. u gotičko (u 9D.v. dogra%en je portik!. "čito je ugledanjeu 'ranuske uzore.

*R2-3+-4R* 4 -*F74 pore%enju s 'ranuskim i nemačkim spomeniima romanike italijansko je graditeljstvo poprilično konzervativno. $na&an je utiaj ranokrišćanskih gra%evina i s tim u vezi tradiija bazilike s otvorenim grednikom krovišta (nezainteresovanost za problemat=k uvezanog sistema iza zasvo%avanje!. >e%u italijanske spei'ičnosti idu pročelja ukrašena slepim arkadama i patuljastim galerijama, portali u obliku baldahina s isturenim stubovima koji stoje na lavljimskulpturama, oblaganje stena mramorom u obliku raznobojnih pojasa, te relje'na plastika uz portale.

$everna talija

>ilano ($an *mbrogio! ) Restaurirana prema staroj osnovi potkraj 99. i početkom 9.v. (atrijumoko 99A@.!. -robrodna dvoranska rkva bez transepta, s naizmeničnim stubovima i pilonima.8ra%ena od opeke, no istaknuti konstruktivni i dekorativni elementisu od kamena.

6omo ($an *bbondio! H započeta 9@9C., uglavnom sagra%ena od 9@DC. do 9@0A. Ranoromaničkagra%evina s pet brodova stepenovanih u visinu, te prostranim horom burgundskog tipa. ?vonii

nisu odvojeni od gra%evine, već su smešteni nad krakove transepta. rototip omainskog stila.omposa (opatijska rkva $anta >aria! ) 6rkva iz /.)0.v. pregra%ena u 9C.v., kada je dobila izvonik.

>odena (katedrala! H započeta 9@00. na mestu bazilike iz .v., posvećena 99/. #elo graditeljaFan'rana. >aestri 6ampionesi delomično su modi'ikovali izvornu gra%evinu. -rodelna podela pročelja, s jakim lezenama i slepim arkadama, odgovara unutrašnjoj podeli na brodove, i

7/25/2019 14.-Romanika


predstavlja tipičan primer lombardijskog stila. 8lavni zapadni portal pripisuje se Oiligelmu. 4kripti se čuvaju relikvije $an 8eminiana. ?vonik (M-orre 8hirlandinaM! podignut je do 99D0. dovisine petog sprata, a dovršili su ga 9C90. >aestri 6ampionesi.

;eneija ($an >aro! ) 8ra%ena na starijoj osnovi od 9@DC)9@0, dogra%ivana do 9A.v. 4 osnovi

bizantska gra%evina (osnova slobodnog grčkog krsta s pet kupola!, ujedno i vredan spomenik romaničkog graditeljstva.

;erona ($an ?eno! H podignuta 99@)99C/. na mestu gra%evine iz A. (0.! v. Najznačajnijaromanička gra%evina gornje talije. -robrodna bazilika s ravnom tavaniom, čije brodove deleokrugli stubovi koji se smenjuju s pilonima. *psida je izgra%ena 9C/D)0/., a prostrana kripta srimskim stupovima otvorena je prema unutrašnjosti rkve. 4z rkvu je 9@A. podignut odvojenikampanil, koji ukazuje na karolinške tradiije (donji deo masivan, završni spatovi probijeniotvorima!. $poljašnjost i unutrašnjost rkve veličanstveni su u svojoj jednostavnosti. 4z rkvu senalazi romanički klaustar iz 99C., obnovljen 9C@@.

isa (katedrala i krstionia! H sagra%ena je na mestu ranohrišćanske rkve. zgradnju počeo [email protected], zapadnu 'asadu gradio 9D9)J@. Rainaldus. 8radnju krstionie počeo 99AC. #iotisalvi.+ampanil započet 99JC., dovršen u 9. ;. (počeo se naginjati već prije dovršenja završnogsprata!. Bazilika s galerijama i ravnom tavaniom, petobrodna u podu&nom delu i horu,trobrodna u transeptu. Bogat, ali površinski ukras sastoji se od mramorne oplate, arkada iinkrustriranih šara. Na preseku glavnog broda i transepta smeštena je kupola jajolikog oblikakoja daje vrlo malo svetla.

5irena ($an >iniato al >onte! H izgra%ena u 999.v. 6rkva benediktinskog samostana. ma posvuda istu mramornu oplatu blagih boja (u unutrašnjosti je kasnije skinuta i zamenjenaslikanom imitaijom!. $menjivanje podupirača ističe podelu na traveje, koja je podvučena potpuno sačuvanim lebdećim lukovima. rostor deluje vrlo rastresito, čemu doprinose otvorenakripta i uzdignuti hor.

5irena (krstionia katedrale! H sagra%ena izme%u 9@D@. i 99/. "ktogonalnog oblika. $poljaravni zidovi i veliki krov u obliku šatora, te jednostavna mramorna oplata. znutra kupolasaMsamostanskim svodomM velikog raspona, pokrivena mozaiima.

5irena ($anti *postoli!

7u&na talija

6e'alS (katedrala $an ietro! ;isoka istočna strana, transept i hor, prohodne galerije. $adašnji podu&ni brod viši od broda transepta nije plod prvobitne zamisli.

alermo (katedrala! H sagra%ena od 99J. do 99/A., znatno dogra%ena u 9A.v.

7/25/2019 14.-Romanika


alermo ($an 6ataldo! H sagra%ena prije 99D9. ma tri kupole orijentalnih oblika.

alermo (6appella alatina! H 99C.)99/0. "manja trobrodna bazilika s povišenim horom.Brodove dele antički stubovi.

>onreale (katedrala $anta >aria la Nuova! H $agra%ena 99J)99/0. Najznačajniji spomenik normanske arhitekture na $iiliji. -robrodna bazilika s ravnom tavaniom i povišenimkvadratnim oltarskim prostorom koje se završava s tri apside. ?apadno pročelje, 'lankirano sadva masivna zvonika, ima udubljeni portik. 4z katedralu je velik klaustar iz 9.v. u kojem 9Dstubova u parovima nose islamske šiljaste lukove.

Bari ($an NiolT!) ?apočeta 9@/J/0., delimično završena 99C., posvećena 990J. 7edna od prvih gra%evina romaničkog stila što su je Normani podigli u 7u&noj taliji.

Bari (katedrala $an $abino!) $agra%ena od 9@C. do 9@D@., delomično uništena 99AD.,

obnovljena nakon 99DD., po ugledu na baziliku $an NiolT. ročelje, podeljeno pilastrima na tridijela, ima u donjem delu tri portala iz 99.v., a u gornjem monumentalnu rozetu. 4nutrašnjost jekolonadama podeljena u tri broda. 4 kripti se čuvaju relikvije $v. $abina.

*R2-3+-4R* 4 "$-*F> ?3>F7*>*

1*N7*Romanička se umjetnost širi samo u severnim područjima irinejskog poluostrva u doba kada suhriršćanske sile, dezintegrisane u male dr&avie, tek polagano potiskivale >avare. *rhitektura pokazuje dosta sličnosti sa susednim 'ranuskim pokrajinama (Fanguedo!, često kombinovane selementima mavarske bujnosti. +atalonske gra%evine odlikuje zidanje sitnim kamenom (šljunak ili mali tesanik!, koji je prvobitno bio o&bukan. Njihov često zdepast i oskudno raščlanjen izgled proizlazi iz rasporeda prostora (najčešće trobrodne dvoranske rkve s tri apside!. osebnost+astilje je veliki trem koji, slično krilu klaustra, prati jednu bočnu stranu rkve.

$antiago de 6ompostela ($v. 7akov! H započeta 9@JJ. (na mestu svetišta koje su 00J. razorili>avari!, dovršena 99. +ao gra%evinski materijal upotrebljen je granit. 4prkos kasnobaroknoj pregradnji predstavlja najistaknutiji spomenik ranoromaničke arhitekture u 1paniji. ?avetnahodočasnička dvoranska rkva (slična $an $erninu u-oulousi!, s planom u obliku latinskog krsta,s tri broda, prostranim emporama, trobrodnim transeptom s apsidiolama, deambulatorijumom sradijalnim kapelama, te dva zvonika na pročelju. 8lavni je brod zasvo%en poluobličastim

svodom s pojasniama, a bočni krstastim svodovima. Nad presekom transepta i glavnog broda natrompama je podignuta kupola s lanternom. +ao graditelji se spominju Robertus i Bernardus.Bočni su portali bogato ukrašeni skulpturama, dok glavni potiče iz vremena barokne pregradnje.spod portika +atedrale nalazi se podzemna rkva (glesia baja$an 7os<! iz 9. v. ) jednobrodna,s transeptom i apsidom s pet oltarnih niša.

7/25/2019 14.-Romanika


$RB7*

>anastir $tudenia H Bogorodičina rkva (99/C)0D! najizrazitiji je primer MRaške školeM, u kojojse spajaju vizantijski arhitektonski ukusi sa zapadnjačkim romaničkim obliima.

;igolo >arhese

>urbah H opatijska rkva

Documents

14.-Romanika