ΘΕΩΡΙΑ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΕΜΠΟΡΙΟΥ

1. ΚΛΑΣΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ

Η αρχή του απόλυτου πλεονεκτήματος: Μία χώρα εξάγει σε μία άλλη αυτά τα

αγαθά που σ’ αυτήν έχουν χαμηλότερες τιμές απ’ ότι στη χώρα με την οποία

συναλλάσσεται και εισάγει από αυτήν εκείνα τα προϊόντα τα οποία η άλλη χώρα

διαθέτει σε χαμηλότερη από αυτήν τιμές.

Αδυναμία της προσέγγισης: Δεν εξηγεί την περίπτωση όπου σε μία χώρα οι τιμές

όλων των αγαθών είναι χαμηλότερες από εκείνες της άλλης χώρας με την οποία

συναλλάσσεται. Γιατί αυτή η χώρα να επιδιώκει τη συνέχιση των συναλλαγών;

Αντίστοιχο ερώτημα προκύπτει και για την άλλη χώρα, δηλαδή εκείνη όπου όλα τα

αγαθά διατίθενται σε τιμές υψηλότερες του εξωτερικού. Πως μια τέτοια χώρα θα

μπορούσε να εξάγει ορισμένα από τα προϊόντα της;

1.1 ΤΟ ΥΠΟΔΕΙΓΜΑ ΤΟΥ RICARDO

Ο νόμος του συγκριτικού πλεονεκτήματος: μια χώρα ακόμη κι αν δεν έχει απόλυτο

πλεονέκτημα στην παραγωγή κανενός αγαθού, έχει συμφέρον να εξειδικευθεί στην

παραγωγή εκείνων των αγαθών στα οποία έχει συγκριτικό πλεονέκτημα.

- Σύμφωνα με το Ricardo, εάν μια χώρα παράγει δύο προϊόντα με χαμηλότερο κόστος

απ' ότι η άλλη χώρα με την οποία συναλλάσσεται, δηλαδή αν για την παραγωγή και των

δύο αγαθών στη χώρα αυτή χρειάζονται λιγότερες ώρες εργασίας, απ' ότι στην άλλη θα

τη συμφέρει και σ' αυτήν ακόμη την περίπτωση να εξειδικευθεί στην παραγωγή του

προϊόντος εκείνου που παράγει σχετικά πιο φθηνά απ' ότι η άλλη.

Παράδειγμα 1

Έστω δύο χώρες η Α και η Β οι οποίες παράγουν καφέ και κρέας. Στη μεν χώρα Α για

την παραγωγή ενός τόνου καφέ χρειάζονται 20 ώρες εργασίας ενώ για την παραγωγή

80 τόνων κρέατος 80 ώρες εργασίας. Αντίστοιχα στη χώρα Β η παραγωγή ενός τόνου

καφέ απαιτεί 5 ώρες, αυτή δε του κρέατος 10 ώρες εργασίας ανά τόνο.

1

Πίνακας 1. Οι τιμές του καφέ και του κρέατος στις χώρες Α και Β σε ώρες εργασίας

Χώρες

Προϊόντα

Καφές Κρέας

Α 20 80

Β 5 10

Η χώρα Β έχει απόλυτο πλεονέκτημα τόσο στην παραγωγή καφέ όσο και στην

παραγωγή κρέατος γιατί παράγει και τα δύο προϊόντα πιο φθηνά από τη χώρα Α.

Ωστόσο τη συμφέρει να εξειδικευτεί στην παραγωγή κρέατος και να εισάγει καφέ

από τη χώρα Α, η οποία θα εξειδικευτεί στην παραγωγή του τελευταίου. Με άλλα

λόγια δηλαδή ότι η χώρα Β έχει συγκριτικό πλεονέκτημα στην παραγωγή κρέατος,

ενώ η χώρα Α στην παραγωγή καφέ. Αυτό είναι φανερό αν εξετάσουμε τα στοιχεία του

πίνακα που ακολουθεί.

Πίνακας 2. Οι σχετικές τιμές του καφέ και του κρέατος στις χώρες Α και Β

Χώρες

Προϊόντα

Καφές Κρέας

Α 20/80=0,25 80/20=4

Β 5/10=0,5 10/5=2

Ο Πίνακας 2 εκφράζει την τιμή του κάθε προϊόντος, σε κάθε χώρα σε όρους του

άλλου δηλαδή πόσο κοστίζει σε κάθε χώρα ένα κιλό καφέ και το αντίστροφο. Στη

χώρα Α μια μονάδα καφέ κοστίζει 0.25 μονάδες κρέατος και αντίστοιχα μια μονάδα

κρέατος 4 μονάδες καφέ. Στη χώρα Β μια μονάδα καφέ κοστίζει 0.50 μονάδες

κρέατος και μια μονάδα κρέατος 2 μονάδες καφέ. Από τα δεδομένα αυτά εύκολα

προκύπτει πως ο καφές είναι σχετικά πιο φθηνός στη χώρα Α, ενώ το κρέας είναι

σχετικά πιο φθηνό στη χώρα Β. Για τους λόγους αυτούς συμφέρει και τις δύο χώρες

να εξειδικευθούν η κάθε μία στην παραγωγή του προϊόντος που παράγει σχετικά

φθηνότερα, δηλαδή η χώρα Α στην παραγωγή καφέ και η χώρα Β στην παραγωγή

κρέατος και να ικανοποιούν τη ζήτηση τους για το προϊόν που δεν θα παράγουν

πλέον, με εισαγωγές από την άλλη χώρα.

2

Κόστος ευκαιρίας: Η παραγωγή μιας επιπλέον μονάδας ενός προϊόντος σημαίνει

αναγκαστικά την παραίτηση από την παραγωγή κάποιων μονάδων ενός άλλου

προϊόντος. Π.χ. η παραγωγή μιας επιπλέον μονάδας καφέ στη χώρα Α κοστίζει 0,25

μονάδες κρέατος ή για να παραχθεί μία επιπλέον μονάδα καφέ θα πρέπει να

θυσιαστούν 0,25 μονάδες κρέατος.

Διαμόρφωση Τιμών

Κλειστή Αγορά

Χώρα Α Χώρα Β

1 μονάδα καφέ =0,25 μονάδες κρέατος 1 μονάδα καφέ = 0,5 μονάδες κρέατος

1 μονάδα κρέατος = 4 μονάδες καφέ 1 μονάδα κρέατος= 2 μονάδες καφέ

Ανοικτή αγορά

Η τιμή ενός αγαθού θα βρίσκεται ανάμεσα στην τιμή που είχε η μία και η άλλη χώρα.

Αυτό συμβαίνει γιατί για να είναι επωφελές το εμπόριο για μία χώρα θα πρέπει να

εισάγει ένα προϊόν σε τιμή μικρότερη από αυτή που επικρατεί στην εγχώρια αγορά.

Αντίστοιχα, μία χώρα θα εξάγει ένα προϊόν αν η τιμή που επικρατεί στη διεθνή αγορά

είναι υψηλότερη από την εγχώρια.

Λαμβάνοντας υπόψη τα δεδομένα του παραπάνω παραδείγματος η χώρα Α θα εξάγει

καφέ αν η τιμή του στη διεθνή αγορά είναι μεγαλύτερη από 0,25 (μεγαλύτερη από

την εγχώρια) και η Β θα τον εισάγει αν η τιμή του στη διεθνή αγορά είναι μικρότερη

από 0,5 (μικρότερη από την εγχώρια). Αντίστοιχα για το κρέας, η χώρα Β θα το

εξάγει αν η τιμή του στη διεθνή αγορά είναι μεγαλύτερη από 2 και η χώρα Α θα το

εισάγει αν η τιμή του είναι μικρότερη από 4.

Αρχή συναλλαγών:

↑ ζήτησης για καφέ στην Α → γιατί τώρα εξάγει στην Β

↑ ζήτησης για κρέας στη Β → γιατί τώρα εξάγει στην Α

Επίπτωση στις τιμές:

↑ τιμής καφέ στην Α

↑ τιμής κρέατος στη Β

3

Εύρος τιμών:

0,25 μονάδες κρέατος<1 μονάδα καφέ<0,50 μονάδες κρέατος

2 μονάδες καφέ<1 μονάδα κρέατος< 4 μονάδες καφέ

1.2 ΤΟ ΥΠΟΔΕΙΓΜΑ ΤΩΝ HECKSCHER – OHLIN

Το βασικό ερώτημα: γιατί υπάρχουν διαφορές στο κόστος ευκαιρίας από χώρα σε χώρα;

Δύο διαπιστώσεις:

α) Τα προϊόντα διαφέρουν μεταξύ τους ανάλογα με τις ποσότητες παραγωγικών συντελεστών

που απαιτούνται για την παραγωγή τους.

β) Οι χώρες διαφέρουν μεταξύ τους ανάλογα με τις ποσότητες παραγωγικών συντελεστών που

διαθέτουν.

Έστω χώρα Α : πλούσια σε Κεφάλαιο Κ

Έστω χώρα Β : πλούσια σε Εργασία L

-Και οι δύο χώρες μπορούν να παράγουν ύφασμα και σιτάρι

Έστω σιτάρι : αγαθό έντασης κεφαλαίου

Έστω ύφασμα : αγαθό έντασης εργασίας

▪ Ίδια τεχνολογία παραγωγής

Ορισμός θεωρήματος Η-Ο: Η κάθε χώρα εξειδικεύεται στην παραγωγή εκείνου του

προϊόντος όπου χρησιμοποιείται κυρίως ο παραγωγικός συντελεστής τον οποίο η

συγκεκριμένη χώρα έχει σε επάρκεια → Η χώρα Α θα εξειδικευτεί στην παραγωγή

σιταριού και η χώρα Β στην παραγωγή υφάσματος.

Παράδειγμα 2

Δύο χώρες οι ΗΠΑ και ο Καναδάς παράγουν ύφασμα και σιτάρι χρησιμοποιώντας

δύο παραγωγικούς συντελεστές κεφάλαιο και εργασία.

Πίνακας 3. Ποσότητες κεφαλαίου και εργασίας στις ΗΠΑ και τον Καναδά

ΗΠΑ Καναδάς

Κεφάλαιο 200 10

Εργασία 40 60

4

Έστω ότι για την παραγωγή μίας μονάδας υφάσματος απαιτείται 1 μηχανή και 8

εργάτες ενώ για την παραγωγή μίας μονάδας σιταριού απαιτούνται 2 μηχανές και 8

εργάτες.

Ερωτήσεις

Α) Σε ποια χώρα έχουμε αφθονία κεφαλαίου και σε ποια εργασίας;

Β) Ποιο από τα δύο προϊόντα είναι εντάσεως εργασίας και ποιο κεφαλαίου;

Γ) Ποια χώρα θα εξάγει ύφασμα, ποια σιτάρι και γιατί;

Απαντήσεις

Α) Για να βρούμε ποια χώρα έχει αφθονία κεφαλαίου και ποια χώρα αφθονία

εργασίας θα πρέπει να υπολογίσουμε τις σχετικές ποσότητες κεφαλαίου εργασίας

δηλαδή το λόγο Κ/L.

Δηλαδή στις ΗΠΑ αντιστοιχούν 5 μονάδες κεφαλαίου σε κάθε εργαζόμενο ενώ στον

Καναδά 0,16 μονάδες κεφαλαίου σε κάθε εργαζόμενο. Άρα οι ΗΠΑ έχουν αφθονία

κεφαλαίου ενώ ο Καναδάς αφθονία εργασίας.

Β) Για να βρούμε ποιο προϊόν είναι εντάσεως κεφαλαίου και ποιο εργασίας θα πρέπει

να υπολογίσουμε τη σχετική ποσότητα κεφαλαίου εργασίας που απαιτείται για την

παραγωγή μίας μονάδας από το καθένα.

Δηλαδή για την παραγωγή μίας μονάδας σιταριού απαιτούνται 0,25 μονάδες

κεφαλαίου ανά εργαζόμενο ενώ για την παραγωγή μίας μονάδας υφάσματος 0,125

μονάδες κεφαλαίου ανά εργαζόμενο.

0,25>0,125→ Το σιτάρι είναι εντάσεως κεφαλαίου και το ύφασμα εντάσεως

εργασίας.

5

Γ) Οι ΗΠΑ θα εξάγουν σιτάρι γιατί έχουν σχετική αφθονία σε κεφάλαιο και το σιτάρι

είναι αγαθό εντάσεως κεφαλαίου. Ο Καναδάς θα εξάγει ύφασμα γιατί έχει σχετική

αφθονία σε εργασία και το ύφασμα είναι αγαθό εντάσεως εργασίας.

2. Η ΔΙΑΝΟΜΗ ΤΩΝ ΚΕΡΔΩΝ ΑΠΟ ΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟ

2.1 Εισαγωγή- Μέτρηση του πλεονάσματος του παραγωγού και του καταναλωτή

Πλεόνασμα του καταναλωτή

D= καμπύλη ζήτησης

Ο καταναλωτής αγοράζει 6 μονάδες προϊόντος στην τιμή Ρ1

(τιμή της 6ης μονάδας προϊόντος). Αν αγόραζε κάθε μονάδα προϊόντος μεμονωμένα

θα πλήρωνε υψηλότερη τιμή για την κάθε μία.

Πλεόνασμα καταναλωτή (CS)= Ρ1BA

6

Μεταβολή στο πλεόνασμα του καταναλωτή

Αρχικά: Τιμή=Ρ1, Ζητούμενη Ποσότητα=Q1

Έστω ότι η τιμή αυξάνεται από Ρ1 σε Ρ2 → Μείωση της ζητούμενης ποσότητας από Q1

σε Q2

Μεταβολή στο πλεόνασμα του καταναλωτή (ΔCS)= ↓Ρ1ΑΒΡ2

Πλεόνασμα του παραγωγού

S (MC) = καμπύλη προσφοράς (είναι και καμπύλη MC)

Ο παραγωγός πουλάει όλες τις μονάδες προϊόντος στην τιμή της 5ης μονάδας. Αν

πουλούσε κάθε μονάδα προϊόντος μεμονωμένα θα λάμβανε μικρότερη τιμή για την

κάθε μία.

Πλεόνασμα του παραγωγού (PS) = Ρ0ΑΡ1

7

Μεταβολή στο πλεόνασμα του παραγωγού

Αρχικά: Τιμή= Ρ1, Προσφερόμενη ποσότητα=Q1

Έστω ότι η τιμή αυξάνεται από Ρ1σε Ρ2 → η προσφερόμενη ποσότητα αυξάνεται

από Q1 σε Q2

Μεταβολή στο πλεόνασμα του παραγωγού (ΔPS)= ↑P1ABP2

Τρόποι υπολογισμού των μεταβολών στα πλεονάσματα καταναλωτή και

παραγωγού

Α) Εμβαδό

(ΔCS)= Ρ1ΑΒΡ2= Εμβαδό του τραπεζίου= ((βάση μικρή + βάση μεγάλη)* ύψος)/2

Αντίστοιχα για τον παραγωγό

Β) Ελαστικότητες

όπου είναι η ελαστικότητα ζήτησης

(Παίρνουμε την απόλυτη τιμή της γιατί είναι αρνητική)

Αντίστοιχα για τον παραγωγό

όπου είναι η ελαστικότητα προσφοράς

Γ) Ολοκληρώματα

όπου είναι η συνάρτηση ζήτησης

Αντίστοιχα για τον παραγωγό

8

όπου είναι η συνάρτηση προσφοράς

2.2 Μέτρηση ωφελειών από το εμπόριο

2.2.1 Η περίπτωση της μικρής χώρας που εισάγει

Στο διεθνές εμπόριο ο χαρακτηρισμός μίας χώρας ως «μικρή» ή «μεγάλη» σχετίζεται

με το βαθμό που μία χώρα μπορεί, όταν εισάγει ή εξάγει, να επηρεάσει τις τιμές που

επικρατούν στη διεθνή αγορά. Έτσι μικρή θεωρείται μία χώρα που δεν μπορεί με την

οικονομική συμπεριφορά της να επηρεάσεις τις τιμές που επικρατούν στη διεθνή

αγορά. Το αντίστροφο ισχύει στην περίπτωση της μεγάλης χώρας.

Διάγραμμα 1. Μικρή χώρα που εισάγει

D, S → Καμπύλες ζήτησης και προσφοράς

Σημείο Α → Κατάσταση αυτάρκειας όπου η τιμή και η ποσότητα ισούνται με P1 και

Q1 αντίστοιχα.

Pw → Τιμή που διαμορφώνεται στο εσωτερικό της χώρας όταν εισάγει, διεθνής τιμή

Παρατηρούμε ότι λόγω της μείωσης της τιμής η ζητούμενη ποσότητα θα αυξηθεί και

η παραγόμενη ποσότητα θα μειωθεί. Η διαφορά τους θα καλυφθεί με εισαγωγές.

Οι μεταβολές στο πλεόνασμα του καταναλωτή και του παραγωγού θα είναι:

9

Το τρίγωνο ΑΒΓ είναι το κέρδος (ωφέλεια) της κοινωνίας από το ελεύθερο εμπόριο

2.2.2 Η περίπτωση της μικρής χώρας που εξάγει

Διάγραμμα 2. Μικρή χώρα που εξάγει

D, S → Καμπύλες ζήτησης και προσφοράς

Σημείο Α → Κατάσταση αυτάρκειας όπου η τιμή και η ποσότητα ισούνται με P1 και

Q1 αντίστοιχα.

Pw → Τιμή που διαμορφώνεται στο εσωτερικό της χώρας όταν εξάγει, διεθνής τιμή

Παρατηρούμε ότι λόγω της αύξησης της τιμής η ζητούμενη ποσότητα θα μειωθεί και

η παραγόμενη ποσότητα θα αυξηθεί. Η διαφορά τους θα εξαχθεί στο εξωτερικό.

Οι μεταβολές στο πλεόνασμα του καταναλωτή και του παραγωγού θα είναι:

Το τρίγωνο ΑΒΓ είναι το κέρδος (ωφέλεια) της κοινωνίας από το ελεύθερο εμπόριο

10

Παράδειγμα 3

Οι καμπύλες προσφοράς και ζήτησης μίας μικρής χώρας που εξάγει δίνονται από τις

παρακάτω σχέσεις:

Ζητείται:

Α) Να υπολογιστεί η τιμή και η ποσότητα αυτάρκειας.

Β) Να υπολογιστούν οι εξαγωγές της χώρας αν η διεθνής τιμή ισούται με 25.

Γ) Να υπολογιστούν τα οφέλη του ελεύθερου εμπορίου (στον υπολογισμό να

χρησιμοποιηθούν ελαστικότητες).

Δ) Να σχεδιαστεί το σχετικό διάγραμμα.

Απαντήσεις:

Α) Για να υπολογίσουμε την τιμή και την ποσότητα αυτάρκειας θα πρέπει να

εξισώσουμε τις συναρτήσεις ζήτησης και προσφοράς.

Συνεπώς η τιμή και η ποσότητα αυτάρκειας είναι 22 και 20 αντίστοιχα.

Β) Για να βρούμε τις εξαγωγές της χώρας όταν η τιμή ισούται με 25 θα πρέπει να

υπολογίσουμε πρώτα την προσφερόμενη και ζητούμενη ποσότητα σε αυτή την τιμή

και μετά να χρησιμοποιήσουμε τη σχέση

11

Γ) Για να βρούμε τα οφέλη από το ελεύθερο εμπόριο θα πρέπει πρώτα να

υπολογίσουμε τις μεταβολές των πλεονασμάτων του παραγωγού και του καταναλωτή

και έπειτα να υπολογίσουμε τη διαφορά τους.

Γνωρίζουμε ότι ισχύουν οι σχέσεις:

Πρώτα θα υπολογίσουμε τις ελαστικότητες ζήτησης και προσφοράς:

Κάνουμε τις αντικαταστάσεις στις σχέσεις (1) και (2) και βρίσκουμε:

Τα οφέλη από το ελεύθερο εμπόριο ισούνται με το Καθαρό Αποτέλεσμα Κοινωνικής

Ευημερίας (Κ.Α.Κ.Ε.):

Κ.Α.Κ.Ε. = ΔPS+ΔCS=67.5-48.75=18.75

12

Δ) Διαγραμματική παρουσίαση

3. Δασμοί-Ποσοστώσεις

Α) ΔΑΣΜΟΣ

Δασμός (tariff): φόρος στις εισαγωγές

Είδη δασμών:

- προκαθορισμένος δασμός

- κατ’ αξία δασμός

- μεικτός δασμός

- κινητός (μεταβλητός) δασμός

Ο δασμός: - Αυξάνει την εγχώρια παραγωγή

- Μειώνει την κατανάλωση

- Μειώνει τις εισαγωγές

- Βελτιώνει την ευημερία των παραγωγών

- Μειώνει την ευημερία των καταναλωτών

13

Διάγραμμα 3. Αποτελέσματα της επιβολής δασμού στο εσωτερικό μιας χώρας

Προστατευτική επίδραση: αυξάνεται η παραγωγή (S1S2)

Καταναλωτική επίδραση: μειώνεται η κατανάλωση (D1D2)

Αναδιανεμητική επίδραση:

- Καταναλωτές χάνουν: a+b+c+d (μείωση εισοδήματος)

- Παραγωγοί κερδίζουν: a (αύξηση εισοδήματος)

Επίδραση ισοζυγίου: εισαγωγών (S2D2)

Δημοσιονομική επίδραση: c (αύξηση δημοσίων εσόδων)

Καθαρό αποτέλεσμα: b και d τρίγωνα (deadweight loss)

P

S

DPW

PW+t c

S1 S2 D2 D1

Εισαγωγές μετά την επιβολή δασμού

Εισαγωγές πριν την επιβολή δασμού

a b

d

14

Β) ΠΟΣΟΣΤΩΣΗ

Ποσόστωση (quota): ποσοτικός περιορισμός στις εισαγωγές

Διάγραμμα 4. Αποτελέσματα της επιβολής ποσόστωσης στο εσωτερικό μιας χώρας

Έστω ποσόστωση ΑΒ. Η επιβολή ποσόστωσης οδηγεί σε αύξηση της τιμής

κατά PwPi δηλαδή Pw → Pi

Οι εισαγωγές ισούνται με την ποσόστωση

Εγχώρια παραγωγή: αυξάνεται

Ζήτηση: μειώνεται

Καταναλωτές χάνουν: a+b+c+d (μείωση εισοδήματος)

Παραγωγοί κερδίζουν: a (αύξηση εισοδήματος)

Δημοσιονομική επίδραση: c (πρόσοδος ποσόστωσης)

Καθαρό αποτέλεσμα: b και d τρίγωνα (deadweight loss)

Παράδειγμα 4

Οι καμπύλες ζήτησης και προσφοράς μίας μικρής χώρας δίνονται από τις σχέσεις:

και η διεθνής τιμή ισούται με Pw=2.

Α) Να υπολογιστούν οι εισαγωγές και το Κ.Α.Κ.Ε. σε καθεστώς ελεύθερου εμπορίου.

P

Q

S

DPW

Pi c

S1 S2 D2 D1

a b

dA B

15

Β) Έστω ότι η χώρα επιβάλλει δασμό t=1. Ποια θα είναι η τιμή που θα επικρατήσει

στο εσωτερικό της χώρας; Τι ποσότητες θα εισάγει η χώρα στην τιμή αυτή; Ποιο θα

είναι το Κ.Α.Κ.Ε. μετά την επιβολή του δασμού;

Απαντήσεις

Α) Για να βρούμε τις εισαγωγές θα πρέπει να υπολογίσουμε την προσφερόμενη και

ζητούμενη ποσότητα όταν η τιμή ισούται με 2.

Για να υπολογίσουμε το Κ.Α.Κ.Ε. θα πρέπει να υπολογίσουμε την τιμή και την

ποσότητα σε καθεστώς αυτάρκειας καθώς και τις ελαστικότητες ζήτησης και

προσφοράς.

Τιμή και ποσότητα αυτάρκειας:

Ελαστικότητες ζήτησης και προσφοράς:

Κάνουμε τις αντικαταστάσεις στις σχέσεις (1) και (2) και βρίσκουμε:

Κ.Α.Κ.Ε.= ΔCS+ΔPS=180-99.5=80.5

B) Αφού επιβάλλεται δασμός ίσος με 1 η νέα τιμή που θα επικρατήσει στο εσωτερικό

της χώρας θα είναι:

Για να βρούμε τις εισαγωγές θα πρέπει να υπολογίσουμε την προσφερόμενη και

ζητούμενη ποσότητα όταν η τιμή ισούται με 3.

16

Θα πρέπει όμως να υπολογίσουμε ξανά τις ελαστικότητες ζήτησης και προσφοράς

θεωρώντας ως αρχικό σημείο το καθεστώς ελεύθερου εμπορίου.

Ελαστικότητες ζήτησης και προσφοράς:

Υπολογίζουμε ξανά τις μεταβολές στα πλεονάσματα του παραγωγού και του

καταναλωτή.

Επιπλέον θα πρέπει να υπολογίσουμε και τα δασμολογικά έσοδα.

Δασμολογικά έσοδα=εισαγωγές*δασμός=40*1=40

Κ.Α.Κ.Ε.= ΔPS+ΔCS+ δασμολογικά έσοδα =45-105+40= -20

17

ΤΟ ΕΝΔΟΚΛΑΔΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΟ (Intra-Industry Trade, IIT)

Ως ενδοκλαδικό εμπόριο ορίζεται η ταυτόχρονη εισαγωγή και εξαγωγή προϊόντων

του ίδιου κλάδου σε μία οικονομία. Στην περίπτωση αυτή πρόκειται περί παραγωγής,

κατανάλωσης και διεθνούς ανταλλαγής διαφοροποιημένων (differentiated) και όχι

ομογενών προϊόντων όπως συνήθως υποθέτει η παραδοσιακή θεωρία. Η δημιουργία

ενδοκλαδικού εμπορίου ξεκινά από το γεγονός ότι οι παραγωγοί ενός προϊόντος κατ ’

αρχήν αποσκοπούν στην ικανοποίηση του “μέσου καταναλωτή” της χώρας τους ή με

άλλη διατύπωση στην ικανοποίηση των "πλειοψηφουσών" στην αγορά προτιμήσεων.

Η πρακτική αυτή αφήνει θύλακες "μειοψηφουσών" προτιμήσεων ανικανοποίητους

από την εγχώρια παραγωγή, οι οποίοι όπως είναι φυσικό πετυχαίνουν την

ικανοποίηση των "ιδιαίτερων" προτιμήσεων τους μέσω εισαγωγών από χώρες που

παράγουν τα ζητούμενα από αυτούς προϊόντα.

Θέλοντας να δούμε ποιοί παράγοντες ευνοούν την ανάπτυξη του ενδοκλαδικού

εμπορίου, ας δούμε ποια είναι τα προϊόντα -και αντίστοιχα οι κλάδοι που τα

παράγουν- καθώς και ποιες είναι οι χώρες, που κατά κύριο λόγο εμφανίζουν μεγάλη

συμμετοχή στο ενδοκλαδικό εμπόριο. Όπως θα δούμε είναι οι κλάδοι εκείνοι που

έχουν τη δυνατότητα να παράγουν διαφοροποιημένα προϊόντα καθώς και οι χώρες ,

που από τη μια μεριά μπορούν να παράγουν αλλά από την άλλη να έχουν και τους

καταναλωτές εκείνους, που ζητούν διαφοροποιημένα προϊόντα.

Είναι γνωστό πως η παραγωγή διαφοροποιημένων προϊόντων είναι στενά

συνδεδεμένη με την ύπαρξη οικονομιών κλίμακας στην παραγωγική διαδικασία. Η

ύπαρξη υψηλού πάγιου κόστους σε ορισμένους κλάδους οδηγεί σε εξειδίκευση της

παραγωγής σε λίγα διαφοροποιημένα προϊόντα, επιτυγχάνοντας με τον τον τρόπο

αυτό μείωση του μέσου κόστους παραγωγής. Ως εκ τούτου η ύπαρξη οικονομιών

κλίμακας αποτελεί βασική προϋπόθεση για την ύπαρξη ενδοκλαδικού εμπορίου.

Από την άλλη μεριά το ύψος του ενδοκλαδικού, στο σύνολο του

πραγματοποιούμενου εμπορίου, αναμένεται να διαφέρει από χώρα σε χώρα, και αυτό

γιατί η ικανότητα για προσφορά αλλά και ζήτηση διαφοροποιημένων προϊόντων

ποικίλει από χώρα σε χώρα. Έτσι λοιπόν σχετικά έντονο ενδοκλαδικό εμπόριο

αναπτύσσεται μεταξύ χωρών, που

πρώτον, μπορούν να παράγουν διαφοροποιημένα προϊόντα και είναι κυρίως χώρες

σχετικά πλούσιες σε κεφάλαιο, χώρες δηλαδή κατά τεκμήριο οικονομικά

ανεπτυγμένες,

18

δεύτερον, που βρίσκονται σχετικά κοντά μεταξύ τους γιατί κατ’ αυτόν τον τρόπο

γνωρίζουν καλύτερα η μία τι επιθυμίες των καταναλωτών της άλλης, άλλα και γιατί

το μεταφορικό κόστος είναι χαμηλό κλπ.,

τρίτον, ανάμεσα σε χώρες με μειωμένους ή και καθόλου δασμούς στο μεταξύ τους

εμπόριο, μια και η ύπαρξη δασμών είναι συνήθως έντονη σε κλάδους παραγωγής που

ανταγωνίζονται τις εισαγωγές ομοειδών προϊόντων και

τέταρτον, μεταξύ χωρών με παρεμφερείς καταναλωτικές προτιμήσεις και υψηλό

εισόδημα μια και οι τελευταίες σχετίζονται στενά με μικρές αποκλίσεις στο κατά

κεφαλήν εθνικό εισόδημα, ενώ η ύπαρξη υψηλών κατά κεφαλήν εισοδημάτων

δημιουργεί καταναλωτές τέτοιους, που ζητούν διαφοροποιημένα προϊόντα, ή με άλλη

διατύπωση καταναλωτές διατεθειμένους να πληρώνουν για διαφοροποιημένα

προϊόντα.

Το ενδοκλαδικό εμπόριο αποτελεί σήμερα περισσότερο από το 50% του

συνολικού εμπορίου των οικονομικά ανεπτυγμένων χωρών και χαρακτηρίζει σε όλο

και μεγαλύτερο βαθμό τη σύνθεση του εξωτερικού εμπορίου των χωρών αυτών.

Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι το είδος αυτό του διεθνούς εμπορίου

αναπτύσσεται ιδιαίτερα μεταξύ χωρών που καταργούν τους μεταξύ τους εμπορικούς

φραγμούς, προχωρώντας για παράδειγμα στη δημιουργία προτιμησιακών συμφώνων,

τελωνειακών ενώσεων κλπ., όπως εν προκειμένω συνέβη μετά τη δημιουργία της

Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπου η μεγάλη ανάπτυξη του ενδοκλαδικού εμπορίου που

έλαβε χώρα στις δεκαετίες του '60 και 70 οφείλετο στην ανάπτυξη ενδοκλαδικού

κυρίως εμπορίου. Η εξέλιξη αυτή, επειδή ακριβώς έγινε σε κλάδους παραγωγής

διαφοροποιημένων προϊόντων, με βασικό χαρακτηριστικό την ύπαρξη οικονομιών

κλίμακας, είχε ως συνέπεια τη βελτίωση των εισοδημάτων τόσο του κεφαλαίου, όσο

και της εργασίας, έτσι ώστε να μπορεί βάσιμα να υποστηριχθεί ότι η

φιλελευθεροποίηση του εμπορίου που έλαβε χώρα στον Ευρωπαϊκό χώρο μετά την

ίδρυση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οδήγησε σε αύξηση των εισοδημάτων όλων των

παραγωγικών συντελεστών και όχι του ενός με ταυτόχρονη μείωση αυτών του άλλου,

όπως θα συνέβαινε σε καθεστώς απουσίας οικονομιών κλίμακας, ή με άλλα λόγια αν

ίσχυαν οι περιοριστικές υποθέσεις της νεοκλασικής θεωρίας για το Διεθνές Εμπόριο,

όπως αυτή βρίσκει την πιο αντιπροσωπευτική διατύπωση της μέσα από το υπόδειγμα

των Heckscher - Ohlin, Το τελευταίο αδυνατεί γενικότερα να εξηγήσει την ύπαρξη

ενδοκλαδικού εμπορίου. Πιο συγκεκριμένα:

19

πρώτον, ενώ βασίζεται πάνω στη διαφορετική επάρκεια παραγωγικών

συντελεστών που χαρακτηρίζει τις διάφορες χώρες, υποστηρίζοντας πως το μεταξύ

δύο χωρών εμπόριο θα είναι τόσο πιο έντονο, όσο μεγαλύτερη είναι η διαφορά στους

πόρους που κατέχουν, το ενδοκλαδικό εμπόριο είναι όλο και πιο σημαντικό, ανάλογα

με το βαθμό ομοιότητας των εν λόγω χωρών σε όρους επάρκειας παραγωγικών

πόρων,

δεύτερον, η παραγωγή διαφοροποιημένων προϊόντων είναι στενά συνδεδεμένη με

την ύπαρξη οικονομιών κλίμακας. Ο διεθνής ανταγωνισμός ωθεί τις επιχειρήσεις να

εξειδικεύονται στη παραγωγή ορισμένων ποικιλιών ενός προϊόντος, με σκοπό την

εκμετάλλευση των οικονομιών κλίμακας και του χαμηλού μέσου κόστους

παραγωγής, αφήνοντας την ικανοποίηση της ζήτησης για άλλες ποικιλίες να

πραγματοποιηθεί μέσω εισαγωγών. Έτσι λοιπόν διαφαίνεται η ικανότητα της

ρικαρντίανής προσέγγισης του συγκριτικού πλεονεκτήματος, καθώς και της

νεοκλασικής της επέκτασης, του υποδείγματος των Heckscher - Ohlin, για εξήγηση

του διακλαδικού εμπορίου, ενώ η ερμηνεία της ύπαρξης ενδοκλαδικού εμπορίου

πρέπει να αναζητηθεί στην παραγωγή διαφοροποιημένων προϊόντων σε συνθήκες

οικονομιών στην κλίμακα,

τρίτον, ο ρόλος των τιμών αυτάρκειας, ως παράγοντα πρόβλεψης των προϊόντων

στα οποία θα εξειδικευτεί μία οικονομία μετά το άνοιγμα της εγχώριας αγοράς στο

διεθνή ανταγωνισμό, είναι στην περίπτωση των διαφοροποιημένων προϊόντων μικρής

σημασίας, καθ’ ότι η ύπαρξη οικονομιών κλίμακας μπορεί να ανατρέψει το

μειονέκτημα της μικρής εθνικής αγοράς, το οποίο, σε καθεστώς αυτάρκειας, πιθανά

να είχε ως αποτέλεσμα ένα υψηλό επίπεδο τιμών στην περίπτωση μιας "μικρής

χώρας". Το άνοιγμα των αγορών, στο βαθμό που η παραγωγική διαδικασία

χαρακτηρίζεται από την ύπαρξη οικονομιών κλίμακας, είναι πιθανό να καταστήσει

την πρωτύτερα ακριβή "μικρή χώρα" φθηνότερη απ’ ότι την σε καθεστώς αυτάρκειας

φθηνή “μεγάλη χώρα” ανταγωνιστή της και ως εκ τούτου αυτήν και όχι την τελευταία

εξαγωγέα του εν λόγω προϊόντος,

τέταρτον, αντίθετα απ’ ότι προβλέπει το υπόδειγμα των Heckscher - Ohlin σχετικά

με την αύξηση του εισοδήματος του συντελεστή-που σε καθεστώς αυτάρκειας

βρισκόταν σε αφθονία, μετά τη διενέργεια εμπορίου και σε αντίστοιχη μείωση του

εισοδήματος του συντελεστή που βρισκόταν σε ανεπάρκεια, η πραγματοποίηση

20

ενδοκλαδικού εμπορίου βασισμένου στην ύπαρξη οικονομιών κλίμακας επιτρέπει την

αύξηση των αμοιβών όλων των παραγωγικοί συντελεστών.

Κλείνοντας την παράγραφο αυτή ας σημειώσουμε ως συμπέρασμα, ότι η ύπαρξη

συγκριτικού πλεονεκτήματος καθορίζει τα πλαίσια του διακλαδικού εμπορίου ενώ η

ύπαρξη οικονομιών κλίμακας στην παραγωγή διαφοροποιημένων προϊόντων ευνοεί

την ανάπτυξη ενδοκλαδικού εμπορίου. Η ανομοιότητα στην επάρκεια παραγωγικών

συντελεστών ανάμεσα σε δύο χώρες, όπως για παράδειγμα συμβαίνει ανάμεσα σε

χώρες οικονομικά και σε χώρες λιγότερο οικονομικά αναπτυγμένες, ευνοεί την

μεταξύ τους ανάπτυξη διακλαδικού εμπορίου και ερμηνεύεται από το νόμο του

συγκριτικού πλεονεκτήματος και το υπόδειγμα των Heckscher – Ohlin. Αντίθετα, ο

βαθμός ομοιότητας, ανάμεσα σε δύο χώρες, σε όρους επάρκειας παραγωγικών

συντελεστών όπως για παράδειγμα συμβαίνει με τις οικονομικά αναπτυγμένες χώρες

ευνοεί την μεταξύ τους ανάπτυξη ενδοκλαδικού εμπορίου και εξηγείται από την

ύπαρξη ζήτησης για διαφοροποιημένα προϊόντα, η παραγωγή των οποίων

χαρακτηρίζεται από οικονομίες στην κλίμακα.

21