Szymon Markowicz IV C

II wojna światowa rozpoczęła się 1 września 1939 roku atakiem Niemców na Polskę. III Rzesza Niemiecka pod przywództwem Adolfa Hitlera

rozpoczęła o godzinie 4:40 nalot na Wieluń, a zaraz po nim ostrzał Wojskowej Składnicy Tranzytowej na Westerplatte przez pancernik Schleswig-Holstein.

Następnie doszło do agresji od zachodu wzdłuż całej granicy niemiecko-polskiej.

17 września 1939 r. bez wypowiedzenia wojny zaatakowała Polskę również Armia Czerwona. Rosjanie złamali polsko-

sowiecki pakt o nie agresji. Armia Czerwona toczyła walki z Korpusem Ochrony Pogranicza na całej linii granicznej.

Kampania wrześniowa dobiegła końca, wojska niemieckie i sowieckie zajęły terytorium Polski i zdławiły zorganizowany opór regularnych wojsk polskich na terenie kraju. III Rzesza

i ZSRR rozpoczęły okupację terytorium Rzeczypospolitej i likwidację polskiej państwowości.

Józef Stalin urodził się 18 grudnia 1878, a zmarł 5 marca 1953. Stalin był sekretarzem generalnym partii ZSRR, a w

latach 1941-1953 był przewodniczącym Rady Komisarzy Ludowych. Był dyktatorem i jako metodę rządzenia stosował

masowy terror, który pochłonął miliony ofiar. Podpisując sojusz z III Rzeszą, umożliwił Niemcom rozpoczęcie agresji zbrojnej na Polskę, przyczyniając się do wybuchu II wojny

światowej. Stalin prowadził działania militarne, które obejmowały atak na Polskę we wrześniu 1939 i podział jej terytorium w porozumieniu z Hitlerem, wojnę z Finlandią oraz zajęcie państw nadbałtyckich: Litwy, Łotwy i Estonii.

Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich powstał 30 grudnia 1922 roku. Mocarstwo to rozciągało się od Morza Bałtyckiego i Morza Czarnego

aż do Pacyfiku. W okresie od powstania do wybuchu II wojny światowej graniczył z Finlandią, Estonią, Łotwą, Polską i Rumunią w Europie; Turcją, Iranem, Afganistanem, Chinami i Japonią w Azji. Miał obszar 22 milionów km2. ZSRR był traktowany w latach 30 XX wieku jako sojusznik państw

demokratycznych ze względu na wrogi stosunek nazizmu do komunizmu. Tymczasem Stalin doszedł do porozumienia z III Rzeszą o podziale Europy

Wschodniej (na podstawie paktu Ribbentrop-Mołotow). ZSRR rozpadło się 26 grudnia 1991. Powstała wtedy Rosja, a wiele

republik na nowo odzyskało niepodległość.

Stalin i okupacyjne władze sowieckie po wkroczeniu do Polski 17 września 1939 roku zapoczątkowały represje

wobec polskich obywateli. Wynikiem tych działań było m.in. więzienie kilkunastu

tysięcy polskich oficerów, zamordowanych w ramach tzw. zbrodni katyńskiej na podstawie decyzji Stalina. Polityka

Stalina pochłonęła również ponad milion ofiar na wschodnich terenach Polski okupowanych przez ZSRR w

wyniku zaprowadzonego tam terroru, rozstrzeliwań jak również zesłań do obozów pracy oraz deportacji całych

rodzin w głąb Rosji.

Po sowiecko-niemieckim rozbiorze Polski we wrześniu 1939 roku

masowe wywózki Polaków na Syberię były jednym z podstawowych

instrumentów polityki okupacyjnej władz sowieckich. Miała ona dwa podstawowe cele: eksterminację

polskich elit politycznych, intelektualnych i gospodarczych oraz

czystki etniczne.

W nocy z 9 na 10 lutego 1940 roku rozpoczęła się pierwsza masowa deportacja Polaków na Syberię. Objęła ona przede wszystkim polskich osadników wojskowych, służbę leśną oraz cywilnych kolonistów.

Kolejna fala deportacji miała miejsce dwa miesiące później, w kwietniu 1940 roku. Objęła ona przedstawicieli polskich elit, m. in. urzędników, nauczycieli, sędziów, a także rodziny osób deportowanych w lutym 1940 roku (w tym rodziny polskich oficerów zamordowanych wiosną 1940 roku m.in. w Katyniu).

Takich deportacji aż do czerwca 1941 było jeszcze kilka.

Liczba osób deportowanych w latach 1940–1941 w głąb Związku Sowieckiego nie jest znana,

badacze polscy szacują, że mogło być to nawet 1,5 mln osób.

Wysiedlenia odbywały się na ogół w nocy lub wcześnie rano. Potem była rewizja domu, która często łączyła się z kradzieżą i rabunkiem. Czas dawany na spakowanie się nierzadko wynosił tylko 10–20 minut, można było zabrać

tylko najpotrzebniejsze rzeczy. Czasem pozwalano zapakować narzędzia z warsztatu, czy np. maszyny do

szycia, które na zesłaniu okazały się nieocenione. Warunki w pociągach deportacyjnych były tragiczne. W

wagonach towarowych stawiano piętrowe prycze, dawano żelazny piecyk, wycinano dziurę w podłodze jako

ubikację. W wagonach był ścisk i zaduch. Okienka były zakratowane i nieotwieralne, a czasami odwrotnie – były tylko zakratowane dziury. Zaopatrzenie w żywność było bardzo złe. Posiłek stanowiła niewielka porcja chleba,

czasem kaszy, wodnista zupa – jednak nie we wszystkich transportach je podawano. Ludzie żywili się ze swoich

zapasów.

Często problemem był również niedostatek wody. Podróż trwała od 2 tygodni do 3 miesięcy. Ogromnym problemem była temperatura w wagonach. Ludzie wysiedleni zimą 1940 r. cierpieli na przeraźliwe

zimno, czasami temperatura spadała nawet do – 40oc. Ludzie, a szczególnie dzieci, zamarzały. W czasie wywózek latem ludzie

cierpieli z kolei z powodu ogromnych upałów i braku wody do picia. Śmiertelność była bardzo wysoka. Tych, którzy zmarli, zamarzli podczas jazdy, strażnicy najczęściej wyrzucali z wagonów na pobocze torów. Rodzina musiała jechać dalej. Często nowym „miejscem osiedlenia” był zaśnieżony step lub tajga, gdzie na

zesłańców czekała mordercza praca przy wyrębie lasów, w kopalniach złota, niklu, węgla czy uranu. Fragment wspomnień: „Sytuacja w wagonach była straszna. Na

pryczach, pakunkach, walizkach, leżały lub siedziały w kuczki kobiety przez kilka dni nie zdejmując sukien. To też momentalnie pojawiły się

wszy. Dzieci ułożone w wygodniejszych miejscach, ale bez dobrego powietrza, ruchu i należytego pożywienia zaczęły gorączkować. Nerwy ludzi, zmęczone zaduchem, brakiem snu, dobrej wody i gotowanego jadła, a nawet dostatecznej ilości wody do mycia,

wytwarzały atmosferę nie do zniesienia’’.

Władze komunistycznej Rosji traktowały zsyłki nie tylko jako instrument na neutralizację przeciwników

politycznych, ale również jako formę czerpania zysków z niewolniczej pracy więźniów. Pojawił się wówczas nowy sposób organizacji pobytu zesłańców – koncentracyjny obóz niewolniczej pracy, zwany łagrem lub gułagiem. Wyśrubowane „normy robocze” i nieludzkie warunki

pracy przy kilkudziesięciostopniowym mrozie prowadziły do masowej śmierci więźniów.

„Sama praca w „łagrze” była niezwykle ciężka. Po śniadaniu, które składało się najczęściej z wody

zabarwionej mąką, w której w dobrym wypadku pływało kilka ciemnych „gałuszek”, szło się do pracy, która trwała

10, potem 12 godzin dziennie (bez obiadu). Wychodzono na robotę, o ile sobie przypominam, na godz. 7 rano i

kończono ją o 17 wieczorem, potem zaś (po wybuchu wojny) rozpoczynano pracę o godz. 6-tej i kończono o 18 na

miejscu pracy. […] O pracy „po specjalności” mowy nie było. Będąc inżynierem pracowałem jako „czarnoroboczy”. Jeśli były prace „po specjalności” to częściowo dla lekarzy.

Prace ziemne i karczowanie pni były pracami niezwykle ciężkimi, wobec bardzo ciężkiego gruntu. W miesiącach

letnich ogromną plagą były […] jadowite muszki, ogromnie utrudniające nie tylko pracę, ale zalatujące w oczy tak, że

patrzeć było trudno.”

Szacuje się, że tylko 10% Polaków zesłanych na Syberię i do łagrów powróciło do okrojonej po II Wojnie Światowej Polski. Setki, tysiące naszych: matek, ojców, babć, dziadków, sióstr,

braci, nigdy nie powróciło do Polski, bo zostali wymordowani w bestialski sposób, część zmarła w bydlęcych wagonach w

drodze na Syberię z głodu i zimna, część zmarła z wycieńczenia spowodowanego ciężką pracą w łagrach, obozach pracy i

kopalniach pracując nawet po 18 godzin na dobę bez odpowiedniego wyżywienia, wielu zostało rozstrzelanych.

W głąb ZSRR trafiło też 130-200 tys. młodzieży, siłą wcielonej do Armii Czerwonej (po narzuceniu obywatelstwa sowieckiego)

lub do batalionów pracy przymusowej.

Gdyby nie konflikt między Niemcami a ZSRR liczba osób deportowanych i skazanych na śmierć mogła

być znacznie większa.