ယခမဝါဒေရးရာ ေဆြးေႏြးခကစာတမးငယသည ျမနမာႏငင၏ ေဒသဆငရာ အပခပမႈတြင အမးသမးမားပါဝငေဆာငရြကျခငး၊ ဇြနလ ၂၀၁၄၊ ေပါမေနာလကတေတး တ႔၏ မရငးသေတသန စာေစာငအား အႏစခပထားျခငးျဖစပါသည။ မရငးသေတသနစာေစာငက ေဖာျပပါ ဝကဆကဒလငတြင ဝငေရာက ေလလာႏငပါသည။ http://asiafoundation.org/publication/womens-participation-in-the-subnational-governance-of-myanmar-bur-mese/

ရညညႊနးကးကား - ေပါမေနာလကတေတး တ႔၏ (ဇြနလ ၂၀၁၄)၊ ျမနမာႏငင၏ ေဒသဆငရာ အပခပမႈတြင အမးသမးမားပါဝငေဆာငရြကျခငး၊ အာရေဖာငေဒးရငးႏင ျမနမာအရငးအျမစဖြ ႔ၿဖး တးတတေရးအဖြ ႔- စးပြားေရးႏင လမႈဖြ ႔ၿဖးတးတတေရးအဖြ ႔

ယခမဝါဒေရးရာ ေဆြးေႏြးခကစာတမးငယႏင မရငး သေတသနစာတမးက ၿဗတနႏငင ႏငငတကာဖြ႔ၿဖးေရးဌာန (DFID) မ ရနပေငြ ေထာကပ ေပးထားပါသည။

ဇြနလ၊ ၂၀၁၄

ျမနမာႏငင၏ ေဒသဆငရာအပခပမႈတြင အမးသမးမား ပါဝငေဆာငရြကျခငး

ေပါမေနာလကတေတး

မဝါဒေရးရာေဆြးေႏြးခကစာတမးငယအမတ(၃)

| 1 |

၁ ၂၀၁၅ ႏဝငဘာလ အေထြေထြေရြးေကာကပြရလဒအရ ျပနလညျပငဆငရန

တစ။ ။ နဒါနး

၂၀၁၁ ခႏစမ စတငကာ ျပညနယ/တငးေဒသႀကး အစးရအဖြ ႔မား ဖြ ႔စညးျခငးျဖင ဗဟအပခပမႈေလာခရန ႀကးပမးေသာျငား ျမနမာ ႏငင၏ အပခပမႈစနစသည ဗဟအပခပမႈ ႀကးမားခငမာစြာ တညရ ေနၿပး ေယာကားအမားအျပား၏ ပ႕ ႏ႔လႊမးမးမႈျဖင ဖြ ႔စညးထားရသည။ အခ႕ေသာလပပငခြငမားအား တငးေဒသႀကးအစးရသ႔ လႊေျပာငးေပး သျဖင ေဒသဆငရာအာဏာပငမား၏ အခနးက႑ႏင ဆးျဖတခက ခႏငခြငမားသညလညး ကယျပန႔ခ႕ထြငလာကာ၊ တငးေဒသႀကး အစးရအဆင အပခပမႈအဖြ ႔အစညးမားႏင လပငနးစဥမားတြင အမးသမးမား၏ ပးေပါငးပါဝငမႈ သေဘာသဘာဝအေပၚ နားလည သေဘာေပါကမႈသည မရမျဖစ လအပလာသည။

ဤအႏစခပတြင အထကေဖၚျပေသာ ကစၥရပမားက အဓက ေမးခြနး သးမးအား သတခပကာ စးစမးေလလာမညျဖစသည။

• အမးသမးမားသည ေဒသဆငရာအပခပေရးပငး၏ အဓက ဆးျဖတပငခြင ရာထးမားတြင အခးအားျဖင မညမေလာက ရရပါဝငပါသနညး။

• ေဒသဆငရာ အပခပေရး ဖြ ႔စညးတညေဆာကပတြင အမး သမးမား၏ ပးေပါငးပါဝငမႈသည အေရးပါမႈ ရပါသလား။

• အပခပေရး ဖြ ႔စညးတညေဆာကပတြင အမးသမးမား၏ ပး ေပါငးပါဝငမႈက မညသညအရာမားက ဟန႔တားေနကာ မည သညအရာမားက အေထာကအပျဖစေနပါသနညး။

ေလလာမႈျပခကမားအရ ကမ ၻာ၏ အခ႕ေသာေဒသမားတြင အမး သမးမား ပးေပါငးပါဝငမႈ တးျမႇငျခငးျဖင တငးျပည၏ ႏငငေရး၊ လမႈ ေရးႏင စးပြားေရးက႑မားသည သသာထငရားစြာ သာတညမ တး တကမႈရၿပး ပတသကဆကစပမႈ ရသမားအားလးသည ထေရာက ေသာ မဝါဒမား၏ အကးအျမတက ခစားရမညျဖစသည။ ျမနမာႏငင တြင အမးသမးမားသည ၄.၄၂% သာ အမးသားလႊတေတာ၏ လႊတေတာကယစားလယအျဖစ ရသည၁။ ဤအေရအတြကသည အျခားေသာ အာဆယႏငငမားႏငအတ ကမ ၻာႏငအဝမး ႏႈငးယဥပါ က အလြနနညးေနေၾကာငး ေတြ ႔ရရသည။ တငးေဒသႀကးအဆငတြင အမးသမးမား၏ ကယစားျပမႈသည ျပညေထာငစအဆငထက ပ၍ နညးေၾကာငးက ေတြ ႔ရရၿပး၊ တငးေဒသႀကးႏင ျပညနယမားတြင လႊတေတာအမတမား၏ ၂.၈၃ ရာခငႏႈနးသညသာ အမးသမးမား ျဖစကာ၊ ၿမ႕နယအပခပေရးမးရာထးတြငလညး အမးသမးတစဥး တစေယာကမပင မရပါ၊ ရြာသႀကးရာထးတြငလညး ၀.၁၁ ရာခငႏႈနး သာျဖစသည။ အၾကမးအားျဖင ျမနမာႏငင၏ လကနကကငအဖြ ႔ အမးမးႏင ၄ငးတ႔ႏင ယကႏြယေနေသာ ႏငငေရးပါတမားတြငလညး အမးသမးမား၏ အခနးက႑သည ဒတယေနရာတြငသာ ရၿပး၊

အျခားေသာ ႏငငေရးပါတမားႏင ဘာသာေရးဆငရာ အဖြ႕အစညး မား၌ ပးေပါငးပါဝငမႈကလညး ပမနအားျဖင ကန႔သတထားသည။ ႁခြငးခကအေနျဖင အမးသမးမား၏ ပးေပါငးပါဝငမႈသည အရပဖက အဖြ႕အစညးမားတြင အမားဆးျဖစၿပး၊ အမးသမးမားသည မားေသာ အားျဖင အမနတကယ ဆးျဖတခကခခြင႔ရေသာ အႀကးတနးရာထး မားက ရရထားသည။

ဤစာတမးက အေထာကအထားအေနအျဖစ တငျပျခငးအားျဖင အမးသမးမားသည အမးသားမားႏင ဥးစားေပးမႈမား မတကြျပားၿပး အပခပမႈဆငရာကစၥရပမား ေရြးခယဆးျဖတရာတြင အဓကထား ဥးစားေပးစဥးစားသည ကစၥရပမားအျဖစ ကနးမာေရး၊ ပညာေရး၊ ပတဝနးကငသန႔ရငးေရးႏင အေသးစားေငြစေငြေခး တ႔အား ပမ ဥးစားေပးျဖစေၾကာငးက ခငမာစြာအဆျပထားသည။ ထ႔အျပင အခ႕ ေသာအေထာကအထားမားအရ ျမနမာႏငငရ ဆးျဖတပငခြငရေသာ အမးသမးမားသည ဆးျဖတပငခြငရေသာ အမးသားမားထက အမးသမးႏငငသားမား၏ ဥးစားေပးမႈမားက ပမတန႔ျပနႏငစြမးရ ျခငးအားျဖင အမးသားလႊမးမးမႈႀကးေသာ ျမနမာႏငင၏ အပခပေရး အဖြ ႔အစညးမားအတြက ႐ႈပေထြးမႈအခ႕က ျဖစေပၚေစသည။

ဤစာတမးတြင ျမနမာႏငငအတြငးရ အမးမးေသာ တငးေဒသႀကး အဆင အပခပမႈမားတြင အမးသမးမား ပးေပါငးပါဝငမႈ၊ အဘယ ေၾကာင အမးသမးမား၏ ပးေပါငးပါဝငမႈ အေရးပါပက ေဆြးေႏြးျခငး၊ ၄ငးတ႔ ပးေပါငးပါဝငမႈက ဟန႔တားေနသညအရာမားႏင အေထာက အပျဖစသည အခကမားက ေဖၚထတျခငး စသညတ႔ ေဖၚျပပါရပါ သည။ တငျပထားေသာ အေထာကအထားမားသည ဥးတညအဖြ ႔ ေဆြးေႏြးျခငးမား၊ ေမးခြနးေမးျခငးမား၊ အေထြေထြအပခပေရးဥးစး ဌာနမ အခကအလကမား ႏႈငးယဥႏငသည ႏငငတကာျဖစစဥမားမ စာေပမား၊ Gender Development Initiative (GDI) စသည ျပညတြငးအဖြ ႔အစညးမား၏ သေတသနျပလပမႈမားမ ေကာကႏတ ထားၿပး လကခစစဥေပးေသာ ActionAid, CARE, OXFAM စသည ႏငငတကာ အဖြ ႔အစညးမား ပါဝငသည။

ဤစာတမးသည ဇြနလ ၂၀၁၄တြင အာရေဖာငေဒးရငးႏင MDRI-CESD မ အမညတ ထတေဝခေသာ အဆရင Paul Minoletti ၏ အစရငခစာ အျပညအစမ ေကာကႏတထားျခငး ျဖစသည။

| 2 |

ႏစ။ ။ ျမနမာႏငင၏ အပခပေရးဖြ ႔စညးပမားတြင အမးသမးမား ပးေပါငးပါဝငျခငး

၂၀၁၅ ႏဝငဘာလတြင ကငးပခေသာ အေထြေထြေရြးေကာကပြ ရလဒအရ ၂၀၁၆ ေဖေဖၚဝါရလတြင ပါလမနအသစ စတငၿပး မတလ

တြင အစးရ အသစဖြ႔မညျဖစပါသည။ ေအာကတြင ေဖၚျပထားေသာ အခကအလကမားသည အစးရ ေဆာငရြကရန တာဝနရမႈ အေျခ အေနက ထငဟပေစၿပး အပခပေရးအသစ အာဏာရလာသညအခါ ျပနလညျပငဆငျခငးမား ျပလပရန လအပပါလမမည။

၂ မဆႏၵနယ ၈ ခလးတြင ေရြးေကာကပြျပလပရန မျဖစႏငပါ၊ အေၾကာငးမာ မဆႏၵနယအေရအတြကႏင ေရြးေကာကခ ကယစားလယအေရအတြက ကြာဟခကေၾကာင ျဖစပါသည။ လႊတေတာအတြငးရ အမးသမးမား ၂၀၁၂ မ ေကာကႏတခက (ဖနတးအမ ႏင Gender Equality Network, ေအာကတဘာ ၂၀၁၂)

၃ ဇယား ၁ အရ အမးသမးမားသည လကရတြင လႊတေတာႏစရပစစေပါငး၏ ၆ ရာခငႏႈနးေအာကတြငရၿပး တပမေတာသားမားဥးေရကပါ ထညသြငးပါက ၄.၄၂% သ႔ ကဆငးသြားသည။ အထကလႊတေတာတြင အမးသမးဥးေရ အထးပငနညးပါးၿပး ၁.၇၉% သာ ရသည။

၄ www.irrawaddy.org/burma/burmas-government-appoint-second-woman-minister.html၅ လႊတေတာအတြငးရအမးသမးမား ၂၀၁၂ မ ေကာကႏတခက (ဖနတးအမ ႏင Gender Equality Network, ေအာကတဘာ ၂၀၁၂)

ပ ၁။ ျမနမာႏငင၏ ျပညေထာငစလႊတေတာတြငအမးသမးမား၏ကယစားျပမႈ၂

မဆႏၵ နယေျမ (အေရ အတြက)

ေရြးေကာကခ(အေရ အတြက)

တပမေတာသားကယစားလယ (အေရအတြက)

ေရြးေကာကသမား + ေရြးခယခသမား(အေရအတြက)

အမးသမး(အေရအတြက)

ေရြးေကာကခသမားတြငအမးသမး%

ကယစားလယစစေပါငးတြငအမးသမး%

ျပၫသ႔လႊတေတာ(ေအာကလႊတေတာ)

၃၃၀ ၃၂၂ ၁၁၀ ၄၃၂ ၂၅ ၇.၇၆ ၅.၇၉

အမးသားလႊတေတာ(အထကလႊတေတာ)

၁၆၈ ၁၆၈ ၅၆ ၂၂၄ ၄ ၂.၃၈ ၁.၇၉

ျပညေထာငစလႊတေတာ(အထက ေအာက လႊတေတာ ႏစရပေပါငး)

၄၉၈ ၄၉၀ ၁၆၆ ၆၅၆ ၂၉ ၅.၉၂ ၄.၄၂

အရငးအျမစ- လႊတေတာရအမးသမးမား - ျမနမာ(ဖနတးအမႏင The Gender Equality Network, ေအာကတဘာ ၂၀၁၂)

အထကပါဇယားတြင ေဖၚျပသညအတငး အစးရအပခပေရး ဖြ႔စညး တညေဆာကပတြင အမးသမးမား ပးေပါငးပါဝငမႈသည အလြနနညး ပါးသည။၃ ၂၀၁၀ ခႏစ အေထြေထြေရြးေကာကပြတြင အမးသမးမား သည အေရြးခသ အားလး၏ ၄ ရာခငႏႈနး ေအာကသာ ရခသည။ လႊတေတာကယစားလယအျဖစ အမးသမးမားပါဝငမႈ နညးပါးျခငး၏ အဆကအစပအျဖစ အမးသမးမား ဝနႀကးအျဖစ ကယစားျပရာတြင လညး နညးပါး ပါသည။ ဝနႀကးဌာန ၃၃ ခတြင ဝနႀကးဌာန ၂ ခသာ

(ပညာေရးဝနႀကးဌာန ႏင လမႈဝနထမး၊ ကယဆယေရးႏင ျပနလည ေနရာခထားေရး ဝနႀကးဌာန) အမးသမးမားက ဥးေဆာငေနသည။၄ ေအာကေဖၚျပပါပအတငး အျခားအာဆယႏငငမားႏင ႏႈငးယဥပါက ျမနမာႏငငတြင ျပညေထာငစအဆင ဥပေဒျပေရးတြင အမးသမး မား၏ ကယစားျပမႈသည အထးပင အားနညးေနေၾကာငးက ေဖာျပ ထားသည။၅

| 3 |

ပ ၂။ အာဆယႏငငမား၏ ျပညေထာငစအဆငလႊတေတာမားတြင အမးသမးမားကယစားျပမႈ၆

၆ ဗရႏငးသည ပါလမနမရေသာေၾကာင စာရငးတြင မပါဝငပါ။၇ တငးႏငျပညနယေနရာ ၈၈၃ ခမ ၂၅ ခသာ ရရသည(၂.၈၃%). ၄ငးမ တငးႏငျပညနယဝနႀကး ၁၆၉ ေနရာမ ၄ ေနရာရရသည(၂.၃၇%)၈ စာေရးသသည စာရငးတြငထညသြငးရန ခရငအဆငသကဆငေသာအခကအလကမားမရရပါ၊ အေထြေထြအပခပေရးဥးစးဌာနမ ၅-၃-၂၀၁၄ အခကအလကႏင၊

Hamish Nixon, Cindy Joelene, Thet Aung Lynn, Kyi Pyar Chit Saw and Matthew Arnold, State and Region Government in Myanmar, 55,92။ ျမနမာႏငငအတြငးအစးရထနးခပေသာေဒသမားမ အခကအလကမားသာ ျဖစသညက သတျပရန။

တငးေဒသႀကးအဆငတြင အေရးႀကးဆး ဆးျဖတခကခမတႏငသည ရာထးမား၌ အမးသမး မား၏ ကယစားျပမႈအဆငသည ျပညေထာင စအဆငထက ပမနမကေနပါသည။၇ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး ၆ ခ ျဖစေသာ ( ခငး၊ ကယား၊ ကရင၊ မြနျပညနယမား၊ စစကငးတငးႏင တနသၤာရတငးမား) တြင အမးသမးလႊတေတာကယစားလယ လး၀

မရပါ။ အမးသမးဝနႀကးမားရေသာ ျပညနယႏင တငးေဒသႀကး လႊတေတာမားမာ ကခငျပညနယ ( လမႈေရးဝနႀကးႏင ရမးတငးရငး သားေရးရာဝနႀကး)၊ ရနကနတငး(ဘ႑ာေရးဝနႀကး) ႏင ဧရာဝတ တငး (လမႈေရးဝနႀကး) တ႔ ျဖစသည။

25.25 % 25.00 % 24.30 %

20.33 % 18.57 %

15.80 %

10.36 %

5.79 %

0 %

5 %

10 %

15 %

20 %

25 %

30 %

Philippines Singapore Lao PDR Vietnam Cambodia Indonesia Thailand Malaysia Myanmar

ပ ၃။ တငးေဒသႀကးအဆင အဓက ရာထးမားတြင အမးသမးမား ကယစားျပမႈ၈

အစးရအဆင ရာထး စစေပါငး အမးသမးမား အမးသမး

အခးစစေပါငး %

ျပညနယႏငတငး လႊတေတာကယစားလယမား ၈၈၃ ၂၅ ၂.၈၃

ဝနႀကးမား ၁၆၉ ၄ ၂.၃၇

ၿမ႕နယ အပခပေရးမးမား ၃၃၀ ၀ ၀.၀၀

ရပကြက/ေကးရြာအပစ အပခပေရးမးမား ၁၆၇၄၃ ၄၂ ၀.၂၅

| 4 |

ပ ၄။ ျပညနယႏင တငးလႊတေတာမားတြင အမးသမး ကယစားျပမႈမား

ျပညနယ/တငး

ကယစားလယ

စစေပါငး

ေရြးေကာကခ

ကယစားလယ

တပမေတာသား ကယစား

လယ

အမးသမးကယစား

လယ

ေရြးေကာကခ

ကယစားလယမားမ

အမးသမး%

ကယစားလယ

စစေပါငးတြင

အမးသမး%

စစေပါငးအစးရအဖြ ႔၀င

အမးသမးအစးရ အဖြ ႔၀င

ရမး ၁၄၃ ၁၀၇ ၃၆ ၈ ၇.၄၈% ၅.၅၉% ၁၇ ၀

ရနကန ၁၂၃ ၉၂ ၃၁ ၆ ၆.၅၂% ၄.၈၈% ၁၂ ၁

ဧရာ၀တ ၇၂ ၅၄ ၁၈ ၃ ၅.၅၆% ၄.၁၇% ၁၂ ၀

ပခး ၇၆ ၅၇ ၁၉ ၃ ၅.၂၆% ၃.၉၅% ၁၁ ၀

ကခင ၅၁ ၃၈ ၁၃ ၂ ၅.၂၆% ၃.၉၂% ၁၄ ၂

ရခင ၄၇ ၃၅ ၁၂ ၁ ၂.၈၆% ၂.၁၃% ၁၁ ၀

မေကြး ၆၈ ၅၁ ၁၇ ၁ ၁.၉၆% ၁.၄၇% ၁၁ ၀

မႏေလး ၇၆ ၅၇ ၁၉ ၁ ၁.၇၅% ၁.၃၂% ၁၁ ၀

ခငး ၂၄ ၁၈ ၆ ၀ ၀.၀၀% ၀.၀၀% ၁၀ ၀

ကယား ၂၀ ၁၅ ၅ ၀ ၀.၀၀% ၀.၀၀% ၁၁ ၀

ကရင ၂၃ ၁၇ ၆ ၀ ၀.၀၀% ၀.၀၀% ၁၃ ၀

မြန ၃၁ ၂၃ ၈ ၀ ၀.၀၀% ၀.၀၀% ၁၃ ၀

စစကငး ၁၀၁ ၇၆ ၂၅ ၀ ၀.၀၀% ၀.၀၀% ၁၂ ၀

တနသၤာရ ၂၈ ၂၁ ၇ ၀ ၀.၀၀% ၀.၀၀% ၁၁ ၀

စစေပါငး ၈၈၃ ၆၆၁ ၂၂၂ ၂၅ ၃.၇၈% ၂.၈၃% ၁၆၉ ၄

| 5 |

၂.၁။ အစးရမဟတေသာ အပခပေရး အဖြ႔အစညးမားတြင အမးသမးမား၏ကယစားျပမႈ

ႏစေပါငး ၅၀ ေကာၾကာ အမးသမးမားအား တပမေတာသ႔ဝငေရာက အမႈထမးခြငက တရားဝငပတပငထားၿပးေနာက ၂၀၁၃ ေအာကတဘာ လတြင အဆပါကန႔သတခကအား ေျဖေလာၿပး အမႈထမးခြငျပလက သည။၉ သ႔ေသာလညး အမးသမးမားအေနျဖင႔ အႀကးတနးရာထးမား အား ေရလတကာလအတြငး ရရႏငခြင အလြနနညးပါးသည။ အစးရ မဟတေသာ လကနကကင အဖြ ႔မားႏင ၎တ႔ႏင ဆကႏြယေနေသာ ႏငငေရးပါတမား၌လညး အမးသမးမား၏အခနးက႑သည အကန႔ အသတျဖစၿပး အာဏာရ ရာထးမားရရျခငးမ ေသြဖခရသည၁၀။

အျခားေသာ ႏငငအေတာမားမားတြင ေတြ ႔ရသက႔သ႔ အမးသမးမား ၏ လႈပရားေဆာငရြကမႈႏင ေခါငးေဆာငမႈမားသည တရားဝငႏငင ေရး လႈပရားမႈမားထက အရပဖကအဖြ ႔အစညးမားႏင ျပညသ႔ေရးရာ ေဆာငရြကမႈမားတြင ပမားသည၁၁။

ျမနမာအမးသမးမားသည ေယဘယအားျဖင႔ ရပရြာအေျချပအဖြ ႔ အစညးမား၊ အစးရမဟတေသာ ျပညတြငးအဖြ ႔အစညးမားႏင အစး ရမဟတေသာ ႏငငတကာအဖြ ႔အစညးမားတြင ကယစားျပမႈ အား ေကာငးသညက ေတြ ႔ရတတသည။ ထ႔အျပင၊ ဖြ ႔ၿဖးေရးေဆာငရြကသ မားမ တညေထာငေပးေသာ ေကးရြာအဆင ေကာမတမားတြင အမးသမးကယစားျပမႈ မားႏငေသာလညး မားေသာအားျဖင လႊမး မးႏငမႈ အားနညးတတသည။ ေယာကားမားသည အဓကကေသာ ဆးျဖတပငခြငရသည ရာထးမားျဖစေသာ ဥကဌ ႏင အတြငးေရးမး ရာထးမားက အခးမမတစြာ ဆပကငထားသည။ အေရးႀကးေသာ အခကတစခအေနျဖင သရရနမာ၊ ေကာမတအစညးအေဝးမားတြင အမးသမးမားသည စကားနညးၾကသည။ ထ႔ေၾကာင ဆးျဖတခက မားက လႊမးမးႏငေသာ ၄ငးတ႔၏စြမးရညက ဆးရြားစြာ ထခကသည။

ျမနမာႏငငမခငႏငကေလးေစာငေရာကေရးအသငး (MMCWA) ႏင ျမနမာအမးသမး ေရးရာ အဖြ႕ခပ (MWAF) တ႔သည အမးသမးမား၏ လအပခကမားက ဥးစားေပးတငျပေနေသာ၁၂ အစးရႏင ခနဆက ထားသည ႏငငလးဆငရာ အဖြအစညးမားျဖစၿပး၊ ေဒသအဆငႏင အထကတြင ဆးျဖတပငခြငေနရာမားရရရန အခြငအလမးမား ပပး

ေပးေနသည။ သ႔ေသာ ေတြ႕ဆေမးျမနးမႈ တစခအရ (MMCWA) ႏင (MWAF) ဝနထမးေရြးခယရာတြင ၎တ႔၏ ပငကယအရညအခငး ေၾကာငမဟတပ ခငပြနးသညမားက မညသမညဝါျဖစမႈ အရနအဝါ (ဥပမာ ေကးရြာအပခပေရးမး၊ ၿမ႕နယအပေရးမး၊ တငးေဒသႀကး သ႔မဟတ ျပညနယဝနႀကးခပ) ျဖစျခငးေၾကာင ေရြးခယခရသည ဟေျဖၾကားသည။

ျပညနယႏင တငးေဒသႀကးအဆင တရား႐းမားတြင တရားသႀကး ၄၀ ရာခငႏႈနးနးပါးသည အမးသမးမားျဖစၿပး ခ႐ငႏင ၿမ႕နယအဆင တရားေရးအရာရမား၏ ၅၀ ရာခငႏႈနးနးပါးမာလညး အမးသမးမား ျဖစသည။ ဤအခကသည တငးေဒသႀကးအဆင တရားစရငေရး က႑တြင အမးသမးမားပါဝငမႈ ျမငမားသညဟ ဆႏငေသာလညး တရားစရငေရးရ အမးသမးမား၏ အခနးက႑က အေရအတြက အခကအလကႏငအတ အရညအခငးကလညး ေလလာမႈမား ဆကလကထညသြငး လပေဆာငသြားရန လအပပါသည။

၂.၂ အပခပေရးဖြ ႔စညး တညေဆာကပတြင အမးသမးမား ၏ ပးေပါငးပါဝငမႈသည အဘယေၾကာင အေရးပါပါသလ။

ကမာၻ ႔ ဘဏအဖြ ႔၏ ၂၀၁၂ ကမာၻ ႔ ဖြ ႔ၿဖးတးတကေရး အစရငခစာတြင လမႈပတဝနးကငႏင မဝါဒေရးဆြေရးကစၥမား၌ အမးသမးမား ေျပာ ေရးဆခြငရရေရးသည ၄ငးတ႔အဖြ ႔အစညး၏ အဓကကေသာ ရည ရြယခကတစချဖစေၾကာငး ေဖာျပထားသည။

Amartya Sen ႏင Martha Nussbaum တ႔၏ အာေဘာအတငး အမးသမးမား၏ တစဥးခငးအလက ကနးမာမႈႏင ဘဝ၏ အႏစသာရ သည ၄ငးတ႔ဘဝႏငပတသကေသာ ထေရာကသည ဆးျဖတခက မားက ခမတႏငသည အရညအခငးႏင ၎တ႔ဘဝက ကယတင ထနးခပပငခြငသည ကနးမာမႈ၏ အဓကေသာခကျဖစေၾကာငးက အဖြ ႔အစညးက ပငကယအားျဖင လကခနားလညသည၁၃။ ေရြးခယမႈ က ထငရားခကအျဖစႏငသာမက၊ သာတညမ ႐ႈေထာငအေနျဖင အမးသမးထ၏ အသအား နားေထာငျခငးက ေသခာေစရနျဖစသည။ အမးသမးမား၏ အပခပေရး ဆးျဖတခကခမႈအေပၚ ထညဝငမႈႏငမႈ သညလညး ထေရာကမႈ ႐ႈေထာငမ လအပပါသည။ ၁) ေန႔စဥဘဝမား ႏင သကဆငသညကစၥရပမားအေပၚ အမးသမးမားသည အမးသား

၉ လကနကကငမားမ အမးသမးမားအား တခါးဖြငေပးျခငး Mizzima, 17 October 2013 <http://www.mizzima.com/mizzima-news/ myanmar/item/10361-armed-forces-to-open-doors-to-women/10361-armed-forces-to-open-doors-to-women> [accessed 22 May 2014].

၁၀ ခၽြငးခကမားရပါသည၊ ေနာဇဖးရာစန (အေထြေထြအတြငးေရးမး၊ ကရငအမးသားအစညးအ႐း) သည အထငရားဆးျဖစၿပး၊ မစာဒါး(မြနျပညသစ ပါတ ဗဟေကာမတဝင) ႏင ေမာဥးျမာ (ဘာသာေရးႏငယဥေကးမႈဝနႀကး၊ ကရငန ဖြ ႔ၿဖးတးတကေရးပါတ) တ႔အား ေဖၚျပရနထကတနသည။ ကခငအမးသမးမား ၿငမးခမးေရးကြနယကမ ညႇႏႈငးေရးမး ေမစပယျဖသည ၿငမးခမးေရးျဖစစဥတြင အမးသမးပါဝငမႈ တးတကေအာငေဆာငရြကေနၿပး၊ ကခငျပညနယ ဒမကေရစပါတ၏အဆအရ ၄ငးတ႔ အဖြ ႔ဝင ထကဝကနးပါးသည အမးသမးမားျဖစသည။

၁၁ Andrea Cornwall and Anne Marie Goetz, ‘Democratizing Democracy: Feminist Perspectives’, Democratization, 12 (2005), p.788.၁၂ MWAF၏ ရညရြယခကမာ အမးသမးေရးရာကစၥမားက ျမႇငတငျခငးျဖင ႏငငတညေဆာကမႈလပငနးစဥမားတြင အျပညအဝပါဝငႏငရန၊ MMCWA ၏ ရညရြယခကမာ

မခငႏင ကေလးမား၏ ကနးမာေရးႏင ျပညသတ႔၏ ဘဝအေျခအေနက ျမႇငတငေပးျခငးျဖင ျမနမာလ႔အဖြ ႔အစညး၏ အကးက သယပးရနျဖစသည။၁၃ Martha Nussbaum, Women and Human Development: The Capabilities Approach (Cambridge: Cambridge University Press, 2000); Amartya Sen,

Development as Freedom (Oxford University Press, 1999); Amartya Sen, ‘Development As Capability Expansion’, Journal of Development Planning, 19, 41–58; The World Bank, pp.151-52.

| 6 |

မားထကပမ ဗဟသတကြယဝမႈ (ကေလးထနးျခငး၊ မသားစကနးမာ ေရး၊ ေကာငးသငခနးစာ အပါအဝင အကန႔အသတမရေသာ) မားက ဆးျဖတခကခသညလပငနးစဥမားတြင ထညဝငႏငမႈျဖစေစသည။ ၂) အမးသမးမားအား ပါဝငေစျခငး(သ႔ အျခားဖယထတထားေသာ အဖြ ႔မား) ျဖင ခမတလကေသာ ဆးျဖတခက/ စညးကမးမားအား လကနာျခငးက တးျမငေစသည၁၄။

၂.၃ အပခပေရးအေပၚ အမးသမးမားႏင အမးသားမား၏ ဥးစားေပးမႈမား

ျမနမာႏငငအတြငး ေလလာခကအရ အမးသမးမားသည အမ ေထာငစအဝနးဝငးရ မသားစအေျခခလအပခကက ပမအာ႐စက ဂ႐ျပၿပး၊ အမးသားမားက အမားႏငသကဆငေသာ၁၅ အေၾကာငး အရာမားက ဥးစားေပးၾကသည။ အတအကအားျဖင၊ အမးသမး မားသည ကနးမာေရး၊ ပတဝနးကငသန႔ရငးေရး၊ ကေလးပညာေရး၊ ေန႔တဓဝ အသကေမြးမႈႏင မသားစဝငေငြႏင အေသးစား ေငြစေငြ ေခး၁၆ ကစၥမားျဖစသည။ အမးသားမားသည ပမၿပး ေယဘယဆန သည ႏငငေရးအယအဆမားျဖစေသာ အာဏာႏင အေျခခဥပေဒ၊ စးပြားေရး၊ လကဆပလကကငျပႏငေသာ အေျခခအေဆာကအအ မားျဖစသည လမးမားႏင လပစစမး၁၇ တ႔ျဖစသည။ ကြျပားျခားနား သည ဥးစားေပးမႈ အခ႕က ေအာကတြငေဖၚျပထားပါသည။

အခနအသးခမႈ။ ယခငေလလာခကမားအရ အမးသမးမား၏ ဝငေငြရလပငနးမားသည အမးသားမားႏင ႏႈငးယဥပါက အေသးသး ျဖစၿပး အမအနးတဝကတြငသာရတတၾကကာ ၄ငးတ႔သည မသားစ အေပၚ တာဝနယမႈ ပမရၾကသည၁၈။ ေမးခြနးမားေမးျမနးမႈ အခ႕၏ အစရငခခကအရ အပခပေရးဥးစားေပးမႈအေပၚ ကားမ ကြျပားမႈႏင FGDs အရ(အထက စာပဒက ၾကညပါ) အခနအသးခမႈ ကြာျခားခက ေပၚတြငလညး ကယျပန႔စြာ သကေရာကမႈရသည။ ျမနမာႏငငတလႊား ရ အမေထာငစ ၇၁.၉ ရာခငႏႈနးသည အမဝငးအတြငး ေသာကေရ အရငးအျမစမရကာ ပမနအားျဖင အသက ၁၅ ႏစႏင အထက အမး သမးမားက တာဝနယခပရသည၁၉။

လမႈဆကဆေရး၊ မႈခငးႏင အမတြငး အျပအမမား။ အႏငကင၊

အေစာကားခရမႈမားသည မားေသာအားျဖင တရား႐းသ႔ တငၾကား ေလမရၾကပါ။ တငၾကားေသာ အမႈအမားမာလညး တရား႐းျပငပတြင ေျဖရငးသျဖင ကးလြနသမားသည ရာဇဝတမႈမေျမာကပါ။ ျမနမာ ႏငငရ လ႔အဖြ ႔အစညးမားစြာက အဓမၼမႈႏင ပတသကၿပး မမတ႔အမ အရာက လကေလာညေထြေနရန ေမာလငၾကၿပး (လကေတြ ႔ႏင လကချခငး) အႏရာယက မညကသ႔ တငျပေဖၚထတၿပး အျမစျပတ သတသငရနမရပါ။ အခ႕ေဒသမားတြင အဓမၼကငခရေသာ အမး သမးသည အပစငမဟတေတာသညအတြက အမေထာငျပရန မျဖစႏငေတာဟ ယဆသျဖင မသားစ/ေဒသခမားက ၎အား အဓမၼ ကငသႏင အမေထာငျပေစသည။ ျမနမာႏငငတြင မမ၏ အမေထာင ဖကမ အဓမၼျပကငပါက ရာဇဝတမႈ မေျမာကပါ။

ဤကစၥရပမားအတြက အပခပေရးပဂၢလမား၏ တကတကကြကြ ေဆာငရြကမႈမားက မားစြာ ေမာလငပါသည။ National Strategic Plan for the Advancement of Women ၏ အဓကရညရြယခကမာ အမးသမးမားႏင မနးကေလးမားအေပၚ အၾကမးဖကမႈမား ပေပာက ေစရနျဖစၿပး လကရတြင လမႈဝနထမးဥးစးဌာနဥးစးၿပး Gender Equality Network ႏင ပးေပါငးကာ အမးသမးမားအေပၚ အၾကမး ဖကမႈ ကာကြယေရးမၾကမးက ေရးဆြလကရသည။ ထ႔အျပင အမး သမးမားအေပၚ လငပငးဆငရာ အျမတထတမႈမားသည ျမနမာႏငင တြင ျဖစ႐းျဖစစဥတစချဖစၿပး ေဒသအေတာမားမားတြင အမတြငး အၾကမးဖကမႈက အတငးအတာတစခအထ ခြငလႊတထားသည။ ျမနမာႏငငတြင အမတြငးေရး အၾကမးဖကမႈက လမႈေရးရႈေထာငမ မသားစအတြငးေရးကစၥဟ မတယၾကၿပး၊ အခ႕ကလညး ဤကစၥ သည အပခပေရးႏင သကဆငမႈမရဟ လကခထားၾကသည။

ျမနမာႏငငဥပေဒသည အေမြစား အေမြခ သားသမးေျမးျမစမားက ကား/မ မခြျခားဘ ညတညမ အကးခစားခြငက ျပဌာနးထားသည။ သ႔ေသာ လကေတြ ႔တြင ျပဌာနးဥပေဒက ရးရာထးတမးစဥလာ ဥပေဒက လႊမးမးေနၿပး ရားပါးခၽြငးခကမားအေနျဖင ခငးႏင ကခင လမးစမားတြင အမးသမးမားက မညသ႔မ အေမြဆကခႏငခြင မရ ပါ၂၀။ အမးသမးမားက ကြာရငးျပတစမႈမ ကန႔သတသည ဥပေဒ၊ သ႔မဟတ ကြာရငးျပတစၿပးေသာအခါ ဥစၥာပငဆငမႈ အနညးငယ

၁၄ Agarwal, ‘Participatory Exclusions, Community Forestry, and Gender’, 16 and 36-38; Elinor Ostrom, ‘Crossing the Great Divide: Coproduction, Synergy, and Development’, World Development, 24 (1996), 1079.

၁၅ ကားမက႑သည အပခပေရးဥးစားေပးမႈမားအေပၚ လႊမးမးႏငမႈတစခတညးမဟတ၊ အျခားအခကမားအေနျဖင၊ လမႈေရးအဆငအတနး၊ ဝငေငြ၊ လမး၊ ဘာသာ၊ ၿမ႕ ျပ(သ႔) ေကးလကေနထငမႈ

၁၈ Roisin Furlong, Barriers to and Opportunities for Women’s Economic Advancement in Myanmar: A Discussion Paper Exploring Women’s Participation in Agricultural and Fishing Markets in Myanmar (Oxfam GB Myanmar, 2012), pp.9, 14-15; The Gender and Development Initiative, pp.21-28; Löfving, 8-12.

၁၉ ရနကန(၄၃.၅%)သည တစခတညးေသာ အမၿခဝနးအတြငး ေသာကေရအရငးအျမစမရပါက အရြယေရာကၿပးအမးသမးမား ပမန ေရခပရေသာေနရာမဟတပါ။ အမးသားစမကနးႏင စးပြားေရးဖြ ႔ ၿဖးတးတကမႈဝနႀကးဌာန၊ ကနးမာေရးဝနႀကးဌာနႏငUNICEF, 34,90

၂၀ ေမးျမနးမႈမား IKC7, IKC8, IYN4. ၄ငးတ႔တြင ေျဖၾကားသမ ကခငအမးသမးမားမ မသားစအေမြကဆကခရသည ခၽြငးခကျဖစစဥအခ႕ရေၾကာငး၊ ဤသ႔ျဖစရသညမာ၊ သားတစဥး(သ႔)အားလးသည မးယစေဆးစြေနသျဖင အေမြကအကးရစြာဆကခမႈက ယၾကညမႈမရေသာေၾကာင ျဖစသည။ ခငးအမးသမးမား အေမြဆကခပငခြငမရမႈ က , Matthew Smith, ‘Myanmar’s Economy Needs Human Rights Reforms’, Huffington Post, 2013 <http://www.huffingtonpost.com/matthew-smith/myanmars-economy-needs-hu_b_4347843.html> ၾကညပါ။

| 7 |

(သ႔) မေပးေသာ ဥပေဒသည အမတြငးေရး၌ အမးသမးမား၏ ေျပာ ေရးဆခြငက အႀကးအကယ ေလာနညးေစသည၂၁။ ကြာရငးျပတစမႈ ႏင ဆငေသာ လမႈေရးႏင ယဥေကးမႈ ထးတမးစဥလာမားသည ခကခေသာ ကစၥရပမားျဖစၿပး၊ ေသခာမႈတစခအေနျဖင အမးသမး မားသည ၎တ႔က ဖႏပေသာ ကြရငးျပတစျခငးႏငဆငသည ထး တမးစဥလာမားက ေလာခရန ေထာကခမည မဟတပါ၊ သ႔ေသာ လကရအေျခအေနသည သာတညမရေစရန အေရးႀကးေၾကာငးက စကားရညလျခငးျဖင ခြနအားေပးမႈျပရန လအပပါသည။

၂.၄ အမးသမးကယစားျပမႈသည အပခပေရးဆးျဖတခက ချခငးႏင အမအကငမားအေပၚ မညသ႔ထခကမႈရသနညး

ActionAid မျပလပခေသာ ေကးရြာေကာမတအဆင အဖြ႔ဝငမားႏင ေခါငးေဆာငမားက ေတြ ႔ဆေမးျမနးမႈမားအရ ဆးျဖတခကခရသည က႑တြင အမးသမးမားပါဝငျခငးေၾကာင ရရလာေသာ အကး အျမတမာ ၁)အမးသမးမား၏ဆႏၵက ေဖာထတႏငျခငးႏင အမး သမးမားအတြက ကယစားျပၿပး ၎တ႔၏လအပခကမားက လပ ေဆာငေပးျခငး၊ ၂) အမးသားမား၏ အာဏာက ခနညႇႏငရနျဖစ သည။ ဤအနညးငယေသာ အေထာကအထားျဖင ျမနမာႏငငရ ဆးျဖတခကခႏငသည အမးသမးေခါငးေဆာငမားသည အမးသမး ႏငငသားမား၏ ဥးစားေပးမားက ဆးျဖတခကခႏငသညအမးသားမားထက ပမတန႔ျပနႏငစြမးရေၾကာငးက ေဖၚညႊနးသည။ သ႔ေသာ ဤကစၥက ဆကလကေလလာမႈျပရန လအပေနသည။

ျမနမာႏငငအတြငးရ ေဒသခမားႏင လကတြလပကငသည ျပည တြငးအဖြ ႔အစညးတစချဖစေသာ ေမတာဖြ႕ ၿဖးေရးေဖာငေဒးရငး၏ ေတြ ႔ရခကမာ ေဒသခအမးသမး ပါဝငမႈႏႈနးမားေလ၊ လပငနး ေအာငျမငမႈ အလားအလာမားေလျဖစသည။ ေမးျမနးမႈတြင ပါဝငသ မား၏ ေျပာၾကားခကအရ အမးသမးမားသည အေသးစတအခက အလကမားက အေလးထားမႈရေသာေၾကာင ၎တ႔ပါဝငမႈသည အပခပေရး ဆးျဖတခကခမတရာတြင အကးျဖစထြနးေစေၾကာငး သရသည။

ဤစာတမးအတြကျပလပခေသာ ေတြ ႔ဆေမးျမနးမႈမားႏင အပစဖြ႕ ေဆြးေႏြးမႈမားအရ အမးသမးေခါငးေဆာငမားတြငရသည အျခား ေသာ အျပသေဘာေဆာငသည အခကမားမာ၊ လပေဖၚကငဖက အမးသားမားထက ပ၍ တကကြမႈရျခငး၊ ထပတကရငဆငမႈက ေရာငရားျခငးႏင ပါဝငသအားလး လကခႏငသည နညးလမးရာေဖြမႈ မား ပ၍ျပလပႏငျခငး၊ ႐းသားမႈႏင ၾကငနာမႈ ပရျခငး၊ အရက အရ

အတငး ပ၍ျမငတတျခငး၊ ေကးရြာရ အမးသမးေခါငးေဆာငမားသည ရြာသရြာသားမားအား စစညးရာတြင ညငသာစြာ ကငတြယတတ သျဖင ဆကဆေရး ပမေကာငးမြနတတၾကေၾကာငးႏင အမးသမး ေကးရြာေခါငးေဆာငမားသည ပမစတရညၿပး တကမႈရသညဟ ပါရ သည။

ဗဟခပကငမႈရေသာ ပါတအတြငးသ႔ အမးသမးမား ခန႔အပျခငးခရ ပါက၊ ၄ငးအျပင ထသ၏ ရာထးသည ပါတအတြငးရ ၾသဇာႀကးမားသ တစဥးေပၚမတညပါက ထအမးသမးမားသည ေခါငးေဆာငပငးမား၏ မဝါဒဆငရာ အေလးေပးခကမားက စနေခၚမႈမားျပလပႏငရန အခြငအလမးနညးမည။ ဤသ႔ျဖစပါက ပါတအတြငးတြင အမးသား ေခါငးေဆာငမား၏ လႊမးမးမႈမားၿပး အမးသမးမားသည မေပးေသာ အမးသမးထ ၂၂ ၏ ေတာငးဆခကမားက တန႔ျပနႏငရန ျဖစႏငေခ နညးသည။ ႏငငေရးပါတမားသည အမးသမးမား ႏငငေရးအေတြ ႔ အႀကရရေစရနအတြက ေဆာငရြကမႈမားျပလပႏငသည။ ဥပမာ ပါတတြငး ဆးျဖတခကခႏငသည ရာထးမားအတြက ေဝစထားရၿပး၊ အမးသမးမားသည ၄ငးရာထးမားက ခငမငမႈ (သ႔) ပဂၢလေရး အဆကအသြယမားေၾကာင ရရျခငး မရေစရန ေဆာငရြကႏငသည။ လမႈအဖြ ႔အစညးမားကလညး အမးသမးမား ႏငငေရးအဖြ ႔အစညး မားတြင ပါဝငႏငရန (သ႔) ႏငငေရးစနစအတြငး အထကသ႔ တက လမးႏငရန လအပသညအရညအခငးမားက ဥးတညေလကင သငၾကားေပးျခငးျဖင ကညႏငသည။

ျမနမာႏငငအတြကမ ရရေသာ အေထာကအထားအနညးငယႏင ႏငငတကာအေတြ ႔အၾကမားက သးသပၾကညျခငးအားျဖင ဆးျဖတ ပငခြငရာထးရရေသာ အမးသမးမားသည အမးသမးထ၏ လအပမႈ မားအေပၚ တန႔ျပနႏငေခ ပမားျခငးႏင ထေရာကေအာငျမငမႈအပငးတြငလညး အကးအျမတမားျဖစေစႏငသည။

၂.၅ အပခပေရးဖြ ႔စညးတညေဆာကပတြင အမးသမးမား ၏ ပးေပါငးပါဝငမႈက ဟန႔တားေနမႈမားႏင အေထာကအပ ျဖစေနမႈမား

ပညာေရး၊ ကၽြမးကငမႈႏငအေတြ ႔အႀက။ IHLCA ၏ ၂၀၀၉-၁၀ တြင ေကာကယခေသာ စာရငးမားအရ ျမနမာႏငငတြင အမးသမး မားသည အမးသားမားထက ပညာေရးရရမႈႏင စာတတေျမာကမႈ ႏႈနး နညးပါးေသာလညး၊ ဤပညာေရးအားနညးျခငးေၾကာင အပခပ ေရးတြင ၄ငးတ႔ပးေပါငးပါဝငမႈ နညးပါးျခငးျဖစေၾကာငးက သသာ ထငရားသည အေၾကာငးျပခကမဟတပါ၂၃။

၂၁ Esther Duflo, ‘Women Empowerment and Economic Development’, Journal of Economic Literature, 50 (2012),1072.၂၂ Andrea Cornwall and Anne Marie Goetz, ‘Democratizing Democracy: Feminist Perspectives’, Democratization, 12 (2005), p.784-88.၂၃ တစဥးခငးအလက စစတမးေကာကယရာတြင အသက ၂၀ ႏစအထက ၈၄.၆% အမးသမးမား ေကာငးမတကဖးပါ၊ ေယာကားဥးေရ ၈၇.၄% ထက အနညးငယသာ

ကြာပါသည။ အစးရေကာငး (သ႔) ပထမတနးအထသာေနဖးေသာ အမးသမး ၇.၄%သည ေယာကားေလးအခး ၁၉.၁% ထက အေျခခအေရးအဖတႏင အတြက အခကက လြယကစြာေအာငျမငရန ျဖစႏငေခနညးသည။ တစဥးခငးအလက စစတမးေကာကယရာတြင ေကာငးေနဖးေသာ အမးသမး ၂၆.၄%သည အမးသားဥးေရ ၁၉.၁% ထက ၄ တနးမေရာကမ ေကာငးထြကႏႈနးပမားသည (မလတနးၿပးဆးမႈမရပါ)။ သ႔ေသာ အမးသမး ၁၇.၁%သည အမးသားဥးေရ ၁၆.၁% ထက ၁၀ တနး ေအာငျမငသည(အထကတနးၿပးဆးသည)။ ထ႔အျပင အမးသမး ၁၁.၃% သည အမးသားဥးေရ ၈.၁% ထက ဘြ ႔ (သ႔) ပျမငေသာ ပညာေရး ရရၾကသည။

| 8 |

ေကးလကတြငေနထငေသာ အမးသမးမား၏ ပညာေရးသည ၿမ႕ ျပ တြငေနေသာ အမးသမးမားထက သသသာသာ နမပါးေသာလညးအမးသားမား၌လညး ဤကသ႔ကြာျခားေသာေၾကာင အမးသားႏင အမးသမးမား၏ ပညာေရးရရမႈသည ၿမ႕ ျပႏငေကးလကအၾကားရ ကား/မ ကြာျခားမႈအေပၚ သသာေသာျခားနားမႈ မရပါ၂၄။ အမားႏင ဆငေသာကစၥရပမားအား ဆးျဖတရသည အေတြ ႔အႀကနညးပါးေသာ အမးသမးမားသည ပးေပါငးပါဝငမႈတြင ဆးကးသကေရာကမႈ ရပါ သည။ NGO အဖြ ႔အစညးမားက ျမနမာႏငငရ အမးသမးမားအတြက အေတြ ႔အႀကရရရနအလ႔ငာ ရေတာငရခ အမားႏငသကဆငေသာ ဆးျဖတခကခမတသည ရာထးမားႏငအတ၊ ကၽြမးကငရာ အလက အထးျပ သငတနးမားအား လကလမးမမႈက ေဆာငရြကေပးသည။

အမအတြငးေျပာေရးဆခြင။ အမးသမးမား၏ အမအတြငးေျပာေရး ဆခြငရမႈသည အပခပေရးပငးတြင ပးေပါငးပါဝငႏငမႈအေပၚ အေရး ပါသည။ အမးသမးမား၏ အမအတြငးေျပာေရးဆခြငသည ဝငေငြရာ ႏငမႈအေပၚတြင မတညဆကစပမႈက အျခားႏငငမားမ ရရေသာ အေထာကအထားမားတြငလညး ေတြ ႔ရပါသည၂၅။ ျမနမာႏငငတြင မားေသာအားျဖင အမးသားမားက ေဒသ/အမားႏငဆငသည ဆး ျဖတခကခရာတြင အမးသမးမား ပါဝငပတသကမႈက အားမေပး ေသာေၾကာင ေငြေၾကးအားျဖင အမးသားမားအေပၚ အလးစ မခေနရ ေသာ အမးသမးမားသည ပးေပါငးပါဝငမႈတြင ထေရာကမႈမရပါ။ ဓေလထးတမးမား၏ ရလဒအျဖစ အမးသမးမားတြင ပငဆငမႈ အနညးငယ (သ႔) မရျခငး၊ ဝငေငြရာေဖြႏငမႈ နညးပါးျခငး၊ ထ႔ေၾကာင အမအတြငး ေျပာေရးဆခြင နညးပါးပါသည။၂၆

အခနအခကအခ။ ျမနမာအမးသမးအမားစက ပမနအားျဖင အမမႈ ကစၥမား ေဆာငရြကရနသာ ေမာလငၾကၿပး အမျပငပတြင ဝငေငြရလပငနးမားလပကငေနျခငး (သ႔) ေဒသ/ႏငငေရး လပေဆာငမႈမား ေဆာငရြကေနပါကလညး ေဒသမားရအမားစေသာ အမးသားမား သည အမအလပက ကညလပကငလစတ မရၾကေပ။ အမးသားမား ႏင မတကြျပားစြာ ျမနမာအမးသမးမားသည အျခားေသာစးပြားေရး (သ႔) ႏငငေရးလပေဆာငမႈမားက ဥးစားေပးပါက ကရ႕႐ႈ႕ချခငးခရ သည။ ထ႔အျပင အမးသားမား၏ ေယဘယ အယအဆတစခအေန

ျဖင အမးသမးမားသည ၄ငးတ႔၏ အမအလပမားကၿပးစးရမည၊ ေဒသ/ႏငငေရးတြင ပးေပါငးပါဝငေနျခငးျဖင လစလမျပရ (သ႔) အျခားမသားစဝငမ ေဆာငရြကမညဟ ေမာလငခက မထားရေပ။၂၇

အမးသမးမား၏ အခနအခကအခသည ေကးရြာအဆင အပခပေရး ဆငရာ လပငနးေဆာငတာမားတြင ပါဝငျခငးမားထက အျခားေသာ ေကးရြာအပခပေရး ႐းခနးမားတြင ပါ၀ငမႈျပရန ႀကးမားေသာ အဟန႔အတားျဖစေပသည။ ActionAid ၏ စစတမးေကာကခမႈမ ေတြ ႔ရခကအရ ေကးရြာၿငမးခမးေရးႏင ဖြ ႔ ၿဖးတးတကေရးေကာငစမားတြင ရာထးျဖင ပါ၀ငေဆာငရြကသမားသည ေကးရြာအဆငCBO လပငနးမားတြင ပါ၀ငလပေဆာငသမားထက အခနမားစြာက သ သသာသာ ေပးရနလအပၿပး၊ စစတမးေကာကယမႈတြင ပါ၀ငခေသာ ေကးရြာၿငမးခမးေရးႏင ဖြ ႔ၿဖေရးေကာငစအဖြ ႔၀ငမား၏ ထကဝက ေကာခန႔သည တစလလင အနညးဆး ၃၂ နာရ ထကမနညးေသာ ၄ငးတ႔၏ အခနကေပးဆပရကာ၊ ထေကာငစရ ရာထးအမားစသည လပခလစာ မရရပါ။

ကခငျပညနယအတြငးတြင၊ ျမနမာႏငင၏ အျခားေသာေဒသမားတြင လညး ျဖစေကာငးျဖစႏငေသာ၊ အမးသားမားေပာကဆးေနျခငး (“absent men”) ဟေသာ ထးျခားသည အေခၚအေဝၚက ပမနအေန ျဖင သးစြၾကသည။ “အမးသားမား ေပာကဆးေနၿခငး” ဟေခၚဆ ခရေသာ အမးသားမားသည အမေထာငစမားတြင မရျခငးသာမက၊ ရေနပါကလညး အမေထာငစအား မညသညေထာကပျခငးမ မေဆာင ရြကႏငပါ၊ မးယစေဆးစြမႈေၾကာင အမေထာငစဝငေငြမ ျပနလည ေတာငးချခငးမးပင ျဖစႏငသည၊ ဤအေျခအေနသည အမးသမး မားအား ပမႀကးေလးေသာ ဝနထပဝနပးျဖစေစသည။၂၈

အမးသမးမား၏ခရးသြားလာမႈအေပၚတားဆးမႈမား။ အဓမၼျပျခငး ႏင လငပငးဆငရာေႏာငယကမႈမား ျပခရမညက ေၾကာကရြ႕ပပနမႈ မားေၾကာင အမးသမးမားသည ခရးတ ခရးရညႏင အေပာခရးထြက ျခငးမားက တငးၾကပစြာ ဟန႔တားထားပါသည။ ျမနမာႏငငအတြငးရ မားစြာေသာ တငးေဒသႀကး အပခပေရးအဆင ရာထးမားသည လညး ခရးသြားလာခြငလအပေသာေၾကာင ပးေပါငးပါဝငမႈအတြက အတားအဆးျဖစေနပါသည။၂၉

၂၄ ပညာေရးဆငရာ သတငးအခကအလကအားလးက Andrea Smurra မ မလအခကအလကမားျဖစေသာ IHLCA 2009-10 အမေထာငစစစတမးမ ထတႏတျခငးျဖင ပပးေပးသည။

၂၅ ဥပမာအေနျဖငၾကညရန Cheryl R. Doss, ‘Is Risk Fully Pooled within the Household? Evidence from Ghana’, Economic Development & Cultural Change, 50 (2001), pp.124-25; Esther Duflo and Christopher Udry, Intrahousehold Resource Allocation in Cote d’Ivoire: Social Norms, Separate Accounts and Consumption Choices (National Bureau of Economic Research, May 2004), pp.33-35; Greta Friedemann-Sánchez, ‘Assets in Intra-household Bargaining among Women Workers in Colombia’s Cut-Flower Industry’, Feminist Economics, 12 (2006), 259-60247–69.

၂၆ Duflo, ‘Women Empowerment and Economic Development’, p.1072; The World Bank, 160-61.၂၇ Löfving, p.60. ကခငယဥေကးမႈတြင အမေထာငစလအပခကအရ အမးသားမားသည အမအလပက ကညလပကငၾကေသာလညး၊ စႏႈနးအားျဖင အမးသားမားအား

အမးသမးမား၏ အဝတေလာျခငးက တားျမစထားၿပး အထးသျဖင အမအလပသည အမးသမးအမားစ ေဆာငရြကသည။၂၈ စစတမးအရ ကခငျပညနယသည ျမနမာႏငငအတြငး အမးသမးဥးေဆာငသည အမေထာငစအခး (၂၅.၀%) ဒတယအမားဆးျဖစၿပး ရနကန ႏင (၂၅.၂%) အနညး

ငယသာကြာသည။ ကနးဂဏနးျမငမားမႈက ၾကညျခငးျဖင “အမးသားမားေပာကဆးေနျခငး” အမေထာငစအေရအတြကက ၾကညႏငသည။၂၉ Belak, 53, 71; United Nations Commission on the Elimination of all forms of Discrimination Against Women, 6.

| 9 |

၃၀ ကခငရးရာအဆအရ ‘အမးသားမားစကားမားမားေျပာလင အျမတမားမည၊ အမးသမးစကားမားမားေျပာလင ဆးရႈးမႈမားမည’၃၁ The World Bank, p.175.၃၂ Löfving, 30.၃၃ Ibid., 33.၃၄ Ibid., 22, 26, 63.၃၅ Gender Equality Network, Taking the Lead: An Assessment of Women’s Leadership Training Needs and Training Initiatives in Myanmar, 11; Löfving,

27, 55. ဥပမာ FDG တြင ကခငျပညနယအတြငးပါဝငသမားက ေဒၚေအာငဆနးစၾကညသည ထငရားေသာ ေခါငးေဆာငရာထးကငထားႏငသညသ ျဖစ ၿပး ၄ငးတ႔ျပညနယအတြငးရ အမးသမးေကးရြာ ေခါငးေဆာငမားက ခြနအားျဖစေစသညဟ ယၾကညၾကသည။

ဘာသာေရးႏင ယဥေကးမႈစႏႈနး။ ျမနမာႏငငတြင ဗဒၶဘာသာ အမးသမးမားသည အမးသားမားထက နမကသညဟ သတမတ ၾကသည။ ဘနး ဆသည ယၾကညမႈသည အေရးပါသည။ ဘနး ဆ သညမာ အမးသားမားအားလး ပငဆငသညဟ ယၾကညၾကၿပး ထ႔ေၾကာင ၎တ႔သည နာမပငးဆငရာ ျမငျမတသညဟ ယၾကသည။ အခ႕ေသာ အမးသမးမား၌ ဘနး ရသညဟ သတမတၾကေသာလညး ပမနမကသညဟ ယၾကသည။ အမးသားမားသည ဘနး နမမညက ေၾကာကၿပး အမးသမးမား၏ အခ႕ေသာအျပအမမားက ဘနး နမ မညဟထငၾကသည။ အခ႕ေသာ အမေထာငမႈမားၿဖစသည အမး သမး၊ အမးသားတ႔၏ လခညမားက အတတကြ ေလာဖြပျခငး သ႔မဟတ အမးသမးမား အမေခါငမးျပျပငဖာေထးျခငး စသညတ႔ သည အမးသားမားအား ဘနး နမေစသညဟ လကခၾကသည။ ခရစယာနဘာသာ အသငးအဝငးမားတြင အမးသမးမား ပးေပါငး ပါဝငမႈအေပၚ ဘာသာေရး၏ သကေရာကမႈမား ကြျပားသည။ သ႔ ေသာ အျမငအားျဖင ခရစယာနဘာသာသည မ႐းဖလာ ဓေလထးစ မားထက အမးသမးမားအား ျပငပကစၥရပမားတြင ပါဝငႏငရန အခြငအေရး ပမေပးထားသည။

စတခယၾကညမႈ။ အမးသမးမားအေနျဖင စတခယၾကညမႈ မရျခငး သည အပခပေရးတြင တကကြစြာ ပးေပါငးပါဝငႏငရနအတြက ထင ရားသည အတားအဆးတစချဖစေၾကာငးက ေမးခြနးေျဖၾကားသ အေတာမားမားမ မတခကျပသည။ ထ႔အျပင အမးမးေသာ ျမနမာ ႐းရာ စကားပမား၏ ေဖၚျပခကမား၌လညး လထအား ေဟာေျပာျခငး ႏင ဆးျဖတခကခမတျခငးမားတြင အမးသားမားအျဖစျဖငသာ ေဖာျပၾကသည။ ၄ငးစကားပမားတြငပါဝငသည စသတမတခကမား သည အမးသမးမား၏ စတခယၾကညမႈက ထခကေစသညဟ ထင ျမငယဆႏငပါသည။၃၀ စတပညာေလလာေတြ ႔ရမႈမားအရ အႏတ သေဘာေဆာငသည တရားေသ ယၾကညမႈသည လတစဥးတစ ေယာက၏ စြမးေဆာငမႈစြမးရညအေပၚတြင သသာေသာ ဆးကး သကေရာကေစသညဟ ေဖၚျပပါရပါသည၃၁။

အမးသမးေခါငးေဆာငမားအေပၚအျမငမားႏငတန႔ျပနခကမား။ ကားမေရးရာ စသတမတခက မားကလညး ဆးျဖတပငခြငရာထးမား ရရေနေသာ အမးသမးမား၏ အျမငမားႏငတန႔ျပနခကမားအေပၚ သကေရာကမႈမားရပါသည(ထ႔ေၾကာင ဆးျဖတခကခမတႏငေသာ ရာထးမား ရရရန အမးသမးမား၏ ႀကးစားလမႈက ထခကႏငသည)။ Actionaid အဖြ႕သည ျပညနယႏင တငးအားလးအား စစတမးေကာက ယရာတြင ေတြ ႔ရရသညမာ အမးသားမားက အမးသမးမားအား

ေခါငးေဆာငအျဖစသတမတရန ဆန႔ကငၾကသည။ ၄ငးစတခစား ခကသည ရခငျပညနယႏင ရမးျပညနယေျမာကပငးတ႔တြင အႏ႔ အျပားျဖစကာ ျပငးထနသည၃၂။ ေလလာမႈ၏ ေတြ ႔ရခကအရ၊ စစတမး ေကာကယသညဧရယာအတြငး ေျဖၾကားေပးေသာ ေကာမတအဖြ ႔ဝင မားႏင ေခါငးေဆာငမားသည ၄ငးတ႔၏ ေခါငးေဆာငတစဥးအေပၚ ေမာမနးေတြးထငမႈက ေဖၚျပရာတြင ခငမာေသာ ဆးျဖတခကက ခမတႏငသည ပညာတတ၊ ထးခၽြနၿပး ႏ႔စပသည ပဂၢလျဖစကာ ဤ အခကမားသည ပမနအားျဖင အမးသားမားႏင ပးတြေနတတသည။ စစတမးေကာကမႈတြင ပါဝငေသာ အခ႕အမးသမးမားက ၄ငးေခါငး ေဆာငမႈပစက ျငငးဆၾကကာ၊ စဥးစားေတြးေတာႏငမႈ၊ နားေထာငႏင မႈစြမးရညမားႏင ႏစသမေဆြးေႏြးျခငး စသညတ႔ျဖင အစားထးၾကၿပး ဤအရညအခငးမားသည ပမနအားျဖင အမးသမးမားႏင ပးတြေန တတသည။ ဒတယေခါငးေဆာငမႈပစက အမးသားအေတာမားမား က ျငငးပယၾကၿပး ထေခါငးေဆာငမႈ၏ ဆးျဖတမႈပစသည အခနကန ၿပး ထေရာကမႈမရဟ ဆသည၃၃။ ျမနမာႏငငတြင အမးသမးမားသည စကားအလြနေျပာသမား (သ႔) အတငးေျပာသမားျဖစေသာေၾကာင အေရးႀကးသတငးအခကအလကမားႏင ပတသက၍ မယၾကညရသ မားျဖစသညဟ အမးသားမားက ထငျမငေသာေၾကာင အစညးအေဝး အခမးအနားမားတြင ခြျခားကန႔သတျခငးမား ခရႏငသည၃၄။

အျခားေသာအမးသမးမား၏ ပးေပါငးပါဝငမႈေၾကာင အမးသမး ေခါငးေဆာငအေပၚ သကေရာကမႈမား။ ျမနမာႏငင၏ ယခငေလလာ ေတြ ႔ရခကမား၌လညး ေဒသခ အမးသမးေခါငးေဆာငမား၏ ေျပာ ဆခကမားအရ ရႏငေနေသာ အတယစရာ အမးသမးမားသည ၄ငး တ႔ပါဝငလာရျခငး၏ အေၾကာငးရငးျဖစသညဟ ေဖၚျပၾကသည၃၅။ အျခားေသာ အမးသမးတစဥးႏင အတတကြ ေခါငးေဆာငပငးတြင တြလပရျခငးသည အမးသမးမားအား ၄ငးရာထးမားကယရန တြနး အားေပးရာေရာကသည။

Actionaid အဖြ႕က ေမးျမနးထားသည အမးသမးေကာမတ အဖြ ႔ဝင မား၏ အဆအရ အမးသမးတစဥးထကပေသာ ကားမေရာေႏာထား သည ေကာမတမား (သ႔) အမးသမးမားသာပါ၀ငေသာ ေကာမတ မားတြင လပကငေနၾကေသာ အမးသမးမားသည အျခား အမးသမး ေကာမတဝငမားႏင အခငးခငးနားလညမႈႏင ပးေပါငးေဆာငရြကမႈ က ခစားရသညဟ ေဖာျပၾကသည။ globalization/ အျခားတငးျပည မား၏ အေလအထမားက သရႏငမႈျမႇငတငျခငးေၾကာင ကခင လ ႔ အဖြ ႔အစညး၏ အစတအပငးအခ႕တြင အမးသမးမား၏ ဥးေဆာင ျခငးက လကခမႈတးလာေစရနအတြက အဓက တြနးအားေပးသည

| 10 |

အခကတစခကျဖစသညဟ ေမးခြနးေျဖၾကားသမားမ ေျပာၾကားခ႔ သည။

အတငးကာေရာဝငေရာကေဆာငရြကျခငးမားႏငျပငပစးထတမႈမား။ အစးရမဟတေသာ အဖြ ႔အစညးမား၏ ျမနမာႏငငအတြငး အမားႏငသကဆငမႈမားတြင အမးသမးမား ပးေပါငးေဆာငရြကမႈ က ျမႇငတငသည ေဆာငရြကခကသည ေကာငးမြနသည သက ေရာကမႈရေၾကာငးက ေမးခြနးေျဖၾကားသမားမ ေျပာၾကားသည။ ျမနမာႏငငအတြငး လပငနးေဆာငရြကေနေသာ ဖြ ႔ၿဖးေရးအဖြ႕ တစခ ျဖစသည Care Myanmar အဖြ ႔၏ ေမးျမနးမႈက ေျဖၾကားသမားႏင ေမတာဖြ႕ ၿဖးေရးအဖြ ႔တ႔မ ေဖာျပၾကသညမာ ၄ငးတ႔အဖြ႕အစညးမား သတမတထားသည ေကးရြာမားရ အမးသမးမားအား သငတနး အမးမးႏင စြမးရညျမႇငလပေဆာငခကမားေပးျခငးျဖင အခနကာလ တစခေရာကရလာေသာအခါ ယငးအမးသမးမားသည ရပရြာလမႈ ေရး ဆးျဖတခကမား ခမတရာတြင ပမႀကးေလးေသာ ရာထးေနရာ မားအား ယႏငေစရန အေထာကအက ျဖစလာသည၃၆။

ရပရြာတြင ျပငပစးထတမႈမား ျဖစပြားျခငးကလညး အမးသမးမား၏ ေခါငးေဆာငမႈ အခြငအလမးမားအား တးျမငေစသည။ ActionAid က ေတြ႕ရသညမာ ဧရာဝတတငးမ အမးသားမား၏ ေျဖၾကားခက သည အျခားေသာဗဒၶဘာသာေဒသမားရ အမးသားမားႏငမတစြာ အမးသမးေခါငးေဆာငမားသည အကးေကးဇးမား ေဆာငကဥးမႈက ပမျမငေတြ႕ရသညဟ ေျဖၾကားခသည။ ၄ငးတ႔ ထငျမငၾကသညမာ ဆငကလနးနာဂစေနာကပငး (၂၀၀၈) ပကစးမႈမားက ျပနလညထ ေထာငရာတြင ေဒသရ အမးသမးမား၏ ရပရြာတြငးပါဝငျခငးေၾကာင ထကြာျခားမႈသည ထေရာကမႈျဖစေစႏငသညဟ ထငျမငၾကသည၃၇။

ေဝစ။ အမးသမးမား၏ ပးေပါငးေဆာငရြကမႈက ျမႇငတငႏငေခရ ေသာ အခကတစခမာ၊ အစးရမ ေဖၚ ျပသတမတထားေသာ ဆငရာ အစးရအဆငအလက အမးသမးမားအတြက သတမတထားသည အနညးဆး ကယစားလယအေရအတြက ေဝစျဖစသည(ဥပမာ၊ ရပ ကြက/ ေကးရြာ အပစ အပခပေရးမး၊ ျပညနယႏငတငးေဒသႀကးလႊတေတာ စသျဖင)၊ (သ႔) ႏငငေရးပါတမားသည ဝငေရာကယဥၿပင ရာတြင အနညးဆး အမးသမးဥးေရ ရာခငႏႈနးျပညမရမည။ အာဆယ အဖြ ႔ဝငႏငငႏစချဖစေသာ အငဒနးရားႏင ဖလစပငသည အျခား အာရႏငငမားနညးတ ၄ငးဥပေဒမားက စတငအသကသြငးေနၿပ

ျဖစသည၃၈။ အမးသမးမား ဖြ ႔ ၿဖးတးတကေရးဆငရာ အမးသား အဆင မဟာဗဟာစမကနးမ ေဝစရရရန တငသြငးေသာလညး ၄ငး အား အေကာငအထညေဖၚရန လမႈဝနထမးဥးစးဌာနမအပ စတဝင စားမႈ နညးပါးသည ၃၉။

ေဝစစနစက ၂မးခြျခားႏငသည၊ ၁) အမးသမးမားအတြကသာလင အခးအစားတစခ သတမတထားရေပးသည ထငခေနရာသတမတထားျခငးစနစ၊ ၂) ႏငငေရးပါတတငးသည အနညးဆး အမးသမး အေရအတြက (သ႔) ရာခငႏႈနးျဖင ကယစားလယေလာငးမားအား သးသန႔ထားရျခငးစနစ၄၀။ ႏငငအေတာမားမားတြင ေဝစထားျခငး မားက စတငကငသးေနၾကၿပျဖစကာ အစးရအတြငး အမးသမးဥးေရ တးျမႇငျခငးက ေကာငးမြနစြာ သကေရာကမႈရေနၿပျဖစသည၄၁။ ဤ အေျခအေနက ထငခေနရာသတမတထားျခငးသည ထေရာကမႈရ ေၾကာငးေဖၚျပေနသည၄၂။ ေဝစစနစက ျမနမာႏငငတြင စတငမတ ဆကမညဆပါက ေအာငျမငမႈ အျမငဆးရရနအလ႔ငာ ေသခာစြာေရး ဆြရန အေရးႀကးသည၄၃။

၃၆ ေမးခြနးေမးျမနးျခငး IKC4, IYN12၊ စာတမးျပစသအေနျဖင ဤျဖစစဥအေပၚ မညမသကေရာကမႈရသညက စမးစစရန သတငးအခကအလကမား မရပါ၃၇ Löfving, pp.31-32၃၈ ႏငငအလက ေဝစစနစမားက သရႏငရန ပးတြ ၄ က ၾကညပါ။၃၉ သမၼတ႐းဝနႀကးဥးစးေမာငမ ေဝစစနစသည ျမနမာႏငငအတြက မလအပေၾကာငးေျပာၾကားသည၊ အေၾကာငးမာ၊ ႐းရာဓေလအရ ကားမခြျခားမႈသည အျခားအာရႏငင

မားႏင ႏႈငးယဥပါက ျမနမာႏငငအတြငး အနညးငယသာရေၾကာငး ေျပာပါသည။၄၀ Huma Haider, ‘Helpdesk Research Report: Effects of Political Quotas for Women’ (Governance and Social Development Resource Centre, 2011),

p.1.၄၁ Aili Mari Tripp and Alice Kang, ‘The Global Impact of Quotas On the Fast Track to Increased Female Legislative Representation’, Comparative

Political Studies, 41 (2008), 339-40, 355.၄၂ Haider, 4.၄၃ ျမနမာႏငငအခငးအကငးႏင လကေလာညေထြမႈရရန သကဆငမႈရေသာ ႏငငတကာျဖစစဥမားက အသးခႏငရန သေတသနဆကလကျပလပရန လအပသည။

| 11 |

သး။ ။ မဝါဒဆငရာထညသြငးစဥစားျခငးမား

အမးသမးမားသည ျမနမာႏငင၏ တငးေဒသႀကးအစးရမားရ အဓက ဆးျဖတခကခမတႏငေသာ ရာထးမားအနကမ ရာခငႏႈနး အနညးငယကသာ ရရထားသည။ တပမေတာ၊ အစးရမဟတေသာ လကနကကငအဖြ ႔အစညးမားႏင ႏငငေရးပါတမားသည လကရတြင ကန႔သတမႈရေသာ အခြငအေရးမားျဖင အမးသမးမားအားကမးလမး မႈျပသည။ တငးေဒသႀကးအဆငအပခပမႈတြင အမးသမးမားအား အေကာငးဆးအခြငအလမးမား ေပးစြမးႏငေသာ အဖြ ႔ အစညးမားမာ CBOs, LNGOs, ႏင INGOs မားျဖစၿပး၊ ထအဖြ ႔အစညးမားအတြငးတြင အမးသမးကယစားျပမႈသည အေရအတြကအေတာမားမားရကာ အဓကကေသာ ဆးျဖတပငခြငရာထးမားက ရရထားသည။ LNGOs မားႏင INGOs မားတညေထာငထားေသာ ေကးရြာအဆင ေကာမတ မားအတြငးတြင အမးသမးမား ပးေပါငးပါဝငမႈသည ေကးရြာအပခပ ေရးမး႐းထက ပါဝငမႈအဆင ပမမားသည။ သ႔ေသာ ၄ငးေကာမတ မားအတြငးတြင အမးသားမားသည အခးအစားမညမစြာ ေခါငး ေဆာငမႈ အျမငဆးရာထးမားက ရရထားသည။

အပခပေရးပငးတြင အမးသမးမား၏ ပးေပါငးပါဝငႏငမႈအေပၚ အေထာကအပျပသည အခကမားႏင တားဆးမႈမားက ေဖၚထတၿပး ျဖစပါသည။ တကၿပး လကေတြ ႔ဆနေသာအရညအခငးမား ႏင/ သ႔ ဗဟသတမားက သငတနးေပးျခငးမားႏင ပမေယဘယဆနေသာ အမးသမးမား၏ ယၾကညမႈျမႇငတငျခငးႏင ကားမ အသျမႇငတငျခငး သငတနးမား စသညတ႔အေပၚ ေမးခြနးေျဖၾကားသအမားစမ ပးေပါငး ပါဝငႏငမႈျဖစေစရန အမးသမးမား၏ စြမးရညႏင ယၾကညမႈျမႇငတင ျခငးအေပၚ အကးအျမတျဖစေၾကာငးက အေလးအနကထားေျပာ ၾကားသည။ ေခါငးေဆာငပငးရာထးမား ရရၿပးသား အမးသမးမား အေနျဖငလညး အျခားေသာအမးသမးမားအား အျခားဆးျဖတခက ခမတႏငသည ရာထးမားအတြက ေရြးခယျခငးျဖင အမးသမးမား၏ ပးေပါငးပါဝငႏငမႈက တက႐ကျမႇငတငကာ လပကငႏငမႈ စြမးရည က ျပသၾကသည။ ထသ႔ ျပမျခငးျဖင အျခားအမးသမးမားႏင မနးက ေလးမားသည ေခါငးေဆာငျဖစလစတ ေပၚေပါကလာေစရန အေရး ပါသည သြယဝကေသာနညးလမးျဖင ျပသၾကသည။

အပခပေရးပငးတြင အမးသမးမားပးေပါငးပါဝငမႈသည အျမငအား ျဖင တးတကလာကာ၊ အခ႕ေသာ လ႔အသငးအဝငးရ ယဥေကးမႈစႏႈနး မားသညလညး ေျပာငးလလာျခငးျဖင အမးသမမားအား ျပညသ႔ ေရးရာက႑တြင ေခါငးေဆာငမားအျဖစ ပမလကခလာၾကသည။ သ႔ေသာ အမးသမးမား၏ ပးေပါငးပါဝငမႈသည ေဒသအေျချပအဖြ ႔ အစညး အသငးအဝငး၏ ျပငပတြင အလြနနညးပါးသညအဆင၌ ရပ တညလကရၿပး အဟန႔အတားမားစြာလညးရေနဆျဖစသည။ အထး သျဖင ႏငငေရးအဝနးဝငး၊ ဘာသာေရးႏင မားစြာေသာ ဓေလယဥ ေကးမႈ လပေဆာငမႈမား/ အသငးအဖြ ႔မားတြင အမးသမးဥးေဆာင

မႈသည ႀကႀကခရပတညလကရေၾကာငးက ေတြ ႔ ျမငရသည။ ခငမာ စြာအျမစတြယလကရေသာ လမႈေရး၊ ယဥေကးမႈႏင ဘာသာေရး စႏႈနးမားေၾကာင အပခပေရးတြငပါဝငေသာ အမးသမးမားအေပၚ အမးသားမားက အမနးတရားမား ျဖစတညမႈက ေတြ႔ျမငႏငသျဖင အမးသမးမား၏ အာေဘာမားက ၾကားႏငရန ခကခႏငသည။

အမးသမးမားႏငၿငမးခမးေရးလပငနးစဥ

အခ႕အဖြ ႔မားမ တစႏငငလး အပစအခတရပစေရး လကမတက ၂၀၁၅ ေအာကတဘာ ၁၅ တြင ထးၿပးေနာကပငး အစးရႏင တငးရငး သားကယစားလယမားသည လကရတြင ႏငငေရးစကားဝငးသ႔ တကလမးႏငရန မေဘာငက ေရးဆြလကရၿပး ၄ငးသည ႏငင၏ အပခပမႈ စနစက ျပနလညပေဖၚမညျဖစသည။

အမးသမးမားသည ထလပငနးစဥမ မားစြာေသြဖယျခငးခရဆျဖစ ၿပး၊ ဤအခကသည စကားဝငးအေပၚတြင သကေရာကမႈမား ျဖစေပၚ ႏငသည။ အခကတစခကအေနျဖင၊ အပစအခတရပစေရး ေဆြးေႏြးညႇႏႈငးမႈအေတာမားမားတြင စစေရးနင နယေျမေဒသကစၥရပမားသာ ျဖစၿပး၊ ေျပာဆမႈမားသည လကနကကငမားႏင အစးရကယစား လယ အမးသားမားမ ႀကးစးထားသည။ သ႔ေသာ ႏငငေရးစကားဝငး ျဖစတညမႈသည ႏငငေရးစနစက ျပနလညပေဖၚရာတြင အေထာက အပျဖစၿပး အဓက ေဆြးေႏြးသမားမ ျမနမာႏငငသားအားလး အမးသားမားႏင အမးသမးမားအေပၚ သကေရာကမႈရေနသညမား က တငျပရနလသည။ မေဘာငအစအစဥမားႏင ေျပာဆမႈမားက ႏင မားစြာေသာ ပတသကဆကစပသမားမ ေဆြးေႏြးလကရၿပး၊ ပါဝငသမားသည အမးသားဥးစားေပးမႈမားျဖစေနသျဖင၊ အမးသမး မားႏငသကဆငေသာ ကစၥရပမားအေပၚတြင အာ႐စကမႈ အလ အေလာကမရရမညက စးရမရသည။ ထကစၥရပမားတြင ကနးမာ ေရး၊ ပညာေရး၊ ပတဝနးကငသန႔ရငးေရးႏင အေသးစားေငြစေငြေခး စေသာ လမႈေရးဝနေဆာငမႈမား စသညတ႔ပါဝငၿပး ထဧရယာမား သည ျမနမာႏငငဖြ ႔ ၿဖးတးတကရန အေရးပါသည။

ျမနမာႏငငတြင ကယျပန႔ေသာ ဒမကရကတစလမးစ ပြငလာသည ႏငတစၿပငနက ကးေၾကာငးဆေလာစြာေမာမနးႏငသည အခက အေနျဖင အမးသားမားႏင အမးသမးမားသည ျပညသ ႔လပငနးမား တြင ပါဝငမႈ တးျမငလာႏငသည။ သ႔ေသာ၊ အစးရ၏ တရားဝငဖြ ႔စညး ပအရ ဆးျဖတခကခႏငေသာ ရာထးမားအား အမးသမးမား လက လမးမမပါက၊ အမးသမးမားသည ေဒသအေျချပ အဖြ ႔အစညးမားႏင လမႈေရးလပငနးမားတြင ဆကလကေနရာယထားျခငးမား ျဖစေပၚ ႏငေခမားသည။ ႏငငေရးစကားဝငးကသ႔ေသာ လမႈအဖြ ႔အစညးမား ပးေပါငးပါဝငမႈ ကန႔သတထားသညေနရာမးတြင ဤမညမမႈက ထတေဖၚႏငသည။ အပခပေရးအဖြ ႔အစညးမားတြင ကားမ မညမမႈ က မတငျပပ၊ အစးရႏင လကနကကငမားဖကမ အတတကြ ဤ အျမစစြေနမႈက ခြျခားမည။

| 12 |

ေလး။ ။ မဝါဒေရးရာ အႀကျပခကမား

ေဝစစနစ။ ေဒသအစးရအတြငး ေရြးေကာကခ ျပညနယႏငတငး လႊတေတာကယစား လယမားႏင ေကးရြာအပခပေရးမးမားကၾကညျခငးအားျဖင ေဝစစနစက မတဆကရန သင ေတာမညဟထငျမင သည။ အျခားေသာ ေဝစစနစမားကလညး ေလလာရနလအပသည။

ကားမ အသျမႇငတငျခငး သငတနး။ ျမနမာႏငငတလႊားရ အမး သမးမားအား လအပသည သငေတာေသာ ကၽြမးကငမႈသငတနးေပး ျခငးႏင ေယာကားမားအတြကလညး ထေရာကေသာ ကားမ အသ ျမႇငတငျခငး သငတနးမားေပးရန အားစကထတမႈ လအပပါသည။ ျမနမာႏငင အတြငးရ ေရေျမေဒသ၊ တငးရငးသားမား၊ ဘာသာမားႏင ယဥေကးမႈမား မတေသာေနရာ ေဒသအလက ေယာကားမားအား ကားမအသျမႇငတငရာတြင ေတြ ႔ ႀကခရသည ေအာငျမငေသာ ခဥး ကပပမားႏင မေအာငျမငမႈ အေတြ ႔အႀကမားက သငတနးေပးေသာ အဖြ ႔အစညးမား အခငး ခငး ဖလယျခငးသည မရမျဖစလအပပါသည။ သငတနးမားျပလပရာတြင အမအလပက ဝငးကညျခငးမား၊ အမး သမးမားအား အမတြငးမတဆင ေဒသရ အမားဆငရာထးမား ယ ျခငးႏင ၄ငးတ႔၏ လမႈေရးအခတအဆကမား ခ႕ထြငျခငးႏင ကားမ အေျခခေသာ အၾကမးဖကမႈမားက ေလာခရန လအပျခငး စသညတ႔ က စဥးစားသငပါသည။

ကၽြမးကငမႈႏင ေခါငးေဆာငမႈ သငတနးမား။ အစးရႏင အစးရ မဟတေသာ အဖြ ႔အစညးမားမ ေဆာငကဥးမႈမားသည အမးသမး မားအတြက သာတညမ လကလမးမမႈ လအပပါသည။ ဤအပငး တြင အေရးႀကးထညသြငးစဥးစားရနမာ သငတနးမားသည အမးသမး မားတကေရာကႏငသညအခနတြင ေပးျခငးႏင ခရးေဝးမလာရမည ဆပါက လၿခစတခသည သြားလာမႈက ပပးျခငး (လအပပါက ေနရာ ထငခငး) စသညတ႔က ေသခာေစျခငးတ႔ျဖစသည။

ကားမ ပးေပါငးပါဝငမႈ စတသြငးထားျခငးျဖင ႀကးၾကပျခငးႏင အကျဖတျခငး။ အမးသမးမား ပးေပါငးပါဝငမႈ တးတကေစရန မညသညမဝါဒသည အထေရာကဆးျဖစသညက စမးစစရနႏင အမးသမးမား ပးေပါငးပါဝငျခငးျဖင ေဒသအပခပေရးဆငရာ အဖြ ႔ အစညးမား၏ အမအကငမားေျပာငးလမႈက မညသ႔ကြာျခားမႈ ျဖစ ေစႏငသနညး၄၄။

အမးသမးမားႏင အပခပမႈအေပၚ ဆကလကေလလာမႈျပျခငး။ ေလလာမႈျပရာတြင ပါဝငသငေသာ အေရးႀကးေခါငးစဥမားမာ သ႔ ေသာ ဤအခကမားသာလငဟ ထနးခပျခငးမဟတပါ။ အမးသမး မား ပးေပါငးပါဝငမႈေၾကာင အပခပေရးဆငရာ ဆးျဖတခကခမတ ျခငးအေပၚ သကေရာကမႈ၊ အပခပေရးတြင အမးသမးမား ပမပး ေပါငး ပါဝငႏငေစရန ပပးေပးေသာအခကမားႏင အဟန႔အတားမား၊

ကခငျပညနယ (ႏငအျခားေသာေဒသမား)ရ အမးသားမားေပာကဆး ေနျခငး (“absent men”) ဟေသာ ထးျခားသညျဖစစဥေၾကာင အပ ခပေရးတြင အမးသမးမား ပးေပါငးပါဝငမႈအေပၚ သကေရာကမႈႏင အဆျပထားေသာ တရားဥပေဒစရငေရးသည အမးသမးမား၏ အပခပေရးဥးစားေပးမႈမားအား တန႔ျပနမႈ ျဖစမျဖစ။

အေျခခအေဆာကအအမားက ျမႇငတငျခငး။ ဖအားတစခအေနျဖင ေသခာေစရနမာ၊ အမေထာငစအမားအျပား လပစစမးရရေစရနျဖစ ၿပး ၄ငးသည အမးသမးမား၏ အခနအခကအခက ေလာခႏငသည။ ျမနမာႏငငအတြငး လပစစမးရရေသာ အမေထာငစအေရအတြက မားျပားလာေစရနအတြက အမးသမးမား၏ ကနးမာေရးႏင ျပညသ႔ ေရးရာတြင ပးေပါငးပါဝငႏငမႈအေပၚ လပေဆာငေနသမားအားလး သည ခြနအားစကထတ ပပးေပးသငသည။

၄၄ အေရးႀကးပါသည၊ တားဆးမရႏငေသာအေျခအေနမားမလြၿပး ဤကသ႔ေသာ စမးစစမႈမား၏ရလဒမားအား အမားျပညသသရႏငရန ထားရသငပါသည။

| 13 |

ေလး။ ။ အဓကေမးခြနးပစၧာမားႏင ဆကလကေလလာဖတ႐ႈရန

ေဆြးေႏြးရမည အေမးပစၧာမား

• အပခပေရးအဖြ ႔အစညးမားတြင ပးေပါငးပါႏငမႈ၊ အထးသျဖင ႏငငေရးစကားဝငးတြငပါဝငေနေသာ အဖြ ႔မားတြင အမးသမးဥးေရ မတးပါက မညသညအရာမားသည ျမနမာႏငငအတြက ေရရညတြင ႐ႈပေထြးႏငသနညး။

• ေရ႕သ႔ေမာၾကညပါက၊ ျမနမာႏငငအတြငးရ အပခပေရးအဖြ ႔အစညးမားတြငအမးသမးမား ပးေပါငးပါဝငမႈတးျမႇငရန မညသညအရာ မားက အဓက အဟန႔အတားျဖစသနညး။ ထအဟန႔အတားမားက ေကာလႊားႏငရန မညသညနညးလမးမားရသနညး။

• ႏငငတကာျဖစစဥမားမ နမနာမားက သငယျခငးျဖင မညသညေနရာတြင အတငးကာေရာလပေဆာငျခငးျဖင အပခပေရးတြင အမးသမးမားပးေပါငးပါဝငမႈက တးျမႇငႏငသနညး။

• တငးရငးသားလကနကကငမားႏင အစးရအဖြ ႔အစညးမားမ ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥႏင ႏငငေရးစကားဝငးမားတြင အမးသမး ပးေပါငးပါဝငမႈ ပမအားေကာငးလာေစရန မညသ႔ ေဆာငရြကႏငသနညး။

• ေဝစစနစသည ပးေပါငးပါဝငမႈအားေကာငးေစရန မနကနသညေရြးခယမႈ ဟတပါသလား။- ဟတပါက၊ မညသညအပခပမႈအဆငတြင၊ မညသညပစမးျဖင ေဝစစနစက မတဆကသငသနညး။

ဆကလကေလလာဖတ႐ႈရန

Belak, Brenda. 2002. Gathering Strength: Women from Burma on Their Rights. Chiang Mai: Images Asia.

Furlong, Roisin. 2012. Barriers to and Opportunities for Women’s Economic Advancement in Myanmar: A Discussion Paper Exploring Women’s Participation in Agricultural and Fishing Markets in Myanmar. Yangon: Oxfam GB Myanmar.

Gender and Development Initiative. 2011. Gender-Based Constraints in Rural Areas and Women’s Empowerment in HDI of UNDP Myanmar. Yangon: The Gender and Development Initiative.

Gender Equality Network. 2013. Gender Equality in Public Life and Elected Office. Yangon: Gender Equality Network.

Lahtaw, Ja Nan, and Nang Raw. 2012. “Myanmar’s Current Peace Processes: A New Role for Women?” Yangon: Centre for Humanitarian Dialogue.

Löfving, Annami. 2011. Women’s Participation in Public Life in Myanmar. Yangon: ActionAid, CARE, and Oxfam.

Phan Tee Eain and The Gender Equality Network. 2012. Myanmar: Women in Parliament 2012. Yangon: Phan Tee Eain and The Gender Equality Network.

Than, Tharaphi. 2014. Women in Modern Burma. Abingdon, UK: Routledge.

Women’s League of Burma. 2014. Same Impunity, Same Patterns. Yangon: Women’s League of Burma.