Embed Size (px)
Citation preview
အေသးစတ အခကအလက လမးညႊနအေသးစတ အခကအလက လမးညႊန
ဤအေသးစတ အခကအလက လမးညႊနသည IPNI အျပညျပညဆငရာ အပငအာဟာရအဖြ႔အစညး မ သပၸပညာရငမား ေရးသားထားေသာ အပငအာဟာရလမးညႊနစာအပထမ ေကာကႏပထားေသာ လမးညႊနတြမ
တခၿဖစသည။ ဤလမးညႊနမားက www.ipni.net/publications PDF ဖငတြငဖတ၍ ရႏငပါသည။
မ အဂၤလပဘာသာမ ျမနမာဘာသာျပနဆမႈက ေထာကပေပးျပး မ ျမနမာျပညအတြငး ျဖန႔ခမႈက ေထာကပေပးပါသည။
သးႏပငမားက ေျမၾသဇာေကၽြးျခငးသည ေျမႀကး၏ အရညအေသြးက တးတကေစသညကမာၻေပၚရလတ႔အတြက အစားအစာ ႏင ခညမငထတလပမႈတြင ေျမႀကး၏အခနးက႑က စဥးစားၾကညပါ။ ေၿမသည အပငမားေပါကေရာကရာ ႏင အပငအာဟာရမား၏ အရငးအျမစျဖစသည။ ေျမ၊ ေရ၊ ေလ တ႔သည အပင၏ အျမစမားႏင အပင၏ေျမေပၚ အစတအပငးမား ရငသနၾကးထြားေစရန ကညေပးသည။ အပငမားေပါကေရာကရာ ေျမႀကး၏ အရညအေသြးသည သးႏပငအထြကႏႈနး၊ အရညအေသြးႏင သးႏမား ေရရညတညတန႔စြာ စကပးႏငေရးအတြက အလြနအေရးႀကးလသည။
သးႏပငမားက ေျမၾသဇာေကြးျခငး၏ အကးေကးဇး တစခမာ အထြကႏႈနးမားေကာငးေစျခငးႏင ေတာငသ၏ အျမတတးေစျခငးတ႔အၿပင ေျမႀကး၏ ဇ၀ပစၥညးမား (soil organic matter) အေပၚအကးသကေရာကမႈ ရသည။ ဇ၀ပစၥညးမားသည ေျမသားတညေဆာကမႈ၊ ထြနညကမႈ၊ ဖြ႔စညးမႈ၊ ေရစမ႔၀ငႏငမႈ၊ ေရထနးႏငမႈ၊ ေၿမဇ၀ေကာငးမႈ၊ ေရ ႏင ေလ တ႔ ၏ ေရြ႕လားမႈမား အေပၚ ေကာငးစြာသကေရာကမႈရၿပး ေျမႀကး၏ အရညအေသြးႏင ကနးမာေရးက ေကာငးမြနေစသည။ ထ႔ျပင ဇ၀ပစၥညးမားသည ေျမအမႈနမားက စစညးေစၿခငးႏင ေျမႀကး၏ အေပၚယ မာေၾကာမႈက ေလာနညးေစသည။ ေျမႀကးထရ ေၿမလးေၿမခမားက ျမျမေစသည။ အပငအာဟာရမားအတြက ေလာငကနသဖြယ တညရ၍ ေရ၊ ေျမတကစားမႈမားက ေလာခေပးသည။
ေတာငသမားသည ႏစေပါငးမားစြာ ကတညးကပင သးႏပငမားက ေျမၾသဇာေကြးျခငးက အကစစေပါကေျမမား၏ မကႏာျပငတြင ေဖာစဖရတေကာကမႈန႔မား အသးျပျခငးျဖင အထြကႏႈနးက တးေစေၾကာငး သရခၾကသည။ ေျမၾသဇာေကြးျခငး၏ ေကာငးကးမားသလာသညႏငအမ သးႏပငမား ေရရညတညတန႔စြာ စကပးႏငေရးအတြက ေျမႀကး၏ အရညအေသြးတညေဆာကမႈ ႏင ထနးသမးမႈ တ႔အေပၚမတညသညက သပၸနညးအရ ပသလာရသည။ ေနာကပငးတြင ေျမၾသဇာမားက မတေအာင ေကြးၿခငးၿဖင ဇ၀ပစၥညးမားက ထနးထားႏငျခငး၊ တးပြားလာေစၿခငး ၿဖစေစသည။ ေျမၾသဇာေကြးၿပးေနာကတြင သးႏပင၏အထြကႏႈနးမား တးတကလာသည အျပင မရတသမးမ ေျမေပၚရ အပင အစတအပငးမား ႏင ေျမေအာကထတြင ကနရေနေသာ သးႏပင၏ ပငၾကြငး ပငကနမားက ပမ တးပြားလာေစၿပး ယငးတ႔စေပါငး၍ ေျမႀကး၏ ဇ၀ပစၥညးက ျဖစေစသည။
ၾသဂနစ ႏင အငၾသဂနစ (သတေျမၾသဇာ) မား အသးျပျခငးသည ေျမႀကးထတြင ဇ၀ပစၥညးမားက တးပြားေစသည။ လအမားၾကားတြင ၾသဂနစစကပးေရးသည ပတ၀နးကငအတြက ပမေကာငးမြန၍ ေျမႀကးထတြငလညး ဇ၀ပစၥညးမားက ပမေကာငးမြနစြာထနးခပထားႏငသည ဟ၍ မားယြငးစြာ ထငျမငယဆထားၾကသည။ သ႔ေသာ ၾသဂနစႏင႔ အငၾသဂနစ အပငအာဟာရ အရငးအျမစမား မညသညက ပသာသညက ေထာကခမည သပၸနညးက လကေတြ႔သေတသနမား မရေသးေပ။
ကမာၻတစ၀နးရ သေတသနမားအရ တရစာၦနအညစအေၾကးမား ႏင ဓာတသတေျမၾသဇာမားက မတစြာ အသးျပျခငးျဖင သးႏအထြကႏႈနးတညၿငမ၍ ေျမႀကး၏ ထတလပႏငစြမးအားက တးပြားႏငသည။
အာဟာရဓာတအရငးအျမစသည ၾသဂနစ သ႔ အငၾသဂနစ ျဖစေစကာမ အပငမားသည အာဟာရဓာတမားက အငယြနးပစျဖငသာ စပယသည။ ေျမႀကးထတြင ၾသဂနစအာဟာရဓာတမားသည အလြနတရာေသးငယသည ပးမႊားမားၿဖခြၿပးမသာ အပငမားမစပယႏငသည။
ေျမႀကး၏ ဇ၀လပငနးမားႏင ေျမၾသဇာေကာငးမြနမႈသည ေျမႀကး၏ အရညးအေသြးႏင ထတလပႏငမႈစြမးအားက ေကာငးမြနေစသည။ အပငအာဟာရဓာတမား မတေနမႈသည အထြကႏႈနးက တးတကေစသည။ သးႏပင၏ အရညအေသြး ႏင ေျမႀကး၏ ဇ၀ပစၥညးမား ၿပနလညၿဖညဆညးရနႏင အပငအေလးခနပမာဏကတးေစသည။
ဖတသငေသာ စာအပစာေစာငမား Bhandari et al. 2002. Soil Science Society of America Journal 66:162-170.Ladha et al. 2011. Journal of Environmental Quality. 40:1756-1766.Zhang et al. 2009. Biogeosciences Discussion 6:6539-6577.
ယခငႏစသးႏအၾကြငးအကနေအာကတြင ေၿမၾသဇာက အေၿမာငးလကခေကၽြးၿခငး ဥပမာပ
IPNI SEAP Contribution No. SSB2015-03
Southeast Asia Program, Penang, MalaysiaEmail: [email protected] http://seap.ipni.net
