10 GODINA IMPLEMENTACIJE CEFTA 2006cefta.int/wp-content/uploads/2016/09/CEFTA.10god.implementacije... · BATA Institut za akreditaciju BiH Bosna i Hercegovina CEFTA ... carinski teritorij,

OVAJ PROJEKAT FINANSIRA EVROPSKA UNIJA

YEARSCELE

BR

ATIN

G

BOSNA I HERCEGOVINA 10 GODINA IMPLEMENTACIJE CEFTA 2006

BOSNA I HERCEGOVINAMINISTARSTVO VANJSKE TRGOVINE

I EKONOMSKIH ODNOSA

БОСНА И ХЕРЦЕГОВИНАМИНИСТАРСТВО СПОЉНЕ ТРГОВИНЕ

И ЕКОНОМСКИХ ОДНОСА

PODIZANJE KAPACITETA ZA TRGOVINSKE POLITIKE I ANALIZU

EUTPA

Napomena:

Ova publikacija je urađena uz pomoć Evropske unije. Sadržaj ove publikacije je isključiva odgovornost SOFRECO konzorcija i ni u kom slučaju ne predstavlja stavove Evropske unije.

OVAJ PROJEKAT FINANSIRA EVROPSKA UNIJA

YEARSCELE

BR

ATIN

G


BOSNA I HERCEGOVINAMINISTARSTVO VANJSKE TRGOVINE

I EKONOMSKIH ODNOSA

БОСНА И ХЕРЦЕГОВИНАМИНИСТАРСТВО СПОЉНЕ ТРГОВИНЕ

И ЕКОНОМСКИХ ОДНОСА

PODIZANJE KAPACITETA ZA TRGOVINSKE POLITIKE I ANALIZU

EUTPA


4

SADRŽAJSKRAĆENICE . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6

1. UVOD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

1.1. Vanjskotrgovinska/spoljnotrgovinska politika Bosne i Hercegovine . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8

1.2. CEFTA 2006 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9

2. Struktura CEFTA 2006 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

2.1. Poglavlje I – Opće obaveze koje se odnose na trgovinu svim robama . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

2.1.1. Analiza Sporazuma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11

2.1.2. Analiza trgovinske statistike . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12

2.2. Poglavlje II – Industrijski proizvodi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14


2.2.2. Analiza statistike . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 14

2.3. Poglavlje III – Poljoprivredni proizvodi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15


2.3.2. Analiza statistike . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17

BOSNA I HERCEGOVINA 10 GODINA IMPLEMENTACIJE

CEFTA 20065

2.4. Poglavlje IV – Tehničke barijere u trgovini . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18


2.4.2. Necarinske barijere . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20

2.5. Poglavlje V – Opće odredbe . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21

2.5.1. Operativna pravila. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22

2.5.2. Grupna pravila zaštite . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26

2.6. Poglavlje VI – Nova trgovinska pitanja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28

2.6.1. Trgovina uslugama . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28

2.6.2. Investicije . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29

2.6.3. Javne nabavke . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30

2.6.4. Intelektualna prava vlasništva . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30

2.6.5. Olakšavanje trgovine . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 30

2.7. Poglavlje VII – Pravila funkcionisanja . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31

3. Tijela CEFTA Sporazuma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33

4. Zaključak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34

Aneks . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36


6

SKRAĆENICE

ATM Autonomous Trade Measures / Autonomne trgovinske mjereBAM Bosanska konvertibilna marka BATA Institut za akreditacijuBiH Bosna i Hercegovina CEFTA Centralnoevropski sporazum o slobodnoj trgovini CN Kombinovana nomenklaturaCT Carinska tarifa EU Evropska unija FBiH Federacija Bosne i HercegovineGATT General Agreement on Tariffs and Trade / Opći sporazum o

carinama i trgovini HS Harmonizirani sistem roba JIE Jugoistočna Evropa MFN Most Favoured Nation / Najpovlaštenija nacija MMF Međunarodni monetarni fond MVTiEO Ministarstvo vanjske/spoljne trgovine i ekonomskih odnosa BiH PEM Pan-Euro-Mediterranean PS Privremeni sporazumRCC Regionalno Vijeće za SuradnjuSEE 2020 Strategija razvoja Jugoistočne Evrope 2020 SSP Sporazum o stabilizaciji i pridruživanjuSTO Svjetska trgovinska organizacijaUoST Ugovor o slobodnoj trgovini VTK Vanjskotrgovinska/Spoljnotrgovinska komora BiH

UINO Uprava za Indirektno oporezivanje


CEFTA 20067

1. UVOD

Potreba za ovom analizom ukazala se u povodu desetogodišnjice potpisivanja CEFTA Sporazuma. Analiza provedbe i efekata ovog Sporazuma na Bosnu i Hercegovinu istovremeno je i pokušaj davanja daljih smjernica za provedbu CEFTA Sporazuma.

Uzimajući u obzir nedostatak podataka neophodnih za primjenu bilo kojeg ex-poste modela (npr. cijene, potrošnja) za analizu sporazuma o slobodnoj trgovini, ova analiza obavljena je na osnovu podataka koji su dostupni, tj. podataka o vanjskotrgovinskoj razmjeni BiH. Analiza je također rađena prema poglavljima CEFTA-e, uz osvrt na njihovu primjenu u BiH.

Ono što je u analizi predstavljalo izazov, jesu izmjene vanjskotrgovinskog režima BiH i Strana CEFTA-e u posmatranom periodu i to:

• BiH je prije stupanja na snagu Sporazuma imala UoST sa svim zemljama potpisnicama CEFTA-e;

• Rumunija i Bugarska postale su članice EU 2007. godine, što je dovelo do suspenzije Ugovora o slobodnoj trgovini sa BiH;

• Srbija i Crna Gora statistički su vođene su kao jedna država do 2007. godine, kada se statistika razdvaja na Srbiju, Crnu Goru i Kosovo*1;

• Hrvatska je uživala CEFTA vanjskotrgovinski režim do 1. jula 2013. godine, kad stupa u EU i na nju se od tada primjenjuje EU režim i

• U posmatranom periodu stupili su na snagu i Privremeni Sporazum sa EU te EFTA, što dovodi do postepene liberalizacije trgovine sa EU, čime dolazi do pojačanja konkurencije na BiH tržištu među uvoznicima iz zemalja CEFTA-e, EU i EFTA-e.

Svi ovi elementi uzeti su u obzir tokom izrade analize efekata Sporazuma. U analizi su korišteni podaci o vanjskotrgovinskoj razmjeni BiH koji statistički odražavaju gore pomenute činjenice.

1 Ovaj natpis ne prejudicira status Kosova i u skladu je sa rezolucijom 1244 i mišljenjem MSP a o kosovskoj deklaraciji o nezavisnosti.


8

1.1. Vanjskotrgovinska/spoljnotrgovinska politika Bosne i Hercegovine

Bosna i Hercegovina (BiH) je 1998. godine usvojila set zakona za brzi početak, čime su započete aktivnosti na provođenju spoljnotrgovinske politike. Zakoni koji su usvojeni su slijedeći:

• Zakon o Spoljnotrgovinskoj politici

• Zakon o Carinskoj politici

• Zakon o Carinskoj tarifi

Ovim setom zakona u Bosni i Hercegovini uspostavljen je jedinstveni carinski teritorij, te je usvojena carinska tarifa važeća u oba bh. entiteta. Carinska tarifa donesena je kao rezultat političkog dogovora i nije odražavala potrebe BiH privrede, niti se vodila racionalnim postavkama (npr. manja stopa carine za gotovi proizvod u odnosu na sirovine, što je stimuliralo uvoz gotovih proizvoda nauštrb domaćih prerađivača). Posljedice ovog načina uspostavljanja carinske tarife naknadno su predstavljale problem u svim pregovorima o slobodnoj trgovini. Neophodno je podcrtati da se BiH opredijelila za liberalnu tržišnu ekonomiju, te je stopa carina generalno niska. Maksimalna carinska stopa iznosi 15% ad valorem, a naknadno je uvedena specifična carina za određene poljoprivredne proizvode čime se, koliko je bilo moguće, pokušalo popraviti takvu situaciju. BiH je tako ušla u bilateralne i multilateralne pregovore sa znatno umanjenim pregovaračkim pozicijama.

Imajući u vidu blizinu tržišta, sličan stepen ekonomskog razvoja, komplementarne industrije, kao i navike potrošača, regionalni pristup predstavljao je opravdani interes za BiH privredu, te je u ovom periodu pored započinjanja pregovora za pristupanje STO, BiH zaključila slijedeće UoST sa zemljama, današnjim Stranama potpisnicama CEFTA-e:

• Makedonija, potpisan 20. aprila 2002. godine;• Hrvatska, potpisan 19. decembra 2000. godine;• Federativna Republika Jugoslavija, potpisan 1. februara 2002. godine;• Moldavija, potpisan 23. decembra 2002. godine;• Albanija, potpisan 28. aprila 2003. godine i• Privremeni UoST sa Misijom privremene uprave Ujedinjenih nacija

na Kosovu, u ime Kosova, u skladu sa Rezolucijom 1244 Vijeća sigurnosti Ujedinjenih nacija (dalje u tekstu: Kosovo*), potpisan 19. oktobra 2006. godine.


CEFTA 20069

Paralelno, BiH je radila na uspostavljanju sistema infrastrukture kvaliteta, gdje su usvojeni osnovni propisi o tehničkoj sigurnosti proizvoda, kao i Zakon o hrani 2004. godine. Ove reforme su ključne za uspješnu primjenu svih vrsta UoST i njima se harmoniziraju propisi sa acquis, čime se konstantno unaprjeđuje sistem infrastrukture kvaliteta, te omogućava izvoz industrijskih proizvoda. Usvajanje «higijenskog paketa» 2012. godine omogućilo je izvoz određenih poljoprivrednih proizvoda na EU tržište.

Ukupna vanjskotrgovinska razmjena BiH u periodu od koje je dostupna statistika do kraja 2015. godine prikazana je u tabeli 1, koja se nalazi u Aneksu ove analize.

1.2. CEFTA 2006CEFTA je uspostavljena kao okvir za približavanje zemalja centralne i istočne Evrope Evropskoj uniji. Kada je osnovana, 21. decembra 1992. godine, činile su je članice Višegradske grupe (Mađarska, Poljska, Česka i Slovačka), a pridružile su se Slovenija (1996.), Rumunija (1997.), Bugarska (1999.), Hrvatska (2003.) i Makedonija (2006. godine). Ovaj Sporazum omogućio je zemljama centralne i istočne Evrope lakšu prilagodbu tržišnim uslovima EU i njihovu bolju pripremu za pristupanje EU.

U periodu od 2000. do 2006. godine u regiji su postojala 32 UoST, te se pokušavao iznaći način da se olakša upravljanje ovom mrežom UoST. Stoga je 2005. dogovoreno započinjanje pregovora o jedinstvenom UoST, a CEFTA je, kao uspješan primjer, preuzet je kao rješenje.

Nakon pregovora i izrade teksta nacrta Sporazuma CEFTA 2006., Sporazum je potpisan u Bukureštu, 19. decembra 2006. godine. Za Bosnu i Hercegovinu stupio je na snagu 22. novembra 2007. godine, nakon procesa ratifikacije. Stupanjem na snagu CEFTA-e, ugovori o slobodnoj trgovini koje je potpisala BiH preneseni su u okvir CEFTA Sporazuma.

U ovom dijelu bitno je istaći političku vrijednost CEFTA Sporazuma, koji ima i ovu dimenziju.

Približavanje EU je strateški politički cilj BiH. Da bi se adekvatno uklopila u unutrašnje tržište EU, neophodno je da se BiH proizvođači i tržište postepeno prilagođavaju veoma jakoj konkurenciji koja vlada u EU. Stoga je i EU, kroz proces stabilizacije i pridruživanja zemalja zapadnog Balkana, insistirala na ovom Sporazumu kao mehanizmu regionalne suradnje zemalja kandidata i potencijalnih kandidata za članstvo u EU. To se najbolje može vidjeti kroz


10

zahtjev koji je definiran čak i u Sporazumu o stabilizaciji i pridruživanju (SSP), u okviru regionalne suradnje.

Cijeli Ovaj proces liberalizacije trgovine snažno je podržan od strane EU, kako kroz tehničku pomoć zemljama, tako i kroz odobravanje Autonomnih mjera trgovine (ATM), tj. unilateralne liberalizacije uvoza u EU skoro svih proizvoda iz regije (izuzeci su junetina, vino, riba, šećer, itd.).

U okviru Bosne i Hercegovine, CEFTA Sporazum ima za cilj ubrzavanje reformi kojima bi BiH bila spremna za ulazak na tržište EU. One su neophodne jer se zemlje regije sve brže približavaju EU, te harmoniziraju svoju legislativu sa acquis communautaire i time stvarajaju dodatne izazove BiH izvoznicima. Jedan od pozitivnih primjera je usvajanje tzv. «higijenskog paketa» kojim je BiH omogućila izvoz mlijeka i mliječnih proizvoda iz pojedinih proizvodnih kapaciteta za EU.

Na regionalnom planu, strukture CEFTA-e su također zadužene za provođenje stuba 1 Regionalne razvojne strategije SEE2020, gdje skupa sa RCC, kao koordinirajućim tijelom, rade na postizanju ciljeva SEE2020.


CEFTA 200611

2. Struktura CEFTA-e 2006

Kao što je već navedeno u uvodu, ova analiza pratiti će poglavlja CEFTA-e 2006. Aneks 1 CEFTA-e 2006 (dalje u tekstu: CEFTA), koji je i osnovni tekst novog Sporazuma, podijeljen je na slijdeći način:

• Poglavlje I – Opće obaveze koje se odnose na trgovinu svim robama • Poglavlje II – Industrijski proizvodi • Pogljavlje III – Poljoprivredni proizvodi • Poglavlje IV – Tehničke barijere u trgovini • Poglavlje V – Opće odredbe • Poglavlje VI – Nova trgovinska pitanja • Poglavlje VII – Pravila funkcionisanja

Kroz gore navedena poglavlja, analizirani su efekti CEFTA-e koji su u posljednjih deset godina značajno uticali na privredu Bosne i Hercegovine.

2.1. Poglavlje I – Opće obaveze koje se odnose na trgovinu svim robama

2.1.1. Analiza SporazumaU ovom poglavlju definiraju se kombinovana nomenklatura (CN), kao osnov za nomenklaturu Sporazuma, te polazne carinske stope koje su u ovom Sporazumu preuzete iz 32 UoST-a zaključenih u okviru Pakta Stabilnosti između zemalja potpisnica CEFTA-e. Budući da je Bosna i Hercegovina implementirala nomenklaturu CN 2007. godine i od tada redovno harmonizira svoju Carinsku tarifu na godišnjoj osnovi, ova odredba nije predstavljala problem. U svojim prvim sporazumima Bosna i Hercegovina je u potpunosti liberalizirala trgovinu, osim u trgovini sa Albanijom, gdje je određeni broj tarifnih linija u oblasti poljoprivrede liberaliziran dodatnim protokolom, potpisanim u Sarajevu 20. novembra 2013.

Ono što još uvijek predstavlja problem je to što BiH još uvijek nije članica STO. CEFTA Sporazum, Članom 1. i Zajedničkom izjavom u vezi primjene STO


12

pravila i procedura, obavezuje BiH na primjenu ovih pravila i procedura. U toku proteklog perioda, ova obaveza bila je dodatni impuls za usuglašavanje neophodnog zakonodavstva sa pravilima STO, koje je vremenom gotovo usklađeno. Još uvijek se očekuju izmjene Zakona o trgovini FBiH, koji je trenutno u proceduri, te određeni broj podzakonskih akata vezanih za GMO proizvode.

Primjena Člana 12. Zakona o carinskoj politici BiH, koji propisuje naplatu u iznosu od 1% carinske vrijednosti pošiljke za carinsko evidentiranje, ukinuta je za zemlje CEFTA-e, u skladu sa Članom 6. Tim članom sprječava se naplata carinskih taksi u iznosu većem od usluge koja je pružena, a prema Članu VIII Općeg sporazuma o carinama i trgovini 1994. (GATT). Naknadno, izmjenama pomenutog člana Zakona o Carinskoj politici, došlo je do ukidanja odredbe o 1% carinskog evidentiranja na erga omnes osnovi, čime je ispunjen jedan od uslova za pristup STO i zakonodavstvo je usklađeno sa odredbama Člana VIII GATT-a.

Bosna i Hercegovina nema izvoznih carina niti taksi koje imaju jednak efekat carinskim dažbinama, te Član 5 CEFTA-e nije proizveo dodatni efekat na BiH.

2.1.2. Analiza trgovinske statistikeTabela 1. u Aneksu ilustrira strukturu ukupnog izvoza i uvoza u BiH, dok Tabela 7. daje strukturu razmjene sa zemljama CEFTA-e. Na žalost, nije moguće kvantificirati utjecaj CEFTA-e na BiH razvoj, budući da su UoST-i, koji su bili osnov za liberalizaciju trgovine, potpisani u ranijem periodu. Nadalje, u periodu potpisivanja UoST-a i prije uspostave Uprave za indirektno oporezivanje BiH, statistika je vođena u odvojenim carinskim upravama, te su samim tim podaci nepouzdani.

Nekoliko disproporcija u Tabeli 1. može se jasno vidjeti. Na vrhuncu ekonomskog buma, prije krize 2008. god., može se vidjeti da je potrošnja u BiH značajno porasla i da je deficit dosegao iznos od 9,58 milijardi KM. Sa početkom ekonomske krize 2008. godine, u 2009. godini, evidentan je ogroman pad uvoza u BiH iz svih područja. Pad uvoza koji je prouzrokovala kriza - skoro 4 milijarde KM, ili oko 25% - praćen je samo sa 18% pada izvoza i dok su iznosi izvoza prije krize dostignuti već 2010. godine, u slučaju uvoza trebalo je 4 godine da se dosegne taj nivo.

Dalje, u 2013. godini, primjetan je veći pad i uvoza i izvoza u zemlje CEFTA-e, nastavljen i u 2014., dok je primjetan rast razmjene sa EU. Ovo je posljedica pristupanja Hrvatske EU i njen izlazak iz CEFTA-e. Dodatno, 2013. godina bila je godina isteka prelaznog perioda Privremenog sporazuma sa EU i


CEFTA 200613

liberalizacije trgovine BiH sa EU, čime se BiH tržište značajno otvorilo prema zemljama EU. Dobar znak je da rast uvoza prati i rast izvoza prema EU.

I na kraju, primjetan je značajan pad deficita u 2015. godini, uglavnom vezan za cijenu sirove nafte i plina koji su u padu od 2012. godine, gdje je uvoz u monetarnom smislu prepolovljen, dok su uvezene količine neznatno pale.

Ono što pokazuje da BiH industrija raste jeste struktura izvoza, koja u posljednje četiri godine bilježi jak rast izvoza kapitalnih proizvoda, te trajnih i netrajnih proizvoda za široku potrošnju. Uz izvoz energije, ovi proizvodi u 2015. godini činili su preko 50% ukupnog izvoza, dok intermedijarni proizvodi pokazuju znatno slabiji rast. Još jedan pokazatelj koji ukazuje na rast privrede jeste pokrivenost uvoza izvozom, koji je od 2005. godine, sa 33,8% skočio 2015. godine na 56,7%, dok je za Strane CEFTA-e ovaj indikator pozitivniji i čini 42% pokrivenosti 2005. godine, tj. 68,2% 2015. godine.

Dodatno, u osnovnim crtama moguće je vidjeti da BiH koristi preferencijalne režime koji su na snazi, budući da samo 22,07 % uvoza te 7,63 % izvoza u 2015. godini se odnosi na zemlje sa kojima BiH nema preferencijalni režim. Ovome još treba dodati da BiH nema sopstvene energente (nafta i plin), a da oni učestvuju sa oko 30% u ukupnom uvozu iz ostatka svijeta. To nas dovodi do zaključka da je BiH veoma zavisna od tržišta EU i CEFTA, koje čine 86,66 % BiH izvoza. Uzimajući u obzir da su zemlje CEFTA-e na manjem stadiju ekonomskog razvoja nego zemlje EU, BiH izvoznici mogu ostvariti lakši pristup tržištu tih zemalja. Ovdje je također bitno napomenuti da preko 87% izvoza BiH u zemlje CEFTA-e ide u Srbiju.

Dakle, CEFTA ima pozitivan efekat na trgovinsku razmjenu BiH, što se može vidjeti na slijedećim grafikonima:

Uvoz u BiH u milionima KM

Izvor: Agencija za statistiku BiH

Ono što pokazuje da BiH industrija raste jeste struktura izvoza, koja u posljednje četiri godine bilježi jak rast izvoza kapitalnih proizvoda, te trajnih i netrajnih proizvoda za široku potrošnju. Uz izvoz energije, ovi proizvodi u 2015. godini činili su preko 50% ukupnog izvoza, dok intermedijarni proizvodi pokazuju znatno slabiji rast. Još jedan pokazatelj koji ukazuje na rast privrede jeste pokrivenost uvoza izvozom, koji je od 2005. godine, sa 33,8% skočio 2015. godine na 56,7%, dok je za Strane CEFTA-e ovaj indikator pozitivniji i čini 42% pokrivenosti 2005. godine, tj. 68,2% 2015. godine.

Dodatno, u osnovnim crtama moguće je vidjeti da BiH koristi preferencijalne režime koji su na snazi, budući da samo 22,07 % uvoza te 7,63 % izvoza u 2015. godini se odnosi na zemlje sa kojima BiH nema preferencijalni režim. Ovome još treba dodati da BiH nema sopstvene energente (nafta i plin), a da oni učestvuju sa oko 30% u ukupnom uvozu iz ostatka svijeta. To nas dovodi do zaključka da je BiH veoma zavisna od tržišta EU i CEFTA, koje čine 86,66 % BiH izvoza. Uzimajući u obzir da su zemlje CEFTA-e na manjem stadiju ekonomskog razvoja nego zemlje EU, BiH izvoznici mogu ostvariti lakši pristup tržištu tih zemalja. Ovdje je također bitno napomenuti da preko 87% izvoza BiH u zemlje CEFTA-e ide u Srbiju.

Dakle, CEFTA ima pozitivan efekat na trgovinsku razmjenu BiH, što se može vidjeti na slijedećim grafikonima:

Uvoz u BiH u milionima KM


0.00

2,000.00

4,000.00

6,000.00

8,000.00

10,000.00

12,000.00

CEFTA

EFTA

EU

OSTATAK SVIJETA

UOST


14

Izvoz BiH u milionima KM


2.2. Poglavlje II – Industrijski proizvodi

2.2.1. Analiza Sporazuma Ovo poglavlje pokriveno je kroz dva člana Sporazuma. Prvi se odnosi na obuhvat industrijskih proizvoda, dok se drugi odnosi na rok od 31.12.2008., a u vezi sa ukidanjem preostalih carinskih opterećenja u UoST-u koji su bili na snazi do Stupanja na snagu CEFTA-e. Bosna i Hercegovina je već u potpunosti liberalizirala trgovinu industrijskim proizvodima u okviru UoST-a.

2.2.2. Analiza statistikeVanjskotrgovinska statistika industrijskih proizvoda, koja se nalazi u tabelama 2 (za ukupnu razmjenu) i 8 (za razmjenu sa CEFTA Stranama), jos zornije pokazuje disproporcije koje su pojašnjene u paragrafu 2.1.2. Imajući u vidu da je BiH većinom industrijska zemlja, bogata rudama i razvijenom predratnom metalskom i metaloprerađivačkom industrijom, ne čudi da je 90% BiH izvoza u 2015. godini registrovano u oblasti industrijskih proizvoda. Sličan odnos javlja se i svih prethodnih godina. U okviru razmjene sa Stranama CEFTA-e, ovo je oblast gdje je BiH imala suficit 2013.2 i u 2014. godini. Također, BiH ima razvijenu tekstilnu industriju koja, uz metalsku industriju, čini BiH interesantnom za postupke unutrašnje obrade, iako je to područje gdje se

2 Tokom prvih 6 mjeseci 2013. godine i Hrvatska je bila članica CEFTA-e.

Izvoz BiH u milionima KM


2.2. Poglavlje II – Industrijski proizvodi

2.2.1. Analiza Sporazuma Ovo poglavlje pokriveno je kroz dva člana Sporazuma. Prvi se odnosi na obuhvat industrijskih proizvoda, dok se drugi odnosi na rok od 31.12.2008., a u vezi sa ukidanjem preostalih carinskih opterećenja u UoST-u koji su bili na snazi do Stupanja na snagu CEFTA-e. Bosna i Hercegovina je već u potpunosti liberalizirala trgovinu industrijskim proizvodima u okviru UoST-a.

2.2.2. Analiza statistike Vanjskotrgovinska statistika industrijskih proizvoda, koja se nalazi u tabelama 2 (za ukupnu razmjenu) i 8 (za razmjenu sa CEFTA Stranama), jos zornije pokazuje disproporcije koje su pojašnjene u paragrafu 2.1.2. Imajući u vidu da je BiH većinom industrijska zemlja, bogata rudama i razvijenom predratnom metalskom i metaloprerađivačkom industrijom, ne čudi da je 90% BiH izvoza u 2015. godini registrovano u oblasti industrijskih proizvoda. Sličan odnos javlja se i svih prethodnih godina. U okviru razmjene sa Stranama CEFTA-e, ovo je oblast gdje je BiH imala suficit 2013.2 i u 2014. godini. Također, BiH ima razvijenu tekstilnu industriju koja, uz metalsku industriju, čini BiH interesantnom za postupke unutrašnje obrade, iako je to područje gdje se koristi samo radna snaga. Uzimaći u obzir visoki stepen nezaposlenosti u BiH ovaj vid proizvodnje veoma je raširen, upošljavajući proizvodne kapacitete nakon ratnih razaranja. U 2015. godini unutrašnja obrada činila je 31,5% ukupnog BiH izvoza, što je pad u odnosu na 2012. godinu - kako nominalni, tako i procentualni. Informacija da taj pad prouzrokuje rast redovnog izvoza roba ohrabruje da se industrija u BiH oporavlja, te da se širi lepeza proizvoda koji se proizvode i izvoze. Ovaj rast može se vidjeti u slijedećem grafiku.

2 Tokom prvih 6 mjeseci 2013. godine i Hrvatska je bila članica CEFTA-‐e.

0.00

1,000.00

2,000.00

3,000.00

4,000.00

5,000.00

6,000.00

7,000.00

CEFTA

EFTA

EU

OSTATAK SVIJETA

UOST


CEFTA 200615

koristi samo radna snaga. Uzimaći u obzir visoki stepen nezaposlenosti u BiH ovaj vid proizvodnje veoma je raširen, upošljavajući proizvodne kapacitete nakon ratnih razaranja. U 2015. godini unutrašnja obrada činila je 31,5% ukupnog BiH izvoza, što je pad u odnosu na 2012. godinu - kako nominalni, tako i procentualni. Informacija da taj pad prouzrokuje rast redovnog izvoza roba ohrabruje da se industrija u BiH oporavlja, te da se širi lepeza proizvoda koji se proizvode i izvoze. Ovaj rast može se vidjeti u slijedećem grafiku.

Izvoz BiH po statističkim procedurama u milionima KM


Rast izvoza industrijskih proizvoda vidi se i u pokrivenosti izvoza uvozom, koji je od 2005. porastao sa 38% na 62,6% 2015. godine, dok je sa zemljama CEFTA-e pokrivenost bila 50,6% u 2005., odnosno 97,6% u 2015. godini.

Svi ovi pokazatelji daju nam za pravo reći da CEFTA Sporazum ima pozitivne efekte na BiH privredu u sferi trgovine industrijskim proizvodima.

2.3. Pogljavlje III– Poljoprivredni proizvodiPoljoprivreda je osjetljiva grana u ekonomiji bilo koje zemlje, pa tako i Strana CEFTA-e. Zbog ove osjetljivosti, zemlje pokušavaju zaštititi domaću proizvodnju. Također, poljoprivredni proizvođači i prerađivači u svim zemljama jedan su od najjačih i najvidljivijih lobija, koji štite interese poljoprivrednih proizvođača. Ovaj dio Sporazuma neophodno je promatrati imajući tu činjenicu u vidu.

Izvoz BiH po statističkim procedurama u milionima KM


Rast izvoza industrijskih proizvoda vidi se i u pokrivenosti izvoza uvozom, koji je od 2005. porastao sa 38% na 62,6% 2015. godine, dok je sa zemljama CEFTA-e pokrivenost bila 50,6% u 2005., odnosno 97,6% u 2015. godini.

Svi ovi pokazatelji daju nam za pravo reći da CEFTA Sporazum ima pozitivne efekte na BiH privredu u sferi trgovine industrijskim proizvodima.

2.3. Pogljavlje III– Poljoprivredni proizvodi Poljoprivreda je osjetljiva grana u ekonomiji bilo koje zemlje, pa tako i Strana CEFTA-e. Zbog ove osjetljivosti, zemlje pokušavaju zaštititi domaću proizvodnju. Također, poljoprivredni proizvođači i prerađivači u svim zemljama jedan su od najjačih i najvidljivijih lobija, koji štite interese poljoprivrednih proizvođača. Ovaj dio Sporazuma neophodno je promatrati imajući tu činjenicu u vidu.

2.3.1. Analiza Sporazuma Ovaj dio Sporazuma na početku definira obuhvat poljoprivrednih proizvoda, kao i obaveze smanjivanja i ukidanja postojećih carina, u okvirima koji su dogovoreni u UoST-u, te obavezu naknadnih pregovora i ukidanja i onih carinskih stopa koje su definirane u UoST-u. BiH je u okviru svojih UoST-a u potpunosti liberalizirala trgovinu poljoprivrednim proizvodima, osim sa Albanijom - što je učinjeno dodatnim protokolom, potpisanim u Sarajevu 23. novembra 2013. godine. Ono što je bitno za BiH je da su njeni najveći trgovinski partneri, Hrvatska i Srbija, ostavili veliki broj tarifnih kvota i neliberaliziranih proizvoda u okviru svog UoST-a. Viškovi proizvoda koji su se stvarali u ovim zemljama imali su tržište u Bosni i Hercegovini, gdje bi mogli ulaziti bez carinskih dažbina. Stupanjem na snagu CEFTA-e i potpisivanjem dodatnog protokola o punoj liberalizaciji trgovine poljoprivrednim proizvodima, 23. februara 2011. godine u Briselu, kao i njegovoj primjeni, pritisak na Bosnu i Hercegovinu smanjen je uslijed dodatne međusobne liberalizacije najvećih

0

1,000

2,000

3,000

4,000

5,000

6,000

7,000

8,000

9,000

10,000

2012 2013 2014 2015

Izvoz na vanjsku obradu

Izvoz poslije obrade

Redovan izvoz


16

2.3.1. Analiza Sporazuma Ovaj dio Sporazuma na početku definira obuhvat poljoprivrednih proizvoda, kao i obaveze smanjivanja i ukidanja postojećih carina, u okvirima koji su dogovoreni u UoST-u, te obavezu naknadnih pregovora i ukidanja i onih carinskih stopa koje su definirane u UoST-u. BiH je u okviru svojih UoST-a u potpunosti liberalizirala trgovinu poljoprivrednim proizvodima, osim sa Albanijom - što je učinjeno dodatnim protokolom, potpisanim u Sarajevu 23. novembra 2013. godine. Ono što je bitno za BiH je da su njeni najveći trgovinski partneri, Hrvatska i Srbija, ostavili veliki broj tarifnih kvota i neliberaliziranih proizvoda u okviru svog UoST-a. Viškovi proizvoda koji su se stvarali u ovim zemljama imali su tržište u Bosni i Hercegovini, gdje bi mogli ulaziti bez carinskih dažbina. Stupanjem na snagu CEFTA-e i potpisivanjem dodatnog protokola o punoj liberalizaciji trgovine poljoprivrednim proizvodima, 23. februara 2011. godine u Briselu, kao i njegovoj primjeni, pritisak na Bosnu i Hercegovinu smanjen je uslijed dodatne međusobne liberalizacije najvećih trgovinskih partnera u okviru CEFTA-e. Ovo je jedna od prednosti primjene CEFTA-e u odnosu na mrežu UoST-a.

Sporazum dalje navodi da neće uticati na poljoprivredne politike, niti na uvođenje bilo kakvih mjera u poljoprivredi zemalja Strana CEFTA-e, ukoliko ne remete i ne utiču na trgovinu poljoprivrednim proizvodima. Dok u UoST-u nije bila jasno utvrđena zabrana izvoznih subvencija, STO i CEFTA zabranjuju korištenje u međusobnoj trgovini izvoznih subvencija u poljoprivredi. Za vrijeme trajanja UoST-a između BiH i Srbije, uslijed različitog tumačenja, Srbija je 2005. godine uvela subvencije za izvoz određenih poljoprivrednih proizvoda. BiH je na tu mjeru odgovorila podizanjem MFN carinske stope, u iznosu koji je subvencioniran da izbjegne štetu koju bi ova vrsta subvencioniranja nanijela BiH proizvođačima. Nakon izostavljanja BiH iz ove mjere, BiH je naknadno ukinula ovu mjeru u trgovini sa Srbijom. BiH nema, niti je planirala uvođenje izvoznih subvencija u poljoprivredi, čime je ova odredba CEFTA-e još jedna od prednosti u odnosu na mrežu UoST.

Slijedeći član veoma je bitan za BiH, budući da definira sanitarne i fitosanitarne mjere koje su na snazi u zemljama CEFTA-e. Sporazum je baziran na pravilima STO o sanitarnim i fitosanitarnim mjerama. BiH je od 2004. godine, kada su doneseni osnovni propisi koji reguliraju ovu oblast (Zakon o hrani, Zakon o veterinarstvu) i započeto osnivanje institucija za provođenje propisa, otpočela aktivnosti za harmonizacija propisa sa propisima EU. Nakon toga, došlo je do perioda zastoja u harmonizaciji propisa, čime se određeni poljoprivredni proizvodi nisu mogli plasirati na tržište EU – riba, mesne prerađevine, mlijeko i mliječni proizvodi, itd., te je tržište CEFTA zemalja predstavljalo spas


CEFTA 200617

proizvođačma iz BiH. Međutim, zastoj u provedbi sanitarnih i fitosanitarnih propisa doveo je do toga da su ostale zemlje CEFTA-e usklađivale svoje zakonodavstvo sa EU zakonodavstvom i samim tim dizali nivo propisa o sigurnosti. Posljedično, proizvođači iz BiH morali su ispunjavati ove propise, kako bi mogli izvesti proizvode na ta tržišta. Dalji napredak u BiH je postignut usvajanjem «higijenskog paketa» 2012. godine, kojim je omogućen izvoz određenih poljoprivrednih proizvoda u EU i to za proizvođače čiji su pogoni zadovoljili uslove iz «higijenskog paketa», te prošli inspekciju Veterinarskog ureda EU. Inspekcijom, obavljenom 2015. godine, dozvoljen je izvoz mlijeka i sira iz više proizvodnih pogona.

Nedostatak akreditovanih laboratorija prouzrokovao je da se ispitivanja moraju provoditi u inostranstvu, a pregovori o sporazumima o uzajamnom priznavanju certifikata i laboratorijskih nalaza, predviđeni CEFTA-om, tekli su sporo i BiH je tu trpila štetu. Sa Srbijom je ovaj protokol potpisan tek 6. aprila 2012. godine, sa Makedonijom 21. novembra 2014. godine, dok se sa Albanijom i Crnom Gorom još pregovara. Međutim i nakon stupanja na snagu ovih protokola još uvijek postoje problemi u provedbi, što potvrđuju i podaci da se skoro dvije trećine slučajeva u okviru CEFTA-e odnosi na žalbe vezane za trgovinu poljoprivrednim proizvodima.

Razmjena informacija i transparentnost u donošenju propisa također je jedna od stavki koja je definirana u ovom poglavlju, a na osnovu koje je uspostavljen sistem notifikacija za nove propise u vezi sa sanitarnim i fitosanitarnim mjerama.

Stranama potpisnicama ostavljena je mogućnost otvaranja konsultacija, ukoliko smatraju da neke sanitarne ili fitosanitarnje mjere nisu u skladu sa odredbama ovog Sporazuma, te da stvaraju necarinske barijere.

2.3.2. Analiza statistikeVanjskotrgovinska razmjena BiH poljoprivrednim proizvodima prikazana je u Tabeli 3., dok se razmjena sa zemljama CEFTA-e nalazi u Tabeli 9. BiH, koja je iz rata izašla sa devastiranim stočnim fondom i zapuštenim poljoprivrednim zemljištem, imala je veoma lošu startnu poziciju u trgovini generalno, a posebno u trgovini poljoprivrednim proizvodima. Izvoz proizvoda bio je ograničen na zemlje regije, jer veliki dio proizvoda nije ispunjavao sigurnosne norme da bi mogao biti izvezen na druga tržišta (EU, EFTA, itd.). Također, sistem poljoprivrednih poticaja korišten je u socijalne svrhe, a ne u razvoj poljoprivrede. To je u BiH dovelo do značajno sporijeg razvoja poljoprivrede od industrije, a efikasnost datih poticaja nije se vraćala kroz rast proizvodnje.


18

Skoro 55% izvoza poljoprivrednih proizvoda je 2005. godine išlo u Strane CEFTA-e, od čega 93% u Hrvatsku i Srbiju. Istupanjem Hrvatske iz CEFTA sporazuma taj procenat značajno se mijenja, te procenat izvoza u zemlje CEFTA-e 2015. godine čini 31,11% ukupnog izvoza, od kojih Srbija postaje najznačajnije tržište, sa 89,57% izvoza.

Pored loše startne pozicije u toku analiziranog perioda, ukupan izvoz poljoprivrednih proizvoda utrostručen je sa 297 miliona KM u 2005. godini, na 892 miliona KM u 2015.godini. Uprkos izlasku Hrvatske iz CEFTA-e, izvoz u Strane CEFTA skoro je udvostručen - sa 149 miliona KM 2005., na 277 miliona KM, 2015. godine.

Pokrivenost uvoza izvozom 2005. godine iznosila je 14 %, a 30,6% 2015. godine, dok je 2005. za Strane CEFTA iznosila 16,9% a 2015. godine 31,7%.

Značajno povećanje izvoza poljoprivrednih proizvoda je također zabilježeno u primjeni UoST sa Turskom te preferencijalom koji je Turska odobrila za izvoz svježeg mesa koje je u 2015. godini dovelo do udvostručenog izvoza poljoprivrednih proizvoda u Tursku sa 118 miliona KM u 2014. na 231 milion KM u 2015. godini. Tokom 2015. godine je također od strane EU odobren i izvoz mlijeka i mliječnih proizvoda iz BiH u EU koji će svoje efekte dati u slijedećim godinama.

2.4. Poglavlje IV– Tehnicke barijere u trgovini

2.4.1. Analiza Sporazuma

Ovo poglavlje čini Član 13. CEFTA-e kojim se definiraju prava i obaveze Strana na osnovu STO Sporazuma o tehničkim barijerama u trgovini, izuzev specifičnih odredbi koje su definirane ovim članom. Sve postojeće tehničke barijere trebale su biti ukinute stupanjem na snagu Sporazuma. Za praćenje ove aktivnosti kreiran je pododbor za TBT i NTM. Strane potpisnice CEFTA-e su se obavezale da neće uvoditi nove tehničke barijere a da će nastojati da harmoniziraju tehničke propise, standarde i obavezne procedure ocjene usklađenosti. Strane se obavezuju dostavljati sve nove nacrte propisa i mjera pododboru 90 dana prije njihovog usvajanja. U slučaju da se propis ili mjera usklađuje sa acquis, ili sa međunarodnim propisom ili standardom, taj rok smanjen je na 30 dana. Strane se posebno ohrabruju da preuzimaju acquis iz ove oblasti.


CEFTA 200619

Ukoliko neka od Strana usvoji ili planira da usvoji mjeru ili propis za koji druga Strana smatra da predstavlja nepotrebnu mjeru ili tehničku barijeru u trgovini, ona izvještava Zajednički odbor o tome. Zajednički odbor odlučuje o tome koje aktivnosti treba poduzeti vezano za navedene mjere.

Strane su preuzele obavezu da do kraja 2010. godine započnu pregovore o zaključivanju sporazuma o harmonizaciji tehničkih propisa i standarda, te međusobnom priznavanju obaveznih procedura ocjena usklađenosti.

Bosna i Hercegovina je u oblasti infrastrukture kvaliteta započela aktivnosti na pripremi novog zakonodavstva u periodu potpisivanja UoST tj. 2000. godine. Set zakona iz ove oblasti usvajan je do 2006. godine, kada je BiH prednjačila među zemljama regije, tako da su doneseni slijedeći propisi:

• Zakon o standardizaciji BIH (2001.); • Zakon o akreditaciji BIH (2001.); • Zakon o metrologiji BIH (2001.); • Zakon o tehničkim zahtjevima i proceduri ocjene usklađenosti BIH

(2004.); • Zakon o opštoj sigurnosti proizvoda BIH (2004.); • Zakon o nadzoru nad tržištem BIH (2004.); • Uputstvo o načinu pripreme i usvajanja tehničkih propisa BIH (2006.

godine).

Osim u oblasti standardizacije, gdje su se aktivnosti nastavile transponiranjem EU i donošenjem domaćih standarda, dalji rad u ovim oblasima nije daleko napredovao. Transponiranje tehničkih propisa EU veoma je sporo, što onemogućava BiH da kontroliše sigurnost proizvoda pri uvozu, kao i da domaće kompanije na osnovu tih propisa mogu unaprijeđivati proizvodnju te olakšati izvoz. U ovom periodu Zemlje CEFTA-e harmoniziraju i transponiraju ove propise, samim tim kreirajući legitimne barijere za izvoz BiH proizvoda. Napredak u oblasti akreditacije došao je tek 2014. Godine, kada je Insitut za akreditaciju BiH (BATA) potpisao MLA sa Evropskom Akreditacijom (EA) za kalibraciju, certifikaciju i testiranje. Od tog momenta laboratoriji koji su akreditirani kod BATA-e izdaju međunarodno priznate laboratorijske nalaze. Trenutno je proces harmonizacije tehničkih propisa sa acquis u zastoju i očekuje se da će ponovo započeti usvajanjem nove strategije infrastrukture kvaliteta u BiH.

Zbog kašnjenja u harmonizaciji propisa u ovoj oblasti, BiH će se u jednom trenutku naći u situaciji da izvoznici više nisu u mogućnosti da plasiraju robu na tržišta zemalja CEFTA-e. Već danas izvoznici, koji su zainteresirani


20

za izvoz u EU, moraju svoje proizvode certificirati u inostranstvu, što znatno poskupljuje proizvod. Napredak u ovoj oblasti ima direktne posljedice na plasman proizvoda i vanjskotrgovinsku razmjenu, kako u okviru CEFTA-e, tako i prema svim razvijenim tržištima.

U okviru UoST-a koje je BiH potpisala prije CEFTA-e, odredbe o tehničkim zahtjevima za proizvode su postojale, ali nisu imale mehanizam rješavanja sporova koji se uvodi CEFTA Sporazumom. Mehanizam bilateralnih konsultacija kroz Zajedničke odbore bio je veoma dugotrajan do rješavanja slučaja, dok CEFTA procedure, koje su detaljno obrazložene sa preciznim rokovima, daju mogućnost Stranama da rješavaju nastale probleme.

Na žalost, BiH nije potpisala niti jedan bilateralni sporazum o međusobnom priznavanju na koji se poziva CEFTA u ovom članu. Inicijativa je postojala sa strane BiH, međutim interesa za potpisivanje takvih sporazuma nije bilo. U ovom trenutku je samo na snazi Preporuka Zajedničkog odbora CEFTA-e iz 2012. godine da bi CEFTA Strane trebale priznavati laboratorijske nalaze laboratorija koje su akreditirane za provođenje ocjene usklađenosti, a koje izdaju druge CEFTA Strane. Crna Gora i Moldavija nisu prihvatile ovu preporuku.

2.4.2. Necarinske barijereNecarinske barijere bi se generalno mogle definirati kao vladine mjere (osim carinskih dažbina) koje ograničavaju uvoz, ili imaju sposobnost ograničavanja međunarodne trgovine, čak i ako to u stvarnosti uvijek ne čine. Necarinske barijere uključuju sistem nadzora nad uvozom i različite takse, kao i mjere koje su u međunarodnim razmjerima prepoznate kao ograničavajuće za trgovinu, čak i kada im objektivno ne može biti pripisana namjera ili efekat ograničavanja trgovine. Neke od ovih mjera su opravdane i posljedica su napretka u razvoju tehničkih propisa i standarda, kao i sanitarnih i fitosanitarnih mjera neke od Strana. Ovakve mjere obično u očima izvoznika predstavljaju tehničku barijeru.

U nedostatku carinske zaštite domaće proizvodnje, zemlje putem tehničkih propisa, administrativnih i sličnih mjera pokušavaju da zaštite domaću proizvodnju.

CEFTA je Sporazum zaključen između država i samo države mogu da istupaju u okviru CEFTA struktura. Mjere se, međutim, odnose na privredu, tj. na izvoznike koji se suočavaju sa mjerama u zemljama u koje izvoze. BiH je organizovala sistem prema kojem privrednici obavještavaju privredne komore o problemima na koje su naišli. Predmetnu prijavu komore dostavljaju


CEFTA 200621

Ministarstvu vanjske/spoljne trgovine i ekonomskih odnosa BiH (MVTiEO). MVTiEO dalje analizira da li je mjera usklađena sa CEFTA, te ukoliko postoji sumnja izvještava o mjeri CEFTA strukture u cilju poduzimanja adekvatne radnje u skladu sa Sporazumom.

Od samog početka funkcioniranja, CEFTA Strane započele su evidentiranje problema sa kojima se suočavaju njihovi privrednici u drugim Stranama potpisnicama. Strane su formirale bazu podataka o necarinskim barijerama. Lista slučajeva, kojih je u bazi trenutno registrovano 99 prema Stranama koje su uvele mjeru i stranama koje su prijavile mjeru, može se naći u tabelama 5. i 6. Aneksa ovoj analizi. Od 99 slučajeva 63 slučaja su riješena, 17 ih je u proceduri rješavanja, a 19 su novi slučajevi.

Bosna i Hercegovina je do danas prijavila 27 mjera drugih Strana kao problematične i učestvovala u jednoj zajedničkoj inicijativi. Druge Strane prijavile su Bosnu i Hercegovinu u 21 slučaju.

Pored ovih slučajeva, postoje i slučajevi kada se privrednici žale na određene procedure koje su nove i proizilaze iz harmonizacije zakonodavstva sa acquis u nekoj od Strana, te su u skladu sa CEFTA. Neophodno je kontinuirano podizati svijest privrednika o ovoj problematici. Procedure tansparentnosti i notifikacije propisa mogu značajno doprinijeti smanjenju slučajeva necarinskih barijera. Trenutna praksa notificiranja nije u potpunosti zažvjela, čemu se u narednom periodu treba posvetiti puna pažnja.

Zanimljiv je primjer slučaja koji je proizašao iz harmonizacije propisa BiH sa acquis. BiH je 2013. godine na osnovu Zakona o hrani donijela Pravilnik o obavještavanju potrošača o hrani koji je harmoniziran sa Uredbom EK 1169/2011. Jedan od članova zahtjeva da svaki proizvod ima jasno navedenog distributera, koji je odgovoran za sigurnost proizvoda. Identičan propis donijela je i Srbija, međutim različitim tumačenjima i različitim praksama inspekcijskih organa u provedbi, stvoren je problem pojedinim izvoznicima iz obiju Strana.

2.5. Poglavlje V – Opće odredbe U ovom poglavlju obrazložene su tri skupine bitnih elemenata koje predstavljaju dodatan napredak vidljiv u CEFTA-i u odnosu na UoST, a to su:

• Operativna pravila;• Pravila konkurencije i

• Zaštitne mjere.


22

2.5.1. Operativna pravilaOvaj dio Sporazuma podrazumijeva suradnju u carinskim pitanjima, pravila porijekla, fiskalnu diskriminaciju, opća i sigurnosna izuzeća, te zaštitne mjere. Posebno bitnim za sve Strane CEFTA-e je dio vezan za pravila porijekla i zaštitne mjere.

2.5.1.1. Administrativna suradnja carinskih službi i pravila porijekla

Administrativna suradnja carinskih službi u velikoj mjeri obezbjeđuje dosljedno provođenje CEFTA-e i brzo rješavanje problema koji mogu iskrsnuti tokom primjene Sporazuma. Detaljna pravila ove suradnje definirana su Aneksom 5 CEFTA-e, koji opisuje način razmjene informacija između carinskih službi Strana CEFTA-e, razmjenu i povjerljivost informacija, ekspertsku pomoć, kao i svjedočenja u slučaju potrebe.

Osnovni element bilo kojeg UoST-a je preferencijalna trgovina, tj. uvoz po stopama carina koje su niže od važećih za ostale zemlje. Da bi se izbjegla zloupotreba u preferencijalnoj trgovini i dokazalo da je proizvod koji se uvozi zaista iz zemlje preferencijalne trgovine, primjenjuju se pravila porijekla koja su dogovorena u okviru sporazuma. CEFTA definira pravila porijekla u Aneksu 4 – Protokol o definiciji pojma „proizvodi s porijeklom“ i načinima administrativne saradnje.

Osnovna pravila koja važe za CEFTA-u su da proizvod stiče porijeklo na dva načina:

• Proizvod cjelovito dobijen u Strani – znači da je proizvod proizveden 100% od domaćih materijala. Detaljan prikaz neophodnih radnji da bi proizvod bio cjelovito dobiven u Strani CEFTA-e propisan je u Članu 5. Protokola.

• Proizvod koji ima i minimalno učešće materijala bez porijekla treba da zadovolji dovoljan nivo obrade ili prerade proizvoda da stekne porijeklo. Definicija “dovoljnog nivoa obrade ili prerade” propisana je u Članu 6. Protokola. Pored navedenih uslova, treba obratiti pažnju na procese koji ne potpadaju u kategorije dovoljne obrade ili prerade proizvoda, a koji su definirani Članom 7. Protokola.

Proizvodi koji stiču porijeklo na osnovu “dovoljnog nivoa obrade ili prerade proizvoda” to pravo stiču na osnovu udovoljavanja kriterijima sa Liste dovoljnog nivoa obrade ili prerade proizvoda. Ova lista se u Sporazumu nalazi u Aneksu 2 ovog Protokola. Lista sadrži četiri pravila, na osnovu kojih proizvod može steći porijeklo, a to su:


CEFTA 200623

• promjena tarifnog broja (na nivou 4 oznake HS); • procesno pravilo (vrsta materijala ili process proizvodnje); • postotno pravilo (odnos carinske vrijednosti materijala bez porijekla

i vrijednosti izvoznog proizvoda na paritetu fco tvornica); i • kombinacija navedenih pravila.

Nakon ispunjavanja ovih uslova i dokazivanja istih nadležnom organu dobija se cetifikat EUR.1 koji potvrđuje da je roba sa porijeklom. U slučajevima kad je vrijednost robe ispod 6.000 EUR, moguće je umjesto EUR.1 certifikata imati Izjavu proizvođača na računu, kojim garantuje da je roba stekla porijeklo.

Ugovori o slobodnoj trgovini u regiji, prije stupanja na snagu CEFTA-e, pored ovih pravila koristili su i pravila o kumulaciji porijekla. Princip kumulacije porijekla je da proizvođač iz jedne ugovorne Strane u sporazumu može koristiti repromaterijale iz druge ugovorne Strane. U primjeni su tri vida kumulacije porijekla:

• Bilateralna kumulacija - kada na osnovu UoST-a dvije strane, jedna drugoj odobravaju ovaj vid kumulacije. Ova situacija bila je na snazi u vrijeme UoST-a. Primjera radi, ovo podrazumjeva da u UoST BiH sa Srbijom, BiH proizvođač može koristiti materijale porijeklom iz Srbije, a finalni proizvod izvesti sa BiH porijeklom u Srbiju. Naravno, ukoliko u finalnom proizvodu učestvuje još repromaterijala bez porijekla, finalni proizvod mora udovoljavati kriterijima sa Liste dovoljne obrade ili prerade, s tim da se u ovom slučaju dio repromaterijala iz Srbije smatra domaćim proizvodom. Nedostatak kumulacije u mreži slobodnih ugovora koji su bili na snazi je taj da nije postojala mogućnost da se stekne BiH porijeklo sa repromaterijalom iz Srbije, a da se finalni proizvod izvozi u neku drugu zemlju kao proizvod BiH porijekla.

• Dijagonalna kumulacija – Primjenom CEFTA-e dolazimo do većeg stadija integracije kumulacije. Dijagonalna kumulacija koja se primjenjuje u CEFTA-i podrazumjeva da isti proizvođač iz prethodnog primjera može svoj finalni proizvod, sa repromaterijalom iz Srbije, izvesti kao proizvod BiH porijekla na teritoriju svih Strana CEFTA-e.

• Puna kumulacija dolazi na višem stadiju integracije koja je u primjeni u EU, gdje proizvodi svake od zemalja članica mogu biti korišteni u bilo kojoj drugoj zemlji članici kao svoj proizvod.

Da bi se uspostavio određeni nivo kumulacije neophodno je da se ispune određeni uslovi između zemalja, i to:


24

• Neophodno je postojanje UoST-a koji se bazira na članu XXIV GATT, tj. da ispunjava kriterije UoST-a, te da je njime liberalizovano najmanje 90% tarifnih linija i 90% međusobne trgovine.

Neophodno je korištenje identične Liste obrada u zemljama kumulacije. Jednaka pravila moraju važiti za sticanje porijekla po definiciji “dovoljnog nivoa obrade ili prerade”.

Dodatno, u Procesu Stabilizacije i Pridruživanja i EU se priključila u dijagonalnu kumulaciju i definirala da će i repromaterijali iz EU biti u dijagonalnoj kumulaciji ukoliko Strane CEFTA ispunjavaju uslove za ostvarivanje kumulacije tj. da Strane CEFTA imaju potpisan Sporazum o stabilizaciji i pridruživanju sa EU ili da je na snazi Privremeni Sporazum sa EU, te da su pravila porijekla jednaka u SSP i u CEFTA-i.

Uspostavljanje dijagonalne kumulacije i uključivanje EU u istu dovelo je do pojednostavljenja trgovine, te samim tim pospješuje i liberalizuje regionalnu trgovinu, što su BiH proizvođači i izvoznici osjetili kao jednu veliku prednost CEFTA-e u odnosu na UoST-e, koji su ranije bili na snazi.

2014. godine Bosna i Hercegovina je pristupila Pan-Euro-Mediterranean (PEM) konvenciji, kojom se prostor kumulacije širi na Tursku (industrijski proizvodi), zemlje EFTA-e (Island, Lihtenštajn, Norveška i Švajcarska), dok za ostale članice PEM Konvencije mora potpisati UoST sa tim zemljama da bi koristila kumulaciju.

Dodatnim širenjem zone kumulacije posebno se olakšavaju procedure kod sticanja porijekla, jer se širenjem zone dijagonalne kumulacije, sve veći broj repromaterijala i sirovina smatra domaćim sirovinama u izračunavanju dovoljnog nivoa obrade ili prerade. Ovo se posebno odnosi na izvoz nakon unutrašnje obrade koji čini 31,5% ukupnog BiH izvoza za 2015. godinu.

Treba još napomenuti da su Strane potpisnice CEFTA-e ovlastile Zajednički Odbor da svojim odlukama može mijenjati Protokol u skladu sa potrebama. Do sada su izmjene izvršene 2009. godine i njima se izmjenila Lista potrebnih obrada ili prerada proizvoda iz Aneksa 2 Protokola.

U ovom dijelu bitno je također naglasiti da su odredbe vezane za povrat carinskih dažbina za robu koja je izvezena kao preferencijalna, sadržane u Članu 15. Protokola, te da je povrat tih dažbina zabranjen ukoliko se finalni proizvod izvozi u CEFTA Stranu. “No drawback” odredba, koja je postojala u okviru UoST-a prenešena je u CEFTA-u. Trenutno se razmatra ukidanje “No drawback” odredbe u okviru CEFTA-e. Ukoliko bi se ova odredba ukinula, to bi dalo dodatni impuls regionalnoj trgovini, što bi se pozitivno odrazilo i na BiH privredu.


CEFTA 200625

2.5.1.2. Fiskalna diskriminacija, plaćanja i izuzeća

Član 15 CEFTA-e odnosi se na diskriminaciju, direktnu ili indirektnu, u plaćanju određenih dažbina zavisno od porijekla proizvoda, te zabranu istih ili uvođenja novih oblika fiskalne diskriminacije. BiH ne primjenjuje dvostruke stope taksi kojima bi se diskriminirali strani proizvodi u odnosu na domaće. Isti član zabranjuje povrat bilo kakvih drugih poreza, osim PDV-a, za proizvode koji su izvezeni u CEFTA Strane.

Ipak, ovaj član bio je povod za žalbu proizvođača piva u Srbiji na izmjenu Zakona o Akcizama u BiH, kojim je BiH pokušala zaštiti male pivare uvođenjem diferencirane akcize, a kojom bi male pivare plaćale 0,05 Kpf manju akcizu po litru piva u odnosu na velike pivare. Argumentacija BiH je da razlika u akcizi ne diskriminira uvoznike piva u odnosu na domaće proizvođače, jer i najveći domaći proizvođač piva plaća veću stopu akcize.

Član 16. propisuje obavezu Strana da obezbijede slobodan način plaćanja u trgovini između Strana, slobodno kratkoročno i srednjeročno kreditiranje trgovine robom rezidenata i neće koristiti mjere koje odstupaju od Člana VIII MMF Sporazuma.

Čl. 17. i 18. propisuju izuzeća od primjene CEFTA-e, a koja su bazirana na izuzećima GATT 1994 i koja sadrže opća izuzeća (javni moral, zaštita zdravlja, arheoloških vrijednosti, itd.) i sigurnosnih izuzeća (zaštita sigurnosnih interesa, promet naoružanja i vojne opreme, hemijsko oružje itd).

2.5.1.3. Pravila konkurencije

Ova pravila obuhvataju Čl. 19, 20 i 21 CEFTA, kao i Zajedničku izjavu vezanu za Čl. 20 i 21 CEFTA. Pravila se odnose na uspostavljanje politike konkurencije usklađene sa acquis. Zajednička izjava obavezuje na uspostavljanje neovisnog tijela za primjenu politike konkurencije.

Cilj politike konkurencije je zaštita tržišta i osiguranje slobodne i poštene konkurencije na tržištu putem sprječavanja zloupotreba na tržištu. Oblici zloupotreba koje su zabranjene ili kontrolirane su:

• udružene prakse, sporazumi i udruživanja između preduzeća koji mogu uticati na trgovinu između Strana i spriječiti, ograničiti ili narušiti konkurenciju unutar tržišta Strana ili jedne Strane;

• zloupotreba dominantnog položaja unutar tržišta Strana, ako on može uticati na trgovinu između Strana i

• pomoći koju dodjeljuju CEFTA Strane, ili koja se dodjeljuje putem


26

državnih sredstava u bilo kojem obliku koja predstavlja prijetnju u smislu narušavanja konkurencije davanjem povlastica određenim preduzećima, ili proizvodnji određene robe.

• vrši se ocjena nad koncentracijama preduzeća sa značajnim udjelima na tržištu jedne Strane, odobravanjem ili zabranom planiranih povezivanja, putem prijave koncentracija.

Sve ove prakse se u Bosni i Hercegovini provode kako nad privatnim, tako i nad javnim preduzećima te institucijama.

BiH je uspostavila obje ove politike u skladu sa Čl. 81,82 i 86 Ugovora o osnivanju Evropske zajednice, te je uspostavila i operacionalizirala nezavisna tijela za provedbu ove politike. Konkurencijsko vijeće nadležno je za provođenje politike konkurencije u BiH, dok je Savjet za državnu pomoć nadležan za provođenje državne pomoći. Za sada pravo i politika konkurencije funkcioniraju samo na nivou CEFTA Strana. Odlukom Zajedničkog odbora iz 2011. godine, CEFTA Strane su se obavezale da će dostavljati godišnje izvještaje o državnoj pomoći, što Bosna i Hercegovina ispunjava.

2.5.2. Grupna pravila zaštiteOvo poglavlje obuhvata Čl. 22, 23, 23 bis, 24 i 25, kao i Zajedničku izjavu za članove 22, 23 i 24, a u kojima se navode mjere koje CEFTA strane mogu preduzeti da zaštite domaću proizvodnju. Zaštita domaće proizvodnje od agresivnog uvoza neophodna je u uslovima liberalizovane trgovine. Zavisno od situacije, mjere koje Strane mogu preduzeti su:

• antidampinške mjere; • mjere u slučaju prekomjernog uvoza;• kompenzatorne dažbine i• mjere u slučaju poremećaja platnog bilansa.

Sve ove mjere moraju zadovoljiti određene uslove za njihovu primjenu. Neki od uslova su dokazivanje štete domaćim proizvođačima. Nastanak štete mora se povezati sa uvozom za antidampinške mjere, dok se kod mjera prekomjernog uvoza mora dokazati postojanje prekomjernog uvoza

Antidampinške mjere navedene su u članu 22 CEFTA i pozivaju se na primjenu STO Sporazuma o članu VI GATT i obavezom ispunjavanja uslova iz Zajedničke izjave, tj. postojanja nacionalnog zakonodavstva za ovu oblast. Bosna i Hercegovina je 2005. godine usvojila Odluku o postupku i načinu utvrđivanja antidampinške i kompenzatorne dažbine, te time ispunila


CEFTA 200627

uslove iz Zajedničke izjave. Odlika antidampinške mjere je da se odnosi na konkretne proizvođače određenog proizvoda i u postupku dokazivanja mora se dokazati postojanje dampinga. Mjere koje se uvode moraju biti na na nivou utvrđenog dampinga.

Uvođenje mjera kompenzatorne dažbine veoma je slično antidampinškoj mjeri. Razlika se nalazi u izvoru finansiranja damping, gdje je kod kompenzatornih dažbina iznos dampinga dobijen kao subvencija, dok kod antidampinga sam proizvođač finansira damping.

U slučaju otpočinjanja procedure za uvođenje ovih mjera, Strana CEFTA će obavijestiti o tome Stranu na koju se mjera odnosi i Zajednički odbor. Od stupanja na snagu CEFTA, u BiH je evidentiran samo jedan slučaj prijave i zahtjeva za pokretanjem postupka za antidampinške mjere i to od strane pivarske industrije BiH, koji je MVTiEO odbacio kao neosnovan. Kompenzatorne dažbine se nisu uvodile, niti su vođeni postupci za njihovo uvođenje.

Mjere prekomjernog uvoza su mjere koje se uvode ne protiv preduzeća nego, u skladu sa XIX GATT, na erga omnes osnovi. Procedure za uvođenje ove mjere su mnogo jednostavnije za razliku od antidampinških mjera, tako da je, s administrativnog aspekta, ova mjera vladama mnogo privlačnija za uvođenje. Član 23, koji uređuje mjere prekomjernog uvoza, dozvoljava Stanama CEFTA-e uvođenje bilateralnih mjera prekomjernog uvoza. Član 23 bis za poljoprivredne proizvode dozvoljava čak i uvođenje privremene mjere, tj. uvođenje mjere u toku trajanja postupka, ukoliko se utvrdi da uvoz tog proizvoda uzrokuje ozbiljan poremećaj na tržštu. Strana koja uvede takvu mjeru mora prije uvođenja tražiti konsultacije sa Stranom iz koje taj proizvod dolazi. Usvajanjem Odluke o zaštitnim mjerama od prekomjernog uvoza iz 2005. Godine, BiH je ispunila uslove iz Zajedničke izjave CEFTA. Ove mjere u BiH također nisu uvođene tokom primjene CEFTA-e.

Član 24 specificira način primjene mjera i uvodi obavezne konsultacije sa zainteresiranim Stranama, obavještavanje Zajedničkog odbora o namjeri provođenja ovih mjera, ograničavanje trajanje mjera, te ograničavanje privremenih mjera na maksimalno 200 dana. Strana koja uvodi mjeru se obavezuje da prikaže koje će korake preduzeti za poboljšanje situacije i ograničava trajanje mjere na maksimalno jednu godinu. Ukoliko postoji potreba, nakon jedne godine mjera može biti obnovljena najviše dva puta.

Član 25 definiše mjere u slučaju poteškoća sa platnim bilansom Strane. Ove mjere se primjenjuju samo na erga omnes osnovi i mogu trajati samo onoliko, koliko traje problem sa platnim bilansom. Mjere moraju biti ograničenog


28

trajanja te se postepeno moraju smanjivati, kako se situacija sa platnim bilansom popravlja.

Bosna i Hercegovina nije uvodila niti jednu od ovih mjera tokom primjene CEFTA-e, iako ove mjere predstavljaju poboljšanje procedura i mehanizama uvođenja ovih mjera u odnosu na ranije UoST.

2.6. Poglavlje VI– Nova trgovinska pitanja CEFTA pripada novijoj generaciji ugovora o slobodnoj trgovini, te se u njoj uvode određena pitanja koja se ne propisuju u starim verzijama UoST-a, uključujući i one koji su potpisani u regiji. Tako CEFTA primjenjuje i odredbe o sljedećim oblastima:

• Trgovina uslugama;

• Investicije;

• Javne nabavke;

• Zaštita intelektualnih prava vlasništva i

• Olakšavanje trgovine

2.6.1. Trgovina uslugamaTrgovina uslugama je definirana Čl. 26-29 CEFTA-e. Član 26 definira obim i definicije, koje preuzima iz Općeg ugovora o trgovini uslugama STO (GATS). Budući da je trgovina uslugama osjetljivo pitanje za Strane potpisnice, dalje odredbe nisu veoma restriktivne, te pozivaju Strane na suradnju i liberalizaciju trgovine uslugama u ciljevima Sporazuma. Upotreba elektronskih načina trgovine može pospješiti regionalnu trgovinu u raznim sektorima, te se poziva na suradnju u oblasti pristupa tržištu i reguliranju elektronske trgovine.

Razvojna klauzula ostavlja mogućnost Stranama da započnu pregovore o liberalizaciji trgovine uslugama, u skladu sa Članom V GATS.

Zajednički odbor je 2010. godine svojom odlukom formirao radnu grupu za trgovinu uslugama, sa zadatkom povećanja razmjene informacija i transparentnosti u trgovini uslugama, kao i sa procjenom mogućnosti liberalizacije i administriranjem budućih pregovora o trgovini uslugama. Na osnovu aktivnosti radne grupe, Zajednički odbor je 2014. godine donio Odluku o formiranju pododbora za trgovinu uslugama. Bosna i Hercegovina je tražila odgodu primjene ove Odluke do donošenja internih akata. Nakon


CEFTA 200629

dostavljanja pisma o završenim internim procedurama, Pododbor je počeo funkcionirati sa dva radna tijela, i to:

• Pregovaračka grupa za trgovinu uslugama i• Radna grupa za statistiku trgovine uslugama.

Tokom 2015. i u 2016. godini, održano je više rundi pregovora vezanih za liberalizaciju trgovine uslugama, te se očekuje skoro potpisivanje Sporazuma o liberalizaciji trgovine uslugama u okviru CEFTA.

Ovim Sporazumom bi se liberaliziralo tržište trgovine uslugama u BiH, čime bi se omogućio priliv direktnih stranih ulaganja, što bi doprinijelo razvoju ekonomije, te jačanju konkurentnosti domaćih privrednih subjekata. Ti konkurentni domaći privredni subjekti imali bi slobodan pristup tržištima ostalih CEFTA Strana, što bi dovelo do pozitivnog efekta povećenjem izvoza usluga.

Za BiH, budući da nije članica STO-e i da nema usvojeni raspored koncesija u okviru GATS Sporazuma, postoji rizik otvaranja previše sektora i podsektora u okviru CEFTA Sporazuma o trgovini uslugama. Neophodna je koordinacija u pregovorima o pristupanju STO-i i pregovorima o liberalizaciji trgovine uslugama u CEFTA.

2.6.2. InvesticijeKao i trgovina uslugama i investicije su tretirane u CEFTA Sporazumu sa dužnom pažnjom i ostavljanjem širokog manevarskog prostora za dalji razvoj politike investicija u regiji. Dio o investicijama obuhvata Čl. 30-33 Sporazuma. Njima su obuhvaćeni obim, ciljevi, tretman investicija, kao i razvojna klauzula. U obimu je definirana pravna sigurnost bilateralnih sporazuma o zaštiti investicija potpisanih između Strana. Ciljevi se definiraju kao međusobna promocija i zaštita investicija između Strana, te ramjena informacija. Tretman investicija obezbjeđuje zaštitu investicija i obavezuje Strane da daju tretman investicijama iz CEFTA-e, ne manje povoljan u odnosu na onaj dat investicijama iz trećih zemalja.

Razvojna klauzula omogućava dalji razvoj i širenje odredbi za investicije, ali do sada nije bilo odluka Zajedničkog odbora o ovoj tematici, osim osnivanja zajedničke radne grupe sa RCC-om, vezano za regionalnu suradnju u oblasti investicija.


30

2.6.3. Javne nabavkeJavne nabavke su obuhvaćene Čl. 34-36 CEFTA. Obuhvat Sporazuma odnosi se na vladine nabavke Strana, te preuzimanje definicija iz člana 1. STO Sporazuma o vladinim nabavkama. Ciljevi su definirani tako da strane moraju osigurati efikasano otvaranje tržišta javnih nabavki do 1. maja 2010. godine. Također, ovaj član zahtijeva od strana da daju ne manje povoljan tretman ponuđačima iz CEFTA strana kao i domaćim, te da ne diskriminiraju domaće ponuđače, koji u procesima javnih nabavki nude robu porijeklom iz CEFTA Strana. Razvojna klauzula poziva na revidiranje otvaranja tržišta vladinih nabavki 2008. godine, a Zajednički odbor može preporučiti dodatne aktivnosti za provođenje ciljeva ovog dijela CEFTA Sporazuma. Definirano je i to da, ukoliko neka od Strana omogući trećoj strani bolji pristup tržištu vladinih nabavki od onog definiranog CEFTA-om, ponudiće drugim Stranama CEFTA-e da stupe u pregovore sa ciljem proširenja pristupa i CEFTA Stranama, na recipročnoj osnovi.

Bosna i Hercegovina i danas ima preferencijalni tretman domaćih proizvođača, ali se Odlukom o obaveznoj primjeni preferencijalnog tretmana domaćeg, donesenoj 2014. godine, u Članu 1. definira da se preferencijalni tretman domaćeg isključuje za CEFTA Strane.

2.6.4. Intelektualna prava vlasništva Zaštita intelektualnih prava vlasništva je također veoma široko postavljena, a obim se bazira na članu 39 Sporazuma o trgovinskim aspektima prava intelektualnog vlasništva (TRIPS) u okviru STO. Ciljevi su postavljeni u vezi sa ratifikacijom i provođenjem 14 konvencija iz oblasti zaštite intelektualnog prava vlasništva, koje su specificirane u Aneksu 7 CEFTA, a koje se trebaju prihvatiti i usvojiti do 1. maja 2014. godine.

Razvojna klauzula definira mogućnost širenja obuhvata konvencija iz Aneksa 7 CEFTA-e, kao i definiranje da, ukoliko Strana ponudi bolje uslove trećoj strani, treba na recipročnoj osnovi ponuditi isti tretman CEFTA Stranama.

2.6.5. Olakšavanje trgovineOlakšavanje trgovine, kao Sporazum u okviru STO-e, uvršten je u Aneks IA STO Sporazuma, u novembru 2014. godine. Cilj ovog Sporazuma je olakšavanje i ubrzavanje protoka roba na granici između Strana. Ovaj cilj postiže se pojednostavljenjem kontrola vezanih za sve procedure carinjenja


CEFTA 200631

i inspekcijskog nadzora u prekograničnom prometu, te smanjenjem formalnosti u najvećoj mjeri i razmjenom podataka među carinskim organima. Istovremeno, CEFTA Strane su Odlukom Zajedničkog odbora iz novembra 2014. godine uspostavile Odbor za olakšavanje trgovine, sa zadatkom pripreme okvirnog sporazuma o olakšavanju trgovine, kao i koordiniranja pododbora CEFTA-e u vezi sa uklanjanjem barijera, kako proizilazi iz STO Sporazuma o olakšavanju trgovine.

Nakon serije pregovora o Sporazumu o olakšavanju trgovine, očekuje se da će CEFTA Sporazum o olakšavanju trgovine biti zaključen u narednom periodu.

Bosna i Hercegovina već ima obavezu potpisivanjem EFTA-e, čiji se Aneks 5 odnosi na olakšavanje trgovine i primjene ovih odredbi. Veliki broj odrebi o olakšavanju trgovine je ispunjen novim Zakonom o carinskoj politici BiH, koji je donesen 2015. godine, ali još nije stupio na snagu. U zavisnosti od modela koji CEFTA Strane private, postoji mogućnost da će se Zakon o carinskoj politici BiH morati dopuniti i izmijeniti.

2.7. Poglavlje VII – Pravila funkcionisanja Pravila funkcionisanja obuhvataju članove od 40 do 52 CEFTA-e. U ovim članovima definirana su slijedeća pravila:

Zajednički odbor je najviše tijelo u provođenju CEFTA-e. Članovi Zajedničkog odbora su resorni ministri Strana. Zajednički odbor nadležan je za donošenje svih odluka od značaja za funkcionisanje CEFTA-e. Zajednički odbor definiran je članom 40 CEFTA-e, dok član 41 definira procedure Zajedničkog odbora. Sastanci Zajedničkog odbora održavaju se po potrebi, a najmanje jednom godišnje.

Član 42 CEFTA se odnosi na ispunjavanje obaveza i konsultacije i njime se uređuje obaveza poštovanja ugovorenih odredbi, kao i procedure i rokovi za konsultacije u situacijama kada jedna Strana smatra da neka druga Strana ne ispunjava svoje obaveze, uključujući i postupak medijacije kao jednu od novina u mehanizmu za rješavanje sporova.

Član 43 definira postupak arbitraže, što je još jedna od novina u CEFTA-i u odnosu na UoST. Konkretno, odredbe o arbitraži znače postojanje mehanizma za efikasnije rješavanje sporova među Stranama. Dakle, sporovi koji nastanu u smislu tumačenja ili primjene ugovorenih odredaba mogu biti upućeni na arbitražu, ukoliko se ne riješe direktnim konsultacijama ili unutar Zajedničkog odbora. Uspostava i funkcioniranje arbitražnog tribunala uređeno je


32

Aneksom 9 Sporazuma. Odluke tribunala su konačne i obavezujuće za sve Strane u sporu.

Član 44 donosi odredbe o transparentnosti, koje imaju posebnu važnost zbog činjenice da obavezuju sve Strane da odmah objave bilo koji propis, sudsku odluku i sl. u vezi sa pitanjem koje obuhvata CEFTA. Strane imaju obavezu odmah odgovoriti konkretnim informacijama na sve zahtjeve neke druge Strane, o bilo kojoj od mjera u općoj primjeni, ili međunarodnim sporazumima koji pripadaju ili utiču na CEFTA-u. U tu svrhu, ugovorena je uspostava kontakt tački u svakoj od Strana, kojoj će takvi zahtjevi biti upućivani. Odlukom Zajedničkog odbora iz 2015. godine, formiran je i Odbor kontakt tački, čime njihova uloga postaje značajnija u koordinaciji provedbe CEFTA-e.

Opća razvojna klauzula u članu 45 predviđa mogućnost da Strane, ukoliko se za to pokaže potreba, prodube odnose uspostavljene ovim Sporazumom, na područja koja njime nisu obuhvaćena.

Član 48 predviđa procedure Izmjene Sporazuma, dok član 49 definira pristupanje novih Strana CEFTA Sporazumu.

Trajanje i otkazivanje CEFTA-e je regulirano članom 51, koji omogućava Stranama istupanje iz CEFTA-e radi ulaska u EU. To je učinila Hrvatska, 2013. godine, a član 52 dao je mogućnost da, po izlasku Hrvatske, Albanija preuzme ulogu depozitara za CEFTA-u.

Za Bosnu i Hercegovinu, koja nije članica STO, posebno je bitna mogućnost pokretanja sporova kroz mehanizam arbitraže. Ta mogućnost nije bila omogućena UoST-om, te BiH nije imala mogućnosti da zaštiti prava svojih izvoznika u slučaju neuspješnih konsultacija.


CEFTA 200633

3. Tijela CEFTA Sporazuma

Zajednički odbor CEFTA-e je definiran kao najviše tijelo nadležno za provedbu Sporazuma. Odlukama Zajedničkog odbora uspostavljaju se nova tijela, koja su neophodna za efikasnu provedbu CEFTA-e.

Jedna od novina je uspostavljanje CEFTA Sekretarijata, sa sjedištem u Briselu, kao stručnog i administrativnog tijela CEFTA-e. Sekretarijat koordinira aktivnosti drugih tijela i pomaže predsjedavajućem Sporazuma u planiranju aktivnosti. Sekretarijat se finansira iz budžeta Strana potpisnica.

Tokom 10 godina primjene CEFTA-e, dešavale su se mnoge izmjene u funkcioniranju CEFTA-e i na današnji dan struktura Sporazuma izgleda kao što je prikazano na sljedećem organigramu:


34

4. Zakljucak

Efekti primjene CEFTA Sporazuma koji proizilaze iz ove analize su mnogobrojni. Veliki broj efekata pozitivan je za BiH privredu, dok postoje i manji broj oblasti kojima se BiH tržište otvara konkurenciji CEFTA Strana, te ugrožava domaće privrednike. Takav primjer je otvaranje javnih nabavki, gdje se preferncijal za domaće ponuđače odnosi i na ponuđače iz CEFTA Strana.

Budući da je BiH u potpunosti liberalizirala svoju trgovinu sa zemljama regije već u UoST-u, smanjenje carinskih dažbina nije uzeto kao negativan efekat na BiH.

Konstantan rast bh. izvoza, kao i rast ukupne robne razmjene sa CEFTA Stranama, pokazuju da privreda BiH ima kapacitete da se nosi sa privredama CEFTA Strana, što se može vidjeti iz podataka predmetne analize. Poslije izlaska Hrvatske iz CEFTA-e, pokrivenost uvoza izvozom dostiže 68%, dok je u industrijskim proizvodima, 2015. godine, ta pokrivenost bila 97%. Međutim, pokrivenost u oblasti poljoprivrede, bez obzira na nominalni rast izvoza u 2015. godini u odnosu na 2005., pokrivenost je 32%, što pokazuje da se BiH poljoprivreda još uvijek slabije razvija u odnosu na industriju. Usvajanjem «higijenskog paketa» i pogodnostima koje su iz njega proizašle 2015. godine, očekuju se pozitivniji efekti na izvoz BiH poljoprivrednih proizvoda u narednom periodu.

Ono u čemu je velika prednost CEFTA Sporazuma za BiH je uvođenje pravila i procedura koji nisu postojali u vrijeme UoST-a.

Politički efekti CEFTA Sporazuma, koji se ogledaju kroz napredak u procesu EU integracija, te kroz jačanje kapaciteta struktura administracije u BiH, vidljivi su golim okom. To je pokazala i organizacija Predsjedavanja BiH CEFTA Sporazumom 2013. godine, kao i koordinacija institucija uključenih u proces primjene i daljeg širenja CEFTA Sporazuma. Jačanje administrativnih kapaciteta vidljivo je i kroz broj slučajeva necarinskih barijera, gdje je 81% slučajeva koje je BiH prijavila riješeno, a također je riješeno 71% slučajeva gdje su se CEFTA Strane žalile na BiH mjere.

Izmjene u zakonodavstvu i usklađivanje zakonodavsta u oblastima koje su definirane CEFTA Sporazumom dovode do većeg stepena usklađenosti


CEFTA 200635

zakonodavstva sa acquis. Razvoj tehničkih propisa, sanitarnih i fitosanitarnih propisa, iako povećavajući troškove proizvodnje, omogućava BiH proizvođačima zaštićenost tržišta od konkurencije koja ne zadovoljava sigurnosne propise, kao i omogućavanje pristupa tržištima EU i CEFTA. Proces usklađivanja zakonodavstva se, nažalost, odvija sporije od neophodnog, što stvara određene probleme pri izvozu.

Transparentnost u primjeni mjera i predvidljivosti trgovine je također u okviru CEFTA Sporazuma značajno poboljšana, što olakšava proizvođačima i izvoznicima iz BiH planiranje izvoza, dok daje mogućnost BiH da pravovremeno reaguje u slučajevima kada postoje necarinske barijere u propisima i mjerama CEFTA Strana. Daljim razvojem CEFTA Sporazuma očekuje se napredak u ovoj oblasti, jačanjem odredbi o olakšavanju trgovine. Pozitivni efekti se također očekuju u oblasti trgovine uslugama, kroz skoro potpisivanje Sporazuma o trgovini uslugama u okviru CEFTA Sporazuma.

PEM kumulacija porijekla omogućava privrednicima pristup široj paleti repromaterijala čijom obradom se stiče BiH porijeklo, te daje veće mogućnosti izvoznicima na tržišta sa kojima BiH ima UoST. Neosporan je napredak od bilateralne kumulacije u okviru UoST, preko dijagonalne CEFTA kumulacije i podstrek u vidu SAP kumulacije, do finalne, PEM kumulacije.

Na kraju, ne može se izbjeći da se ne napomene da je cijeli ovaj proces dobra priprema kako za BiH privredu, tako i za BiH administraciju za buduće integracije, prevashodno približavanja i pristupanja EU.


36

Aneks

Tabela 1: Ukupna razmjena BiH u KM

Tabela 2 : Razmjena BiH industrijskih proizvoda u KM

Tabela 3: Razmjena BiH poljoprivrednih proizvoda u KM

Tabela 4: Izvoz BiH po statističkim procedurama u hiljadama KM

Tabela 5: Slučajevi prijavljeni CEFTA Sekretarijatu kao necarinske barijere po

zemlji prijave

Tabela 6: Slučajevi prijavljeni CEFTA Sekretarijatu kao necarinske barijere po

zemlji mjere

Tabela 7: Razmjena BiH sa zemljama CEFTA u KM

Tabela 8: Razmjena BiH industrijskih proizovda sa zemljama CEFTA u KM

Tabela 9: Razmjena BiH poljoprivrednih proizvoda sa zemljama CEFTA u KM

Godi

naUv

oz i

Izvo

zCE

FTA

EFTA

EUOs

tata

k sv

ijeta

UOST

Ukup

noDe

ficit

2005

Izvo

z1,

460,

828,

269.

0638

.57%

53,7

00,8

72.2

91.

42%

2,02

1,00

8,63

2.62

53.3

5%22

8,79

8,09

3.15

6.04

%23

,563

,638

.47

0.62

%3,

787,

899,

505.

597,

414,

359,

407.

7020

05Uv

oz3,

478,

692,

164.

9731

.05%

194,

161,

792.

211.

73%

5,68

3,83

2,88

3.53

50.7

4%1,

530,

808,

493.

3813

.67%

314,

763,

579.

202.

81%

11,2

02,2

58,9

13.2

9

2006

Izvo

z1,

806,

095,

111.

2834

.97%

105,

411,

259.

612.

04%

2,97

7,42

8,81

2.59

57.6

5%26

4,50

9,47

4.88

5.12

%11

,618

,642

.18

0.22

%5,

165,

063,

300.

546,

226,

292,

763.

6820

06Uv

oz3,

777,

298,

780.

2633

.16%

279,

152,

721.

112.

45%

5,44

8,10

6,65

9.67

47.8

3%1,

566,

070,

443.

8313

.75%

320,

727,

459.

352.

82%

11,3

91,3

56,0

64.2

2

2007

Izvo

z2,

125,

899,

016.

7535

.81%

123,

628,

016.

182.

08%

3,40

0,93

6,84

1.61

57.2

9%26

1,23

7,76

7.90

4.40

%25

,071

,742

.64

0.42

%5,

936,

773,

385.

087,

962,

651,

228.

3620

07Uv

oz4,

041,

330,

581.

5529

.08%

313,

179,

393.

212.

25%

6,64

3,24

0,31

3.86

47.8

0%2,

095,

669,

501.

3815

.08%

806,

004,

823.

445.

80%

13,8

99,4

24,6

13.4

4

2008

Izvo

z2,

491,

835,

602.

5237

.12%

195,

745,

128.

962.

92%

3,70

3,59

7,24

9.64

55.1

8%30

0,40

9,02

0.39

4.48

%20

,524

,343

.26

0.31

%6,

712,

111,

344.

779,

580,

919,

651.

6220

08Uv

oz4,

712,

384,

015.

9328

.92%

209,

518,

484.

821.

29%

7,82

0,54

6,86

5.66

48.0

0%2,

687,

514,

142.

2216

.49%

863,

067,

487.

765.

30%

16,2

93,0

30,9

96.3

9

2009

Izvo

z2,

104,

501,

963.

2538

.05%

126,

397,

360.

792.

29%

3,00

0,69

3,99

0.74

54.2

5%24

7,75

2,51

7.00

4.48

%51

,853

,091

.89

0.94

%5,

531,

198,

923.

676,

824,

197,

480.

4120

09Uv

oz3,

316,

155,

317.

7526

.84%

97,2

23,7

33.5

00.

79%

6,06

3,97

7,38

9.45

49.0

8%2,

511,

192,

027.

7220

.32%

366,

847,

935.

662.

97%

12,3

55,3

96,4

04.0

8

2010

Izvo

z2,

546,

586,

686.

3435

.89%

168,

512,

204.

102.

37%

3,86

9,91

1,14

6.23

54.5

4%42

8,83

4,09

4.77

6.04

%81

,661

,839

.46

1.15

%7,

095,

505,

970.

906,

520,

746,

390.

4620

10Uv

oz3,

683,

370,

723.

1027

.05%

96,9

48,4

96.8

00.

71%

6,25

1,52

0,55

3.56

45.9

1%3,

205,

404,

128.

0623

.54%

379,

008,

459.

842.

78%

13,6

16,2

52,3

61.3

6

2011

Izvo

z2,

873,

869,

278.

1134

.95%

165,

545,

153.

442.

01%

4,58

6,68

8,49

1.86

55.7

8%44

5,95

3,17

0.97

5.42

%15

0,05

3,74

7.07

1.83

%8,

222,

109,

841.

457,

303,

384,

972.

0920

11Uv

oz3,

881,

639,

944.

0625

.00%

93,3

48,9

05.0

10.

60%

7,04

5,80

4,28

0.03

45.3

8%4,

054,

591,

891.

1726

.12%

450,

109,

793.

272.

90%

15,5

25,4

94,8

13.5

4

2012

Izvo

z2,

483,

074,

857.

2431

.60%

100,

300,

645.

771.

28%

4,55

2,55

9,69

2.48

57.9

3%53

9,55

1,01

9.12

6.87

%18

2,87

3,52

0.71

2.33

%7,

858,

359,

735.

327,

394,

675,

119.

2720

12Uv

oz3,

841,

511,

687.

9825

.19%

90,8

25,4

48.1

60.

60%

7,15

8,11

1,86

5.47

46.9

3%3,

713,

078,

470.

3724

.34%

449,

507,

382.

612.

95%

15,2

53,0

34,8

54.5

9

2013

Izvo

z1,

988,

584,

430.

8723

.73%

146,

658,

247.

931.

75%

5,51

9,33

9,16

2.25

65.8

6%55

1,23

7,60

3.42

6.58

%17

4,68

6,81

1.12

2.08

%8,

380,

506,

255.

596,

789,

662,

487.

1320

13Uv

oz2,

633,

121,

441.

8717

.36%

88,0

49,7

95.9

00.

58%

8,15

6,18

2,81

6.83

53.7

6%3,

799,

531,

576.

3125

.05%

493,

283,

111.

813.

25%

15,1

70,1

68,7

42.7

2

2014

Izvo

z1,

358,

237,

879.

3115

.64%

172,

013,

583.

631.

98%

6,26

6,58

3,38

8.69

72.1

8%65

0,54

7,38

2.57

7.49

%23

4,39

1,72

3.13

2.70

%8,

681,

773,

957.

337,

517,

538,

887.

5520

14Uv

oz1,

863,

081,

775.

0511

.50%

93,9

44,2

70.2

30.

58%

9,54

3,95

3,03

8.15

58.9

2%4,

116,

130,

385.

5625

.41%

582,

203,

375.

893.

59%

16,1

99,3

12,8

44.8

8

2015

Izvo

z1,

334,

265,

787.

8814

.85%

159,

156,

844.

001.

77%

6,45

2,50

1,72

5.36

71.8

1%68

5,16

9,44

1.72

7.63

%35

4,62

9,50

0.09

3.95

%8,

985,

723,

299.

056,

865,

888,

822.

6920

15Uv

oz1,

957,

161,

559.

9612

.35%

105,

852,

199.

780.

67%

9,64

5,87

9,49

3.63

60.8

5%3,

498,

109,

936.

0922

.07%

644,

608,

932.

284.

07%

15,8

51,6

12,1

21.7

4


CEFTA 200637

Tabe

la 1

: Uku

pna

razm

jena

BiH

u K

M

GOD.

IZVO

Z/UV

OZCE

FTA

EFTA

EUOS

TATA

K SV

IJETA

UOST

UKUP

NODE

FICI

T

2005

Izvoz

1,460

,828,2

69.06

38.57

%53

,700,8

72.29

1.42%

2,021

,008,6

32.62

53.35

%22

8,798

,093.1

56.0

4%23

,563,6

38.47

0.62%

3,787

,899,5

05.59

7,414

,359,4

07.70

2005

Uvoz

3,478

,692,1

64.97

31.05

%19

4,161

,792.2

11.7

3%5,6

83,83

2,883

.5350

.74%

1,530

,808,4

93.38

13.67

%31

4,763

,579.2

02.8

1%11

,202,2

58,91

3.29

2006

Izvoz

1,806

,095,1

11.28

34.97

%10

5,411

,259.6

12.0

4%2,9

77,42

8,812

.5957

.65%

264,5

09,47

4.88

5.12%

11,61

8,642

.180.2

2%5,1

65,06

3,300

.546,2

26,29

2,763

.6820

06Uv

oz3,7

77,29

8,780

.2633

.16%

279,1

52,72

1.11

2.45%

5,448

,106,6

59.67

47.83

%1,5

66,07

0,443

.8313

.75%

320,7

27,45

9.35

2.82%

11,39

1,356

,064.2

2

2007

Izvoz

2,125

,899,0

16.75

35.81

%12

3,628

,016.1

82.0

8%3,4

00,93

6,841

.6157

.29%

261,2

37,76

7.90

4.40%

25,07

1,742

.640.4

2%5,9

36,77

3,385

.087,9

62,65

1,228

.3620

07Uv

oz4,0

41,33

0,581

.5529

.08%

313,1

79,39

3.21

2.25%

6,643

,240,3

13.86

47.80

%2,0

95,66

9,501

.3815

.08%

806,0

04,82

3.44

5.80%

13,89

9,424

,613.4

4

2008

Izvoz

2,491

,835,6

02.52

37.12

%19

5,745

,128.9

62.9

2%3,7

03,59

7,249

.6455

.18%

300,4

09,02

0.39

4.48%

20,52

4,343

.260.3

1%6,7

12,11

1,344

.779,5

80,91

9,651

.6220

08Uv

oz4,7

12,38

4,015

.9328

.92%

209,5

18,48

4.82

1.29%

7,820

,546,8

65.66

48.00

%2,6

87,51

4,142

.2216

.49%

863,0

67,48

7.76

5.30%

16,29

3,030

,996.3

9

2009

Izvoz

2,104

,501,9

63.25

38.05

%12

6,397

,360.7

92.2

9%3,0

00,69

3,990

.7454

.25%

247,7

52,51

7.00

4.48%

51,85

3,091

.890.9

4%5,5

31,19

8,923

.676,8

24,19

7,480

.4120

09Uv

oz3,3

16,15

5,317

.7526

.84%

97,22

3,733

.500.7

9%6,0

63,97

7,389

.4549

.08%

2,511

,192,0

27.72

20.32

%36

6,847

,935.6

62.9

7%12

,355,3

96,40

4.08

2010

Izvoz

2,546

,586,6

86.34

35.89

%16

8,512

,204.1

02.3

7%3,8

69,91

1,146

.2354

.54%

428,8

34,09

4.77

6.04%

81,66

1,839

.461.1

5%7,0

95,50

5,970

.906,5

20,74

6,390

.4620

10Uv

oz3,6

83,37

0,723

.1027

.05%

96,94

8,496

.800.7

1%6,2

51,52

0,553

.5645

.91%

3,205

,404,1

28.06

23.54

%37

9,008

,459.8

42.7

8%13

,616,2

52,36

1.36

2011

Izvoz

2,873

,869,2

78.11

34.95

%16

5,545

,153.4

42.0

1%4,5

86,68

8,491

.8655

.78%

445,9

53,17

0.97

5.42%

150,0

53,74

7.07

1.83%

8,222

,109,8

41.45

7,303

,384,9

72.09

2011

Uvoz

3,881

,639,9

44.06

25.00

%93

,348,9

05.01

0.60%

7,045

,804,2

80.03

45.38

%4,0

54,59

1,891

.1726

.12%

450,1

09,79

3.27

2.90%

15,52

5,494

,813.5

4

2012

Izvoz

2,483

,074,8

57.24

31.60

%10

0,300

,645.7

71.2

8%4,5

52,55

9,692

.4857

.93%

539,5

51,01

9.12

6.87%

182,8

73,52

0.71

2.33%

7,858

,359,7

35.32

7,394

,675,1

19.27

2012

Uvoz

3,841

,511,6

87.98

25.19

%90

,825,4

48.16

0.60%

7,158

,111,8

65.47

46.93

%3,7

13,07

8,470

.3724

.34%

449,5

07,38

2.61

2.95%

15,25

3,034

,854.5

9

2013

Izvoz

1,988

,584,4

30.87

23.73

%14

6,658

,247.9

31.7

5%5,5

19,33

9,162

.2565

.86%

551,2

37,60

3.42

6.58%

174,6

86,81

1.12

2.08%

8,380

,506,2

55.59

6,789

,662,4

87.13

2013

Uvoz

2,633

,121,4

41.87

17.36

%88

,049,7

95.90

0.58%

8,156

,182,8

16.83

53.76

%3,7

99,53

1,576

.3125

.05%

493,2

83,11

1.81

3.25%

15,17

0,168

,742.7

2

2014

Izvoz

1,358

,237,8

79.31

15.64

%17

2,013

,583.6

31.9

8%6,2

66,58

3,388

.6972

.18%

650,5

47,38

2.57

7.49%

234,3

91,72

3.13

2.70%

8,681

,773,9

57.33

7,517

,538,8

87.55

2014

Uvoz

1,863

,081,7

75.05

11.50

%93

,944,2

70.23

0.58%

9,543

,953,0

38.15

58.92

%4,1

16,13

0,385

.5625

.41%

582,2

03,37

5.89

3.59%

16,19

9,312

,844.8

8

2015

Izvoz

1,334

,265,7

87.88

14.85

%15

9,156

,844.0

01.7

7%6,4

52,50

1,725

.3671

.81%

685,1

69,44

1.72

7.63%

354,6

29,50

0.09

3.95%

8,985

,723,2

99.05

6,865

,888,8

22.69

2015

Uvoz

1,957

,161,5

59.96

12.35

%10

5,852

,199.7

80.6

7%9,6

45,87

9,493

.6360

.85%

3,498

,109,9

36.09

22.07

%64

4,608

,932.2

84.0

7%15

,851,6

12,12

1.74

Izvor

poda

taka

: Age

ncija

za st

atist

iku Bi

HNa

pom

ene:

Buga

rska i

Rum

unija

su na

pusti

le CE

FTA 2

007 g

odine

te se

od ta

da vo

de ka

o EU;

Hrv

atsk

a je n

apus

tila C

EFTA

1. ju

la 20

13. g

odine

i od

tada

se vo

di ka

o EU.

Poda

ci u o

voj t

abeli

su za

prvo

polug

odišt

e 201

3 vod

e kao

CEFT

A a za

drug

o kao

EU


38Ta

bela

2 :

Razm

jena

BiH

indu

strij

skih

pro

izvo

da u

KM

GOD.

IZVO

Z/UV

OZCE

FTA

EFTA

EUOS

TATA

K SV

IJETA

UOST

UKUP

NODE

FICI

T

2005

Izvoz

1,311

,359,2

40.96

37.35

%50

,713,4

03.89

1.44%

1,908

,328,2

98.95

54.35

%22

1,415

,150.1

26.3

1%19

,408,9

68.09

0.55%

3,511

,225,0

62.01

5,719

,193,3

33.13

2005

Uvoz

2,592

,002,0

85.40

28.08

%18

8,796

,843.4

02.0

5%4,8

56,13

6,905

.2752

.61%

1,324

,948,1

85.28

14.35

%26

8,534

,375.7

92.9

1%9,2

30,41

8,395

.14

2006

Izvoz

1,633

,543,9

76.52

33.67

%10

2,600

,709.6

42.1

1%2,8

49,00

9,715

.4358

.72%

257,6

25,61

1.82

5.31%

9,244

,253.8

40.1

9%4,8

52,02

4,267

.254,5

67,94

7,204

.5120

06Uv

oz2,8

10,25

8,912

.6729

.83%

274,5

17,73

6.28

2.91%

4,700

,941,3

15.71

49.90

%1,3

58,30

1,051

.8414

.42%

275,9

52,45

5.26

2.93%

9,419

,971,4

71.76

2007

Izvoz

1,904

,675,5

69.96

34.24

%12

0,693

,805.5

12.1

7%3,2

65,42

5,855

.3458

.70%

251,5

98,14

0.34

4.52%

20,04

2,050

.430.3

6%5,5

62,43

5,421

.586,0

85,26

7,048

.0820

07Uv

oz2,8

81,42

3,126

.1424

.74%

309,8

22,28

8.37

2.66%

5,909

,740,9

02.85

50.74

%1,7

90,40

0,192

.1715

.37%

756,3

15,96

0.13

6.49%

11,64

7,702

,469.6

6

2008

Izvoz

2,197

,844,9

51.83

35.06

%19

2,808

,121.7

33.0

8%3,5

72,95

5,164

.3356

.99%

290,6

86,23

8.54

4.64%

14,79

0,651

.360.2

4%6,2

69,08

5,127

.797,3

90,68

5,286

.9620

08Uv

oz3,4

58,01

0,978

.6625

.32%

205,0

13,58

3.81

1.50%

6,881

,888,9

97.66

50.38

%2,3

10,58

4,800

.7016

.92%

804,2

72,05

3.92

5.89%

13,65

9,770

,414.7

5

2009

Izvoz

1,799

,398,7

50.66

35.56

%12

3,315

,495.5

32.4

4%2,8

67,15

8,024

.7756

.67%

236,7

97,11

7.80

4.68%

33,04

9,004

.800.6

5%5,0

59,71

8,393

.564,9

18,81

6,062

.1820

09Uv

oz2,1

18,82

5,072

.7621

.23%

93,15

2,621

.440.9

3%5,2

87,21

4,140

.3752

.99%

2,167

,511,1

15.55

21.72

%31

1,831

,505.6

23.1

3%9,9

78,53

4,455

.74

2010

Izvoz

2,195

,534,5

64.57

33.87

%16

3,745

,265.1

32.5

3%3,6

63,23

5,199

.4556

.52%

408,7

95,11

2.68

6.31%

50,45

4,631

.100.7

8%6,4

81,76

4,772

.934,5

91,90

0,621

.1520

10Uv

oz2,3

74,30

1,741

.6021

.44%

93,22

9,332

.540.8

4%5,4

47,07

5,649

.1649

.19%

2,833

,258,5

88.36

25.59

%32

5,800

,082.4

22.9

4%11

,073,6

65,39

4.08

2011

Izvoz

2,432

,989,9

56.08

32.30

%16

1,364

,109.5

62.1

4%4,3

70,00

9,062

.9058

.02%

427,2

71,80

3.59

5.67%

140,6

41,83

6.02

1.87%

7,532

,276,7

68.15

5,168

,667,3

45.32

2011

Uvoz

2,506

,503,3

27.94

19.73

%89

,559,5

88.51

0.71%

6,132

,061,2

25.24

48.28

%3,5

80,81

5,081

.0128

.19%

392,0

04,89

0.77

3.09%

12,70

0,944

,113.4

7

2012

Izvoz

2,003

,805,3

12.45

28.10

%95

,408,7

93.32

1.34%

4,342

,207,0

35.99

60.89

%51

8,624

,761.0

67.2

7%17

1,027

,371.7

72.4

0%7,1

31,07

3,274

.595,2

34,07

8,809

.2020

12Uv

oz2,4

15,79

1,504

.9919

.54%

87,45

9,416

.390.7

1%6,1

90,54

7,344

.8950

.06%

3,280

,474,9

95.86

26.53

%39

0,878

,821.6

63.1

6%12

,365,1

52,08

3.79

2013

Izvoz

1,622

,929,0

28.29

21.31

%14

0,545

,929.2

71.8

5%5,2

02,05

5,701

.0668

.31%

530,0

33,95

3.70

6.96%

119,4

31,97

2.64

1.57%

7,614

,996,5

84.96

4,749

,300,4

34.05

2013

Uvoz

1,593

,982,3

46.64

12.89

%84

,597,2

99.84

0.68%

6,870

,607,1

45.35

55.57

%3,3

81,92

7,480

.9927

.35%

433,1

82,74

6.19

3.50%

12,36

4,297

,019.0

1

2014

Izvoz

1,097

,245,7

03.87

13.79

%16

5,313

,053.1

02.0

8%5,9

47,12

8,052

.8174

.74%

630,9

36,97

1.61

7.93%

116,3

69,72

9.63

1.46%

7,956

,993,5

11.02

5,436

,802,7

77.23

2014

Uvoz

1,050

,838,1

05.08

7.85%

88,67

9,443

.780.6

6%7,9

47,59

5,136

.4959

.34%

3,785

,199,5

98.16

28.26

%52

1,484

,004.7

43.8

9%13

,393,7

96,28

8.25

2015

Izvoz

1,056

,906,0

24.38

13.06

%15

1,122

,701.2

51.8

7%6,1

30,24

4,671

.5075

.74%

632,1

88,56

4.70

7.81%

123,7

34,29

5.45

1.53%

8,094

,196,2

57.28

4,841

,106,8

46.16

2015

Uvoz

1,082

,766,5

90.93

8.37%

102,8

59,76

7.24

0.80%

8,035

,794,9

09.48

62.12

%3,1

27,13

9,995

.3424

.18%

586,7

41,84

0.45

4.54%

12,93

5,303

,103.4

4

Izvor

poda

taka

: Age

ncija

za st

atist

iku Bi

HNa

pom

ene:

Buga

rska i

Rum

unija

su na

pusti

le CE

FTA 2

007 g

odine

te se

od ta

da vo

de ka

o EU;

Hrv

atsk

a je n

apus

tila C

EFTA

1. ju

la 20

13. g

odine

i od

tada

se vo

di ka

o EU.

Poda

ci u o

voj t

abeli

su za

prvo

polug

odišt

e 201

3 vod

e kao

CEFT

A a za

drug

o kao

EU


CEFTA 200639

Tabe

la 3

: Raz

mje

na B

iH p

oljo

priv

redn

ih p

roiz

voda

u K

M

GOD.

IZVO

Z/UV

OZCE

FTA

EFTA

EUOS

TATA

K SV

IJETA

UOST

UKUP

NODE

FICI

T

2005

Izvoz

149,4

69,02

8.10

54.02

%2,9

87,46

8.40

1.08%

112,6

80,33

3.67

40.73

%7,3

82,94

3.03

2.67%

4,154

,670.3

81.5

0%27

6,674

,443.5

81,6

95,16

6,074

.5720

05Uv

oz88

6,690

,079.5

744

.97%

5,364

,948.8

10.2

7%82

7,695

,978.2

641

.98%

205,8

60,30

8.10

10.44

%46

,229,2

03.41

2.34%

1,971

,840,5

18.15

2006

Izvoz

172,5

51,13

4.76

55.12

%2,8

10,54

9.97

0.90%

128,4

19,09

7.16

41.02

%6,8

83,86

3.06

2.20%

2,374

,388.3

40.7

6%31

3,039

,033.2

91,6

58,34

5,559

.1720

06Uv

oz96

7,039

,867.5

949

.05%

4,634

,984.8

30.2

4%74

7,165

,343.9

637

.90%

207,7

69,39

1.99

10.54

%44

,775,0

04.09

2.27%

1,971

,384,5

92.46

2007

Izvoz

221,2

23,44

6.79

59.10

%2,9

34,21

0.67

0.78%

135,5

10,98

6.27

36.20

%9,6

39,62

7.56

2.58%

5,029

,692.2

11.3

4%37

4,337

,963.5

01,8

77,38

4,180

.2820

07Uv

oz1,1

59,90

7,455

.4151

.51%

3,357

,104.8

40.1

5%73

3,499

,411.0

132

.58%

305,2

69,30

9.21

13.56

%49

,688,8

63.31

2.21%

2,251

,722,1

43.78

2008

Izvoz

293,9

90,65

0.69

66.36

%2,9

37,00

7.23

0.66%

130,6

42,08

5.31

29.49

%9,7

22,78

1.85

2.19%

5,733

,691.9

01.2

9%44

3,026

,216.9

82,1

90,23

4,364

.6620

08Uv

oz1,2

54,37

3,037

.2747

.64%

4,504

,901.0

10.1

7%93

8,657

,868.0

035

.65%

376,9

29,34

1.52

14.31

%58

,795,4

33.84

2.23%

2,633

,260,5

81.64

2009

Izvoz

305,1

03,21

2.59

64.71

%3,0

81,86

5.26

0.65%

133,5

35,96

5.97

28.32

%10

,955,3

99.20

2.32%

18,80

4,087

.093.9

9%47

1,480

,530.1

11,9

05,38

1,418

.2320

09Uv

oz1,1

97,33

0,244

.9950

.37%

4,071

,112.0

60.1

7%77

6,763

,249.0

832

.68%

343,6

80,91

2.17

14.46

%55

,016,4

30.04

2.31%

2,376

,861,9

48.34

2010

Izvoz

351,0

52,12

1.77

57.20

%4,7

66,93

8.97

0.78%

206,6

75,94

6.78

33.67

%20

,038,9

82.09

3.27%

31,20

7,208

.365.0

8%61

3,741

,197.9

71,9

28,84

5,769

.3120

10Uv

oz1,3

09,06

8,981

.5051

.49%

3,719

,164.2

60.1

5%80

4,444

,904.4

031

.64%

372,1

45,53

9.70

14.64

%53

,208,3

77.42

2.09%

2,542

,586,9

67.28

2011

Izvoz

440,8

79,32

2.03

63.91

%4,1

81,04

3.88

0.61%

216,6

79,42

8.96

31.41

%18

,681,3

67.38

2.71%

9,411

,911.0

51.3

6%68

9,833

,073.3

02,1

34,71

7,626

.7720

11Uv

oz1,3

75,13

6,616

.1248

.69%

3,789

,316.5

00.1

3%91

3,743

,054.7

932

.35%

473,7

76,81

0.16

16.77

%58

,104,9

02.50

2.06%

2,824

,550,7

00.07

2012

Izvoz

479,2

69,54

4.79

65.90

%4,8

91,85

2.45

0.67%

210,3

52,65

6.49

28.92

%20

,926,2

58.06

2.88%

11,84

6,148

.941.6

3%72

7,286

,460.7

32,1

60,59

6,310

.0720

12Uv

oz1,4

25,72

0,182

.9949

.37%

3,366

,031.7

70.1

2%96

7,564

,520.5

833

.50%

432,6

03,47

4.51

14.98

%58

,628,5

60.95

2.03%

2,887

,882,7

70.80

2013

Izvoz

365,6

55,40

2.58

47.77

%6,1

12,31

8.66

0.80%

317,2

83,46

1.19

41.45

%21

,203,6

49.72

2.77%

55,25

4,838

.487.2

2%76

5,509

,670.6

32,0

40,36

2,053

.0820

13Uv

oz1,0

39,13

9,095

.2337

.03%

3,452

,496.0

60.1

2%1,2

85,57

5,671

.4845

.82%

417,6

04,09

5.32

14.88

%60

,100,3

65.62

2.14%

2,805

,871,7

23.71

2014

Izvoz

260,9

92,17

5.44

36.01

%6,7

00,53

0.53

0.92%

319,4

55,33

5.88

44.08

%19

,610,4

10.96

2.71%

118,0

21,99

3.50

16.28

%72

4,780

,446.3

12,0

80,73

6,110

.3220

14Uv

oz81

2,243

,669.9

728

.95%

5,264

,826.4

50.1

9%1,5

96,35

7,901

.6656

.90%

330,9

30,78

7.40

11.80

%60

,719,3

71.15

2.16%

2,805

,516,5

56.63

2015

Izvoz

277,3

59,76

3.50

31.11

%8,0

34,14

2.75

0.90%

322,2

57,05

3.86

36.15

%52

,980,8

77.02

5.94%

230,8

95,20

4.64

25.90

%89

1,527

,041.7

72,0

24,78

1,976

.5320

15Uv

oz87

4,394

,969.0

329

.98%

2,992

,432.5

40.1

0%1,6

10,08

4,584

.1555

.21%

370,9

69,94

0.75

12.72

%57

,867,0

91.83

1.98%

2,916

,309,0

18.30

Izvor

poda

taka

: Age

ncija

za st

atist

iku Bi

HNa

pom

ene:

Buga

rska i

Rum

unija

su na

pusti

le CE

FTA 2

007 g

odine

te se

od ta

da vo

de ka

o EU;

Hrv

atsk

a je n

apus

tila C

EFTA

1. ju

la 20

13. g

odine

i od

tada

se vo

di ka

o EU.

Poda

ci u o

voj t

abeli

su za

prvo

polug

odišt

e 201

3 vod

e kao

CEFT

A a za

drug

o kao

EU


40

Tabela 4: Izvoz BiH po statističkim procedurama u hiljadama KM

2012 2013 2014 2015

Ukupan izvoz 7,858,339 8,380,496 8,681,743 8,987,314

Redovan izvoz 4,834,068 5,261,003 5,828,416 6,147,830

Izvoz poslije obrade 3,015,053 3,106,859 2,842,492 2,829,869

Izvoz na vanjsku obradu 9,218 12,634 10,835 9,615

Izvor podataka: Agencija za statistiku BiH

Tabela 5: Slučajevi prijavljeni CEFTA Sekretarijatu kao necarinske barijere po zemlji prijave

Zemlja koja je prijavila slučajUkupno prijavljenih

slučajeva Novi slučaj Riješen slučaj U proceduri

ALBANIJA 2 1 1

BOSNA I HERCEGOVINA 27 5 22

CRNA GORA 12 3 6 3

KOSOVO 20 2 18

MAKEDONIJA 11 3 5 3

SRBIJA 26 6 10 10

SVE ZEMLJE 1 1

UKUPNO 99 19 63 17

Izvor: Baza podataka o necarinskim barijerama CEFTA Sekretarijata

Tabela 6: Slučajevi prijavljeni CEFTA Sekretarijatu kao necarinske barijere po zemlji mjere

Zemlja na koju se prijava odnosiUkupno prijavljenih

slučajeva Novi slučaj Riješen slučaj U proceduri

ALBANIJA 16 8 4 4

BOSNA I HERCEGOVINA 21 3 15 3

CRNA GORA 1 1

KOSOVO 7 6 1

MAKEDONIJA 11 1 5 5

MOLDAVIJA 1 1

SRBIJA 36 7 29

SVE ZEMLJE 6 4 2

UKUPNO 99 19 63 17

Izvor: Baza podataka o necarinskim barijerama CEFTA Sekretarijata


CEFTA 200641

Tabe

la 7

: Raz

mje

na B

iH s

a ze

mlja

ma

CEFT

A u

KM

GOD.

IZVO

Z/UV

OZAL

BANI

JABU

GARS

KACR

NA G

ORA

HRVA

TSKA

KOSO

VO*

MAK

EDON

IJAM

OLDA

VIJA

RUM

UNIJA

SRBI

JAUK

UPNO

DEFI

CIT

2005

IZVOZ

8,109

,987.7

40.5

6%5,9

21,95

6.16

0.41%

775,5

44,40

2.82

53.09

%35

,492,1

66.03

2.43%

921,3

51.34

0.06%

46,54

4,345

.973.1

9%58

8,294

,059.0

040

.27%

1,460

,828,2

69.06

2,017

,863,8

95.91

2005

UVOZ

2,667

,748.8

50.0

8%11

0,037

,583.5

33.1

6%1,8

86,78

8,717

.5454

.24%

92,34

2,953

.642.6

5%6,5

57,77

2.63

0.19%

242,8

26,31

3.26

6.98%

1,137

,471,0

75.52

32.70

%3,4

78,69

2,164

.97

2006

IZVOZ

10,74

9,578

.570.6

0%38

,403,5

73.19

2.13%

965,3

69,21

4.92

53.45

%41

,030,5

78.25

2.27%

1,289

,243.7

20.0

7%67

,458,7

85.69

3.74%

681,7

94,13

6.94

37.75

%1,8

06,09

5,111

.281,9

71,20

3,668

.9820

06UV

OZ8,0

09,57

6.19

0.21%

240,1

67,43

6.59

6.36%

1,946

,923,1

09.22

51.54

%11

2,423

,284.9

12.9

8%2,8

81,21

5.90

0.08%

350,4

75,29

1.46

9.28%

1,116

,418,8

65.99

29.56

%3,7

77,29

8,780

.26

2007

IZVOZ

15,02

6,134

.710.7

1%15

5,706

,756.2

77.3

2%1,0

90,13

4,125

.0251

.28%

44,44

7,265

.862.0

9%48

,691,3

18.50

2.29%

1,149

,347.8

80.0

5%77

0,744

,068.5

136

.25%

2,125

,899,0

16.75

1,915

,431,5

64.80

2007

UVOZ

6,913

,586.7

30.1

7%28

,353,6

45.43

0.70%

2,449

,201,4

48.23

60.60

%6,7

52,88

2.18

0.17%

138,5

32,18

8.18

3.43%

2,983

,527.5

90.0

7%1,4

08,59

3,303

.2134

.85%

4,041

,330,5

81.55

2008

IZVOZ

16,53

8,054

.790.6

6%23

1,472

,229.3

19.2

9%1,1

56,92

4,824

.3046

.43%

76,45

7,647

.173.0

7%66

,087,4

97.42

2.65%

2,075

,922.1

80.0

8%94

2,279

,427.3

537

.81%

2,491

,835,6

02.52

2,220

,548,4

13.41

2008

UVOZ

3,507

,897.8

90.0

7%39

,589,9

60.66

0.84%

2,779

,941,5

53.21

58.99

%8,6

53,73

9.38

0.18%

150,9

81,35

8.50

3.20%

3,514

,805.2

10.0

7%1,7

26,19

4,701

.0836

.63%

4,712

,384,0

15.93

2009

IZVOZ

12,23

0,063

.670.5

8%22

9,506

,317.5

910

.91%

944,1

43,95

4.78

44.86

%11

3,518

,492.2

05.3

9%61

,541,3

84.98

2.92%

2,117

,095.4

90.1

0%74

1,444

,654.5

435

.23%

2,104

,501,9

63.25

1,211

,653,3

54.50

2009

UVOZ

1,662

,256.2

60.0

5%38

,773,1

54.20

1.17%

1,855

,136,1

18.05

55.94

%3,2

55,73

6.45

0.10%

128,9

56,13

6.98

3.89%

5,324

,108.8

40.1

6%1,2

83,04

7,806

.9738

.69%

3,316

,155,3

17.75

2010

IZVOZ

42,70

9,485

.771.6

8%31

0,180

,069.5

112

.18%

1,070

,625,9

84.93

42.04

%15

6,007

,572.1

66.1

3%69

,970,8

93.42

2.75%

2,316

,736.7

60.0

9%89

4,775

,943.7

935

.14%

2,546

,586,6

86.34

1,136

,784,0

36.76

2010

UVOZ

5,037

,710.1

30.1

4%44

,540,7

85.65

1.21%

2,058

,949,7

18.85

55.90

%5,3

36,74

6.31

0.14%

137,2

75,59

9.82

3.73%

2,744

,927.8

00.0

7%1,4

29,48

5,234

.5438

.81%

3,683

,370,7

23.10

2011

IZVOZ

69,67

6,722

.802.4

2%30

0,429

,984.9

510

.45%

1,204

,439,9

04.58

41.91

%16

5,713

,117.9

45.7

7%12

8,914

,083.8

44.4

9%2,8

16,28

5.98

0.10%

1,001

,879,1

78.02

34.86

%2,8

73,86

9,278

.111,0

07,77

0,665

.9520

11UV

OZ4,0

80,91

1.81

0.11%

40,62

8,708

.791.0

5%2,2

26,50

7,275

.9357

.36%

3,347

,362.1

80.0

9%13

9,030

,327.5

03.5

8%2,3

85,20

5.39

0.06%

1,465

,660,1

52.46

37.76

%3,8

81,63

9,944

.06

2012

IZVOZ

49,42

8,392

.771.9

9%24

9,231

,045.4

310

.04%

1,164

,997,6

66.43

46.92

%17

8,907

,504.4

67.2

1%12

4,241

,815.1

25.0

0%6,2

80,03

0.02

0.25%

709,9

88,40

3.01

28.59

%2,4

83,07

4,857

.241,3

58,43

6,830

.7420

12UV

OZ4,3

84,55

9.34

0.11%

55,56

5,092

.891.4

5%2,2

02,56

2,565

.8757

.34%

4,114

,343.0

00.1

1%14

0,386

,046.0

23.6

5%2,9

56,62

5.36

0.08%

1,431

,542,4

55.50

37.27

%3,8

41,51

1,687

.98

2013

IZVOZ

44,11

4,777

.932.2

2%27

0,745

,170.8

613

.61%

652,8

51,86

4.85

32.83

%15

8,288

,564.0

97.9

6%92

,823,1

91.86

4.67%

3,000

,851.9

60.1

5%76

6,760

,009.3

238

.56%

1,988

,584,4

30.87

644,5

37,01

1.00

2013

UVOZ

5,023

,312.5

20.1

9%36

,237,9

12.80

1.38%

953,8

66,03

2.82

36.23

%5,7

57,26

5.11

0.22%

143,6

19,16

1.42

5.45%

2,997

,139.9

00.1

1%1,4

85,62

0,617

.3056

.42%

2,633

,121,4

41.87

2014

IZVOZ

44,89

7,540

.853.3

1%29

3,817

,766.7

621

.63%

121,6

98,74

0.37

8.96%

94,07

1,614

.026.9

3%3,0

61,78

9.37

0.23%

800,6

90,42

7.94

58.95

%1,3

58,23

7,879

.3150

4,843

,895.7

420

14UV

OZ7,8

05,63

2.88

0.42%

71,75

2,061

.413.8

5%8,0

94,84

3.64

0.43%

142,7

86,56

0.89

7.66%

3,121

,115.7

10.1

7%1,6

29,52

1,560

.5287

.46%

1,863

,081,7

75.05

2015

IZVOZ

41,96

2,828

.983.1

5%26

2,845

,469.5

219

.70%

141,2

71,04

3.85

10.59

%11

4,591

,361.7

18.5

9%2,8

99,63

6.47

0.22%

770,6

95,44

7.35

57.76

%1,3

34,26

5,787

.8862

2,895

,772.0

8

2015

UVOZ

10,73

8,922

.240.5

5%56

,321,9

34.52

2.88%

11,48

0,920

.980.5

9%14

7,175

,273.0

47.5

2%2,9

53,56

5.03

0.15%

1,728

,490,9

44.15

88.32

%1,9

57,16

1,559

.96

Izvor

poda

taka

: Age

ncija

za st

atist

iku Bi

HNa

pom

ene:

Buga

rska i

Rum

unija

su na

pusti

le CE

FTA 2

007 g

odine

te se

od ta

da vo

de ka

o EU;

Hrv

atsk

a je n

apus

tila C

EFTA

1. ju

la 20

13. g

odine

i od

tada

se vo

di ka

o EU.

Poda

ci u o

voj t

abeli

su za

prvo

polug

odišt

e 201

3 vod

e kao

CEFT

A a za

drug

o kao

EU


42Ta

bela

8: R

azm

jena

BiH

indu

strij

skih

pro

izov

da s

a ze

mlja

ma

CEFT

A u

KM

GOD.

IZVO

Z/UV

OZAL

BANI

JABU

GARS

KACR

NA G

ORA

HRVA

TSKA

KOSO

VO*

MAK

EDON

IJAM

OLDA

VIJA

RUM

UNIJA

SRBI

JAUK

UPNO

DEFI

CIT

2005

IZVOZ

7,722

,648.8

6 0.5

9%5,8

35,84

1.17

0.45%

686,4

70,50

8.41

52.35

%22

,399,9

36.17

1.7

1%92

1,351

.34

0.07%

46,24

6,641

.93

3.53%

541,7

62,31

3.08

41.31

%1,3

11,35

9,240

.96 1,2

80,64

2,844

.44

2005

UVOZ

351,9

69.10

0.0

1%10

2,977

,468.5

3 3.9

7%1,4

39,14

3,929

.99

55.52

%58

,964,8

61.72

2.2

7%5,9

73,71

4.72

0.23%

228,2

44,23

6.90

8.81%

756,3

45,90

4.44

29.18

%2,5

92,00

2,085

.40

2006

IZVOZ

10,26

6,826

.62

0.63%

38,37

3,038

.78

2.35%

871,0

93,03

8.97

53.33

%26

,881,7

40.67

1.6

5%1,2

89,24

3.72

0.08%

66,90

2,547

.36

4.10%

618,7

37,54

0.40

37.88

%1,6

33,54

3,976

.52 1,1

76,71

4,936

.15

2006

UVOZ

959,0

50.20

0.0

3%23

2,261

,118.8

2 8.2

6%1,4

79,72

1,364

.50

52.65

%67

,200,7

70.43

2.3

9%2,8

00,58

2.34

0.10%

316,8

04,61

7.90

11.27

%71

0,511

,408.4

8 25

.28%

2,810

,258,9

12.67

2007

IZVOZ

14,38

0,389

.23

0.76%

142,6

94,91

2.63

7.49%

964,3

58,80

2.67

50.63

%36

,405,8

87.86

1.9

1%35

,453,6

27.35

1.8

6%1,1

49,34

7.88

0.06%

710,2

32,60

2.34

37.29

%1,9

04,67

5,569

.96

976,7

47,55

6.18

2007

UVOZ

2,218

,083.9

7 0.0

8%9,6

34,52

8.53

0.33%

1,845

,159,3

40.99

64

.04%

2,024

,080.1

4 0.0

7%92

,803,1

35.40

3.2

2%2,6

62,40

1.21

0.09%

926,9

21,55

5.90

32.17

%2,8

81,42

3,126

.14

2008

IZVOZ

13,05

2,927

.25

0.59%

209,9

04,77

0.13

9.55%

1,003

,453,5

36.27

45

.66%

55,54

8,257

.73

2.53%

52,63

0,673

.31

2.39%

2,075

,922.1

8 0.0

9%86

1,178

,864.9

6 39

.18%

2,197

,844,9

51.83

1,260

,166,0

26.83

20

08UV

OZ1,7

12,91

7.14

0.05%

18,12

0,223

.68

0.52%

2,154

,652,7

27.72

62

.31%

3,208

,155.6

9 0.0

9%98

,191,0

69.51

2.8

4%3,1

15,31

9.55

0.09%

1,179

,010,5

65.37

34

.10%

3,458

,010,9

78.66

2009

IZVOZ

10,02

5,498

.08

0.56%

208,0

44,58

9.39

11.56

%78

9,762

,230.8

0 43

.89%

91,79

1,282

.79

5.10%

40,12

9,087

.97

2.23%

2,117

,095.4

9 0.1

2%65

7,528

,966.1

4 36

.54%

1,799

,398,7

50.66

31

9,426

,322.1

0 20

09UV

OZ1,0

48,18

9.64

0.05%

19,50

6,391

.79

0.92%

1,259

,428,5

58.88

59

.44%

800,1

70.90

0.0

4%66

,463,4

55.01

3.1

4%2,5

34,34

9.33

0.12%

769,0

43,95

7.21

36.30

%2,1

18,82

5,072

.76

2010

IZVOZ

27,82

8,906

.13

1.27%

282,8

22,16

1.77

12.88

%89

8,960

,305.2

6 40

.94%

128,4

54,90

6.00

5.85%

51,00

0,398

.25

2.32%

2,316

,736.7

6 0.1

1%80

4,151

,150.4

0 36

.63%

2,195

,534,5

64.57

17

8,767

,177.0

3 20

10UV

OZ93

9,445

.03

0.04%

19,40

2,163

.16

0.82%

1,449

,309,1

18.41

61

.04%

1,370

,709.1

4 0.0

6%74

,945,3

58.59

3.1

6%1,8

08,34

8.81

0.08%

826,5

26,59

8.46

34.81

%2,3

74,30

1,741

.60

2011

IZVOZ

42,68

7,567

.34

1.75%

267,9

74,25

0.21

11.01

%1,0

04,58

4,522

.31

41.29

%12

1,313

,157.4

5 4.9

9%82

,453,8

01.48

3.3

9%2,7

87,43

3.39

0.11%

911,1

89,22

3.90

37.45

%2,4

32,98

9,956

.08

73,51

3,371

.86

2011

UVOZ

1,706

,785.8

0 0.0

7%15

,944,6

84.11

0.6

4%1,5

68,07

5,297

.16

62.56

%86

8,380

.79

0.03%

79,87

1,215

.06

3.19%

1,483

,756.9

4 0.0

6%83

8,553

,208.0

8 33

.46%

2,506

,503,3

27.94

2012

IZVOZ

23,15

6,729

.61

1.16%

211,9

75,55

0.20

10.58

%95

0,562

,368.9

5 47

.44%

132,6

49,70

2.43

6.62%

65,52

9,032

.71

3.27%

6,253

,616.4

1 0.3

1%61

3,678

,312.1

4 30

.63%

2,003

,805,3

12.45

41

1,986

,192.5

4 20

12UV

OZ2,0

18,31

1.80

0.08%

30,48

4,751

.43

1.26%

1,513

,950,2

66.61

62

.67%

1,824

,292.0

0 0.0

8%79

,802,2

25.07

3.3

0%1,4

45,15

5.03

0.06%

786,2

66,50

3.05

32.55

%2,4

15,79

1,504

.99

2013

IZVOZ

36,97

9,470

.69

2.28%

210,0

19,52

7.78

12.94

%54

4,742

,275.1

4 33

.57%

120,4

79,37

1.69

7.42%

47,34

7,627

.92

2.92%

2,982

,074.8

3 0.1

8%66

0,378

,680.2

4 40

.69%

1,622

,929,0

28.29

-2

8,946

,681.6

5 20

13UV

OZ2,0

52,59

9.73

0.13%

11,67

3,501

.65

0.73%

662,9

76,99

6.57

41.59

%3,5

52,27

9.37

0.22%

85,08

6,366

.98

5.34%

1,655

,435.3

8 0.1

0%82

6,985

,166.9

6 51

.88%

1,593

,982,3

46.64

2014

IZVOZ

40,33

2,714

.62

3.68%

233,9

40,17

1.07

21.32

%90

,748,1

71.35

8.2

7%50

,413,5

52.70

4.5

9%3,0

53,08

5.99

0.28%

678,7

58,00

8.14

61.86

%1,0

97,24

5,703

.87

-46,4

07,59

8.79

2014

UVOZ

3,173

,804.5

8 0.3

0%49

,935,0

73.06

4.7

5%6,0

04,95

5.31

0.57%

83,50

0,158

.36

7.95%

1,786

,167.7

9 0.1

7%90

6,437

,945.9

8 86

.26%

1,050

,838,1

05.08

2015

IZVOZ

35,62

4,421

.39

3.37%

211,6

98,21

6.58

20.03

%99

,742,0

75.06

9.4

4%59

,229,7

27.71

5.6

0%2,8

81,24

5.03

0.27%

647,7

30,33

8.61

61.29

%1,0

56,90

6,024

.38

25,86

0,566

.55

2015

UVOZ

3,222

,879.5

1 0.3

0%35

,373,0

00.34

3.2

7%6,4

71,24

3.35

0.60%

90,74

7,276

.63

8.38%

1,625

,188.6

8 0.1

5%94

5,327

,002.4

2 87

.31%

1,082

,766,5

90.93

Izvor

poda

taka

: Age

ncija

za st

atist

iku Bi

H

Na

pom

ene:

Buga

rska i

Rum

unija

su na

pusti

le CE

FTA 2

007 g

odine

te se

od ta

da vo

de ka

o EU;

Hrv

atsk

a je n

apus

tila C

EFTA

1. ju

la 20

13. g

odine

i od t

ada s

e vo

di ka

o EU.

Poda

ci u o

voj t

abeli

su za

prvo

polug

odišt

e 201

3; Do

2007

. god

ine st

atist

ika za

Crnu

Gor

u i Ko

sovo

* se v

odila

zajed

no sa

Srbij

om


CEFTA 200643

Tabe

la 9

: Raz

mje

na B

iH p

oljo

priv

redn

ih p

roiz

ovda

sa

zem

ljam

a CE

FTA

u K

M

GOD.

IZVOZ

/UV

OZAL

BANI

JABU

GARS

KACR

NA G

ORA

HRVA

TSKA

KOSO

VO*

MAKE

DONI

JAM

OLDA

VIJA

RUM

UNIJA

SRBI

JAUK

UPNO

DEFIC

IT

2005

IZVOZ

387,3

38.88

0.2

6%86

,114.9

9 0.0

6%89

,073,8

94.41

59

.59%

13,09

2,229

.86

8.76%

297,7

04.04

0.2

0%46

,531,7

45.92

31

.13%

149,4

69,02

8.10

737,2

21,05

1.47

2005

UVOZ

2,315

,779.7

5 0.2

6%7,0

60,11

5.00

0.80%

447,6

44,78

7.55

50.48

%33

,378,0

91.92

3.7

6%58

4,057

.91

0.07%

14,58

2,076

.36

1.64%

381,1

25,17

1.08

42.98

%88

6,690

,079.5

7

2006

IZVOZ

482,7

51.95

0.2

8%30

,534.4

1 0.0

2%94

,276,1

75.95

54

.64%

14,14

8,837

.58

8.20%

556,2

38.33

0.3

2%63

,056,5

96.54

36

.54%

172,5

51,13

4.76

794,4

88,73

2.83

2006

UVOZ

7,050

,525.9

9 0.7

3%7,9

06,31

7.77

0.82%

467,2

01,74

4.72

48.31

%45

,222,5

14.48

4.6

8%80

,633.5

6 0.0

1%33

,670,6

73.56

3.4

8%40

5,907

,457.5

1 41

.97%

967,0

39,86

7.59

2007

IZVOZ

645,7

45.48

0.2

9%13

,011,8

43.64

5.8

8%12

5,775

,322.3

5 56

.85%

8,041

,378.0

0 3.6

3%13

,237,6

91.15

5.9

8%60

,511,4

66.17

27

.35%

221,2

23,44

6.79

938,6

84,00

8.62

2007

UVOZ

4,695

,502.7

6 0.4

0%18

,719,1

16.90

1.6

1%60

4,042

,107.2

4 52

.08%

4,728

,802.0

4 0.4

1%45

,729,0

52.78

3.9

4%32

1,126

.38

0.03%

481,6

71,74

7.31

41.53

%1,1

59,90

7,455

.41

2008

IZVOZ

3,485

,127.5

4 1.1

9%21

,567,4

59.18

7.3

4%15

3,471

,288.0

3 52

.20%

20,90

9,389

.44

7.11%

13,45

6,824

.11

4.58%

81,10

0,562

.39

27.59

%29

3,990

,650.6

9 96

0,382

,386.5

8 20

08UV

OZ1,7

94,98

0.75

0.14%

21,46

9,736

.98

1.71%

625,2

88,82

5.49

49.85

%5,4

45,58

3.69

0.43%

52,79

0,288

.99

4.21%

399,4

85.66

0.0

3%54

7,184

,135.7

1 43

.62%

1,254

,373,0

37.27

2009

IZVOZ

2,204

,565.5

9 0.7

2%21

,461,7

28.20

7.0

3%15

4,381

,723.9

8 50

.60%

21,72

7,209

.41

7.12%

21,41

2,297

.01

7.02%

83,91

5,688

.40

27.50

%30

5,103

,212.5

9 89

2,227

,032.4

0 20

09UV

OZ61

4,066

.62

0.05%

19,26

6,762

.41

1.61%

595,7

07,55

9.17

49.75

%2,4

55,56

5.55

0.21%

62,49

2,681

.97

5.22%

2,789

,759.5

1 0.2

3%51

4,003

,849.7

6 42

.93%

1,197

,330,2

44.99

2010

IZVOZ

14,88

0,579

.64

4.24%

27,35

7,907

.74

7.79%

171,6

65,67

9.67

48.90

%27

,552,6

66.16

7.8

5%18

,970,4

95.17

5.4

0%90

,624,7

93.39

25

.82%

351,0

52,12

1.77

958,0

16,85

9.73

2010

UVOZ

4,098

,265.1

0 0.3

1%25

,138,6

22.49

1.9

2%60

9,640

,600.4

4 46

.57%

3,966

,037.1

7 0.3

0%62

,330,2

41.23

4.7

6%93

6,578

.99

0.07%

602,9

58,63

6.08

46.06

%1,3

09,06

8,981

.50

2011

IZVOZ

26,98

9,155

.46

6.12%

32,45

5,734

.74

7.36%

199,8

55,38

2.27

45.33

%44

,399,9

60.49

10.0

7%46

,460,2

82.36

10.5

4%28

,852.5

9 0.0

1%90

,689,9

54.12

20

.57%

440,8

79,32

2.03

934,2

57,29

4.09

2011

UVOZ

2,374

,126.0

1 0.1

7%24

,684,0

24.68

1.8

0%65

8,431

,978.7

7 47

.88%

2,478

,981.3

9 0.1

8%59

,159,1

12.44

4.3

0%90

1,448

.45

0.07%

627,1

06,94

4.38

45.60

%1,3

75,13

6,616

.12

2012

IZVOZ

26,27

1,663

.16

5.48%

37,25

5,495

.23

7.77%

214,4

35,29

7.48

44.74

%46

,257,8

02.03

9.6

5%58

,712,7

82.41

12.2

5%26

,413.6

1 0.0

1%96

,310,0

90.87

20

.10%

479,2

69,54

4.79

946,4

50,63

8.20

2012

UVOZ

2,366

,247.5

4 0.1

7%25

,080,3

41.46

1.7

6%68

8,612

,299.2

6 48

.30%

2,290

,051.0

0 0.1

6%60

,583,8

20.95

4.2

5%1,5

11,47

0.33

0.11%

645,2

75,95

2.45

45.26

%1,4

25,72

0,182

.99

2013

IZVOZ

7,135

,307.2

4 1.9

5%60

,725,6

43.08

16.6

1%10

8,109

,589.7

1 29

.57%

37,80

9,192

.40 1

0.34%

45,47

5,563

.94 1

2.44%

18,77

7.13

0.01%

106,3

81,32

9.08

29.09

%36

5,655

,402.5

8 67

3,483

,692.6

5 20

13UV

OZ2,9

70,71

2.79

0.29%

24,56

4,411

.15

2.36%

290,8

89,03

6.25

27.99

%2,2

04,98

5.74

0.21%

58,53

2,794

.44

5.63%

1,341

,704.5

2 0.1

3%65

8,635

,450.3

4 63

.38%

1,039

,139,0

95.23

2014

IZVOZ

4,564

,826.2

3 1.7

5%59

,877,5

95.69

22.9

4%30

,950,5

69.02

11.8

6%43

,658,0

61.32

16.7

3%8,7

03.38

0.0

0%12

1,932

,419.8

0 46

.72%

260,9

92,17

5.44

551,2

51,49

4.53

2014

UVOZ

4,631

,828.3

0 0.5

7%21

,816,9

88.35

2.6

9%2,0

89,88

8.33

0.26%

59,28

6,402

.53

7.30%

1,334

,947.9

2 0.1

6%72

3,083

,614.5

4 89

.02%

812,2

43,66

9.97

2015

IZVOZ

6,338

,407.5

9 2.2

9%51

,147,2

52.94

18.4

4%41

,528,9

68.79

14.9

7%55

,361,6

34.00

19.9

6%18

,391.4

4 0.0

1%12

2,965

,108.7

4 44

.33%

277,3

59,76

3.50

597,0

35,20

5.53

2015

UVOZ

7,516

,042.7

3 0.8

6%20

,948,9

34.18

2.4

0%5,0

09,67

7.63

0.57%

56,42

7,996

.41

6.45%

1,328

,376.3

5 0.1

5%78

3,163

,941.7

3 89

.57%

874,3

94,96

9.03

Izvor

poda

taka

: Age

ncija

za st

atist

iku Bi

H

Na

pom

ene:

Buga

rska i

Rum

unija

su na

pusti

le CE

FTA 2

007 g

odine

te se

od ta

da vo

de ka

o EU;

Hrv

atsk

a je n

apus

tila C

EFTA

1. ju

la 20

13. g

odine

i od t

ada s

e vo

di ka

o EU.

Poda

ci u o

voj t

abeli

su za

prvo

polug

odišt

e 201

3; Do

2007

. god

ine st

atist

ika za

Crnu

Gor

u i Ko

sovo

* se v

odila

zajed

no sa

Srbij

om

MINISTARSTVO VANJSKE TRGOVINEI EKONOMSKIH ODNOSA BIHMusala 9, 71000 SarajevoTel. 033 445 750www.mvteo.gov.ba

Documents

10 GODINA IMPLEMENTACIJE CEFTA 2006cefta.int/wp-content/uploads/2016/09/CEFTA.10god.implementacije... · BATA Institut za akreditaciju BiH Bosna i Hercegovina CEFTA ... carinski teritorij,