1001 Anatomi Endokrin Ders PPT 23.10.2012

7/24/2019 1001 Anatomi Endokrin Ders PPT 23.10.2012

1/54

ANATOMANATOM

LANDULAE ENDOCRNAELANDULAE ENDOCRNAE

(

SAL I BEZLER, ENDOKRN

SAL I BEZLER, ENDOKRN

SSTEM

STEM

)

TIP BLMLERNE R

IP BLMLERNE R

DERS KURULU I (1001)

ERS KURULU I (1001)

Prof.Dr. Yusuf Zeki YILDIZ (2012)


2/54

ENDOKRN SSTEME GENEL BAKIENDOKRN SSTEME GENEL BAKI

Vcudumuzdaki byme, gelime, reme, streslere karadaptasyon, vcud i ortam sabitliinin (homeostazis

korunmas ! temel sistem ile salanr " # $ %inir sistemi (telli sistem

! $ &ndokrin sistemi ' %alg )ezleri (telsiz sistem

ki sistem birbirleri ile ok yakn iliki iindedir* Endokrinoloji$ i salg bezleri ve bunlarn salglad

hormonlarn +onksiyonlarn inceleyen bilim daldr*


3/54

ENDOKRN SSTEM ORTAK ZELLKLERENDOKRN SSTEM ORTAK ZELLKLER

salg bezleri -analsz bezlerdir(.zel boaltma kanallaryoktur*

salg bezleri /ormonad verilen kimyasal maddeler(mesa0 tayc molekller aracl ile organlara etki yapar*

%alglarn direkt kana verdikleri iin ok +azla kanlanrlar*

/ormonlar .zel hede+ hcrelerde etki yapar*

salg bezleri +onksiyonel bir btnlkolutururlar,anatomik btnlk iinde deildirler*

1arkl embriyoneltabakalardan ori0inalrlar*

salg bezleri normalden +azla hormon salglamadurumunda Hiperfonksiyon,

2etersiz salglama durumunda ise Hipofonksiyonbelirtilerioluturur*


4/54

ENDOKRN ORGANLARENDOKRN ORGANLAR

3m vcutta dank halde yer alrlar* Temel endokrin organlar :

4l*pituitaria (hipo+iz,

4l*pinealis (corpus pineale, epi+iz, 4l*thyroidea,

4ll*parathyroideae ve

4ll*suprarenales (b.brek st bezleri Endokrin hcreler ieren organlar :

5ancreas, 3hymus, 3estis (kadnda ovarium,/ypothalamus, 5lacenta, 4astrointestinal mukoza,

-alp, 6eri ve ).brekler*


5/54

TemelTemelEndoEndokkrin Organrin Organlar (Krm! renkli"lar (Krm! renkli"

Corpus pineale (epiphysis cerebri)

Gl.pituitaria (hipofiz)

Gl.thyroidea

Gl.parathyroidea

Thymus

Gl.suprarenalis

Pancreas

Ovarium

Testis

Hypothalamus


6/54

GLAND#LAE $T#TARA (%$O&Z BEZ"GLAND#LAE $T#TARA (%$O&Z BEZ"

Chiasma opticum

Cortex cerebri

Epifiz

Nuc.suprachiasmaticus

Hypothalamus

Hipofiz

7,89# gr arlnda, oval ekilli olup +ossa hypophysialis (ossphenoidale iinde yerlemitir*

n+undibulum adl bir sap ile hypothalamus:a tutunur*

6ier endokrin bezlerin aktivitelerini, hypothalamus:unkontrol altnda ve birlikte organize eder*


7/54


Figure 25.3a-c

*Eminentia mediana

*nfundibuum*!obus

posterior "#ars

ner$osa%

nfundibuum

Adeno

hipofi

Fossa h&poph&siais -'ea turcica -

(s sphenoidae

N!

ro

hip

ofi

Corpus mamiare)ubercinereum

Chiasmaopticum

"#po$h%&%'us

"ipofi ei

*#ars tuberais*#ars

intermedia*!obus anterior


8/54


&mbriyolo0ik k.kenleri +arkl olan iki b.lmden oluur"

;denohypophysis(lobus anterior $


9/54

ADENO%'$O$%'SIS (LOB#S ANTERIOR"ADENO%'$O$%'SIS (LOB#S ANTERIOR"

/ipo+iz bezinin > :n oluturur* &ndokrin hcrelerinden salglanan hormonlar "

4ro?th hormon(4/, %omatotrop hormon, bymehormonu

5rolaktin(5


10/54

AADENO%$O&Z %ORMONLARIDENO%$O&Z %ORMONLARI

)yme hormonu(4/9somatotropin $

Dzunlamasna bymeyi stimle eder(-arbonhidrat ve lipidmetabolizmasna etkileyerek dokularn metabolizmasn artrr 5rolactin$

-adn meme bezi proli+erasyonunu ve laktasyonu stimle eder* 3iroid stimulan hormon(3%/ $

3iroid bezini aktive ederek 3E93F sentezini artrr*(G!tketimini ve protein sentezini arttrr H -arbonhidrat ve lipidmetabolizmasn etkiler

;drenokortikotrop hormon(;B3/ $ ;drenal korteks:deki hormon retimini stimle eder

(-ortizolun sentez edilmesini ve serbestlemesini kontrol eder H %uve elektrolit dengesini etkiler H -aracier:de karbonhidratoluumuna etki eder

1ollikl stimulan(1%/ I luteinizan (@/hormonlar$ &rkek'kadn gonadlar zerine etki eder(1%/ 1ollikl

olgunlamas, spermatogenezisi ve .stro0en retimini uyarr H

@/'CB%/Gvulasyonu tetikler, +ollikl proli+erasyonunu, testis9 te@eydig hcreleri retimini ve progesteron sentezini stimle


11/54

ADENO%$O&ZDEN %ORMONSEKRES'ON#N#N %$OTALAMK KONTROL

/ypotahalamus:ta Jreleasing hormonKlar (


12/54

NE#RO%'$O$%'SIS (LOB#S $OSTERIOR"

/ipo+izin L :n oluturur*

2ap olarak hypothalamus:un devam gibi olup, gerek birendokrin bez deildir*

)uradaki hcrelere JpituitositK ad verilir*


13/54

NRO%$O&ZDEN %ORMON SEKRES'ON#N#N%$OTALAMK KONTROL

Figure 25.

Nuc.supraopticus"6/%

Chiasmaopticum

Nuc.para$entricuaris

"(,sitosin%

)ractus h&pothaamo-h&poph&siais

N!rohipofi+apier damarar1en drena4

Nuc.para$entricuaris

Nuc.supraopticus

.h&poph&siais inferior

)ractus h&pothaamo-h&poph&siais.h&poph&siais superior #orta

,apierdamarar

/ipotalamus ile n.rohipo+iz ilikisi sinir demetleri ile salanr* /ipotalamusta retilen ;6/'Vasopressin ve Gksitosin adl hormonlar

n.rohipo+izde serbestleir* Antidiretik hormon(;6/ $ b.breklerden suyun geri

emilimini dzenler*

Oksitosin$ doum srasnda uterusun kaslmasn ve doumsonras meme bezinden st salglanmasn salar*


14/54

Chiasma opticum

Epifiz

Nuc.suprachiasmaticus

Hipofiz

GLAND#LAE $NEALS()OR$#S $NEALE* E$&Z"

Hypothalamus

6iencephalon:un

tavannda yer alan,kk am kozalaeklinde, 7,# grarlnda bir i salgbezidir*

Ck sinyallerini endokrin sinyallered.ntrr*

)ezin aktivitesikaranlkta artarken,aydnlkta azalr*

;ktivasyon art, etkiledii dier endokrin bezlerde aktivite azalna(inhibisyon yol aar*

Pinealositadl hcrelerinden melotoninve serotoninhormonlarsalglanr* )u hormonlar Jsirkadiyan ritmiK dzenlerler*

Vcut ss, metabolizma, uyku, immn sistem, reme sistemi,lokomotor aktivite **** gibi birok +onksiyonda rol oynar*

Cortex cerebri


15/54

GLAND#LA T%'RODEA + LOKALZAS'ON#

(s h&oideum

Cartiago th&roidea7.omoh&oideus

Cartiago cricoidea7.sternoh&oideus

1.4uguaris interna

7.th&roh&oideus

. carotis communis

7.sternoth&roideus

*&%ndu&% $h#roide%

)oynun .n b.lgesinde, larynM ve trachea:nn .nnde yer alanJ/K har+i eklinde ! loblu bir i salg bezidir*

!89F7 gr arlnda olup, temel endokrin organlarn enbydr*

!ar&nx

)rachea


16/54

GLAND#LA T%'ROIDEA + LOKALZAS'ON#

Figure 25.8a

Gl.thyroidea

*&.$h#roide%

(s h&oideum

Cartiago th&roidea

.carotis interna

.carotis communis

.th&roidea inf.

.carotis externa

Epigottis

.th&roidea sup.

orta

.subca$ia sin.

*&.$h#roide%(so& &o)

)runcusbrachiocephaicus

)rachea

Berrahi ve gerek kapsl (capsula+ibrosa olarak iki kapsl vardr*

@obuler bir yapya sahiptir*


17/54

GLAND#LA T%'RODEA ,'ER -e GRNTLENMES

. carotis communis sinistra

1.4uguaris interna sinistra1.4uguaris int. dex.

9.th&roidea"obus sinister%

9.th&roidea

obusdexter

)rachea sthmus

1ertebra (esophagus.carotiscommunis

N.ar&ngeusrecurr. dex.

Tiroidei

#iramidaob

!amina pretracheais )rachea 1.4uguaris interna sinistra

N.$agus

1.4uguaris interna

7.th&roh&oideus

.carotis communisCart.th&roidea

Cart.cricoidea

1.4uguaris interna sinistra


18/54

GLAND#LA T%'RODEA+ LOB#L 'A$ISI

Figure 25.8c

+s%s h,-re&er

P%r%fo&&iku&er h,-re&er Foi,

epitei

+an ,apierdamar0

+ooid

reoar

ba: do,u

/er bir lobul H +ollikulus veareolar ba dokusundanoluur*

1ollikuller H

3iroid hormonlarnn(3E, 3F yapldJesas hcrelerK ,

-alsitonin hormonununyapld JparafollikulerhcrelerKden meydanagelir*

-alsitonin hormonu $ kanda a!"d#eyini d$rr


19/54

GLAND#LAE $ARAT%'RODEAE + 'ER

Figure 25.;a

Gll.parathyroideae

#har&nx"r,a &%

9.th&roidea

(esophagus

)rachea

3iroid bezinin arka yznde yerlemi,mercimek eklinde F adet i salg bezidir*

53/, yaam iin mutlak gerekli bir hormondur*


20/54

GLAND#LAE $ARAT%'RODEAE + 'A$ISI

Figure 25.;c

+s%s h,-re&er

Oksifi&h,-re&er

+an ,apierdamar0

Capsua fibrosa"9.parath&roidea%

yaps, sinuzoidal kapiller arasnda yerlemi epitel hcrekordonlarndan olumutur*

/creleri ! tiptir Esas hcreler$ parathormon (53/ salglar*

53/ $ kandaki a"! d#eyini artt%r%r& Oksifil hcreler$ +onksi onu bilinmemektedir*


21/54

GLAND#LAE S#$RARENALESGLAND#LAE S#$RARENALES(ADRENAL BEZLER* BBREKST BEZLER"(ADRENAL BEZLER* BBREKST BEZLER"

1.ca$a inferior (esophagus6iaphragma

*&.supr%ren%&is sin.*&.supr%ren%&is de$r%


22/54

*&%ndu&%supr%ren%&isde$r%

*&%ndu&%supr%ren%&issinis$r%


=bre, "sa:% =bre, "so%

+araci:er

1.ca$a inferior

#an,reas

%a b.brekst bezinin .nnde karacier sa lobu ve v*cavain+erior yer alrken H

%ol b.brekst bezinin .nnde mide, pankreas ve bazen de dalakyer alr*


23/54

*&.supr%ren%&isde$r%

*&.supr%ren%&is sinis$r%

a.suprarenaes superiores

.suprarenais media

.phrenica inferior

.suprarenais inferior

en dexter

en sinisterorta abdominais

1.ca$a inferior


%a b.brekst bezi piramide benzemektedir*

%ol b.brekst bezi ise yarm ay eklindedir*


24/54


9anduasuprarenaisdextra

/ND+N */NM

1ascia renalis:le skca sarl, 89#7 gr arlndadr*

FMEME cm boyutlarndadr*


25/54

GLANDULAE SUPRARENALES -GLANDULAE SUPRARENALES -HSTOLOJK YAPIHSTOLOJK YAPI

7edua

Cortex

Capsua adiposa

'uprarena bein+esitse 9rnm

Cortex

7edua

Cortex

4l*suprarenalisH embriyolo0ik, anatomik ve +izyolo0ik olarak +arkl

! ayr tabakadan yapldr*

Aedulla (ite $ sinir dokusu yuma eklinde olup, ektodermkaynakldr*

BorteM (dta $ mezoderm kaynakl olup hipo+iz kontrolundealr*

7edua


26/54

(ineralo!orti!oid)

(Glu!o!orti!oid)

(Gonado!orti!oid)

"drenalin

#$oradrenalin

!rek

!rek,s$,ei 3

4%psu&% %dipos%

GLAND#LAE S#$RARENALES KESTGLAND#LAE S#$RARENALES KEST

CC

00

RR

TT

EE

XXMMEEDDUULL

LLAA


27/54

ADRENAL MED#LLA

2apsndaH kroma++in hcreler, ven.z sinuzoidlerve sempatik sinir hcreleri bulunur*

Vcudumuzun en byk sempatikparaganglionudur*

'romaffin hcreler$ modi+iye olmupostganglioner sempatik n.ronlardan oluur* -atekolaminleri salglar "

Adrenalin'epine+rin ve

(oradrenalin'norepine+rin -avga, uma ve korkma gibi ruhsal

durumlarda akti+ olarak yant verirler*

3ansiyon ve nabz ykselir, bazal

metabolizma artar*

drena 7edua


28/54

ADRENAL KORTEKS

BorteM tabakas birok hormon salglar* /ormonlarn hepsi kortikoid trdr*

BorteM E tabakadan ibarettir* 6tan $ ie doru "

)ona glomerulosa$Aineralokortikoidleri (aldosteron salglar *&Mtraselller svnn su ve elektrolit dengesini ayarlar*

)ona fasciculata$4lukokortikoidleri (korti#ol salglar*

mmn sistemi zay+latr, kan ekerini arttrr (.zelliklestres durumunda

)ona reticularis$4onadokortikoidleri (androjenler9 seks hormonlar

salglar*


29/54

ADRENALADRENAL KKORTEORTEKSKS

(ineralo!orti!oid)

(Glu!o!orti!oid)

(Gonado!orti!oid)

"drenalin

#$oradrenalin

!rek

!rek,s$,ei 3

4%psu&% %dipos%


30/54

$ANKREAS

Costa/epar

Coon

9aster

!ien

)horax

ntestinum

tenue

6aa,

5 P%n-re%s

=bre,

nen ,oon

6uodenum

(espphagus

ortaabdominais

1.ca$a inferior

* *

Aidenin arkasnda, karn arka duvarnda yerlemi olupsindirim sisteminde detayl olarak anlatlacaktr*


31/54

#ancreas

$ANKREAS

6uodenum

&ndokrin sistem asndan H hem ekzokrin hem deendokrin hcreler ieren bir salg bezidir* Ek#okrin hcreler $ salglad sindirim enzimlerini

(tripsino0en, amilaz, lipaz bir kanal yoluyla ince barsaa(duodenum aktr*

Endokrin hcreler$ @angerhans adacklarndadr*


32/54

$ANKREAS

/ND+N */NM

6uctus pancreaticusaccessorius

6uctus choedocus

Caput pancreatisCorpuspancreatis Cauda

pancreatis

!obuer&ap0

6uctus

pancreaticus#apia duodeni

ma4or

6uodenum "nce barsa,ar%

5ankreasn F b.lm vardr "Baput 9 Bollum 9 Borpus 9 Bauda pancreatis

7edua

Coum pancreatis


33/54

$$ANKREASANKREAS

P%nkre%s6d%ki L%n7erh%ns %d%s8

> hcre

? hcre

@ hcreeri

!angerh.adac0:0

E,o,rinhcreer

Endo,rin hc.

*angerhans adac%klar% : 5ankreas:n yaklak N #:i kadardr*

&ndokrin hcre kmecikleri eklinde pankreastadalm yaklak # milyon adacktr*


34/54

ENDOKRN $ANKREAS

F tip endokrin hcre ierir " +Alfa -A. hcreleri$glucagonsalglar

-an eker seviyesini ykseltir*

/0eta -0. hcreleri$ insulinsalglar -an eker seviyesini drr*

12elta -2. hcreleri$ somatostatin (4/C1 salglar

; ve ) hcrelerinin salglanmn azaltr* 3 hcreleri$ pankreatik polipeptid salglar

&kzokrin pankreas enzimleri ve somatostatinsalglanmn inhibe eder*


35/54

T'%M#S (#'K#L#K"

%ternum:un hemen arkasnda,g.s boluunun st ksmndayerleen iki loblu bir organdr*

Ook .nemli bir immn(baklk sistemi organdr*

%alglad hormonlar(3imosin, 3imik hormonP H

39len+ositleri ile)9len+ositlerinin

geliiminde rol oynar*

2aklak #79#! gr olan timus, puberte:da F7 gr:a kadarulaabilir, daha sonra kademeli olarak klmeye balar*

;yrca hipo+izden salglanan reme hormonlarnnsal lanmasn da etkiler*

Th#'us

,ci:er

+ap


36/54

GONADLAR (TESTS -e O.AR'#M"

Binsiyet hcreleri

%permium ve Gvum oluturur*

Binsiyet hormonlar Qstro0en, progesteron ve testosteron salglar*

%eks hormonlarnn esas kaynaklar $

&ndokrin testis ve &ndokrin ovarium:dur*


37/54

TESTS

)estis

Epidid&mis

'crotum

)estis


38/54

ENDOKRN TESTS

ntersitisyel (@eydig hcreler " @/ (CB%/ etkisiyle andro0en hormonlar (testosteron ***

salglar*

3estosteron esas olarak

%permiumun ve erkek reme organlarnn geliimine.nclk eder*

%ekonder seks karakterlerinin belirginlemesini salar*

%ertoli hcreleri " JinhibinK salglar $ 1%/ retimini inhibe ederler*

Qstro0en (az miktarda salglar $ bunun erkekteki+onksiyonu tam olarak bilinmektedir*


39/54

+NDO9N T+:T: ; T+:T: < YAPI:I

nterstis&e hcreer

6uctus deferensEpidid&mis

'ertoi hc.

)estis 'permatogon

)ubui seminifericontorti

)ubui seminifericontorti ,esiti

'crotum


40/54

($arium

)uba uterina


41/54

($arium

)ubauterina


42/54

O.AR#M

($arium

)uba uterina


43/54

ENDOKRN O.AR'#M

/ipotalamus ve ;denohipo+izin kontrolnde olarak;ndrogen hormonlar (.stro0en, progesteron salglar*

4strojen $ 4raa+ +olliklnn atlamasna kadar oland.nemde (oogenez $ ilk #F gn +olikln, teka interna

hcreleri tara+ndan salglanr* &sas olarak sekonder seks karakterlerinin olumasnsalar*

Progesteron$ atlam 4raa+ +oliklnde oluan

corpus luteum:dan salglanr* 6.llenme oluursa, gebelik iin uterus:u hazrlar

(F*aya kadar sonrasnda plasenta bu ii yapar*

6.llenme olumazsa, !R*gnde salglanm durur*


44/54

9raaf foi,

)heca interna

($uas&onomu o$um

Corpus uteumgeiimi

Corpus uteum

Corpus abicans"6e4enere corpus uteum%

#rimer foi, 'e,onder foi,($um

O.AR#MO.#LAS'ON SKL#S#O.#LAS'ON SKL#S#


45/54

ENDOKRN %)RELER /EREN D0ER 'A$ILAR

'alp$ atrium endokard:ndan atriopeptinsalglanr*

/ede+ organlar $ kan damarlar, b.brek, b.brekst bezi vehipotalamus

&tkisi $ kan basncnn kontrolu beraberinde =a, - ve suatlmn dzenler*

5astrointestinal muko#a$ hem ekzokrin, hem de endokrinsalglar vardr*

5astro Entero Pankreatik endokrin 6istem (4&5% de yer alanbu hcreler iki ekilde de adlandrlr H

;5D6 (Amine Precursor 7ptake and

2ecarboMylation veya &4C (Endocrinocytus5astro8ntestinalis hcreleri* !7:den +azla hormon (gastrin, kolesistokinin, sekretin, motilin,

substans95, somatostatin **** salglanr*

)eslenme ile ilgili hormonal yantlar verir*

5EP6 en byk endokrin bez olarak kabul edilir*


46/54

ENDOKRN %)RELER /EREN D0ER 'A$ILAR

Plasenta$ +etusu besleyip kuvvet veren bir yapdr*

4eici olarak .stro0en, progesteron, korionik gonadotro9pin, plasenta lakto0eni ve relaksin hormonlarn salglar*

09rek$ renin, eritropoietin, #*!8 dihidroksi vitamin 6E,

prostoglandin *** isimli hormonlar salglar*


47/54

EndoEndokkrin organrin organlar , ZET 1lar , ZET 1

;erle$im Hormon Hedef Ana Etkileri

Borpus pineale Aelatonin,%erotonin

%irkadian


48/54

EndoEndokkrin organrin organlar , ZET 2lar , ZET 2

;erle$im Hormon Hedef Ana Etkileri

-aracier ;ngiotensin ;drenal korteks, kandamarlar, beyin

;ldosteron, kanbasnc

5ancreas nsulin,glucagon,somatostatin

4astro9intestinal yolve pancreas

%indirim veabsorbsiyona yardmeder

;drenal (gl*suprarenaliskorteks

;ldosteron,kortizol,andro0enler

).brek, birok doku 4lukozmetabolizmas

;drenal (gl*suprarenalismedulla

;drenalin,noradrenalin

)irok doku %ava veya katepkisini uyarr

).brek &rythropoietin,kalsi+erol

-emik ilii, barsaklar &ritrosit retimi,kalsiumabsorbsiyonu

3estis'Gvarium ;ndro0enler,.stro0enler

)irok doku %eks organlarnnkontrolu


49/54

A=AILA>


50/54

%ORMONLAR%ORMONLAR

/ormonlarn sn+landrlmas ;mino asit karakterindeki hormonlar

%teroid hormonlar

3emel hormon aktivasyonu

-an damarlar ile tm vcudu dolarlar*

%adece .zel dokular (hede+ hcreleri etkiler* )ir hormon +arkl hede+ hcrelerde +arkl etkiler

olutururlar*


51/54

%ORMON SALGILANIMININ KONTROL%ORMON SALGILANIMININ KONTROL

%ekresyonu temel uyar balatr*

#* /umoral (vcut svlar yolu ile $ en basit

endokrin kontrol mekanizmasdr* -andaki iyon ve besleyici elementlerin

seviyelerinin deiimine direkt olarak yant

verme sonucu sekresyon oluur*



52/54


!*=.ral (sinirsel yol ile $ sempatik sinir li+lerisuprarenal medulladaki hcreleri uyarr*

;drenalin (epine+rin ve noradrenalin

(norepine+rin:in serbestlemesi salanr*E*/ormonal (hormonlar yolu ile $ dier salg

bezlerinden alnan uyarlar ile olur*

)elirli hormonlar, dier hormonlarnsekresyonunun balamasn salarlar*

%ORMON SALGILANIMINDAK / TEMEL%ORMON SALGILANIMINDAK / TEMEL


53/54

%ORMON SALGILANIMINDAK / TEMEL%ORMON SALGILANIMINDAK / TEMELKONTROL MEKANZMASIKONTROL MEKANZMASI

Figure 25.2a-c% "u'or%& Yo& N!r%& Yo& - "or'on%& Yo&


54/54


/er zaman +eed9back mekanizmalar ilekontrol edilir*

-an konsantrasyonu minimum seviyeye derse

/ormon salnm artar

-an konsantrasyonu maksimum seviyeyeykselirse

/ormon retimi durdurulur

Documents

1001 Anatomi Endokrin Ders PPT 23.10.2012