Embed Size (px)
Citation preview
အေသးစတ အခကအလက လမးညႊနအေသးစတ အခကအလက လမးညႊန
ဤအေသးစတ အခကအလက လမးညႊနသည IPNI အျပညျပညဆငရာ အပငအာဟာရအဖြ႔အစညး မ သပၸပညာရငမား ေရးသားထားေသာ အပငအာဟာရလမးညႊနစာအပထမ ေကာကႏပထားေသာ လမးညႊနတြမ
တခၿဖစသည။ ဤလမးညႊနမားက www.ipni.net/publications PDF ဖငတြငဖတ၍ ရႏငပါသည။
မ အဂၤလပဘာသာမ ျမနမာဘာသာျပနဆမႈက ေထာကပေပးျပး မ ျမနမာျပညအတြငး ျဖန႔ခမႈက ေထာကပေပးပါသည။
အာဟာရဓာတမားညမမႈ။ ။ သးႏပငစကပးထတလပမႈ နင ပတ၀နးကငထနးသမးမႈ တ႔အတြက အေရးပါသညလ ႏင အပငတ႔သည ပမနဖ႔ြၿဖးႀကးထြားရန ႏင ကနးမာၾကခငရန အာဟာရဓာတမားညမစြာရရရန လအပ သည။ လတ႔သည အစားအစာ အမးမးက လအပေသာလညး အပငမားမာမ ႀကးထြားရနအတြက အာဟာရဓာတ ၁၇ မးကသာ ညညမမလအပသည။ ကာဗြန(C)၊ ဟကဒရဂင ႏင ေအာကစဂငက ေလႏင ေရမ ရရသည။ ကနရေနေသာ အာဟာရဓာတမားကမ အပငအျမစမားမ တစဆင ေျမႀကးထမ ရရသည။ သးႏပငမား အာဟာရဓာတရရမႈ ညမလင ပတ၀နးကငကပါ ကာကြယရာေရာကသည။
အာဟာရဓာတမားညမစြာ သးစြမႈ မနကနလင အကးသကေရာကမႈ ပမားသည။ အျခားေသာ သတအာဟာရ ဓာတ ၁၄ မးသည အပငဖြ႔ၿဖးႀကးထြားရနလအပေသာလညး လအပသည ပမာဏမားမာမ မတညၾကေပ။ ဥပမာ - အပငတစပငတြင ႏကထရဂင (N) ပါ၀ငမႈ သည မလစပဒနမ ပါ၀ငမႈ ထက အဆ တစသနးခန႔ ပါ၀ငႏငေသာလညး သးႏပငရငသနႀကးထြားရန အာဟာရဓာတႏစမးစလးက လအပသည။ အပငတြင အာဟာရဓာတ တစမးမး ခ႕တေနလင ႀကးထြားမႈႏင လပငနးစဥမား ညဖငးလာမႈတ႔ေၾကာင ကနရေသာ အာဟာရဓာတ မားကပါ ေကာငးမြနစြာ အသးမခႏငေတာေပ။
ဥပမာအားျဖင N ပမာဏသည ေဖာစဖရတ(P)၊ ပတကစယမ ႏင အျခားေသာ အရမျဖစလအပသည အာဟာရဓာတတ႔ အခးအစားညမပါက သးႏအထြကႏႈနး တးေစသညျပင N အသးၿပမႈစြမးအားလညး ပေကာငးေစသည။ ထအခါ သးႏပငသည N က ပအသးခ၍ ေျမႀကးထ တြင ညစညမးေစေသာပစၥညးအျဖစ မကနရေတာပါ။ Kansas တြငေလလာမႈအရ ႏစေပါငး ၄၀ အၾကာ ေရသြငးစကပးေသာ ေျပာငးစကခငးတြင N ႏင P မားက အခးကထညျခငးျဖင အထြကႏႈနးက တးေစသညအျပင ႏကထရတ (NO3–N) ေျမႀကးထတြင ကနခမႈကေလာနညးေစသည။
အာဟာရဓာတမားက ညမစြာသးစြျခငး၏ အျခားေသာ အကးေကးဇးမာ သးႏပငမ ေရအသးၿပမႈ စြမးအားက ေကာငးေစသည။ အေရးႀကးေသာ အာဟာရဓာတမားက မနကနေသာ အခးမား ထညေပးျခငးျဖင ေရအသးၿပမႈစြမးအားက ႏစဆအထ တးတကေစသည။ အာဟာရဓာတမားက ေကာငးမြနမနကနစြာ ထညေပးျခငးျဖင ေရအသးၿပမႈႈစြမးအားက အားေပးၿပး၊ ေၿမဖးကာပငမား ႏင အပငအမးၿဖစထြနးမႈ တ႔ကလညး ေကာငးမြနေစသည။ သ႔ျဖစ၍ ကနးမာေသာ သးႏပငသည သးစြသညေရပမာဏျခငးတေစကာမ အထြကႏႈနးက ပေကာငးေစသည။
အာဟာရဓာတမား ညမစြာသးစြ၍ သးႏပငမားအထြကႏႈနးက တးေစသညအျပင ကမာၻႀကးပေႏြးလာမႈက လညး ေလာခေစပါသည။ သးႏအထြကႏႈနးမားတးျခငးသည ေၿမဧရယာတတမ အစားအစာမားတးထတေပးၿပး ေျမႀကးထတြငလညး C က ပသေလာငေစသည။ အာဟာရဓာတမားက ညမစြာသးစြျခငးသည သးႏပငမားက ကနးမာသနစြမးေစၿပး ေျမႀကးေပၚသ႔ မးစကတ႔ေၾကာငျဖစေစသည
တကစားမႈမားႏင ေလတကစားမႈကလညး ကာကြယေပးသည။ ရတသမးၿပးေနာက ေျမမကႏာျပငေပၚတြင အၾကြငးအကနမားထားချခငးျဖင ေျမတကစားျခငး၊ ေရတကစားျခငးမားက ကာကြယရာေရာကသည။
ေျမၾသဇာေကာငးမြနစြာရရေသာ သးႏပငမားသည ေၿမဧရယာတတမာပ အထြကႏႈနး ပမ ထတႏင သညအတြက အေရးႀကးသညလပငနးမား (ေတာရငး တရစၧာနမားအတြကေနရာ ႏင အပနးေၿဖစရာေနရာ) အတြက ေျမကခနေပးႏငသည။ ကမာ႔ၻလဥးေရတးပြား လာသညႏငအမ ေျမေနရာမားက ႔လာသညအတြက ဤအခကသည အေရးပါေသာအခကျဖစလာသည။ သဘာ၀ေၿမႏငသစေတာမားက သး၍ စကပးေရးလပ ျခငးသည မေကာငးေသာဓာတေငြ႕က ၆-၁၇% ထတလႊတသညအတြက လကရေျမမားတြင ပတးထြကေအာငစကပးႏငပါက မေကာငးေသာဓာတေငြ႕ေနာကထပထတလႊတမႈမားက ရပတန႔ထားႏငမညျဖစသည။
သးႏအထြကတးေရးလပရာတြင အစားအစာလေလာကေအာင ထတလပမႈ ႏင ပတ၀နးကင ထနးသမးကာကြယမႈတ႔ ညမေအာင ထညသြငးစဥးစားရမညျဖစသည။ သးႏပငအာဟာရဓာတမားႏင မနကနေသာစကပးနညးစနစမား အသးျပျခငးျဖငသာ ဤအခကက အေကာငထညေဖာႏငမညျဖစသည။
ဖတသငေသာ စာအပစာေစာငမား Burney,J. A., S.J. Davis, and D.B. Lobell. 2010. In Proceedings of National Academy of Science 107 (26): 12052-12057.
Foley, J.A. et al., 2011. Nature 478:337-342.
Schlegel, A.J.,K.C. Dhuyvetter, and J.L. Havlin. 1996. Journal of Production Agriculture 9:114-118.
IPNI SEAP Contribution No. SSB2015-04
Southeast Asia Program, Penang, MalaysiaEmail: [email protected] http://seap.ipni.net
