èìàäðéà

úåãìåú úùøô

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . äçîù èâðòøá äðåîà ò'úîà - íäøáà ïá ÷çöé úåãìåú äìàå א

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . øòôòùàá ïåô æéà ñòìà ג ©©

úåìãúùä éã ïåô äàöåú à èùéð æéà äàéöî éã - íéøòù äàî àåää äðùá àöîéå øòôòùàá ïåô æéà ñòìà ז ©©

. . . . . . . . . . . èéî êéæ èòùèåî øò ñàåå íòã ïåô èîå÷ ùèðòî øòã ïåô úåéç éã - éç äúà êçøë ìòá ח

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . íäéëøáîì íéîãå÷ íäéøøåà íé÷éãöä י

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . åðéáà á÷òé ïåô ïåéñð éã יג

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . òøòãðà èéî äøåú ïòðøòì - íéìäåà áùåé יד ©

קוואל פרשה àדערl e ew dyxt xrc©

úåãìåú

אמונה אמת 'ע - אברהם בן יצחק תולדות ואלה שמחה ברענגט

äìàåãéìåä íäøáà ,íäøáà ïá ÷çöé úåãìåú.÷çöé úà

ö"äâäïéà èâðòøá ì"öæ àéøåì óñåé ïøäà éáøæîøî æéà "÷çöé" æà ,"íéðô úãåáò" øôñ©

èâàæ ÷åñô øòã éåå ,äçîù óéåà(å ,àë úéùàøá) ¨.éì ÷çöé òîåùä ìë ,íé÷ìà éì äùò ÷åçö÷åñô øòã éåå ,äðåîà óéåà æîøî æéà "íäøáà"

èâàæ(å ,åè íù)÷çöé úåãìåú äìàå" .'äá ïéîàäå ¨ïá æéà ñò ïòåå æéà äçîù òâéèëéø éã ,"íäøáà ïáãéìåä íäøáà" .äðåîà ïåô èîå÷ ñò ïòåå ,íäøáàïâòåå øàð èãòø'î åö ïñéåå ìéåå'î áéåà ,"÷çöé úà¨øòã æéà ,úîàá ò÷àè èáééìâ'î øòãà ,äðåî਩áéåà - "÷çöé úà ãéìåä íäøáà" :íòã øàô ïçáî©ñò ,ùèðòî íòðéà äçîù ïééøà èâðòøá äðåîà éã©ùèðòî øòã æà ïîéñ à ñàã æéà ,÷æçî íäéà æé਩©

.äðåîà ò'úîà ò÷àè èà䨩

ñàã÷åñt ïéà æîåøî êéåà æéà(æ ,çë íéìäú)åá ¨.åðãåäà éøéùîå éáì æåìòéå ,éúøæòðå éáì çèáæåìòéå" æéà ,ïåçèá ï'úîà èàä'î æà ïîéñ øò㩨

.äçîùá æéà'î ïòåå :"éáì

øòãøòâéèðééä øòã ïéà èáééøù "ìàøùé çîùé"äøãñ(øàáì ä"ã ,'å úåà ,'åâå úåãìåú äìàå)óéåà ,

ì"æç éã ïåô øòèøòåå éã(.æè äöéá),éðåæîã àðùéì ÷ç÷åñt ïåô ñò èðøòì àøèåæ øî ïåà(ç ,ì éìùî)

,"ìàøùé çîùé" øòã èâàæ ."é÷ç íçì éðôéøèä"¨èâàæ ÷åñt øòã éåå ,äñðøô óéåà ìâåñî æéà äðåîà¨

(áë ,æî úéùàøá)íäì ïúð øùà í÷ç úà åìëàåïâàæ øéî éåå ,äðåîà óéåà æîøî æéà "÷ç" .äòøô¨."øåáòé àìå ÷ç äðåîàå úîà" ïòðòååàã íééá©,ïñò åö èòðàåå ïåô ïáàä ïìéåå ééæ áéåà - "åìëàå"¨©

æîåøî æéà ñàåå ,äðåîà ïáàä ééæ ïìàæ ,"í÷ç úà"¨¨¨."í÷ç" ïéà

èáééøùòãðòâìàô ñàã "ìàøùé çîùé" øò㨨úåìåáçúå úåöò íéùøåã íéùðàå" :ïåùìåö úåìåáçú ïåà úåöò ïëåæ ïùèðòî ,"äñðøô ìòäðåîàá ïéîàäì ,äðåîà åúöòå" .äñðøt ïáàä¨éã ,"úåéååä ìë äåäîä àåäù 'ã úåãçàá äîéìùäîéìù äðåîà ïà èéî ïáééìâ åö ,æéà øàôøòã äöò©©øò ïåà øòâéöðééà øòã æéà øòèùøòáéåà øòã æà©äðåîà çëá ùìçðù éîå" ,ñòìà èåè ñàåå øòã æé਩êàååù æéà ñàåå ùèðòî øòã ,"äñðøô øñåçî àå䨩

.äñðøt íäéà èìäòô ,äðåîà ïéà

èâðòøáùåã÷ä øäåæ ïåô èøàã øò(:åñ÷ à"ç) ¨÷åñt ï'ôéåà('è ,á"é éìùî)'åâå äì÷ð áåè

ñò ,àúåðîéäî øñç - íçì øñç ,íçì øñçåøñç" à øò æéà àìéîî ,äðåîà íäéà èìäòô©,ïòèùøòáéåà íòã ïéà ïáéåìâ ñàåå éã øòáà ."íç쨨ìë åøñçé àì 'ã éùøåã ìáà" ,èùéðøàâ èìäòô ééæ¨æéà ø÷éò øòã æà ,øò èáééøù ."áåè©

øàååàåöðééàòöðàâ à ,äèåùt äðåîà êéæ ïéà ïòìö ¨©©øòã æà ïáééìâ åö øàð ,å"ç úå÷éôñ íåù ïà äðåîਨ©æéà ñàåå ãçåéîå ãéçé øòã æéà ä"á øòôòùàᩨïåà úåáéñä ìë ááñî ïåà íéàöîð òìà àéöîî©ñàåå ïùèðòî éã éåå èùéð ïåà ,úåéååä ìë äåäî¨òééð ïëåæ ïåà ,âåì÷ ïòðòæ ééæ æà ïééà êéæ ïãòø©

.ù"ééò ë"ò ,úåøé÷ç

ïéðòîíòã äöéìî êøãá íéøôñ éã ïùèééè äæì"æç øîàî(:å÷ ïéøãäðñ)âàåã ìù åúøåú"

è'äâàã ñàåå ùèðòî øòã ."õåçìå äôùä ï("âàåã")ïâòåå ïãòø øòöðàâ ïééæ æà ,ïîéñ à æéà©©©

"õåçìå äôùä ïî" éåå øòî èùéð æéà äðåîààààà.

איזא . איד, א פון אכסניא אן זוכנדיג און דייטשלאנד, אין שטאט א אין אנגעקומען אמאהל איז רב א

תולדות - קוואל פרשה áדער

'â 'á 'à ,íéîòt äîë èâàæòâëàð ïéåù ïáàä øé¨øò'ã ìééå'å" :úåàá úåà úåáéú éùàø ,'æ 'å 'ä 'ã

ñàã - "ïéé'æ ìà'æ éåæ'à ,èìàååò'â èà'ä øòôòùà'ᩨ¨©¨¨úåéù÷ òìà óéåà õåøéú à æéàáááá.l e ew dyxt xrcúåãìåú - ©©©

ער ווען הויז . פון טיר די אויף מזוזה א דא איז עס וואו זעהן צו הייזער, די צווישן ארומגעגאנגען ער

ער האט אנגעקלאïט, דארט ער האט טיר, די אויף מזוזה א געווען איז עס וואו הויז א געזעהן האט

מזוזה . די ער האט וואו פון אנגעפרעגט , אים ער האט אינג, פרייער א איז הבית בעל דער אז געזעהן

ירושלים . אין פריהער צייט לאנגע א געקויפט עס האט ער אז הבית, בעל דער איהם זאגט

און דריי יעדע מזוזה א זיין בודק מ 'דארף אז איז , הלכה די אז הבית, בעל דעם פאר רב דער זאגט

האט רב דער ווען איבערקוקן". צו עס מכובד איר זענט "נו , הבית: בעל דער איהם זאגט יאהר. האלב א

ער זאגט ליידיג... איז שיידעל מזוזה די אז געזעהן ער האט מזוזה, די פון שיידעל דאס אראïגענומען

אנווייזונגען די אז געענטפערט : איהם הבית בעל דער האט ליידיג!". דאך איז מזוזה "די הבית: בעל פאר'ן

דער אז געמיינט האט ער אוועקגעווארפן... לאנג שוין מיר האבן שיידעל, מיט'ן באנוצן צו זיך אזוי ווי

שיידעל מיט 'ן באנוצן צו זיך ווי אנווייזונגען גאר זענען ïרשיות די מיט Ô„ÚÈקלף Ôȇ ÔÈȯ‡ Ë‚ÈÈÏ ÔÚÓ È ÈÂʇ) ««

(...ËÙÚ˘Ú‚ ‡ Ôȇ ËÙȘ'Ó Ò‡Â ıÙÁ ןïארויפצוקלא ווי געוואוסט אליין האט ער וויבאלד אז צוגעגעבן, ער האט . »«

הוראות... די האבן געדארפט נישט ער האט שיידעל , דעם

מיר ווען שיידל ... דעם אונטער ïנימיות'דיג אביסל יא זענען מיר צו זיין מתבונן זיך לאמיר לענינינו ,

שרייבט רמב"ם דער ווי זיך, זיין צו מתבונן ïא יא זיך מיר שטעלן מזוזה , די ‰Îωקושן , ˜¯Ù ,‰ÊÂÊÓ ˙ÂÎω)

(‚Èמשנתו ויעור אהבתו "יזכור האבן זינען אין מען דארף מזוזה , די אויף האנט די לייגט מען ווען אז

זיך - העולם " צור ידיעת אלא עולמים, ולעולמי לעולם העומד דבר שאין וידע הזמן, בהבלי ושגיותיו

באשעפער איין דא ס'איז אז געדענק וועלט . דער פון נארישקייטן די פון און שלאף פון אויפצואוועקן

וועלט . גאנצע די פירט וואס

ר'ב. חסיד דער געווען איז סלאנים, פון זצ"ל העבודה " "יסוד בעל הרה "ק ביי מקורבים די פון איינער

א געמאכט חתונה האט ער רח"ל : אומגליק אן ïאסירט איהם ביי האט ז "ל. שטיצבערג ליפא ניסן

געהאט האט חתן דער זו, אף זו ולא ל "ע. ברכות שבע די אינמיטן אוועק איז חתן דער און טאכטער,

געדארפט האט כלה די אז אויסגעקומען ס 'איז און אלט, יאהר פיר געווען דעמאלס איז וואס ברודער א

שוואגער. איר פון חליצה באקומען צו יאהר 9 ווארטן

העבודה " "יסוד צום אריינגעלאפן מעשה, די פון צובראכן געווען איז וועלכער ליïא, ניסן ר' איז

געפרעגט: און

ברכות, שבע די אינמיטן ל "ע אוועק איז חתן דער אז גענוג נישט מעשה ? די אין ïשט איז וואס רבי, -

חליצה ?! באקומען צו יאהר 9 ווארטן נאך טאכטער מיין דארף

געענטפערט: העבודה " "יסוד דער האט

די ביי ערשט שטוב א אויפשטעלן זאל זי אז טאכטער, דיין אויף געווארן אנגעשריבן איז הימל אין -

וועלט, די איבערגעדרייט דאך וואלסטו מיידל , א געבליבן וואלט זי ווען פאר, זיך שטעל יאהר. דרייסיג

נאמען פארא וואס און שלאפן, געקענט נישט וואלסטו ביינאכט שדכנים, מיט גערעדט וואלסטו בייטאג

אז מצב, אזא צוגעשטעלט עולם של רבונו דער האט יאהר... 29 אדער 28 פון מיידל א געהאט וואלט

רעדן נישט וועט קיינער און איר, פאר שידוכים הערן קענען נישט בכלל מען זאל יאהר דרייסיג די ביז

חו ïה די צו גיין קענען זי וועט דעמאלס און רוהיג... זיין קענען וועסט דו און טאכטער, דיין אויף

יאהר. דרייסיג די ביי געזונטערהייט

תולדות - קוואל פרשה âדער

באשעפער פון איז אלעס

øòãèâðòøá ì"öæ "íééç õôç"÷ìç ,íìåò íù øôñ)

(â ÷øô ,àì"æç øîàî à(é ,à"öô ø"á)ïòåå æà , ©©øòãðé÷ òðééæ åö èâàæòâ èàä ä"ò åðéáà á÷ò騨

ùàøá)(å ,âî úéãåòä ùéàì ãéâäì éì íúåòøä äîìóéåà ïòååòâ íòøúî êéæ èàä åðéáà á÷òé ,çà íëì¨ï'øàô èìééöøòã øéà èàä ñàååøàô ,øòãðé÷ òðéé橨¨©à êàð èàä øéà æà íéøöî ïéà êìîì äðù¨©íòã áéìåö æà ,ùøãî øòã èâàæ ?ïéîéðá ,øòãåøᨩäîì" øòãðé÷ éã øàô èâàæòâ èàä á÷òé ñàå娨¨©èàäòâ øòèùøòáéåà øòã èàä ,"éì íúåòø䨩êøåã èâàæòâ èàä øò ïåà ,á÷òé óéåà úåîåòøú¨

åðéáà á÷òé åö äáåùú à ,äéòùé àéáð ïééæäéòùé) ©(æë ,îéëøã äøúñð ìàøùé øáãúå á÷òé øîàú äîì

á÷òé ïéà úåâùä ïéé÷ èùéð øéî ïáàä éàãååà ,'äøòã æà ,èâàæ ùøãî øòã øòáà ,ä"ò åðéáਨ©åèñàä ñàååøàô ,èâàæòâ èàä øòèùøòáéåਨ©¨¨åèñàä ñàååøàô ?""éì íúåòøä äîì" èâàæò⨩¨¨ïåô ,øéî ïåô ïòååòâ æéà ñàã æà ïòðàèùøàô èùéð©©©¨

?úåáéñä ìë ááñî íòã

æéàäéäã íåùî ,åðééäå" ,øéáñî "íééç õôç" øòãåøôéñù äî ïë ááñð 'äî éàãåáã ïðåáúäì åìúåìúì àìå ,ãéáòã àåä áèì ãéáòã äî ìëå åìïðåáúî èôøàãòâ êéæ èàä åðéáà á÷òé ."íäá äòø䨩æà èëàîòâ øòèùøòáéåà øòã èàä ñàã æà ,ïéé橨¨©©ïáàä ééæ æà óñåé øàô ïìééöøòã ïìàæ øòãéøá é㨩©¨ïåà ,íééäøòãðéà ïáéìáòâ æéà ñàåå øòãåøá à êà𨩨ïåà ,"ãéáòã àåä áèì àðîçø ãéáòã äî ìë"ïòâðòäðà èôøàãòâ èùéð åðéáà á÷òé èàä àìéî¨óéåà ,ïåôøòã ïòîå÷òâñéåøà æéà ñàåå òèëòìù ñà㨨©

.íéèáù éã øòãðé÷ òðééæ

éåæààøîâ éã èâàæ(:÷ ïéøãäðñ)ïá øôñá áåúëå ©¨ïééøà èùéð íòð ,êáìá àéåã ìééòú àì ,àøéñ©.àéåã ìéè÷ ïéøåáâ ïéøáâã ,õøàä ïééã ïéà äâàã à©©òñéåøâ èò'âøä'òâ÷òååà ïéåù ïáàä úåâàã é㨩

ï'ôéåà óéåøà êéæ óøàåå ,ïòã ñàåå øàð .íéøåáé⨨©©.íéîìåò ìë àøåá

øòãéìùî ïéà íòã óéåà èâðòøá â"áìø(äë ,áé)

øáã ìò äâàãä éë" ,'åâå ùéà áìá äâàãêàæ à óéåà êéæ ïâøàæ ñàã ,"ïåòâù àåä óìåç䨨©©ïéðòì äâàãä íâ" .ïåòâù à æéà ,êøåãà èééâ ñàå娩©èòåå ñàåå ïâøàæ åö êéåà ,"äéåàø éúìá àéä ãéúò䨨çèáéù éåàø éë" ,éåàø èùéð æéà ,èôðå÷åö éã ïéà ïééæíòã øàô éåàø æéà ñò ,"êøáúé íùä ìò íãàä©ñò .ïòèùøòáéåà íòã óéåà êéæ ïæàìøàô åö ùèðòñàåå æéà ,èìòåå éã èøéô ñàåå øòôòùàá à àã æé਩©¨¨

?åã èñ'äâàã

ñòà ïåô ,á÷òé éøîà øôñ ïéà èâðòøáòâ èøòåå©,ì"öæ øòðéùæàìàåå íééç éáø ïåàâä ïåô ãéîìú¨¨,èâàæòâ íäéà èàä øòðéùæàìàåå íééç 'ø éáø ïééæ æà©©¨¨¨÷åñt ï'ôéåà ,èâàæòâ íäéà èàä ïåàâ øòðìéåå øòã æ੨¨

(âë ,ãì íéìäú)àì" - "åá íéñåçä ìë åîùàé àìå"êéà øàð èùéð ,"íééç àìå åäéìàñàåå ïåàâ øòðìéåå øòã) ¨¨

(åäéìà ïñééäòâ èàäåã øàð èùéð ïåà ,íééç éáø) ¨¨(øòðéùæàìàååñàåå ãéà øòãòé - "åá íéñåçä ìë" øàð , ¨¨¨¨

,ïòèùøòáéåà íòã óéåà êéæ èæàìøàô ïåà ïåçèá èà䨩¨."åîùàé àìå" ,÷åñt øòã íäéà óéåà èâàæ¨

ï'ôéåàèâàæ ,"åîùàé àìå" ,íéìäú ïéà èøàã ÷åñt¨¨øîàì åèøçúé àì - åîùàé àìå" ì"æ é"ùøíòã ïéà ïåçèá ïáàä ñàåå éã ."êá åðéñçù åðîùਨ"åðîùà" ïtàì÷ ïôøàã èùéð êéæ ïìòåå ,ïòèùøòáéåà©©.ïòèùøòáéåà ï'ôéåà ïòååòâ çèåá êéæ ïáàä øéî æ੨

øòãúåöåôð" øôñ ïéà èâàæ ì"öæ "íééç õôç"¨"ìàøùé('ç ÷øô)÷åñt íòã óéåà,âì íéìäú)

(çé."åãñçì íéìçéîì ,åéàøé ìà 'ä ïéò äðä"?"åãñçì íéìçéîä" ïééèù èôøàãòâ èìàåå äøåàë쨩à èéî ,"íéìçéîì" ÷åñt øòã èâàæ ñàååøàô©¨¨©÷åñt øòã áéåà æà ,"íééç õôç" øòã èâàæ ?ã"î쨩,èðééîòâ êéà èìàåå ,"íéìçéîä" èâàæòâ èìàå娨¨øòèùøòáéåà øòã "ìçééî" ïëìòåå óéåà åèñééåå

תולדות - קוואל פרשה ãדער

æéà ñàåå íòðééà óéåà ,ìåëéáë ïâéåà òðééæ èìà䩨,íéîù àøé à - "åéàøé ìà" ïåô äðéçá øòã ïéà©êàã ïéá êéà !?øéî èéî ñàã èàä ñàåå øòáਨ¨¨÷åñt øòã èàä øàôøòã ?íéîù éàøé éã ïåô èùéð©¨èàä ñàã .ã"îì à èéî - "íéìçéîì" ïáéøùò⩨¨æéà "íéìçéîì" øòã .íéàøé éã èéî à÷ååã èùéðøàâ¨íåö èôàä ñàåå øòðééà ,ïéðò íòã ÷éñô

áéåà åìéôà ,"'ä ïéò äðä" åö äëåæ æéà ,ïòèùøòáéåà©íéàøé éã ïåô èùéð æéà øòââââ.

ïåàâäïéà èáééøù ì"öæ ïàîøòñàåå ïðçìà éáø©©úåøòä õáå÷('à óéòñ ,'ä ïîéñ)ùèðòî à æà©©

ìàæ .ïåçèá ïáàä åö éåàø èùéð æéà øò æà ,ïâàæ èòå娩¨¨äùòé øùà õøàá ÷éãö ïéà íãà éë" æà ,ïñéåå øò©

אמונה,ג. וועגן געהאלטן האט ער וואס דרשה א אין געזאגט אמאהל האט זי"ע הקדוש אלשיך דער

השתדלות. שום אן אפילו ïרנסה באקומען קען בטחון, און אמונה אמת'ע אן האט וואס איד א אז

"בחומר געארבעט דעמאלס ביז האט וואס ארבייטער אן איד, ïשוט 'ער א געווען איז עולם דעם צווישן

ïרנסה האבן קען אמונה אמת'ע האט וואס דער אז הק ' אלשיך פון ווערטער די הערנדיג און ובלבנים ",

זיך האבן בית בני זיינע ארבייט... די צו נישט מער גייט ער אז געווען, מיישב זיך ער האט ארבייט , אן

האט ער אבער שטוב, אין ברויט קיין זיין נישט דאך וועט עס ארבייטן, גיין זאל ער איהם ביי געבעטן

טוהן נישט מען דארף אמונה אמת'ע מ'האט אז געזאגט האט רב דער ארבייטן; נישט גיי "איך געזאגט :

המדרש . בית אין לערנען אוועקגעזעצט טאקע זיך האט ער ïרנסה ". די פאר ïעולה שום קיין

געהאקט און פערד, דאס גענומען האט גוי דער גוי . א פאר פערד זיין פארקויפט מען האט ברירה , בלית

בארג א פון ‡¯·ËÈÈ)שטיינער ÔÈÈÊ ÔÚÂÂÚ‚ Êȇ Ò‡„)מיט קאסטן א געטראפן גוי דער האט שטיינער, די האקנדיג . »«

גאלד נאך ארויסנעמען וועט ער ביז פערד, אויפ 'ן ארויפגעלייגט און גאלד, דאס גענומען ער האט גאלד.

און בארג, פונעם אראïגעפאלן שטיין גרויסער א איז גאלד, נאך נעמען צו צוגייענדיג בארג... פונעם

ïלאץ . אויפ 'ן גוי דעם גע'הרג'עט

נעמען. אהיים איהם זאל גוי, דער הבית, בעל נייער דער אז צייט שטיק א געווארט האט פערד דאס

דאך האט ער מען? גייט וואו נו , אליין... גיין גענומען פערד דאס האט געקומען, נישט איז גוי דער אז

איז ער וואו וועג אלטן אויפ 'ן געגאנגען ער איז הבית, בעל נייער דער וואוינט עס וואו געוואוסט נישט

געזעהן שוין איד דעם פון משïחה די האט איד... פונעם הויז צום פריהער, גיין צו צוגעוואוינט געווען

ïעולות. שום אן ïרנסה געברענגט איהם האט בטחון זיין אז

אלע האט וואס איד ïשוט'ער א היתכן, הק', אלשיך פאר'ן אïגערעדט זיך תלמידים די האבן דערנאך

רבי'ן פון דרשה איין הערן נאכ 'ן עשירות אזא צו געווען זוכה האט ובלבנים ", "בחומר געארבייט יאהרן

איז וואס איז בשנים , רבות העבודה ועל התורה על זיצן תלמידים די מיר, און בטחון, און אמונה וועגן

רייכטום? אונזער איז וואו און אמונה , אין שיעור א מיר הערן וואך יעדע אונז? מיט

משל: בדרך געענטפערט הק' אלשיך דער האט

עס מ 'לייגט אז אבער אריינגעקנאקט , גוט עס איז ערד, הארטע אין נאגל א אריין קלאïט מען אז -

אז ווערטער ïשוט 'ע געהערט האט וואס איד יענער וואקלען... זיך נאגל דער וועט זאמד, ווייכע אין אריין

מלשון "בטחון" געווען ס 'איז דערהערט , עס ער האט סיבה, שום אן ïרנסה האבן מען קען אמונה מ 'האט

באקומען ער האט גאלד קאסטן א - בטחון אמת'ן פון תוצאה די איז דאס און זאך, זיכערע א - "בטוח "

על זיצט איר ווייל דערפאר טאקע - תלמידים די צו געזאגט אלשיך דער האט - איר אבער שטוב. אין

הימנו " גדול יצרו מחבירו הגדול "כל און מדרגה, גרעסערע א אין דאך איר זענט העבודה, ועל (ÎÂÒ‰התורה

(.·�הארצן. אייער אין אריין אמת'דיג נישט זענען ווערטער די און זאמד", "ווייכער ווי געווען עס איז ,

תולדות - קוואל פרשה äדער

"àèçé àìå áåè(ë ,æ úìä÷)êàã ïò÷ ,éåæà áéåà ,©¨ñò ,ïòã ñàåå øàð ,ïåçèá ïéé÷ ïáàä èùéð øòðéé÷¨¨¨.úåéðçåøá áöî ïééæ èéî ïäåè åö èùéð ììëá èàä¨

èòååà æà ,ò÷àè âéèëéø ,ïâàæ ùèðòî øò㨩©©ïøòåå ïôìàäòâ ïò÷ ïåçèá èàä ñàåå ùèðò¨áöî ïèåâ àæà ïéà èùéð æéà øò áéåà åìéôà©©©øòáà ,äòåùé éã íøåâ æéà ïåçèá øòã ìééåå ,úåéðçåøá¨

æéà ïåçèá ïééî.ïééæ åö óøàã ñò éåå èùéð êà㨩

óéåàíùá ,ñçðô éøîà ÷"äôñ ïéà èééèù íòãøò æà ,ò"éæ øòãòùøòá ìàôø éáø ÷"äøä©:íòã øàô êéåà äöò ïà èàä øò æà ,èâàæòâ èà䨨©¨©©óéåà åìéôà ïåçèá áàä êéà ,ïâàæ ìàæ ùèðòî øò㨨¨©åìéôà ïôìòä øéî èòåå íìåò ìù åðåáø øòã æà ,íòã©©

ïééæ åö óøàã ñò éåå èùéð æéà ïåçèá ïééî áéåàãããã. ©

é"ùøèâàæ(åè ,ð íéìäú)êöìçà" ÷åñt ï'ôéåà ¨èâàæ ?"éðãáëúå" èñééä ñàåå ."éðãáëú娨"éá íéçèåáä úà òéùåàù éãåáë àåä äæù" :é"ùø

øò ïòåå ïòèùøòáéåà íòã øàô ãåáë à æéà ñò -©©.íäéà ïéà ïåçèá ïáàä ñàåå éã èôìò䨨

éãëïòðøòì ïòî óøàã ,ïåçèá ï'úîà ïáàä åö¨©ñàåå ,"ïåçèáä øòù" úåááìä úáåç øôñ¨èøòåå ñò éåå ,äñðøt óéåà äìåâñ à êéåà æéà ñà㨩ïáàä åö æà ,ò"éæ àèôàî ÷"äøä íùá èâðòøáò⩨ìâåñî æéà ,"ïåçèáä øòù" ïéà øåòéù à úåòéá÷á©ìàøùé éáø ïåàâä èâðòøá êéåà ïåà ,äñðøt óéåà,ò"éæ ïåàâ øòðìéåå ïåô ïòîàð ïéà ì"öæ øòèðàìàñ©©¨äìåâñ à æéà ,âàè ïãòé ïåçèáä øòù èðøòì'î æ੨©éã ïìéôøòã åö ,íéðéðòä ìëá åéúåù÷á úåàìîì

.íéðéðò òìà ïéà ùèðòî ïåô úåù÷á©

úééðòìúáåç" èðøòì'î æà ,ïâàæ ïòî ïò÷ åðéúò㨩à êéåà ñò æéà ïåçèáä øòù "úåááìä©.èùéîòö ïøòåå èùéð ïåà ,ìàîøàð ïáééìá åö äìåâñ¨©êéæ ïòî èæàì ,éåàøë êøåãà ñò èðøòì ïòî æà©©¨óøàã ïòî .ïáòì òøòãðà èæàì ïòî ïåà ,ïáò쨩©

óéåøòã ïèòáøàääää. ©

ïסוק ד. אויפ'ן מליצה , בדרך נאכגעזאגט שוין האבן ËÎ)מיר ,'‰ ˙È˘‡¯·) ומעצבון ממעשינו ינחמנו "זה

ווי איז "גרשיים " "גרשיים". א און גדולה" "תלישה א טעמים די זענען "זה" ווארט דעם אויף ידינו ".

מאל צוויי זאל מענטש דער עבר. אויפ 'ן רמז א איז דאס צוריק , אויף גייט וואס לבנה ", "חצאי א

ÌÈÈ˘¯‚")(Ô·Èȯ˯‡Ù"אוועקטרייבן - ÔÈ˘Â¯È‚ Ô¢ÏÓאינגאנצן אויסרייסן זאל ער ‚„ω')און ‰˘ÈÏ˙") ער עבר, זיין «

אזוי און וועלט, דער אויף יעצט האלט ער וואו "הוה ", דעם אויף "זה" אויף נאר קאנצענטרירן זיך זאל

פונדאסניי. לעבן זיין אויפבויען קענען ער וועט - וגו'", ממעשינו "ינחמנו

גאסה . גאנצע א נדן, באקומען חתונה די נאך האט זצ"ל הגרי"ז רב בריסקער דער אז דערציילט , מען

דערצו פארנומען צו איז ער אז געזעהן ער האט חתונה , די נאך ווארשע. שטאט דער אין בנינים מיט

א געדונגען רב בריסקער דער האט תורה . ביטול איהם פאר גורם איז עס און דירות, די פארדינגען צו

געלט . דאס זיין משקיע מען זאל דערנאך און דירות, די פארקויפן זאל וואס מעקלער

וועלט ערשטע די אויסגעבראכן האט אינמיטן אבער דערין, זיין עוסק אנגעהויבן האט מעקלער דער

מלחמה, די נאך ïליטים . אלע מיט צוזאמען ווארשע , פון אנטלאפן איז רב בריסקער דער און מלחמה ,

אוועק איז מעקלער דער אז געהערט האט און ווארשע , קיין צוריקגעקומען איז רב בריסקער דער ווען

אויסצוגעפינען רעגירונג, די פון ביוראען די אין אריבערגעגאנגען רב בריסקער דער איז וועלט דער פון

איז וועלכער מעקלער, דער אז אויסגעפונען, לבו לדאבון ער האט דארט בנינים. זיינע פון מצב דעם

זענען דירות די כאילו נאמען, זיין אויף הייזער די איבערגעשריבן און בא'גנב'עט איהם האט גנב, א געווען

כל . ובחוסר בעירום געבליבן איז רב בריסקער דער און זיינע,

האט ער ביז בארוהיגט, נישט זיך האט רב בריסקער דער געטוהן? רב בריסקער דער האט וואס אלזא,

תולדות - קוואל פרשה åדער

òëéìèòà ïëàøáòâñéåà èàä ,÷éøåö øäà騨¨©èðà÷àá ,èðéåå "ïéò÷éøàä" øòùéîøåèù¨èàä .÷øàé åéð ïåô èðòâòâîåà éã ïéà ,"éãðòñ" ñì੨¨èøéñàt èàä ñò æà ,ïàîøòâðåé à èìééöøòã øéî©©©¨©ïòååòâ ïòðòæ ñò åàåå ,ãåàåå÷éòì ïéà ñàâ à óéåà©©øòæééä óðéô ïåà ,èééæ ïééà óéåà øòæééä óðéô ,íéðééðáà ïòååòâ æéà ïéðá ïãòé ïéà .èééæ òèééååö éã óéåà©óðéô ïòðòæ ,àìôä äáøîì .øòîééá èéî ïèøàâ¨øòîééá óðéô ïåà ,èðéåå ï'èéî ïâéåìôòâ÷òååà øòîééá©æéà øòãðåàåå ø÷éò øòã øòáà .ïáéìáòâøòáéà ïòðòæ¨ïñéøòâñéåà èùéð ïòðòæ øòîééá éã æà ,ïòååòâ©èùéð ùîî èàä'î ïåà ,øãåñî øãñ à èéåì ïøàååò⨩¨àé æéà íéåá ïééà ñàååøàô ïòðàèùøàô©©©¨¨æéà íéåá øòèééååö à ïåà ïâéåìôòâ÷òååà©©

.èøà ï'ôéåà ïáéìáòâøòáéà¨

øòèòtùøòîééá éã æà ,ïòðåôòâñéåà ïòî èà䨩úëøòî" à êéæ ïáòð èàäòâ ïáà䨩©ïò÷ðéøèðà ïéà ïèìàäòâ ééæ èàä ïòî ,"äé÷ù䨩¨?ïòååòâ æéà ñàåå .ïâéåìôòâ÷òååà àé ïòðòæ ,øãñ먩¨øò èàä ,øòñàåå êàã èëåæ íéåá ïåô ùøåù øò㨩¨æéà àìéîî ïåà ,ãøò øòã øòèðåà øòñàåå èëåæòâ©èùéð øò æéà øàôøòã ïåà ,óéè ïáéìáòâ øò©ñàåå øòîééá éã ïë ïéàù äî .èðéåå ï'èéî ïâéåìôòâ¨èéî êéæ ïò÷ðéøèðà ïåô íòèñéñ à èàäòâ ïáà䨩©¨

.ïâéåìôòâ÷òååà àé ïòðòæ ,øòñàå婨©

øòãà :ãðòâìàô éåå ,æéà íòã ïåô ìëùä øñåïééã ïáàä ìàæ êéà ïòåå ,èâàæ ùèðò¨

àæà ïåà êéìøò éåæà ïééæ ìàæ êéà ,"äé÷ùä úëøòî"¨©©©èàäòâ êéåà êéà èìàåå ,èæéá åã éåå íéîù àø騩èøéñàt èàä ñò æà øéî ïòäòæ àã øòáà ...ïåçèᨨ©¨©à èàäòâ ïáàä ñàåå éã ,òèøò÷øàô ñàã è÷ðåt¨©¨¨©©óøàã ùèðòî à .ïâéåìôòâ ïòðòæ ,äé÷ùä úëøòî©©óéè ïëåæ ïåà ,ïåçèáä úãî èéî ïééæ ÷æçî øàð êéæ¨èéî ïééæ åö ÷æçî øãñë êéæ ,ïöøàä ïéà êéæ ééá óéè©

.ïåçèá ïåà äðåîà

êøãáïòî èâàæ ,úåçöãéà à :ìèøòåå à êà𠨨©©èàä ,èìòâ ïéà èâéèéåðòâ êéæ èàä ñàå娨¨:ìåëéáë øòôòùàá íåö ååéøá à ïáéøùòâðà©©ïáàä óøàã êéà ,åãåáë õøàä ìë àìî ...ãåáëì"©¨àæà ïäòæòâ èàä øòâòøè-èñàt øòã ïòåå ."...èìò⨨©©,ïòèùøòáéåà íåö èáééøù ãéà à ,ååéøá íòðãàíòðéà èééèù ñàåå ïäòæ åö âéøòâééð ïòååòâ øò æéà¨ñàåå âéãðòäòæ ...èðòôòòâ ñò èàä øò ïåà ,ååéøᨨóéåà èàäòâ úåðîçø øò èàä ,èáééøù ãéà øò㨩500 è÷éùòâðééøà íäéà èàä ïåà ,ãéà íò㨩ãéà øòã èàä ,ìäàî òâéãðòîå÷ ñàã ...øàìà㨩¨¨¨ïáìòæ ï'èéî ïòèùøòáéåà íåö ïáéøùòâ ìäàîà êà𨩨øòáà" :ïáéøùòâåö øò èàä ïàã øòáà ,çñå𨩨¨åèñìàæ ìäàî ñàã æà ,êéã èòá êéà ,øòôòùàá©©¨¨¨èîòð øò ìééåå ,çéìù ïéé÷ èéî ï÷éù èùéð øéî

."...ïåôøòã èôìòä à tàø੨©

øòãèàäòâ èàä ãéà øòã :íòã ïåô ìëùä øñå,íäéà èéâ íìåò ìù åðåáø øòã æà ïåçèá©

מאל . צענדליגער דורכגעלערנט עס און הבטחון, שער הלבבות חובת ספה "ק דעם לערנען געזעצט זיך

געזאגט: רב בריסקער דער האט ש ïעטער

יעצט ווארשע... אין גאס א פארמאגט וואס מענטש דער איז עושר אן אז געמיינט , איך האב יעצט ביז -

הבטחון", שער הלבבות, "חובת דעם דורך לערנט וואס דער איז גביר אמת'ער דער אז אמת, דעם איך ווייס

אויבערשטען. דעם פון איז אלעס אז דאך ווייסט ער ווייל טאג", א "לעבט איינער אזא מאהל . צענדליגער

תהלים אין ïסוקים די געטייטשט רב בריסקער דער האט זה, ‚-„)מענין ,ÊÏ) שכן טוב, ועשה בה ' "בטח

אמונה, און בטחון אמת'ן דעם האט איד א אז לבך". משאלות לך ויתן ה', על והתענג אמונה . ורעה ארץ

אויבערשטער דער וואס אלעם פון תענוג א שטענדיג האט ער ה '", על "והתענג פון בחינה דער אין ער איז

איהם . מיט טוט

תולדות - קוואל פרשה æדער

tàøà èîòð øòöéîò æà èàäòâ àøåî èàä øò øà𨨩©©¨èìòâ íòðåô èôìòä àåååå... ©

באשעפער פון איז אלעסאיז מציאה די - שערים מאה ההוא בשנה וימצא

השתדלות די פון תוצאה א נישט

ï'ôéåàäøãñ øòâéèðééä øòã ïéà ÷åñt(áé ,åë)

àåää äðùá àöîéå àåää äðùá ÷çöé òøæéåà ,"áåè íåé úùåã÷" øòã èâòøô ,íéøòù äàî©ïåà ,äòéâé à ïà ,úòãä çñéäá êàã èîå÷ äàéö©æéà éåå æéà ,"òøæéå" ,èééæòâðééà èàä ÷çöé áéåà¨èàä øò æà ,"àöîéå" íòã óéåà ïâàæ åö êééù¨©¨êàã èàä øò ?ìéô éåæà ìäàî èøòãðåä ïòðåôò⨩¨¨

?ãìòô íòã óéåà èééáøàòâ©

èøòôèðòäøåú éã æà ,"áåè íåé úùåã÷" øòã©àã æéà'ñ æà ,ïòðøòì åö èîå÷©¨,ãìòô ïééæ ïéà èëàî ùèðòî à ñàåå úåìãúù䨩©æéà ñò ,"äàéöî" ïåô äðéçá à àã æéà ñò øòá਩

.úåìãúùä ïééæ ïåô äàöåú à èùéð ììëá©

éàãååàæ"àà éåå ,úåìãúùä ïäåè ïòî óøàã ©©ì"öæ áåìòìî éëãøî äùî éáø ÷"äøäøòâéèðééä øòã ïéà ÷åñt íòã óéåà èâàæòâ èà䨨

äøãñ(åë ,äë)åðéáà á÷òé ,åùò á÷òá úæçåà åãéåøò ìééåå ,åùò ïåô ñåô íòã ètàëòâðà èàä ä"ò¨¨©øòã .øòèùøò øòã ñéåøà èééâ øò æà ïäòæòâ èà䨩©øòã ïééæ èìàååòâ èàä á÷òé æà ,æéà èùt øò'èåùt©¨¨ïééâñéåøà èìàååòâ øòáéøòã èàä øò ïåà ,øåëᨨ©ïäòæòâ èàä á÷òé æà ,øòååù æéà éåæà áéåà .èùøò©©¨øò èàä ñàååøàô ,ïñéåøãðéà ïéåù æéà åùò æà©©¨¨,ïñéåøãðéà ïéåù êàã æéà øò ?ñåô ïééæ ètàëòâð੨

?åöøòã ïäåè èùéðøàâ ïéåù ïò÷ á÷òé ïåà¨

æéàøò÷öà÷ ïåô èâðòøáòâ èøòåå ñò ,õåøéú øòã¨ééñ òâåð æéà úåìãúùä æà ,ì"öæ ï'éáø©íåøà êéæ è÷å÷ ùèðòî à .úåéîùâá ééñ ,úåéðçåøá©©àì ,úåéîùâá øòãà ,úåéðçåøá æéà áöî ïééæ éåå¨ïééæ éåå ñéåà èùéð íäéà èäòæ ñò ïåà ,åðéìòøò÷öà÷ øòã èàä .ïôìòä ñòtò ïò÷ úåìãúù䨨ïééæ æà ïééà êéæ èãòø ùèðòî øòã æà ,èâàæòâ éáø¨©©,úåòè à æéà'ñ øòáà .ïôìòä ñòtò ïò÷ úåìãúù䨩ïäåè óøàã'î ,èùéð ò÷àè èôìòä úåìãúùä éã©©ïñééäòâ èàä øòèùøòáéåà øòã ìééåå úåìãúùä¨èòåå íìåò ìù åðåáø øòã øòáà ,úåìãúùä ïëà

.èééæ ïééæ ïåô ïôìòä øéã

èàäéã ïòååòâ æéà ñàã æà ,èâàæòâ ì"æ òãééæ øòã ¨¨©¨æéà åùò æà èäòæ øò .åðéáà á÷òé ïåô äðååë©ãéà à ïåà ,ãéà à ïéá êéà øòáà ,ïñéåøãðéà ïéåù¨©©ïåà ,úåìãúùä èåè ãéà à .ïøéåìøàô èùéð èøòåå©©äìåòt éã .ñåô ñ'åùò ètàëòâðà øò èàä íòã ïâòå娨©æà ,ïäåèòâôéåà óåñ íåö ò÷àè èàä åðéáà á÷òé ïåô¨©©

å÷øàô íäéà èàä åùò.äøåëá éã èôé ¨©

øòãèâàæ æ"è('à ïîéñ ç"åà)øéî ñàååøàô íòè à ¨©©¨ïò÷ðòãòâ åö éãë ,âàè ïãòé ïîä úùøt ïâà樨äðùî øòã æéà .øòôòùàá ïåô èîå÷ äñðøt éã æà©©

èøàã äøåøá(â"é ÷"ñ 'à ïîéñ)øòã ìééåå ,øéáñî ¨èâàæ ÷åñt(çé ,æè úåîù)äáøîä óéãòä àìå ¨

øòî ïòîåðòâ èàä ñàåå øòã ,øéñçä àì èéòîîä娨ñàåå øòã ïåà ,èðéãøàô øòî èùéðøàâ èàä ï©¨ïòîå÷àá èùéð èàä ,ïî øòâéðééåå ïòîåðòâ èà䨨©:ñéåà èøéô "äøåøá äðùî" øòã ïåà .øòâéðééååéåáéø ïéàù" ,ïòðøòì åö æðåà èîå÷ ñàã - "úåøåäì"¨èñåè åã ñàåå ñàã æà ,"äîåàî ìéòåî úåìãúùä䩨¨

צווישן ו . חילוק דער זאגן, פלעגט ïאניעוועזש, דישיבת משגיח זצ"ל לעווינשטיין יחזקאל רבי הגה"צ

מאכן דאך דארפן ביידע בטחון, נישט האט וואס מענטש דער און בטחון האט וואס מענטש א

א מיט אלעס טוט בטחון, האט וואס דער הנפש ", "מרגוע איז חילוק דער דען, וואס נאר השתדלות.

נאך. האבן צו כסדר נאר זוכט בטחון, קיין נישט האט וואס דער אבער רוהיגקייט.

תולדות - קוואל פרשה çדער

èñìàæ åã æà èùéð èôìòä ,úåìãúùä øòèìòâ øòî ïòðéãøàôææææ. ©

øòãìäàîà èàä ò"éæ øòðéùæéø øòâéìéé䨩¨øòã èàä ,ïöëòø÷ øòèëàè ïééæ èøòäò⨨

:èâàæòâ øéà øòðéùæéø¨

-,õëòø÷ à èâðòøá õëòø÷ à ìééåå ,èùéð õëòø÷©©!÷ðàã à èâðòøá ÷ðàã à ïåà©©©©

ïåàñàã èìééöøòã øéà èàä øòðéùæéø øò㨨:òãðòâìàô¨

-ìäàîà ïòâðàâòâ íäéà æéà ñò ñàåå øéáâ ੨©©¨èöëòø÷òâ èàä ,èåâ éåæà èùéð ìäàîà ïåà èå⩨©¨.øòååù íäéà ñò èééâ ìäàîåö æà ,áöî ïééæ óéå੨ãøåé à øàô èëàîòâ ìîéä ïåô íäéà ïòî èà䨩©©,ïöëòø÷ åö øòî êàð ïáéåäòâðà èàä øò ïåà ,ò"쨨¨ïøàååòâ æéà øò æéá äèî äèî ïòâðàâòâ æéà øò ïå੨èöëòø÷òâ øò èàä .ì"çø íéçútä ìò øæçî ੨òâð à íéðt ï'ôéåà ïòîå÷àá èàä ïåà ,øòî êà𨨩©ïééâ èðò÷òâ èùéð øòî èàä øò ïåà ,ò"ì úòøö¨øòî êàð øò èàä .èìòâ êàð øòæééä éã øòáéਨ¨æãìàä ïéà úðáâ à ïòîå÷àá èàä ïåà ,èöëòø÷ò⨩©©.ïñò ñàã ïòâðéìùtàøà èðò÷òâ èùéð èàä øò æ੨©¨¨

ñìàîòãíòã ïò÷ðàã ïáéåäòâðà øò èàä ¨¨¨©ñàåå ïùèðòî àã ïòðòæ ñò æà øòôòùàá©©¨¨àã ïòðòæ ñò :øò éåå áöî ïøòâøò ïà ïéà êéæ ïòðéôò⩨

!ä"á áòì êéà øòáà ,ì"çø âàè ïãòé úåéåå쨨

æàíòã è÷ðàã øò æà ìîéä ïéà ïäòæòâ èàä'î ©¨©©áéåà" :ìîéä ïéà èâàæòâ ïòî èàä ,øòôòùàᩨ¨óéåà ïáòâ øéã ïòî èòåå ,èñáòì åã æà èñ÷ðàã åã©©

æéà æãìàä ïéà úðáâ ïééæ ïåà ,"!ïò÷ðàã åö ñàå娩©êàð ïáòâòâ íäéà ïòî èàä .ïøàååòâ èìééäòâñéåਨ¨ïøàååòâ øò æéà éåæà ïåà ,ìîéä ïåô ñèåâ øòà ïééæ èðò÷òâ èàä øò ïåà ,úòøö ïééæ ïåô èðåæò⨩ïò÷ øò æà è÷ðàãòâ øò èàä .íéçútä ìò øæç©øò æéà éåæà ïåà ...èìòâ êàð øòæééä éã øòáéà ïéé⨩íäéà èàä ãéà à æéá ,äìòî äìòî ÷éøåö ïòâðàâòâ©©¨ïáéåäòâðà ÷éøåö èàä øò ïåà ,èìòâ èâøàáò⨨¨ïééæ åö ïòîå÷òâ÷éøåö æéà øò ïåà ,ïòìãðàä©

.áöî ïâéãøòéøô

èàä:èøéôòâñéåà øòðéùæéø øòã ¨

-à èâðòøá õëòø÷ à ?äùòî éã åèñééèùøàô©©©!÷ðàã à èâðòøá ÷ðàã à ïåà ,õëòø÷©©©©

àï'èéî ïáòì åö ïòðéåàååòâåö êéæ óøàã ãéà ©©íòã ïò÷ðàã âéãðòèù ïåà ,øòôòùàá©©,ïò÷ðàã åö ñàåå óéåà ä"á èàä øòãòé ,øòôòùàᩨ¨©øòã èòåå ,ïò÷ðàã åö ñàåå óéåà èôòøè'î æà ïå੨©èåâ ïééæ íäéà èòåå ñò ïåà ,øòñòá øàð ïøòåå áöî¨

ïåà âéèëòì ïåà.ñéæ

מענטש דער פון חיות די - חי אתה כרחך בעל מיט זיך מוטשעט ער וואס דעם פון קומט

øòãúëñî ïéà èáééøù "øôåñ íúç" øòâéìééäúåáà('ã ÷øô óåñ)êçøë ìòá äðùî éã óéåà

ñàåå ,ïééèùøàô ïòî óøàã äøåàëì ,'åëå éç äúà©©¨øòðééà øòãòé øàð ?"êçøë ìòá" ïåô äðååë éã æéà¨óøàã ñàååøàô èâòøô øò ïåà ,ì÷òt ïééæ êàã èà䨨©¨©ìò" :"øôåñ íúç" øòã èâàæ .ïòùèåî êéæ êéà¨,øòååù ïà øéã ïòîå÷ ñàåå ïëàæ éã ïåô - "êçø멨¨éã ïåô - "éç äúà" íòã ïåô ,"êçøë ìòá" úðéçáá

ע"הז. אבינו יעקב אז ויצא, ïרשת אין רש"י פון ווערטער די אויף געברענגט ווערט צחות דרך על

איז טוהן. שלעכטס קענען נישט איהם זאל חיות די כדי ,ïקא זיין ארום שטיינער די געלייגט האט

געקענט חיות די דאך האבן גוף , זיין פון טיילן אנדערע די באשיצט נישט אבער דאך האט ער שווער,

גיט עולם של רבונו דער אז אמת, דעם געוואוסט האט אבינו יעקב נאר זייט ? אנדערע אן פון קומען

די גענוג איז השתדלות, טוהן דארף ער נאר בייסן, נישט איהם זאלן חיות די אז איהם אויף אכטונג

.ïקא דעם ארום שטיינער די לייגן צו השתדלות

תולדות - קוואל פרשה èדער

à ìééåå ,èìòåå øòã óéåà åèñáòì ïèéé÷âéøòååù©ïèéé÷âéøòååù ïåà úåâàã ïéé÷ èùéð èàä ñàåå ùèðò,èåìá ïéà "íåîòéù" à èîå÷àá øò ,íîòåùî èøòåå©©

.ì"çø åúòãî tàøà èééâ øò ïå੨

èáééøù,åðéîéá äéä äùòîå :"øôåñ íúç" øòãèàä ñàåå éåâ øòëééø à ïòååòâ æéà ñò©¨¨èàä øò æà ïòååòâ óåñ ïééæ æéà ,íéúøùî èàäòâ©©¨èæàìòâøòáéà èàä øò ïåà ,ïáòì ñàã ïòîåðòâ êé樨¨èåè øò ,ïáòì ñàã êéæ èîòð øò ñàååøàô ååéøá à©©¨¨...úåâàã íåù ïéé÷ èàäòâ èùéð èàä øò ìééåå ñò¨©

øò,éåâ à ééá øàð øòáà æéà ñàã :ñéåà èøéô¨¨¨©øòã ìééåå ,ùøòãðà æéà ,ïãéà ,æðåà ééá øòáà©úàøé ïåà äøåú ïáòâòâ æðåà èàä øòèùøòáéåà¨ïéà "êçøë ìò" íòã ïâééìðééøà ïò÷ ãéà à .íéîù©©éã ïâééìðééøà èñòåå åã áéåà .íéîù úàøé ïåà äøåú©ïôøàã èùéð åèñòåå ,'ä úãåáò ïåà äøåú ïéà äòéâé©

."ñ'êçøë ìò" òøòãðà ïáà䨩

ïéàíúç" øòã èáééøù äøãñ øòâéèðééä øòã÷åñt ï'ôéåà äðéçá òáìòæ éã "øôåñ(çë ,æë)

éã ïòîå÷àá èàä åùò ,'åâå "íé÷ìàä êì ïúéå"¨©äëøá(èì íù),'åâå "êáùåî äéäé õøàä éðîùî"

éã àã êéåà øò èáééøù ."äéçú êáøç ìòå" ïåà¨ïòååòâ æéà ñàåå éåâ ïëééø íòðòé ïåô äùòî òáìòæ¨èàäòâ èùéð èàä øò ìééåå úòãì åîöò ãáàî ੨©

.úåâàã ïéé÷

ñàãäéäé õøàä éðîùî" ÷åñt øòã èâàæ ¨¨÷åñt íòã óéåà ïòðò'ùøã éã ïåà ,"êáùåî

(å ,æ"ñô ø"á)ïáàä èñòåå åã ."ïåé ìù àéìèéà åæ"¨èñìàæ øòáà ,èìòåå øòã óéåà ïèåâ íòìà ïåô©¨¨øàð ,øéã øàô ïééæ èåâ èùéð èòåå ñàã æà ,ïñéå婨©¨èéî ïèééáøà ïôøàã èñòåå åã ,"äéçú êáøç ìòå"©©øåù" à éåå ïééæ åèñòåå ,èùéð áéåà ìééåå ,ãøòååù éã©ñ÷à øòètàèùòâðà ïà éåå ,"äèéçùì êìåää íèt©¨¨¨íúç" øòã .äèéçù éã åö íäéà èøéô'î ñàåå¨

àìà ,íéøçàì àì áøç ,êáøç" :èáééøù "øôåñ.ïáòì ïòðò÷ åèñòåå- "äéçú" íòã ïåô øàð ,"åîöòì¨

ïåàñàã æà ,òáìòæ ñàã ñéåà êéåà øò èøéô à㨨©¨à øòáà ,òùøä åùò øàô äöò ïà øàð æé਩©¨©íäéà óéåà èééèù ,úååöîå äøåú èàä ñàåå ãéਨ

(èé ,ì íéøáã)ïåà ,"íééçá úøçáå"(âé ,ãì íéìäú)éî"."íééç õôçä ùéàä

éåæàì"öæ øòðéùæàìàåå íééç éáø ïåàâä èáééøù ©¨¨øòã ,äøéúñ à ïøòôèðòøàô åö èøà ïà óéå੨©©

èâàæ ÷åñtéøáã)(çé ,åè íøùà ìëá êé÷ìà 'ä êëøáå ¨ïäåè óøàã ùèðòî øòã æà òîùî æéà ,äùòú©©

,èééèù ÷åñt ïèééååö à ïéà ïåà ,úåìãúùä,â éìùî) ©(ä,"ïòùú ìà êúðéá ìàå ,êáì ìëá 'ä ìà çèá"

èùéðøàâ óøàã ùèðòî øòã æà òîùî êàã æé਩©¨!ïòèùøòáéåà íòã óéåà ïæàìøàô êéæ øàð ,ïäå訩¨

èâàæíéáåúë éðù ,øòðéùæàìàåå íééç éáø ¨¨¨íé÷åñt ééååö ïòåå ,äæ úà äæ íéùéçëîäáåúëä àá ,ïøòãðà íòã øòðééà øúåñ ïòðòæ©ïåà ÷åñt øòèéøã à èîå÷ ,íäéðéá òéøëéå éùéìùä©÷åñt ïèéøã à ïéà .ééæ ïùéååö äøùt à èëàî©©©

èééèù(è ,áë íéìäú)éë åäìéöé åäèìôé 'ä ìà ìåâøéô à ïåà ,ìñòô òâéãðåø à àã æéà ñò .åá õô稩©ïâéèðà÷ øéô à ïøéô ïìéåå ïòî áéåà .ìñòô òâéèðà÷©©©øòáà ,èðòä éã èéî ïtòìù ñò ïòî óøàã ,ñàô©©¨,ìäàî ïééà ïtåèù åö âåðòâ æéà ,ñàô ïâéãðåø à©©¨

.ïééìà êéæ ïåô èøäàô ñò ïå਩

ñàãéàãååà ,"'ä ìà ìåâ" :÷åñt øòã èâàæ ¨¨©èééèù ñò éåå ,úåìãúùä ïëàî åèñôøàã©©âåðòâ æéà'ñ øòáà ,"äùòú øùà ìëá êéúëøáå"¨ïééìà ïéåù êéæ èòåå ñò ïåà ,"tåèù ïééà"©êáì ìëá 'á çèá" ,æéà ø÷éò øòã ."ïøòìà÷tàøà"©¨¨óéåà ïæàìøàô êéæ èñìàæ åã ,"ïòùéú ìà êúðéá ìà娩¨

.ä"á øòôòùàá íòã©

תולדות - קוואל פרשה éדער

למברכיהם קודמים אורריהם הצדיקים

ï'ôéåàäøãñ øòâéèðééä øòã ïéà ÷åñt(èë ,æë)

:é"ùø èâàæ ,"êåøá êéëøáîå øåøà êéøøåà"¨."íäéëøáîì íéîãå÷ íäéøòöîå íäéøøåà ,íé÷éãöä"

èùèééè"ìàøùé éøáã" øòãïééæ ïåô ïòîàð ïéà)¨

(ì"öæ ïéìàååæî ÷"äøä øòèàôä"ò êìîä ãåã , ¨

íéìäú ïéà èâàæ(çë ,è÷ íéìäú)äúàå äîä åìì÷é" ¨êìîä ãåã èàä ñàååøàô ,øòååù æéà ."êøáú©¨¨äøåàëì ?ïèìòù íäéà ìàæ íéòùø éã æà ïèòáò⩨äúà åìì÷é íà åìéôà" ,ïâàæ åö èñàtòâ èìàå娩¨åèñìàæ ,ïèìòù êéî ïìòåå ééæ áéåà êéåà" ,"êøáú¨

?"ïùèðòá êéî

æéàèàä êìîä ãåã æà ,íòã óéåà õåøéú øò㩨ééæ ñàåå úåìì÷ éã :ãåñ íòã èñåàååòâ¨øòã .úåëøá éã íäéà óéåà ïòâðòøá ,íäéà ïèìòùæéà ñàã ."êøáú äúàå" íòã èâðòøá "äîä åìì÷é"¨íéîãå÷ íäéøøåà íé÷éãöä" :é"ùø ïåô äðååë éã êéåà."íäéøøåà" íòã êàð èîå÷ äëøá éã ,"íäéëøáîì¨

ïéðòîñàåå äùòî éã óéåà íéøôñ éã ïâàæ ä樨àøîâ øòã ïéà èâðòøáòâ èøòåå(.æ úéðòú)

òùåäé éáø èâòøôòâ èàä øñé÷ íòðåô øòèëàè é㨨òðééù à ,"øòåëî éìëá äøàåôî äîëç" ,äéððç ïá©èðééîòâ íäéà èàä éæ ?éìë ò'ñåàéî à ïéà äîë穨ñéåà èäòæ øò øòáà íëç à æéà øò æà ,ïâàæ åö¨©©¨øéà äéððç ïá òùåäé éáø èàä .ñåàéî¨øñé÷ øòã òèàè øéà éåå è÷ðåt æà ,èøòì÷òâôéåà©©òøòééè òðééù éã ïéà èùéð ïééåå ñàã ïééøà èâéé쩨ééá òáìòæ ñàã ,éìë òðòãøò ïà ïéà øàð ,íéì먩¨èðéôòâ ,äîëç òðééù à æéà ñàåå äøåú éã ,äøåú¨©

."øòåëî éìë" à ééá à÷ååã êéæ©

èàäíòðåô øòèëàè éã,èâòøôòâ øòèééåå øñé÷ ¨¨êàã ïòðòæ ñò ,"?éøéîâã éøéôù àëéà àäå"¨ïòðò÷ ïåà âåì÷ êéåà ïòðòæ ñàåå ïùèðòî òðééù à㨨äéððç ïá òùåäé éáø èàä ?ïòðøòì èåâ¨ééæ áéåà ,"éôè éîéëç ååä ,éðñ ååä éà" ,èøòôèðòòâ.øòâåì÷ ïòååòâ ééæ ïèìàåå ,ñåàéî ïòååòâ ïèìàå娨

øòáàæéà ,èðàîøòã øòäéøô ïáàä øéî éåå èéåì ¨¨ééæ áéåà ,"éðñ ååä éà" æà êéåà äðååë éã©øòöî ìñéáà ééæ ïìàæ ñàåå ,íéàðåù èàäòâ ïèìàå娩¨¨©ééæ ïåà ,ïôìàäòâ ééæ ñò èìàåå ,ïééæ äæáî ïåà ïéé樨

øòâåì÷ êàð ïòååòâ ïèìàååçççç. ¨¨

ר ח. זוועהיל הרה"ק פון זי"ע משה גדלי' Ô¢Á)בי „"Î ‡ÏÂÏȉ„ ‡ÓÂÈ) נאך כידוע . מיטגעמאכט סאך א האט

און רעגירונג, די קעגן שïיאנירט האבן זיי אז אידן צוויי אויף בלבול א געווען איז זוועהיל, אין

איז ער אז מענטש א אויף חשד אזא רוסלאנד אין געמיינט האט עס וואס זיין מסביר נישט דא מ 'דארף

שïיאן. א

רבי פון געפאדערט ïאליציי די האט משה, גדלי' רבי ביי איינגעשטאנען זענען אידן צוויי די וויבאלד

אויף אויסזאגן געוואלט נישט אבער האט ער זענען. מענטשן צוויי די ווער אויסזאגן זאל ער משה, גדלי'

וואס שטול , עלעקטרישע אן אויף משה'ן גדלי' רבי ארויפגעזעצט רשעים די האבן איד, צווייטן א

געענטפערט נישט אבער האט משה גדלי' רבי הרה "ק לעבעדיג. ארויס נישט דעם פון מען איז געוויינלעך

איד. צווייטן א ארויסצוגעבן ווארט , א מיט

א געהאט אמאהל האט זוועהיל פון שופט דער וויבאלד נאר הענגען, געוואלט איהם מ 'האט אלזא,

סיביר. קיין איהם אוועקצושיקן עונש דעם פארביטן ער האט זיידע, משה'ס גדלי' רבי פון טובה

אהין, אנגעקומען איז ער ווען יאהר. שווערע אכט געשמאכטעט משה גדלי' רבי האט סיביר אין דארט

פליגן די טעג. זיבן טרינקען און עסן צו געגעבן נישט און גרוב, א אין אריינגעווארפן איהם מען האט

הונגער דעם פון אויסהאלטן נישט וועט ער אז געמיינט האט ער אז גוף, הייליגן אויפ 'ן געפלויגן זענען

ויסורים . צרות די און

תולדות - קוואל פרשה àéדער

דערציילט, ש ïעטער האט משה גדלי' רבי און סענדוויטש, א גרוב אין אריינגעפאלן איז טאג זיבעטן אין

מרוב ער וואלט ערד, דער אויף געפאלן וואלט סענדוויטש דער אויב אז שוואך, אזוי געווען איז ער אז

ער האט נאז , זיין ביי ממש געפאלן איז עס נאר אויפהייבן, עס און זיך אראïבייגן געקענט נישט חולשה

האט אזוי און געגעסן, עס און ציין, די צו הענט די מיט סענדוויטש דעם דערנענטערט כוחותיו בשארית

לעבן. דאס געראטעוועט קוים-קוים זיך ער

זצ"ל משה גדלי' רבי הרה "ק פון אייניקל אן האט ‰‡„Ì"ȯÂÓ)אמאהל ÈÏ„‚Ó ÔÚÂÂÚ‚ ¯ÚËÚt˘ Êȇ ¯ÚÎÏÚÂÂ)געזאגט

האט סענדוויטש ... דעם אראïגעווארפן הימל פון זיידעס די האבן אויס, ווייזט עס ווי אז זיידן, פאר'ן

ו ïשטותו אמונתו ברוב משה גדלי' ‚‡ÓÊÂ˙)רבי ÔÈȘ Ô‚‡¯Ë¯‡Ù ‚È„�Ú�Ú˜ ˢÈ�געזאגט:( , «»

איהם ... פון אראïגעפאלן איז עס און אדורכגעגאנגען דארט איז זעלנער א אז מיין איך -

נישט ער דארף מענטש , א פאר ש ïייז שיקן וויל עולם של רבונו דער ווען זאגן , צו געמיינט האט ער

זעלנער... ïשוט'ן א דורך אויך אראïקומען קען עס הימל, פון זיידעס די דורך שיקן

אמאהל האט ער וואס דעם פון זעהן מען קען זי"ע, משה גדלי' רבי הרה "ק פון ישראל אהבת מדת [די

געזאגט:

טאטע דער -(Ú"ÈÊ ¯ÚÏȉÚÂÂÊ Ú˜'‰ÓÏ˘ È·¯ איד;(‰¯‰"˜ צווייטן א פאר גוף זיין אוועקצוגעבן גרייט געווען איז

מדרגה די אין נישט בין ‚ÛÂ)איך ÌÚ„ Էڂˆ˜Ú‡) פאר אוועקצוגעבן גרייט איך בין פינגער צעהן די אבער , «

איד... א

וואס איד צווייטן א פאר אוועקגעבן כאטש לאמיר אבער מדריגה, דער אין נישט טאקע זענען מיר

פינגער...] די צווישן לעכער די אין נישט פינגער, די אין ליגט עס

געווען איז יאהר, אכט נאך סיביר, פון פריי ווערן ארויסגעלאזט זאל ער צייט די געקומען איז עס ווען

זעלנער דער האט פריי, די אויף ארויס מ'גייט ווען צעטל א אונטערשרייבן דארף מען וויבאלד שבת.

אונטערש נישט קען איך שבת, איז "עס ער, זאגט אונטערשרייבן, משה 'ן גדלי' רבי דאסגעהייסן רייבן

דא...". בלייבן איך וועל "נו, משה : גדלי' רבי זאגט דא"... בלייבן וועסטו "נו, סאלדאט : דער זאגט צעטל ".

"Ò¯Ú�‡˘È„�‡˜ ¯ÈÚ" ÔÈȘ ÔÚÂÂÚ‚ ˢÈ� ÔÚ�ÚÊ ¯È·ÈÒ ÔÂÙ Ï"Á¯ ˙¯ˆ Ú¯ÚËÈ· È„ Ôȇ ..."‡„ Ô·ÈÈÏ·" Ë�ÈÈÓ ÒÚ Ò‡Â ÔÏÚˢ¯‡Ù ÍÈÊ ÔÚ�Ú˜ ¯ÈÓ)»»»»»

(...Ë�Èȉ ‰"· Ô·‡‰ ¯ÈÓ Ò‡Â ÔËÈȘÎÈÏÓÚ˜‡· Ú¯Ú„�‡ Ô‡. ««»»

אז זעהענדיג און איד, א נאך ווערן באפרייט געדארפט דעמאלס האט משה 'ן גדלי' רבי מיט צוזאמען

געוואלט נישט אויך איד צווייטער דער האט צעטל , דאס אונטער נישט שרייבט משה גדלי' רבי הרה"ק

דער איהם פרעגט איד... יענעם פאר חתמ'ענען וועט ער אז געזאגט, משה גדלי' רבי האט אונטערשרייבן.

משה: גדלי' רבי זאגט אונטערשרייבן?!...". געוואלט נישט דאך האסט "דו זעלנער,

פאר אבער שבת', דוחה נפש 'ïיקוח און דאנעט , פון ארויסצוגיין נפש ïיקוח עס איז יענעם פאר -

נפש ... ïיקוח קיין נישט עס איז מיר

זיך... אונטערשרייבן אן ביידע , באפרייט ער האט ישראל, אהבת גרויסע זיין געזעהן האט שופט דער ווען

גדלי' רבי ווי איז , מעשה די פון לימוד דער אבער מעשיות, דערציילן צו סתם דא נישט דאך זוכן מיר

פונדעסטוועגן און איד, צווייטן א פאר לעבן דאס אויך אוועקצוגעבן נפש , מסירות געהאט האט משה

ווען אז דערציילט , מען ווי צווייטן, א געטוהן וויי חלילה נישט האט ער צו געהאט מורא אלץ ער האט

פאר געזאגט ער האט מאהל , לעצטע דאס ש ïיטאל אין משה'ן גדלי' רבי הרה"ק אריינגעפירט האט מען

זצ"ל: ראטה אלי ר' הגה"ח בקודש , משמש זיין

מורא נישט האב איך -(‰ÏÚÓ Ï˘ ÔÈ„ ÔÂÙ)אמאהל האב איך צי זאך: איין פון מורא נאר האב איך ,

ïסוק דער דאך זאגט אזוי איד! א ‡-‚)געטשע ïעט ,ÂË ÌÈω˙) קדשך בהר ישכון מי באהליך יגור מי ה' :

רעה . לרעהו עשה לא וגו',

תולדות - קוואל פרשה áéדער

לייענען געוואלט נישט צוערשט משה גדלי' רבי האט געווארן, נסתלק איז שלמה 'קע רבי הרה "ק ווען

עולם ". יסוד "צדיק א געווען איז טאטע דער טאטע; דער ווי נישט איז ער אז זאגענדיג, קוויטלעך,

ˆÔËÈÈ)איינמאהל Úˢ¯Ú È„ Ôȇ)המדרש בית אין אויסגערופן מען האט דאווענען, נאכ 'ן נאכט צו פרייטאג

אזייגער 8 דאווענען מען וועט אינדערפרי, שבת מארגן, אז נאמען, רבינ'ס ‡ÔÈאין È ¯ÚËÚt˘ ‰Ú˘ ڷχ‰ ‡) ««

(Ú˜'‰ÓÏ˘ È·¯ ˜"‰¯‰ ÔÂÙ ÔËÈȈ È„:כעס א מיט אנגערופן זיך מתïללים די פון איינער האט .

די אין דאווענען ווייטער מען וועט אכט, נאך האלב יאהרן אלע דא מ'דאווענט לאיש?! שמך מי -

צייט!... זעלבע

.8:30 דאווענען מען וועט גוט , געזאגט: משה גדלי' רבי הרה "ק האט

קוויטל ... א דערלאנגען איהם קען ער אז ראטה, אלי' ר' צו געזאגט משה גדלי' רבי הרה"ק האט זונטאג

זאך"... זעלבע די איז מריבה בשעת ïיו בולם אבער עולם , יסוד צדיק א געווען איז טאטע "דער

עולם . דעם ביי קוויטלעך גענומען ער האט אן דעמאלס פון

וועסט דו און קוויטל , א זיך פאר שרייב יענעם, ענטפערן צו אנשטאט אז זאגן, מען קען לענינינו

זיך... פאר ישועה א ïועל 'ן

דערציילן. צו איבער עס כדאי איז יאהרצייט , די צו ונראה סמוך האלטן מיר אז אבער מעשה , די ידוע איז עס

זי וואס טיטול א משוגע 'נע", די "י... גערופן זי מ'האט וואס אידענע, א געוואוינט האט ירושלים אין

באפאלן און ירושלים פון גאסן די אויף שטיין פלעגט זי מלא". "במחיר פארדינט און "געקויפט" זיך האט

רעדט... זי וואס געוואוסט האט זי אז געווען, איז בראך עיקר דער און ÈÊמענטשן, ˇ‰ ÏÏÂΉ ˘‡¯ ‡ ¯‡Ù) ««»

҇ - ËÈÈÏÚ‚�ÂÈ ¯‡Ù ,...̉ȇ Ô‚Ú Ԃ‡Ê Ô¯ÚËÏÚ È„ ҇ ˂‡ÊÚ‚ ÈÊ Ë‡‰ „ÓÏÓ ‡ ¯‡Ù Ô‡ ,̉ȇ Ô‚Ú Ԅگ ËÈÈÏÚ‚�ÂÈ È„ ҇ ˂‡ÊÚ‚»»««»»»»«»

(...ÈÈÊ Ô‚Ú Ԃ‡Ê Ò¯Ú‚È¢ È„.איר פון אנגעליטן סאך א זיך האבן אידן בקיצור, . »

זיך האבן אידן און ירושלים, אין קאנאנען און באמבעס די געפלויגן זענען עס ווען תש "ח, שנת אין

מקלטים די אין �˜Ò¯Ú)באהאלטן·) אין אויפגעהאלטן זיך האט פרוי דערמאנטע די אז אויסגעקומען איז ,

משה . גדלי' רבי הייליגער דער ווי בונקער זעלבן דעם

פרוי די פון אנגעליטן זיך האבן בונקער אין אידן די אז זיך „Èפארשטייט ÔÚ ʇ ,˙ÂÁˆ ͯ„· Ë‚‡ÊÚ‚ ˇ‰'Ó) »»«

(..."ÌÈÊ‚t" گȇ Էȉڂ�‡ ÍÈÊ Ô·‡‰ ,ËÏÚˢڂt‡ ÍÈÊ Ô·‡‰ ÌÈÊ‚t È„ ÔÚ ¯Ú·‡ ,„Át ·Èψ ,ÏÈˢ ÔÚÂÂÚ‚ ÈÊ Êȇ Ô‚ÈÂÏÙÚ‚ ÔÚ�ÚÊ ÌÈÊ‚t, »»»»»

אויך זיין" "מזכה דאך מ'מעג מקלט , צווייטן א אין איר אוועקשיקן געוואלט איר אידן אנוועזנדע די האבן

איר... פון האבן צו "הנאה " אידן אנדערע

געוואלט נישט עס זיי האבן געפונען, דארט זיך האט משה גדלי' רבי הייליגער דער אבער, וויבאלד,

צווייטן א אין פרוי די אריבערשיקן מ 'מעג צי משה, גדלי' רבי געפרעגט מ'האט און רשות, זיין אן טוהן

געענטפערט: משה גדלי' רבי האט בונקער.

דערציילן אבער אויך וויל איך מענטשן. דאך פארשעמט זי איר. פאר בונקער א בייטן מען מעג אוודאי -

פאלגנדע: דאס דערציילט האט ער און מקלט . אנדערן אן אין אריבער איר שיקן מיר איידער מעשה, קורצע א

פני על זוועהיל , אין נאך געווארן נפטר איז שלמה'קע, רבי הרה"ק פון טאכטער די שוועסטער, זיין

דאזיגע די פאר נפשות סכנת געווען איז היץ וואס ל"ע מחלה א פון געליטן האט זי זי"ע. הק ' אביהם

איר פון היץ די אראïצוקלאïן דאקטוירים די פון ïעולות אלע און היץ, געהאט זי האט אמאהל מחלה.

רח"ל . געווען מייאש איר האט דאקטאר דער און געהאלפן, נישט האבן קערïער,

רעביצין די האט גאס . די אויף ארויס איז און אויבער-ראק , דעם גענומען שלמה 'קע רבי הרה "ק האט

רבי האט מצב?!" אזא אין זיך געפינט טאכטער אונזער ווען לויפסטו, "וואו מאן, הייליגן איר געפרעגט

בזיונות". "זוכן לויפט ער אז געענטפערט, שלמה'קע

קלייט א אין געגאנגען ער איז בזיונות, באקומען צו גיין צו וואו געוואוסט דאך האט שלמה'קע רבי

תולדות - קוואל פרשה âéדער

אבינו יעקב פון נסיון די

øòãà ïéà èâàæòâ èàä ì"öæ áø øòáåìâéùæà÷¨¨¨©äùøã(ä"ôøú úðù)øòã ïéà íé÷åñt éã óéåà

,íéìäà áùåé íú ùéà á÷òéå :äùøô øòâéèðééä,äìéìå íîåé äãåáòä ìòå äøåúä ìò èöéæ á÷òéêéæ èééøã ñàåå ,ä"ò åðéáà ÷çöé òèàè øòã øòáà©á÷òé .òùøä åùò áéì øàâ èàä ,ïòìîéä éã ïéਨ

ïééî èééâ ñò åàåå èñééåå øòåå ,êéæ ééá èëàøè©.å"ç äãåáò ïåà äøåú òöðàâ©

,øòèòtùïåà åùò ïôåøòâ èàä ÷çöé ïòåå¨øàô ïùèðòá íäéà ìéåå øò æà èâàæò⨩©èôøàãòâ êéæ èàä á÷òé ïåà ,úå÷ìúñä ïéé権ééá ïëàøáåö ïòååòâ øò æéà ,åùò ñìà ïìòèùøàô©©¨æéà åðéáà á÷òé æà ,èâàæ ùøãî øòã éåå ,êé権

לימוד שכר פאר געלט געבעטן און אידענע, צערודערטע א געשטאנען ס 'איז ¯·Èוואו Êȇ ,ˇˢ ÔÂÙ ·¯ Òχ) «»

(ˇˢ Ôȇ ‰¯Â˙ „ÂÓÏ˙ È„ Ûȇ ‰�ÂÓÓ ÔÚÂÂÚ‚ Íȇ Ú˜'‰ÓÏ˘איהם איז פרוי יענע אז פארשטענדליך זעלבסט און , »

רבי?!". א ביזט דו אז איינגערעדט דיר האט ווער ביזטו ? "ווער באפאלן,

לאכן... אדער וויינען זאלן זיי צו געוואוסט נישט האבן וועלכע מענטשן, צוזאמענגעלאפן זיך האבן עס

איז שלמה 'קע רבי ווען בזיונות. די זיך אין "אריינגעאטעמט" און געשטאנען אזוי איז שלמה'קע רבי און

הוה . וכן ווערן, געזונט וועט טאכטער די אז געזאגט ער האט אהיימגעקומען,

ווידעראמאהל איר האט דאקטאר דער און צוריקגעקומען, אמאהל נאך היץ די איז שïעטער צייט א

געזאגט און צוריקגעקומען איז ער אבער בזיונות", "זוכן ארויסגעלאפן שלמה 'קע רבי איז רח "ל. אויפגעגעבן

ליידער רחמים. גרויס האבן דעריבער דארף טאכטער די און בזיונות, קיין געטראפן נישט האט ער אז

רח"ל . טאג זעלבן אין וועלט דער פון אוועק טאקע זי איז

זאגנדיג: סיïור, דעם אויסגעפירט האט משה גדלי' רבי הרה"ק

אז זאגן, פלעגט טאטע דער אבער מצער, דא אונז איז וואס פרוי די אוועקשיקן איר מעגט אוודאי -

דעם ïא מען קויפט בזיונות ïגזים,מיט די מיט ירושלים אין מצב שווערער אזא ס'איז אז און ה"י. טויט

משוגע'נע " די "י... "מתנה ": איין געשיקט אונז האט עולם של רבונו דער „Èאון ËÈÓ ‰ÎÊÓ Ê�‡ Êȇ ÈÊ Ò‡ÂÂ) »

(Ê�‡ ËÎ‡Ó ÈÊ Ò‡Â ˙Â�ÂÈÊ·...!?אוועקשיקן זי איר ווילט »«

די "י... פון שיעור" "בריסקער מיט 'ן זיין נישט עס דארף אוודאי צולייגן, קענען זייט אונזער פון מיר

אז איז , הדברים כלל דער אבער ,ïקא אויפ 'ן פליהען וואס "ïגזים " זיין נישט מוזן עס און משוגע'נע ",

געדאנק . אין ארייננעמען גוט דארפן דארפן דאס ל "ע. טויט דעם ïא קויפן בזיונות

האט שווער זיין וואס יונגערמאן, א צו שרייבט ער וואס זצ"ל איש" "חזון פונעם בריוו א דא איז עס

תנאים די שרייבן ביים צוגעזאגט האט ער וואס געלט דאס געווען מסלק ‡ÔÈנישט ‡"Ó¯ ¯Ú„ Ë·Èȯ˘ Ú„ÈÎ)

ˇ‰'Ó Ò‡Â ËÏÚ‚ Ô‚Ú Ԃȯ˜ ˢÈ� ÍÈÊ Ï‡Ê ÔÚÓ Ê‡ - ÔÚ�¯ÚÏ Ô‚ÚÓ ÍÚÏËÈÈÏÚ‚�ÂÈ Ú‚ÈË�Èȉ È„ ҇ - '· ÔÓÈÒ ¯ÊÚ‰ Ô·‡ ÍÂ¯Ú ÔÁÏ¢»«»»»

¯Ú„ Ô‡ .Â"Á ÁÈÏˆÓ Ë˘È� ‚ÂÂÈÊ ¯Ú„ Êȇ ,‰ÙÈ ‰ÏÂÚ Â‚ÂÂÈÊ Ôȇ ÁÈÏˆÓ Â‚ÂÂÈÊ Ôȇ ,‡È ÍÈÊ Ë‚È¯˜ ҇ ¯Ú„ ÏÈÈ ,ÍÂ„È˘ ‡ ÈÈ· Ë‚‡Êڂˆ»«»»

Ô·Ú‚ ̉ȇ ÔÏÚ ¯Ú‚È¢ Ô‡ ¯Ú¢ ÔÈÈÊ Ò‡Â ."ÁÈÏˆÈ Ê‡Â ,ËÚÓ ÔÈ· ·¯ ÔÈ· ,‰ÙÈ ÔÈÚ· Á˜È Â˙ÂÓÁ ÂÈÓÁ Ô˙È˘ ‰Ó ÏÎ" :Òȇ ˯ÈÙ ‡"Ó¯»

(ÔÈÈÊ ÁÈÏˆÓ ¯Ú ËÚ ÒχÓÚ„ Ô‡ ,‚È�ÈÈ Êȇ'Ò ÈÈÒ ,Í‡Ò ‡ Êȇ'Ò ÈÈÒ ,ÌÈ�t ÍÈÏÈȯ٠‡ ËÈÓ ÔÚÓÚ� ¯Ú χÊהאט איידים דער און , »«««»

צוגעזאגט . האט ער וואס געלט דאס געבן יא זאל שווער דער אז "השתדלות" א מאכן געוואלט

ברמ "א כמבואר רבותינו, שהרחיקום בדברים היתירה הדייקנות לי מובן "איננו איש ": "חזון דער שרייבט

דו וואס נישט פארשטיי "איך מהשתדלות". עדיפא ודאי הרמ"א, שמבטיח והצלחה ב', סימן העזר אבן

רמ "א אין שטייט עס ווי דערווייטערט , האבן חכמים אונזערע וואס זאכן אין מדייק שטארק אזוי ביזט

השתדלות". דיין פון שטארקער זיכער איז פארזיכערט, רמ"א דער וואס הצלחה די און וכו',

תולדות - קוואל פרשה ãéדער

,øòãééì÷ ñ'åùò èéî ÷çöé ïèàè íåö ïòâðàâòâðééøà©©©á÷òé ."äåòùë ñîð åáì äéäå ,äëåáå ,óåôëå ,ñåðà",ïâéåáòâðééà ïåà ,èééäøòðòâðåàååöòâ ïòâðàâòâ æéà©ïòâðàâåö íäéà ééá æéà õøàä ïééæ ïåà ,èðééååòâ ïåà©©

.ñ÷àåå éåå éåæà©©

øàðáöî àæà ïéà øàð à÷ååã æà ,æéà úîà øòã ¨©¨©©,úåëøá òëìòæà ïòîå÷àá èðò÷òâ á÷òé èà䨩©øòãòé ïò÷ àã ïåô ,èáééøù øò ."íé÷ìàä êì ïúéå"¨èùéð ìàæ áöî ïééæ âéøòãéð éåå æà ,ïòðøòì ùèðòïåà éåàø øò æéà ñìàîòã à÷ååã øòáà ,å"ç ïéé樨

.úåëøá ïòîå÷àá åö øùëåî©

øòãïåùì âéã'àøåî à èáééøù äðåé åðéáøéøòù) ©(àé úåà ,ã øòù ,äáåùúèàä ùèðòî à áéåà ,©¨

,ì"çø ïéã úéá úåúéî ïåà úåúéøë óéåà ïòååòâ øáåòèâàæ àøîâ éã ñàåå(àîåé úëñî óåñ).ïé÷øîî íéøåñé ¨¨

åö äöò ïà àã æéà ñò ,äðåé åðéáø øòã èáééøù¨©ïåô ïöéù ñàåå úååöî ïééæ íéé÷î ìàæ øò ,íò㨨èòååòèàø ñàåå ,ä÷ãö ïåô äåöî éã éåå ,íéøåñ騩

èâàæ ÷åñt øòã éåå ,èéåè ïåô êéåà(á ,é éìùî)ä÷ãö ¨.úåîî ìéöú

áéåàïìééè åö èìòâ ïéé÷ èùéð èàä ùèðòî øòã¨èáééøù ?øò èàä äöò àøàô ñàåå ,ä÷ãö¨©©¨ï'èéî ä÷ãö ïäåè ìàæ øò ,øòèééåå äðåé åðéáø øòã¨,ïàîéøà ï'øàô èøàåå èåâ à ïâàæ ìàæ øò ,ìéå©¨©¨©ïìàæ ééæ ïùèðòî òøòãðà èéî ïãòø ìàæ øò øòã਩¨ïâàæ ì"æç éã ñàåå ,ïàîéøà íòã øàô ä÷ãö ïáò⩨©¨¨

(.è á"á).äùåòä ïî øúåé äùòîä ìåãâ

éåæàñàåå íòã óéåà íéøôñ ïéà èâðòøáòâ èøòåå ©¨÷åñt ï'ôéåà èâðòøá ì"æ é"ùø(áë ,äë)

éå"æéà ä÷áø ïòåå æà ,"äáø÷á íéðáä åööåøú©êéæ á÷òé èàä úåùøãî éúá ééá ïòâðàâòâëøå㩨èðøòì êàìî øòã ,øòååù æéà .ïééâåöñéåøà ètåèùòâ©

åîà éòîá øáåò ï'èéî êàã(:ì äãð)èàä ñàååøàô , ¨©¨¨,õåøéú øòã æéà ?ïééâåöñéåøà ètåèùòâ êéæ á÷òé©ïòðøòì åö ïà äøåú èðøòìòâ øò èàä èøàã ìééå娨¨

áåùç âåðòâ ïòååòâ èùéð æéà ñàã ïåà ,òøòãðà èéèéî ãñç ïäåè èìàååòâ èàä øò ,åðéáà á÷òé ééᨨ

.òøòãðà èéî ïòðøòì åö ,äøåú ïééæ©

אנדערע מיט תורה לערנען - אוהלים יושב

øòã÷åñt ï'ôéåà èáééøù åðøåôñ(ä ,åë)øùà á÷ò"åðéáà ÷çöé øàô æà ,'åâå "éìå÷á íäøáà òîù©©ïèàè ïééæ ïåô úåëæá ïòååòâ äìåú ïòî èàä ä"ò¨©

øòèééåå êéåà éåæà ïåà ,íäøáà(ã"ë ÷åñt)éúéáøäå" ©ïøòîøàô ìòåå êéà" ,"éãáò íäøáà øåáòá êòøæ úà©."íäøáà èëòð÷ ïééî ïåô úåëæ ïéà ,øòãðé÷ òðééãøàô èàä ïòî æà èùéð ïòî èðéôòâ åðéáà á÷òé ééᩨ©ñò èòåå øò æà òèåâ ñàã ïòååòâ äìåú íäé਩.íäøáà øòãà ,÷çöé ïèàè ïééæ ïåô úåëæ ïéà ïòîå÷àá©©¨úåëæ ïéà ïòååòâ äìåú èùéð ïòî èàä íäøáà êéåà¨

òøòãðà ïåô(çøú ïòååòâ êàã æéà òèàè ïééæ)ééá øàð , ©©¨¨èòåå øò æà èâàæòâ øòèùøòáéåà øòã èàä ÷çö騨©

.íäøáà ïåô úåëæ ïéà ïáòâ íäéà

èâàæìééåå øàôøòã æéà ñàã æà ,åðøåôñ øòã ¨©¨©øàô ïäåèòâ èàä ä"ò åðéáà íäøá਩,"íìåò ì-à 'ä íùá íù àø÷éå" ,ïùèðòî òøòãðà©úøîùîä ãéîú äùò - éúøîùî øåîùéå" êéåà ïåàåðéáà íäøáà ."ãñç ìåîâì àéäù ,éì úãçåéîäèâàæ ÷åñt øòã éåå ,òøòãðà èéî ãñç ïäåèòâ èà䨩¨

(é ,äë íéìäú)èéî ïåà ,"úîàå ãñç 'ä úåçøà ìë"äàð" à ïåà "ùøåã äàð" à ïòååòâ íäøáà æéà íòã©©òìà - "íéáøì úôåî" à ïòååòâ æéà ïåà ,"íéé÷î©©

.íäéà ïåô èðøòìòâtà êéæ ïáàä ïùèðò

êéåàïåô ïòååòâ æéà øòëìòåå ,ä"ò åðéáà á÷òéèéî ïòðøòì åö ,"íéìäà áùåé" à èééäøòâðåé©á÷òé èàä øáòå íù ééá èøôá ,ïùèðòî òøòãð੨ïòîå÷òâ ïòðòæ ñàåå òìà èéî èðøòìòâ éàãåå੨

."÷ôñ éìá 'ä ù÷áî ìë åìò íùù" ïéäà©

äîèùéð áéåäðà ïéà èàä øò ,÷çöé ïë ïéàù¨¨øò èàä øàôøòã ,òøòãðà èéî èðøòìòâ©©¨éåå íòã êàð øòáà .úåáà úåëæ ïáàä èôøàãò⩨¨¨

תולדות - קוואל פרשה åèדער

íòã ïôåøòâñéåà àé ò÷àè èàä ÷çö騩¨ïòååòâ áø÷î èàä ïåà ,ïòîàð ñ'ïòèùøòáéåਨ÷åñt øòã éåå ,ïòèùøòáéåà íåö ïùèðòî òøòãðà©

èâàæ(å"ë ÷åñt)ééæ ïåà ,"øøâî åéìà êìä êìîéáàå" ¨...êîò 'ä äéä éë åðéàø åàø" èâàæòâ íäéà ïáà䨨

"'ä êåøá äúò äúà(èë-çë íé÷åñt íù)àé øò æéà ,¨úåëæ íòðòâééà ïééæ ïéà ïøàååòâ èùèðòáòâèèèè. ¨

êéìðòì"öæ æ"éøâä áø øò÷ñéøá øòã èàäàáåî) ¨(äøåúä ìò æ"éøâä éùåãéçáéã óéåà èâàæòâ¨

äøãñ øòâéãøòéøô øòã ïéà íé÷åñt(æè ,ãë)äàéáéå"åì éäúå ä÷áø úà ç÷éå ,åîà äøù äìäàä ÷çöé÷çöé ïòåå æà ,ñåì÷ðåà íåâøú øòã èâàæ ."äùà쨩

øòèåî ïééæ éåå êéæ èøéô ä÷áø æà ïäòæòâ èà䨩.ä÷áø èéî èàäòâ äðåúç ÷çöé èàä ,äøù¨©

ïéàèàä øæòéìà æà ,èééèù ÷åñt ïâéãøòéøô©¨ïáàä ñàåå íéñéð òìà ÷çöé øàô èìééöøòã©©¨¨æéà ä÷áø æà ïåà ,êøãä úöéô÷ ,íäéà èéî èøéñàt©©

.äìôú ïééæ ïèéîðéà ïøàååòâ ïîãæð íäéà¨

èäòæùèàë æà ,ìëùä øñåî à íòã ïåô ïòî©©¨èéî èøéñàt ïáàä ñàåå íéñéð òì੨¨©,íòã ïåô ïøàååòâ ìòtòúð èùéð ÷çöé æéà ,øæòéìà¨øò ïòåå ä÷áø èéî èàäòâ äðåúç èàä øò øà𨨩ãñçä úãî èéî óéåà êéæ èøéô éæ æà ïäòæòâ èà䨩

.ä"ò åðéîà äøù øòèåî ïééæ éåå

זצ"לט . הגרי"ז רב בריסקער דער האט ‰˙¯‰)ענליך ÏÚ Ê"ȯ‚‰ È˘Â„ÈÁ· ‡·ÂÓ) אין ïסוקים די אויף געזאגט

סדרה פריערדיגער ÊË)דער ,„Î)." לאשה לו ותהי רבקה את ויקח אמו, שרה האהלה יצחק "ויביאה

האט שרה, מוטער זיין ווי זיך פירט רבקה אז געזעהן האט יצחק ווען אז אונקלוס, תרגום דער זאגט

רבקה . מיט געהאט חתונה יצחק

ïאסירט האבן וואס ניסים אלע יצחק פאר דערציילט האט אליעזר אז שטייט , ïסוק פריערדיגן אין

תפלה . זיין אינמיטן געווארן נזדמן איהם איז רבקה אז און הדרך, קפיצת איהם, מיט

יצחק איז אליעזר, מיט ïאסירט האבן וואס ניסים אלע כאטש אז השכל, מוסר א דעם פון מען זעהט

פירט זי אז געזעהן האט ער ווען רבקה מיט געהאט חתונה האט ער נאר דעם , פון געווארן נתïעל נישט

ע"ה . אמינו שרה מוטער זיין ווי החסד מדת מיט אויף זיך