ΕΑΠ

ΣΧΟΛΗ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ

ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Θ.Ε. : ΕΛΠ 12-ΤΕΧΝΕΣ 1:ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΕΙΚΑΣΤΙΚΕΣ

ΤΕΧΝΕΣ, ΕΠΙΣΚΟΠΗΣΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ

ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ ΚΑΙ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑΣ

Σπανού Αικατερίνη

Εργασία 1η

Ο ρόλος των αρχιτεκτονικών γλυπτών

ΣΕΠ: Αβραμίδου Αμαλία

ΠΕΙΡΑΙΑΣ 18/11/2011

Πίνακας περιεχομένων

Εισαγωγή ........................................................................................................2

Ενότητα 1η Μυκηναϊκή εποχή-Ανάγλυφο της Πύλης των Λεόντων.......................2

Ενότητα 2η Κλασική εποχή-Ανατολική Ζωφόρος Παρθενώνα...............................4

Ενότητα 3η Ελληνιστική εποχή-Μεγάλη Ζωφόρος Βωμού της Περγάμου...............6

Συμπεράσματα....................................................................................................8

Βιβλιογραφία......................................................................................................9

Κατάλογος εικόνων...........................................................................................10

Εικόνες............................................................................................................11

1

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Τα αρχιτεκτονικά γλυπτά, ολόγλυφα ή ανάγλυφα, είναι διακοσμητικά στοιχεία δημοσίων

κτηρίων και σχετίζονται οργανικά με τα μέρη του κτηρίου που κοσμούν. Η τεχνοτροπία τους

εξελίσσεται και μεταβάλλεται και είναι άμεσα συνυφασμένη με τις πολιτικές, κοινωνικές και

ιδεολογικές συνθήκες της περιόδου που δημιουργήθηκαν, το χώρο στον οποίο έχουν τοποθετηθεί

και με το ίδιο το κτήριο ώστε να μπορούν να αποδώσουν το ρόλο για τον οποίο προορίζονταν.

Στην εργασία που ακολουθεί θα αναλυθούν τεχνοτροπικά και θα σχολιαστεί ο ρόλος

αρχιτεκτονικών γλυπτών από τη μυκηναϊκή, την κλασική και την ελληνιστική εποχή λαμβάνοντας

υπόψη αντιπροσωπευτικά έργα της κάθε περιόδου.

1Η ΕΝΟΤΗΤΑ

ΜΥΚΗΝΑΪΚΗ ΕΠΟΧΗ-ΑΝΑΓΛΥΦΟ ΤΗΣ ΠΥΛΗΣ ΤΩΝ ΛΕΟΝΤΩΝ

«Οι “Πολύχρυσες Μυκήνες”, το βασίλειο του μυθικού Αγαμέμνονα, που πρώτος ύμνησε ο

Όμηρος στα έπη του, είναι το σημαντικότερο και πλουσιότερο ανακτορικό κέντρο της Ύστερης

Εποχής του Χαλκού στην Ελλάδα. Το όνομά τους έχει δοθεί σε έναν από τους λαμπρότερους

πολιτισμούς της ελληνικής προϊστορίας, το μυκηναϊκό»1. Αν και στα αρχικά στάδια της

δημιουργίας του ήταν έντονη η επίδραση του μινωικού πολιτισμού, με την πάροδο του χρόνου

«αποκτά το δικό του χαρακτήρα και τη δική του οργάνωση, που του εξασφαλίζει μια μοναδική

ανάπτυξη σε όλες τις τέχνες και ιδιαίτερα στην αρχιτεκτονική»2. Η μνημειακή αρχιτεκτονική,

καινοτομία των Μυκηναίων, διακατέχεται από ιδιαιτερότητα και δυναμισμό και δείγματά της

αποτελούν οι ακροπόλεις.

Η ακρόπολη των Μυκηνών, η πιο επιβλητική απ’ όλες, ήταν οχυρωμένη με τα κυκλώπεια

τείχη που ακολουθούσαν τη φυσική διαμόρφωση του εδάφους. Οι τρεις φάσεις

οικοδόμησης(μέσα 14ου ως τέλη 13ου αι. π. Χ.) έκαναν το σύστημα οχύρωσης πολύ

αποτελεσματικό. Στη δεύτερη οικοδομική φάση(1250 π. Χ.), που ήταν η περίοδος της μεγάλης

ακμής των Μυκηνών, ο ισχυρός ηγεμόνας της εποχής μετασκεύασε την ακρόπολη και σ’ αυτόν

οφείλονται τα μνημειώδη έργα της περιόδου με πιο εντυπωσιακό την Πύλη των Λεόντων, την

περίφημη μνημειακή είσοδο(εικ. 1). Το θαυμαστό μεγαλιθικό αυτό μνημείο, σύμβολο εξουσίας

1 http://odysseus.culture.gr/h/3/gh351.jsp?obj_id=2573

2 Παπαγιαννοπούλου, 1999, σ. 43

2

και δύναμης των μυκηναίων ηγεμόνων, έχει αρμονικές διαστάσεις και είναι η κύρια είσοδος της

ακρόπολης των Μυκηνών στη ΒΔ γωνία των τειχών. Κατασκευάστηκε από τέσσερις

κροκαλοπαγείς τεράστιους ογκόλιθους και αποτελείται από δύο παραστάδες, το υπέρθυρο και το

κατώφλι. Πάνω από το υπέρθυρο υπάρχει το ανακουφιστικό τρίγωνο, χαρακτηριστικό στοιχείο

της μνημειακής μυκηναϊκής αρχιτεκτονικής, τριγωνικός κενός χώρος για τη μεταβίβαση του

βάρους της ανωδομής στα πλάγια, προς τις παραστάδες.

Μεγάλη τριγωνική πλάκα καλύπτει το ανακουφιστικό τρίγωνο, που στην εξωτερική της όψη

έχει σκαλισμένη, σε σκληρό ασβεστόλιθο, ανάγλυφη παράσταση λεόντων από την οποία η πύλη

πήρε το όνομά της. Θεωρείται το πρώτο και αρχαιότερο μυκηναϊκό μνημειακό έργο που σώθηκε

ολόκληρο στη θέση που είχε τοποθετηθεί(εικ. 1,2,3). Παρουσιάζει με στατικό και εμβληματικό

τρόπο, δύο συμμετρικούς αντιμέτωπους λέοντες ανορθωμένους στα πίσω πόδια, με τα

μπροστινά να πατούν πάνω σε άβακες που στηρίζονται από δύο αμφίκοιλους βωμούς γνωστούς

από μινωικές παραστάσεις. Ανάμεσά τους υπάρχει κίονας μινωικού τύπου, λεπτότερος στη

βάση, που στεφανώνεται με τμήμα θριγκού. Τα κεφάλια των ζώων, που ήταν πρόσθετα, έχουν

χαθεί. «Τα σώματα των δύο ζώων και η κολώνα ανάμεσά τους είναι σκαλισμένα σε χαμηλό

σχετικά ανάγλυφο, με τους μύωνες και τα διάφορα πλάνα του σώματος χαρακτηρισμένα αδρά

αλλά έντονα. Οι αναλογίες τους είναι ίσως λίγο συμβατικές, το σύνολο όμως έχει φιλοτεχνηθεί

με άνεση και φυσικότητα, χωρίς πολλές λεπτομέρειες αλλά με μεγάλη αφαιρετική ικανότητα

στην παρατήρηση, και αποπνέει εντυπωσιακή ζωντάνια και επιβλητική ισχύν»3. Το θέμα του

ανάγλυφου, παλιό μινωικό θέμα, καταδεικνύει τη συνέχεια που υπάρχει μεταξύ των δύο

πολιτισμών. Πολύ συχνά στη μινωική εικονογραφία εμφανίζονται αντιμέτωπα ζώα στις πλευρές

ενός κίονα ή βωμού, που είναι συνδεδεμένα με τη θρησκεία. Εδώ όμως ο χειρισμός του θέματος

γίνεται διαφορετικά: έχει μεταφερθεί σε μεγάλη κλίμακα και έχει αποδοθεί με πλατιές, άνετες

γραμμές και πλαστικότητα.

Για την ερμηνεία του ανάγλυφου έχουν προταθεί πολλές εκδοχές. Η πιθανότερη είναι ότι

πρόκειται για το έμβλημα, το οικόσημο, του ισχυρού βασιλικού οίκου των Μυκηνών που

συμβόλιζε τη δύναμή του. Το ανάγλυφο υποδηλώνει την εξουσία του βασιλιά και προσδοκεί το

δέος του επισκέπτη της ακρόπολης των Μυκηνών. Η παράσταση έχει και θρησκευτικό

περιεχόμενο επικαλούμενη τη θεϊκή προστασία του βασιλικού οίκου. Τα ζώα που την κοσμούν

είναι συγχρόνως φύλακες, θεϊκό έμβλημα, βασιλικό οικόσημο και απειλή.

«Οι Μυκηναίοι κατορθώνουν να φτιάξουν μια μνημειώδη λιτή ανάγλυφη παράσταση, η οποία

εντάσσεται αρμονικά στην επιβλητική αρχιτεκτονική του χώρου. Το μνημείο αυτό με την τέλεια

3Ιακωβίδης,1971, σ. 322 3

συμμετρία και το νατουραλιστικό του στυλ έχει στόχο να εντυπωσιάσει τον επισκέπτη και να

συμβολίσει τη δύναμη και το γόητρο του Μυκηναϊκού ανακτόρου»4.

2Η ΕΝΟΤΗΤΑΚΛΑΣΙΚΗ ΕΠΟΧΗ-ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΖΩΦΟΡΟΣ ΤΟΥ ΠΑΡΘΕΝΩΝΑ

Οι τέχνες της κλασικής περιόδου εξέφρασαν την αυτοπεποίθηση που επικρατούσε στην

Ελλάδα και ειδικότερα στην Αθήνα λόγω της ελευθερίας μετά τη νίκη επί των Περσών και της

πνευματικής και πολιτικής ελευθερίας από τη γέννηση και την επικράτηση του δημοκρατικού

πολιτεύματος.

Η αθηναϊκή συμμαχία που ίδρυσε η Αθήνα, η ισχυρότερη πόλη-κράτος της Ελλάδας, μετά την

οριστική εκδίωξη των Περσών από τα ελληνικά εδάφη και με τη μεταφορά του ταμείου από τη

Δήλο, μετατράπηκε σε αθηναϊκή ηγεμονία. Ο Περικλής, ο μεγάλος πολιτικός ηγέτης των

Αθηναίων, παραβαίνοντας τον όρκο που είχαν δώσει οι Έλληνες, να μην ξαναχτίσουν τα

κατεστραμμένα ιερά για να τους θυμίζουν την ιεροσυλία των βαρβάρων, χρησιμοποίησε

χρήματα του ταμείου για να ξαναχτίσει την Αθήνα. Μέρος του οικοδομικού προγράμματος του

Περικλή ήταν και η ανοικοδόμηση των ιερών του βράχου της Ακρόπολης. Για το σχεδιασμό των

έργων συνεργάστηκε με τους άριστους στις τέχνες και την τεχνολογία της εποχής. Υπό την

εποπτεία του Φειδία, οι αρχιτέκτονες Ικτίνος, Καλλικράτης και Μνησικλής υλοποίησαν το

σχεδιασμό που εκπλήρωνε τις αρχές της σύγκλισης των Ελλήνων. Εκείνη την εποχή η

δημοκρατία είχε φτάσει στο απόγειό της και οι αξίες της, που στηρίζονταν στην ισορροπία

διαφορετικών δυνάμεων, εκδηλώθηκαν από τους δημιουργούς στα ιερά της Ακρόπολης με το

πάντρεμα της παράδοσης και των καινοτομιών.

Η γλυπτική έφτασε στο αποκορύφωμά της με την ανάπτυξη μιας αριστοτεχνικής τεχνοτροπίας,

της “κλασικής”, που επινοήθηκε από το Φειδία και διακρίνεται στο γλυπτό διάκοσμο του

Παρθενώνα που είχε την εποπτεία της κατασκευής του. Η τεχνοτροπία αυτή εξέφρασε τα

ιδανικά και το όραμα του Περικλή, το ανθρωποκεντρικό αίσθημα, που ενισχύθηκε από τη

δημοκρατία, την ευημερία της πόλης και τη νέα τάση των φιλοσόφων ότι ο άνθρωπος είναι το

μέτρο όλων των πραγμάτων.

Ο Παρθενώνας, ναός αφιερωμένος στην Αθηνά Παρθένο θεά προστάτιδα της πόλης, αποτελεί

σύμβολο της αθηναϊκής δύναμης και εκφράζει το μεγαλείο των Αθηναίων και της δημοκρατίας.

Είναι περίπτερος ναός, κατασκευάστηκε από πεντελικό μάρμαρο και ολοκληρώθηκε σε εννέα

4 http://odysseus.culture.gr/h/2/gh251.jsp?obj_id=134014

χρόνια(447-438 π. Χ.). Αποτελεί την κορύφωση του δωρικού ρυθμού και είναι ο μεγαλύτερος

από όλους της εποχής. Οι τέλεια αρμονικές του αναλογίες επιτεύχθηκαν με τις οπτικές

διορθώσεις, αρχιτεκτονικά ευρήματα(μειώσεις και εντάσεις των κιόνων, αποκλίσεις και

καμπυλώσεις των γραμμών) για τη διόρθωση του οπτικού σφάλματος. Μ’ αυτό τον τρόπο οι

δημιουργοί έδωσαν πνοή και κίνηση στο μάρμαρο και πέτυχαν την τέλεια ισορροπία και

συμμετρία έτσι ώστε όλα τα τμήματα να εναρμονιστούν με το σύνολο και το κτήριο με το

περιβάλλον. Η ποσότητα της διακόσμησης και η ενσωμάτωση στοιχείων ιωνικού ρυθμού, που

χρησιμοποιήθηκαν για να ελαφρύνουν την απλότητα του δωρικού ρυθμού, εξυπηρετούσαν

πολιτικές σκοπιμότητες. Ο εμπλουτισμός του ναού είχε στόχο να τιμήσει τη θεά Αθηνά, να

χρησιμεύσει ως μνημείο νίκης επί των Περσών, να είναι σύμβολο της δύναμης και των ιδανικών

της πόλης και να εκφράσει το κλασικό πνεύμα και το αισθητικό ιδεώδες του Περικλή.

Ένα από τα στοιχεία ιωνικού ρυθμού του Παρθενώνα είναι η ζωφόρος που βρίσκεται στο

πάνω μέρος του εξωτερικού τοίχου του σηκού και αποτελεί αρχιτεκτονική ιδιομορφία του ναού.

Κατασκευάστηκε από το 442-438 π. Χ., έχει μήκος 160 μέτρα και αποτελείται από 115 λίθους.

Απεικονίζει σε πρόστυπο ανάγλυφο και εξιδανικευμένη την πομπή των Παναθηναίων, γιορτή

που γινόταν κάθε τέσσερα χρόνια προς τιμή της θεάς Αθηνάς, και την παράδοση του καινούριου

πέπλου της θεάς. Αποτελεί επίσης «έναν ιστορικό πίνακα της αθηναϊκής πολιτείας στις

διαδοχικές φάσεις της κοινωνικής και πολιτικής οργάνωσής της»5. Στην πομπή συμμετέχουν 378

μορφές, θεοί και άνθρωποι, και πάνω από 200 ζώα, κυρίως άλογα. Ξεκινάει από τη ΝΔ γωνία

χωρισμένη σε δύο ομάδες που προχωρούν στις μεγάλες πλευρές και συναντιούνται στο κέντρο

της ανατολικής πλευράς.

Στην ανατολική ζωφόρο(εικ. 4,5,6) εικονίζονται μόνο θεοί και θνητοί και είναι η μόνη πλευρά

που συμμετέχουν γυναίκες. Στο μέσο της, πάνω από την είσοδο του σηκού την ιερότερη πλευρά

του ναού, εικονίζεται το τέλος της πομπής και η παράδοση του πέπλου που θα έντυνε το ξύλινο

άγαλμα(διιπετές ξόανο) της θεάς Αθηνάς(εικ. 5). Η σκηνή πλαισιώνεται από τους δώδεκα θεούς

του Ολύμπου που έχουν τοποθετηθεί καθιστοί και σε στάση τριών τετάρτων(πλαγιομετωπικά)

ώστε να παρακολουθούν την άφιξη της πομπής(εικ. 4,5,6). Οι θεοί εμφανίζονται για πρώτη

φορά στη γλυπτική και εικονίζονται σε μεγαλύτερη κλίμακα απ’ αυτή των ανθρώπων για να

υποδηλωθεί η θεϊκή τους υπόσταση. Για να εξυπηρετηθεί η διάταξη χωρίστηκαν σε δύο ομάδες

με στραμμένα τα νώτα μεταξύ τους. Το ενδιάμεσο κενό καταλαμβάνει η παράδοση του πέπλου.

Στη σκηνή του πέπλου συμμετέχουν δύο μικρά κορίτσια και μια γυναίκα και πίσω από τη

γυναίκα στέκεται ένα αγόρι και ο άρχων βασιλεύς που παραλαμβάνει τον πέπλο(εικ. 5). «Όλες

5Κοκκορού-Αλευρά,2009,σ. 188 5

οι μορφές είναι εξιδανικευμένες, αποτελούν χαρακτηριστικά δείγματα κλασικού κάλλους και

ενσαρκώνουν στον ύψιστο βαθμό αυτό που είναι γνωστό ως κλασικό ύφος και ιδεώδες»6.

Η τεχνοτροπία των γλυπτών της ζωφόρου, που ονομάζεται παρθενώνεια, είναι εντυπωσιακή.

Η στιβαρότητα των μορφών αναδεικνύεται με την αναπτυγμένη μυολογία στις γυμνές και με τα

πολυτελή και βαριά ενδύματα στις ντυμένες. Ειδικότερα στις ντυμένες μορφές «βαρείς όγκοι

υφάσματος αξιοποιούνται για να αναδείξουν τα μέλη του σώματος που “κρύβουν” αλλά και για

να τονίσουν τη δραματική κίνηση κάποιων μορφών»7.

3Η ΕΝΟΤΗΤΑΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΗ ΕΠΟΧΗ-ΜΕΓΑΛΗ ΖΩΦΟΡΟΣ ΤΟΥ ΒΩΜΟΥ ΤΗΣ

ΠΕΡΓΑΜΟΥ

Ο Μέγας Αλέξανδρος με τις κατακτήσεις του επέκτεινε την κυριαρχία του και υπέταξε μεγάλο

μέρος της Ανατολής. Η εξάπλωση των Ελλήνων και του ελληνικού πολιτισμού είχε ως

αποτέλεσμα την επίδραση και την υιοθέτηση των ανατολικών τρόπων ζωής, συνηθειών,

θεοτήτων και διοίκησης. Ο θεσμός της πόλης-κράτους εγκαταλείπεται και η εξουσία περιέρχεται

σε έναν απόλυτο μονάρχη. Οι πόλεις της κυρίως Ελλάδας μαραζώνουν και αναπτύσσονται νέες

πόλεις και νέα βασίλεια, τα ελληνιστικά, που γίνονται ισχυρά οικονομικά κέντρα. Οι νέοι

ηγεμόνες χρηματοδοτούν μεγάλα ιδιωτικά και δημόσια έργα και γίνονται προστάτες των τεχνών

και των γραμμάτων. Η ελληνική τέχνη αν και διατήρησε τα διακριτικά της στοιχεία, κάτω από

αυτές τις επιρροές μεταπλάστηκε και έγινε τμήμα της ελληνιστικής πραγματικότητας.

Παρατηρείται μεγάλη αλλαγή στην τεχνοτροπία, το ύφος, την κλίμακα και την επιλογή των

θεμάτων. Οι γενικότερες τάσεις της ελληνιστικής τέχνης εμπεριέχουν αντιθέσεις που τη

χαρακτηρίζουν. Είναι περισσότερο κοσμική, λόγω των πολιτικών εξελίξεων, παρά ιερή.

Περισσότερο διεθνής, λόγω των τεράστιων αυτοκρατοριών της περιόδου, παρά τοπική και

περισσότερο εξωστρεφής παρά εσωστρεφής.

Τον 2ο αι. π. Χ., στην ώριμη ελληνιστική φάση, η γλυπτική αποδεσμεύτηκε απ’ την αθηναϊκή

παράδοση των προηγούμενων αιώνων και προχώρησε τολμηρά, υπερβαίνοντας τα κλασικά

πρότυπα. Ο εμπλουτισμός της θεματογραφίας, η αντιμετώπιση των μορφών σαν σώματα

ανθρώπων και η προσπάθεια να φανούν οι κινήσεις δυναμικές και ορμητικές στο χώρο είναι οι

τάσεις που οριστικοποιήθηκαν αυτή την εποχή γιατί οι γλύπτες είχαν σαν στόχο να συγκινήσουν

6 Στο ίδιο, σ. 188

7 Πλάντζος,1999,σ. 2486

και να διεγείρουν το θεατή. Τα νέα αυτά επιτεύγματα γίνονται αισθητά στα μνημεία της

ακρόπολης και των ιερών της Περγάμου, ελληνιστικό βασίλειο των Ατταλιδών.

Ο Βωμός του Διός Σωτήρος και της Αθηνάς Νικηφόρου στην Πέργαμο(181-159 π. Χ.)

«φανερώνει με τον πιο εύγλωττο τρόπο την αγάπη σε μνημειακές κατασκευές και εκφράζει

χαρακτηριστικά τις φιλοδοξίες των ηγεμόνων της εποχής»8(εικ. 7). Κατέχει σημαντική θέση

στην ιστορία της ελληνιστικής αρχιτεκτονικής και γλυπτικής και ήταν ανάθημα του βασιλιά της

Περγάμου Ευμένη Β’ για να θυμίζει τις νίκες των Περγαμηνών εναντίον των Γαλατών που τους

χάρισαν την απόλυτη κυριαρχία στην ανατολική Μεσόγειο. Το μνημειώδες κτήριο βρισκόταν

στη νότια πλευρά της ακρόπολης, είχε σχήμα Π και περιέβαλε το βωμό. Μεγαλοπρεπής σκάλα,

που περιβαλλόταν από ιωνική κιονοστοιχία, οδηγούσε στο βωμό. Εξωτερικά και πάνω από τη

βάση του κτηρίου, βρισκόταν εκτεταμένη ζωφόρος(2,30Χ120 μ.) με ανάγλυφες παραστάσεις. Η

ονομαστή Μεγάλη Ζωφόρος, μνημειακών διαστάσεων, ήταν κατασκευασμένη από μάρμαρο και

απεικόνιζε τη Γιγαντομαχία, τη μάχη των θεών του Ολύμπου με τους γιους του σκοταδιού, τους

Γίγαντες(εικ 7,8,9). Η επιλογή του θέματος, η δημιουργία του και η επεξεργασία του, που

ξεκίνησαν γύρω στο 180 π. Χ., δεν ήταν τυχαία. Είχε θριαμβευτικό χαρακτήρα και συμβολισμό.

Η υπενθύμιση της επικράτησης των δυνάμεων του καλού ενάντια σ’ αυτές του κακού

καταδείκνυε ότι οι ηγεμόνες της Περγάμου σαν ολύμπιοι θεοί νίκησαν τους Γαλάτες, τους

σκοτεινούς Γίγαντες, και ότι το φως επικράτησε στο σκοτάδι. Έτσι γίνεται προφανής ο

προπαγανδιστικός χαρακτήρας του θέματος.

Σε όλες τις πλευρές της ζωφόρου εικονίζονται οι δώδεκα θεοί του Ολύμπου οι οποίοι

παριστάνονται να αγωνίζονται με πάθος ενάντια στους Γίγαντες(εικ. 8,9). Οι μορφές των θεών

παρουσιάζονται ντυμένες ενώ των Γιγάντων γυμνές. Η εξωτερίκευση του πάθους του αγώνα

γίνεται φανερή στον τρόπο με τον οποίο προβάλλεται: α)η μυϊκή διάπλαση των σωμάτων των

Γιγάντων, οι οποίοι εμφανίζονται με φτερά και με πόδια που καταλήγουν σε φίδια και β)η

πτυχολογία των χιτώνων των θεών η οποία είναι πυκνή, τονίζεται ιδιαίτερα και ακολουθεί

διαφορετική κατεύθυνση σε σχέση με τη στάση του σώματος. Περισσότερη κίνηση

επιτυγχάνεται με τη διαγώνια οργάνωση του ανάγλυφου που έχει δουλευτεί βαθιά και με

φωτοσκίαση.

Η έκφραση των συναισθημάτων απεικονίζεται στα πρόσωπα των Γιγάντων με την έντονη

σύσπαση που φανερώνει την προσπάθεια, την αγωνία και τον πόνο των ηττημένων. Αντιθέτως,

τα πρόσωπα των νικητών θεών με το ωοειδές σχήμα και το μικρό μέτωπο, σκόπιμα

διακατέχονται από την αυτοπεποίθηση και την ηρεμία του θριάμβου. «Το παίξιμο του φωτός και

8 Κοκκορού-Αλευρά,2009, σ. 2697

της σκιάς στις πολύ έξεργες πτυχές και πλοκάμους των μαλλιών τονίζει ακόμα περισσότερο τον

πλαστικό όγκο των μορφών. Ο νεότερος όρος μπαρόκ που αποδόθηκε στο περγαμηνό στυλ είναι

ο μόνος που μπορεί να περιγράψει μονολεκτικά αυτήν την πλαστική γλώσσα»9.

Η Μεγάλη Ζωφόρος του βωμού της Περγάμου αντιπροσωπεύει την πιο χαρακτηριστική

εκδοχή της ελληνιστικής γλυπτικής η οποία υπερβαίνει το μέτρο και την ισορροπία της

κλασικής. Παρότι έχει σαν πρότυπο παλιότερα έργα, οι διαφορές που υπάρχουν: τα στιβαρά

σώματα, οι πολλές μορφές στη σύνθεση, η ρεαλιστική απόδοση των λεπτομερειών και η

έκφραση συναισθημάτων και αντιδράσεων των αγωνιζομένων, δείχνουν τις καινοτομίες της

ελληνιστικής γλυπτικής που τη διέπει το δραματικό και γεμάτο πάθος πνεύμα που έφτασε στο

αποκορύφωμά του αυτή την περίοδο.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Μετά από την περιγραφή και την τεχνοτροπική ανάλυση αρχιτεκτονικών γλυπτών της

μυκηναϊκής, της κλασικής και της ελληνιστικής εποχής μπορούμε να κατανοήσουμε την

εξελικτική πορεία της τέχνης η οποία υποδηλώνει τις εκάστοτε πολιτικές, κοινωνικές και

ιδεολογικές συνθήκες.

Η απόλυτη συμμετρία και στατικότητα του ανάγλυφου της Πύλης των Λεόντων συμβολίζει τη

δύναμη της εξουσίας και το γόητρο του Μυκηναίου άνακτα. Οι αφηγηματικές απεικονίσεις της

ανατολικής ζωφόρου του Παρθενώνα, δημιουργημένες με την αριστοτεχνική κλασική

τεχνοτροπία του Φειδία, εκφράζουν τα ιδανικά του Περικλή, της δημοκρατίας και του

ανθρωποκεντρικού αισθήματος. Η παραμέριση της εξιδανίκευσης, η έντονη έκφραση των

συναισθημάτων, η φωτοσκίαση και η επιλογή του προπαγανδιστικού θέματος, στοιχεία της

Μεγάλης Ζωφόρου του βωμού της Περγάμου, υπενθυμίζουν την επικράτηση, την κυριαρχία και

τις φιλοδοξίες των ηγεμόνων της περιοχής.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Ιακωβίδης Σ., «Η Μυκηναϊκή τέχνη μεταξύ ΙΔ’-ΙΑ’ π. Χ. αιώνα» στο Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τομ. Α’, Προϊστορία και Πρωτοϊστορία, Εκδοτική Αθηνών Α.Ε., Αθήνα, 1971

Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τομ. Γ2’, Κλασσικός Ελληνισμός (2), Εκδοτική Αθηνών Α.Ε., Αθήνα, 1972

9 Στο ίδιο, σ. 2758

Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τομ. Ε’, Ελληνιστικοί χρόνοι, Εκδοτική Αθηνών Α.Ε., Αθήνα, 1974

Κοκκορού-Αλευρά Γ., «Η τέχνη της Αρχαίας Ελλάδας Σύντομη Ιστορία (1050-50 π. Χ.)», εκδ. Καρδαμίτσα, Αθήνα, 1990

Κουκουζέλη Α., «Τέχνη», στο Γιαννακόπουλος Ιω., Κατσιαμπούρα Γ., Κουκουζέλη Α., Εισαγωγή στον Ελληνικό Πολιτισμό, τομ. Β’, Σημαντικοί Σταθμοί του Ελληνικού Πολιτισμού, ΕΑΠ, Πάτρα, 2000.

Παπαγιαννοπούλου Α., «Οι Προϊστορικοί Χρόνοι», στο Παπαγιαννοπούλου Α., Πλάντζος Δ., Σουέρεφ Κ., Τέχνες 1:Ελληνικές Εικαστικές Τέχνες, Επισκόπηση Ελληνικής Αρχιτεκτονικής και Πολεοδομίας, τομ. Α’, Προϊστορική και Κλασική Τέχνη, ΕΑΠ, Πάτρα, 1999

Πλάντζος Δ., «Η Τέχνη της Αρχαίας Ελλάδας», στο Παπαγιαννοπούλου Α., Πλάντζος Δ., Σουέρεφ Κ., Τέχνες 1:Ελληνικές Εικαστικές Τέχνες, Επισκόπηση Ελληνικής Αρχιτεκτονικής και Πολεοδομίας, τομ. Α’, Προϊστορική και Κλασική Τέχνη, ΕΑΠ, Πάτρα, 1999

Παυλόπουλος Δ., Πετρίδου Β., Ρηγόπουλος Γ., Σαμπανίκου Ε., «Ιστορία των Τεχνών Έργα και Δημιουργοί», ΟΕΔΒ, Αθήνα, 2007

Ιστοσελίδες

Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού-Πέργαμον(Αρχαιότητα), Βωμός Διός, Γλυπτός Διάκοσμος http :// asiaminor . ehw . gr / forms / flemmabody . aspx ? lemmaid =5767 Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών-Αρχαιολογία της πόλεως των Αθηνών www . eie . gr / archaelogia / gr / chapter _2. aspx Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης-Η ζωφόρος του Παρθενώνα www . ekt . gr / parthenonfrieze _ text _ version / introduction . jsp ? w =1280

http :// odysseus . culture . gr / h /2/ gh 251. jsp ? obj _ id =13041

http :// odysseus . culture . gr / h /3/ gh 351. jsp ? obj _ id =2573

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΕΙΚΟΝΩΝ

Εικ. 1:Πύλη των Λεόντων, 1250 π. Χ., Αρχαιολογικός χώρος Μυκηνών

Εικ. 2:Ανάγλυφο Πύλης των Λεόντων, 1250 π. Χ., Αρχαιολογικός χώρος Μυκηνών

Εικ. 3: Ανάγλυφο Πύλης των Λεόντων, 1250 π. Χ., Αρχαιολογικός χώρος Μυκηνών

9

Εικ. 4:Ανατολική Ζωφόρος Παρθενώνα, 442-438 π. Χ., λίθος 4, Επώνυμοι ήρωες(20-23)-Ολύμπιοι θεοί(24-27), Βρετανικό Μουσείο http://www.ekt.gr/parthenonfrieze_text_version/description/east/block4.jsp

Εικ. 5:Ανατολική Ζωφόρος Παρθενώνα, 442-438 π. Χ., λίθος 5, Τελετή παράδοσης του πέπλου(31-35)-Ολύμπιοι θεοί(28-30 και 36-37), Βρετανικό Μουσείο http://www.ekt.gr/parthenonfrieze_text_version/description/east/block5.jsp

Εικ. 6:Ανατολική Ζωφόρος Παρθενώνα, 442-438 π. Χ., λίθος 6, Ολύμπιοι θεοί(38-42), Μουσείο Ακρόπολης και Επώνυμοι ήρωες(43-46), Βρετανικό Μουσείο http://www.ekt.gr/parthenonfrieze_text_version/description/east/block6.jsp

Εικ. 7:Ο αναστηλωμένος βωμός της Περγάμου, 181-159 π. Χ., Μουσείο Περγάμου, Βερολίνο http://en.wikipedia.org/wiki/File:Pergamonmuseum_Pergamonaltar.jpg

Εικ. 8:Η θεά Αθηνά μάχεται εναντίον γίγαντα, ανατολική πλευρά της Μεγάλης Ζωφόρου του βωμού της Περγάμου, 181-159 π. Χ., Μουσείο Περγάμου, Βερολίνο http://en.wikipedia.org/wiki/File:Pergamonmuseum_-_Antikensammlung_-_Pergamonaltar_13.jpg

Εικ. 9:Η Εκάτη μάχεται εναντίον γίγαντα, ανατολική πλευρά της Μεγάλης Ζωφόρου του βωμού της Περγάμου, 181-159 π. Χ., Μουσείο Περγάμου, Βερολίνο http://en.wikipedia.org/wiki/File:Pergamonmuseum_-_Antikensammlung_-_Pergamonaltar_02-03.jpg

10

Φωτογραφίες

Εικόνα 1

Εικόνα 2

11

Εικόνα 3

Εικόνα 4

12

Εικόνα 5

Εικόνα 6

Εικόνα 7

13

Εικόνα 8

Εικόνα 9

14