Hindistan ve Uzakdo u Asya’daki Müslümanlarla, Osmanl Devleti ili kilerinin ba lang c 15. yüzy l n ba lar na kadar uzanmaktad r. Bu ili kiler 19. yüzy l n son çeyre ine kadar kar l kl elçiler ve hediyeler gönderme eklinde devam etmi tir. Ancak söz konusu asr n son çeyre inden, mparatorlu un y k l na kadar Hindistan Müslümanlar , Osmanl Devleti’nin Avrupal Devletler ve Rusya ile sava lar nda az da olsa katk sa lamak dü üncesiyle yard m kampanyalar düzenleyerek gerek nakdî, gerekse maddî yard mda bulunmu lard r. Bu çal mada Hindistan’daki Müslüman Hintlilerin Balkan Sava lar boyunca Osmanl ordusuna yapt klar nakdî ve maddî yard mlar n devrin Osmanl gazete ve dergilerine ne ekilde yans d incelenmeye çal lm t r.

Balkan Sava lar , Hint Müslümanlar , yard m kampanyas , Osmanl Bas n .

The roots of the relationship between the Ottoman Empire and the Muslims in the Far East and India go back to the beginning of the 15th century. Those relationships have continued in the form of sending reciprocally some gifts and ambassadors till the last quarter of the 19th century. However from the last quarter of the said century to the decadence of the empire, the Muslim people of India aided financially by organizing some fund drives in contemplation of contributing some during the wars between the Ottoman Empire and Russia and European states. This study is trying to analyze how those financial aids made by the Muslim Indians of India through the Balkan wars to the Ottoman army have been reflected in the Ottoman journals and reviews.

Balkan wars, Indian Muslims, fund drive, Ottoman press

* Ara . Gör., .Ü. Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü. serdalsoyluer@gmail.com

Serdal SOYLUER

92

XX. yüzy l n ilk çeyre i Osmanl Devleti’nin da lma sürecinde önemli bir zaman dilimidir. Bu devrede Osmanl Devleti kendisini Trablusgarp Sava ile ba layan Balkan Sava ile devam eden ve I. Dünya Sava ile neticelenen mücadeleler silsilesi içinde bulmu tur. Bu sava lardan ilki olan Trablusgarp Sava , devletin ve hükümetin büyük y k ma sürüklendi inin habercisi durumundad r. Osmanl Devleti, yenilgisi sonucu 1912 y l Ekim ay nda talya ile U i Antla mas ’n imzalayarak Kuzey Afrika’daki son topra n ve Ege Denizi’ndeki Oniki Ada ve Rodos’u bu devlete vermek zorunda kalm t r1.

Osmanl Devleti’nin içinde bulundu u bu güç durumdan yararlanmak isteyen Balkan Devletleri, ba ta Rusya olmak üzere Avrupal devletlerin k k rtmas yla gerçekle mesi mümkün olmayan isteklerde bulunmu lard r. Osmanl Devleti’nin bu istekleri kabul etmemesi üzerine 8 Ekim 1912 tarihinde Karada , Osmanl Devleti’ne harp ilan ederek Birinci Balkan Sava ’n resmen ba latm t r. K sa süre sonra Bulgaristan, Yunanistan ve S rbistan da sava a dâhil olmu lard r. Osmanl Devleti’nin ordular farkl cephelere da lm durumda oldu u için Balkan cephesinde kesin ba ar çok zor bir ihtimaldi. Nitekim birkaç ay içerisinde Osmanl ordusu da lm , devletin Balkan topraklar n n tamam na yak n hatta eski payitaht Edirne bile elden ç km t r. Sava lar ve Balkanlar’dan gelen milyonu a k n muhacirin iskân ve ia e sorunlar devletin kötü durumda olan ekonomisini, idari ve sosyal yap s n s k nt ya sokmu tur. Bu geli meler iktidarda olan ttihat ve Terakki F rkas ’n n kamuoyunda ve padi ah nezdinde itibar n n zedelenmesine neden olmu , sonuçta iktidardan indirilerek 29 Ekim 1912 tarihinde yerine yeni hükümet kurulmu tur. Ancak yeni hükümetin kurulmas , sava ve devletin içinde bulundu u durumu düzeltmek için bir çözüm niteli inden uzak gözükmektedir. Zira bu süreç içerisinde Balkan Devletleri ile çat malar ola an iddetiyle devam etmi , sonuçta Avrupal devletlerin arac l yla 30 May s 1913 tarihinde imzalanan Londra Antla mas Osmanl Devleti aleyhine bar getirmi tir. Ancak k sa bir süre sonra Balkan Devletleri’nin Osmanl Devleti’nden elde ettikleri topraklar payla amamalar , kendi aralar nda sava a neden olmu tur.

1 Trablusgarp Sava ve neticesinde imzalanan U i Antla mas hakk nda bkz. srafil Kurtcephe, Türk-

talyan li kileri (1911–1916), Türk Tarih Kurumu Bas mevi (TTKB), Ankara 1995.

BALKAN SAVA INDA SIRASINDA H NTL LER N OSMANLI'YA YARDIMI

93

kinci Balkan Sava ’n f rsat bilen Osmanl Devleti 1913 y l A ustosu’na kadar Edirne ve Do u Trakya’y geri almay ba arm t r2.

Bütün bu geli meler ya an rken, olaylar n meydana geldi i co rafyadan çok uzak bir bölgede, Uzakdo u’da emperyalist devletler ve Balkan Devletleri’ne büyük bir tepki, Osmanl Devleti’ne ise yo un bir ilgi ba göstermi tir. Trablusgarp Sava esnas nda da Osmanl Devleti’ne maddi, manevi yard mlar n esirgemeyen Uzakdo u Müslümanlar ile Osmanl Devleti’nin ili kilerinin ba lang c Güney Hindistan’daki baz Müslüman sultanl klar n, Fatih Sultan Mehmed ve II. Bayezid devirlerinde elçiler vas tas yla Osmanl Devleti’ne mektup ve hediyeler göndermesine kadar uzanmaktad r. Osmanl Devleti de bu ilgiye cevap vermekte hiçbir tereddüt göstermemi tir. lk ili kilerin bu devre rastlamas nda stanbul’un fethinin etkisi büyüktür3. Daha sonra Yavuz Sultan Selim’in 1517’de M s r ve Hicaz’ Osmanl s n rlar na katmas ili kilerin daha da güçlenmesine neden olmu tur. Çünkü Müslümanlar için kutsal olan bu mekânlarla birlikte Hilâfet de Osmanl Devleti’ne geçmi tir4. Hilâfetin Osmanl Devleti’ne geçi i Osmanl lar n yaln z Uzakdo u Müslümanlar ile de il, tüm Dünya Müslümanlar ile ili kisinde bir dönüm noktas te kil etmi tir. Art k Osmanl Devleti, slâm’ n ve Müslümanlar n koruyucusu ve bayraktar d r. Bundan sonraki ili kilerin ilerleme sürecinde bu olgu hep katalizör vazifesi görecektir.

XIX. yüzy l n ortalar na kadar Osmanl Devleti, Uzakdo u Müslümanlar n n sömürgeci devletlerin sald r lar na kar yard m taleplerine elinden geldi ince yan t vermeye çal m t r. Ancak bu yüzy lda Osmanl Devleti’nin eski gücünden uzak ve kendi s k nt lar ile me gul olmas ili kilerin eski yo unlu unu kaybetmesine neden olmu tur. XIX. yüzy l n son çeyre ine gelindi inde Avrupal Devletler, Asya’n n tamam na yak n n ele geçirmi lerdir. Uzakdo u’daki Müslüman topluluklar art k Avrupal Devletlerin sömürgelerinde ya ayan halklar statüsündedirler ve Osmanl Devleti’nden umutlar n kesmi durumdad rlar.

2 Balkan Sava lar ve sonunda imzalanan antla malar hakk nda bkz. Rifat Uçarol, Siyasi Tarih 1789–2001,

Der Yay nlar , stanbul 2006, s. 488–528; Genel Kurmay Harb Tarihi Ba kanl , Balkan Harbi, I, II, Ankara 1970 vd.

3 Yusuf Hikmet Bayur, Hindistan Tarihi I, TTKB, Ankara 1950, s. 397–402; smail Hakk Uzunçar l ,Osmanl Tarihi, III/II, TTKB, Ankara 1982, 261–262.

4 Uzunçar l , a.g.e., II, Ankara 1983, s. 279-297.

Serdal SOYLUER

94

II. Abdülhamid’in 1876’da tahta ç k yla Osmanl Devleti’nin Dünya Müslümanlar na olan ilgisi de farkl bir mecraya yönelmi tir. Çünkü II. Abdülhamid’in tahta geçer geçmez etkinli ini yitiren Osmanl l k ilkesi yerine slâm birli i ilkesine önem verdi i ve gerek iç gerekse d politikada bu ilke

do rultusunda bir siyaset yürütmeye gayret gösterdi i görülür5.

II. Abdülhamid, Dünya Müslümanlar n n büyük ço unlu unun gayrimüslim devletlerin idaresi alt nda olmas ndan çok müteessirdir, ancak bunun Hilâfet arac l yla ittihada engel te kil etmeyece ini dü ünmektedir. E er söz konusu manevi birliktelik sa lan rsa Osmanl Devleti, Avrupal Devletlerle ili kilerinde etkin bir konuma yükselecektir6. II. Abdülhamid otuz y l a k n idaresi döneminde Dünya Müslümanlar n n problemleriyle yak ndan ilgilenmi , yard m eli uzatamasa da en az ndan diplomatik anlamda giri imlerde bulunmu tur7.

II. Abdülhamid’in slâm birli i politikas çerçevesinde yapt klar , Dünya Müslümanlar özellikle Hint Müslümanlar aras nda çok büyük ilgi ve heyecan uyand rm t r. Hint Müslümanlar da Osmanl Devleti’ne duydu u ilgi ve ba l l n zahirî ifadesini Osmanl Devleti’nin zor durumlar nda sa lad maddi ve manevi yard mlarla göstermi tir8.

Hint Müslümanlar n n Trablusgarp Sava s ras nda sergiledikleri bu hamiyetperverlik Balkan Sava s ras nda doruk noktaya ula m t r. Sava n ba lad haber al n r al nmaz, Trablusgarp Sava ’ndaki tepkilere göre daha disiplinli ve düzenli bir hareketle Hindistan’ n büyük yerle im merkezlerinde mitingler düzenlenir9. Hutbelerde ve yay nlanan fetvalarda Osmanl Devleti’ni desteklemenin farz oldu u dolay s yla zekât, sadaka ve kurban paralar n n Osmanl Devleti’ne gönderilebilece i belirtilir10. Mitingler sonras ve Hint Müslümanlar n n yay n organlar olan Zî-Comrade, el-Hilâl, Zemindâr Gazeteleri’nce düzenlenen yard m kampanyalar nda büyük miktarda mebla

5 Abdülhamid, Siyasî Hat rat m, (terc.) S. Can, stanbul 1984, s. 178, 180. 6 Abdülhamid, Siyasî Hat rat m, s. 178. 7 Abdülhamid, Siyasî Hat rat m, s. 176–177. 8 Azmi Özcan, Pan- slâmizm Osmanl Devleti Hindistan Müslümanlar ve ngiltere (1877–1924), Türkiye

Diyanet Vakf Yay nlar , Ankara 1997, s. 157. 9 Özcan, a.g.e., s. 190. 10 kdam, nr. 5670, 2 K.Evvel 1912, s. 4; Sebîlürre ad, Cilt 10, nr. 239, 28 Mart 1329, s. 87; Özcan, a.g.e., s.

191.

BALKAN SAVA INDA SIRASINDA H NTL LER N OSMANLI'YA YARDIMI

95

toplanm t r. Bu mebla lar n büyük k sm Hilâl-i Ahmer Cemiyeti ve Osmanl Bankas vas tas yla Osmanl Devleti’ne ula t r lm t r.

Hint Müslümanlar n n yapt klar maddi yard mlar devrin Osmanl yay n organlar na da yans m t r. Türk bas n hayat n n en hareketli devrinin ya and bu dönemde birkaç süreli yay n d ndaki gazete ve dergiler miktar olarak çok olmalar na ra men süreklilik arz etmemektedir11. Bu gazetelerin önde gelenleri bile ekonomik kriz ve sansür nedeniyle zaman zaman kapat lm veya ba ka adlar alt nda yay nlanarak sansürden kurtulmaya çal m lard r12. Ara t rmam zda dönemin önemli günlük siyasi gazetelerinden kdam, slâm Dünyas na yönelik yay nlar yla dikkat çeken haftal k dergi Sebîlürre ad ve o dönemde iktidarda olan ttihat ve Terakki’nin yay n organ olan günlük siyasi gazete Tanîn taranarak Hint Müslümanlar n n yard mlar n n bu ne riyata yans malar tespit edilmeye çal lm t r.

kdam Gazetesi, Hint Müslümanlar n n Osmanl Devleti’ne gönderdi i yard mlar hakk ndaki haberleri Hindistan’da ne rolunan Times, Paisa Ahbâr, Vatan Lahor, el-Mukattam, Union vb. gazetelerden ve Osmanl Hilâl-i Ahmer Cemiyeti’nin yard mda bulunanlar hakk nda yay nlad listeler arac l yla temin etmi ve bunlara sütunlar nda yer vermeye çal m t r. kdam Gazetesi’nde, Hindistan’da Osmanl lehine düzenlenen mitinglerden ve ard ndan toplanan yard mlardan ve Hint Hilâl-i Ahmeri’nce Osmanl askerini tedavi etmek için tertip edilerek gönderilen t p heyetinin faaliyetlerinden bahseden fakat bu yard mlar n miktar n belirtmeyen pek çok makale yay nlanm t r13. Yard m miktar n n aç kça belirtildi i makaleler ise unlard r:

2 Ekim 1912 tarihinde sava n ba lamas ile birlikte ilk yard m haberi 13 Ekim 1912 tarihli say da verilmi tir. Times Gazetesi’nden naklen bildirilen “Hind Müslümanlar n n Tezahürat ” ba l kl habere göre Hindistan’daki Pretoryo Cemaat-i slâmiyesi Hilâl-i Ahmer Cemiyeti’ne telgraf ve Millî Bank

11 Balkan Sava y llar nda stanbul’da ç kan gazete ve dergiler hakk nda bkz. Halûk Harun Duman,

Balkanlara Veda Bas n ve Edebiyatta Balkan Sava (1912–1913), Duyap Yay nc l k, stanbul 2005, s. 50–74, vd.

12 Duman, a.g.e., s. 70 13 kdam, nr. 5579, 5638, 5654, 5662, 5686, 5689, 5700, 5732, 5751, 5765, 5809, 5867, 5872, 5906, 5929.

Serdal SOYLUER

96

marifetiyle 550 ngiliz liral k yard m göndermi , Dava-y slâm’ n muzafferiyeti temennisinde bulunmu tur14. 24 Ekim 1912 tarihli say s ndaki Osmanl ordusuna yard mda bulunanlar n isim listesinin yer ald “ anât” ba l kl yaz da Lahor’da yay nlanan “Vatan” gazetesi imtiyaz sahibi Mehmed n aah Efendi taraf ndan yap lan 4.459 kuru luk yard mdan bahsedilmi tir15. 6 Kas m 1912 tarihli say da yay nlanan “Hindistan’da Tezahürat- slâmiye” ba l kl yaz da Osmanl harp ianesi olarak toplanan 3.000.000 rupinin uzun zamand r yap lmas dü ünülen slâm Dârülfünununa harcanmas yönünde müracaatta bulunan Muhalif Hint Müslümanlar n n ileri gelenlerinin giri imlerinin A a Han taraf ndan etkisiz hâle getirildi i belirtilmektedir16.

“Paisa Ahbâr” gazetesi’nden al nan “Hindistan Müslim ve Müslimelerinin Hamiyet-i Diniye ve nsaniyeleri” ba l kl yaz da Hint Ulemâs n n, Müslümanlar n zekât, sadaka, kurban ve hayrât- sairelerini Osmanl ordusuna yard m olarak verdikleri takdirde büyük sevap kazanacaklar n bildiren fetvalar ndan sonra Hint Ahali-i slâmiyesi aras nda sadece erkekler de il, kad nlar aras nda da adetâ iane yar n n vuku’ buldu u belirtilmi tir.

Ayn gazetede Müslüman Hint kad nlar nca yard m toplamak için gayet mühim bir toplant düzenlendi i de bildirilmektedir. 600 Müslüman kad n n kat ld toplant da Osmanl ordusunun muzafferiyeti için dualar edilip, Kur’an okunmu , Osmanl ordusuna yard m n önemini anlatan konu malar sonras toplant ya kat lan kad nlar üzerlerinde k ymete de er ne kadar e yas varsa iane sand na b rakm t r. Ard ndan yap lan konu mada Hindistan Hükümeti’nin Osmanl ordusuna yard m toplanmas na müsaade etmedi i söylentilerinin do ru olmad , aksine Hint vali yard mc s n n kendi cebinden 1.000 rupi iane verdi i belirtilmi tir. Bu konu ma sonras kad nlar n mücevher ve ziynet e yas almak için tasarruflar nda bulundurduklar paralar ianeye harcamalar teklifinde bulunulmu tur. Teklifin ard ndan toplant ya kat lan han mlar üzerlerindeki nakitlerini ve ziynet e yalar n iane sand na b rakm lard r. Bu s rada fakir bir

14 kdam, nr. 5619, 13 T.Evvel 1912, s. 2. 15 kdam, nr. 5631, 24 T.Evvel 1912, s. 4. 16 O esnada Moskova’da bulunan A a Han, Hint Müslümanlar aras nda sözüne güvenilir, etkin bir

ahsiyettir. Böyle bir okulun tesisi için ba tan beri canla ba la çal m olmas na ra men, bu paran n Osmanl askerine yard m için gönderilmesinin daha uygun olaca kanaatindedir. kdam, nr. 5644, 6 T.Sani 1912, s. 2.

BALKAN SAVA INDA SIRASINDA H NTL LER N OSMANLI'YA YARDIMI

97

kad n toplant reisinin yan na giderek iki çar af ve bir mektup b rakm t r. Reisin toplant da okudu u bu mektupta u cümleler yazmaktad r:

“Hânemde verilecek iki çar aftan ba ka bir ey yoktur. Kalbim ianeye i tiraki arzu ediyor, bunu kabul ediniz.”

Daha sonra bu çar aflar müzayedeye ç kar lm , 11 rupiye ihale olunmu tur. Bedeli iane sand na, çar aflar fakir kad na teslim edilmi tir. Toplant n n etkisi o kadar büyük olmu tur ki, toplant ya uzak mesafelerden arabalarla gelen kad nlar n ço u, arabalar geri göndererek onlara verecekleri ücreti ianeye vermi , evlerine yaya dönmeyi tercih etmi lerdir17.

kdam Gazetesi, “Hindistan’da anât” ba l kl yaz da matbaalar na Hindistan’dan gelen gazetelerin tamam n n iane cetvelleri ile dolu oldu unu, ancak bu ianelerin tamam n n gazetede ne rinin mümkün olmad n belirtmi tir. Fakat büyük miktarda yard m verenleri yay nlamalar n n kendilerine bir vazife oldu unu da bildirmi tir. Yard mda bulunanlar u ekilde ne redilmektedir:

Müslüman olmayan Hintlilerin yard mlar : Kevalyar Mihracesi Hilâl-i Ahmer Cemiyeti’ne 1.000 rupi vermi , tebaas bulunan Hintlilere de iane hakk nda bir te viknâme yay nlam t r. Berude Mihracesi’nin e i 500 rupi vermi , hem-mezhebi tüm kad nlara da ianeyi te vik edici bir beyannâme ne retmi tir. Di er yerle im yerlerindeki pek çok Hintli zengin de Müslüman zenginlerle iane verme yar na girmi lerdir.

Müslüman Hintlilerden Behovolyor Hükümdar Genc (Nüvvab) hazretleri 20.000 rupi vermi ve tâbiyetinde bulunan Müslim-gayrimüslim tüm halk da kendi aras nda iane toplam t r. Bombay’dan Kerim Bahaî brahim Efendi 15.000 rupi, yine Bombay’dan isim vermeyen bir zât 10.000 rupi, di er bir zât 5.000 rupi iane vermi tir. Bu üç ki inin ianesi toplam 30.000 rupi olup, 2.000 ngiliz liras olarak Hilâl-i Ahmer Cemiyeti’ne teslim edilmi tir. Lahor’daki bir

toplant da Pe averli bir tüccar 3.000 rupiyi toplant esnas nda vermi ; 3.000 rupiyi de Pe aver’e döndükten sonra verece ini vaat etmi tir. Bu toplant da Afganistan’ n eski emirlerinden Serdar Eyüp Han’ n ianesi de dikkat çekici bulunmu tur. Serdar Eyüp Han 4.345 rupisi nakit olmak üzere k ymeti cem’an

17 kdam, nr. 5688, 20 K.Evvel 1912, s. 4.

Serdal SOYLUER

98

8.000 rupi olan 3 Arap tay , s rmal sar k ve külah ile sair tezyinât n -ki bunlara da cem’an 14.000 rupi de er biçilmi tir- iane olarak ba lam t r18.

“Bir Hareket-i Âlicenabane” ba l kl yaz da Lahor’da yay nlanan “Paisa Ahbâr” gazetesine bir ahs n 1.500 rupi iane ve bir mektup gönderdi i bildirilmi tir. Mektupta Allah’ n bedenen ve malen cihad emretti ini, kendisinin bedenen cihada muktedir olmad n ancak mal yla cihad edebilece ini belirtmi tir. Bu amaçla ayl k 250 rupi iane taahhüt etmi tir. Bunun 6 ayl k k sm olan 1.500 rupiyi imdi gönderdi ini, sava devam ettikçe yard m sürdürece ini, ancak ismini aç klamayaca n bildirmi tir.

Ayn makalede harpten önce Hindistan’da bir darülfünûn in âs için 3.500.000 rupi mebla topland na, harp ç k nca Hindistan’daki tüm gazetelerin ve halk n bu paray harp ianesi olarak Osmanl Devleti’ne verilmesini talep ettiklerine de de inilmi tir. Makalenin devam nda Delhi’deki tüm kasaplar n aralar nda anla arak kurban bayram süresince toplanan et bedelini ianeye terke karar verdikleri, buna kar gelen kasaplara kurban kestirmeyecekleri bildirilmi tir19.

Osmanl Hilâl-i Ahmer Cemiyeti’nden edinilen bilgiye göre yay nlanan “Hindistan Müslümanlar n n Hamiyeti” ba l kl yaz da Bombay ehri Türk-Arap Kad nlar Cemiyeti reisesi eyh Kas m Efendi’nin e i Münire Han m taraf ndan Hilâl-i Ahmer ianesi olarak toplanan 1.947 Osmanl Liras ’n n Osmanl Hilâl-i Ahmer Genel Merkezine verildi i, merkezin de bundan büyük memnuniyet duydu u bildirilmi tir20.

“Paisa Ahbâr” Gazetesi’nde yay nlanan makalenin aynen tercümesiyle verilen “Hind Müslümanlar n n anesi” ba l kl yaz da Lahor’daki Orienst Bank Heyeti’nin, Osmanl Devleti’ne on sene müddetle faizsiz borç verme karar ald na ve esham n sat a ç kard na de inilmektedir. Büyük ehirlerdeki Müslüman memurlar bunun icras için giri imlerde bulunmu lard r. Hint Genel Valisi ve e i taraf ndan toplanan 510.000 rupilik iane Dersaadet ngiliz Sefirinin e i arac l yla Türk yaral lar n n tedavisi için Osmanl Hükümeti’ne teslim edilmi tir. Hindistan’ n Seyyalkut ehri mutasarr f ngiliz General, ehrin Hilâl-i Ahmer Cemiyeti’ne reislik ederek büyük miktarda iane toplam , kendisi de

18 kdam, nr. 5692, 24 K.Evvel 1912, s. 3. 19 kdam, nr. 5692, 24 K.Evvel 1912, s. 3. 20 kdam, nr. 5704, 5 K.Sani 1913, s. 4.

BALKAN SAVA INDA SIRASINDA H NTL LER N OSMANLI'YA YARDIMI

99

büyük miktarda mebla la bu ianeye katk da bulunmu tur. Maiyetinde bulunan zabitlerden de iane toplam t r. Ayn ahs n iane toplanmas hususunda irad etti i nutuk halk aras nda büyük bir etki yaratm t r. Hatta gayrimüslim vatanda lar da bundan etkilenerek 5.000 rupi iane toplam lar ve Müslüman vatanda lar na teslim etmi lerdir. Behomal Hâkimesi dahi 100.000 rupi iane vermi tir21.

Kudüs Hindu eyhi Abdurrahman ile yap lan röportajda eyh, Hindistan’dan ald haberlere göre Hintlilerin, Osmanl Hükümeti’nin içinde bulundu u vaziyete çok üzüldükleri ve bundan dolay iane toplamak için Delhi, Kalküta, Rangon, Bombay, Madras ve Lahor ehirleriyle bunlara ba l idari birimlerde cemiyetler tesis ettiklerini bildirmi tir. Bütün halk gece gündüz çal arak k sa zamanda büyük miktarda iane toplamak için çaba sarf etmektedirler. Fakir halk dahi iane yar na kat lm , “Bir gece aç yatal m da Osmanl Devleti ve Hilâfet-i slâmiye’nin te’yîdine bir nebzecik faidemiz dokunsun.” demi lerdir. Tüm bu çabalar sonucu meydana getirilen bir Hilâl-i Ahmer Heyeti’nin de yola ç kt haber verilmi tir22.

Makalenin devam nda di er bir takdire ayan hareketin de Hint Mecusîlerinin ianeye i tirakleri oldu u belirtilmi tir. Mecusîler “Osmanlmparatorlu u’nu el ele vererek te’yîd etmek biz arkl lar için vaciptir.”

demi lerdir. Bu çerçevede Mecusî milyoner Mister Damodor-Das kendi gelirinden bir Hilâl-i Ahmer Heyeti tesis edece ini bu heyetin de yak nda yola ç kaca n belirtmi tir. Bu geli meler Müslümanlar ve Mecusîlerin itilâf ve ittihad olarak yorumlanm t r23.

Kalküta’dan Hac Ahmed Abdüllatif ve Musa M srî imzas yla kdam Gazetesi’ne gönderilen mektupta o vakte kadar gönderilen iane miktarlar n n listesi yer almaktad r:

21 kdam, nr. 5714, 15 K.Sani 1913, s. 4. 22 Hindistan Müslümanlar n n Balkan sava lar s ras nda Osmanl Devleti’ne yard ma yönelik

faaliyetlerinden en önemlilerinden birisi de Hilâl-i Ahmer Heyeti tesis ederek Osmanl Devleti’ne göndermek olmu tur. Bu heyetin tesisi ve faaliyetleri ile ilgili gazetelerde pek çok haber mevcuttur. Ancak bu konunun müstakil bir ekilde incelenip de erlendirilmesi Azmi Özcan taraf ndan yap lm t r. Bkz. Özcan, a.g.e., s. 193-199.

23 kdam, nr. 5719, 20 K.Sani 1913, s. 4.

Serdal SOYLUER

100

ngiliz Liras - Sadrazam hazretleri vas tas yla Hilâl-i Ahmer Riyasetine 1.700 - Seyyid Emir Ali vas tas yla 500 - “ “ 200 - “ “ 100 - Der saadet Hilâl-i Ahmer Riyasetine 601 2 ilin - “ “ 900 - “ “ 200 - “ “ 100 - “ “ 2.000 - “ “ 2.000 - “ “ 2.000 - “ “ 2.000 - Yine Emir vas tas yla Manast r slâm ailelerine sarf olunmak için 2.000

Yekün 14.30124

ranl tüccar Resul S dd kyânî’nin kdam gazetesine gönderdi i yaz ya binaen yay nlanan “Hindistan’da Tezahürât: 6.000 Lira ane” ba l kl makalede, Kalküta’da yay nlanan “Hable’l-Metîn” adl Farsça slâm gazetesinin müdürü ve ayn zamanda Kalküta’da tesis edilen Hilâl-i Ahmer Cemiyeti’nin de reisi olan ranl Seyyid Celaleddin’in mütareke sonras sava yeniden ba lad takdirde 3.000 ngiliz Liras harp ianesi gönderece i bildirilmi tir. Yine makalenin devam nda Hindistan Hilâl-i Ahmer Cemiyeti reislerinden Mihr Ahâdî’nin de 3.000 ngiliz Liras harp ianesini Osmanl Devleti’nin hizmetine haz r bulundurdu u haberine yer verilmektedir25.

El-Mukattam gazetesinden naklen yay nlanan “A a Han Beyannâmesi” ba l kl makalede Hint Müslümanlar n n, ngiltere’ye son zamanlarda Osmanl Devleti’ne kar tutumundan dolay büyük bir kin duydu u anlat lmaktad r. Bu geli meler neticesinde Hint Müslümanlar n n ileri gelenlerinden A a Han kine son verilmesi amac yla bir beyannâme yay nlam t r. Beyannâmede Hint Müslümanlar n n ilk görevinin, muharebe sonucu yurtlar ndan ve evlerinden yoksun kalan muhacirlere iskan için iane toplamak oldu u belirtilmektedir.

24 kdam, nr. 5720, 21 K.Sani 1913, s. 4. 25 kdam, nr. 5743, 17 ubat 1913, s. 4.

BALKAN SAVA INDA SIRASINDA H NTL LER N OSMANLI'YA YARDIMI

101

Sava n devam edip etmemesine slâm âleminden gelen tazyiklerin etkisinde kalmadan Osmanl Devleti’nin karar vermesi gerekti i de eklenmi tir. A a Han’ n bildirisinin en çarp c yan ise Osmanl Devleti’nin ileride bir Asya devleti olmas gerekti ine yönelik görü üdür26.

“Cava slâmlar ve Hazine Tahvilât ” ba l kl yaz da Cava Müslümanlar n n müdafaa-y milliye için tedavüle ç kar lan hazine tahvilât ndan mühim miktarda sat n almak istediklerini Osmanl ehbenderli i vas tas yla gerekli yerlere ilettikleri belirtilmektedir27.

ngiltere propagandas yapan gazeteden al nan “Hindistan Müslümanlar ” ba l kl yaz da Hint Müslümanlar n n ngiltere’ye kar hâl ve hareketlerinde asabiyet görüldü üne, bunun da en büyük nedeninin ngiltere’nin harp s ras nda Osmanl ’ya kar Balkan Devletleri lehine tutum sergilemesi ve olanlara göz yummas oldu una de inilmektedir. Bu sebeple Hint Müslümanlar n n Osmanl Devleti’ne olan ba l l klar n daha da artt rd klar ve gerçekle mesi hiçbir zaman mümkün olmayan bir tak m vaatlerde bulunduklar na, hiç yapamayacaklar mali yard mlardan bahsettiklerine de inilmi tir. Haberin devam nda Hint Müslümanlar n n, Osmanl Devleti’ne harbe devam etmesi hususunda tazyikte bulunduklar ndan, böyle davranarak Osmanl ’ya yard m yerine büyük kötülük yapt klar n n fark na varmad klar ndan bahsedilmi tir. Ayn ba l kl haberde ngiltere yanl s tutumuyla bilinen Hint Müslümanlar n n reisi A a Han’ n Hint Müslümanlar n n bu fevrî hareketlerini engellemek için bulundu u te ebbüslere de inilmi tir28. Jön Türk Gazetesi’nden naklen bildirilen habere göre, Bombay’daki slâm ahalisinin müdafaa-y milliye için 200.000 ngiliz Liras yard m toplad klar ve toplanan paran n Maliye Nezareti’nin emrine haz r oldu u bildirilmi tir29.

26 kdam, nr. 5759, 5 Mart 1913, s. 3. 27 kdam, nr. 5759, 5 Mart 1913, s. 3. Hint Müslümanlar n n Osmanl Devleti’ne yard mlar n n bir ba ka

arac da Osmanl tahvillerinin Hindistan’da sat lmas d r. Bu giri imin öncüsü Hindistan Hilâl-i Ahmer Heyeti Reisi ve Comrade Gazetesi müdürü Dr. Ahmed Ensarî’dir. Ona göre Hint Müslümanlar bu yolla hem kârl bir kazanç sa layacak hem de Osmanl Müslümanlar na yard m edecektir. Osmanl Tahvilleri 1913 y l Eylül ay nda Hindistan’da sat a sunulmu tur. Fakat Hindistan Hükümeti’nin tahvil sat n n yayg nla mas n engellemeye yönelik propagandalar n n ba ar l olmas sonucu bu tahvil sat lar ndan beklenen gelir elde edilememi tir. Özcan, a.g.e., s. 198-199.

28 kdam, nr. 5810, 25 Nisan 1913, s. 2. ngiltere, Hint Müslümanlar n n iane toplamadaki ba ar s n baltalamak ve ümitlerini k rmak amac yla aç k ekilde olmadan bu tür propagandalara s k s k ba vurmu tur.

29 “Hindistan Müslümanlar ” kdam, nr. 5817, 2 May s 1913, s. 4.

Serdal SOYLUER

102

Babal k Gazetesi’nden al narak yay nlanan “Hindistan Heyeti” ba l kl haberde, Hindistan Hilâl-i Ahmer Heyeti Reisi ve Comrade Gazetesi müdürü Ahmed Ensarî, Hindistan ulemâs ndan Zemindâr Gazetesi sahibi Muzaffer Ali Han ve M s rl Doktor Fuad Bey’den olu an bir heyetin Balkanlar’dan gelen muhacirlerin yerle ebilecekleri iskân bölgeleri tesis etmek üzere Anadolu’ya geldikleri belirtilmi tir. Heyetin, Anadolu’da baz kentleri dola t ktan sonra en uygun bölge olarak Adana ve Konya’y seçti i, yanlar nda getirdikleri Hint Müslümanlar n n iane olarak toplad klar 40.030 rupiyi de burada bar nak tesisi için harcayacaklar bildirilmi tir30.

Yay n hayat na S rât- Müstakim ad yla ba layan dergi, 183. say s ndan itibaren Sebîlürre ad ad yla ç kmaya ba lam t r. Dergi özellikle slâm ülkelerini tan tmay , oralarda meydana gelen geli melerden haberler vermeyi kendine misyon edinmi , bu amaçla slâm ülkelerine muhabirler atam t r. Hindistan’a da gazetenin yazar Tevfik Bey’i göndermi tir31. Sebîlürre ad, Tevfik Bey’den önce Hindistan’da vukû bulan geli meleri oradan gelen gazeteler, mektuplar ve telgraflar arac l yla temin ederek say lar nda yay nlam t r. Sebîlürre ad’da Balkan Sava lar s ras nda Hint Müslümanlar n n maddi yard mlar yla ilgili yer alan haberler unlard r:

Muhammed Mehmed Ali taraf ndan Abdürre id brahim’e gönderilen mektuptan naklen “Borneo ve Simbas’dan Mektub” ba l yla yay nlanan yaz da Cava Müslümanlar n n Balkan Sava için Osmanl Devleti lehine iane toplamaya ba lad haber verilmi tir32. “Âlem-i slâm’da Tezahürât” ba l kl haberde Bombay ve Delhi’de düzenlenen mitingler sonras Hilâl-i Ahmer yarar na 375.000 frank iane topland bildirilmektedir33. Bombay’dan Reuter

30 kdam, nr. 5859, 13 Haziran 1913, s. 4. Balkanlar’dan gelen muhacirlerin yerle ebilecekleri iskân

bölgeleri haz rlama çal malar nda bulunmak üzere Muhammed Ali ve Muzaffer Ali Han önderli inde Rumeli Muhacirlerine Yard m Cemiyeti kurulmu tur. Osmanl Devleti de cemiyete bu konuda her türlü deste i sa layaca n bildirmi tir. Talat Pa a ve Esad Pa a bu cemiyetin çal malar na i tirak etmi lerdir. Hint Müslümanlar , iskân bölgeleri olu turma çal malar çerçevesinde I. Dünya Sava ba layana kadar para toplay p stanbul’a göndermeye devam etmi tir.

31 Tevfik Bey, May s 1913’te Hindistan’a ula m ve I. Dünya Sava ’n n ba lad 1914 y l Mart ay na kadar burada kalarak düzenli olarak yaz lar na devam etmi tir. Özcan, a.g.e., s. 214.

32 Sebîlürre ad, Cilt 8–1, nr. 3–185, 8 Mart 1328, s. 50–51. 33 Sebîlürre ad, Cilt 2–9, nr. 35–217, 18 T.Evvel 1328, s. 178.

BALKAN SAVA INDA SIRASINDA H NTL LER N OSMANLI'YA YARDIMI

103

Ajans’a çekilen telgraftan naklen yay nlanan “Sebebi Ya Ecnebî Te viki Ya Bizim Miskinli imiz” ba l kl yaz da Hindistan’daki slâm muhaliflerinin ço unun Türkiye’ye iane olarak toplanan 3.000.000 rupinin, in as na daha önceden karar verilen Hint-Müslüman darülfünunu için kullan lmas na yönelik giri imlerinin A a Han taraf ndan engellendi ine de inilmi tir34.

Zî-Muhammeden Gazetesi’nden nakledilerek derginin 1 T.Sani 1328 tarihli say s nda yay nlanan haberde, Seylan Ahali-i slâmiyesi taraf ndan düzenlenen mitingde Hilâl-i Ahmer için 10.000 rupi topland belirtilmektedir. Pe âver ulemâs taraf ndan düzenlenen mitingde harp ianesi olarak 10.000 rupi ve Karaçi Müslümanlar taraf ndan düzenlenen mitingde de 1.685 rupi iane topland ndan ve bu ianelerin gün geçtikçe artaca ndan bahsedilmektedir35. “Hindistan’da” ba l kl makalede Hindistan’ n birçok ehrinde Hilâl-i Ahmer yarar na mitingler düzenlendi i, bu mitinglere Müslümanlar n yan s ra dinsel ayr l klar bir yana b rakan yüzlerce Hindu ve ranl n n (Parsî) da kat larak büyük miktarda iane verdikleri anlat lmaktad r36.

“Paisa Ahbâr” gazetesinde yaz lanlara göre Delhi, Allahâbâd ve baz ehirlerin ulemâs n n Müslümanlar n zekât, sadaka, kurban ve hayrât-

sairelerini Osmanl ordusuna yard m olarak verdikleri takdirde büyük sevap kazanacaklar n bildiren fetvalar Müslümanlar üzerinde büyük tesir yaratm , baz Müslümanlar kurban kesmeyerek bedelini iane olarak vermi tir. Ayn haberin devam nda A a Han’ n telgraf na yer verilmi tir. Telgrafta, Hindistan’da Osmanl Devleti’ne yard m konusunda Müslümanlar ve gayrimüslimler aras nda bir ittifak söz konusu oldu undan bahsedilmi , mitingler ve iane toplama faaliyetlerine ngiltere’nin engel olmad na de inilmi tir. Haberin sonunda Hint Müslümanlar n n iane toplama çal malar n n tüm h z yla devam etti i, Osmanl Devleti’ne yard m için istikrâz al m te ebbüslerinde de bulunduklar yer almaktad r37.

stihbarat ajans ndan edinilen bilgiye göre Hindistan Müslüman Cemiyeti taraf ndan Osmanl Devleti için 16.000.000 frankl k iane toplanm t r. Bu mebla n sava ba lad tarihte toplanmas na ra men, Osmanl Devleti’nde hükümet de i ikli i oldu undan ve yeni hükümete tam güvenilmedi inden 34 Sebîlürre ad, Cilt 2–9, nr. 36–218, 25 T.Evvel 1328, s. 196. 35 Sebîlürre ad, Cilt 2–9, nr. 37–219, 1. T.Sani 1328, s. 211. 36 Sebîlürre ad, Cilt 2–9, nr. 38–220, 8. T.Sani 1328, s. 225. 37 Sebîlürre ad, Cilt 2–9, nr. 40–222, 29 T.Sani 1328, s. 259.

Serdal SOYLUER

104

ötürü ancak gönderilebildi i belirtilmektedir38. Ba ka bir haberde Hindistan Müslümanlar n n, iane kapsam nda Osmanl Devleti’nin piyasaya sürdü ü hazine tahvilinden 1.000.000 Osmanl Liral k almaya karar verdikleri bildirilmi tir39.

“Hindistan’da Galeyân- Hissiyât” ba l kl yaz da Müslümanlar n, Balkanlar’da bir süre ara verdikten sonra tekrar ba layan sava a büyük tepki gösterdikleri, Madras’ta düzenlenen iane mitinginde 16.767 rupi iane toplanarak Der saadet’e gönderildi i belirtilmektedir40. Jön Türk Gazetesi’nden al nan habere göre yay nlanan “Müdafaa-y Milliye anesi” ba l kl yaz da Bombay’daki slâm ahalisinin müdafaa-y milliye için 200.000 ngiliz Liras yard m toplad klar ve toplanan paran n Maliye Nezareti’nin emrine haz r oldu u bildirilmi tir41.

Lahor’da ne redilen Revzane-i Vatan Gazetesi’nden edinilen bilgiye göre Osmanl Devleti’ne yard m amac yla Seyyalküt Müslümanlar Mirzâ K d Zaferullah Han’ n reisli inde toplanm lard r. Çok say da insan n kat ld toplant da Osmanl Devleti’nin maruz kald zulüm, ihanet ve gadr üzerine nutuklar irad edildikten sonra halk muavenete davet edilmi tir. Bir saat içinde 1.000 lira iane toplanm t r. Toplant da kad nlar üzerlerinde bulunan tüm ziynet e yalar n iane masas na b rakm lard r. ane için bir ki i evindeki tüm fazla e yalar , ba ka biri bir ev ve bir dükkân, bir üçüncü ki i iki at hediye etmi tir. Kampanyaya Müslümanlar n yan s ra birçok Mecusî Hindu da kat lm t r42.

Hindistan Müslümanlar tüm masraflar kendilerinden olmak üzere Anadolu’nun çe itli yerlerinde Balkan muhacirleri için köyler kurmak amac yla bir heyeti Anadolu’ya göndermi tir. Bu olay Ankara Gazetesi’ne u ekilde yans m t r: “Hindistan ulemâs ndan Zemindâr Gazetesi müdürü Muzaffer Ali Han, tüm masraflar kendilerine ait olmak üzere Anadolu’da iki er yüz haneden ibaret birkaç köy te kil etmek için Hindistan Hilâl-i Ahmer Heyeti Reisi Dr. Ensarî Bey ve M s rl Doktor Fuad Bey’den olu an beraberindeki heyetle Anadolu seyahatine ç km t r. Ankara’da elveri li yer bulamad klar için

38 Sebîlürre ad, Cilt 2–9, nr. 47–229, 17 K.Sani 1328, s. 329. 39 Sebîlürre ad, Cilt 2–9, nr. 49–231, 31 K.Sani 1328, s. 404. 40 Sebîlürre ad, Cilt 2–9, nr. 51–233, 14 ubat 1328, s. 436. 41 Sebîlürre ad, Cilt 10, nr. 243, 25 Nisan 1329, s. 151. Ayn haber kdam, gazetesinin 5817. say s nda da

verilmi tir. 42 “Uhuvvet ve Hamiyet-i slâmiye” Sebîlürre ad, Cilt 10, nr. 247, 23 May s 1329, s. 219.

BALKAN SAVA INDA SIRASINDA H NTL LER N OSMANLI'YA YARDIMI

105

Konya’ya hareket etmi lerdir. Konya’da iskân için uygun yer bulunmastemennisinde bulunulduktan sonra Anadolu halk heyete kendilerinden beklenen yak n ilgi ve misafirperverli i göstermi lerdir”43.

“Hind Müslümanlar n n anât ” ba l kl haberde Bombay Ba ehbenderli i vas tas yla Harp ianesi olarak stanbul’a gönderilen yard m n

ayr nt l listesi verilmi tir:

Rupi

-Bombay’da iane için te ekkül eden Garb Komisyonu’nun reisi

eyh Kas m brahim Hazretleri taraf ndan 150.000

-Bombay Hilâl-i Ahmer Cemiyetini idare eden Ser Kerim Bahaî, brahim Bahaî,

eyh Kas m, Kas m Ali Pîr Bahaî Hazerât vas tas yla toplanan 90.000

-Yine ikinci defa olarak 90.000

- “ üçüncü “ “ 45.000

- “ dördüncü “ “ 75.000

- “ be inci “ “ 45.000

-Hilâl-i Ahmer nâm na e hâs- müteaddide taraf ndan verilen paran n miktar 7.000

-Kanpur’da toplanan Hilâl-i Ahmer anât 8.000

-Güçi Meymen Cemaati taraf ndan 75.000

-Bombay Hilâl-i Ahmer Cemiyeti taraf ndan 60.000

- simleri malum olmayan zevât taraf ndan 15.000

-Kanpur Hilâl-i Ahmer Cemiyeti taraf ndan bir k sm toplan p Bombay Hilâl-i

Ahmer Cemiyeti vas tas yla Bombay ehbender hanesine teslim olunan 45.000

-Müteaddid zevât taraf ndan 30.000

-Güçi Meymen Cemaati taraf ndan ikinci defa olarak 30.000

-Nîr-Hom taraf ndan gönderilen 26.490

-Bombay’daki Ziyâü’l- slâm Encümen-i slâmiyesi vas tas yla toplanan 12.000

-Bombay Müslümanlar taraf ndan 12.900

-Doktor Muhammed Hüseyin taraf ndan 1.500

-Güçi Meymen Cemaati taraf ndan üçüncü defa olarak 30.000

- eyh Kas m vas tas yla Benderlince ahalisi taraf ndan 37.800

43 “Hindistan Müslümanlar n n Anadolu’da Köyler Tesisi” Sebîlürre ad, Cilt 10, nr. 248, 30 May s 1329, s.

336.

Serdal SOYLUER

106

-Bombay Hilâl-i Ahmer Cemiyeti vas tas yla 60.000

-Müteaddid zevât taraf ndan 60.000

- “ “ “ 45.000

-Delhi Hilâl-i Ahmer Cemiyeti taraf ndan 27.150

- eyh Kas m hazretleri vas tas yla Diu Ahali-yi slâmiyesi taraf ndan 45.085

-Müteaddid zevât taraf ndan 29.250

-Bombay Hilâl-i Ahmer Cemiyeti taraf ndan 30.000

-Baz e hâs taraf ndan 33.870

-Molodonya sahib taraf ndan 1.500

- “ “ “ 3.000

-Des-Nipdant “ “ 150

-Bir çift bilezik fiyat 165

-Müteaddid zevât taraf ndan 17.745

Yekün 1.261.605

Bu miktar Osmanl Ba ehbenderi Cafer Bey vas tas yla Dersaadet’e gönderilmi tir ki 80.000 Osmanl liras etmektedir. Ayr ca Hint Müslümanlar taraf ndan do rudan do ruya Dersaadet’e gönderilen paralar bu miktara dâhil de ildir44.

Rangon Osmanl Hilâl-i Ahmer Cemiyeti reisi Ahmed Molla Davud, 29 Temmuz 1913 tarihinde Sadarete çekti i telgrafta Edirne ve çevresinin tekrar Osmanl Devleti s n rlar na ilhak n kutlad klar n , Hilâl-i Ahmer ad na Osmanl Bankas vas tas yla takdim k l nan 1.391 ngiliz Liras 15 ilin 11 Pens yard m n al nmas n rica ettiklerini bildirmektedir45.

Sebîlürre ad Hindistan muhabiri Tevfik “Hindistan Osmanl lara Çok Yard m Eder, Fakat Adam Laz m” ba l kl makalesinde “Bab âli, OsmanlHazinesi vas tas yla Hindistan’a ula t rd esham senetlerini Hindistan’a daha erken göndermi olsayd , Hint Müslümanlar be -alt milyonluk senet al rd ” demi tir. Yazar, bunun yan s ra Osmanl ehbenderi’nin, senetlerin k ymetini tam kavrayamam banka direktörlerince sat lmas konusunda srar n n da

44 Sebîlürre ad, Cilt 10, nr. 255, 18 Temmuz 1329, s. 343. 45 “Rangon Müslümanlar ”, Sebîlürre ad, Cilt 10, nr. 255, 18 Temmuz 1329, s. 363–364.

BALKAN SAVA INDA SIRASINDA H NTL LER N OSMANLI'YA YARDIMI

107

istenilen miktarda sat n gerçekle mesine mâni oldu unu bildirmi tir46. “Hazine Tahvilât ” ba l kl haberde ise Hindistan Müslümanlar ndan müracaatta bulunanlara 100.000 Osmanl Liral k % 5 faizli hazine tahvilât gönderildi i belirtilmi tir47.

Belucistan’da bulunan Gelna Hilâl-i Ahmer Cemiyeti kâtibi Murad Muhammed zam Efnân, 27 Temmuz 1913 tarihinde Sadaret’e çekti i telgrafta, Osmanl Müslümanlar ile yetim ve dullar n ihtiyaçlar na mahsus olmak üzere Belucistan Müslümanlar taraf ndan toplanan 130 ngiliz Liras ’n Bombay’daki Ahali Bankas vas tas yla Sadrazama gönderdiklerini, para ula t takdirde kendilerine haber verilmesini rica etti ini bildirmi tir48.

Bombay slâm Mektepleri talebelerinin her y l düzenledikleri toplant n n 1329 Eylül’üne tesadüf eden seneki toplant s na davet edilen Sebîlürre ad Hindistan Muhabiri Tevfik Bey’in toplant izlenimlerini anlatt “Bombay Müslüman Talebelerinin çtima ” ba l kl yaz s nda, ö rencilerin e itim konusunda faydal tart malar ndan, slâm’ n muzafferiyeti için dualar edildi inden bahsedilmi tir. Toplant sonunda ö rencilerin Osmanl Devleti’ne iane olarak aralar nda para toplad klar na da de inilmi tir49. Tevfik Bey, “Edirne Meselesi Bizim Hayat ve Memat’ m zd r” ba l kl haberde Edirne’nin bir daha elden ç kmas halinde Osmanl Devleti’nin Hindistan’daki haysiyetini tümüyle kaybedece ine de inmi tir. Tahvil sat lar nda ve iane toplanmas nda istenen hedefe ula lamamas konusunda ise bütün suçu sab k Osmanl Ba ehbenderi Cafer Bey’in basiretsizli ine, keyfine dü kün ya am tarz na

ba lamaktad r50.

“Hable’l-Metîn” Gazetesi’nden nakledilen bilgiye göre Haydarâbâd Dekin Hâkimi Nizâmülmülk Âsaf Cah Mir Osman Ali Han’ n, Londra’daki Osmanl Hilâl-i Ahmer Cemiyeti’ne 2.000 ngiliz Liras iane verdi i haber verilmektedir51.

46 Sebîlürre ad, Cilt 10, nr. 260, 22 A ustos 1329, s. 421. 47 Sebîlürre ad, Cilt 10, nr. 260, 22 A ustos 1329, s. 426. 48 “Uhuvvet-i slâmiye”, Sebîlürre ad, Cilt 10, nr. 260, gös. yer. 49 Sebîlürre ad, Cilt 11, nr. 263, 12 Eylül 1329, s. 45. 50 Sebîlürre ad, Cilt 11, nr. 263, 12 Eylül 1329, s. 47. 51 “Nizâm Hazretlerinin anesi” Sebîlürre ad, Cilt 12, nr. 298, 15 May s 1329, s. 228.

Serdal SOYLUER

108

Hindistan’da toplanan iane miktar n n çoklu u ve Hint Müslümanlar n n slâmiyet konusundaki duyarl l klar bir tak m ç kar gruplar n n do mas na

neden olmu tur. Tevfik Bey “Harb anesinden Çalanlar” ba l kl yaz s nda bu gibi f rsatç lar n iane toplama faaliyetlerine gölge dü ürecek hareketlerinden bahsetmi tir. Muharebe s ras nda yerli halktan birçok ki i zavall ahaliden toplad klar ianenin bir k sm n , baz lar ise tamam n kendi zimmetine geçirmi tir. Kalküta’da ise biri iane cemiyeti reisi, di eri sand k görevlisi olmak üzere iki ki i iane için ceplerinden büyük miktarda iane verdiklerini halka gösterip, asl nda para vermemi lerdir. Ancak halktan toplad klar ianeleri stanbul’a göndermi lerdir. stanbul’daki vükelâca bu ah slar, Hintlilerin büyük

lideri olarak telakki edilmektedir. Art k Hindistan’da ve Kalküta’da bu ah slar tan mayan kalmam t r52.

Vatan-Lahor Gazetesi’nden al nan “Hilâl-i Ahmer anât nda htilas” ba l kl f krada ise Balkan Sava lar s ras nda Lahor ve Delhi’de yay nlanan baz slâm gazetelerinin, Hilâl-i Ahmer ad na iane defterleri açt klar n , ianede bulunan halk n isimlerini, ne miktar mebla verdiklerini bu defterlere kaydettikleri anlat lmaktad r. Ancak stanbul’daki Hilâl-i Ahmer Genel Merkezi taraf ndan yay nlanan bir kitapta, tüm slâm ülkelerinden gönderilen ianât miktar yla, gönderen ki ilerin isimlerinin aç kland halde, Hindistan’dan iane verenlerin isimlerinin belirtilmemesinin dikkatleri çekti i belirtilmi tir. Bunun üzerine ad geçen gazetelerden toplanan ianelerin hesab istenmi tir. Gazetelerin beyanlar na göre, belirtilen gazetelerin iane toplama i inde büyük vurgunlar n gerçekle ti i tahmin edilmektedir53.

Yay n hayat na ttihat ve Terakki’nin yay n organ olarak Tanîn ismiyle ba layan, uygulanan sansür nedeniyle Renîn, Cenîn, Senîn, Hak gibi isimlerle faaliyetlerini sürdürmeye çal an gazete, Hint Müslümanlar n n Osmanl Devleti’ne yard mlar na geni yer ay rm t r. Bu haberleri, di er yerli gazeteler gibi Hindistan ve Londra’dan stanbul’a gönderilen ajans bildirileri, gazete ve telgraf vas tas yla edinerek vatanda lar Müslüman karde lerinin yard m ndan

52 Sebîlürre ad, Cilt 12, nr. 291, 27 Mart 1329, s. 91. 53 Sebîlürre ad, Cilt 12, nr. 297, 8 May s 1329, s. 243.

BALKAN SAVA INDA SIRASINDA H NTL LER N OSMANLI'YA YARDIMI

109

haberdâr etmeye gayret göstermi tir. Hint Müslümanlar n n yard mlar ile ilgili haberler gazetenin 1469. say s ndan itibaren yay nlanmaya ba lanm t r.

“Ulvî Tecelliler” ba l kl haberde Hindistan’daki Pretoryo Cemaat-i slâmiyesi’nin Hilâl-i Ahmer Cemiyeti’ne Millî Bank arac l yla 550 ngiliz

liral k yard m gönderdi i belirtilmi tir54. Lahor’da yay nlanan “Vatan” gazetesi imtiyaz sahibi Mehmed n aah Efendi’nin, Osmanl Hilâl-i Ahmer Cemiyeti’ne 4.459 kuru luk yard mda bulundu u haberi kdam Gazetesi ile ayn tarihte yay nlanm t r55.

“Hind Müslümanlar n n Muaveneti” ba l kl makalede, Balkanlar’da muharebe haberlerinin Hint Müslümanlar nda büyük heyecan yaratt , Bombay ve Delhi’de düzenlenen mitingler sonras Hilâl-i Ahmer yarar na 375.000 frank iane topland bildirilmektedir56. Osmanischer Loyd Gazetesi Londra’dan çekti i telgraf nda, Hint Müslümanlar n n gazetelerden ald klar harp haberlerinden çok etkilendiklerini, Osmanl Hilâl-i Ahmer Cemiyeti yarar na mitingler tertipleyip iane toplad klar n , ngilizlerin Osmanl Devleti’ne yönelik olumsuz tutumlar sebebiyle ngiliz mallar n boykot ettiklerini haber vermi tir. Telgraf n devam nda ngiliz Hükümeti’nin, söz konusu hareketlerin kar kl a sebebiyet verece i endi esi ta d klar n da iletmi tir57.

Bombay’dan Reuter Ajans’a çekilen telgraftan naklen yay nlanan haberde, Hindistan’daki slâm muhaliflerinin ço unun Türkiye’ye iane olarak toplanan 3.000.000 rupinin, in as na karar verilen Hint-Müslüman darülfünunu için kullan lmas na yönelik giri imlerinin A a Han taraf ndan engellendi ine de inilmi tir58.

“E - ’ab Gazetesi”nin “Müslümanlar Hilâfet-i slâmiye Etraf nda” ba l yla yay nlad haberde, Hint Müslümanlar n n, Osmanl Hükümeti lehine Lahor’da bulunan Orienst Bank’tan on sene müddetle önemli miktarda istikrazda bulunmaya karar verdikleri belirtilmektedir. “Paisa Ahbâr” Gazetesi’nden edinilen bilgiye göre de Rangon Emîri ile Behomal Hâkimesi’nin

54 Cenîn, nr. 1469, 13. T.Evvel 1912, s. 1. Haber, kdam Gazetesi’nin ayn tarihli say s nda da

yay nlanm t r. 55 Senîn, nr. 1479-50, 23 T.Evvel 1912, s. 5. 56 Senîn, nr. 1483–54, 27 T.Evvel 1912, s. 2. 57 “Hindistan Ahali-i slâmiyesi” Renîn, nr. 1488, 1 T.Sani 1912, s. 2. 58 “Hindistan slâmlar Aras nda” Renîn, nr. 1493, 6 T.Sani 1912, s. 2. Ayn haber Sebîlürre ad dergisinin

36–218 numaral say s nda da yay nlanm t r.

Serdal SOYLUER

110

300.000 rupilik yard mlar n n Müslümanlar n slâmiyet’e ba l l na örnek te kil etti i bildirilmektedir. Haberin devam nda Dersaadet’e göç eden muhacirlere verilmek üzere Kalküta’da 510, Seyyalküt’te 5.000 rupi topland na ve bunun kendilerine iletildi ine de inilmektedir59. “Âlem-i slâm” ba l kl bir di er haberde ise Hindistan Müslüman kamuoyunun,

Osmanl Devleti ile Balkan Devletleri aras nda sulh akdedilece ine dair haberlerden son derece rahats z olduklar ve bunun iane toplama faaliyetlerini akamete u ratt belirtilmektedir60.

Hint Müslümanlar n n, Osmanl Hükümeti’nce ihraç edilen hazine tahvillerinden 1.000.000 liral n sat n almay kabul ettiklerine dair Hariciye Nezareti’ne bilgi gönderdikleri ve Osmanl Hükümeti’nin bundan duydu u memnuniyet de, gazetenin 6 ubat 1913 tarihli say s nda yay nlanm t r61. Hindistan Barelli’de Hindistan Hilâl-i Ahmer Cemiyeti Sand k görevlisi Çonduri E teyaf Ahmed Efendi taraf ndan 80 ngiliz Liras , Borolya’da ismini vermek istemeyen bir ah s taraf ndan 26 ngiliz Liras 15 ilin yard mda bulunuldu u “Hilâl-i Ahmer Merkez-i Umumîsi’nden” ba l kl yaz da ayr nt s yla anlat lmaktad r62. Kalküta’da me hur ulemâ el-Hac Gulam Hüseyin önderli inde düzenlenen mitingde yap lan konu malar n etkisiyle çok k sa bir süre içerisinde 2.000 liran n üzerinde ve birkaç gün sonra ikincisi düzenlenen mitingde de mühim miktarda iane toplanm t r63.

Delhi’de ne rolunan “Zî-Comrade” Gazetesi, 8 ubat 1913 tarihli nüshas nda Hint Müslümanlar n n baz ileri gelenlerinin Osmanl hazine tahvilât hakk nda Bombay Osmanl Ba ehbenderli i vas tas yla Osmanl Hükümeti’ne müracaatta bulunduklar halde bir sonuç alamad klar ndan bahsedilmektedir. Dr. Ensarî Bey’e Osmanl Devleti’nin acil paraya ihtiyac oldu u, tahvilât n ba ar l bir ekilde sat labilmesi için sava n devam etmesi gerekti i ve harp haberleri gönderilmesinin lüzumunu anlatt klar telgrafa da de inilmi tir64. stikraz konusunda tafsilatl bilgi istendi i, bankalar arac l yla

59 “Âlem-i slâm’da” Tanîn, nr. 1501, 4 ubat 1913, s 4. 60 Tanîn, nr. 1502, 5 ubat 1913, s 2. 61 “Hindistan Müslümanlar ” Tanîn, nr. 1503, 6 ubat 1913, s 3. Haber farkl ba l k alt nda Sebîlürre ad

Dergisi’nin 49–231 nolu say s nda da yay nlanm t r. 62 Tanîn, nr. 1504, 7 ubat 1913, s 4. 63 Tanîn, nr. 1526, 29 ubat 1913, s 5. 64 Hint Müslümanlar n n s rf tahvilât al m n n ba ar ya ula mas ve iane toplanmas na devam etmek ad na

Osmanl Devleti’nin sava a devam etmesi konusunda srarc olduklar dü ünülemez. Sava n devam n

BALKAN SAVA INDA SIRASINDA H NTL LER N OSMANLI'YA YARDIMI

111

sat a sürülmek üzere tahvilât gönderilmesi talebinde bulunuldu u, Osmanl Hükümeti’nin ise gönderecekleri tahvil senetleri için makbuz kesilmesini istedi i haberin devam nda yer almaktad r. Tahvil sat lar için Alliance Bank of Simla ve Bengal Bankas arac kurum vazifesi üstlenmi lerdir. Orient Bank of Lahor, büyük miktarda para toplayarak Osmanl Hükümeti’ne on sene müddetle faizsiz istikraz verme niyetindedir. Bu i ten bankan n kazanc paran n bankada bekleme sürecinde mevduat faizinden nemalanmak olacakt r. Balkan Devletlerinin yapt klar ndan Düvel-i Muazzama’n n sorumlu tutulmamas gerekti inden bahsedilmi , tek yap lmas gerekenin bir an evvel 15.000.000 rupi istikrazda bulunarak, Osmanl Devleti ve Hilâfet’e gönülden ba l l ifade etmek oldu u üzerinde durulmu tur65.

Tanîn Gazetesi 18 Mart tarihli say s n n ilk sayfas nda, Hindistan’ n zengin ve hay rsever Müslüman i adam Kerim Bay’a geni yer ay rm t r. Haberde Kerim Bay’ n ba ar l i adaml ve yöneticili inin yan s ra hay rseverli inin de üzerinde durulmu ; Osmanl Devleti yarar na Hindistan’da ne zaman iane toplama çal malar yap lsa, bu ahs n en ön saflarda yer ald ndan bahsedilmi tir. Nitekim Hindistan’dan Osmanl Devleti’ne gönderilecek ilk Hindistan Hilâl-i Ahmer Heyeti’ne de 45 büyük çad r, 1.200 ayakkab , 300 fanila, 300 çorap, 300 eldiven ve 300 levâz m çantas katk da bulundu una, bu tür yard mlar bizim zenginlerimizin dahi yapmad na de inilmi tir. Gazetenin son edindi i habere göre ayn ahs n, Bombay’da bir komite olu turarak mühim miktarda hazine tahvilât alma giri iminde bulundu u da bildirilmi tir66.

Hindistan slâm bas n nda, Hint Müslümanlar n n Osmanl tahvili sat n almalar n te vik edici pek çok makale yay nlanm t r. Bunlardan birisi de Zî-Comrade Gazetesi’nin 1 Mart 1913 tarihli say s nda yay nlanan makaledir. Makalede A a Han’ n, Osmanl tahvillerinin güvenli bir yat r m arac oldu unu anlad ktan sonra tasarrufundaki mühim miktar paray Osmanl tahvili alarak de erlendirdi ini, hatta kendisine yat r m arac olarak en kârl olan n hangisi oldu unu soranlara yan t n n Osmanl tahvili sat n almak oldu unu bildiren

isteyen as l ki ilerin iane toplama kampanyalar düzenleyerek, ianelerden zimmetine büyük miktarda para geçiren f rsatç gazete patronlar , Müslüman lideri olduklar ileri sürülen baz ah slar ve banka sahipleri oldu u dü ünülebilir. Osmanl Devleti, Balkan Devletleri ile sulh imzalad takdirde iane toplama i ine dolay s yla bu amaçla yap lan tahvil sat lar na da son verilecek, böylece tahviller, banka ve bu i e te ebbüs edenlerin elinde kalacakt r.

65 “Hindistan’da Muavenet-i Maliye” Tanîn, nr. 1533, 8 Mart 1913, s 5. 66 “Birinci Hindistan Hilâl-i Ahmer Heyeti” Tanîn, nr. 1543, 18 Mart 1913, s 1.

Serdal SOYLUER

112

makalesi örnek verilerek, Hint Müslümanlar n n da on be gün içerisinde Osmanl tahvillerinden almalar gerekti i, aksi takdirde al nacak tahvillerin gelirinin Osmanl Devleti’nin sava uzatmas na katk sa layamayaca için bir i e yaramayaca belirtilmi tir67.

Tanîn Gazetesi 6 Haziran 1913 tarihli say s nda Maliye Nezareti Vezne-i Umumi Müdürlü ü’nün yay nlad harp ianesinde bulunan ah slar ve yapt klar yard mlar n miktar n belirten listeyi sunmu tur. Listede Hint Müslümanlar n n yard mlar n n dökümü u ekildedir:

Kuru Para

-Ameri ar Encümen-i slâm Katibi taraf ndan 135.504 33

-Hindistan’da Balabar Kazas yak nlar ndaki Terver Nahiyesi’ne

ba l Kalpa-kençeri ehri Ahali-i slâmiyesi nam na Muhiddin

Muhibbar Efendi taraf ndan Mak m- Sâmi-i Sadaret vas tas yla 8.120 31

-Lahor’da münte ir Vatan Gazetesi idarehanesi taraf ndan

Mak m- Sâmi-i Sadaretpenahî vas tas yla 33.381 2

-Rambor Ahalisi nam na Ömer ah taraf ndan Mak m- Sâmi-i

Sadaretpenahî vas tas yla 30.105 19

-Hindistan’da Miret ehri’nde mukim Elhi Bah ve ürekas taraf ndan

Mak m- Sâmi-i Sadaretpenahî vas tas yla 22.565 33

Yekün 229.676 2768

Balkan muhacirlerinin iskân için Anadolu’da köyler tesis etmek üzere Ankara, Konya ve Adana’da ke if gezisine ç kan Hint Hilâl-i Ahmer Heyeti hakk ndaki haberler, Ankara Gazetesi vas tas yla Tanîn okuyucular na 67 “Hindistan’da Hamiyet-i slâmiye” Tanîn, nr. 1551, 26 Mart 1913, s. 4. 68 Tanîn, nr. 1623, 6 Haziran 1913, s. 4.

BALKAN SAVA INDA SIRASINDA H NTL LER N OSMANLI'YA YARDIMI

113

duyurulmu tur69. Haberde ke if heyetinin Ankara’da 200’er hanelik iki köy tesisi için uygun bir alan bulamad , bu amaçla Konya’ya hareket etti ine de inilmi tir. Ankara Gazetesi ald son habere göre heyetin, Konya’ya ula t n da bildirmi tir70.

Tanîn Gazetesi 21 Haziran 1913 tarihli say s nda Maliye Nezareti Vezne-i Umumi Müdürlü ü’nün yay nlad harp ianesinde bulunan ah slar ve yapt klar yard mlar n miktar n belirten listeyi sunmu tur. Listede Hint Müslümanlar n n yard mlar n n dökümü u ekildedir:

Kuru Para

-Hindistan’dan Makam- Sâmi-i Sadaret vas tas yla 1.097 20

- “ “ “ “ 8.453 4

-Hindistan’da Sind Eyaleti Ahali-i slâmiyesi’nin Karaçi’deki

Hilâl-i Ahmer Cemiyeti kâtibi Hac Abduh Harun Efendi

taraf ndan Mak m- Sâmi-i Sadaret vas tas yla 56.392 1

-Dekan’da Haydarâbâd Hilâl-i Ahmer katibi taraf ndan

Mak m- Sâmi-i Sadaret vas tas yla 67.639 2

Yekün 133.581 971

Gazete, 4 Temmuz 1913 tarihli say s ndaki “ ane-yi Harbiye” ba l kl yaz s nda Delhi Hilâl-i Ahmer Cemiyeti reisi taraf ndan Mak m- Sâmi-i Sadaret vas tas yla 17.180 kuru 14 para yard m gönderildi ini bildirmi tir72.

Tanîn Gazetesi 1 Eylül 1913 tarihli say s nda Maliye Nezareti Vezne-i Umumi Müdürlü ü’nün yay nlad harp ianesinde bulunan ah slar ve yapt klar yard mlar n miktar n belirten listeyi sunmu tur. Listede Hint Müslümanlar n n yard mlar n n dökümü u ekildedir:

69 Ankara Gazetesi’nden al nan ayn haber “Hindistan Müslümanlar n n Anadolu’da Köyler Tesisi”

ba l yla Sebîlürre ad’ n 248. say s nda yay nlanm t r. 70 “Hind Müslümanlar n n efkati” Tanîn, nr. 1626, 9 Haziran 1913, s. 4. 71 “ anât” Tanîn, nr. 1638, 21 Haziran 1913, s. 5. 72 Tanîn, nr. 1651, 4 Temmuz 1913, s. 5.

Serdal SOYLUER

114

Kuru Para

-Hindistan’da ah Hanbur’da Hac Said Han taraf ndan

Mak m- Sâmi-i Sadaret vas tas yla 16.230 32

-Hindistan’da Pe aver ehri’nde Kerim-Pord Soka ’nda

M. Ahmed Han taraf ndan Mak m- Sâmi-i Sadaret vas tas yla 896

-Hindistan’dan Mak m- Sâmi-i Sadaret vas tas yla 2.912

- “ “ “ “ 2.240

-Bombay’dan “ “ “ 14.586 18

Yekün 36.864 573

“Hindistan’dan ane” ba l kl yaz da ise hamiyetli Hintlilerin, Hindistan’da bulunan Bank Nasyonal vas tas yla Osmanl Devleti’ne 400 ngiliz Liras yard m gönderdi i belirtilmi tir74.

Osmanl Hilâl-i Ahmer Cemiyeti Merkez-i Umumîsi’nce yay nlanan 1329 (Rumî) senesi ba lang c ndan beri Osmanl Hilâl-i Ahmer Cemiyeti Merkez-i Umumîsi’ne gönderilen ianât n listesi, Tanîn Gazetesi’nin 12 Eylül 1913 tarihli say s nda verilmi tir. Listede Hindistan’dan gönderilen ianenin dökümü u ekilde sunulmaktad r:

Kuru Santim

-Cambridge Dârülfünûnu’nda Hindli talebeden kbal Efendi 115 625

-Lahor’da Zafer Ali Han taraf ndan

Mak m- Sadaret-Uzmâ vesâtat- samiyesiyle 770.000

-Bombay’da Muhammed smail Efendi’den Kale-Kerrûb

Müslümanlar nam na Mak m- Sadaret-Uzmâ vesâtat- samisiyle 13.970

-Rangon Hilâl-i Ahmer Cemiyeti Riyaseti’nden

Mak m- Sadaret-Uzmâ vesâtat- samisiyle 55.031

Yekün 839.116 62575

“Hilâl-i Ahmer anesi” ba l kl makalede Hindistan’ n Lahor ehri’nde yay nlanan Paisa Ahbâr Gazetesi Müdürü Mahbub Âlim Efendi taraf ndan

73 “ anât” Tanîn, nr. 1709, 1 Eylül 1913, s. 4. 74 Tanîn, nr. 1715, 9 Eylül 1913, s. 3. 75 “Hilâl-i Ahmer” Tanîn, nr. 1718, 12 Eylül 1913, s. 5.

BALKAN SAVA INDA SIRASINDA H NTL LER N OSMANLI'YA YARDIMI

115

Lahor Müslümanlar nam na Hilâl-i Ahmer Cemiyeti’ne 18.332,5 kuru gönderildi i ve bunun için cemiyetçe kendilerine te ekkür edildi i belirtilmi tir76.

Tanîn Gazetesi, 31 T. Evvel 1913 tarihli say s nda Maliye Nezareti Vezne-i Umumi Müdürlü ü’nün yay nlad harp ianesinde bulunan ah slar ve yapt klar yard mlar n miktar n belirten listeyi sunmu tur. Listede Hint Müslümanlar n n yard mlar n n dökümü u ekilde verilmektedir:

Kuru Para

-Hindistan’da Miret ehri tacirlerinden Elhi-Bah Efendi taraf ndan 4.489 30

-Safder Ali Sahib Efendi taraf ndan Hariciye Muhasebe Müdüriyeti

vas tas yla 2.435 20

- ehanetah Sahib Efendi taraf ndan Hariciye Muhasebe Müdüriyeti

vas tas yla 1.336 29

-Mün i ahbazah Sahib Efendi taraf ndan Hariciye Muhasebe Müdüriyeti

vas tas yla 337 13

Yekün 8.597 9277

Maliye Nezaret-i Vezne-i Umumi Müdüriyeti’nce yay nlanan harp ianesinde bulunanlar listesinde yer alan Hintli Müslümanlar unlard r:

Kuru Para

-Hindistan’da Sayah Han taraf ndan 1.877 18

-Hindistan’da smail Ahmed Efendi vas tas yla

Dapal Encümen-i slâm taraf ndan 2.230 28

-Hindistan’da smail Ahmed Efendi vas tas yla Esna Cemiyeti taraf ndan 1.072 39

Yekün 5.179 8578

76 Tanîn, nr. 1722, 8 T.Evvel 1913, s. 5. 77 “ ane-yi Harbiye” Tanîn, nr. 1745, 31 T.Evvel 1913, s. 4. 78 “ ane-yi Harbiye” Tanîn, nr. 1747, 2 T.Sani 1913, s. 5.

Serdal SOYLUER

116

Tanîn Gazetesi, Maliye Nezareti Vezne-i Umumisi’nce haz rlanan harp ianesinde bulunanlar n listesini yay nlanmaya devam etmi tir:

Kuru Para

-Kernalbender ehri’nden Makam- Sâmi-i Sadaret vas tas yla 336

-Hindistan’da Necab K tas ’nda Fuki nam Ahali-i slamiyesi taraf ndan 5.603 33

-Hindistan’da Azamekde Kazas ’na muzâf Mübarekpur ehri’nden 4.480

-Hindistan’dan Hilâl-i Ahmer Cemiyeti Delhi ubesi reisi Nüvvab Haçre

Mirza Hazretleri taraf ndan 11.324 39

-Rangon’da Türkiye ane Komisyonu taraf ndan Sadaret vas tas yla 135.893 27

Yekün 157.636 9979

Netice olarak, II. Abdülhamid’in slâm birli i politikas çerçevesinde Hint Müslümanlar na gösterdi i yak n ilgi Hint Müslümanlar nda büyük etki uyand rm t r. Hint Müslümanlar da kendilerine gösterilen bu ilgiye Osmanl Devleti’nin zor durumlar nda sa lad maddi ve manevi yard mlarla kar l k vermi tir.

Nitekim Trablusgarp Sava ve akabinde gerçekle en Balkan Sava lar s ras nda Hint Müslümanlar , Osmanl Devleti’nin cephedeki durumu hakk nda bas n organlar arac l yla ald klar haberler do rultusunda Osmanl Devleti lehine büyük mitingler düzenlemi lerdir. Bu mitingler sonras Osmanl askeri ve muhacirlerine yard m amac yla büyük miktarda para ve ihtiyaç malzemesi toplanm t r. Yard m kampanyalar na sadece Müslümanlar de il, Budist ve H ristiyan Hintliler de i tirak etmi lerdir. Osmanl Hilâl-i Ahmer Cemiyeti’nin 1913 y l May s ay ndaki y ll k kongresinde belirtildi ine göre Hindistan’da toplanan mebla n miktar tüm Dünya’da Osmanl için toplanan 256.911 Sterlinlik yard m n yar dan fazlas n olu turmaktad r. Osmanl Hilâl-i Ahmer Cemiyeti, Sadaret ve Maliye Nezareti gibi resmi kurumlar arac l yla Osmanl

79 “ ane-yi Harbiye” Tanîn, nr. 1774, 2 K.Evvel 1913, s. 4.

BALKAN SAVA INDA SIRASINDA H NTL LER N OSMANLI'YA YARDIMI

117

Devleti’ne ula t r lan bu miktara, gayri resmi kurumlarca gönderilen miktarla, 1913 May s’ sonras gönderilen yard m miktar dâhil de ildir.

Hint Müslümanlar n n Osmanl Devleti için düzenledi i mitingler ve yard m kampanyalar sonucu toplad klar yard m miktar n n tamam resmi kay tlara dolay s yla yay n organlar na tam olarak yans mam olsa da Osmanl Co rafyas ndan binlerce kilometre uzaktaki -üstelik tamam Müslümanlardan olu mayan- bu insanlar n onurlu ve yard msever davran lar takdire ayand r. Bu nedenle devrin Osmanl bas n nda geni yer bulmu tur.

-Abdülhamid, Siyasî Hat rat m, (terc.) S. Can, stanbul 1984. -BAYUR, Yusuf Hikmet, Hindistan Tarihi I, Türk Tarih Kurumu Bas mevi, Ankara

1950. -DUMAN, Halûk Harun, Balkanlara Veda Bas n ve Edebiyatta Balkan Sava (1912–

1913), Duyap Yay nc l k, stanbul 2005. -Genel Kurmay Harb Tarihi Ba kanl , Balkan Harbi, I, II, Ankara 1970. -KURTCEPHE, srafil, Türk- talyan li kileri (1911–1916), Türk Tarih Kurumu

Bas mevi, Ankara 1995. -ÖZCAN, Azmi, Pan- slâmizm Osmanl Devleti Hindistan Müslümanlar ve ngiltere

(1877–1924), Türkiye Diyanet Vakf Yay nlar , Ankara 1997. -UÇAROL, Rifat, Siyasi Tarih 1789–2001, DER Yay nlar , stanbul 2006. -UZUNÇAR ILI, smail Hakk , Osmanl Tarihi, III/II, II, Türk Tarih Kurumu

Bas mevi, Ankara 1982, 1983.

- kdam, Atatürk Kitapl , stanbul. -Sebîlürre ad, slâm Ara t rmalar Merkezi Kütüphanesi, stanbul. -Tanîn, Atatürk Kitapl , stanbul.