poradnik.wfirma.pl · Web viewraty leasingowe samochodu lub maszyn, wywóz odpadów, opłaty za energię. 6. Szczególne rodzaje kosztów uzyskania przychodów W obrocie gospodarczym

Wszystko o podatku dochodowym od osób fizycznych

Przewodnik dla przedsiębiorców

Wrocław, 2014 r.

Wszystko o podatku dochodowym od osób fizycznych – wfirma.pl

Spis treści1. Podatki dochodowe w Polsce................................................................................................................6

1.2 Charakterystyka podatków dochodowych w Polsce...............................................................6

1.2 Pojęcie dochodu i przychodu.............................................................................................................7

1.3 Podatnicy podatku dochodowego....................................................................................................8

1.4 Formy opodatkowania podatkiem od osób fizycznych..........................................................9

2. Zwolnienia przedmiotowe w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych............................................................................................................................................................ 11

2.1 Dochody o charakterze socjalnym................................................................................................11

2.2 Dochody o charakterze odszkodowawczym............................................................................12

2.3 Dochody uzyskane z posiadanych kapitałów oraz praw autorskich.............................13

2.4 Dochody związane z działalnością gospodarczą....................................................................15

2.5 Stypendia i inne przychody uczniów i studentów.................................................................16

2.6 Wygrane i nagrody...............................................................................................................................17

3. Zryczałtowane formy opodatkowania..........................................................................................20

3.1 Kto może skorzystać z opodatkowania ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych?................................................................................................................................. 20

3.2 Kto nie może skorzystać z opodatkowania ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych?................................................................................................................................. 20

3.3 Podstawa opodatkowania – ryczałt od przychodów ewidencjonowanych................21

3.4 Stawki ryczałtu...................................................................................................................................... 21

3.5 Wady i zalety ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych...........................................23

3.6 Kto może skorzystać z opodatkowania kartą podatkową?................................................23

3.7 Zasady opodatkowania kartą podatkową..................................................................................24

3.8 Wady i zalety karty podatkowej.....................................................................................................25

4. Przychody w podatku dochodowym od osób fizycznych...................................................26

4.1 Podmiot opodatkowania................................................................................................................... 26

4.2 Przedmiot opodatkowania...............................................................................................................27

4.3 Źródła przychodów podlegające opodatkowaniu..................................................................28

5. Koszty uzyskania przychodów – zasady ogólne......................................................................30

5.1 Jakie wydatki mogą stanowić koszt podatkowy?...................................................................30

5.2 …związek kosztów z przychodami...............................................................................................30

5.3 …zachowanie i zabezpieczenie źródła przychodów.............................................................30

5.4 Rozróżnienie kosztów – pośrednie i bezpośrednie...............................................................31

2


5.4.1 Koszty bezpośrednie.................................................................................................................. 31

5.4.2 Koszty pośrednie..........................................................................................................................31

6. Szczególne rodzaje kosztów uzyskania przychodów...........................................................32

6.1 Amortyzacja środków trwałych.....................................................................................................32

6.1.1 Wartość początkowa.................................................................................................................. 32

6.1.2 Przyjęcie do ewidencji środków trwałych........................................................................33

6.2 Metody amortyzacji............................................................................................................................. 33

6.3Nieściągalne wierzytelności..............................................................................................................34

6.4 Leasing....................................................................................................................................................... 34

6.4.1 Leasing finansowy....................................................................................................................... 35

6.4.2 Leasing operacyjny......................................................................................................................35

7. Koszty uzyskania przychodów – wyłączenia.............................................................................36

7.1 Wydatki niestanowiące kosztów uzyskania przychodu......................................................36

7.2 Środki trwałe i grunty.........................................................................................................................36

7.3 Koszty egzekucyjne..............................................................................................................................37

7.4 Grzywny i kary pieniężne..................................................................................................................37

7.5 Kary umowne i odszkodowania.....................................................................................................37

7.6 Niezapłacone lub umorzone odsetki od zobowiązań...........................................................38

7.7 Wierzytelności nieściągalne............................................................................................................ 38

7.8 Podatki i opłaty......................................................................................................................................38

7.9 Koszty podróży służbowej................................................................................................................39

7.10 Wydatki na samochód......................................................................................................................39

7.10.1 Wydatki przekraczające limit kilometrówki.................................................................40

7.10.2 Składki na ubezpieczenie samochodu..............................................................................40

7.10.3 Koszt naprawy samochodu bez AC....................................................................................40

7.11 Wydatki dotyczące przedsiębiorcy............................................................................................40

7.11.1 Indywidualna działalność gospodarcza..........................................................................41

7.11.2 Wydatki służące celom osobistym.....................................................................................41

7.11.3 Okulary i soczewki korekcyjne............................................................................................41

7.11.4 Przelewy prywatne z konta firmowego..........................................................................42

7.11.5 Wydatki na odzież roboczą i reprezentacyjną.............................................................42

7.11.6 Odzież motocyklowa................................................................................................................42

7.12 Wydatki na edukację........................................................................................................................ 43

3


7.13 Ubezpieczenie na życie przedsiębiorcy...................................................................................43

8. Przychody i koszty osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą...........45

8.1 Czym są przychody i koszty?...........................................................................................................45

8.2 Jak opodatkowuje się dochód?.......................................................................................................45

8.3 Inne formy opodatkowania..............................................................................................................46

8.4 Podatki mogą być niższe................................................................................................................... 47

9. Szczególne zasady ustalania dochodu...........................................................................................48

9.1 Różnice kursowe...................................................................................................................................48

9.2 Dywidendy............................................................................................................................................... 49

9.3 Odsetki od środków na rachunkach bankowych....................................................................49

9.4 Otrzymane kary umowne..................................................................................................................51

10. Dochody zagraniczne i unikanie podwójnego opodatkowania...................................52

10.1 Ustalenie miejsca opodatkowania..............................................................................................52

10.2 Umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania................................................................53

10.3 Metody unikania podwójnego opodatkowania....................................................................54

10.3.1 Metoda wyłączenia z progresją...........................................................................................54

10.3.2 Metoda zaliczenia proporcjonalnego...............................................................................55

10.4 Zwolnienie z opodatkowania części dochodów uzyskanych za granicą...................55

10.5 Przeliczenie wartości na złotówki..............................................................................................55

11. Opodatkowanie stron umowy leasingu.....................................................................................57

11.1 Definicja umowy leasingu w ustawie o podatku dochodowym....................................57

11.2 Rodzaje leasingu.................................................................................................................................57

11.2.1 Leasing operacyjny...................................................................................................................57

11.2.2 Leasing finansowy.................................................................................................................... 57

11.3 Przychody i koszty leasingobiorców i leasingodawców...................................................58

11.4 Rozliczanie opłaty wstępnej......................................................................................................... 59

11.5 Rozliczanie rat leasingowych.......................................................................................................60

11.5.1 Leasing operacyjny...................................................................................................................60

11.5.2 Leasing finansowy.................................................................................................................... 60

11.6 Pozostałe koszty................................................................................................................................. 60

12. Obowiązki podatników podatku dochodowego od osób fizycznych........................62

12.1 Obowiązek pierwszy – przechowywanie dokumentacji księgowej............................62

12.2 Obowiązek drugi – tworzenie ewidencji.................................................................................62

4


12.3 Obowiązek trzeci – podatek dochodowy w ciągu roku.....................................................63

12.4 Obowiązek czwarty – rozliczenie roczne................................................................................65

13. Pobór podatku.......................................................................................................................................... 66

13.1 Zasady płatności podatku dochodowego od osób fizycznych.......................................66

13.2 Stawki podatku dochodowego od osób fizycznych............................................................67

13.3 Podatnik i płatnik podatku dochodowego..............................................................................68

5


1. Podatki dochodowe w PolsceW kolejnym prezentowany przewodniku szeroko omówiona zostanie tematyka

podatków dochodowych w Polsce. Podatki te w polskim systemie prawnym mają stosunkowo krótką historię – zostały wprowadzone w 1920 roku jako jedno z pierwszych konstrukcji podatkowych na terytorium całego kraju. Dla osób fizycznych, które nie prowadzą działalności gospodarczej, wiążą się one z corocznym wypełnianiem PIT-a, (często niestety z problemami). W pierwszym rozdziale wyjaśniona zostanie istota podatków dochodowych oraz zaprezentowane zostaną ich rodzaje.

1.2 Charakterystyka podatków dochodowych w PolsceZasada rządząca podatkiem dochodowym jest bardzo prosta – jeżeli dana osoba

zarabia, a więc otrzymuje wynagrodzenie lub osiąga zysk z prowadzonej przez siebie działalności, powinna zapłacić podatek. Jak sama nazwa wskazuje, jest to obowiązkowe świadczenie osoby fizycznej lub osoby prawnej na rzecz państwa, zależne od dochodu oraz wykorzystywanych obliczeń.

Podatek dochodowy obliczany jest przez samych podatników albo płatników (najczęściej pracodawców), organy wypłacające renty, emerytury oraz podmioty wypłacające honoraria. Natomiast urzędy skarbowe mają prawo do zweryfikowania, czy został on poprawnie obliczony i czy uiszczona została poprawna kwota.

Podatek dochodowym jest powszechny pod względem podmiotowym – obejmuje wszystkie osoby, które osiągają dochód na terenie kraju. W przypadku tej daniny nie można natomiast mówić o powszechności przedmiotowej, ponieważ ustawodawca przewidział różnego rodzaju zwolnienia podatkowe, w zależności od źródeł osiąganych przychodów.

W kontekście podatku dochodowego w Polsce ważna jest również zasada równości opodatkowania. Oznacza ona, iż wszyscy podatnicy uzyskujący jednakowe dochody są jednakowo traktowani, bez względu na to, czy dochód pochodzi z działalności gospodarczej prowadzonej na własny rachunek, wolnych zawodów, pracy najemnej, emerytur i rent, czy też praw majątkowych.

W Polsce występują dwa rodzaje podatku dochodowego:

od osób fizycznych (PIT – personal income tax) - regulowany ustawą z 26.7.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych – dalej PIT,

od osób prawnych (CIT – corporate incone tax) - regulowany ustawą z 15.2.1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych – dalej CIT.

W prezentowanym e-booku omówione zostaną kwestie związane z podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

Instytucją właściwą w kwestii podatków dochodowych jest urząd skarbowy. Podatek dochodowy od osób fizycznych rozliczany jest w urzędzie właściwym ze

6


względu na miejsce zamieszkania podatnika, natomiast podatek od osób prawnych właściwy jest urząd skarbowy przyporządkowany ze względu na siedzibę spółki kapitałowej.

Podatek dochodowy opłaca się w formie miesięcznej lub kwartalnej zaliczki.Z obowiązku tego podatnik powinien wywiązać się do 20 dnia miesiąca po miesiącu, za który zaliczka została wyliczona, lub do 20 dnia miesiąca następującego po kwartale, jeżeli wykorzystuje rozliczenie. Zatem dla przykładu, podatek za maj powinno się opłacić do 20 czerwca.

Uwaga! Wyjątkiem jest karta podatkowa – w tym przypadku rozliczenie następuje do siódmego dnia następnego miesiąca (więcej o tym w dalszej części artykułu).

1.2 Pojęcie dochodu i przychoduZe względu na fakt, iż omawiany podatek to podatek od osiągniętego dochodu,

bardzo ważne jest rozróżnienie dwóch, często mylonych pojęć – dochodu oraz przychodu.

Zatem przychód to otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeńw naturze i innych nieodpłatnych świadczeń – tak brzmi definicja ustawowa. Mówiąc prościej – przychody to zarobki (zarówno te w pieniądzu, jak i te w naturze) oraz uzyskane pieniądze (kwoty pieniężne). Podatek płacony jest zazwyczaj, jak wynikaz definicji, od tego, co już zostało otrzymane. Natomiast od tej zasady istnieją określone wyjątki – przychodami są również kwoty należne, ale niekoniecznie już otrzymane, pochodzące z:

pozarolniczej działalności gospodarczej, działów specjalnych produkcji rolnej, kapitałów pieniężnych, odpłatnego zbycia udziałów w spółkach mających osobowość prawną, odpłatnego zbycia papierów wartościowych oraz z realizacji praw z nich

wynikających, tytułu nominalnej wartości udziałów w spółce mającej osobowość prawną, odpłatnego zbycia pochodnych instrumentów finansowych oraz z realizacji praw

z nich wynikających.

Ponadto powyższa zasada obowiązuje także w przypadku:

odpłatnego zbycia nieruchomości lub udziału w nieruchomości, odpłatnego zbycia spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu, odpłatnego zbycia prawa do domu jednorodzinnego w spółdzielni

mieszkaniowej, odpłatnego zbycia wieczystego użytkowania gruntów,

7


jeżeli ich zbycie nastąpiło w ciągu pięciu lat od ich nabycia, oraz z odpłatnego zbycia innych rzeczy, jeśli nastąpiło ono przed upływem pół roku od ich nabycia.

Natomiast dochód jest zależny od uzyskanego przychodu – bez uzyskania przychodu nie powstanie dochód. Aby powstał, koszty uzyskania przychodu muszą być niższe od samych przychodów. Krótko mówiąc, dochód można zdefiniować jako różnicę właśnie pomiędzy uzyskanym przychodem a poniesionymi kosztami.

Na podstawie dochodu obliczana jest np. wysokość podatków dla osób fizycznych, w tym przypadku dochód definiujemy jako nadwyżkę sumy przychodów nad kosztami ich uzyskania w danym roku podatkowym. Gdy suma kosztów uzyskania przychodów przekroczy sumę przychodów, mówimy o zjawisku nazywanym stratą.

1.3 Podatnicy podatku dochodowegoBardzo ważną kwestią w temacie podatku dochodowego jest to, kto jest

zobowiązany do jego odprowadzania do US.

Podatnikami podatków dochodowych są osoby fizyczne oraz osoby prawne.W przypadku drugiego z nich, podmiotami są wszelkie osoby prawne, niezależnie od faktu, w jaki sposób osobowość tę nabyły, oraz spółki kapitałowe w organizacji. Podmiotami tego podatku mogą być również jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, z wyjątkiem spółek niemających osobowości prawnej (np. spółek jawnych, partnerskich, komandytowych, komandytowo-akcyjnych).

Natomiast podmiotem podatku w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych są osoby fizyczne, które osiągają dochody z różnych źródeł przychodów objętych tym podatkiem, zamieszkałe na terenie Rzeczpospolitej Polskiej lub osoby, których czasowy pobyt trwa dłużej niż 183 dni. Ustawa nie definiuje pojęcia osoby fizycznej, w związku z powyższym należy odnieść się do pojęcia osoby fizycznejw rozumieniu Kodeksu cywilnego. Przepisy te stanowią zaś, że każdy człowiek od chwili urodzenia ma zdolność prawną. Zatem każda osoba fizyczna, nawet małoletnia, może być podatnikiem podatku dochodowego od osób fizycznych.

Jednocześnie należy zaznaczyć, że przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych nie stosuje się w przypadku, gdy osoby fizyczne osiągają przychodyz następujących źródeł:

przychody z działalności rolniczej, z wyjątkiem działów specjalnych produkcji rolnej – wówczas przychody takie opodatkowane są podatkiem rolnym,

przychody z gospodarki leśnej w rozumieniu ustawy o lasach – wówczas przychody takie opodatkowane są podatkiem leśnym,

przychody podlegające przepisom o podatku od spadków i darowizn – wówczas przychody takie opodatkowane są podatkiem od spadków i darowizn,

przychody z tytułu podziału wspólnego majątku małżonków, który dokonywany jest w wyniku ograniczenia lub zniesienia wspólności majątkowej,

8


przychody wynikające z czynności, które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy, np. z hazardu, paserstwa lub innych przestępstw.

Na osobach fizycznych mających miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej ciąży tzw. nieograniczony obowiązek podatkowy. Oznacza to, że osoby te płacą podatek dochodowy według zasad określonych w Polsce od całości uzyskanych dochodów, bez względu na to, czy źródła przychodów położone są w kraju, czy też za granicą.

Za osobę mającą miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej uważa się osobę fizyczną, która:

posiada na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej centrum interesów osobistych lub gospodarczych (ośrodek interesów życiowych), lub

przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej dłużej niż 183 dni w roku podatkowym.

Od tej ogólnej zasady przepisy ustawy przewidują kilka wyjątków.Z opodatkowania podatkiem dochodowym w Polsce wyłączone są dochody uzyskiwane za granicą w przypadku, gdy umowa międzynarodowa, której Rzeczpospolita Polska jest stroną, tak stanowi.

Podatku dochodowego nie pobiera się również od dochodów uzyskanych za granicą przez osoby fizyczne, które nie mają na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej miejsca zamieszkania. Jeżeli jednak osoby te osiągają na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej dochody (przychody), w szczególności z:

pracy wykonywanej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy, bez względu na miejsce wypłaty wynagrodzenia,

działalności wykonywanej osobiście na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, bez względu na miejsce wypłaty wynagrodzenia,

działalności gospodarczej prowadzonej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, położonej na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej nieruchomości, w tym ze sprzedaży takiej nieruchomości,

to od tych dochodów (przychodów) płacą podatek w Polsce.

Powyższa zasada wyraża tzw. ograniczony obowiązek podatkowy. Również ta zasada może być jednak korygowana przez postanowienia umów w sprawie unikania podwójnego opodatkowania.

1.4 Formy opodatkowania podatkiem od osób fizycznychOsoby prowadzące działalność gospodarczą, już na samym początku swojej

przygody z własną firmą – przy składaniu wniosku CEIDG-1 – muszą zdecydować, jaką

9


formę opodatkowania swoich dochodów wybierają. Możliwości są cztery (jednak nie wszystkie jednakowo dostępne):

opodatkowanie na zasadach ogólnych, podatek liniowy, zryczałtowane formy opodatkowania:

o ryczałt od przychodów ewidencjonowanych,o karta podatkowa.

Przedsiębiorca, który przy rejestracji działalności w CEIDG nie wybrał formy opodatkowania, może tego dokonać na zasadach przewidzianych w ustawach podatkowych, a więc przez złożenie oświadczenia (wniosku) naczelnikowi urzędu skarbowego (art. 9a ust. 2 ustawy o PIT), jednak nie później niż w dniu uzyskania pierwszego przychodu.

W sytuacji, gdy podatnik nie postanowi inaczej we wniosku do CEIDG, ani nie złoży oświadczenia o wyborze innej formy, podstawową formą jest opodatkowanie według skali podatkowej (na zasadach ogólnych).

Decyzja o danej formie opodatkowania nie jest decyzją „dożywotnią” – ustawodawca przewidział bowiem możliwość jej zmiany, jednak ustalił przy tym jeden bardzo istotny warunek – należy to zrobić do 20 stycznia roku podatkowego, którego nowa forma ma dotyczyć.

Wypełniając wniosek CEIDG-1 przedsiębiorca wybiera również formę zapłaty zaliczki na podatek dochodowy. Istnieją trzy możliwości – zaliczka odprowadzana:

co miesiąc, co kwartał, w sposób uproszczony.

Uproszczony tryb opłaty zaliczek polega na comiesięcznym wpłacaniu zaliczki na podatek dochodowy, wyliczanej jednak nie na podstawie bieżących skumulowanych przychodów i kosztów, ale na podstawie dochodów uzyskiwanych dwa lub trzy lata wcześniej. W związku z taką konstrukcją, zaliczki uproszczonej nie mogą wybrać przedsiębiorcy, którzy założyli dopiero działalność oraz ci, którzy przez ostatnie dwa, trzy lata wykazywali same straty lub nie osiągnęli dochodu powodującego zapłatę podatku. Zaliczka w formie uproszczonej wynosi 1/12 kwoty podatku obliczonej na podstawie danych z zeznania podatkowego za dwa lub trzy lata wstecz, przy zastosowaniu odpowiedniej stawki – czyli skali podatkowej lub podatku liniowego.

Zaliczki płacą podatnicy, którzy wybrali rozliczanie podatku na zasadach ogólnych lub podatkiem liniowym. Ryczałtowcy także mają obowiązek miesięcznego/kwartalnego rozliczania się z podatku. W ich przypadku jednak nie jest to

10


zaliczka na podatek dochodowy, a po prostu zryczałtowany podatek za konkretny okres. Zaliczki i należny podatek przedsiębiorca ma obowiązek wyliczać sam. Nie zrobi tego za niego urząd skarbowy.

11


2. Zwolnienia przedmiotowe w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych

Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych przewiduje szereg zwolnień od tego podatku. Dotyczą one wybranych, wskazanych przez ustawę dochodów. Wśród nich można wyróżnić zwolnienia podmiotowe i przedmiotowe.

Ustawodawca z różnych powodów decyduje się zwolnić określone rodzaje dochodów z podatku dochodowego. Może to być powodowane ochroną socjalną bądź też względami ekonomicznymi. Wykaz dochodów, które zwolnione są z opodatkowania PIT został wskazany w art. 21 ust. 1 ustawy o PIT.

Katalog zwolnień zawiera ponad 130 pozycji. Wśród nich wyróżnić można takie, które dotyczą dochodów np. o charakterze odszkodowawczym czy socjalnym, niektórych dochodów związanych z posiadanymi kapitałami i prawami majątkowymi, czy też prowadzoną działalnością gospodarczą, a także wygranymi i nagrodami.

2.1 Dochody o charakterze socjalnymWśród dochodów o charakterze socjalnym ustawodawca zwolnił z

opodatkowania m.in.:

8) świadczenia rodzinne otrzymane na podstawie przepisów o świadczeniach rodzinnych, dodatki rodzinne i pielęgnacyjne, świadczenia pieniężne otrzymanew przypadku bezskuteczności egzekucji alimentów oraz zasiłki porodowe otrzymane na podstawie odrębnych przepisów,

24) przyznaną, na podstawie odrębnych przepisów, pomoc pieniężną dla rodzin zastępczych oraz jednorazową pomoc pieniężną na zagospodarowanie, udzieloną usamodzielniającym się wychowankom rodzin zastępczych i wychowankom publicznych lub niepublicznych placówek opiekuńczo-wychowawczych,

26) zapomogi otrzymane w przypadku indywidualnych zdarzeń losowych, klęsk żywiołowych, długotrwałej choroby lub śmierci – do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 2 280 zł, z zastrzeżeniem pkt. 40 i 79,

79) świadczenia z pomocy społecznej, 127) alimenty:

o na rzecz dzieci, które nie ukończyły 25 roku życia, oraz dzieci bez względu na wiek, które zgodnie z odrębnymi przepisami otrzymują zasiłek (dodatek) pielęgnacyjny lub rentę socjalną,

o na rzecz innych osób niż wymienione powyżej otrzymane na podstawie wyroku sądu lub ugody sądowej, do wysokości nieprzekraczającej miesięcznie 700 zł.

12


2.2 Dochody o charakterze odszkodowawczymZwolnieniu podlegają również dochody o charakterze odszkodowawczym, tj.:

3) otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw, z wyjątkiem:

o określonych w prawie pracy odpraw i odszkodowań z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia umowy o pracę,

o odpraw pieniężnych wypłacanych na podstawie przepisów o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników,

o odpraw i odszkodowań z tytułu skrócenia okresu wypowiedzenia funkcjonariuszom pozostającym w stosunku służbowym,

o odszkodowań przyznanych na podstawie przepisów o zakazie konkurencji,

o odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanychz prowadzoną działalnością gospodarczą,

o odszkodowań za szkody dotyczące składników majątku związanychz prowadzeniem działów specjalnych produkcji rolnej, z których dochody są opodatkowane według skali, o której mowa w art. 27 ust. 1, lub na zasadach, o których mowa w art. 30c,

o odszkodowań wynikających z zawartych umów lub ugód innych niż ugody sądowe,

3a) odszkodowania lub zadośćuczynienia otrzymane na podstawie przepisówo uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu państwa polskiego,

3b) inne odszkodowania lub zadośćuczynienia otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej do wysokości określonej w tym wyroku lub tej ugodzie,z wyjątkiem odszkodowań lub zadośćuczynień:

o dotyczących korzyści, które podatnik mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono,

odszkodowania w postaci renty otrzymane na podstawie przepisów prawa cywilnego w razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia, przez poszkodowanego, który utracił całkowicie lub częściowo zdolność do pracy zarobkowej, albo jeżeli zwiększyły się jego potrzeby lub zmniejszyły widoki powodzenia na przyszłość,

3d) odszkodowania otrzymane na podstawie przepisów prawa geologicznegoi górniczego,

29) odszkodowanie wypłacane stosownie do przepisów o gospodarce nieruchomościami; nie dotyczy to przypadków, gdy właściciel nieruchomości,o której mowa w zdaniu pierwszym, nabył jej własność w okresie 2 lat przed wszczęciem postępowania wywłaszczeniowego za cenę niższą o co najmniej 50%

13


od wysokości uzyskanego odszkodowania na cele uzasadniające jej wywłaszczenie,

30a) przychody uzyskane z tytułu:o realizacji prawa do rekompensaty na podstawie ustawy z 2005 r.

o realizacji prawa do rekompensaty z tytułu pozostawienia nieruchomości poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej przez osoby uprawnione na podstawie tej ustawy,

o sprzedaży nieruchomości lub prawa użytkowania wieczystego, nabytychw związku z realizacją prawa do rekompensaty, o której mowa w punkcie poprzednim, do wysokości odpowiadającej procentowemu udziałowi wartości tej rekompensaty w cenie nieruchomości lub prawa użytkowania wieczystego z dnia nabycia nieruchomości lub prawa użytkowania wieczystego,

odszkodowania otrzymane na podstawie rezolucji Rady Bezpieczeństwa Narodów Zjednoczonych wypłacone osobom poszkodowanym na skutek działań wojennych w Kuwejcie;

120) odszkodowania wypłacone, na podstawie wyroków sądowych i zawartych umów (ugód), posiadaczom gruntów wchodzących w skład gospodarstwa rolnego, z tytułu:

o ustanowienia służebności gruntowej,o rekultywacji gruntów,o szkód powstałych w uprawach rolnych i drzewostanie – w wyniku

prowadzenia na tych gruntach, przez podmioty uprawnione na podstawie odrębnych przepisów, inwestycji dotyczących budowy infrastruktury przesyłowej ropy naftowej i produktów rafinacji ropy naftowej oraz budowy urządzeń infrastruktury technicznej, o których mowa w art. 143 ust. 2 ustawy z 1997 r. o gospodarce nieruchomościami.

2.3 Dochody uzyskane z posiadanych kapitałów oraz praw autorskich

Zwolnienia dotyczące dochodów uzyskanych z posiadanych kapitałów oraz praw majątkowych. Zwolnione od podatku PIT są między innymi:

5a) kwoty zwracane przez towarzystwo funduszy inwestycyjnych w związkuz wygaśnięciem zezwolenia na utworzenie funduszu inwestycyjnego –w wysokości wpłat wniesionych do funduszu,

28) przychody uzyskane z tytułu sprzedaży całości lub części nieruchomości wchodzących w skład gospodarstwa rolnego; zwolnienie nie dotyczy przychodu uzyskanego ze sprzedaży gruntów, które w związku z tą sprzedażą utraciły charakter rolny,

29) przychody uzyskane z tytułu odpłatnego zbycia nieruchomości na cele uzasadniające jej wywłaszczenie oraz z tytułu sprzedaży nieruchomościw związku z realizacją przez nabywcę prawa pierwokupu, stosownie do

14


przepisów o gospodarce nieruchomościami; nie dotyczy to przypadków, gdy właściciel nieruchomości, o której mowa w zdaniu pierwszym, nabył jej własność w okresie 2 lat przed odpłatnym zbyciem nieruchomości za cenę niższą o co najmniej 50% od ceny zbycia nieruchomości w związku z realizacją prawa pierwokupu,

30) przychody uzyskane z tytułu sprzedaży prawa wieczystego użytkowania oraz nieruchomości nabytych stosownie do przepisów o gospodarce nieruchomościami w zamian za mienie pozostawione za granicą,

32b) przychody z zamiany rzeczy lub praw, jeżeli z tytułu jednej umowy nie przekraczają kwoty 2 280 zł,

50) przychody otrzymane w związku ze zwrotem udziałów lub wkładóww spółdzielni albo wkładów w spółce osobowej, do wysokości wniesionych udziałów lub wkładów do spółdzielni albo wkładów do spółki osobowej,

50a) wartość majątku otrzymanego w związku z likwidacją osoby prawnejw części stanowiącej koszt nabycia lub objęcia udziałów (akcji) albo wkładóww spółdzielni,

51) przychody otrzymane z tytułu zwrotu dopłat wniesionych uprzednio, zgodnie z odrębnymi przepisami, do spółki mającej osobowość prawną – do wysokości wniesionych dopłat,

58) wypłaty:o transferowe środków zgromadzonych w ramach pracowniczego

programu emerytalnego do innego pracowniczego programu emerytalnego lub na indywidualne konto emerytalne w rozumieniu przepisówo indywidualnych kontach emerytalnych,

o środków zgromadzonych w pracowniczym programie emerytalnym dokonane na rzecz uczestnika lub osób uprawnionych do tych środków po śmierci uczestnika,

o środków zgromadzonych w grupowej formie ubezpieczenia na życie związanej z funduszem inwestycyjnym lub w innej formie grupowego gromadzenia środków na cele emerytalne dla pracowników – do pracowniczego programu emerytalnego, zgodnie z przepisamio pracowniczych programach emerytalnych;

58a) dochody z tytułu oszczędzania na indywidualnym koncie emerytalnym,w rozumieniu przepisów o indywidualnych kontach emerytalnych, uzyskanew związku z:

o gromadzeniem i wypłatą środków przez oszczędzającego,o wypłatą środków dokonaną na rzecz osób uprawnionych do tych środków

po śmierci oszczędzającego,o wypłatą transferową – z tym że zwolnienie nie ma zastosowania

w przypadku, gdy oszczędzający gromadził oszczędności na więcej niż jednym indywidualnym koncie emerytalnym, chyba że przepisy te przewidują taką możliwość,

15


59) wypłaty środków z otwartego funduszu emerytalnego na rzecz byłego współmałżonka członka tego funduszu, przekazane na rachunek tego współmałżonka w otwartym funduszu emerytalnym,

61) kwoty umorzonych pożyczek studenckich lub kredytów studenckich udzielonych na podstawie przepisów o pożyczkach i kredytach studenckich,

105) dochód uzyskany ze zbycia akcji (udziałów) otrzymanych w drodze spadku albo darowizny - w części odpowiadającej kwocie zapłaconego podatku od spadków i darowizn,

109) nominalna wartość udziałów (akcji) w spółce mającej osobowość prawną albo wkładów w spółdzielni - objętych w zamian za wkład niepieniężny w postaci przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części,

119) odsetki od papierów wartościowych emitowanych przez Skarb Państwa oraz obligacji emitowanych przez jednostki samorządu terytorialnego, w części odpowiadającej kwocie odsetek zapłaconych przy nabyciu tych papierów wartościowych od emitenta,

130) odsetki lub dyskonto od obligacji emitowanych przez Skarb Państwai oferowanych na rynkach zagranicznych oraz dochody z odpłatnego zbycia tych obligacji uzyskane przez osoby fizyczne, o których mowa w art. 3 ust. 2a.

2.4 Dochody związane z działalnością gospodarcząWolne od podatku dochodowego są również niektóre dochody związane

z prowadzoną działalnością gospodarczą – np.:

3b) inne odszkodowania lub zadośćuczynienia otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej do wysokości określonej w tym wyroku lub tej ugodzie,z wyjątkiem odszkodowań lub zadośćuczynień:

o otrzymanych w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą, 36) dochody z tytułu prowadzenia szkół w rozumieniu przepisów o systemie

oświaty, w części wydatkowanej na cele szkoły w roku podatkowym lub w roku po nim następującym, przy czym zgodnie z ust. 7, za wydatki na cele szkoły, poniesione z tytułu prowadzenia szkoły niepublicznej w rozumieniu przepisówo systemie oświaty, jeżeli nie zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodów, uważa się wydatki na:

o zakup stanowiących środki trwałe pomocy dydaktycznych i innych urządzeń niezbędnych do prowadzenia szkoły,

o wydatki związane z organizowaniem wypoczynku wakacyjnego uczniów,w części stanowiącej wynagrodzenie personelu wychowawczego i obsługi, jeżeli nie zostało pokryte przez wpłaty rodziców,

37) dochody z tytułu urządzania przez uprawniony podmiot mający siedzibę na terytorium RP loterii fantowych i gry bingo fantowe na podstawie zezwolenia wydanego na mocy odrębnych przepisów, o ile zostały przeznaczone na realizację określonych w zezwoleniu i regulaminie gry celów społecznie użytecznych,

16


46) dochody otrzymane przez podatnika, jeżeli:o pochodzą od rządów państw obcych, organizacji międzynarodowych lub

międzynarodowych instytucji finansowych ze środków bezzwrotnej pomocy, w tym ze środków programów ramowych badań, rozwoju technicznego i prezentacji Unii Europejskiej i z programów NATO, przyznanych na podstawie jednostronnej deklaracji lub umów zawartychz tymi państwami, organizacjami lub instytucjami przez Radę Ministrów, właściwego ministra, agencje rządowe lub agencje wykonawcze, w tym również w przypadkach gdy przekazanie tych środków jest dokonywane za pośrednictwem podmiotu upoważnionego do rozdzielania środków bezzwrotnej pomocy, oraz

o podatnik bezpośrednio realizuje cel programu finansowanegoz bezzwrotnej pomocy; zwolnienie nie ma zastosowania do dochodów osób fizycznych, którym podatnik bezpośrednio realizujący cel programu zleca – bez względu na rodzaj umowy – wykonanie określonych czynnościw związku z realizowanym przez niego programem,

47c) kwoty otrzymane od agencji rządowych lub agencji wykonawczych, jeżeli agencje te otrzymały środki na ten cel z budżetu państwa,

63a) dochody podatników, z zastrzeżeniem ust. 5a-5c, uzyskane z działalności gospodarczej prowadzonej na terenie specjalnej strefy ekonomicznej na podstawie zezwolenia na prowadzenie działalności gospodarczej na terenie danej strefy, uprawniające do korzystania z pomocy publicznej, przy czym wielkość pomocy publicznej udzielanej w formie niniejszego zwolnienia nie może przekroczyć wielkości pomocy publicznej dla przedsiębiorcy, dopuszczalnej dla obszarów kwalifikujących się do uzyskania pomocy w największej wysokości, zgodnie z odrębnymi przepisami,

122) wkład własny podmiotu publicznego, o którym mowa w art. 2 pkt 5 ustawy o partnerstwie publiczno-prywatnym, otrzymany przez partnera prywatnegoi przeznaczony na cele określone w umowie o partnerstwie publiczno-prywatnym, z zastrzeżeniem ust. 19,

129) dotacje, w rozumieniu przepisów o finansach publicznych, otrzymanez budżetu państwa lub budżetów jednostek samorządu terytorialnego,

136) płatności na realizację projektów w ramach programów finansowanychz udziałem środków europejskich, otrzymane z Banku Gospodarstwa Krajowego, z wyłączeniem płatności otrzymanych przez wykonawców,

137) środki finansowe otrzymane przez uczestnika projektu jako pomoc udzielona w ramach programu finansowanego z udziałem środków europejskich, o których mowa w ustawie z 2009 r. o finansach publicznych.

2.5 Stypendia i inne przychody uczniów i studentówWolne od podatku są również stypendia i inne przychody uczniów i studentów,

tj.:

17


23a) część dochodów osób, o których mowa w art. 3 ust. 1, przebywających czasowo za granicą i uzyskujących dochody z tytułu:

o stypendiów – w wysokości stanowiącej równowartość diety z tytułu podróży służbowych poza granicami kraju, określonej w przepisachw sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju, za każdy dzień, w którym było otrzymywane stypendium,

39) stypendia otrzymywane na podstawie przepisów o stopniach naukowychi tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki, stypendia doktoranckie otrzymywane na podstawie przepisów – Prawo o szkolnictwie wyższym oraz inne stypendia naukowe i za wyniki w nauce, których zasady przyznawania zostały zatwierdzone przez ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego po zasięgnięciu opinii Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego albo przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania,

40) świadczenia pomocy materialnej dla uczniów, studentów, uczestników studiów doktoranckich i osób uczestniczących w innych formach kształcenia, pochodzące z budżetu państwa, budżetów jednostek samorządu terytorialnego oraz ze środków własnych szkół i uczelni - przyznane na podstawie przepisówo systemie oświaty, Prawo o szkolnictwie wyższym, a także przepisów o stopniach naukowych i tytule naukowym oraz o stopniach i tytule w zakresie sztuki,

40b) stypendia dla uczniów i studentów, których wysokość i zasady udzielania zostały określone w uchwale organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego oraz stypendia dla uczniów i studentów przyznane przez organizacje, o których mowa w art. 3 ust. 2 i 3 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, na podstawie regulaminów zatwierdzonych przez organy statutowe udostępnianych do publicznej wiadomości za pomocą Internetu, środków masowego przekazu lub wykładanych (wywieszanych) dla zainteresowanych w pomieszczeniach ogólnie dostępnych – do wysokości nieprzekraczającej miesięcznie kwoty 380 zł, z zastrzeżeniem ust. 10,89) wartość świadczeń otrzymanych przez studentów od uczelni, na podstawie odrębnych przepisów, w związku ze skierowaniem przez uczelnię na studenckie praktyki zawodowe - do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 2 280 zł,

115) wygrane i nagrody otrzymane przez uczniów za udział w konkursach, turniejach i olimpiadach organizowanych na podstawie przepisów o systemie oświaty.

2.6 Wygrane i nagrodyZwolnione od podatku dochodowego od osób fizycznych są również niektóre

wygrane i nagrody – np.:

18


6) wygrane w kasynach gry, wideoloteriach, grach na automatach, grach na automatach o niskich wygranych oraz grach w bingo pieniężne i fantowe urządzanych i prowadzonych przez uprawniony podmiot na podstawie przepisów o grach i zakładach wzajemnych obowiązujących w państwie członkowskim Unii Europejskiej lub w innym państwie należącym do Europejskiego Obszaru Gospodarczego,

6a) wygrane w grach liczbowych, loteriach pieniężnych, grze telebingo, zakładach wzajemnych, loteriach promocyjnych, loteriach audioteksowych i loteriach fantowych, jeżeli jednorazowa wartość tych wygranych nie przekracza 2 280 zł, urządzanych i prowadzonych przez uprawniony podmiot na podstawie przepisów o grach hazardowych obowiązujących w państwie członkowskim Unii Europejskiej lub w innym państwie należącym do Europejskiego Obszaru Gospodarczego; zgodnie z ust. 23, zwolnienia z pkt 6 i 6a, w odniesieniu do wygranych uzyskanych w innym niż Rzeczpospolita Polska państwie członkowskim Unii Europejskiej lub w innym państwie należącym do Europejskiego Obszaru Gospodarczego, stosuje się pod warunkiem istnienia podstawy prawnej wynikającej z umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania lub innych ratyfikowanych umów międzynarodowych, których stroną jest Rzeczpospolita Polska, do uzyskania przez organ podatkowy informacji podatkowych od organu podatkowego państwa, na którego terytorium loterie, gry lub zakłady wzajemne są urządzane i prowadzone.

68) wartość wygranych w konkursach i grach organizowanych i emitowanych (ogłaszanych) przez środki masowego przekazu (prasa, radio i telewizja) oraz konkursach z dziedziny nauki, kultury, sztuki, dziennikarstwa i sportu, a także nagród związanych ze sprzedażą premiową – jeżeli jednorazowa wartość tych wygranych lub nagród nie przekracza kwoty 760 zł; zwolnienie od podatku nagród związanych ze sprzedażą premiową nie dotyczy nagród otrzymanych przez podatnika w związku z prowadzoną przez niego pozarolniczą działalnością gospodarczą, stanowiących przychód z tej działalności,

115) wygrane i nagrody otrzymane przez uczniów za udział w konkursach, turniejach i olimpiadach organizowanych na podstawie przepisów o systemie oświaty,

132) przyznane przez krajowe i zagraniczne organy władzy i ich urzędy, w tym jednostki organizacyjne im podległe lub przez nie nadzorowane, oraz krajowe, zagraniczne i międzynarodowe organizacje (instytucje) i ich organy, nagrody:

o za wybitne osiągnięcia z dziedziny nauki, kultury i sztuki,o z tytułu działalności na rzecz praw człowieka

w części przekazanej jako darowizna przez podatników, którzy otrzymali te nagrody, na rzecz instytucji realizującej cele określone w art. 4 ustawyo działalności pożytku publicznego; zgodnie z ust. 31, zwolnienie to stosuje się, jeżeli wysokość nagrody przekazanej na rzecz instytucji realizującej cele, o których mowa w art. 4 ustawy o działalności pożytku publicznego, jest udokumentowana dowodem wpłaty na rachunek

19


bankowy obdarowanej instytucji, a w przypadku nagrody innej niż pieniężna – dokumentem, z którego wynika wartość przekazanej nagrody, oraz oświadczeniem obdarowanej instytucji o jej przyjęciu, lub nagroda, o której mowa w pkt 1, została przekazana najpóźniej do dnia upływu terminu dla złożenia zeznania podatkowego, o którym mowa w art. 45 ust. 1, składanego za rok podatkowy, w którym otrzymano nagrodę.

Pozostałe dochody objęte zwolnieniem z podatku dochodowego od osób fizycznych szczegółowo wymienia art. 21 ust. 1 ustawy o PIT.

20


3. Zryczałtowane formy opodatkowania3.1 Kto może skorzystać z opodatkowania ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych?

Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych jest dość specyficzną formą opodatkowania dochodów przedsiębiorstwa, z której nie mogą skorzystać wszyscy podatnicy. Jak określa art. 6 ust. 1 Ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym, taka forma przeznaczona jest dla osób fizycznych osiągających przychody z:

działalności gospodarczej prowadzonej samodzielnie, udziału w spółce cywilnej osób fizycznych lub w spółce jawnej osób fizycznych,

prowadzącej działalność gospodarczą.

Zgodnie z art. 9 ust.1 ustawy, jeżeli podatnik rozpoczyna prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej, oświadczenie o wyborze formy opodatkowania może złożyć na podstawie przepisów o swobodzie działalności gospodarczej (czyli wskazując odpowiednią formę opodatkowania na druku CEIDG-1). Jeżeli podatnik nie złożył oświadczenia na podstawie tych przepisów – pisemne oświadczenie składa naczelnikowi urzędu skarbowego właściwemu według miejsca zamieszkania, jednak nie później niż w dniu uzyskania pierwszego przychodu.

W sytuacji, gdy przedsiębiorca dokonuje zmiany formy opodatkowania na ryczałt, wówczas pisemne oświadczenie o wyborze tej metody składa naczelnikowi urzędu skarbowego właściwemu według miejsca zamieszkania, nie później niż do dnia 20 stycznia roku podatkowego.

3.2 Kto nie może skorzystać z opodatkowania ryczałtem od przychodów ewidencjonowanych?

Kwestia ta została uregulowana w art. 8 ust. 1 ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym. Zgodnie z tym zapisem, opodatkowania w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych co do zasady nie stosuje się u podatników:

opłacających podatek w formie karty podatkowej, korzystających na podstawie odrębnych przepisów z okresowego zwolnienia od

podatku dochodowego, osiągających w całości lub w części przychody z tytułu:

o prowadzenia aptek,o działalności w zakresie udzielania pożyczek pod zastaw (prowadzenie

lombardów),o działalności w zakresie kupna i sprzedaży wartości dewizowych,o prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej w zakresie wolnych

zawodów innych niż określone w art. 4 ust. 1 pkt 11,o świadczenia usług wymienionych w załączniku nr 2 do ustawy,

21


o działalności w zakresie handlu częściami i akcesoriami do pojazdów mechanicznych,

wytwarzających wyroby opodatkowane podatkiem akcyzowym, na podstawie odrębnych przepisów, z wyjątkiem wytwarzania energii elektrycznejz odnawialnych źródeł energii,

podejmujących wykonywanie działalności w roku podatkowym po zmianie działalności wykonywanej:

o samodzielnie na działalność prowadzoną w formie spółki z małżonkiem,o w formie spółki z małżonkiem na działalność prowadzoną samodzielnie

przez jednego lub każdego z małżonków,o samodzielnie przez małżonka na działalność prowadzoną samodzielnie

przez drugiego małżonka– jeżeli małżonek lub małżonkowie przed zmianą opłacali z tytułu prowadzenia tej działalności podatek dochodowy na ogólnych zasadach,

rozpoczynających działalność samodzielnie lub w formie spółki, jeżeli podatnik lub co najmniej jeden ze wspólników, przed rozpoczęciem działalności w roku podatkowym lub w roku poprzedzającym rok podatkowy, wykonywał w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres działalności podatnika lub spółki.

3.3 Podstawa opodatkowania – ryczałt od przychodów ewidencjonowanych

Podstawą opodatkowania w przypadku ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych jest przychód, który nie ulega pomniejszeniu o poniesione koszty jego uzyskania.

Nie oznacza to jednak, że podatnik nie będzie mógł dokonać żadnych odliczeń. Jak wynika z art. 11 ust. 1 ustawy, przedsiębiorca opodatkowany ryczałtem będzie mógł odliczyć od przychodu:

wydatki określone w art. 26 ust. 1 ustawy o PIT, jeżeli nie zostały już odliczone od dochodu lub nie zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodów na podstawie przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, oraz

straty z działalności gospodarczej poniesione w okresie korzystaniaz opodatkowania na zasadach określonych w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych.

3.4 Stawki ryczałtuPrzy tej formie opodatkowania można wyróżnić pięć stawek ryczałtu 20%, 17%,

8,5%, 5,5% oraz 3%. Każda z nich dotyczy określonych typów działalności.

Stawka 20% ryczałtu dotyczy przychodów osiąganych w zakresie wolnych zawodów. Stawka 17% obejmuje przychody ze świadczenia usług, m.in.:

22


przez agencje pracy tymczasowej oraz pozostałych związanych z udostępnianiem pracowników,

poradnictwa dla dzieci dotyczącego problemów, przetwarzania danych, przesyłania strumieni audiowizualnych przez Internet, reprodukcji komputerowych nośników informacji, pośrednictwa w sprzedaży hurtowej samochodów osobowych i furgonetek

prowadzonej przez Internet.

Z kolei opodatkowaniu stawką 8,5% podlegają m.in.:

przychody związane ze zwalczaniem pożarów i zapobieganiem pożarom, przychody ze świadczenia usług wychowania przedszkolnego, przychody ze świadczenia usług związanych z działalnością ogrodów

botanicznych i zoologicznych oraz obszarów i obiektów ochrony przyrody.

Stawka 5,5% ryczałtu obejmuje:

przychody z działalności wytwórczej, robót budowlanych lub w zakresie przewozów ładunków taborem samochodowym o ładowności powyżej 2 ton,

uzyskane prowizje z działalności handlowej w zakresie sprzedaży jednorazowych biletów komunikacji miejskiej, znaczków do biletów miesięcznych, znaczków pocztowych, żetonów i kart magnetycznych do automatów,

przychody, o których mowa w art. 14 ust. 2 pkt 14 ustawy o podatku dochodowym.

Najniższą stawką – 3% – opodatkowane są m.in. przychody:

z działalności gastronomicznej, z wyjątkiem przychodów ze sprzedaży napojówo zawartości alkoholu powyżej 1,5%,

z działalności usługowej w zakresie handlu, ze świadczenia usług związanych z produkcją zwierzęcą.

Szczegółowy katalog zastosowania poszczególnych stawek można znaleźć w art. 12 ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym.

Warto pamiętać, że jeżeli podatnik obowiązany do posiadania ewidencji przychodów prowadzi działalność, z której przychody są opodatkowane różnymi stawkami określonymi w ust. 1, ryczałt od przychodów ewidencjonowanych ustala się według stawki właściwej dla przychodów z każdego rodzaju działalności, pod warunkiem, że ewidencja przychodów jest prowadzona w sposób umożliwiający określenie przychodów z każdego rodzaju działalności. W razie, gdyby podatnik nie prowadził ewidencji w sposób zapewniający ustalenie przychodów dla każdego rodzaju działalności, ryczałt od przychodów ewidencjonowanych wynosi 8,5% przychodów,z tym że w przypadku osiągania również przychodów, o których mowa w art. 12 ust. 1 pkt 1 oraz pkt 2 ustawy, ryczałt wynosi 20% albo 17%.

23


3.5 Wady i zalety ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych

Do zalet ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych z pewnością można zakwalifikować:

uproszczony sposób prowadzenia ewidencji podatkowej, stawki ryczałtu niższe niż przy innych formach opodatkowania, korzystny dla podmiotów ponoszących małe koszty.

Poza zaletami ta forma opodatkowania posiada jednak także pewne wady:

brak możliwości wspólnego rozliczenia z małżonkiem lub samotnie wychowywanym dzieckiem,

brak możliwości zaliczenia poniesionych wydatków do kosztów podatkowych, brak ulgi dla dzieci, nie jest przeznaczona dla każdego typu działalności.

Zatem, zanim przedsiębiorca zdecyduje się na wybór tej formy opodatkowania, powinien indywidualnie przeanalizować jej opłacalność w prowadzonej firmie.

3.6 Kto może skorzystać z opodatkowania kartą podatkową?Karta podatkowa jest dość specyficzną formą opodatkowania, z której może

skorzystać niewielkie grono podatników. Art. 23 ust. 1 ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym wskazuje, że zryczałtowany podatek dochodowy w formie karty podatkowej mogą płacić podatnicy prowadzący działalność:

usługową lub wytwórczo-usługową, usługową w zakresie handlu detalicznego żywnością, napojami, wyrobami

tytoniowymi oraz kwiatami, z wyjątkiem napojów o zawartości alkoholu powyżej 1,5%

usługową w zakresie handlu detalicznego artykułami nieżywnościowymi,z wyjątkiem handlu paliwami silnikowymi, środkami transportu samochodowego, częściami i akcesoriami do pojazdów mechanicznych, ciągnikami rolniczymii motocyklami oraz z wyjątkiem handlu artykułami nieżywnościowymi objętego koncesjonowaniem,

gastronomiczną – jeżeli nie jest prowadzona sprzedaż napojów o zawartości alkoholu powyżej 1,5%,

w zakresie usług transportowych wykonywanych przy użyciu jednego pojazdu, w zakresie usług rozrywkowych, w zakresie sprzedaży posiłków domowych w mieszkaniach, jeżeli nie jest

prowadzona sprzedaż napojów o zawartości alkoholu powyżej 1,5%, w wolnych zawodach, polegającą na świadczeniu usług w zakresie ochrony

zdrowia ludzkiego,

24


w wolnych zawodach, polegającą na świadczeniu przez lekarzy weterynarii usług weterynaryjnych, w tym również sprzedaż preparatów weterynaryjnych,w związku ze świadczonymi usługami,

w zakresie opieki domowej nad dziećmi i osobami chorymi, w zakresie usług edukacyjnych, polegającą na udzielaniu lekcji na godziny.

Dodatkowo, podatnik musi spełniać określone warunki w zakresie liczby zatrudnionych pracowników oraz wielkości miejscowości, w której prowadzona jest działalność. Od tych parametrów uzależniona jest wysokość podatku, jaką podatnik będzie zobligowany zapłacić.

Podatnicy prowadzący powyższe rodzaje działalności podlegają opodatkowaniuw formie karty podatkowej, jeżeli:

złożą wniosek o zastosowanie opodatkowania w tej formie, we wniosku, o którym mowa wyżej, zgłoszą prowadzenie działalności

wymienionej w jednej z 12 części tabeli stanowiącej załącznik numer 3 do ustawy,

przy prowadzeniu działalności nie korzystają z usług osób niezatrudnionych przez siebie na podstawie umowy o pracę oraz z usług innych przedsiębiorstwi zakładów, chyba że chodzi o usługi specjalistyczne,

nie prowadzą, poza jednym z rodzajów działalności wymienionej w art. 23, innej pozarolniczej działalności gospodarczej,

małżonek podatnika nie prowadzi działalności w tym samym zakresie, nie wytwarzają wyrobów opodatkowanych na podstawie odrębnych przepisów

podatkiem akcyzowym, pozarolnicza działalność gospodarcza zgłoszona we wniosku nie jest prowadzona

poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

W przypadku wyboru karty podatkowej podatnik musi złożyć formularz PIT-16. Może go dołączyć do wniosku CEIDG-1 albo złożyć właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego.

Wniosek o możliwość rozliczania się w formie karty podatkowej składa się do naczelnika urzędu skarbowego właściwego według miejsca położenia zorganizowanego zakładu, wskazanego w zgłoszeniu do ewidencji działalności gospodarczej, a w razie niedopełnienia obowiązku zgłoszenia działalności do ewidencji lub gdy działalność jest wykonywana bez posiadania zorganizowanego zakładu – naczelnikowi urzędu skarbowego właściwemu według miejsca zamieszkania podatnika lub siedziby spółki. Jeżeli nie można ustalić siedziby spółki – wniosek należy przekazać naczelnikowi urzędu skarbowego właściwemu według miejsca zamieszkania jednego ze wspólników. Jeżeli działalność jest prowadzona w kilku zorganizowanych zakładach na terenie objętym właściwością miejscową kilku naczelników urzędów skarbowych, właściwość ustala się według miejsca wskazanego przez podatnika jako siedzibę działalności.

25


3.7 Zasady opodatkowania kartą podatkowąNaczelnik urzędu skarbowego, po uwzględnieniu wniosku podatnika wydaje

decyzję, w której określa wysokość podatku dochodowego w stałej wysokości na dany rok podatkowy.

Przedsiębiorca musi pamiętać o tym, że w sytuacji, gdy w trakcie roku podatkowego ulegną zmianie warunki prowadzenia działalności gospodarczej, będziemy zobowiązany do zawiadomienia o tym naczelnika urzędu skarbowego.

Podatek w formie karty podatkowej w wysokości wynikającej z decyzji podatnik obniża o kwotę opłaconej składki na ubezpieczenie zdrowotne, jeżeli kwota ta nie została odliczona od podatku dochodowego. Wysokość odliczenia nie może przekroczyć kwoty odpowiadającej 7,75% podstawy wymiaru składki.

Wpłaty podatku należy dokonywać co miesiąc w terminie do siódmego dnia każdego miesiąca za miesiąc poprzedni, a za grudzień – do 28 grudnia danego roku podatkowego.

W terminie do 31 stycznia roku następującego po roku podatkowym, podatnik ma obowiązek złożyć w urzędzie skarbowym zeznanie roczne PIT-16A, w którym wykazuje kwoty składek na ubezpieczenie zdrowotne zapłacone i odliczone od podatkuw poszczególnych miesiącach.

3.8 Wady i zalety karty podatkowejDo plusów karty podatkowej można zaliczyć brak obowiązku prowadzenia

księgowości oraz – zazwyczaj – niską stawkę podatku niezależna od faktycznych zarobków.

Natomiast mówiąc o minusach takiej formy opodatkowania można wspomnieć następujących aspektach:

stała stawka podatku nie jest korzystna dla podatników, którzy w danym okresie rozliczeniowym nie osiągnęli przychodów albo ponieśli stratę,

nie występuje tu prawo do wszelkich odliczeń i ulg podatkowych (poza możliwością odliczenia składki na ubezpieczenie zdrowotne).

26


4. Przychody w podatku dochodowym od osób fizycznych

Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych jako akt prawny regulujący zasady opodatkowania tym podatkiem określa między innymi podmiot tego podatku, przedmiot opodatkowania, a także źródła przychodów podlegające opodatkowaniu.

4.1 Podmiot opodatkowaniaOpodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych podlegają wszystkie

osoby fizyczne osiągające dochód. Ważne w tym przypadku jest rozróżnienie na ograniczony oraz nieograniczony obowiązek podatkowy.

Nieograniczony obowiązek podatkowy dotyczy osób fizycznych mających miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Posiadanie miejsca zamieszkania na terytorium RP oznacza, że dana osoba fizyczna:

posiada na terytorium RP centrum interesów osobistych lub gospodarczych (ośrodek interesów życiowych), lub

przebywa na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej dłużej niż 183 dni w roku podatkowym.

Przy nieograniczonym obowiązku podatkowym opodatkowaniu podlega całość dochodów osiągniętych przez osobę fizyczną, bez względu na miejsce położenia źródeł przychodów (art. 3 ust. 1).

Ograniczony obowiązek podatkowy dotyczy osób fizycznych, które nie mają na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej miejsca zamieszkania. Zatem w ich przypadku obowiązkowi podatkowemu podlegają tylko dochody (przychody) osiągnięte na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Osobisty charakter opodatkowania podatkiem dochodowym ma również zastosowanie do małżonków zgodnie z art. 6 ust. 1 ustawy o PIT, jednakże mogą oni, na wspólny wniosek, być opodatkowani łącznie pod warunkiem, że:

istnieje między nimi przez cały rok podatkowy wspólność majątkowa, oraz pozostają w związku małżeńskim przez cały rok podatkowy.

Nie ma w tym wypadku znaczenia, jeżeli jeden z małżonków w roku podatkowym nie uzyskał przychodów ze źródeł, z których dochód jest opodatkowany lub osiągnął dochody w wysokości niepowodującej obowiązku uiszczenia podatku.

Powyższe zasady i sposoby opodatkowania mają zastosowanie również do:

małżonków, którzy mają miejsce zamieszkania dla celów podatkowych w innym niż Rzeczpospolita Polska państwie członkowskim Unii Europejskiej lub w innym

27


państwie należącym do Europejskiego Obszaru Gospodarczego albow Konfederacji Szwajcarskiej,

małżonków, z których jeden podlega nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu w Rzeczypospolitej Polskiej a drugi ma miejsce zamieszkania dla celów podatkowych w innym niż Rzeczpospolita Polska państwie członkowskim Unii Europejskiej lub w innym państwie należącym do Europejskiego Obszaru Gospodarczego albo w Konfederacji Szwajcarskiej,

jeżeli osiągnęli podlegające opodatkowaniu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przychody w wysokości stanowiącej łącznie co najmniej 75% całkowitego przychodu osiągniętego przez oboje małżonków w danym roku podatkowym i udokumentowali certyfikatem rezydencji miejsce zamieszkania dla celów podatkowych.

Zasady łącznego opodatkowania małżonków w analogiczny sposób odnoszą się również do opodatkowania osób samotnie wychowujących dzieci. Za osobę taką uważa się rodzica bądź opiekuna prawnego podlegającego obowiązkowi podatkowemu, będącego:

panną/kawalerem, wdową/wdowcem, rozwódką/rozwodnikiem, osobą, w stosunku do której orzeczono separację w rozumieniu odrębnych

przepisów, osobą pozostającą w związku małżeńskim, jeżeli jej małżonek został pozbawiony

praw rodzicielskich lub odbywa karę pozbawienia wolności.

W przypadku osoby samotnie wychowującej w danym roku podatkowym dzieci:

małoletnie; bez względu na ich wiek, na które zgodnie z odrębnymi przepisami pobierany był

zasiłek pielęgnacyjny; do ukończenia 25 lat uczące się w szkołach, o których mowa w przepisach

o systemie oświaty lub w przepisach o szkolnictwie wyższym lub w przepisacho wyższych szkołach zawodowych, jeżeli w roku podatkowym dzieci te nie uzyskały dochodów, z wyjątkiem dochodów wolnych od podatku dochodowego, renty rodzinnej oraz dochodów w wysokości nie powodującej obowiązku zapłaty podatku,

dochód, jak w przypadku wspólnie opodatkowanych małżonków, dzieli się na dwa i od tak ustalonej podstawy opodatkowania ustala się należny podatek.

4.2 Przedmiot opodatkowaniaZgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy o PIT opodatkowaniu podatkiem dochodowym

podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej

28


zaniechano poboru podatku. Natomiast jeśli podatnik uzyskuje dochody z więcej niż jednego źródła, przedmiotem opodatkowania w danym roku podatkowym jest suma dochodów z wszystkich źródeł przychodów.

Dochodem ze źródła przychodów, jeżeli przepisy szczególne nie stanowią inaczej, jest nadwyżka sumy przychodów z tego źródła nad kosztami ich uzyskania osiągniętaw roku podatkowym. Jeżeli koszty uzyskania przekroczą sumę przychodów, różnica jest stratą ze źródła przychodów. O wysokość tej straty można obniżyć dochód uzyskanyz tego źródła w najbliższych kolejno po sobie następujących pięciu latach podatkowych,z tym że wysokość obniżenia w którymkolwiek z tych lat nie może przekroczyć 50% kwoty tej straty.

Podsumowując, przedmiot opodatkowania, na który składa się szereg różnego rodzaju dochodów bądź przychodów, jest ściśle związany ze źródłami przychodów – miejscami z jakich podatnik może osiągnąć dochody lub przychody.

4.3 Źródła przychodów podlegające opodatkowaniuKatalog źródeł przychodów, które podlegają opodatkowaniu, jest katalogiem

otwartym. Oznacza to, że nie znajduje się w nim szczegółowa, wyczerpująca lista wszystkich objętych podatkiem dochodowym źródeł. Tym samym brak danego źródław katalogu nie oznacza, iż nie podlega on opodatkowaniu. Opodatkowaniu podlegają również źródła niewymienione bezpośrednio przez ustawodawcę w akcie prawnym,o czym może świadczyć zawarty w katalogu ostatni punkt „Inne źródła”. Natomiast opodatkowaniu nie podlegają tylko te źródła przychodów:

które na podstawie art. 21 ustawy o PIT zostały zwolnione, od których zaniechano poboru podatku, do których ustawa o PIT nie ma zastosowania (art. 2 ust. 1).

Opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają obecnie zgodnie z art. 10 ust. 1 ustawy o PIT takie źródła przychodów, jak:

stosunek służbowy, stosunek pracy, w tym spółdzielczy stosunek pracy, członkostwo w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub innej spółdzielni zajmującej się produkcją rolną, praca nakładcza, emerytura lub renta,

działalność wykonywana osobiście, pozarolnicza działalność gospodarcza, działy specjalne produkcji rolnej, najem, podnajem, dzierżawa, poddzierżawa oraz inne umowy o podobnym

charakterze, w tym również dzierżawa, poddzierżawa działów specjalnych produkcji rolnej oraz gospodarstwa rolnego lub jego składników na cele nierolnicze albo na prowadzenie działów specjalnych produkcji rolnej,z wyjątkiem składników majątku związanych z działalnością gospodarczą,

29


kapitały pieniężne i prawa majątkowe, w tym odpłatne zbycie praw majątkowych innych niż nieruchomości, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego oraz prawa wieczystego użytkowania gruntów,

odpłatne zbycie nieruchomości lub ich części oraz udziału w nieruchomości, spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego lub użytkowego oraz prawa do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej, prawa wieczystego użytkowania gruntów, innych rzeczy, jeżeli odpłatne zbycie nie następuje w wykonaniu działalności gospodarczej i zostało dokonanew przypadku odpłatnego zbycia nieruchomości i praw majątkowych – przed upływem pięciu lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpiło nabycie lub wybudowanie, a innych rzeczy - przed upływem pół roku, licząc od końca miesiąca, w którym nastąpiło nabycie,

inne źródła.

Powyższa klasyfikacja ma umożliwić właściwe zakwalifikowanie przychodu do jednego ze źródeł wskazanych przez ustawodawcę. Ma to bardzo duże znaczenie nie tylko dla wyboru odpowiedniego formularza zeznania podatkowego, ale przede wszystkim dla ustalania momentu powstania przychodu, a także wielkości kosztów jego uzyskania,a w konsekwencji również wysokości podatku dochodowego.

30


5. Koszty uzyskania przychodów – zasady ogólneProwadząc działalność gospodarczą, przedsiębiorcy poza osiąganiem

przychodów, ponoszą również różnego rodzaju koszty związane z jej funkcjonowaniem. Warto jednak podkreślić, iż nie każdy wydatek może stanowić koszt w ujęciu podatkowym.

5.1 Jakie wydatki mogą stanowić koszt podatkowy?Zgodnie z art. 22 ust. 1 ustawy o PIT, za koszty uzyskania przychodów uznaje się

koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 23.

Jednak powyższa definicja nie jest zbyt jasna i jednoznaczna – nie każdy podatnik wie, co należy rozumieć przez związek kosztów z przychodami oraz zabezpieczeniei zachowanie źródła przychodów. Zatem…

5.2 …związek kosztów z przychodamiPo pierwsze, aby wydatek mógł stanowić koszt uzyskania przychodów –

przyjmując, że nie został oczywiście wymieniony we wspomnianym art. 23 ustawy – musi istnieć związek przyczynowo-skutkowy pomiędzy nim a osiągniętym przychodem. Koszt uzyskania przychodów powinien zatem cechować się celowością.

Na przedsiębiorcy ciąży także obowiązek należytego udokumentowania poniesionego wydatku, które przyczyni się do obiektywnego ustalenie przesłanek pozwalających na zaliczenie danego wydatku do kosztów uzyskania przychodów. Nieposiadanie odpowiednich dokumentów przez podatnika stanowi dla organu podatkowego podstawę do zakwestionowania zakwalifikowania wydatku jako kosztu uzyskania przychodów. Dodatkowo przedsiębiorca w takiej sytuacji musi liczyć sięz wszelkiego rodzaju konsekwencjami, jak np. odsetki czy kary przewidziane w Kodeksie cywilnym.

Koszty uzyskania przychodów powinny być powiązane z odpowiednim źródłem przychodu. Niemożliwym bowiem jest rozliczenie kosztów działalności w ramach innego źródła przychodu, np. etatu.

Warto również wspomnieć, że kosztów podatkowych nie mogą stanowić także wydatki właściwie udokumentowane, ale faktycznie nieponiesione. Faktura bądź inny dowód księgowy, nie dokumentuje bowiem wówczas zaistniałego zdarzenia gospodarczego.

5.3 …zachowanie i zabezpieczenie źródła przychodówNiestety w ustawie o PIT nie zawarto definicji zachowania oraz zabezpieczenia

źródła przychodów. W związku z tym w celu zastosowania prawidłowej wykładni prawa

31


warto odnieść się do definicji tych dwóch słów zawartej w słowniku języka polskiego. Zatem:

zachować – dochować coś w niezmienionym stanie, zabezpieczyć - zapewnić ochronę przed czymś niebezpiecznym lub szkodliwym.

Na podstawie powyższych definicji można stwierdzić, że wydatki poniesionew celu zachowania i zabezpieczenia źródła przychodów to takie, które zostały poniesione w celu zagwarantowania ciągłości funkcjonowania działalności gospodarczej, tak aby przynosiła ona przychody w przyszłości.

5.4 Rozróżnienie kosztów – pośrednie i bezpośrednieJak już wiadomo aby wydatek mógł stanowić koszt podatkowy, musi on zostać

poniesiony w celu osiągnięcia przychodów. W związku z tym należy wyróżnić dwie kategorie kosztów – pośrednio i bezpośrednio związanych z osiągniętymi przychodami.

5.4.1 Koszty bezpośredniePod tym pojęciem kryją się wydatki, które miały bezpośredni wpływ na

osiągnięty przez podatnika przychód. Co do zasady, można do nich zakwalifikować np. wydatki na zakup towarów handlowych albo materiałów podstawowych.

5.4.2 Koszty pośrednieJak sama nazwa wskazuje, koszty pośredni to wydatki pośrednio związane

z przychodem wypracowanym przez firmę. Koszty takie nie są wprost powiązanez osiągniętymi przychodami. Można zatem zaliczyć do nich np.:

abonament telefonu firmowego, raty leasingowe samochodu lub maszyn, wywóz odpadów, opłaty za energię.

32


6. Szczególne rodzaje kosztów uzyskania przychodówW obrocie gospodarczym nie wszystkie zdarzenia gospodarcze stanowiące

wydatek dla przedsiębiorstwa bezpośrednio uznać można za koszty uzyskania przychodu. Zdarzają się bowiem sytuacje, w których występują szczególne rodzaje kosztów, które – aby mogły pomniejszyć dochód – muszą spełnić pewne warunki. Do najbardziej specyficznych kosztów podatkowych należą m.in. amortyzacja, umorzone wierzytelności nieściągalne oraz leasing.

6.1 Amortyzacja środków trwałychZgodnie z definicją, środki trwałe są to rzeczowe składniki majątku,

o przewidywanym okresie użytkowania dłuższym niż jeden rok – kompletne, zdatne do użytku i wykorzystywane na potrzeby prowadzonej działalności gospodarczej. Jednak ich zakup nie może zostać zaliczony bezpośrednio do kosztów podatkowych. Jak wynika z art. 22 ust. 8 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, kosztem uzyskania przychodów są odpisy z tytułu zużycia środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych – odpisy amortyzacyjne – dokonywane wyłącznie zgodnie z art. 22a-22o oraz z uwzględnieniem art. 23.

Zatem zakup środków trwałych, a także wartości niematerialnych i prawnych można ująć w kosztach jedynie na podstawie dokonywanych miesięcznych odpisów amortyzacyjnych, począwszy od wartości początkowej ustalonej przy wprowadzaniu ich do ewidencji. Wysokość odpisów jest zależna od wartości początkowej oraz od stosowanej metody amortyzacji.

Amortyzacji podlegają m.in.:

budowle, budynki oraz lokale będące odrębną własnością, maszyny, urządzenia i środki transportu, przyjęte do używania inwestycje w obcych środkach trwałych, spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego, autorskie lub pokrewne prawa majątkowe, licencje.

6.1.1 Wartość początkowaWprowadzając majątek do ewidencji środków trwałych koniecznym warunkiem

jest określenie jego wartości początkowej. W praktyce stanowi ją cena nabycia, powiększona o koszty uzyskania danego środka lub wartości niematerialnej i prawnej. Dodatkowe wydatki mogą wynikać z kosztów transportu, załadunku i wyładunku, ubezpieczenia podczas przewozu, opłat notarialnych, skarbowych i innych, które należy pomniejszyć o należny podatek VAT. Co istotne, podatek od towarów i usług, niepodlegający odliczeniu według odmiennych przepisów, powiększy wartość początkową składników majątku.

33


Jeżeli środek trwały został wytworzony we własnym zakresie, wówczas wartość początkową należy określić jako sumę wszystkich kosztów poniesionych podczas jego wykonania. Będą to zatem m.in. koszty surowców i materiałów potrzebnych do jego utworzenia, wynagrodzenia pracowników, a także wydatki poniesione na usługi obcei inne koszty dające się zakwalifikować jako wartość wytworzonego środka trwałego.

6.1.2 Przyjęcie do ewidencji środków trwałychSkładniki majątku o wartości poniżej 3500 zł mogą podlegać amortyzacji

jednorazowej. Wówczas przyjęcia składnika majątku do ewidencji środków trwałych należy dokonać w miesiącu, w którym rozpoczęto jego użytkowanie.

Zgodnie z obecną definicją amortyzacji, stanowi ona wyrażone w pieniądzu zużycie środków trwałych należących do przedsiębiorstwa. Odpisy amortyzacyjne dokonywane są w drodze systematycznego rozłożenia wartości początkowej na przewidywany okres amortyzacji. Co do zasady rozpoczęcie amortyzacji następuje w kolejnym miesiącu po przyjęciu środka trwałego lub wartości niematerialnej i prawnej do użytkowania. Zakończenie tego procesu nie powinno wystąpić później niż z końcem miesiąca, w którym następuje zrównanie sumy odpisów amortyzacyjnych z ich wartością początkową, czy też postawiono je w stan likwidacji, zbyto lub stwierdzono ich niedobór.

6.2 Metody amortyzacjiPodatnik wprowadzający środek trwały do majątku przedsiębiorstwa, może

wybrać metodę amortyzacji spośród czterech dostępnych:

jednorazowa – zastosowanie tej metody jest możliwe jedynie przez małych podatników oraz przedsiębiorców rozpoczynających działalność gospodarcząw danym roku podatkowym (mogą dokonywać odpisów amortyzacyjnych do wysokości 50 000 EUR), polega ona na dokonaniu jednego odpisu amortyzacyjnego obejmującego całą wartość składnika majątku,

liniowa – najczęściej wykorzystywana metoda amortyzacji środków trwałych, polegająca na dokonywaniu równomiernych odpisów o stałej wysokości od wartości początkowej składnika majątku,

degresywna – polega na zastosowaniu wyższych odpisów w początkowych latach amortyzacji, ponieważ założeniem metody jest, iż użyteczność środków trwałych maleje wraz z upływem czasu,

progresywna – jest przeciwieństwem metody degresywnej, gdzie odpisy amortyzacyjne rosną, wraz z upływem czasu eksploatacji danego środka trwałego.

Warto także pamiętać, że przedsiębiorca nie może wykorzystywać metody degresywnej oraz indywidualnych stawek przy amortyzacji wartości niematerialnychi prawnych.

34


6.3Nieściągalne wierzytelnościCo do zasady do kosztów podatkowych nie można zaliczyć umorzonych

wierzytelności, z wyjątkiem tych, które uprzednio na podstawie art. 14 ustawy o PIT zostały zarachowane jako przychody należne. W związku z powyższym, aby nieściągalną wierzytelność uznać za koszt podatkowy muszą zostać spełnione jednocześnie określone warunki:

wierzytelność musi zostać wcześniej zarachowana jako przychód należny, dana wierzytelność powinna zostać umorzona dłużnikowi, nieściągalność powinna być udokumentowana w ściśle określony sposób.

Zarachowanie wierzytelności jako przychód należny polega na pomniejszeniu jego wysokości o należny podatek od towarów i usług, a następnie zewidencjonowanie kwoty netto w podatkowej księdze przychodów i rozchodów. Jest to bardzo istotne, ze względu na późniejszą możliwość zaliczenia nieściągalnej wierzytelności na poczet kosztów uzyskania przychodów.

Przepisy ustawy nie określają jednoznacznie pojęcia “umorzona wierzytelność”. Zatem, aby przekonać się czym właściwie ona jest należy zajrzeć do art. 508 Kodeksu cywilnego, według którego zobowiązanie wygasa, gdy wierzyciel zwalnia dłużnikaz długu, a dłużnik zwolnienie przyjmuje. Jak wynika z przytoczonego artykułu, nieściągalną wierzytelność można uznać za umorzoną tylko wtedy, gdy podatnik otrzyma informację od dłużnika w postaci oświadczenia woli lub ugody, że dane zwolnienie przyjął.

Ważne jest także, jak dana nieściągalność została udokumentowana, ponieważ dopuszczalne są jedynie formy określone w art. 23 ust. 2. Według ustawy potwierdzeniem jest:

postanowienie o nieściągalności właściwego organu egzekucyjnego, postanowienie sądu (o oddaleniu wniosku, umorzeniu lub zakończeniu

postępowania upadłościowego obejmującego likwidację majątku), protokół stwierdzający, że przewidywane koszty procesowe i egzekucyjne

związane z dochodzeniem wierzytelności byłyby równe albo wyższe od kwoty wierzytelności.

Należy także pamiętać, że aby zaliczenie do kosztów uzyskania przychodów umorzonej wierzytelności było możliwe, nie może być ona przedawniona.

6.4 LeasingKolejnym szczególnym rodzajem kosztu uzyskania przychodu jest leasing,

ponieważ w zależności od jego rodzaju, korzystający będzie inaczej rozliczał wydatkiz nim związane. Leasing jest jednym ze sposobów finansowania działalności gospodarczej, dzięki któremu możliwy jest zakup potrzebnych środków trwałych

35


i wyposażenia, bez ryzyka jednorazowego poniesienia wysokich kosztów zagrażających płynności finansowej przedsiębiorstwa.

Wśród dostępnych form podatnik ma do wyboru leasing operacyjny, finansowyi zwrotny. Ten ostatni jest najrzadziej wykorzystywany, a polega na powiązaniu umowy leasingu z poprzedzającą ją umową sprzedaży określonego przedmiotu. Zatem to leasingobiorca zbywa własne środki trwałe leasingodawcy. Sprzęt nie zostaje jednak przekazany w sensie fizycznym nabywcy, ale jest nadal wykorzystywany w działalności korzystającego.

Wybór odpowiedniej formy leasingu zależy całkowicie od podatnika, który może się kierować zarówno optymalizacją kosztów podatkowych, a także długością przewidywanego okresu użytkowania przedmiotu.

6.4.1 Leasing finansowyZgodnie z formą leasingu finansowego przedmiot umowy stanowi składnik

majątku leasingobiorcy. W związku z tym, to na nim spoczywa obowiązek dokonywania odpisów amortyzacyjnych. Dodatkowo korzystający musi regularnie rozliczać raty umowy leasingowej, jednak do kosztów uzyskania przychodów ma prawo zaliczyć jedynie ich część odsetkową. Wraz z zapłatą ostatniej raty korzystający z przedmiotu staje się automatycznie jego właścicielem.

Zdecydowaną wadą leasingu finansowego jest fakt, iż przy odbiorze składnika majątku podatnik musi odprowadzić cały naliczony podatek VAT z góry, przy opłacaniu pierwszej raty leasingowej.

6.4.2 Leasing operacyjnyPrzeciwnie do poprzedniego rodzaju, w leasingu operacyjnym przedmiot umowy

pozostaje składnikiem majątku firmy leasingowej. Jest ona zobowiązana do dokonywania odpisów amortyzacyjnych od wartości początkowej środka trwałego przekazanego na podstawie umowy leasingobiorcy.

Natomiast w przypadku korzystającego, kosztem uzyskania przychodu będą wyłącznie raty leasingowe pomniejszone o naliczony podatek VAT oraz opłata wstępna. Ważne jest, aby suma ustalonych opłat była co najmniej równa całkowitej wartości przedmiotu umowy. Wraz z końcem leasingu korzystający ma prawo do wykupu użytkowanego środka trwałego.

36


7. Koszty uzyskania przychodów – wyłączeniaZnając definicję kosztów uzyskania przychodu, szeroko omówioną w poprzednim

rozdziale, warto skupić się na wydatkach, które nie mogą zostać uznane za koszty podatkowe. Obszerny i szczegółowy katalog wyłączeń został zawarty w ustawie o PIT, dokładnie w art. 23.

7.1 Wydatki niestanowiące kosztów uzyskania przychoduWydatki poniesione w celu uzyskania przychodu bądź zabezpieczenia lub

zachowania źródła przychodu co do zasady mogą zostać uznane za koszty podatkowe. Jednak przepisy przewidują sytuacje, w których – bez względu na cel poniesienia – wydatku nie można uznać za koszt. Cała lista wyłączeń dla osób fizycznych znajduje sięw art. 23 ustawy o PIT (odpowiednio – dla osób prawnych – art. 16 CIT), jednakw niniejszym rozdziale zostaną omówione przypadki najczęściej występujące podczas prowadzenia działalności oraz budzące najwięcej wątpliwości w kwestii zaliczania do kosztów uzyskania przychodów.

Istnieją różne sytuacje, w których zaliczenie wydatku do kosztów podatkowych będzie niemożliwe. Wśród najczęściej spotykanych są koszty niewłaściwie udokumentowane lub niemające nic wspólnego z prowadzoną działalnością gospodarczą. Wymogi, jakie muszą spełnić dowody księgowe podlegające ewidencji w podatkowej księdze przychodów i rozchodów zostały określone w § 12 ust. 3 rozporządzenia Ministra Finansów w sprawie prowadzenia KPiR. Zgodnie z opinią organów skarbowych, jeżeli potwierdzenie danego wydatku spełnia wymogi dowodu księgowego, wówczas może on zostać zaliczony do kosztów uzyskania przychodów. Stąd też np. samo potwierdzenie dokonania zapłaty nie jest wystarczającym dowodem.

Jeżeli chodzi o wydatki całkowicie niezwiązane z działalnością gospodarczą, w tym o charakterze prywatnym, nie można uznać ich za koszty, ponieważ nie spełniają definicji kosztów podatkowych, określonej w ustawie.

7.2 Środki trwałe i gruntyZakup środka trwałego oraz wartości niematerialnych i prawnych co do zasady

nie może być zakwalifikowany bezpośrednio jako koszt uzyskania przychodu. Jednak nie świadczy to o braku możliwości zaliczenia tego wydatku do kosztów. Otóż majątek trwały wprowadzony do ewidencji podlega amortyzacji. Dokonywane są zatem odpisy amortyzacyjne, polegające na stopniowym rozliczeniu wartości majątku w czasie. To właśnie one pomniejszają uzyskane przez podatnika przychody.

Inaczej jest w przypadku nabycia gruntów lub prawa wieczystego użytkowania gruntów (z wyjątkiem opłat za wieczyste użytkowanie). Zgodnie z art. 23 ust. 1, wydatku poniesionego na zakup wskazanych powyżej składników majątku nie można zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów. Natomiast, jak wynika z art. 22c, grunty nie podlegają amortyzacji, lecz podatnik posiada obowiązek wprowadzenia ich do ewidencji środków

37


trwałych. Dodatkowo, związane bezpośrednio z zakupem gruntu opłaty sądowe oraz notarialne powiększają wartość początkową środka trwałego, a kosztem stają sięw przypadku jego sprzedaży.

Jednak, aby całkowicie nie pozbawiać przedsiębiorców możliwości powiększenia kosztów z tego tytułu, przewidziano zaliczenie do nich jedynie opłaconych odsetek od kredytu zaciągniętego na potrzeby sfinansowania transakcji zakupu gruntu. Warunkiem jest jedynie wykazanie związku zakupionej ziemi z prowadzoną działalnością gospodarczą.

7.3 Koszty egzekucyjneW sytuacji, gdy podatnik występuje w roli dłużnika, nie ma prawa do zaliczenia

w poczet kosztów uzyskania przychodu wydatków egzekucyjnych związanychz niewykonaniem zobowiązań. Przedsiębiorca także nie powiększy kosztów o obciążenia wynikające z przegranego procesu, gdzie sąd uzna roszczenia za zasadne.

Odmiennie natomiast jest w przypadku, kiedy to podatnik jest wierzycielem należności, które dotyczą prowadzonej przez niego działalności. Wówczas wszelkie wydatki poniesione z tego tytułu może zaliczyć do kosztów podatkowych.

7.4 Grzywny i kary pieniężneIstotną kwestią jest pozbawienie podatników prawa do zaliczenia w koszty

uzyskania przychodu grzywien i kar pieniężnych orzeczonych w postępowaniu karnym, karnym skarbowym, administracyjnym i w sprawach o wykroczenia, a także odsetek od nich. Dodatkowo nie mogą one stanowić kosztów podatkowych niezależnie od orzeczenia sądu – czy zostały one nałożone na podatnika przez spowodowanie czegoś umyślnie, czy też nie. Przykładem są np. odsetki karne z tytułu opóźnień w zapłacie zobowiązań podatkowych względem urzędu skarbowego.

7.5 Kary umowne i odszkodowaniaUstawodawca przewidział również przypadki, gdzie zaliczenie do kosztów kar

umownych oraz odszkodowań jest niemożliwe. W szczególności będą to karyi odszkodowania z tytułu:

wad dostarczonych towarów, wad wykonanych robót i usług, zwłoki w dostarczeniu towaru wolnego od wad, zwłoki w usunięciu wad towarów, zwłoki w usunięciu wad wykonanych robót i usług.

Wyjątek może stanowić przypadek, kiedy nałożenie na podatnika kary umownej wynika z przyczyn niezależnych od niego przy wykonywaniu czynności będących przedmiotem umowy lub kontraktu. Potwierdzeniem tego stanowiska może być np. interpretacja Dyrektora Izby Skarbowej w Łodzi z dnia 29 grudnia 2011 roku (IPTPB3/423-302/11-2/PM).

38


7.6 Niezapłacone lub umorzone odsetki od zobowiązańPrzedsiębiorca obarczony odsetkami od nieuregulowanych zobowiązań nie może

zaliczyć ich do kosztów uzyskania przychodu, jeżeli nie zostaną opłacone. Zgodnie bowiem z art. 23 ust. 1 pkt 32 za koszt nie uznaje się naliczonych, lecz niezapłaconych albo umorzonych odsetek od zobowiązań, w tym również od pożyczek i kredytów. Przykładem są otrzymane noty z naliczonymi odsetkami za opóźnienia w zapłacie zakupionych towarów handlowych bądź usług telekomunikacyjnych. Kosztem podatkowym staną się dopiero w momencie ich zapłaty.

Dodatkowo nakłady poniesione na spłatę kredytów i pożyczek także nie mogą zostać zaliczone w poczet kosztów podatkowych. Wyjątek stanowią uiszczone skapitalizowane odsetki nałożone na podatnika z tytułu zaciągniętego kredytu, jeżeli został pozyskany dla celów prowadzonej działalności gospodarczej.

7.7 Wierzytelności nieściągalneZaliczenie nieściągalnych wierzytelności do kosztów uzyskania przychodu jest

możliwe jedynie przy spełnieniu łącznie dwóch następujących warunków:

nieściągalna wierzytelność została wcześniej zarachowana jako przychód należny, oraz

nieściągalność została udokumentowana w ściśle określony sposób.

Zarachowania do podatkowej księgi przychodów i rozchodów należy dokonaćw kwocie netto. W przeciwnym przypadku, przy niezaistnieniu powyższych okoliczności zaliczenie wierzytelności do kosztów podatkowych jest niemożliwe.

Na poparcie powyższej kwestii można przytoczyć interpretację Dyrektora Izby Skarbowej w Łodzi z dnia 14 marca 2013 roku (IPTPB1/415-767/12-2/KO), który uznał, iż umorzone wierzytelności wobec podmiotu powiązanego mogą zostać zaliczone do kosztów uzyskania przychodu w kwocie netto, jeżeli zostały uprzednio zarachowane jako przychód należny. Warto dodać, że wierzytelność zostanie uznana za umorzoną, jeżeli podatnik uzyska od dłużnika informację przyjęcia zwolnienia z długu.

7.8 Podatki i opłatyZgodnie z obowiązującymi przepisami, w szczególności art. 23 ust. 1 pkt 12, 43

i 44, za koszt uzyskania przychodu nie uznaje się:

podatku dochodowego, podatku od spadków i darowizn, podatku od towarów i usług (w tym przypadku występują wyjątki), podatku akcyzowego od ubytków wyrobów akcyzowych.

Do kosztów podatkowych nie można także zaliczyć zaległości oraz odsetek od nich naliczanych względem urzędu skarbowego, a także Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

39


Ważną kwestią przy zagadnieniu ubezpieczeń ZUS jest fakt, iż składka na ubezpieczenie zdrowotne podatnika nie stanowi kosztu uzyskania przychodu. Zatem nie można jej odliczyć od dochodu, jak w przypadku pozostałych, ponieważ jej wartość pomniejszy dopiero wyliczony podatek dochodowy należny dla urzędu skarbowego.

W przypadku inwestycji będących w realizacji, powiązane z nimi podatki zostaną uznane za koszty uzyskania przychodu, ale poprzez powiększenie wartości początkowej tych inwestycji (np. podatek od czynności cywilnoprawnych, przy zakupie części składowej od osoby fizycznej nieprowadzącej działalności). Podatek może także stanowić pośredni koszt przedsiębiorstwa. Jest tak w sytuacji, gdy podatek płacony jest w okresach przejściowych, np. kiedy majątek (kompletny, zdatny do użytku) jest tymczasowo nieużytkowany w działalności lub będzie przeznaczony do sprzedaży (przyniesie przychód w późniejszych okresach). Wówczas możliwe jest zaliczanie do kosztów opłat oraz podatków ponoszonych w związku z utrzymaniem danego majątku.

Wyjątek został przewidziany także w kwestii podatku od towarów i usług,i szczegółowo omówiony w art. 23. ust. 1 pkt 43. Najczęściej spotykanym wyjątkiem zaliczania podatku VAT do kosztów, jest podatek naliczony w przypadku przedsiębiorców zwolnionych podmiotowo, a także kwota podatku należnego przy imporcie usług oraz wewnątrzwspólnotowym nabyciu towarów.

Pozostałe podatki mogą stanowić koszt przedsiębiorstwa, jednak muszą posiadać związek z prowadzoną działalnością gospodarczą (np. podatek od środków transportowych).

7.9 Koszty podróży służbowejZgodnie z art. 23 ust. 1 pkt 52 do kosztów uzyskania przychodu nie można

zaliczyć wartości diet z tytułu podróży służbowych osób prowadzących działalność gospodarcząi osób z nimi współpracujących – w części przekraczającej wysokość diet przysługujących pracownikom. Aktualna stawka w podróży krajowej została określona w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej i wynosi 30 zł za jedną dobę.

W związku z powyższym, przedsiębiorca może uznać za koszt podatkowy wydatki poniesione na wyżywienie podczas wyjazdu służbowego, ale tylko do wskazanego limitu. Jednak ważne jest, aby były one właściwie udokumentowane w postaci faktur lub rachunków.

Istotną kwestią jest także brak możliwości odliczenia podatku VAT za usługi noclegowe. W tym przypadku całą kwotę brutto należy zaliczyć do kosztów uzyskania przychodu.

40


7.10 Wydatki na samochódW zależności od rodzaju samochodu oraz od tego, czy stanowi on majątek firmy,

czy też nie, zależy m.in. jakie koszty z nim związane można zaliczyć do kosztów uzyskania przychodu.

7.10.1 Wydatki przekraczające limit kilometrówkiW przypadku wykorzystywania na potrzeby działalności gospodarczej

prywatnego samochodu osobowego, musi być prowadzona ewidencja przebiegu pojazdu. Wynika z niej limit wydatków, które mogą zostać ujęte w kosztach firmowych, który wyliczany jest na podstawie przejechanych kilometrów oraz stawki za 1 km przebiegu pojazdu określonej w przepisach. W związku z tym, do kosztów uzyskania przychodu możliwe jest zaliczenie tylko tych wydatków, które mieszczą się w obliczonym narastająco od początku roku limicie. Nadwyżka wydatków (jak również nadwyżka limitu ponad poniesione wydatki) nie może zostać uznana za koszt.

7.10.2 Składki na ubezpieczenie samochoduZgodnie z art. 23 ust.1 pkt 47 za koszt podatkowy nie można uznać także składek

na ubezpieczenie samochodu osobowego w wysokości przekraczającej ich część ustaloną w takiej proporcji, w jakiej pozostaje równowartość 20.000 euro w wartości samochodu przyjętej dla celów ubezpieczenia. Przeliczenia na złote dokonuje się według kursu sprzedaży walut obcych ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z dnia zawarcia umowy ubezpieczenia. Popularnym przykładem są składki ubezpieczenia AC.

7.10.3 Koszt naprawy samochodu bez ACZa koszt uzyskania przychodu nie uważa się strat powstałych w wyniku utraty

lub likwidacji samochodów oraz kosztów ich remontów powypadkowych, jeżeli samochody nie były objęte ubezpieczeniem dobrowolnym (art. 23 ust. 1 pkt 48). Zatem przedsiębiorca, który nie skorzystał z dobrowolnego ubezpieczenia AC obejmującego pojazd, nie będzie mógł zaliczyć do kosztów wydatków związanych z naprawą uszkodzeń wynikłych w wypadku.

Ciekawy może być także przypadek, w którym nie można zaliczyć do kosztów podatkowych wydatków na naprawę pojazdu, gdy do jego uszkodzeń doszło z winy kierowcy, który prowadził pod wpływem alkoholu. Potwierdzeniem takiego stanowiska jest wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 1 czerwca 2011 roku (sygn. akt II FSK 75/10), który uznał, iż “(...) jest to strata zawiniona przez podatnika przez celowe czy nawet przestępcze działanie lub zaniechanie (...)”.

Do kosztów podatkowych podatnik nie ma prawa zaliczyć także opłaty za odbiór odholowanego samochodu. Nie wynika to bowiem wprost z przepisów, jednak jest to opłata sankcyjna, a zgodnie z art. 23 ust. 1 pkt 50 – tego typu opłaty nie stanowią kosztu uzyskania przychodu.

41


7.11 Wydatki dotyczące przedsiębiorcyProwadząc działalność gospodarczą podatnik ponosi również wydatki związane

bezpośrednio z jego potrzebami. Jednak warto pamiętać, że nie wszystkie nakłady, które na pierwszy rzut oka wydają się możliwe do zaliczenia na poczet kosztów podatkowych, w rzeczywistości mogą się nimi stać.

7.11.1 Indywidualna działalność gospodarczaProwadząc indywidualną działalność gospodarczą oraz nie zatrudniając

pracowników, przedsiębiorca nie może zaliczyć do kosztów wydatków poniesionych na zakup artykułów spożywczych oraz detergentów, np. mydło lub ręczniki papierowe. Organy skarbowe mogą bowiem uznać, że składniki te nie są wykorzystywane dla celów prowadzonej działalności gospodarczej, lecz służą celom osobistym podatnika.

7.11.2 Wydatki służące celom osobistymZgodnie z art. 23 ust.1 pkt 49 za koszty podatkowe nie uznaje się wydatków

poniesionych na zakup zużywających się stopniowo rzeczowych składników majątku przedsiębiorstwa, niezaliczanych zgodnie z odrębnymi przepisami do środków trwałych – w przypadku stwierdzenia, że składniki te nie są wykorzystywane dla celów prowadzonej działalności gospodarczej, lecz służą celom osobistym podatnika, pracowników lub innych osób, albo bez uzasadnienia znajdują się poza siedzibą przedsiębiorstwa.

7.11.3 Okulary i soczewki korekcyjneZapewnienie pracownikowi okularów lub soczewek jest w niektórych

przypadkach obowiązkiem pracodawcy. Przedsiębiorca może zaliczyć do kosztów wydatek na zakup okularów dla pracownika, który pracuje na stanowisku wyposażonym w monitory ekranowe oraz gdy:

użytkuje on w czasie pracy monitor ekranowy co najmniej przez połowę dobowego wymiaru czasu pracy,

potrzebę stosowania okularów wykażą wyniki badań okulistycznych przeprowadzonych przez lekarza w ramach profilaktycznej opieki zdrowotnej.

W pozostałych przypadkach wydatek na okulary pracownika nie może zostać uznany za koszt.

Inaczej jest w przypadku okularów dla przedsiębiorcy – w takim przypadku wskazany wydatek posiada charakter osobisty, niemający związku w prowadzoną działalnością gospodarczą. Potwierdzeniem na powyższe jest interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy z dnia 10 lutego 2009 roku (syg. ITPB1/415-790/08/AK), w której jasno określono, iż “(...) wydatek na zakup okularów korekcyjnych ma na celu ochronę jego zdrowia. Wydatki uwarunkowane stanem zdrowia osoby prowadzącej działalność gospodarczą należą do wydatków o charakterze osobistym. (...) bezpośrednim celem, jaki jest związany z ponoszeniem tego rodzaju

42


wydatków jest ochrona wzroku, a nie osiągnięcie przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej. Poniesienie wydatków na zakup okularów nie ma realnego wpływu na wysokość przychodów uzyskiwanych ze świadczenia usług wykonywanych w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, ani też związku z prowadzoną działalnością jako źródłem przychodów.(...)”.

7.11.4 Przelewy prywatne z konta firmowegoPodatnik dokonujący z rachunku bankowego przedsiębiorstwa przelewy

prywatne, nie ma prawa zaliczać do kosztów uzyskania przychodu prowizji od tych transakcji. Może jednak zaliczyć do kosztów te opłaty bankowe, które mają związekz prowadzoną działalnością gospodarczą.

7.11.5 Wydatki na odzież roboczą i reprezentacyjnąPrzedsiębiorców oraz pracowników obowiązują przepisy BHP. Są oni zatem

zobowiązani chronić zdrowie i życie przez zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki. Jednak zakup odzieży roboczej nie może zostać zaliczony do kosztów podatkowych tylko na podstawie dokumentu określającego jej rodzaj. Musi zostać spełniony warunek, że charakter wykonywanych czynności będzie wymagał wykorzystania takiej odzieży oraz udowodnienie, że używanie odzieży ochronnej jest konieczne do zabezpieczenia wykonywanej pracy.

Inaczej jest w przypadku wydatków na odzież reprezentacyjną, np. garnitur, krawat, koszule, garsonki lub eleganckie buty. Jako że mają one charakter związanyz wyglądem podatnika, są uznawane przez organy podatkowe za wydatek osobisty lub koszt reprezentacji, którego nie można zaliczyć do kosztów uzyskania przychodu. Co prawda, wygląd w praktyce ma bardzo duże znaczenie przy kontaktach z klientami, jednak stanowi on jedynie element dobrych obyczajów, a co za tym idzie – nie spełnia definicji kosztu podatkowego.

7.11.6 Odzież motocyklowaKwestia odzieży motocyklowej przedsiębiorców wykorzystujących

w prowadzonej działalności motocykl jest dość niejasna, ponieważ istnieją różne interpretacje dotyczące tego zagadnienia. Zdania są podzielone, bowiem jedne organy podatkowe uznają wydatki tego typu za ochronę zdrowia przedsiębiorcy – posiadają charakter osobisty, a drugie uważają, że poruszanie się jednośladem w dzisiejszych czasach wymaga od podatnika użytkowania takiej odzieży “ochronnej”.

Przeciwko zaliczeniu wydatku na zakup odzieży motocyklowej oraz kasku do kosztów uzyskania przychodu był Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie, któryw interpretacji indywidualnej z 10 lipca 2009 r. (IPPB1/415-454/09-2/AG) stwierdził, iż „(...) wydatek poniesiony na zakup odzieży motocyklowej nie ma w przedmiotowej sprawie ani bezpośredniego ani pośredniego związku z osiągnięciem przychodów bądź zachowaniem albo zabezpieczeniem źródła przychodów. Bezpośrednim celem, jaki jest

43


związany z zakupem odzieży motocyklowej ochronnej służącej do jazdy na motocyklu jest ochrona zdrowia użytkownika, a wydatki poniesione na ochronę zdrowia należą do wydatków o charakterze osobistym”.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie uznał w wyroku z dnia 20 kwietnia 2011 roku (sygn. akt I SA/Sz 60/11), że nieuznanie wydatków na odzież motocyklową za koszt podatkowy jest nieuzasadnione i niezrozumiałe. Jego zdaniem obecne czasy wymagają używania przez kierowców podczas jazdy odzieży specjalistycznej ze wzmocnieniami, biorąc pod uwagę niższe temperatury oraz ewentualność wypadków drogowych. Twierdzi również, że “(...) zasady bezpieczeństwa wymagają, aby motocyklista był ubrany w odzież specjalnie przystosowaną do jazdy motocyklem(...)”, co w efekcie może prowadzić do uznania, iż “(...) wydatki na nabycie specjalistycznej (ochronnej) odzieży motocyklowej pozostają w związku z osiąganymi przychodami, tym bardziej że odzież motocyklowa różni się istotnie od odzieży standardowej. (...)”.

7.12 Wydatki na edukacjęBardzo często zdarza się, że przedsiębiorcy chcą poszerzyć swoją wiedzę idąc na

studia lub uczestnicząc w dodatkowych szkoleniach. Ważne jest jednak, że aby móc zaliczyć wydatki poniesione na edukację, muszą być związane z prowadzoną działalnością. Zatem wiedza zdobyta podczas nauki musi być przydatnai wykorzystywana w przedsiębiorstwie.

Co natomiast w sytuacji, kiedy zakres edukacji nie mieści się w ramach prowadzonej firmy? Niestety każdy przypadek musi być rozpatrywany indywidualnie, ponieważ często studia, szkolenia, czy kursy mogą przyczyniać się do chęci poszerzenia zakresu wykonywanych w przedsiębiorstwie czynności. Organy podatkowe były przychylne kwestii zaliczania wydatków na edukacje przedsiębiorcy w koszty uzyskania przychodu. Jednak odmienne zdanie miała Izba Skarbowa w Warszawie (nr IPPB1/415-575/13-2/AM) w interpretacji dotyczącej wydatków na studia doktoranckie adwokata będącego rzecznikiem patentowym, uznając za mało zasadne wyjaśnienia wnioskodawcy, co w efekcie nie pozwoliło podatnikowi zaliczyć wskazanego wydatku do kosztów uzyskania przychodów.

Zatem każdy przypadek dokształcania się przedsiębiorcy musi być rozpatrywany indywidualnie, ponieważ ostatecznie to na nim ciąży obowiązek uzasadnienia związku edukacji z prowadzoną działalnością gospodarczą. Dobrym wyjściem w sytuacjach niejasnych może być wystąpienie z wnioskiem o interpretację indywidualną do izby skarbowej.

7.13 Ubezpieczenie na życie przedsiębiorcyZarówno przedsiębiorca, jak i pracownicy narażeni są na różnego rodzaju

wypadki podczas wykonywanych czynności. W takim przypadku można byłoby uznać, iż polisa na życie podatnika jest to zabezpieczenie finansowe istotnego źródła przychodów

44


działalności, jakim jest praca własna przedsiębiorcy. Niestety zdaniem organów skarbowych nie ma on prawa zaliczyć do kosztów firmowych nakładów poniesionych na wykup ubezpieczenia.

Pomimo tego, iż polisa ubezpieczeniowa na życie przedsiębiorcy nie została uwzględniona w art. 23 oraz środki uzyskane z ubezpieczenia mogłyby w następstwie wypadku przy pracy służyć bieżącemu utrzymaniu firmy, to jednak nie mogą zostać zaliczone do kosztów podatkowych. Jest tak, ponieważ wg organów skarbowych nie ma pewności, czy otrzymane środki pieniężne zostaną rzeczywiście wykorzystane na utrzymanie przedsiębiorstwa, czy może jednak na ochronę zdrowia przedsiębiorcy – np. rehabilitację. W takim przypadku wydatek będzie zatem stanowił koszt poniesiony na cele osobiste.

Potwierdzenie tej kwestii może stanowić interpretacja indywidualna z dnia 10 września 2010 roku Dyrektora Izby Skarbowej w Poznaniu (nr ILPB1/415-699/10-5/KŁ), zgodnie z którą wydatek na ubezpieczenie osoby prowadzącej działalność gospodarczą nosi znamiona wydatku osobistego, co w związku z tym prowadzi do sytuacji, że kosztem firmowym być nie może.

45


8. Przychody i koszty osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą

Właściwe dokumentowanie oraz księgowanie przychodów i kosztów w ramach prowadzonej działalności gospodarczej jest niezwykle istotne. Czym jednak są przychody i koszty? I w jaki sposób ich ewidencja ma pomagać w obliczaniu zobowiązań podatkowych przedsiębiorcy?

8.1 Czym są przychody i koszty?Dochód przedsiębiorcy obliczany jest na podstawie dwóch podstawowych

konstruktów – przychodów oraz kosztów. Dla przypomnienia, definicje obu można znaleźć w ustawie o PIT.

Zgodnie z art. 11 ust. 1 ustawy, za przychody uznaje się otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń. Wyjątki, które do przychodów zaliczone być nie mogą, zostały wymienione w art. 14-15, art. 17 ust. 1 pkt. 6, 9 i 10 w zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, art. 19 i art. 20 ust 3 ustawy.

Natomiast za koszty uzyskania przychodów uważane są takie wydatki, które zostały poniesione w celu uzyskania przychodu albo utrzymania lub zabezpieczenia źródła przychodów – zgodnie z art. 22 ust. 1 ustawy. Tak więc podstawowym warunkiem zaliczenia wydatków w koszty firmy jest ich nierozerwalny związek z prowadzoną działalnością i brak znamion kosztu prywatnego. Ponadto, w art. 23 ustawy wskazano katalog wydatków, które nie mogą nigdy stanowić kosztów uzyskania przychodu.

Przychody, pomniejszone o koszty, będą stanowiły dochód z działalności gospodarczej. Od tego właśnie dochodu – uwzględniając także rozliczone składki ZUS – podatnik ma obowiązek odprowadzić podatek dochodowy.

8.2 Jak opodatkowuje się dochód?Największa część podatników rozlicza się z podatku dochodowego na zasadach

ogólnych. Oznacza to, że od ich dochodu odprowadzany jest podatek w wysokości 18%, jeśli dochody w danym roku podatkowym mieszczą się pomiędzy pierwszym i drugim progiem podatkowym, lub 32%, jeśli drugi próg zostanie przekroczony. Alternatywą jest tu podatek liniowy, nieco wyższy, bo w wysokości 19%, ale za to stały, bez względu na uzyskany w danym roku podatkowym dochód.

Przy rozliczeniach na zasadach ogólnych oraz liniowych podatnik wykorzystuje podatkową księgę przychodów i rozchodów. Ewidencja ta podzielona jest na kolumny, w których podatnik ujmuje poszczególne przychody i koszty – w zależności od rodzaju, księguje się je jako przychody ze sprzedaży towarów i usług, inne przychody,

46


zakup towarów handlowych i materiałów podstawowych, koszty uboczne zakupu, inne wydatki albo też wynagrodzenia. Na zakończenie miesiąca należy w księdze dokonać podsumowania wszystkich kolumn i ustalenia, jakiej wysokości dochód firma uzyskała.

Zanim na podstawie dochodu ustalona zostanie kwota podatku, należy uwzględnić jeszcze zapłacone składki ZUS właściciela. W przypadku składek na ubezpieczenie społeczne można to zrobić na dwa sposoby – albo, tak jak w przypadku pozostałych kosztów, zaksięgować składki w odpowiedniej kolumnie KPiR jako koszt, albo też odjąć ich kwotę od obliczonego już dochodu. Fundusz Pracy może być natomiast uwzględniony wyłącznie jako koszt – nie można odjąć go od dochodu. Ponadto składkę zdrowotną odejmuje się nie od dochodu, ale od obliczonego już podatku do zapłaty – w wysokości 7,75% podstawy składki.

Podsumowując – podatek dochodowy należy obliczać według następującego schematu:

1. przychody - koszty (w tym składka na FP) = dochód2. dochód - składki na ubezpieczenie społeczne = podstawa opodatkowania3. podstawa opodatkowania * podatek = kwota podatku4. kwota podatku - 7,75% składki zdrowotnej = kwota do zapłaty

lub też:

1. przychody - koszty (w tym składka na ubezpieczenie społeczne oraz FP) = dochód

2. dochód * podatek = kwota podatku3. kwota podatku - 7,75% składki zdrowotnej = kwota do zapłaty

8.3 Inne formy opodatkowaniaPoza zasadami ogólnymi i podatkiem liniowy przedsiębiorca może skorzystać

także z innych form opodatkowania. Chodzi tutaj o formy zryczałtowane, czyli – ryczałt ewidencjonowany oraz kartę podatkową.

W przypadku ryczałtu podatnik nie bierze pod uwagę kosztów uzyskania przychodu – ta forma opodatkowania przewiduje bowiem opłacanie podatku od całego przychodu, a nie od dochodu. Natomiast plusem tego rozwiązania są znacząco niższe stawki opodatkowania – w zależności od rodzaju działalności, jest to 3%, 5,5%, 8,5%,a w bardzo nielicznych przypadkach 17% albo 20%. W ramach ryczałtu wykorzystuje się ewidencję przychodów. Na jej podstawie dokonuje się podsumowań i uzyskuje kwotę przychodu, którą należy w danym okresie opodatkować.

Przy ryczałcie także można dokonać odliczenia składek ZUS. W tym przypadku zawsze – poza składką zdrowotną – odejmuje się ich kwotę od dochodu. Zatem, rozliczając się na zasadach ryczałtu ewidencjonowanego, przedsiębiorca stosuje następujący schemat:

47


1. przychody - składka na ubezpieczenie społeczne = podstawa opodatkowania2. podstawa opodatkowania * podatek = kwota podatku3. kwota podatku - 7,75% składki zdrowotnej = kwota do zapłaty

Natomiast karta podatkowa to najbardziej specyficzna forma opodatkowania.W tym przypadku podatnik płaci określoną kwotę podatku, którą ustala wrazz naczelnikiem właściwego urzędu skarbowego. Kwota ta jest stała przez cały rok i nie dokonuje się tu żadnych odliczeń.

8.4 Podatki mogą być niższeJak przedstawiono powyżej, podatki są właściwie całkowicie uzależnione od

ponoszonych kosztów i uzyskiwanych przychodów. Mimo to odpowiednio wybrany model opłacania należności do urzędu skarbowego może znacząco wpłynąć na ich wysokość.

Przede wszystkim należy pamiętać, że podatek dochodowy opłacany jest za dochód uzyskany w ciągu całego roku podatkowego, jednakże opłat dokonuje się jużw trakcie tego roku. Podsumowując konkretne miesiące, tak jak to przedstawiono wcześniej, podatnik oblicza poszczególne zaliczki. Mogą być wyliczane raz na miesiąc, ale – dostępne jest także rozliczenie kwartalne. Jest to dobre rozwiązanie dla małych firm, które mogą dzięki temu dłużej dysponować gotówką.

Ponadto istnieje możliwość wyboru zaliczki uproszczonej. W takiej sytuacji, na podstawie zeznania rocznego składanego w poprzednim roku podatkowym, ustala się kwotę takiej zaliczki. Następnie przez cały rok podatnik odprowadza do urzędu właśnie taką ujednoliconą sumę.

Nowo powstałe firmy mogą także liczyć na pewne ulgi. Najpopularniejszą z nich jest możliwość opłacania w mniejszej kwocie składek ZUS przez dwa pierwsze lata prowadzenia firmy. Druga dotyczy natomiast pomocy de minimis – podatnik ma np. prawo do jednorazowego zaliczenia do kosztów środków trwałych, nawet jeśli były one warte więcej niż 3500 zł.

Jak więc widać, przychody i koszty w prowadzonej działalności to niezwykle istotne aspekty – na nich bowiem opiera się cały mechanizm podatku dochodowego.

48


9. Szczególne zasady ustalania dochoduPrzychód najczęściej kojarzy się z wartością otrzymaną ze sprzedaży, natomiast

koszty – z codziennymi wydatkami na zakup towarów, usług i różnych artykułów na potrzeby firmy. Nie należy jednak zapominać o innych, mniejszych źródłach przychodów i kosztów, które również mają wpływ na wysokość podatku dochodowego.

9.1 Różnice kursoweJednym ze szczególnych źródeł przychodu, które dość często pojawia się

w firmach, są różnice kursowe. Zgodnie z art. 24c ustawy o PIT dodatnie różnice kursowe powstają, jeżeli wartość:

przychodu należnego wyrażonego w walucie obcej po przeliczeniu na złote według kursu średniego ogłaszanego przez NBP jest niższa od wartości tego przychoduw dniu jego otrzymania, przeliczonej wg faktycznie zastosowanego kursu walutyz tego dnia (jedna z najczęściej spotykanych sytuacji, kiedy faktura sprzedażyi zapłata do niej występują w walucie obcej, a data faktury różni się od daty zapłaty),

poniesionego kosztu wyrażonego w walucie obcej po przeliczeniu na złote według kursu średniego ogłaszanego przez NBP jest wyższa od wartości tego kosztuw dniu zapłaty, przeliczonej według faktycznie zastosowanego kursu waluty z tego dnia (otrzymana faktura zakupu i zapłata są w walucie obcej, a data faktury różni się od daty zapłaty),

otrzymanych lub nabytych środków lub wartości pieniężnych w walucie obcejw dniu ich wpływu jest niższa od wartości tych środków lub wartości pieniężnych w dniu ich wypływu, według faktycznie zastosowanego kursu waluty z tych dni (są to różnice kursowe od własnych środków pieniężnych),

kredytu (pożyczki) w walucie obcej w dniu jego udzielenia jest niższa od jego wartości w dniu zwrotu, przeliczonej według faktycznie zastosowanego kursu waluty z tych dni,

kredytu (pożyczki) w walucie obcej w dniu jego otrzymania jest wyższa od wartości tego kredytu (pożyczki) w dniu jego spłaty, przeliczonej według faktycznie zastosowanego kursu waluty z tych dni.

W przypadku sprzedaży i kupna walut obcych, otrzymania należności i zapłaty zobowiązań, przy przeliczaniu wartości na złotówki uwzględnia się kursy faktycznie zastosowane. W pozostałych przypadkach, a także w sytuacjach, gdy do otrzymanych należności lub zapłaty zobowiązań nie jest możliwe ustalenie faktycznie zastosowanego kursu waluty w danym dniu, stosuje się kurs średni ogłaszany przez NBP z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego ten dzień.

49


Nie tylko dodatnie różnice kursowe mają wpływ na wysokość dochodu do opodatkowania. Na zasadzie analogii powstają również ujemne różnice kursowe, które stanowią koszt i tym samym zmniejszają ostateczną wartość dochodu.

9.2 DywidendyZgodnie z art. 24 ust. 5 ustawy o PIT dochodem (przychodem) z udziału w

zyskach osób prawnych jest dochód (przychód) faktycznie uzyskany z tego udziału, w tym także:

dochód z umorzenia udziałów (akcji), wartość majątku otrzymanego w związku z likwidacją osoby prawnej, dochód przeznaczony na podwyższenie kapitału zakładowego, a w spółdzielniach

- dochód przeznaczony na podwyższenie funduszu udziałowego oraz dochód stanowiący równowartość kwot przekazanych na ten kapitał (fundusz) z innych kapitałów (funduszy) osoby prawnej,

dywidendy z akcji złożonych przez członków pracowniczych funduszy emerytalnych na rachunkach ilościowych,

w przypadku połączenia lub podziału spółek - dopłaty w gotówce otrzymane przez udziałowców (akcjonariuszy) spółki przejmowanej, spółek łączonych lub dzielonych,

w przypadku podziału spółek - nadwyżka nominalnej wartości udziałów (akcji) przydzielonych w spółce przejmującej lub nowo zawiązanej nad kosztami nabycia lub objęcia udziałów (akcji) w spółce dzielonej, o czym mowa w pkt 7 (art. 24 ust 5),

wartość niepodzielonych zysków w spółkach kapitałowych w przypadku przekształcenia tych spółek w spółki osobowe.

Wskazany powyżej katalog nie jest zamknięty – pełne jego brzmienie można znaleźć w przytoczonym artykule bezpośrednio w ustawie.

W myśl art. 30a ust. 1 pkt 4 ustawy o PIT, podatek dochodowy od dochodów (przychodów) z dywidend oraz innych przychodów z tytułu udziału w zyskach osób prawnych mających siedzibę lub zarząd na terytorium RP ustala się w wysokości 19% uzyskanego przychodu. W przypadku wypłaty dywidendy na rzecz osoby, która nie posiada miejsca zamieszkania czy też siedziby na terenie Polski, należy uwzględnić przepisy o unikaniu podwójnego opodatkowania.

Zryczałtowany podatek dochodowy od wypłaconych dywidend pobiera się bez pomniejszenia przychodu o koszty uzyskania. Co ważne, obowiązek podatkowy powstaje dopiero w momencie wypłaty dywidendy lub stawienia jej do dyspozycji podatnika. U osób fizycznych rozliczających się wg skali, wypłaconych dywidend nie łączy sięz innymi dochodami z uwagi na różnicę w formie opodatkowania. Stąd też nie jest tu możliwe dokonanie żadnych odliczeń z tytułu ulg podatkowych, jakie przysługują

50


podatnikom PIT. Poboru podatku dokonuje płatnik, czyli spółka wypłacająca dywidendę.

9.3 Odsetki od środków na rachunkach bankowychPodatnicy w prowadzonych działalnościach gospodarczych wykorzystują

rachunki bankowe, na których gromadzone są środki pieniężne. Zwykle pochodzą onez tytułu sprzedaży towarów lub usług, a więc z ich działalności podstawowej.W przypadku dodatniego salda, na koniec miesiąca banki przypisują często do rachunku wartość odsetek, powiększając tym samym wartość środków pieniężnych. Zdarza się wprawdzie, że kwoty te są niewielkie i sięgają kilku czy kilkunastu groszy, jednakw przypadku dużej ilości środków pieniężnych na koncie odsetki te będą odpowiednio wyższe. Wtedy też mogą mieć realny wpływ na wysokość podatku dochodowego.

Niezależnie od wysokości odsetek dopisanych do rachunku bieżącego, stanowią one przychód podlegający opodatkowaniu. Stąd podatnicy prowadzący podatkową księgę przychodów i rozchodów mają obowiązek w momencie postawienia ich do dyspozycji ująć ich wartość w kol. 8 KPiR (pozostałe przychody). Podatnicy prowadzący księgi rachunkowe otrzymane od banku środki pieniężne również traktują jako przychód, księgując jako przychody finansowe.

Bardziej problematyczna jest kwestia lokat bankowych, w których przypisywana jest wartość odsetek. Istnieje bowiem różnica pomiędzy koniecznością ujęcia otrzymanych kwot przez podatników, których dotyczą przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych a od osób prawnych.

Zdaniem organów podatkowych w przypadku przedsiębiorców, których dotyczy ustawa o PIT – dopisane do lokaty terminowej odsetki nie będą stanowiły przychodu do opodatkowania. Zamrożenie pieniędzy na lokacie powoduje, że przestają one służyć działalności gospodarczej, tym samym wygenerowany profit nie stanowi przychodu, jaki należałoby ująć w KPiR. Tego zdania był m.in. Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach.W interpretacji indywidualnej (nr sygn. IBPBI/1/415-1572/12/AP) z dnia 15 marca 2013 znalazło się następujące wyjaśnienie: “Jednakże zauważyć należy, iż rachunków utworzonych dla lokowania wolnych środków pieniężnych (...), pomimo iż zostały one założone w ramach i na cele działalności gospodarczej, nie można utożsamiać z rachunkami utrzymywanymi w związku z wykonywaną działalnością gospodarczą. Lokaty te nie dotyczą bowiem rachunków związanych z bieżącą działalnością firmy, nie dokonuje się na nich operacji gospodarczych, tj. nie dokonuje się z nich płatności za zakupione towary, usługi, czy też na te rachunki nie spływają środki za sprzedane towary, usługi.

W związku z powyższym, nie można uznać, że w przypadku odsetek od tego typu lokat, mamy do czynienia z sytuacją objętą dyspozycją art. 14 ust. 2 pkt 5 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Z tej też przyczyny przychód ten zaliczyć należy do przychodów z kapitałów pieniężnych(...). Konsekwencją powyższego jest brak możliwości zaliczenia przychodu z odsetek od lokat bankowych do przychodów z działalności gospodarczej (...)”.

51


Inaczej jest w przypadku podatników, których dotyczą przepisy ustawy o CIT. Tu nie ma bowiem wątpliwości, że dopisane odsetki będą przychodem do opodatkowaniaw działalności. Nie ma też znaczenia długość terminu lokaty – może ona być założona na okres kilku miesięcy, ale może to być też popularne overnight, czyli lokata na jedną noc.

9.4 Otrzymane kary umowneW transakcjach pomiędzy kontrahentami zdarzają się sytuacje, w których

wykonawca może zostać obciążony karą. Dzieje się tak m.in. w przypadku niewywiązywania się z zapisów umowy, opóźnienia w realizacji czy też poprzez nierzetelność wykonania zlecenia.

Dla wystawcy noty obciążającej wykonawcę samo przygotowanie dokumentu nie stanowi źródła przychodu. Dopiero faktyczne otrzymanie zapłaty powoduje powstanie obowiązku podatkowego na gruncie podatku dochodowego. W tym względzie zgodne są zapisy obydwu ustaw o podatku dochodowym. Zapis art. 12 ust. 1 pkt 1 ustawy o CIT wskazuje, że przychodami są otrzymane pieniądze i wartości pieniężne, a więc i kary umowne. W przypadku ustawy o PIT art. 14 ust. 2 pkt 4 i pkt 12 wskazano natomiast wprost, że przychodem są otrzymane kary umowne oraz odszkodowania za szkody dotyczące składników majątku związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą lub z prowadzeniem działów specjalnych produkcji rolnej.

52


10. Dochody zagraniczne i unikanie podwójnego opodatkowania

Osoby, które uzyskują dochody z pracy najemnej wykonywanej poza granicami kraju mogą być zobowiązane do ich rozliczenia również w Polsce. Nie oznacza to jednak, że dochody te zostaną opodatkowane dwukrotnie – zarówno w naszym państwie, jaki kraju zarobkowania. Zapobiegają temu umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania, zawierane pomiędzy Polską a innymi krajami. Dobrze jednak być świadomym czekających obowiązków, związanych z ewentualną koniecznością rozliczenia dochodów w naszym kraju i obowiązujących w związku z tym zasad.

10.1 Ustalenie miejsca opodatkowaniaJest to pierwszy krok, jaki należy wykonać. Ustalenie miejsca opodatkowania

pozwoli bowiem na określenie, czy dana osoba podlega ograniczonemu, czy też nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu w Polsce. W tej kwestii należy sięgnąć do zapisów ustawy o PIT

Zgodnie z art. 3 ustawy o PIT osoby fizyczne, jeżeli mają miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, podlegają obowiązkowi podatkowemu od całości swoich dochodów (przychodów), bez względu na miejsce położenia źródeł przychodów (nieograniczony obowiązek podatkowy).

Za osobę mającą miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej uważa się natomiast osobę fizyczną, która:

posiada na terytorium RP centrum interesów osobistych lub gospodarczych (ośrodek interesów życiowych), lub

przebywa na terytorium RP dłużej niż 183 dni w roku podatkowym.

Przy spełnieniu choćby jednego z powyższych warunków, dana osoba podlega nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu. Drugi z warunków jest łatwy do określenia. Problem pojawia się natomiast przy pierwszym z nich – jak bowiem określić ośrodek interesów życiowych? Według organów podatkowych sam wyjazd w celach zarobkowych, nawet długotrwały, nie przesądza o przeniesieniu ośrodka interesów życiowych poza granice kraju.

Urzędy skarbowe są zdania, że pod uwagę w tym wypadku należy wziąć posiadanie w danym kraju centrum interesów osobistych lub gospodarczych. Za interesy osobiste uznaje się powiązania rodzinne czy towarzyskie (w którym kraju przebywa najbliższa rodzina – małżonek i dzieci). Przez interesy gospodarcze rozumie się natomiast miejsce prowadzenia działalności czy posiadania majątku.

Jeżeli osoba fizyczna nie spełnia żadnego z wyżej opisanych warunków uznaje się, że nie ma ona na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej miejsca zamieszkania. Wtedy też

53


podlega obowiązkowi podatkowemu tylko od dochodów (przychodów) osiąganych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (ograniczony obowiązek podatkowy).

Przykład 1. Pan Artur w kwietniu 2012 roku wyjechał do Niemiec w celach zarobkowych, gdzie wykonywał pracę najemną do końca roku. Wyjazd nie był planowany na stałe, gdyżw Polsce pan Artur ma dom i rodzinę (małżonkę oraz dzieci). Mimo przebywania poza granicami kraju ponad 183 dni, podlega on w Polsce nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu, ponieważ to tutaj znajduje się jego ośrodek interesów życiowych. Zatem całość uzyskanych w roku 2012 dochodów musi rozliczyć w Polsce

Przykład 2. Pani Anna w styczniu i lutym 2012 roku pracowała w Polsce na umowę o pracę, natomiast w marcu wyjechała do Wielkiej Brytanii. Tam przez pozostałą część roku wykonywała pracę najemną oraz zaciągnęła kredyt na zakup mieszkania w jednejz tamtejszych miejscowości. Można zatem uznać, że pani Anna właśnie z Wielką Brytanią wiąże swoje cele osobiste i gospodarcze. Co za tym idzie, w Polsce jest zobowiązana rozliczyć się jedynie z dochodów osiągniętych w styczniu i lutym 2012 roku.

Osoby, które uzyskują dochody z pracy najemnej wykonywanej poza granicami kraju mogą być zobowiązane do ich rozliczenia również w Polsce. Nie oznacza to jednak, że dochody te zostaną opodatkowane dwukrotnie – zarówno w naszym państwie, jaki kraju zarobkowania. Zapobiegają temu umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania, zawierane pomiędzy Polską a innymi krajami. Dobrze jednak być świadomym czekających obowiązków związanych z ewentualną koniecznością rozliczenia dochodów w naszym kraju i obowiązujących w związku z tym zasad.

10.2 Umowy o unikaniu podwójnego opodatkowaniaMiędzynarodowe umowy określają, kiedy wynagrodzenia otrzymane przez osoby

mające miejsce zamieszkania w jednym państwie, za pracę wykonywaną w drugim państwie, mogą podlegać opodatkowaniu w tym drugim państwie. Dzieje się takw przypadku, gdy:

są wypłacane przez miejscowego pracodawcę, są ponoszone przez zakład, który pracodawca utrzymuje w drugim państwie, pracownik przebywa w drugim państwie przez czas określony w konkretnej

umowie o unikaniu podwójnego opodatkowania (najczęściej jest to 183 dni w roku podatkowym).

Nie oznacza to natomiast, że podatnik ma prawo dowolnego wyboru państwa,w którym ma zostać zapłacony podatek. Umowy określają jedynie w którym państwie opodatkowanie ma nastąpić – tam, gdzie położone jest źródło przychodów, czy też zgodnie z miejscem zamieszkania podatnika.

Zatem wynagrodzenie uzyskane za pracę najemną za granicą, wypłacone przez pracodawcę, który ma siedzibę w tym państwie – podlegają tam (w zagranicznym państwie) opodatkowaniu. Jeżeli dodatkowo podatnik posiada miejsce zamieszkania

54


w Polsce (a więc tu podlega nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu), to obowiązku podwójnego opodatkowania uniknie dzięki zastosowaniu odpowiedniej metody, określonej w danej umowie międzynarodowej.

Umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania Polska podpisała z ponad 80 krajami świata, m.in. z Austrią, Belgią, Białorusią, Chinami, Danią, Francją, Grecją, Hiszpanią, Holandią, Irlandią, Japonią, Kanadą, Niemcami, Norwegią, Meksykiem, Portugalią, Rosją, Szwecją, Turcją, Ukrainą, Wielką Brytanią czy USA. Pełna lista państw znajduje się na stronach Ministerstwa Finansów.

10.3 Metody unikania podwójnego opodatkowaniaMiędzynarodowe umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania przewidują

dwie metody, które określają obowiązki podatkowe osób wykonujących pracę najemną za granicą:

wyłączenia z progresją, zaliczenia proporcjonalnego.

Powyższe metody stosuje się w przypadku, gdy dana umowa międzynarodowao unikaniu podwójnego opodatkowania wskazuje na opodatkowanie dochodów za granicą. W sytuacji, w której podatnik otrzymuje wynagrodzenie w państwie obcym, ale zgodnie z daną umową podlega ono opodatkowaniu wyłącznie w kraju rezydencji, metod unikania podwójnego opodatkowania się nie stosuje, bowiem do takiego nie dojdzie.

10.3.1 Metoda wyłączenia z progresjąZgodnie z art. 27 ust. 8 ustawy o PIT wyłącza się w Polsce z podstawy

opodatkowania dochody uzyskane za granicą, zwolnione na podstawie zapisów międzynarodowych umów o unikaniu podwójnego opodatkowania. Wtedy też dla ustalenia stawki podatku od pozostałych dochodów, które podlegają opodatkowaniuw Polsce, należy zastosować stawkę odpowiednią dla całego dochodu. W tym celu:

do dochodów podlegających opodatkowaniu podatkiem dochodowym dodaje się dochody zwolnione od tego podatku i od sumy tych dochodów oblicza się podatek według skali (18% lub 32%),

ustala się stopę procentową tego podatku do tak obliczonej sumy dochodów (podatek od sumy dochodów należy podzielić przez wartość łącznych dochodówi na końcu pomnożyć razy 100),

ustaloną stopę procentową stosuje się do dochodu podlegającego opodatkowaniu podatkiem dochodowym w Polsce.

Metodę wyłączenia z progresją stanowią umowy podpisane m.in. z Niemcami, Francją, Hiszpanią, Włochami, Norwegią, Grecją, Wielką Brytanią, Irlandią, Austrią czy Cyprem.

55


10.3.2 Metoda zaliczenia proporcjonalnegoMetoda ta polega na tym, że dochody osiągnięte za granicą łączy się z dochodami

ze źródeł przychodów położonych na terytorium RP. W tym przypadku od podatku obliczonego od łącznej sumy dochodów odlicza się kwotę równą podatkowi dochodowemu zapłaconemu w obcym państwie. Odliczenie to jednak możliwe jest jedynie do wysokości podatku przypadającego proporcjonalnie na dochód uzyskanyw obcym państwie. Mówi o tym art. 27 ust. 9 ustawy o PIT. W tym celu:

do dochodów osiągniętych w Polsce dolicza się te z zagranicy i oblicza podatek wg skali (18% lub 32%),

od podatku obliczonego od łącznej sumy dochodów odlicza się kwotę równą podatkowi dochodowemu zapłaconemu w obcym państwie.

Aby obliczyć limit podatku zapłaconego za granicą podlegającego odliczeniu – wyliczony podatek od sumy dochodów należy pomnożyć przez dochód osiągnięty wyłącznie za granicą i podzielić przez łączne dochody.

Metoda proporcjonalnego odliczenia ma zastosowanie do dochodów uzyskanych m.in. z pracy w Belgii, Finlandii, Holandii, Danii, Islandii, Rosji, USA czy Australii. Stosują ją również podatnicy, którzy uzyskali dochody z pracy wykonywanej w państwach,z którymi Polska nie zawierała umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania.

10.4 Zwolnienie z opodatkowania części dochodów uzyskanych za granicą

Jeżeli dana osoba podlega w Polsce nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu, a więc tutaj będzie zobowiązana do rozliczenia dochodów uzyskanych za granicą, powinna również mieć na uwadze przysługujące zwolnienia.

Zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 20 ustawa o PIT, od podatku dochodowego wolna jest część przychodów osób mających miejsce zamieszkania w Polsce, a przebywających czasowo za granicą i uzyskujących przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy, za każdy dzień pobytu za granicą (w którym wykonywana była praca najemna), w kwocie odpowiadającej 30% diety. Wartość diety określona jest w przepisach w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju.

10.5 Przeliczenie wartości na złotówkiPrzychody otrzymane w walutach obcych należy przeliczyć na złotówki. Do

ustalenia prawidłowego kursu walut należy odnieść się do zapisów art. 11a ustawy o PIT. Zgodnie z jego treścią “Przychody w walutach obcych przelicza się na złote według kursu średniego walut obcych ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski z ostatniego dnia roboczego poprzedzającego dzień uzyskania przychodu”.

56


Co ważne, po tym samym kursie wycenia się koszty uzyskania tych przychodów, kwoty uprawniające do odliczenia od dochodu, podstawy obliczenia podatku lub obniżenia podatku, wydatki oraz podatek.

57


11. Opodatkowanie stron umowy leasinguBrak wystarczającego kapitału na potrzebny firmie sprzęt powoduje konieczność

szukania alternatywnych źródeł finansowania prowadzonej działalności. Jednym z takich zewnętrznych źródeł pozyskania kapitału jest leasing. Charakter leasingu, jak większości umów w obrocie gospodarczym, ma za zadanie nieść obustronne korzyści – zarówno biorącemu przedmiot leasingu do użytkowania, jak i samemu leasingodawcy.

11.1 Definicja umowy leasingu w ustawie o podatku dochodowym

Sama ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych nie określa wprost poszczególnych rodzajów leasingu, ale określa szczegółowo, co należy rozumieć przez umowę leasingu. Zgodnie z art. 23a pkt 1 ustawy o PIT: “Ilekroć w rozdziale jest mowa o umowie leasingu – rozumie się przez to umowę nazwaną w kodeksie cywilnym, a także każdą inną umowę, na mocy której jedna ze stron, zwana dalej finansującym, oddaje do odpłatnego używania albo używania i pobierania pożytków na warunkach określonych w ustawie drugiej stronie, zwanej dalej korzystającym, podlegające amortyzacji środki trwałe lub wartości niematerialne i prawne, a także grunty oraz prawo wieczystego użytkowania gruntów”.

11.2 Rodzaje leasinguChoć sama ustawa o podatku dochodowym ani Kodeks cywilny nie wyróżniają

rodzajów leasingu, w praktyce ze względu na sposób rozliczania leasingu (a dokładniej amortyzacji jego przedmiotu) wyróżnia się dwa rodzaje umów leasingowych. Potocznie nazywane są one leasingiem operacyjnym oraz leasingiem finansowym.

11.2.1 Leasing operacyjnyJest to umowa, na podstawie której leasingobiorca otrzymuje do używania

przedmiot leasingu, w stosunku do którego odpisów amortyzacyjnych dokonuje leasingodawca. Oznacza to, że rzecz będąca przedmiotem umowy pozostaje na czas jej trwania własnością firmy leasingowej. Użytkująca przedmiot firma nie ma prawa do jego amortyzacji.

11.2.2 Leasing finansowyW praktyce zwany jest również leasingiem kapitałowym. Przedmiot leasingu jest

od rozpoczęcia trwania umowy leasingu własnością leasingobiorcy. Firma użytkująca daną rzecz może więc od razu zakwalifikować ją jako środek trwały, wprowadzając do ewidencji i na tej podstawie dokonując odpisów amortyzacyjnych. Odpisy te będą stanowiły koszt podatkowy prowadzonej działalności.

Różnice i podobieństwa pomiędzy leasingiem operacyjnym a finansowym zostały zawarte w poniższej tabeli:

58


Stanowi koszt podatkowy: Leasing operacyjny Leasing finansowy

Część raty kapitałowej tak nie

Część odsetkowa raty tak tak

Amortyzacja po stronie leasingobiorcy nie tak

Amortyzacja po stronie leasingodawcy tak nie

Wydatki na bieżącą eksploatację tak tak

Limit – kilometrówka nie nie

Ubezpieczenie tak tak

11.3 Przychody i koszty leasingobiorców i leasingodawcówZgodnie z art. 23b ust. 1 ustawy o PIT, opłaty ustalone w umowie leasingu

ponoszone przez korzystającego w podstawowym okresie umowy z tytułu używania środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, stanowią przychód finansującego i odpowiednio koszt uzyskania przychodów korzystającego, jeżeli spełnione są określone warunki:

Umowa leasingu, w przypadku gdy korzystającym jest firma (spółka lub jednoosobowa działalność gospodarcza), została zawarta na:

o czas oznaczony, stanowiący co najmniej 40% normatywnego okresu amortyzacji – w przypadku, gdy przedmiotem umowy leasingu są podlegające odpisom amortyzacyjnym rzeczy ruchome lub wartości niematerialne i prawne,

o okres co najmniej 5 lat, jeżeli jej przedmiotem są podlegające odpisom amortyzacyjnym nieruchomości,

Umowa leasingu, w przypadku, gdy korzystającym jest osoba fizyczna nieprowadząca działalności gospodarczej, została zawarta na czas oznaczony.

Suma ustalonych opłat w umowie leasingu, o której mowa w pkt 1 lub 2, pomniejszona o należny podatek od towarów i usług, odpowiada co najmniej wartości początkowej środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych, a w przypadku zawarcia przez finansującego następnej umowy leasingu środka trwałego lub wartości niematerialnej i prawnej, będących uprzednio przedmiotem takiej umowy, odpowiada co najmniej jego wartości rynkowej z dnia zawarcia następnej umowy leasingu.

Pojęcie wymienionego w punkcie pierwszym normatywnego okresu amortyzacji zostało wyjaśnione w art. 23a pkt. 4 ustawy o PIT – zgodnie z nim, jeśli odnosi się ono do:

środków trwałych – jest to okres, w którym odpisy amortyzacyjne, wynikającez zastosowania stawek amortyzacyjnych określonych w Wykazie stawek amortyzacyjnych, zrównują się z wartością początkową środków trwałych,

59


wartości niematerialnych i prawnych – jest to okres ustalony w art. 22m.Wyjątek od wyżej wymienionych zasad stanowi przypadek, w którym finansujący

(leasingodawca) w dniu zawarcia umowy leasingu korzysta ze zwolnień w podatku dochodowym, przysługujących na podstawie:

art. 6 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, przepisów o specjalnych strefach ekonomicznych.

W odniesieniu do takich umów stosuje się zasady opodatkowania określone w art. 23f-23h ustawy o PIT.

Do opłat wnoszonych na poczet leasingu zalicza się zwykle:

opłatę wstępną i/lub czynsz inicjalny/zerowy, poszczególne raty leasingowe, odsetki od rat leasingowych.

Dodatkowo, przy zawieraniu umów leasingu na fakturach mogą pojawić się opłaty:

za rejestrację pojazdu, za wycenę, manipulacyjne, ubezpieczeniowe.

Dla celów rozliczeń z tytułu podatku dochodowego istotną kwestią jest przede wszystkim określenie charakteru tych opłat. Od niego bowiem będą zależały zasady ujęcia ich w ewidencji podatkowej, a te nie są jednoznaczne, szczególnie z punku widzenia leasingobiorcy w umowie leasingu operacyjnego.

11.4 Rozliczanie opłaty wstępnejOpłata wstępna (czynsz inicjalny, czynsz zerowy) od dawna stanowią punkt

sporny między przedstawicielami urzędów skarbowych a podatnikami. Do roku 2011 urzędy skarbowe stały bowiem na stanowisku, iż jest to wydatek dotyczący całego okresu leasingu, w związku z czym powinien być ujmowany w kosztach podatkowych proporcjonalnie do długości trwania umowy leasingu, nie zaś jednorazowo. Z uwagi jednak na odmienne zdanie sądów, stanowisko organów uległo zmianie. Obecnie sądyi urzędy skarbowe orzekają jednogłośnie, że jeżeli umowa leasingu nie stanowi inaczej, opłatę wstępną można uznać w kwestii podatkowej za jednorazowy koszt. Dla przykładu w jednej z wydanych indywidualnych interpretacji podatkowych (IPTPB1/415-226/13-4/AP z dnia 02.07.2013 r.) Dyrektor Izby Skarbowej w Łodzi wyjaśnia: “Co do zasady, opłata wstępna, ma charakter opłaty samoistnej bezzwrotnej, nieprzypisanej do poszczególnych rat leasingowych, natomiast jej poniesienie jest warunkiem koniecznym do realizacji umowy leasingu. Opłatę taką wnosi leasingobiorca zanim leasing zostanie uruchomiony i to właśnie od wniesienia tej opłaty zależy, czy do leasingu w ogóle dojdzie.

60


W przypadku, gdy w umowie leasingu nie znajduje się zapis, zgodnie z którym opłata wstępna jest opłatą na poczet usługi wykonywanej przez okres jej trwania, to należy ją uznać za koszt jednorazowy, w momencie poniesienia. Nie ma wówczas podstaw, by traktować ją jako koszt, który dotyczy okresu przekraczającego rok podatkowy.”

Wciąż jednak należy mieć na uwadze indywidualny charakter umowy. Organy skarbowe nie wydały bowiem interpretacji ogólnej, a jedynie orzekają w indywidualnych sprawach, zwracając szczególną uwagę właśnie na treść umowy leasingu.

Co do zasady opłatę wstępną leasingodawca ma prawo ująć bezpośrednio w bieżących kosztach, bez konieczności jej proporcjonalnego dzielenia na okres trwania leasingu. Zarówno bowiem czynsz inicjalny, jak i zerowy mają charakter opłat samoistnych i bezzwrotnych. Nie są one przypisywane do poszczególnych rat leasingowych, w związku z czym można uznać, że ich uiszczenie jest warunkiem koniecznym do realizacji umowy leasingu, ale ten fakt nie musi oznaczać, że dotyczy ona całego okresu trwania umowy.

11.5 Rozliczanie rat leasingowychSposób ujęcia poszczególnych rat w kosztach podatkowych leasingobiorcy będzie

zależał od rodzaju leasingu.

11.5.1 Leasing operacyjnyPonieważ przez cały okres trwania umowy jej przedmiot pozostaje własnością

leasingodawcy, używający rzecz nie ma prawa wprowadzić jej do ewidencji środków trwałych firmy. Nie ma tym samym prawa do amortyzacji użytkowanego przedmiotu. Kosztem będzie każda z poszczególnych rat leasingowych, udokumentowana zazwyczaj fakturą od leasingodawcy. Zarówno cześć kapitałowa raty, jak i część odsetkowa będą stanowiły koszt podatkowy, ujmowany w podatkowej księdze zgodnie z datą wystawienia faktury.

11.5.2 Leasing finansowyKwestia rozliczenia poszczególnych rat leasingu wygląda inaczej w leasingu

finansowym. Ponieważ w tym wypadku przedmiot umowy od początku jej trwania jest już własnością leasingobiorcy, ma on prawo wprowadzić rzecz do firmowej ewidencji środków trwałych i dokonywać jej amortyzacji. Kosztem podatkowym będą więc dokonywane odpisy amortyzacyjne, księgowane w praktyce zwykle na koniec każdego miesiąca. Ponieważ podstawą ujęcia kosztu przy leasingu kapitałowym będzie amortyzacja, to już poszczególne raty będą kosztem jedynie w części. Kwota raty leasingu dzieli się na część kapitałową i odsetkową. W leasingu kapitałowym jedynie ta druga będzie stanowiła koszt podatkowy w firmie.

61


11.6 Pozostałe kosztyZarówno w leasingu operacyjnym, jak i finansowym korzystający z rzeczy ma

prawo zaliczyć do kosztów bieżące wydatki związane jej z użytkowaniem. Będą tow szczególności wydatki na konserwację, energię/paliwo, bieżące naprawy czy zakup dodatkowych akcesoriów służących działalności. Co ważne, wydatki te, jeżeli spełniają podstawową definicję kosztów podatkowych, nie są w żaden sposób limitowane.

Przykład 1. Prowadzący usługi remontowe podpisał umowę leasingu operacyjnego samochodu osobowego. Jako że samochód służy dojazdom do klienta i przewożeniu narzędzi niezbędnych do pracy, wydatki na zakup paliwa ujmowane są bezpośrednio w kosztach podatkowych. Zatem pomimo tego, że leasingowany samochód nie jest firmowym środkiem trwałym, przedsiębiorca nie ma obowiązku rozliczania bieżących wydatków z nim związanych na podstawie kilometrówki.

W przypadku leasingu operacyjnego kosztem będą również wszelkie opłaty ustalone w umowie leasingu, ponoszone w podstawowym okresie trwania umowy.W praktyce większość z tych opłat pojawia się na pierwszych fakturach dokumentujących transakcję leasingu i dotyczy opłaty wstępnej, opłat manipulacyjnych i opłat za wycenę. Dodatkowo, niektóre z firm do kompleksowej usługi leasingu wliczają również ubezpieczenie czy np. rejestrację pojazdu, w przypadku gdy przedmiotem umowy jest samochód. Wówczas, jeżeli opłaty te ujęto w umowie leasingu, zalicza się je, jak pozostałe, do kosztów uzyskania przychodu jako te dotyczące leasingu. Przyporządkowanie tych świadczeń do całej wartości umowy leasingu jest istotne szczególnie ze względu na podatek VAT, w przypadku, gdy jego odliczenie przysługuje jedynie w określonym przepisami limicie.

W poniższej tabeli zebrano najważniejsze koszty, porównując które z nich występują w poszczególnych rodzajach leasingu:

Wydatki Leasing operacyjny

Leasing finansowy

Opłata wstępna ✓ ✗Czynsz inicjalny ✓ ✗

Opłaty manipulacyjne ✓ ✗Raty leasingowe w części kapitałowej ✓ ✗Raty leasingowe w części odsetkowej ✓ ✓

Bieżącego użytkowania rzeczy (konserwacja, naprawy) ✓ ✓

Przystosowanie przedmiotu do używania ✓ ✗Odpis amortyzacyjny od wartości początkowej ✗ ✓

Ubezpieczenie ✓ ✓

62


63


12. Obowiązki podatników podatku dochodowego od osób fizycznych

Podatek dochodowy, należący do najważniejszych dla przedsiębiorcy zobowiązań, nie ma jak widać jednej, ustalonej kwoty. Zatem aby określenie jego wysokości było możliwe, konieczne jest rzetelne księgowanie i podsumowywanie firmowych przychodów i kosztów.

12.1 Obowiązek pierwszy – przechowywanie dokumentacji księgowej

Aby móc dokonać podsumowania kosztów i przychodów w firmie, przedsiębiorca musi opierać się na adekwatnych dowodach źródłowych. Tylko w takiej sytuacji urzędy skarbowe są bowiem w stanie określić, czy zaksięgowane zdarzenia naprawdę są odbiciem rzeczywistości.

Dlatego też przedsiębiorca powinien archiwizować wszystkie dokumenty księgowe. Wśród tych, które otrzymywane są od kontrahentów, wyróżnić można przede wszystkim faktury i – wystawiane do końca 2013 r. – rachunki. Poza tym koszty mogą być dokumentowane w określonych sytuacjach także dowodami wewnętrznymi –np. w przypadku konieczności zaksięgowania opłat sądowych i notarialnych, kosztów delegacji czy też parkowania samochodu.

Z drugiej strony, przedsiębiorca powinien posiadać także dokumenty przychodowe. Chodzi tu więc o – przede wszystkim - faktury albo rachunki, które zostały przekazane kontrahentom. Jeśli w firmie wykorzystywana jest kasa rejestrująca, dowodem dokumentującym przychód będą także raporty fiskalne – dobowe albo miesięczne. Jeśli podatnik korzysta ze zwolnienia z kasy, a dokonuje sprzedaży na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej, to w jego dokumentacji musi znaleźć się także ewidencja sprzedaży bezrachunkowej. Ponadto, wśród przychodów można znaleźć takie, do których zaksięgowania konieczne będzie wystawienie dowodu wewnętrznego. Najpopularniejszym przykładem są odsetki od kapitału, zgromadzonego na wykorzystywanym dla celów działalności koncie bankowym.

12.2 Obowiązek drugi – tworzenie ewidencjiAby określić, jaka jest rzeczywista suma przychodów i kosztów w danym okresie,

podatnik musi dokonać podsumowania – ale nie w dowolnej formie. W tym celu należy założyć odpowiednią ewidencję. Dla przedsiębiorców rozliczających się w postaci księgowości uproszczonej przewidziano dwie ewidencje (zależne od wybranego sposobu opodatkowania) – podatkową księgę przychodów i rozchodów oraz ewidencję przychodów.

64


Podatkowa księga przychodów i rozchodów jest najpopularniejszą metodą ewidencji, wykorzystywaną przy rozliczaniu się z podatku na zasadach ogólnych orazw ramach podatku liniowego. Jej budowa nie jest skomplikowana – składa się ona bowiem z kolumn o określonej zawartości, opisanych dokładnie w rozporządzeniu Ministra Finansów w sprawie prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów. W ciągu roku podatkowego podatnik powinien każdy przychód i każdy koszt wpisać do odpowiedniej kolumny – jako przychody ze sprzedaży towarów i usług, inne przychody, zakup towarów handlowych i materiałów podstawowych, koszty uboczne zakupu, koszty wynagrodzeń albo inne wydatki związane z działalnością gospodarczą. Na zakończenie każdego miesiąca należy dokonać podsumowania kolumn – zarówno tylko dla tego konkretnego okresu, jak i narastająco, uwzględniają wszystkie przychody i koszty poniesione od rozpoczęcia roku podatkowego aż do danego momentu.

Ewidencja przychodów jest natomiast przeznaczona dla tych przedsiębiorców, którzy zdecydowali się na rozliczenia w postaci ryczałtu. Nie mają oni obowiązku ewidencjonowania kosztów (co nie oznacza, że są zwolnieni z przechowywania dokumentów zakupowych – mimo wszystko należy je – chronologicznie poukładane - archiwizować). Jak sama nazwa wskazuje, ewidencja przychodów służy do księgowania wyłącznie przychodów. Także w tym przypadku, na zakończenie miesiąca nie można zapominać o dokonaniu podsumowania.

Oczywiście, poza posiadaniem ewidencji dla celów podatku dochodowego, przedsiębiorca w bardzo wielu przypadkach ma obowiązek prowadzenia także innych zestawień - np. rejestrów VAT albo ewidencji środków trwałych.

12.3 Obowiązek trzeci – podatek dochodowy w ciągu rokuPo poprawnym zaksięgowaniu dokumentów i dokonaniu niezbędnych

podsumowań przedsiębiorca może wyliczyć kwotę zaliczki na podatek dochodowy albo wartość zryczałtowanej kwoty podatku.

Zaliczki na podatek dochodowy wylicza ten przedsiębiorca, który prowadzi podatkową księgę przychodów i rozchodów. Dlaczego mówi się o zaliczkach? Okresem rozliczenia właściwym dla podatku dochodowego jest rok podatkowy – od 1 stycznia do 31 grudnia. Jednakże opłacanie podatku dochodowego w jednej kwocie za cały rok mogłoby stanowić spory problem – dlatego przedsiębiorcy są zobowiązania do płacenia właśnie comiesięcznych (albo rzadziej – kwartalnych) zaliczek.

Podstawą obliczenia zaliczki na podatek dochodowy jest dochód – czyli suma uzyskanych od początku roku przychodów pomniejszona o poniesione od początku roku koszty. Tak wyliczony dochód może zostać zmniejszony jeszcze bardziej, o opłacone składki na ubezpieczenie społeczne oraz stratę z lat ubiegłych (do pięciu lat wstecz) – jeśli taka wystąpiła. Dopiero po dokonaniu tych obliczeń przedsiębiorca wyliczy kwotę podatku – czyli pomnoży wynik przez stawkę podatku – 18% lub 32% dla zasad ogólnych albo 19% dla podatku liniowego. Wartość podatku także można jeszcze pomniejszyć –

65


o 7,75% podstawy zapłaconych składek na ubezpieczenie zdrowotne, a w przypadku opodatkowania na zasadach ogólnych – również o kwotę wolną od podatku. Wynik wszystkich obliczeń należy na końcu zaokrąglić zgodnie z podstawowymi matematycznymi zasadami – poniżej 50 gr należy przyjąć zaokrąglenie w dół, powyżej – w górę. W ten sposób uzyskuje się wartość zaliczki na podatek dochodowy.

Nieco łatwiejsze obliczenia czekają podatników, którzy zdecydowali się na ryczałt. W ich przypadku obliczenia różnią się właściwie wyłącznie tym, że podstawą opodatkowania są przychody z danego okresu, a nie naliczane narastająco od początku roku i niepomniejszane o koszty. Natomiast – tak jak w przypadku posiadaczy KPiR – wysokość podstawy może zostać zmniejszona o zapłacone składki na ubezpieczenie społeczne. Wartość podatku wylicza się poprzez przemnożenie wyniku przez stawkę podatku – w zależności od rodzaju działalności będzie to 3%, 5,5%, 8,5%, rzadziej 17% albo 20%. Wysokość podatku można także pomniejszyć o wspomnianą zapłaconą składkę na ubezpieczenie zdrowotne w wysokości 7,75% jej podstawy, a uzyskany wynik należy na koniec zaokrąglić.

Oprócz powyższych zasad istnieją jeszcze dwa przypadki, w których wysokość zaliczek na podatek dochodowy jest stała. Pierwsza dotyczy sytuacji, kiedy przedsiębiorca decyduje się na zaliczkę uproszczoną. Jej wysokość jest ustalana, na podstawie wyników finansowych z poprzedniego roku podatkowego (lub – w przypadku braku dochodu – sprzed dwóch lat), a informacja o wybranej kwocie powinna zostać przekazana do naczelnika właściwego urzędu skarbowego. Następnie przedsiębiorca przez cały rok uiszcza zaliczkę w ustalonej kwocie, jednocześnie jednak prowadząc w swojej firmie wszystkie niezbędne ewidencje. Na ich podstawie dokonane zostanie podsumowanie na zakończenie roku podatkowego.

Druga sytuacja dotyczy natomiast formy rozliczeń w postaci karty podatkowej.W tym przypadku ustalana jest z naczelnikiem urzędu skarbowego kwota podatku, ale różnica polega na tym, że podatnik jest całkowicie zwolniony z obowiązku prowadzenia ewidencji. Jest to jednak bardzo specyficzna forma rozliczeń, do której musi być spełniony szereg dodatkowych warunków.

Zaliczki na podatek dochodowy podatnik ma obowiązek odprowadzać do urzędu. W tym przypadku możliwości są dwie – podatek dochodowy można bowiem rozliczaćw formie miesięcznej albo kwartalnej. W pierwszym przypadku kwotę zobowiązania należy uiścić do 20 dnia miesiąca następującego po miesiącu, za który dokonuje się wyliczenia. Rozliczenia kwartalne dokonywane są do 20 dnia po kwartale, który jest opłacany. Jeśli okaże się, że 20 wypada w dzień wolny od pracy, odpowiedni będzie pierwszy dzień roboczy po 20 dniu miesiąca. Wyjątkiem są rozliczenia w formie karty podatkowej – w tym przypadku zobowiązania muszą zostać uiszczone do 7 dnia kolejnego miesiąca. Podatek można opłacać zarówno w kasie urzędu, jak i wykorzystując przekazy pocztowe czy też przelewy bankowe.

66


Może się także zdarzyć sytuacja, że zaliczka na podatek dochodowy nie wystąpi. Jest to możliwe, biorąc pod uwagę, że np. dla zasad ogólnych obowiązuje kwota wolna od podatku (3091 zł w roku 2013). W takiej sytuacji podatnik nie ma w danym okresie żadnych obowiązków wobec urzędu skarbowego z tytułu podatku dochodowego – od 2007 roku nie ma już bowiem obowiązku składania deklaracji PIT-5 lub PIT-5K, dotyczących właśnie zaliczek na podatek dochodowy.

12.4 Obowiązek czwarty – rozliczenie roczneJak wspomniano wcześniej, podatek dochodowy odprowadzany do urzędu

skarbowego dotyczy dochodów, które podatnik uzyskał w ciągu całego roku podatkowego. Dlatego też po zakończeniu takiego okresu rozliczeniowego przedsiębiorca ma obowiązek złożenia do urzędu skarbowego zeznania rocznego.

Przedsiębiorcy, rozliczający się na zasadach ogólnych, mają obowiązek złożenia do urzędu skarbowego deklaracji PIT-36 w terminie do 30 kwietnia następnego roku podatkowego (dla przykładu - PIT roczny za rok 2013 trzeba będzie złożyć do 30 kwietnia 2014 roku). Podatnik, który wybrał zasady liniowe, także rozlicza się do 30 kwietnia, składając jednakże deklarację PIT-36L.

Ryczałtowcy mają nieco mniej czasu na dokonanie niezbędnych podsumowań –w ich przypadku właściwą deklarację PIT-28 należy bowiem złożyć do 31 stycznia kolejnego roku podatkowego.

W deklaracji podsumowującej podatnik określa, ile w danym roku uzyskał dochodu (bądź – przy ryczałcie – przychodu) oraz w jakiej wysokości odprowadzony został podatek. Jeśli okaże się, że suma wpłat jest niższa niż wymagana kwota podatku, konieczne będzie dopłacenie niedoboru. W sytuacji odwrotnej urząd skarbowy ma obowiązek zwrócenia nadpłaty na konto bankowe podatnika – w terminie do 3 miesięcy od dnia złożenia deklaracji PIT.

67


13. Pobór podatkuJak wygląda pobór podatku dochodowego od osób fizycznych? Kim jest płatnik,

a kim podatnik? W jakiej wysokości podatek ten jest pobierany? W ostatnim rozdziale przewodnika po podatku dochodowym od osób fizycznych zagadnienia te zostaną dokładnie wyjaśnione.

13.1 Zasady płatności podatku dochodowego od osób fizycznych

Instytucją, która zajmuje się poborem podatku dochodowego, jest urząd skarbowy. Co ważne, podatek dochodowy od osób fizycznych rozliczany jest w urzędzie właściwym ze względu na miejsce zamieszkania podatnika (w przeciwieństwie do podatku dochodowego od osób prawnych, dla którego właściwym urzędem jest urząd skarbowy przyporządkowany ze względu na siedzibę spółki kapitałowej).

Podatek od osób fizycznych opłacany jest w formie zaliczek miesięcznych lub kwartalnych. Z obowiązku tego należy wywiązać się do 20 dnia następnego miesiąca (lub kwartału, jeżeli przedsiębiorca rozlicza się kwartalnie). Oznacza to, iż przykładowo zaliczkę na podatek dochodowy za październik powinno się opłacić do 20 listopada. Od tej zasady jest jednak wyjątek, bowiem w przypadku opodatkowania na podstawie karty podatkowej rozliczanie następuje do 7 dnia następnego miesiąca.

Od roku 2007 zostały zniesiony obowiązek składania deklaracji PIT5/PIT5L, dotyczących zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych. Obecnie wystarczające jest samo dokonywanie wpłat w terminie. Zaliczkę na podatek dochodowy można zapłacić gotówką (w kasie urzędu skarbowego, w banku, w placówce pocztowej), jednak coraz częściej wybieraną formą płatności jest forma bezgotówkowa w postaci przelewu na rachunek urzędu skarbowego.

Wybierając ostatnią z możliwości należy odpowiednio przygotować przelew, jako tytuł podając “Zaliczka na podatek – za miesiąc…”. Nie jest poprawne podawanie samego symbolu PIT-5, PIT-5L, ponieważ (jak zostało to wcześniej wyjaśnione) deklaracje takie już nie funkcjonują.

Podatnicy, którzy osiągali w danym roku dochody, zobowiązani są do złożenia rocznej deklaracji, odpowiedniej dla wybranej przez nich formy opodatkowaniaw ustawowo określonym terminie.

Przy rozliczaniu na zasadach ogólnych oraz przy podatku liniowym deklarację roczną należy złożyć do 30 kwietnia roku następnego. Właściwy druk to PIT-36 przy skali, a dla podatku liniowego – PIT-36L. Pierwsza z nich służy do rozliczania dochodów osiągniętych zarówno z działalności gospodarczej, jak i np. ze stosunku pracy, czy emerytur. W deklaracji PIT-36L natomiast powinny znaleźć się informacje na temat dochodu osiągniętego jedynie w ramach prowadzonej działalności gospodarczej.

68


Pozostałe dochody co do zasady należy wykazać w formularzu PIT-37. Opodatkowanie na zasadach ogólnych, w przeciwieństwie do podatku liniowego, daje podatnikom możliwość rozliczania się razem z małżonkiem, jak również korzystania z różnego rodzaju ulg czy odliczeń.

Deklaracja, która uwzględnia zryczałtowaną formę opodatkowania, to PIT-28. Na tym formularzu wykazuje się jedynie przychód opodatkowany ryczałtem, natomiast dochody z innego tytułu, jak np. ze stosunku pracy wykazuje się w PIT-37. Ryczałtowiec powinien złożyć deklarację roczną na formularzu PIT-28 do 31 stycznia roku następnego (PIT-37 do 30 kwietnia). Karta podatkowa wiąże się natomiast z obowiązkiem złożenia rocznej deklaracji na formularzu PIT-16A. Jeżeli podatnik uzyskał dochody równieżz innego źródła, wówczas także konieczne jest wykazanie ich w odrębnej deklaracji – PIT-37. Tu również granicznym terminem złożenia deklaracji PIT-16A jest 31 stycznia roku następnego, a przy konieczności rozliczenia również dochodu z innego źródła – PIT-37 do 30 kwietnia.

Podatnicy, którzy są zobowiązani do złożenia zeznania podatkowego na druku PIT-36, powinni jednocześnie wpłacić różnicę pomiędzy podatkiem należnym od dochodu wynikającego z zeznania a sumą należnych za dany rok zaliczek, w tym również pobranych przez wszystkich płatników (także np. zleceniodawców). Podatek dochodowy wynikający z zeznania jest podatkiem należnym za dany rok, chyba że urząd skarbowy wyda decyzję, w której określi inną wysokość podatku.

W razie niezłożenia zeznania o wysokości osiągniętego dochodu, urząd skarbowy wydaje decyzję deklaratoryjną, określającą wysokość zobowiązania w podatku dochodowym. W stosunku do podatnika nieskładającego zeznań podatkowych możliwe jest zastosowanie sankcji karnych wynikających z kodeksu karnego skarbowego.

13.2 Stawki podatku dochodowego od osób fizycznychW zależności od tego, którą z form opodatkowania objęty jest dochód podatnika,

różne będą stawki tej opłaty. I tak przy skali podatkowej dla dochodów do 85 528 zł opłaca się podatek w wysokości 18% minus kwota zmniejszająca podatek (556,02 zł), a powyżej tej sumy – 14 839,02 zł plus 32% nadwyżki ponad 85 528 zł.

Przy opodatkowaniu podatkiem liniowym stawka podatku jest stała i wynosi 19%, bez względu na to, jaki dochód został osiągnięty. Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych wiąże się z opłacaniem podatku w wysokości:

20 %, 17 %, 8,5 %, 5,5 %, 3 %,

69


w zależności od rodzaju prowadzonej działalności. Natomiast przy karcie podatkowej stawki podatku nie są z góry przyporządkowane do konkretnych czynności (jak to jest przy ryczałcie ewidencjonowanym). Decyzję o wysokości podatku wydaje naczelnik właściwego urzędu skarbowego. Może on również wydać decyzję o odmowie przyznania karty podatkowej danemu podatnikowi. Od decyzji naczelnika można odwołać się do dyrektora izby skarbowej w terminie 14 dni. Podatnik ma prawo również zrezygnowaćz karty podatkowej, jeżeli zgłosi to naczelnikowi urzędu w terminie do 14 dni od doręczenia decyzji.

13.3 Podatnik i płatnik podatku dochodowegoW kwestii poboru podatku dochodowego ważne jest również odróżnienie dwóch

podmiotów - podatnika oraz płatnika. Pierwszy z nich jest osobą, której bezpośrednio dotyczy obowiązek podatkowy. Drugi to osoba, która ma obowiązek obliczenia podatkui pobrania go od podatnika. Płatnikami są zazwyczaj zakłady pracy (w tym również indywidualni przedsiębiorcy), rolnicze spółdzielnie produkcyjne, organy rentowe, banki wypłacające renty zagraniczne, organy zatrudniające (w zakresie wypłacanych przez nie zasiłków), Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych itp. Organy te zobowiązane są do obliczania, potrącania podatnikom z wypłacanych sum należnych zaliczek na podatek dochodowy oraz odprowadzania tych kwot na konto urzędu skarbowego. Przykładowo w sytuacji, gdy dana osoba jest zatrudniona na podstawie umowy o pracę, jej pracodawca wypłacane wynagrodzenie pomniejsza o zaliczkę na poczet podatku dochodowego.

Istnieje również grono podatników, którzy zobowiązani są do samodzielnego obliczania zaliczek na poczet podatku dochodowego oraz ich terminowej zapłaty. Obowiązek ten dotyczy m.in. osób prowadzących własną działalność gospodarczą, osób otrzymujących wynagrodzenie z tytułu najmu lub dzierżawy, osób prowadzących działy specjalne produkcji rolnej, osób które otrzymują wynagrodzenie z zagranicy oraz osób które otrzymują renty lub emerytury z zagranicy bez pośrednictwa płatników. Oznacza to, iż przykładowo osoba, która prowadzi własną działalność i rozlicza podatek na zasadach ogólnych (prowadzi KPiR) zobowiązana jest do samodzielnego obliczeniai odprowadzenia zaliczki na podatek dochodowy za dany okres rozliczeniowy (miesiąc lub kwartał).

70

Documents

poradnik.wfirma.pl · Web viewraty leasingowe samochodu lub maszyn, wywóz odpadów, opłaty za energię. 6. Szczególne rodzaje kosztów uzyskania przychodów W obrocie gospodarczym