กระบวนทศนและหลกคดทเหมาะสมสำาหรบคนไทย 1 โดย คณะอนกรรมการเตรยมคนไทยสศตวรรษท 21

ค�ำน�ำ เปาหมายของการพฒนาคนไทยตามยทธศาสตรชาต20ปนน คนไทยตองเปนคนทสมบรณ มสมรรถนะทางกาย มจตใจและจตส�านกทดงามมสตปญญาและมการเรยนรตลอดชวตแตคนไทยวนนยงมปญหาส�าคญหลายประการคอดแลตวเองไมดพอมปญหาดานคณธรรมขาดความคดสรางสรรคมปญหาสขภาพขาดดลยพนจไมสามารถแยกแยะความดความชวไดเปราะบางออนไหวและดแลลกหลานไมดขาดการปลกฝงคณธรรมจรยธรรมใหคนรนหลง ดงนนการเตรยมคนจงเปนเรองส�าคญทสดของการขบเคลอนยทธศาสตรชาตและหวใจของการเตรยมคนคอการสรางกระบวนทศนและหลกคดทเหมาะสมส�าหรบคนไทยใหมความพรอมตอการเปลยนแปลงเปนพลงการขบเคลอนการพฒนาประเทศ คณะอนกรรมการเตรยมคนไทยส ศตวรรษท 21 จงรวมกบองคกรภาคเครอขายทงภาครฐ ภาคประชาชน ภาคประชาสงคม และภาคเอกชน จดงาน “สรางกระบวนทศนและหลกคดท เหมาะสมส�าหรบคนไทย”ขนเพอรวมพลงขององคกรและเครอขาย ทกภาคสวนทเหนความส�าคญและมงมนทจะรวมกนรณรงคสงเสรมขบเคลอนการสรางกระบวนทศน และหลกคดทเหมาะสมส�าหรบ คนไทยใหครอบคลมคนทกกลมทกพนททกชวงวยรวมกนรณรงคความพอเพยง ความมวนย ซอสตยสจรต มจตสาธารณะ และม ความรบผดชอบ ใหเกดขนและด�ารงอยในจตส�านกและพฤตกรรม

ของคนไทย เพอมงส เปาหมายทคนไทยเหนประโยชนสวนรวมมากกวาประโยชนสวนตน โดยคณะอนกรรมการเตรยมคนไทยสศตวรรษท21ไดเลงเหน สาระส�าคญจากการบรรยายปาฐกถา “หลกคดทเหมาะสมส�าหรบ คนไทย” อนเปนหลกแนวคดส�าคญทเปนประโยชนตอการสงเสรมคณธรรมจรยธรรม จงไดด�าเนนการเรยบเรยงเนอหาดงกลาว โดยหวงเปนอยางยงวาหนงสอเลมนจะเปนประโยชนในการเผยแพรประชาสมพนธใหแกเครอขายองคกรภาคและผสนใจทวไป

งำนสรำงกระบวนทศนและหลกคดทเหมำะสมส�ำหรบคนไทย

โดย ศาสตราจารยกตตคณ ดร.เทยนฉาย กระนนทน

วนพฤหสบดท 1 มนาคม 2561เวลา 09.30 – 10.00 น.

ณ หอประชมเลก ศนยวฒนธรรมแหงประเทศไทย

6 หนงสอชดความร กระบวนทศนและหลกคดทเหมาะสมสำาหรบคนไทย 7

กราบเรยนทานองคมนตร ศาสตราจารยเกยรตคณ นายแพทยเกษมวฒนชยทานผแทนสมาชกองคกรและหนวยงานเครอขายทเราจะรวมประกาศเจตนารมณจดการสรางกระบวนทศนและหลกคดทพอเหมาะดงามอนสมควรแกคนไทยเพอกาวไปขางหนาพรอมกน ผมขออนญาตใชการเลาความแทนการพดถงวตถประสงคในการกลาวรายงานปกตเพอใหหลายทานทมารวมกบเราในวนนตามแนวทางแนวคดและหลกการไปพรอมๆกนในสวนของความเปนมาและเหตผลผมอยากเทาความสกนดหนงวาจากเปาหมายของการด�าเนนงานใหเปนไปตามยทธศาสตรชาต20ปทก�าหนดสมรรถนะคนไทยในศตวรรษท21ใหมคณลกษณะ3ดานดงนคอ 1กาย:มสมรรถนะทกษะสงทางกาย 2ใจ:มจตส�านกวฒนธรรมทดงามรคาความเปนไทยมความ รบผดชอบ 3 สตปญญา : มทกษะคดวเคราะห ทกษะการเรยนรตลอด ชวตเปนนกคดเปนนกสรางนวตกรรมเปนผประกอบการเปน สงส�าคญในการคดวเคราะหและเปนผมสตปญญา

จากสถานการณทวเคราะหในเอกสารส�าคญของยทธศาสตร20ปนนสภาวะของเรา(“เรา”คอ“คนไทย”)ในชวงทผานมามปญหามากพอสมควรทพอรวบรวมปญหาหลกๆไดม5-6ประการเปนเรองเกยวกบการดแลตวเองไมดพอ แนวโนมการเสยชวตของคนไทยอนเกดจากพฤตกรรมเสยงนนมมากขนทงเสยงเรองอาหารการกนเสยงเรองตดเหลาเสยงเรองสบบหรอกทงยงมปญหาดานคณธรรม ความไมคอยมวนย ไมคอยซอสตยสจรต ไมคอยมจต

กระบวนทศนและหลกคดทเหมาะสมสำาหรบคนไทย 7

สาธารณะ และขาดทกษะในการคดกรอง รวมทงไมคอยค�านงถงคานยมอนด ขาดความคดสรางสรรค นอกจากนยงมปญหาดานคณภาพเกดขนทกชวงวยดงทเราเคยไดยนเรองปญหาIQหรอEQปญหาทเกดจากการดแลบตรหลานไมดและปญหาบตรหลานดแลพอแมปยาตายายไมด วกฤตทสดคอ การขาดทกษะชวตในการปรบตว การขาดดลพนจในการเลอกรบ การเลอกใชวฒนธรรมและเทคโนโลยอยางรเทาทนโดยเฉพาะเทคโนโลยทมาจากโซเชยลมเดยซงเขามาท�าใหเราหลงเชอเรวโดยมไดไตรตรองและไมทนตระหนกร ฉะนนแลวคณะกรรมการขบเคลอนการปฏรปเพอรองรบการปรบเปลยนตามนโยบายไทยแลนด 4.0 จงไดมการแตงตงคณะอนกรรมการเตรยมคนไทยสศตวรรษท21 สวนส�าคญคอการขบเคลอนเพอสรางกระบวนทศน และ หลกคดใหมของคนไทยใหสอดคลองกบนโยบายไทยแลนด 4.0 อนมเปาหมายคอการเหนคนไทยมจตส�านกมพฤตกรรมอนเหนแกประโยชนสวนรวมมากกวาสวนตน ซงเปนเปาหมายหลกทยาวไกลและการจะไปใหถงเปาหมายนไดนนคงมหลายวธโดย5หลกส�าคญทจะกลาวนนาจะเปนกญแจไขไปสอนาคตได

5 กญแจสอนำคตคนไทยทดพรอม

ควำมพอเพยง ควำมมวนย ควำมสจรต จตสำธำรณะ ควำมรบผดชอบ

8 หนงสอชดความร กระบวนทศนและหลกคดทเหมาะสมสำาหรบคนไทย 9

ประการแรกความพอเพยงคลายกบการด�าเนนชวตแบบทางสายกลางมเหตมผลใชความรในการตดสนใจอยางรอบคอบมความพอประมาณไมเบยดเบยนตนเองสงคมและสงแวดลอมไมประมาทรเทาทนการเปลยนแปลง จรงๆหลกทงหมดเราไดรบพระราชทาน มาแลวจากพระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช บรมนาถบพตร รชกาลท 9 และเราทกคนกไดปฏญาณแลววาจะรบ ใสเกลามาเปนหลกปฏบตในชวตและตองไมลม ประการทสองคอวนยการยดมนความรบผดชอบในหนาทของตนทงวนยในตนเองวนยในองคกรและวนยในสงคมสงส�าคญคอการท�าตามหรอปฏบตตามในจรยธรรมหรอจรรยาบรรณนอกเหนอจากการเคารพกฎหมาย ประการทสามคอตวหลกหรอหวใจนนคอความสจรตเรยกเตมๆคอความซอสตยสจรตและความซอตรงอกหนงค�าซอตรงและซอสตยนนคลายกนมากแตไมเหมอนกนเสยทเดยวในความหมายนคอการยดมนยนหยดตอการรกษาความจรงและความถกตองทงปวงกลาปฏเสธการกระท�าอนไมซอตรงและไมซอสตยของบคคลอนทจะท�าใหสวนรวมเกดความเสยหายเราตองกลาพอทจะปฏเสธสงน ประการทสคอ จตสาธารณะ คอการเปนผทใสใจตอสงคมสาธารณะ อาสาลงมอท�าอยางใดอยางหนง โดยเฉพาะสงทไมใชหนาทหลกของตนเองดวยความรกดวยความสามคคเพอประโยชนของผอนสงคมประเทศชาตโดยมไดหวงผลตอบแทน ประการสดทายคอความรบผดชอบผมคดวาเราพยายามใหความหมายของค�าวา “ความรบผดชอบ” ซงมนยากมาก ผมเชอ

กระบวนทศนและหลกคดทเหมาะสมสำาหรบคนไทย 9

วาทกทานในทนเขาใจวาคออะไร มนคอความรบผดชอบตอตนเองความรบผดชอบตอครอบครวความรบผดชอบตอสงคมความรบผดชอบในสงททานคดพดท�าฯลฯผมคดวานเปนปจจยส�าคญทงหมดส�าหรบการวางแนวทางด�าเนนการในครงน

แนวทางส�าคญในการสรางกระบวนทศนและหลกคดของคนไทย

• การรณรงคกระบวนทศนและหลกคดใหม • การก�ากบและควบคมพฤตกรรมทไมพงประสงค • การสรางเครอขายความรวมมอเพอปฏบตการ • การยกระดบความส�าเรจและขยายผล • การเชอมโยงทางนโยบาย

สงหนงทพบคอ มองคกร หนวยงาน เครอขาย บคคล หรอนตบคคลทเหนปญหาตรงกนในเรองความพอเพยง ความมวนย ความสจรตจตสาธารณะและความรบผดชอบทงอยางใดอยางหนง และหลายอยางในคณธรรม5ตวนมากเหลอเกนในประเทศสวนหนง เปนตวแทนทนงอย ณ ทน ทส�าคญมากคอทกองคกร หนวยงานเครอขายบคคลนตบคคลทท�าเรองนเปนไปในรปแบบตางคนตางท�าจงท�าใหไมเกดอะไรเปนชนอนเพยงไดประโยชนแคชนเลกชนนอย ประเทศของเราวนนตองการพลงซงจะสรางกระบวนทศนและหลกคดของคนไทยทจะกาวไปพรอมกน โดยไมทงใครไวขางหลงเพยงคนเดยว

10 หนงสอชดความร กระบวนทศนและหลกคดทเหมาะสมสำาหรบคนไทย 11

ดวยเหตน เราจงหนมาพดกนวา ถาเปนเชนนนแลวองคกร หนวยงานเครอขายบคคลนตบคคลทท�าเรองน เรามาจบมอเดนหนาไปดวยกนไหมเพอทเราจะไดไมตองใชเวลามากเพราะถาเราจบมอกนไดภายในสนปพ.ศ.2561กนาจะเหนอะไรชดเจนพอสมควรเพยงแค2ปทผานมาหลายเหตการณทเกดขนมนจใจเราจนท�าใหมองเหนวาเราตองรวมกนท�าแลว ผมคดวานคอประเดนส�าคญ คอการสรางเครอขายความรวมมอขนเพอจดการ เราไมตองการสรางเครอขายทเปนทางการหรอแบบราชการ แตเราอยากเหนความพรอมเพรยงททกเครอขายพยกหนาเหนปญหาตรงกนแลวจบมอชวยกนลยแกปญหาไปดวยกน ในการจดงานครงนอาจมการกระจายขาวออกไปไมทวถง จงท�าใหเพอนอกจ�านวนมากทงองคกร หนวยงาน เครอขายไมไดรวมในวนน ฉะนนเราจะจดงานขนอกครง และมการตดตามผล เพอใหทราบผลกอนสนปพ.ศ.2561แลวหากไมเพยงพอกจะมการจดงานครงท3 ขอฝากทกทานกระจายขาว การรวมตวของเครอขายไมมการจ�ากดจ�านวน หากเราเหนตรงกน เดนหนาแลวชวยกนท�าใหประเทศไทยของเราดขนใหไดแลวกระบวนทศนกบหลกคดทสรางขนมานคงตองศกษาวเคราะหใหไดวาท�าอยางไรจงยงยนถงปพ.ศ.2562, พ.ศ.2563,พ.ศ.2564,พ.ศ.2565ใหไดไมใชสนปพ.ศ.2561กจบลงแลวเพราะเราเปนคนทคดงายลมงายงานนตองยงยนผมคดวานนคอสาระส�าคญ

กระบวนทศนและหลกคดทเหมาะสมสำาหรบคนไทย 11

สวนภาระถดจากนเราจะด�าเนนการอกสองสวนหลกคอเรองของการก�ากบพฤตกรรมทไมพงประสงคเชนการไมท�าตามกฎหมายเนองจากกฎหมายบงคบไมทวถง มหลายมาตรฐาน ไมใชแคสองมาตรฐาน แตเปนรอยมาตรฐานทประเดยวจบ ประเดยวไมจบประเดยวใชประเดยวไมใชซงไมใชแคเรองกจการของต�ารวจเทานนแตไปถงทกเรองทเกยวของกบการบงคบใชกฎหมาย ทงเทศกจ และอนๆ ผมคดวาเราตองท�าเรองนดวย นนเปนภารกจทคณะอนกรรมการเตรยมคนไทยสศตวรรษท21ของเราสญญาวาเราจะท�า อกเรองหนงทลมไมไดและอนาคตคงเกดขนไมชาน นนคอมาตรการในสงคมหรอSocialSanctionเพราะระบบตอนนคนท�าไมดในสงคมไทยยงคงลอยนวล เราไมสามารถท�าอะไรระบบนไดดงนนเราจงตองมมาตรการในสงคมโดยเราอาจจะไมพดกบเขา ไมเสยเวลา ไมสงคมกบเขาได เราตองมเกณฑและมาตรการสงคมซงตองชวยกนคด ส�าหรบเครอขาย องคกร หนวยงานใดทท�าเรองตอตาน การทจรตคอรรปชนใหเดนหนาตอ เครอขายใดท�าการรณรงคเรองความพอเพยงใหเดนหนาตอ เชอเถอะครบ ใน 5 กญแจหลกน หากเดนหนาพรอมกน เราจะไดเหนอะไรดๆ เกดขนในสงคมประเทศไทย วนนเจตนารมณส�าคญคอการเชญองคกรหนวยงานทงหลายซงมนใจวาเราจะเดนหนาไปดวยกนมารวมตวและใหค�ามนสญญาในตอนทายของก�าหนดการวาเราจะรวมกนจดการสรางกระบวนทศนและหลกคดของคนไทยไปดวยกน

ปำฐกถำ

“หลกคดทเหมำะสมส�ำหรบคนไทย”

โดยศาสตราจารยเกยรตคณ นายแพทยเกษม วฒนชย

งำน “สรำงกระบวนทศนและหลกคดทเหมำะสมส�ำหรบคนไทย”

วนพฤหสบดท 1 มนาคม 2561 เวลา 10.00 – 11.00 น.

ณ หอประชมเลก ศนยวฒนธรรมแหงประเทศไทย

14 หนงสอชดความร กระบวนทศนและหลกคดทเหมาะสมสำาหรบคนไทย 15

ผมดใจทได น�าเอาประสบการณทท�าอย เกอบ 10 ปมาถายทอดอนทจรงผมมสวนเรองนนอยคอมสวนในการรวบรวมทจะน�าเสนอเทานนเอง สวนในการปรบความคดของคนเพอรบกบ การเปลยนแปลง ทจรงแลวมนษยท�ามาตลอด ถาอารยธรรมไหนไมสามารถปรบตวไดทนกบการเปลยนแปลง อารยธรรมนน กจะลมสลายไปเอง ไมวาจะอารยธรรมอยปตกด อารยธรรมฮารปปา (Harappa) ทอนเดยกด อารยธรรมเมโสโปเตเมยตางกลมสลายไป เพราะรบกบการเปลยนแปลงใหญจากภายนอกไมได แตวาถาอารยธรรมไหนเขมแขงกจะสามารถรบมอและปรบตวใหเขากบการเปลยนแปลงได แลวอารยธรรมนนกจะชนะและอยนาน ทจรงอารยธรรมหลกของโลกตลอดหาพนป มานเขาพดกนวามอารยธรรมของจนททนแดดทนฝนมาจนถงบดนแตกมสวนเศษทแบงแยกอยบาง ในเรองการปรบตวเปนสงส�าคญมาก บานเมองเรามการปรบตวมาตลอด ในระยะเวลา 700 กวาปทคนไทยเรามความสามารถเพราะวามสงแปลกใหมรกรานเขามาอยตลอดเวลาโดยเรามหลกฐาน เรยนรอย ในชวงประวตศาสตร 200 ป จะเหนเหตการณหลกๆ ทผานมาของบานเมองวามการปรบตวและเปลยนแปลงอยางมากมาโดยตลอดดงน

ประวตศาสตรยครตนโกสนทร

1.การฟนฟและบรณะบานเมอง(ร.1-ร.3)เมอครงรชกาลท1 ขนครองราชยนน เราเจอศกใหญสงครามเกาทพ ตอนนนแทบแย

กระบวนทศนและหลกคดทเหมาะสมสำาหรบคนไทย 15

เพราะทานสรางกรงเทพฯแตยงไมทนไดสรางก�าแพงเมองพมาก ยกทพมาแลว เราไดใชยทธศาสตรชายแดนไมยอมใหพมารกเขามาและพยายามปรบยทธศาสตรของกองทพมการจดระเบยบบานเมองในทกเรอง เชน มกฎหมายตราสามดวง ซงถอวาเปนการปรบตว ครงใหญ 2.การเปดความสมพนธกบตางประเทศ (ร.3-ร.5) ในสมยนมฝรงเขามาพรอมดวยเทคโนโลยและอ�านาจทเหนอกวา ไมวาจะดวยเรองอาวธอ�านาจเงนเศรษฐกจการเมองซงท�าใหเราตองปรบตวอยางหนกเวลานนมทงมชชนนารนกธรกจฝรงรวมถงคนดานกงสลทตางอยากเขามาท�าสญญาใหมๆกบสยามเพอตองการขยายตลาดและอาณาเขตเราจงตองปรบตวมากมเชนนนเราเสรจ 3. การรกษาเอกราชใหพนภยจกรวรรดนยม (ร.4-ร.6) ถอเปนชวงทตองปรบตวหนกทสดเพราะตองรกษาไวซงเอกราชใหไดรชกาลท5ทรงเหนดเหนอยทสดเพราะตองปรบมากทสดทเราใชค�าวาปฏรปประเทศถอวารชกาลท1และรชกาลท5คอการปฏรปประเทศชาตอนแทจรงเหนไดชดคอการเลกทาสและเลกไพรอกสง หนงคอเวลานนโครงสรางการบรหารประเทศเปนแบบเวยงวงคลงนา มเสนาบดสองฝาย คอฝายพลเรอนกบฝายทหาร ทานทรงตงกระทรวงขนมา12กระทรวงและทรงท�าใหคนไทยรอกขรวธคอการอานออกเขยนได จะเอางบทไหนมาสรางโรงเรยน จะหาครทไหน มาสอน จะเอาเดกทไหนมาเรยน ทกอยางนคอโจทยของทาน จนไดมการเรยนการสอนทวด วชาใดทพระสอนไดกนมนตให พระทานสอนวชาใดทพระไมมความรใหหาเอาฆราวาสมาสอน

16 หนงสอชดความร กระบวนทศนและหลกคดทเหมาะสมสำาหรบคนไทย 17

มฝรงทสนใจประเทศสยามไดเขามาและชนชมในพระปรชาสามารถของรชกาลท5เมอสนรชสมยของพระองคกอยางททราบกนดพระองคทานไดสรางโรงเรยนไวมากกวา3,000แหงอยในกรงเทพฯ400กวาแหงโดยใชระยะเวลาไมนานอกทงทานยงทรงสรางโรงเรยนทวไปเพอใหเดกทวไปไดมโอกาสเรยนหนงสอและมโรงเรยนชนสงส�าหรบขาราชการ โรงเรยนแพทย โรงเรยนส�าหรบเกษตรปาไมเปนตน รชกาลท 5 ทรงปรบทกอยาง ในขณะทฝรงเศสและองกฤษกอยากไดสยามเปนเมองขน มการสงเรอรบเขามา ทานตองใชยทธศาสตรมากมายเพอใหประเทศรอดพน และท�าใหคนไทยมคณภาพเปลยนจากคนไทยทคดแบบเดมเปนคนไทยทคดแบบใหมและสอยางยง 4.การเขาสประชาคมโลกบนความเสมอภาค(ร.6)รชกาลท6ทานทรงเปนกษตรยพระองคแรกทไปเรยนทหารทตางประเทศตอนนนเกดสงครามโลกขนทยโรปทานทราบวาประเทศใดมพลงอ�านาจทานกประกาศเขาขางประเทศทชนะ ทานทรงแกพนธสญญา ทฝรงเคยเอาเปรยบไวตงแตรชกาลกอน โดยแกไขใหมความเสมอภาคเชนสทธเสรภาพนอกอาณาเขตเปนตน 5. การเปลยนแปลงระบอบการปกครองประเทศ (ร.7) เกดขนในปพ.ศ.2475 6. การกชาตในสมยสงครามโลกครงท 2 (ร.8) รชกาลท 8ทานยงทรงพระเยาวจงยงไมขนครองราชย มผส�าเรจราชการแทนพระองคและในสมยนนโชครายเกดสงครามโลกครงท2ซงมาเกดใน

กระบวนทศนและหลกคดทเหมาะสมสำาหรบคนไทย 17

บานเราญปนมายดบานเราหมดเลยท�าใหรฐบาลไทยไมมทางเลอกอนจงจ�าเปนตองประกาศเขาขางญป น และสดทายกกลายเปนสงคราม แตโชคดทเรามเสรไทยทงในสยาม องกฤษ และอเมรกาน�าโดยหมอมราชวงศเสนยปราโมทกบทานปรดพนมยงคจงท�าใหเรารอดมาได 7.การพฒนาเศรษฐกจภายใตทนนยมโลกาภวตน(ร.9)ชวง70ปทเราพฒนาประเทศในรปแบบทนนยมและโลกาภวตนในชวงนเราเรมมแผนพฒนาประเทศทกๆ5ปแลว(เรมตงแตพ.ศ.2504) ท�าใหเรามแผนการใชงบประมาณแผนดน เงนทเกบภาษไดจากราษฎรจงมทศทางในการน�าไปใชประโยชนเพอพฒนาประเทศโดยเราตองท�าใหคนไทยรบรวาภาษคอเงนของเขาซงรฐบาลทเขาเลอกตองท�าใหเกดประโยชนตอประชาชนและประเทศชาตทกบาททกสตางค

อตลกษณชาวสยาม:หรรษา-อาร

ตอนปลายสมยรชกาลท3มฝรงเขามาทวดคอนเซปชญซงคอ พระสงฆราชปลเลอกวซ วดคอนเซปชญอยตดกบวดราชาธวาสราชวรวหารซงรชกาลท 4 ทรงผนวชอยเปนพระภกษมงกฎ ทาน ทงสองจงเหมอนมบานตดกนพอสนทสนมกนกไดแลกเปลยนเรยนร ภาษาของกนและกน มหนงสอกแบงปนกนอาน รชกาลท 4 ทรง เกงภาษาองกฤษ สามารถเขยนหนงสอและจดหมายไดจนเปน พระบดาแหงดาราศาสตรและวทยาศาสตรเพราะภาษาองกฤษชวยเปดโลกทศนใหทานไดทรงเรยนรศาสตรเหลาน

18 หนงสอชดความร กระบวนทศนและหลกคดทเหมาะสมสำาหรบคนไทย 19

...อธยำศยอนออนโยนและมมนษยธรรมผเยำวเอำใจใสใหควำมเคำรพและ

ปรนนบตวตถำกบดำมำรดำเปนอนดบำนเรอน เสอผำ และรำงกำยสะอำดหมดจด

ไปเสยทงสน คนไทยสภำพ อำรยวสย รำเรง ยดมนในพระพทธศำสนำ

ในวนน เราบอกวาเราตองม Digital skill เพอจะเปดโลกสอะไรใหมๆรชกาลท4จงทรงเปนตวอยางค�าถามคอเดกในเมองใหญมความพรอมในการเรยนรDigitalskillและDigitalliteracyอยแลวแตเดกบานนอกเราจะท�าอยางไรเราจะท�าเหมอนรชกาลท5ไหมททกคนตองอานออกเขยนไดพอมาถงรชกาลท6-8ทกคนตองเขาหองเรยนและมการศกษาสงขนเรอยๆมาวนนทกคนตองมDigitalskillและDigitalliteracyมนเปนความทาทายใหญและเราสามารถจดหาใหเดกเหลานไดไหม พระสงฆราชปลเลอกวซทานแตงต�าราแบบเรยนเรวภาษาไทย เพอใหนกเรยนทกคนไดเรยนจากหนงสอ “เลาเรองกรงสยาม” ทานสงฆราชไดบรรยายคณลกษณะและนสยของชาวสยาม ในภาพรวมวา

กระบวนทศนและหลกคดทเหมาะสมสำาหรบคนไทย 19

สงคมไทยวนวำน

สถำบนพระมหำกษตรย

สถาบนพระศาสนา

สถาบนครอบครวและชมชน

วฒนธรรมไทยควำมเปนไทย

วฒนธรรมไทย ความเปนไทยมสถาบนพระมหากษตรยสถาบนศาสนาสถาบนครอบครวและชมชนทพอแมสอนลกปยาตายายสอนหลาน พสอนนอง ในสมยกอนคนไทยรกกน และคนไทยใหความส�าคญกบสงเหลานซงเปนสงด ถอเปนตนทนทดมากท�าอยางไรสงเหลานจงจะกลบมา

สงคมไทยวนน

การเมอง

วฒนธรรมเทศ สอมวลชน

โรคระบาดใหม กอการราย

ความรใหม เทคโนโลยสารสนเทศ

โลกาภวตน ทนนยม

วฒนธรรมไทยควำมเปนไทย

20 หนงสอชดความร กระบวนทศนและหลกคดทเหมาะสมสำาหรบคนไทย 21

เมอหนมามองสงคมไทยวนน

• จากการเปลยนแปลงการเมองหลงปพ.ศ.2475กระแสโลกาภวตน ไดเขามาและเรงมากขน• เรามความรใหมๆแลวเราทนเขาหรอไม• วฒนธรรมตางประเทศเชนเกาหลใต• เกดโรคระบาดใหมซงแพทยตองรบมอ และมความนาเปนหวงอยางมาก• การกอการรายยงเปนปญหา• สอมวลชนตองเปลยนบทบาทใหมและจะท�าอยางไร• มเทคโนโลยสารสนเทศ ซงเปนหวใจประกอบการตดสนใจครงยงใหญในการเปลยนแปลง เราจะปรบตวอยางไรใหเทาทนการเปลยนแปลงนน

กระบวนทศนและหลกคดทเหมาะสมสำาหรบคนไทย 21

เรองทนนยม เปนความเหนของนกเศรษฐศาสตรออสเตรเลยป2008มการแบงทนนยมเปน2พวกคอพวกตกแตนและพวกผงพวกตกแตนเปนพวกทกนหมดทงไรทงซากใหชาวไรนงรองไหสวนพวกผงเปนพวกทนนยมคณธรรมผงทกนน�าหวานแลวชวยผสมเกสรท�าใหชาวไรไดเกบเกยวผล นกธรกจทเปนตกแตนคอกลมทนนยมสามานยทตองการMaximizeprofit เปนนกธรกจทท�าลายไดทกอยางผดกฎหมายกจะท�าท�าลายปาไมกจะท�าท�าลายแหลงน�ากจะท�าท�าลายแหลงวฒนธรรมกจะท�าขอเพยงใหธรกจไดก�าไรมากทสดสวน นกธรกจผง เปน Optimize profit มงเนนก�าไรพอสมควรแตอยภายใตขอบเขตและท�าตามกฎหมายศลธรรมไมท�าลายธรรมชาตไมท�าลายสงคมบรษทอยไดสงคมและประเทศชาตอยได

แนวโนมสงคมไทย

1.การเปดสสากลมากขนในชวงหลงสงครามเยนและละเลย“ความเปนไทย-วฒนธรรมไทย” 2. “ทนนยม”แทนท“ธรรมนยม”ทกวนนเรายกมอไหวคนมเงนมอ�านาจแทนทจะไหวคนเฒาคนแกทควรเคารพ 3. เมองขยายและเขมแขงกวาชนบทซงก�าลงหดเลกและออนแอลงเรอยๆ 4.เดกเกดนอยลง–คนแกมากขนครอบครวเปราะบางสมยนโครงสรางเดกเกดนอยลงมากโรงเรยนในชนบทหลายพนทปดตวลง 5.“วธคด -คานยม - ระบบคณธรรม”ก�าลงเปลยนแปลงอยางรวดเรว

22 หนงสอชดความร กระบวนทศนและหลกคดทเหมาะสมสำาหรบคนไทย 23

ถงเวลาทเราจะมาตงโจทยรวมกนวาจะรกษากระบวนทศนเดมอยางไรเราจะปลอยใหกระแสโลกาภวตนน�าพาเราลงเหวหรอเราจะสรางพลงขนมาเพอเปลยนแปลงสงคมไทย ตรงนเปนจดส�าคญทเราตองตงค�าถามวาจะน�าพาสงคมไปอยางไร

สงคมไทยเมอปพ.ศ.2518(ทานพทธทาสภกข)

สงคมไทยเมอปพ.ศ.2518ซงทานพทธทาสภกขกลาววาขณะนน ศลธรรมแฟบ (เหลออยนอยเตมท) การศกษาเฟด (ออกนอกรองรอยของธรรมะ)ประชาธปไตยเฟอ (ใหกเลสมนษยบญญต)เยาวชนฟง–สงคมเฟะ(มวเมาในเพศรสและเมรย)ศาสนาฟน (มแตเปลอกปลอมปน)ประเทศชาตฟอน (ตวหนอนหลายชนด ไชฟอนประเทศ)ฯลฯพบวาปญหาทเราพดนเปนปญหาเดมๆและเปนปญหาของคนไทยในปจจบน

ปญหาของคนไทยในปจจบน

1.มความเหลอมล�าทกดานทงดานการศกษาฐานะและสงคม 2.อทธพลมดมภยตอชวตและทรพยสนกระบวนการยตธรรมไมสามารถใหความเทยงธรรมได 3. ทกขจากหนครวเรอน และเกดภาวะครอบครวราวฉาน 4.ปญหาสขภาพ 5.อบตเหต–อบตภย

กระบวนทศนและหลกคดทเหมาะสมสำาหรบคนไทย 23

ประเดนหลกของชาต

1. ทจรตคอรรปชนทกหยอมหญา ดงทพบอยในสงคมเราแมแตในสถาบนการศกษาผมโตมาดวยความเชอทวาคอรรปชนอยกบประเทศไทยซงขณะนทานอาจารยเทยนฉายก�าลงจะแกปญหานใหหมดไปผมไมเชอแตคงเบาลงแตถาเรารวมมอชวยกนอยางจรงจง ปญหานจะลดลงดวยการใชการลงโทษทางสงคม (SocialSanction) 2.การเมองใชนโยบายประชานยมทขาดความรบผดรบชอบ ยกตวอยางในประเทศญปนพอเปนขาราชการระดบกลางแมเปนแมบานและเปนกรรมการในอ�าเภอลกอยโรงเรยน วนหนงพอถก จบไดวาคอรรปชนพอจ�าเปนตองท�าฮาราคร(ควานทอง)ไมสามารถกลบไปเจอลกเมยได คนเปนแมไมสามารถเขาสงคมไดอกตอไป ถกไลออกเพราะสามกนบานกนเมองจงไมมใครอยากคบ ลกไป โรงเรยนกไมมใครพดดวย พอจงอย ไมไดท�าใหตองฆาตวตาย ซงตรงกนขามกบประเทศไทยโดยสนเชงทคอรรปชนมาแลวร�ารวยเกน ถกจบกมไมถกจบกม สมบตเปนของลกกม แตกไมมการลงโทษทางสงคม มแตยกมอไหวดวยซ�า ทงทร ว าสามเขาไปโกงบาน โกงเมองมามนตางกนมากขอฝากเรองSocialSanctionนกบทานสวทยเมษนทรยรฐมนตรประจ�าส�านกนายกรฐมนตรและคณะกรรมการชดนใหชวยกนรวมทงฝากสอมวลชนใหยกตวอยางมากๆ ใหเขาไปในสมองเดกเพราะเมอปพ.ศ.2556ไดท�าการส�ารวจถามเดกวาเคยโกงขอสอบไหม82เปอรเซนตบอกวา“เคย”การส�ารวจท�าทก2ปซงกราฟขนตลอด

24 หนงสอชดความร กระบวนทศนและหลกคดทเหมาะสมสำาหรบคนไทย 25

3. โลภ – โกรธ – หลง คอเครองมอในการโฆษณาสนคาและการโฆษณาชวนเชอ การแกปญหานสอมวลชนตองรวมดวย ชวยกน 4.วกฤตคณธรรมเชนเรองการโกงในหองสอบและการลอกการบานเพอนทถกมองเปนเรองปกตนนเราตองมการปรบกระบวนทศนของเดกรนใหม

คนไทยกบคนอเมรกนตางกนอยางไร

เมอปพ.ศ.2546จาวดดซงเปนคนไทยไปเปนจาทแอล.เอ. แลวมผสอขาวถามเขาวาคนไทยกบคนอเมรกนตางกนอยางไร

คนไทยกบคนอเมรกนตางกนอยางไรคนไทยกลวต�ารวจ แตไมกลวกฎหมาย คนอเมรกนเคารพกฎหมายแตไมกลวต�ารวจ

“จาวดด”วรวฒอทธภกดพงศ(มตชน–26ต.ค.46)

กระบวนทศนและหลกคดทเหมาะสมสำาหรบคนไทย 25

ค�ากลาวของจาว ดดซงเปรยบเทยบระหวางคนไทยกบ คนอเมรกนนมนยส�าคญ ท�าอยางไรใหเราเปลยนความคดตรงน ได วนยนนตองเรมตงแตเดกและการจะสรางคณธรรมตองเรม ตงแตเดกเชนกน

ท�าอยางไรใหเปลยนกระบวนทศนตรงน

ผมชนชมโรงเรยนวชราวธวทยาลยในลนเกลารชกาลท 6 อนมนโยบายใหเดกตองเลนกฬาและตองเคารพกฎเกณฑของกฬาวนยตองเรมตนจากเดกไมใชวาโกงอยางไรกไดใหโรงเรยนตนชนะมเชนนนกจะเปนการโกงใหชนะแบบนไปเรอยๆซงผมคดวา5ขอ“พอเพยงวนยสจรตจตสาธารณะและรบผดชอบ”ของอาจารยเทยนฉายตองเรมจากเดกทงนนเลยแลวสงคมไทยมทนไหม

26 หนงสอชดความร กระบวนทศนและหลกคดทเหมาะสมสำาหรบคนไทย 27

ทนของสงคมไทย

สถาบนหลกของไทยแตโบราณอนไดแกสถาบนพระมหากษตรยสถาบนศาสนาและสถาบนประชาชนเปนทนของสงคมไทยทถายทอดมาจากบรรพบรษ ซงปจจบนมแตจะลดนอยลง เราจ�าเปนตองรกษาและสรางคณคาของทนสงคมใหมากขนเรอยๆยกตวอยางเชน ดานสถาบนศาสนาก�าลงนาจะดขน เนองจากสมเดจพระสงฆราชก�าลงปรบวธคดใหมใหสงคมเชนการน�าพระเครองออกจากโบสถทงนหากสถาบนศาสนาหรอการเมองมเรองธรกจเขามาเกยวของกจะท�าใหเกดปญหาตามมาและนนคอรากของปญหา

ทนของสงคมไทย

กำรกอกำรรำยโรคระบำดใหม

สถำบนหลกของไทยแตโบรำณ

สถำบน ศำสนำ

มรดกของสงคมไทย

มรดกของสงคมไทยทถายทอดจากบรรพบรษนนไดแก 1.น�าใจคนไทยคอความเอออาทรเหนอกเหนใจซงกนและกนมงานวจยทถามชาวตางชาตวาท�าไมถงชอบมาประเทศไทย ค�าตอบ ทไดรบคอ

กระบวนทศนและหลกคดทเหมาะสมสำาหรบคนไทย 27

• ความมน�าใจของคนไทย • อาหารการกนอรอย • วฒนธรรมงดงาม • ธรรมชาต • คาครองชพไมแพง น�าใจคนไทยถอเปนหวใจส�าคญทตองปลกฝงคนรนใหมไมใชการแทงหนาหรอแทงขางหลงเพอนความสามคคจะไมเกดขนหากเราไมสรางไมบมใหคนรนใหมมน�าใจซงกนและกน 2.ความเคารพผใหญและความกตญญกตเวทเชนการยกมอไหวผหลกผใหญ 3.ความเมตตาปรานตอเดกและผเยาวตอผตกทกขไดยากมองคกรการกศลทคอยใหความชวยเหลอซงกนและกนมากมาย 4.การรวมตวกนของชมชนในรปแบบตางๆ 5.ภมปญญาไทย 6.วฒนธรรมไทย 7.ความเปนไทย สงเหลานคอทนของเราทควรน�าไปปลกฝงใหเดกรนใหมไดเหนคณคาโดยการน�าเสนอผานSocialMediaเพราะหากคนในชาตลมรากฐานของตนชาตจะไมเหลออะไรพวกเราตองใหความส�าคญกบทนทบรรพบรษของเราสงสมและถายทอดมายงรนของเราดวย

28 หนงสอชดความร กระบวนทศนและหลกคดทเหมาะสมสำาหรบคนไทย 29

ความร�ารวยของวฒนธรรมไทย

ทานสนตกโรภกขซงเปนพระฝรงไดเทศนเรองนไวเมอยสบปทแลววาความร�ารวยของวฒนธรรมไทยคอ 1. ยดทางสายกลาง คอ มความพอเพยง พอเหมาะ พอดพอควรพองามหรอหลกพทธศาสนาคอมชฌมาปฏปทา 2.ใกลชดธรรมชาต 3. ชาญฉลาดในการผสมผสานระหวางของเกากบของใหมเปนสงทคนไทยเกงมากในการผสมผสานและปรบตวไดเชนกรณการสงคนไปเรยนตางประเทศในสมยรชกาลท5เพอกลบมารบมอฝรงหลงจากนนไดมการตงโรงเรยนชนสงเพอใหน�าความรมาพฒนาประเทศชาตจะไดไมตองสงคนไทยไปเรยนทยโรปอกตอนททานสงเดกไทยไปเรยนเมองนอก ไดบอกวาไมไดสงไปเรยนใหเปนฝรงแตสงไปเรยนเพอใหเปนคนไทยทมความรเสมอฝรง 4.พทธธรรมยงอยในจตใจของคนไทย

พลงหนนใหเกดการเปลยนแปลง

นคอสงทเราก�าลงท�าอย และเชญชวนใหทกทานท�า จากปจจบนกบสงทเปนอยไปสอนาคตกบสงทควรเปน

กระบวนทศนและหลกคดทเหมาะสมสำาหรบคนไทย 29

ทกภาคสวนลวนมความรบผดชอบตอสงคม

ปจจบน

สงทเปนอย สงทควรเปน

what is

อนำคต

what should be

สงคมไทย

ภาครฐ

ภาค ประชาชน ภาคธรกจ

30 หนงสอชดความร กระบวนทศนและหลกคดทเหมาะสมสำาหรบคนไทย 31

ผมเหนดวยกบอาจารยเทยนฉายเปนอยางยงแตทวาเราม227ภาคยงไมเพยงพอในวนนมหนวยงานองคกรตางๆมารวมเปนจ�านวนถง227เครอขายถอเปนความรวมมอส�าคญแตอยางไรเราตองกาวไปใหมากกวาน ตองเขาไปใหถงรากหญาและขยายไปใหมากขนเรอยๆโดยคดเสมอวาสงคมไทยไมวาจะเปนภาครฐภาคประชาชน และภาคธรกจทกภาคสวนลวนมความรบผดชอบตอสงคมรวมมอ

รวมใจท�าใหเกดความส�าเรจ

“For mistakes of the moment, generations may havetopaytheprice.”Urduproverb.

“ท�าผดพลาดในวนน อาจตองใหชนรนหลงหลายๆ ร นชดเชยกได”ภาษตอรด

กระบวนทศนและหลกคดทเหมาะสมสำาหรบคนไทย 31

ควำมรกบคณธรรมจะตองเปนเรองเดยวกน

ใหมความวตกไปวาเดกชนหลงจะหางเหนจากศาสนา

จนเลยกลายเปนคนไมมธรรมในใจมากขน...

คนทไมมธรรมเปนเครองด�าเนนตาม คงจะหนไปทาง

ทจรตโดยมากถารนอยกโกงไมใครคลองฤๅโกงไมสนท

ถารมากกโกงคลองขนและโกงพสดารมากขน

(พระราชหตถเลขาลนเกลารชกาลท5พ.ศ.2441)

จากพระราชหตถเลขาของรชกาลท5ตอนพาเดกออกจากวด

แลวน�าไปเขาโรงเรยนเดกผชายไปเรยนหนงสอทวดกบพระทกเชา

ความหมายคอเมอน�าเดกออกจากวดแลวกจ�าเปนตองสงสอนเรอง

คณธรรม อยาทง มเชนนนเดกกไมมธรรมะในใจ ยงมความรสง

ยงโกงมากขนและเหนชองทางในการทจรตมากขนดวยเชนกน

ประโยคนนาจะท�าเปนศลาจารกตดหนากระทรวงศกษาธการ

ดวยกคงด เพอเปนสงเตอนสตในตวคน และเปนนโยบายของ

กระทรวงศกษาธการ

32 หนงสอชดความร กระบวนทศนและหลกคดทเหมาะสมสำาหรบคนไทย 33

ใหสงเกตวาทานใชค�าวา “การศกษาของประชาชน” ไมได

หมายถงการศกษาของเดกและเยาวชนเทานนดงนนตองครอบคลม

ถงการศกษาของผใหญและผสงอายดวย ถาเราเหนวาผสงอาย

เปนมรดกของประเทศไทยกจะตองท�าใหพเศษขนเรอยๆไมวาจะ

เปนการเปดโรงเรยนผสงอาย การมศนยการเรยนรผสงอาย แลว

ใหทานเลอกใหตรงกบชวตเพอใหเกดคณคาสงสดตอตวทาน

ครอบครวและชมชน

ตอนนทท�ามากๆกจะเปนองคกรปกครองสวนทองถนซงยงไม

เพยงพอมหาวทยาลยและหนวยงานทองถนควรเขาไปชวยโรงเรยน

ประเทศชาตของเราจะเจรญหรอเสอมลงนน

ยอมขนอยกบการศกษาของประชาชนแตละคน

เปนส�าคญผลการศกษาอบรมในวนนจะเปนเครองก�าหนด

อนาคตของชาตในวนขางหนา...

พระบรมราโชวาทรชกาลท9

ในพธพระราชทานปรญญาบตรแกนสตจฬาลงกรณมหาวทยาลย

5กรกฎาคม2505

กระบวนทศนและหลกคดทเหมาะสมสำาหรบคนไทย 33

...ผ ทเปนครอาจารยนน ใชวาจะมแตความร ในทางวชาการ และในทางการสอนเทานนกหาไม จะตองรจกอบรมเดกทงในดานศลธรรมจรรยาและวฒนธรรม รวมทงใหมความส�านกรบผดชอบในหนาท และในฐานะทจะเปนพลเมองดของชาตตอไปขางหนาการใหความรหรอทเรยกวาการสอนนนตางกบการอบรมการสอนคอการใหความร แกผเรยน สวนการอบรมเปนการฝกจตใจของผเรยนใหซมซาบตดเปนนสยขอใหทานทงหลายจงอยาสอนแตอยางเดยวใหอบรมใหไดรบความรดงกลาวมาแลวดวย...

พระบรมราโชวาทรชกาลท9

ในพธพระราชทานปรญญาบตรแกนสต

และนกศกษาวทยาลยวชาการศกษา

วนพฤหสบดท15ธนวาคม2503

ผสงอายเหลานนเพราะ1ใน3ของผสงอายพงพาตนเองไดหากเรา

ชวยใหอก 2 สวนของผสงอายขยบขนมาพงพาตนเองไดเชนกนกจะ

เปนการดแตทงนขนอยกบวาเราใหการศกษากบผสงอายอยางไร

ประโยคทสองของพระบรมราโชวาททวา“ผลการศกษาอบรม

ในวนนจะเปนเครองก�าหนดอนาคตของชาตในวนขางหนา...”การ

ศกษาอบรมท�าไมตองมค�าวา“อบรม”

34 หนงสอชดความร กระบวนทศนและหลกคดทเหมาะสมสำาหรบคนไทย 35

คนทเปนครอาจารยในโรงเรยนและมหาวทยาลยตองท�าสองหนาทคอการสอนและอบรมสวน“อบรมสงสอน”หรอ“อบรมเลยงด”ใชกบพอแม ครตองอบรมศลธรรมจรรยาวฒนธรรมไทยส�านกรบผดชอบในหนาทและเปนพลเมองดของชาตรวม5เรองไมวาจะเปนชนอนบาลประถมศกษามธยมศกษาอาชวะศกษาและมหาวทยาลยรชกาลท9ทรงขอใหสอนและอบรมสงเหลานซงคอหวใจของการสรางพลเมอง พอแมทกวนนท�าอยสองอยาง คอสงลกไปเรยนโรงเรยนทดทสดและเรยนกวดวชาทดทสดแตอยางอนไมสอนเลยแลวจะเปนผเปนคนไดอยางไร

กำรสอน

กำรอบรม เปนนสย

ชดอก-ออกผล• ทกษะชวต-ทกษะงำน• ควำมรพนฐำน• ควำมรเฉพำะทำง

• มคณธรรม จรยธรรม• มวฒนธรรม (มำรยำทไทย)• รบผดชอบในหนำท• เปนพลเมองด

รำกแกวมนคง

กระบวนทศนและหลกคดทเหมาะสมสำาหรบคนไทย 35

จากผงภาพเราเปรยบเดกเสมอนตนไมม2สวนคอสวนทอยใตดนและสวนทอยบนดน 1. สวนทอยใตดน เปนสวนทไมมใครเหนหรอระบบรากแตเปนสวนทตองเขมแขงเพอใหสวนล�าตนและสวนกงกานประคบประคองตวเองไดซงหมายถงสวนของการอบรมใหเกดเปนนสยโดยตองเรมตงแตเดกพอแมครบาอาจารยตองเขามารวมหรอแมแตกระทรวงทกกระทรวงจ�าเปนตองท�าในทกระบบ เชนการปลกฝงคณธรรม5เรองไดแกพอเพยงมวนยสจรตจตสาธารณะและความรบผดชอบใหกบคนในกระทรวงของตวเอง 2.สวนทอยบนดนคอสวนของความรการสอนตามต�าราไมวาจะเปนทกษะชวตทกษะงานความรพนฐานความรเฉพาะทางใหออกดอกออกผลไมแพใครในอาเซยนหากเราไปเนนขางบนมากเกนตนไมตนนกจะออนแอขางลางไมไดทหนงกฆาตวตาย

36 หนงสอชดความร กระบวนทศนและหลกคดทเหมาะสมสำาหรบคนไทย 37

หนาท

พระราชกระแสของสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯสยามบรมราชกมารเกยวกบพระบาทสมเดจพระปรมนทร มหาภมพลอดลยเดชบรมนาถบพตร

•พระองคทรงยดมนในหนาท•หนาทของพระองคไดแกในฐานะพระเจาแผนดน-ตองดแลราษฎรในฐานะทรงเปนพลเมองด - เหนอะไรทจะท�าเพอบานเมองไดกตองท�า

(วารสารมลนธชยพฒนา,ธ.ค.2557)

สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมารทรงม พระด�ารสเรองหนาทของพระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดชบรมนาถบพตรวา

พระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดชบรมนาถบพตรทรงยดมนในหนาท

ในชวง 70 ปทผานมา พระองคทานพระราชทานพระบรมราโชวาทใหกบปวงชนชาวไทยเปนจ�านวนมากในเรอง “ความซอสตย สจรต” ซงทานทรงใหน�าหนกมากทสด ในปรชญาของ

กระบวนทศนและหลกคดทเหมาะสมสำาหรบคนไทย 37

เศรษฐกจพอเพยง ทานทรงบอกวาตองฝกจตใจคนในชาตใหมคณธรรม และยกตวอยางเรองความซอสตยสจรตเปนหลกธรรมเดยวและความรบผดชอบในหนาท

หนาทของพระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดชบรมนาถบพตร

ในฐานะพระเจาแผนดนตองดแลราษฎร ในฐานะทรงเปนพลเมองดเหนอะไรทจะท�าเพอบานเมองไดกตองท�าพระองคทานทรงใหความส�าคญกบความซอสตยสจรต และความรบผดชอบตอหนาทเปนอยางมากนนคอหนาทในสถาบนสงคมในครอบครวและหนาทในฐานะพลเมอง สงคมเราควรมการขยายกระแสพระราชด�ารสนไปใหทวประเทศ หากเราอบรมลกหลานใหรจกความรบผดชอบในหนาทเพอเปน พลเมองด เหนอะไรท�าเพอสวนรวมไดควรท�า จะเปนการกระท�าทมพลงมหาศาลแฝงอย หากผใหญในบานเมองน�าหลกของสมเดจ พระเทพฯนไปปลกฝงและพฒนาเยาวชนเดกจะสามารถพฒนาและท�า อะไรใหบานเมองเราไดอกมากและความเหนแกตวกจะลดนอยลง และเมอรชกาลท 10 ขนครองราชยไมถงสองเดอน ทรงมพระราชด�ารสใหขาราชการไปขดลอกคคลองทเนาเหมนอย แลวสอมวลชนโทรทศนกไปสมภาษณชาวบานรมฝ งคลองจงทราบวาการขดลอกคคลองสงผลใหปนน�าไมทวมถงแมวาฝนจะตกหนกและน�าเยอะหลายภาคสวนโดยเฉพาะภาคประชาชนมองวาเปนสงดจงมการขยายเปนระบบจตอาสาไปทวประเทศดวยเชนกน

38 หนงสอชดความร กระบวนทศนและหลกคดทเหมาะสมสำาหรบคนไทย 39

และหากทานจ�าไดเมอชวงปพ.ศ.2553–2554มเหตการณบานเมองทคนไทยแบงพรรคแบงพวกทวทงประเทศค�าถามคอเราสรางคนประเภทนขนมาไดอยางไร เราจะปลอยใหกระบวนทศนเหลานมอยตอไปหรอไมและประเทศไทยจะยงคงทนไปไดอยไหม

โครงการกองทนการศกษา

เมอพ.ศ.2555พระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดชบรมนาถบพตรทรงมพระราชประสงคจดตง“โครงการกองทนการศกษา” ใหองคมนตรหาจตอาสา และเลอกโรงเรยนทขาดแคลนตามชายแดน โดยในหลวงรชกาลท 9 ทรงมพระราชประสงคเพยงขอเดยวคอ“ใหโรงเรยนสรางคนดใหแกบานเมอง”ทงทพระองคก�าลงประชวรอยแตกยงทรงหวงใยโรงเรยนในพนทหางไกลใหน�าเงนไปชวยเหลอโรงเรยนเหลานและมพระราชกระแสไวดงน 1.ใหครรกนกเรยน–นกเรยนรกคร: ใหครมความหวงดมความเมตตากบนกเรยนใหไดและใหนกเรยนมความรกและเคารพครใหไดซงกจรงวาถาลกไมเคารพรกพอแมกสอนไมไดหากพอแมไมรกลก กอาจเกดกรณดงขาวแมผลกลกใหตกน�าตาย หรอกรณผอ�านวยการโรงเรยนมเพศสมพนธกบลกศษย ทงนอยากใหกระทรวงศกษาธการมความ Smart เหนความถกตองเปนส�าคญและมIntegrity 2.ใหครสอนเดกใหมน�าใจแกเพอน:พระองคทรงยกตวอยางวา อยาสอนใหเดกแขงขนเพอเอาทหนงคนเรยนเกงในชนควรตวเพอน

กระบวนทศนและหลกคดทเหมาะสมสำาหรบคนไทย 39

ทเรยนชาและใหทกคนแขงกบตวเองเพราะคนเรยนเกงทตวเพอนดวยแลวแขงกบตวเองกจะยงเกงไปใหญสวนคนเรยนไดกลางๆและคนเรยนไมเกงแขงกบตวเองแลวจะกลายเปนคนเกงได โรงเรยนของพระองคทาน เมอครบ1ป เราไปดผลคะแนนO-netของโรงเรยนคะแนนขนทกโรงเรยนโดยทเราไมไดเนนวาโรงเรยนสรางคนเกง 3.ใหครจดกจกรรมใหเดกท�าเปนหมคณะ:เพอเดกจะไดเหนคณคาของความสามคค

ท�ำเพอบำนเมอง และประชำชน

เปำหมำยกำรศกษำในอดตเกง - ด - (ตวเอง) มสข

เปำหมำยกำรศกษำในปจจบนด - เกง - จตอาสา

ปพ.ศ.2542เรามพรบ.การศกษาแตทวาวตถประสงคการศกษามงคดวาเดกจะไดอะไร แตไมคดวาสงคมจะไดอะไร กลาวไดวาเปาหมายการศกษาในอดตคอท�าใหเดกเกง-ด-(ตวเอง)มสข แตวนนเปาหมายการศกษาตองเปลยนเปนด-เกง-จตอาสาท�าเพอบานเมองและประชาชนถอเปนNationalagendaทยงใหญ และสามารถเปลยนแปลงประเทศไทยได กองทนการศกษาไดด�าเนนการตงแตเดอนกมภาพนธพ.ศ.2555– ธนวาคมพ.ศ.2558มทงหมด4รนใน4ภาครวมทงสน155โรงเรยน

40 หนงสอชดความร กระบวนทศนและหลกคดทเหมาะสมสำาหรบคนไทย 41

โดยรชกาลท9มรบสงใหเลอกโรงเรยนทแยทสดและรบสงวา “การสรางคนดเปนเรองทยากและยาว แตกตองท�า ขอใหถอเปนหนาท”และองคมนตรอยาท�าเองใหเชญอาสาสมครมาเยอะๆ ชวยกนเพราะเปนเรองใหญมาก

โรงเรยนคณธรรมจรยธรรม

กองทนกำรศกษำ(ก.พ. 2555 - ธ.ค. 2558)

รนท 1 ภำคกลำงรนท 2 ภำคกลำงรนท 3 ภำคตะวนออกเฉยงเหนอและภำคใตรนท 3 ภำคเหนอรวมทงสน

รน จ�ำนวนโรงเรยน (แหง)

สงกด สพฐ.19324646

143

สงกด สอส.48--

12

รวม23404646

155

โรงเรยนปฐมบท : พ.ศ. 2553 โรงเรยนบำงมลนำกภมวทยำคม จ.พจตร ชวงท 1 : พ.ศ. 2555 กองทนกำรศกษำ ชวงท 2 : พ.ศ. 2557 มลนธยวสถรคณ ชวงท 3 : พ.ศ. 2559 กระทรวงศกษำธกำร

ในป พ.ศ. 2553 สมยนนผมไดท�างานรวมกบคณปราโมทยโชตมงคล อดตประธานผ ตรวจการแผนดนและคณนราทพย พมทรพยอดตผอ�านวยการศนยคณธรรมโดยไปท�างานกบโรงเรยนบางมลนากภมวทยาคม จงหวดพจตร ซงมปญหาตางๆ และแยทสดเชนผอ�านวยการโรงเรยนทจรตใชน�ามนหลวงเตมรถยนตของ

กระบวนทศนและหลกคดทเหมาะสมสำาหรบคนไทย 41

ตนเองครกลบบานเวลาบายสองครสอนพเศษทบานท�าใหสอนในชวโมงไมเตมทเดกมปญหาตดยาหนเรยนทองกอนวยเปนตน ส�าหรบโครงการเรมจากโรงเรยนบางมลนากภมวทยาคมแหงน โดยไดเขาไปขอรองผอ�านวยการโรงเรยนในสมยนนใหเขารวมกจกรรมเพอพฒนาและเปลยนแปลงโรงเรยนในเวลากอนเกษยณ2ป ซงไมไดมรปแบบหรอแบบแผนมเพยงความปรารถนาทหวงใหโรงเรยนทแยทสดกลายเปนโรงเรยนทด ตอมาจดใหมกจกรรมศกษาดงานทมลนธฉอจ ซงเปนองคกรดานจตอาสาเพอสวนรวมโดยใหผอ�านวยการครและนกเรยนไดเขาไปเรยนรทมลนธเปนเวลาสองอาทตย ใหไปหาเพยงค�าตอบเดยววาท�าไมคนทมลนธฉอจถงท�าอะไรเพอสวนรวมไดโดยทตวเอง ไมไดอะไรและเมอกลบมากพบวาทกคนมความตงใจขอเปลยนแปลงเพอโรงเรยน นอกจากนนตลอดปพ.ศ.2553ผมคณปราโมทยและคณนราทพยไดเดนทางไปพดคยกบองคกรปกครองสวนทองถนองคกร ภาครฐครผปกครองและคนในชมชนเพอขอใหทกคนเหนพองกนวา โรงเรยนอยไมไดตองปรบกระบวนทศนและวธคดหลงจากนนกไดออกแบบขนตอนการเปนโรงเรยนคณธรรม เกดผลและเหนการเปลยนแปลงภายใน2ปซงกพบการเปลยนแปลงอยางมากทงผบรหาร ครนกเรยนรวมทงผปกครองตางมสวนรวมกบกจกรรมของโรงเรยนเดกเรยนดขนมาก สอบเขาสถาบนอดมศกษาได มระเบยบวนยปญหายาเสพตดและทองในวยเรยนลดลงเดกนกเรยน2,000คนในโรงเรยนมชมรมของตนเอง และมชมรมหนงทเปนกจกรรมดแล

42 หนงสอชดความร กระบวนทศนและหลกคดทเหมาะสมสำาหรบคนไทย 43

คนแกในเทศบาลซงถอเปนกจกรรมทดมาก และมคณะกรรมการ ผปกครองจตอาสาจดเวรมารบนกเรยนหนาโรงเรยนเปนตน ในป พ.ศ. 2555 พระบาทสมเดจพระปรมนทรมหาภมพลอดลยเดช บรมนาถบพตรทรงมพระกระแสรบสงใหตงกองทน การศกษาแลวในทประชมองคมนตรโดยองคมนตรชลตพกผาสข ไดไปเยยมโรงเรยนน ทานบอกวาท�าไมไมเอารปแบบของโรงเรยนบางมลนากฯ มาใชละ จนสดทายทานพลเอกเปรม ตณสลานนท ใหน�ารปแบบนนมาใชและตงชอใหวา“โรงเรยนคณธรรมจรยธรรม”ปจจบนเรยกยอวา“โรงเรยนคณธรรม” ปพ.ศ.2555–2557เราท�ากจกรรมรวมกบ155โรงเรยนโดยเราใหนกวชาการจากมหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ ไปท�า การวจยและประเมนผลโรงเรยนหนงให ซงผลออกมาดหมด และคดอยากท�ากบโรงเรยนอนดวยแตไมมงบประมาณเพยงพอ ปพ.ศ.2559กระทรวงศกษาธการมนโยบายด�าเนนงานเรองโรงเรยนคณธรรมและปจจบนกยงด�าเนนการอย

จากโรงเรยนคณธรรมขยายสสถานศกษาคณธรรมในระดบตางๆ ไดแก 1.โรงเรยนคณธรรม 2.วทยาลยอาชวะคณธรรม1แหงทวทยาลยเทคนคโพธาราม 3.มหาวทยาลยคณธรรม2-3แหง 4.โรงพยาบาลคณธรรมมมากกวา80เปอรเซนตทวประเทศบางจงหวดท�าทกแหง เชน จงหวดตากและจงหวดเพชรบรณ ท�าตงแตโรงพยาบาลจงหวด โรงพยาบาลอ�าเภอ และโรงพยาบาลสขภาพต�าบล

กระบวนทศนและหลกคดทเหมาะสมสำาหรบคนไทย 43

5.บรษท/โรงงานคณธรรม2–3แหง 6.อนๆเชนองคกรปกครองสวนทองถนม1แหงคอต�าบลเพนยดอ�าเภอโคกส�าโรงจงหวดลพบรโดยมจดเรมตนจากก�านนผใหญบานและประชาชนในต�าบลเรยกรองใหจดตงต�าบลคณธรรมจากปญหายาเสพตด ด�าเนนการไดประมาณ 1 ปกวา สามารถเปลยนจากหนามอเปนหลงมอ

องคประกอบของโรงเรยนคณธรรม

ระบบธรรมาภบาล

รมณยสถาน

ปรชญำของเศรษฐกจพอเพยง ยงยน

องคกร องคกรคณธรรม

องคกรคณภาพ

องคกร:เปนแนวคดแรกเรมทตองการใหเปนองคกรคณธรรม ระบบธรรมาภบาล:คอรรปชนในระบบการศกษาของเรามมากนกกระทรวงศกษาธการควรน�าระบบธรรมาภบาลเขามาใชในโรงเรยนเปนSchoolgoodgovernanceหรอจะเปนUniversitygoodgovernanceและCollegegoodgovernanceมนถงเวลาแลวทรฐบาลควรเคยวเขญตรงน

44 หนงสอชดความร กระบวนทศนและหลกคดทเหมาะสมสำาหรบคนไทย 45

กระบวนการของระบบธรรมาภบาล

1. มเปาหมาย คอ ความมประสทธภาพและประสทธผล“ประหยด–เรยบงาย–ประโยชนสงสด”2.โครงสรางระบบธรรมาภบาลม4ระดบ ระดบท1:เจาขององคกร ระดบท2:คณะผก�าหนดนโยบาย ระดบท3:ผบรหาร ระดบท4:ผปฏบต3.หลกการคอตองม 3.1 ความรบผดชอบ (Responsibility): พนธสญญาทผครองต�าแหนงในองคกรจะปฏบตงานใหแกองคกร3.2การรบผดชอบ(Accountability):พนธสญญาทผใดเมอเรมลงมอท�างานจนท�างานเสรจแลว •เมอปฏบตชอบใหรบชอบ •เมอปฏบตผดใหรบผด4.กลไกการท�างานคอ •ความโปรงใส(Transparency):ออกแบบบรหาร •ตรวจสอบได(Audit):จากภายในและภายนอก

กระบวนทศนและหลกคดทเหมาะสมสำาหรบคนไทย 45

ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง :ปรชญาเศรษฐกจพอเพยงใชไดกบองคกรทกประเภท รวมทงโรงเรยนดวย เพราะปรชญานมงหวงใหโรงเรยนเปนโรงเรยนทยงยน

ปรชญาเศรษฐกจพอเพยงประกอบดวยเงอนไข3ประการคอ1.มคณธรรมโดยเฉพาะความซอสตยสจรต•ใชหลกความร-วชาการใหรจรงและรอบคอบ•ใชสต-ปญญาและความขยนอดทน2.มองคประกอบของการตดสนใจใหใช“ทางสายกลาง”คอความพอเพยงประกอบดวย•พอประมาณตามอตภาพ•มเหตผล•ไมกระทบภมคมกนขององคกรในมตใดมตหนง3.การสรางภมคมกนหรอความเขมแขงใหแกองคกรตองมภมคมกนในดานตางๆไดแก•ดานวตถ(การเงนและทรพยสน)•ดานสงคม(ศลธรรมการศกษาและสขภาพ)•ดานสงแวดลอม•ดานวฒนธรรม

46 หนงสอชดความร กระบวนทศนและหลกคดทเหมาะสมสำาหรบคนไทย 47

จะเปนสงดซงมเปาหมายคอสบายกายสบายใจและสะดวกโดยมวธการคอการออกแบบตกแตงภายในอาคารและออกแบบตกแตงสงแวดลอมนอกอาคารรวมถงการปลกตนไมดวย

6ขนตอนการสรางองคกรคณธรรม

1. ทกภาคสวนเหนพองตองกนมารวมในกระบวนการ ไดแก ผอ�านวยการครนกเรยนภารโรงโดยท ขอท1ทกคนตองเขามารวมในกระบวนการ ขอท2คณธรรมนไมใชเฉพาะศาสนาใดเปนคณธรรมสากล2.ระดมความคด-ท�าบญช2ชด บญชชดท1:พฤตกรรมทไมพงประสงค(ทผานมา)ในชวง2-3 ปทผานมา ทกคนเขยน 1 ความเหน มองจดบกพรองของโรงเรยนทตองการพฒนาทงโรงเรยน เชนครมาสาย (ไมตองระบตวตน)แลวมาหาความถ บญชชดท 2: พฤตกรรมทพงประสงค (ทจะปฏบตในหนงปขางหนา) ความปรารถนาทอยากท�าซงเชอวาจะมผลตอการเปลยนแปลงบญชท1ไดมากทสดแลวน�ามาหาความถ3.ระดมความคด -ก�าหนดคณธรรมหลก(=อตลกษณเชงคณธรรม,ยาวเศษ)อนจะลดพฤตกรรมทไมพงประสงคและเพมพฤตกรรมทพงประสงคพบวามคณธรรมตรงกนคอเชน ก.ความซอสตย ข.ความรบผดชอบ ค.ความมน�าใจ

กระบวนทศนและหลกคดทเหมาะสมสำาหรบคนไทย 47

4. แตละภาคสวนระดมความคดวาภาคสวนของตนจะมนโยบาย หรอแนวปฏบตอะไรบางใน1ปขางหนาทงผบรหารครบคลากรนกเรยน ในประเดนคณธรรม ความซอสตย ความรบผดชอบ ความมน�าใจตองแปลงคณธรรมใหเปนการกระท�าใหไดดงเชน ความซอสตย : ครไมเบยดเบยนเวลาราชการจดซอจดจางตองโปรงใสนกเรยนไมลอกการบานเพอน ความรบผดชอบ: มหนาทเปนนกเรยนเปนลกมการยกมอไหวพอแมเมอจะไปโรงเรยนไมเทยวตองดหนงสอไมหนเรยนครรบผดชอบการสอนอยางเตมทในหนาท ความมน�าใจ:ผปกครองตงชมรมผปกครองจตอาสา

กำรวำงแผนใน 1 ปขำงหนำของแตละภำคสวน

ควำมซอสตยควำมรบผดชอบควำมมน�ำใจ

ภำคสวนท 1 ภำคสวนท 2 ภำคสวนท 3

48 หนงสอชดความร กระบวนทศนและหลกคดทเหมาะสมสำาหรบคนไทย 49

5.ประเมนผลสนปเพอดการเปลยนแปลงเชนเดกตดยาลดลงหรอไม เดกทองวยเรยนยงมหรอไม • พฤตกรรมทไมพงประสงคลดลงเทาไร • พฤตกรรมทพงประสงคเพมขนเทาไร • ผลลพธอนๆเชนความสามคคความชวยเหลอเกอกลการ ประหยดฯลฯ6. เรมกระบวนการใหมส�าหรบปตอไปตามขนตอนท 1-5ท�าจนเกดเปน“วฒนธรรมองคกร”

กำรอบรมจนเกดเปนนสยประจ�ำชำต

ญปน มวนย ใฝเรยนร รบผดชอบตอสวนรวมสงคโปร ซอสตย มวนย ใฝเรยนรเกาหลใต มวนย ใฝเรยนร สงานหนกไทย ซอสตย รบผดชอบ มนำาใจ

นสยประจ�ำชำต

กลาวไดวา5คณธรรมน“พอเพยงวนยสจรตจตสาธารณะและรบผดชอบ” อยในใจของคนอยแลวและถอเปนคณธรรมของประเทศ

กระบวนทศนและหลกคดทเหมาะสมสำาหรบคนไทย 49

เมอวนท23มกราคมพ.ศ.2560

ในหลวงรชกาลท10ทรงมพระบรมราโชบายดานการศกษาวาการศกษาตองมงสรางพนฐานทดใหแกผเรยน(เดกไทย)ดงนคอ

1.ใหทศนคตทดถกตองตอบานเมอง •มความรความเขาใจตอชาตบานเมอง •ยดมนในศาสนา •มนคงในสถาบนพระมหากษตรย •มความเอออาทรตอครอบครวและชมชนของตน2.พนฐานชวต(=อปนสย)ทมนคงเขมแขง •รจกแยกแยะสงทผด–ชอบ/ชว–ด •ปฏบตแตสงทชอบสงทดงาม •ปฏเสธสงทผดสงทชว •ชวยกนสรางคนดใหแกบานเมอง3.มอาชพ–มงานท�า •การเลยงดลกหลานในครอบครวหรอการฝกฝนอบรมในสถานศกษาตองมงใหเดกและเยาวชนรกงานสงานท�าจนงานส�าเรจ • การฝกฝนอบรมทงในหลกสตรและนอกหลกสตรตองมจด มงหมายใหผเรยนท�างานเปนและมงานท�าในทสด • ตองสนบสนนผส�าเรจหลกสตรมอาชพ มงานท�า จนสามารถเลยงตวเองและครอบครว

50 หนงสอชดความร กระบวนทศนและหลกคดทเหมาะสมสำาหรบคนไทย 51

ยกตวอยางโรงเรยนบานเขาขวางจงหวดลพบรทเปดสอนระดบอนบาล1-ประถมศกษาปท6เปาหมาย:เดกอนบาล2–ประถมศกษาปท6ตองท�าอาชพไดปละ1อาชพสวนอนบาล1ยงไมตองมอาชพ•อ.2ตองเพาะถวงอกเปนทกคน•ป.1ตองเพาะเมลดทานตะวนเปน•ป.2ตองปลกผกลงดน•ป.3ตองเลยงไสเดอนและท�าปย•ป.4ตองท�านา•ป.5ตองเลยงปลาได•ป.6ตองเลยงไก จบจากโรงเรยนนแลว ตองท�าไดทง 6 อาชพ เมอจบแลวจะไปตอทไหนกไดท�าใหเหนวาเดกไดท�างานกบเพอนกบกลมเดกรวาอะไรผดอะไรถกกลารบผดรบถกเดกเกดความภาคภมใจในงานตนเอง ไมใชเรยนแตกวดวชา ทงนครอบครวชาวบานเกดความสขเกดความรวมมอในชมชนรวมแรงรวมใจ

กระบวนทศนและหลกคดทเหมาะสมสำาหรบคนไทย 51

4.เปนพลเมองด •การเปนพลเมองดเปนหนาทของทกคน •ครอบครว–สถานศกษาและสถานประกอบการตองสงเสรมใหทกคนมโอกาสท�าหนาทเปนพลเมองด •การเปนพลเมองดคอ“เหนอะไรทจะท�าเพอบานเมองไดกตองท�า”เชนงานอาสาสมครงานบ�าเพญประโยชนงานสาธารณกศลใหท�าดวยความมน�าใจและความเอออาทร

ขอบพระคณครบ

52 หนงสอชดความร กระบวนทศนและหลกคดทเหมาะสมสำาหรบคนไทย 53

กระบวนทศนและหลกคดทเหมาะสมสำาหรบคนไทย 53

หนงสอชดควำมร : กระบวนทศนและหลกคดทเหมำะสมส�ำหรบคนไทย

โดย ศาสตราจารยเกยรตคณ นายแพทยเกษม วฒนชย และ ศาสตราจารยกตตคณ ดร.เทยนฉาย กระนนทน

ผจดพมพเผยแพร:ศนยคณธรรม(องคการมหาชน)เลขท69อาคารวทยาลยการจดการมหาวทยาลยมหดล(CMMU)ชน 16-17 ถนนวภาวดรงสต แขวงสามเสนใน เขตพญาไท กรงเทพฯ10400โทรศพท0-2644-9900โทรสาร0-2644-4901Website:www.moralcenter.or.th

ทปรกษา: นายสนสอสวนผอ�านวยการศนยคณธรรมคณะผจดท�า: เจาหนาทศนยคณธรรม(องคการมหาชน) นายประมวลบญมา นางสาวน�าฝนพนธะวงค นางสาวภททราวรยะสกลธรณ นางสาวจระวรรณบรรเทาทกข นายบญญานนทศรโท นางสาวอสมาปทมะสงข นางรตกรวงวงค นางสาวกมลวรรณจนค�าส

เรยบเรยงและออกแบบรปเลม:บรษทชวนท�าจ�ากด81ซอยโชคชยส 46ถนนโชคชยส แขวงลาดพราว เขตลาดพราวกทม.10230โทรศพท0-89-144-4717,0-86-338-5156

56 หนงสอชดความร

ศนยคณธรรม(องคการมหาชน)69อาคารวทยาลยการจดการมหาวทยาลยมหดล(CMMU)ชน16-17ถนนวภาวดรงสตแขวงสามเสนในเขตพญาไทกรงเทพฯ10400โทรศพท0-2644-9900โทรสาร0-2644-4901-3www.moralcenter.or.thFacebook:moralcentre,moralspaces