Прилеп,

декември 2012

РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА

Универзитет „Св. Климент Охридски “

Битола Економски факултет - Прилеп

ПРОЦЕСОТ ЗА СПРЕЧУВАЊЕ ПЕРЕЊЕ ПАРИ ВО

РЕПУБЛИКА МАКЕДОНИЈА И ВО СВЕТОТ

Кандидат: Ментор:

Снежана Дупчинова, 52/09 Проф.Д-р. Димко Кокароски

1

Содржина

Содржина ...................................................................................................................... 1

Вовед ............................................................................................................................. 2

1. Меѓународна регулатива за спречување перење на пари .................................... 5

1.1. Меѓународни организации за спречување перење на пари .......................... 5

1.2. Препораките на ФАТФ( Financial Action Task Force) за спречување

перење пари ............................................................................................................ 13

2. Процес на перење пари во Република Македонија ............................................ 16

2.1. Законската регулатива на Република Македонија за спречување перење

пари и други приноси од казниво дело и финансирање на тероризам ............. 16

2.2. Функционирање на Управата за финансиско разузнавање и меѓународната

соработка со другите земји ................................................................................... 22

2.3. Извештаите на Управата за финансиско разузнавање ................................ 31

2.4. Извештаите на Moneyval за напредокот на Република Македонија во

спречувањето на перење пари ............................................................................. 36

3.Шеми за перење на пари ........................................................................................ 45

3.1. Приказ на најпопуларните шеми за перење пари во светот ....................... 45

3.2. Приказ на шеми за перење пари со кои се соочува Управата за

финансиско разузнавање ....................................................................................... 52

4. Улогата на банките во процесот за спречување перење пари ........................... 58

4.1. Процедури, програми и системи воспоставени во банките за спречување

перење пари ............................................................................................................ 58

4.2. Функционирање на процесот за спречување перење пари во банките во

Република Македонија .......................................................................................... 73

Заклучок ...................................................................................................................... 93

Користена литература .............................................................................................. 101

2

Вовед

Појавата на „перење пари” е во негативна корелација со економскиот

раст и продуцира економски основи кои негативно влијаат на функционирањето

на механизмот на „невидливата рака на пазарот” и лојалната (фер)

конкуренција. Овие девијантни и криминални појави во општеството, потребно

е да бидат соодветно квантифицирани и вклучени во подготовка на идните

макроекономски политики. Само на овој начин, законски продуцираниот

капитал ќе обезбеди стабилен и одржлив економски раст.

Во минатото, терминот “перење на пари” се однесуваше само на

финансиските трансакции коишто се поврзани со организираниот криминал.

Денес оваа дефиниција е проширена и ги вклучува и оние финансиски

трансакции кои генерираат одреден профит како резултат на одредена

нелегална активност( даночно затајување, двојно водење на сметководствената

евиденција и сл.). Перење на пари можат да вршат поединци , помали или

поголеми трговски друштва, корумпирани државни службеници, па дури и цели

држави преку системот на прекуморски ( offshore) банки. Меѓународните

организации имаат точно определено кои земји претставуваат т.н. даночен рај,

па како такви ги привлекуваат субјектите коишто се занимаваат со перење пари.

Во принцип, тешко е да се согледа обемот на феноменот перење пари во

меѓународни рамки. Причина за тоа е што перењето пари се одвива надвор од

вообичаениот опфат на економската статистика. Сепак , може да се направи

барем приближна проценка на обемот на перењето пари. Така на пример, според

статистичките податоци на ММФ, обемот на перењето пари на светско ниво се

движи помеѓу 2% и 5% од глобалниот бруто домашен производ. Според

статистичките податоци на ММФ од 1998 година тој процент во апсолутен

износ се движи од 590 милијарди САД-долари до 1,5 трилиони САД-долари. 1

Проблемот со перењето пари е особено изразен во земјите во транзиција

меѓу кои се вбројува и Република Макeдонија. Во овие земји дојде до

суштински промени во врска со природата на казнивите дела, така што преку

корупцијата и измамите, како и организираниот криминал, се создадоа

1 http://www.fatf-gafi.org/pages/faq/moneylaundering/

3

значителни незаконски приноси, а сето тоа им стои на патот на странските

вложувања, развојот на демократијата и пазарната економија.

Со оглед на тоа што во Република Македонија работењето на пазарот се

уште главно, се одвива преку плаќање во готовина, повеќето од незаконските

дејства се одвиваат надвор од финансискиот систем, така што на институциите

за откривање и за гонење криминал им е отежната работата, особено ако се има

во предвид дека истрагите за перење пари и во високоразвиените земји траат со

години и за тоа се ангажирани цели тимови на високо обучени професионалци.

Во голема мера, пласманот и слоевитоста во прикривање на приносите од

криминал се врши преку злоупотреби на нерезидентни банкарски сметки;

трансфери преку свифт системот- систем што овозможува брзо префрлање на

паричните средства; тргување со недвижен имот и други стоки; работење со

претпријатија формирани во off-shore центрите; злоупотреба на фирмите за

увоз-извоз; основање на друштво со едно вработено лице со цел да се прикријат

криминалните приноси; и физичко пренесување на готови пари преку граница.

Во повеќето случаи на перење пари, учествуваат истите групи кои се вмешани и

во нелегалниот пазар на затајување даноци и царина. Заработувачката се пере

преку лица кои ја користат својата висока положба, во политиката или

економијата, за да ја пласираат незаконската заработувачка преку фиктивни

фактури( на пр. големи количини безвредна трговска стока) или преку компании

за прикривање. Нелегално стекнатиот профит може повторно да се инвестира во

криминален бизнис или пак легален бизнис. Заради спречување на заплена и

конфискација, имотот се пере така што останува непрепознатлив и не се двои од

легитимно заработените пари.

Карактеристично за перењето пари е тоа што не ги засега само

институциите на системот и деловните субјекти, туку влијае и врз

секојдневниот живот на обичните граѓани. Перењето пари доведува до:

-ширење на девијантните појави во општеството;

-корелација помеѓу перењето пари и даночното одбегнување;

-потенцијална опасност од преземање на управувањето со финансиските

институции од страна на криминалните групи;

-нелојална конкуренција помеѓу чесните компании и субјектите коишто

перат пари.

4

Иако е тешко да се квантификуваат негативните ефекти што ги

предизвикува перењето пари врз економскиот развој, сепак е јасно дека оваа

криминална активност негативно влијае врз финансиските институции коишто

имаат суштинско значење за економскиот развој; ја намалува продуктивноста во

реалниот сектор на економијата преку диверзификување на ресурсите; ги

поттикнува криминалот и корупцијата со што се забавува економскиот раст и се

разорува надворешниот сектор( меѓународната трговија и движењето на

капиталот). Затоа сите земји мора да изработат ефикасни програми за

спречување на перењето пари што ќе им овозможи јакнење на националната

економија, особено во сферата на системот на финансиските институции.

Перењето пари негативно влијае врз развојот на финансиските

институции од две причини. Прво, перењето пари внатрешно ги разорува

финансиските институции. Не е редок случајот кога перењето пари е

проследено со други криминални активности кои ги извршуваат дел од

вработените на одделна финансиска институција. Доколку активноста на

перење пари земе замав, може да се случи криминалните групи да го преземат и

управувањето со цели финансиски институции. Второ, многу е важна довербата

што ја имаат физичките и правни лица во една финансиска институција.

Доколку комитентите ( депоненти и инвеститори) на една финансиска

институција дојдат до сознанија дека таа е инволвирана во криминални

активности, таа доверба ќе биде разнишана и ќе појдат во друга финансиска

институција.

Од тие причини мора да се посвети големо внимание на спречувањето на

перење пари. Во борбата со ова големо општествено зло мора да бидат вклучени

и државните органи, и регулаторните и супервизорски тела и финансиските

институции.

5

1. Меѓународна регулатива за спречување перење на

пари

1.1. Меѓународни организации за спречување перење на пари

Во светот постојат повеќе меѓународни организации и работни групи кои

се формирани или задолжени со задачата да се справуваат со заканата од перење

пари. Во принцип, тие организации и работни групи можат да се поделат на:2

организации и групи што претежно се занимаваат со финансиски

и супервизорски прашања( ММФ, Светска банка, Базелскиот комитет, ИОСКО-

меѓународна организација за контрола врз работењето со хартии од вредност и

ИАИС- меѓународна организација на супервизорите во сферата на

осигурувањето);

организации и групи кои дејствуваат и на полето на превенцијата

и на полето на репресијата во борбата против перењето пари ( ФАТФ, различни

регионални работни групи, ОН, Советот на Европа, Европската Унија,

Организацијата на американските држави и Секретаријатот на комонвелтот);

огранизации и групи кои претежно се занимаваат со правни

прашања, односно функционираат во сферата на репресијата во процесот на

спречување на перење пари( групата Егмонт којашто е составена од оддели за

борба против перењето пари и Интерпол).

Следната табела презентира одредени карактеристики на некои од

горенаведените меѓународни организации и работни групи:3

Табела 1

Организација Оперативен

Стандард

Правна

обрска

Членство Фокус Примена

ФАТФ 40

препораки

Не најчесто

индустријализираните

Земји

превенција

и

репресија

заедничка

проценка

Регионални

работни групи

40

Препораки

Не правните системи од

регионот

превенција

и

репресија

заедничка

проценка

2 IMF and World Bank: “Enhancing contributions to combating money laundering: policy paper” p. 10

3 IMF and World Bank: “Enhancing contributions to combating money laundering: policy paper” p. 11

6

ОН Договори Да најголем дел од

земјите во светот

репресија Генерално

собрание

на ООН

Совет на

Европа

Договор Да членки на советот репресија Совет на

Европа

Европска

Унија

Директиви Да членки на Европска

унија

најмногу

превенција

Европска

комисија

Организација

на

американските

држави

Модели Не членки на

организацијата

превенција

и

репресија

техничка

помош

Комонвелт Модели Не членки на

Комонвелтот

превенција

и

репресија

техничка

помош

Група Егмонт Модели Не Членки репресија техничка

помош и

соработка

во

истрагите

Интерпол Различни

извори

Не најголем дел од

земјите

репресија соработка

во

истрагите

Европската унија има донесено три директиви кои ги даваат основните

правци и начела во борбата против перењето пари.

Првата директива е донесена од страна на Советот на Европската

заедница на 10.06.1991 година. Проблематиката што ја обработува оваа

директива е во сферата на превенцијата во процесот на спречување перење

пари. Таа е под силно влијание на 40-те препораки на Фатф кои се донесени во

1990 година.

Основните причини за усвојување на оваа директива се:

перењето на приносите од криминалните активности преку

банкарските системи го намалува кредибилитетот на институциите кои се

вклучени во таквите трансакции и може да го наруши целовкупниот

финансиски систем.

директивата го поврзува перењето пари со организираниот

криминал, особено со трговијата со дрога, но без оглед на тоа дали се работи за

трговија со дрога или не, сите видови организиран криминал во директивата се

третираат како поврзани со перењето на пари.

7

Земјите членки на Европската унија се должни да ги применуваат

одредбите од оваа директива во своето национално законодавство.

Горенаведената директива (91/308/ЕЕЗ) посебно внимание посветува на

кредитните и финансиските институции и нивната улога во борбата против

перењето пари. Со оглед на тоа што фазите на пласман и прикривање од

процесот на перење пари најчесто се одвиваат преку системот на финансиските

институции, оваа директива дава насоки за следните прашања:

-идентификација на клиенти;

-чување на нивните досиеја;

-сомнителни трансакции;

-соработка со надлежните органи одговорни за борба против перењето

пари ( доставување извештаи);

-воспоставување адекватни системи на внатрешна контрола;

-обука на вработените во финансиските институции.

Оваа директива со право посветува најголемо внимание на

идентификацијата на клиентите. Таа се врши при првиот контакт на клинетот со

финансиската институција. Финансиската институција е должна да го

идентификува клиентот кога сака да отвори сметка или штедна книшка или да

изнајми сеф. Идентификација на клиентот се врши и во случај кога истиот врши

поединечна или неколку поврзани трансакции чиј износ надминува 15 000 евра.

Што се однесува на активностите во сферата на осигурувањето, идентификација

треба да се изврши секогаш кога износот на поединечна премија која треба да се

плати во било која дадена година надминува 1000 евра.

Чувањето на досиејата на клиентите е многу битна обврска на

финансиските институции. Директивата на ЕУ од 1991 година предвидува рок

од најмалку пет години за чување на досиејата на клиентите.

Посебно внимание треба да се посвети на сомнителните транскации.

Иако оваа директива директно не наведува одредени индикатори преку кои би

се оценила сомнителноста на трансакцијата, сепак литературата и практиката

наведуваат на повеќе такви индикатори.

Соработката помеѓу институциите на системот има круцијално значење

за борбата против перењето пари. Финансиските институции се должни да ги

информираат соодветните истражни и судски органи за одделните поединечни,

поврзани и сомнителни трансакции.

8

Директивата предвидува постоење или формирање на адекватни системи

на внатрешна контрола во самите финансиски институции. Внатрешната

контрола е многу значајна затоа што таа треба да биде првата што ќе констатира

дали интерните системи добро функционираат, дали постојат соодветни

интерни процедури за борба со перењето на пари и дали ефикасно се

применуваат.

Што се однесува на обуката на вработените, посебно внимание треба да

им се посвети на лицата кои се во непосреден контакт со клиентите. Обуката

треба да го спречи и (не)намерното инволвирање на вработените во

финансиската институција во процесот на перење пари.

Втората директива е донесена на 04.12.2001 година од страна на

Европскиот парламент и Советот на Европската унија. Со оваа директива(

2001/97/ЕЗ) се вршат одредени измени на директивата од 1991 година. Со оваа

директива дефинирањето на финансиските институции ги опфаќа и

менувачниците, давателите на услуги брз трансфер на пари, осигурителните

компании и инвестициските фондови. Понатаму, со неа се наведуваат и

субјектите кои се должни да ги применуваат обврските коишто произлегуваат

од нејзините одредби. Тие субјекти се: кредитните институции, финансиските

институции, ревизорите, надворешните сметководители, даночните советници,

агентите за недвижности, нотарите, дилерите, ауционерите и казината.

Земјите членки на Еу се должни во својата регулатива да внесат одредби

според кои институциите и лицата коишто се предмет на оваа директива се

воздржуваат од извршување на трансакции за кои знаат или се сомневаат дека

се поврзани со перење на пари, се додека не добијат согласност од надлежните

државни органи. Во делот на супервизорската функција, со оваа директива е

предвидено дека освен кредитните и финансиските институции, така и берзите,

девизните пазари и пазарите на финансиски деривативи се предмет на контрола

во функција на борбата против перењето пари.

Третата директива на ЕУ претставува голем чекор напред во борбата

против перењето пари. Особено е значајно што му се придаде големо значење

на испитувањето на бонитетот на клиентот од страна на финансиските

институции( customer due diligence), што не беше случај со претходните две

9

директиви. Политиката на испитување на бонитетот на клиентот се врши во

следните случаи:4

-при воспоставување на деловен однос;

-при извршување поеднична трансакција или неколку поврзани

трансакции чиј износ надминува 15.000 евра;

-при постоење сомневање за вршење перење пари или финансирање на

тероризмот;

-при постоење сомневање за вистинитоста и адекватноста на претходно

добиените податоци за идентификација на комитентот.

Мерките преземени за испитување на бонитетот на комитентот се

состојат од следното:5

-идентификување на комитентот и верификување на таа идентификација

со помош на информации добиени од сигурни и независни извори;

-идентификување на корисникот на средствата од извршената

трансакција, како и преземање соодветни мерки за запознавање на

сопственичката структура на комитентот;

-добивање информации за целта и природата на деловниот однос што и

го нуди комитентот на финансиската институција;

-постојано следење на воспоставениот деловен однос за да се добие

разумна сигурност дека извршените трансакции се конзистентни со природата

на деловните активности на комитентот, неговиот ризичен профил и легалноста

и легитимноста на изворот на средства за извршување на тие трансакции.

ОН, како најголема светска организација е активно вклучена во борбата

против организираниот криминал, а со тоа и во борбата со феноменот наречен

перење пари. Оваа меѓународна организација има донесено повеќе конвенции

на овој план, а најзначајни се Виенската конвенција и Конвенцијата од Палермо.

Таа дава широко дефинирање и опис на нелегалните активности

поврзани со трговијата со дрога и јасно ја наметнува потребата од

криминализирање и санкционирање на тие активности. Многу битен момент

4 Official Journal of the European Union: “Directive 2005/60/EC on the prevention of the use of the

financial system for the purpose of money laundering and terrorist financing”, стp.23

5 Official Journal of the European Union: “Directive 2005/60/EC on the prevention of the use of the

financial system for the purpose of money laundering and terrorist financing”, стp.23

10

регулиран со горенаведената конвенција е конфискацијата на приносите

стекнати и на предметите употребени во трговијата со дрога.

Дел од оваа конвенција е и прашањето на екстрадицијата. Екстрадицијата

е предмет на спогодба помеѓу две или повеќе земји. Ако страната-потписничка

на оваа конвенција, која ја условува екстрадицијата со постоење спогодба,

прими барање за екстрадиција од друга страна потписничка со која нема

спогодба за екстрадиција, таа може да ја смета оваа конвенција како правна

основа за екстрадиција.6

Конвенцијата од Палермо, чиј целосен назив гласи Конвенција на

Обединетите нации против транснационалниот организиран криминал е

донесена во 2000 година. Нејзина цел е да ја унапреди и да ја направи

поефикасна соработката меѓу земјите заради превенција и борба против

транснационалниот организиран криминал.

Со оваа конвенција за борба против перењето пари се предлагаат

следниве мерки:7

1.Секоја држава-членка:

-Ќе утврди сеопфатен девизен режим на регулативи и супервизија за

банките и другите небанкарски финансиски институции и, онаму каде што е

соодветно, за другите тела коишто се особено чуствителни на перење пари, во

смисла на застрашување и откривање на сите форми на перење пари. Овој

режим треба да ги нагласи барањата за идентификација на странките, чувањето

на досиејата и пријавувањето на сомнителните трансакции.

-Ќе обезбеди дека административните, контролните, полициските и

другите служби посветени на сузбивање на перењето пари (вклучувајќи ги,

онаму каде што е соодветно според домашното право, и судските органи) имаат

можност да соработуваат и да разменуваат информации на национално и

меѓународно ниво, под условите пропишани во нејзиното домашно право, и на

крај ќе имаат предвид дека востановувањето на единицата за финансиски

податоци ќе служи како национален центар за собирање, анализирање и

проценување на информациите во врска со потенцијалното перење пари.

2.Државите-членки ќе го имаат предвид имплементирањето на

изводливите мерки за откривање и следење на движењето на готовината и на

6 Дирекција за спречување на перење на пари: “Стратегија за спречување перење пари”, стр. 78

7 Дирекција за спречување на перење на пари: “Стратегија за спречување перење пари”, стр 135

11

соодветните платежни инструменти преку нивните граници, со ограничен

промет, за да обезбеди точна употреба на информациите, и без какво било

попречување на движењето на легитимниот капитал. Таквите мерки можат да

вклучат барање индивидуалните лица или бизниси да го пријавуваат

прекуграничниот трансфер на поголемо количество готовина и на соодветни

вредносни инструменти.

3.При воспоставувањето домашен регулаторен и супервизорски режим,

државите-членки се повикуваат да ги земат предвид релевантните иницијативи

на регионалните, меѓурегионалните и мултилатералните организации против

перење пари.

4.Државите–членки ќе настојуваат да развијат и да промовираат

глобална, регионална, подрегионална и билатерална соработка меѓу судските,

полициските и финансиските контролни институции, со цел сузбивање на

перењето пари.

1.4 Интерпол(International Criminal Police Organization)- меѓународната

организација на кривичната полиција, со седиште во Франција, фукционира

како средство за размена на информации за криминалот и за криминалците меѓу

168 земји-членки. Секоја земја-членка ги координира активностите со Интерпол

преку Национално централно биро, каде што се упатува барање за помош од

Интерпол.

Интерпол зазеде агресивен став кон перењето пари и конфискацијата на

имот развивајќи законски модел за земјите-членки, помагајќи во

спроведувањето на програмите против перењето на пари и обезбедувајќи обука

во овие области за заинтересираните странки. Исто така, Интерпол работи со

влади и со приватни групи, на пример банкари, заради спроведување на мерките

за контрола на перење пари што се во сила. Преку пододделите на Интерпол се

врши стратегиско и тактичко разузнавање на трговијата со дрога и на сродните

криминални дела. Владата на САД преку Интерпол и други организации работи

на постигнување меѓународен договор за собирање информации за големи

готовински трансакции, односно за некаков вид глобален систем CTR/CMIR

Извештај за парична трансакција( Currency Transaction Report/CTR) и Извештај

за валутен и монетарен инструмент ( Currency and Monetary Instruments

Report/CMIR).

12

Британскиот комонвелт вклучува извесен број земји што историски се

поврзани со перењето пари. Некои од нив намерно создале такви закони за да

можат да привлечат капитал што се одлева од други држави и клиенти што

бараат највисок степен на тајност.

Во серија иницијативи на Комонвелтот, земјите-членки го основаа

Планот на Комонвелтот за заемна помош во криминални прашања, со кој се

врши директен напад врз меѓународната активност на перење пари.

Поединечните членки гарантираат дека ќе си помагаат една на друга во

кривичните истраги, вклучувајќи идентификување, лоцирање и проценка на

вредноста на имот за кој се верува дека е стекнат или потекнува, директно или

индиректно, од извршување престап или се користи или е поврзан со

извршување престап за кој се верува дека е извршен во земјата од која се бараат

податоците. Конфискацијата стана главно прашање во рамките на Комонвелтот,

а одредбите за конфискација на приход од криминални дела како што е

трговијата со дрога сега се дел од законите на повеќе земји на Комонвелтот.

Организацијата на американските држави-OAS е формирана во 1890

година е составена од 32 држави од Северна и Јужна Америка и од Карипските

држави. Во 1986 година беше формирана Регионална меѓуамериканска комисија

за контрола на злоупотребата на дрога, за да испита мерки што би можеле да се

преземат против трговијата со дрога. На крајот, со мерките беа опфатени

активностите на перење пари, а на земјите-членки им беа дадени серија

препораки што тие требаше да ги користат во носењето на законите и на

прописите.

Еден од резултатите на иницијативата OAS беше серија модели прописи

за криминални дела што се однесуваат на перење имот и приходи поврзани со

трговија со дрога. Во рамките на овие модели се и одредбите за конфискација,

барањето според кое финансиската евиденција треба да се стави на располагање

во кривични случаи во кои е вклучено перење на пари од дрога и барањето

финансиските институции да известуваат за големи и сомнителни трансакции.

Групата Егмонт е здружение на финансиските разузнавачки единици(

Financial Intelligence Unit/FIU) од земји низ целиот свет. Целта на FIU е

собирање и чување информации за сомнителни финасиски трансакции ,

активности на перење пари и за финансирање на тероризмот. Групата Егмонт е

13

формирана во 1995 година и со цел унапредување на размената на информации

меѓу FIU.

Во 2004 година Дирекцијата за спречување на перење пари на Република

Македонија беше примена во членство со што ќе добива пристап до

информациите за перење на пари од 94 земји членки на Егмонт групата.

Обично, секаде се применува принципот на гарантирана тајност на

сметката во банка. Успехот што Егмонт групата го постигнува во борбата

против перењето пари, сепак зависи од фактот дека нејзините членки имаат

пристап до банкарските информации. Секако дека ваквите информации не смеат

да се злоупотребат, документите на Егмонт групата јасно одредуваат дека тие

можат да се користат само во случаи поврзани со перење пари8, истакнува

Владо Наумовски поранешниот директор на Дирекцијата за спречување на

перење на пари.

1.2. Препораките на ФАТФ( Financial Action Task Force) за

спречување перење пари

ФАТФ( Financial Action Task Force) e оперативна група против

финансиските дејствија на перење пари, формирана во 1989 година од седумте

најразвиени земји Г-7. ФАТФ не е постојана меѓународна организација, ниту

тело кое усвојува правно обврзувачки конвенции, туку “ад хок” групирање на

влади и други субјекти околу една единствена, но сложена точка: развивање и

следење на сеопфатни стратегии за борба против перењето пари, заосновани

врз меѓународна соработка. Основна цел на делување на ФАТФ е развој и

промовирање на соодветни политики за борба со перењето пари. Основа за

постигнување на оваа цел претставуваат 40-те препораки кои се објавени во

извештајот на ФАТФ во 1990 година. Примената на 40-те препораки треба да

доведе до остварување на следниве три цели:9

-усовршување на националните системи за борба против перењето пари

во согласност со Виенската конвенција. Тоа значи дека е потребно да се изврши

криминализирање на перењето пари во сите негови аспекти, дури и кога

криминалните активности не се поврзани со трговијата со дрога, како и

воспоставување ефикасни процедури за конфискација.

8 http://www.setimes.com/cocoon/setimes/xhtml/en_GB/features/setimes/articles/2004/07/040719-

MARIJA-001 9 Jean- Francois Thony:” Money laundering and terrorism financing: an overview”, стp.12

14

-зајакнување на улогата на финансискиот систем во поширока смисла,

односно зајакнување на улогата на банките и небанкарските финансиски

институции. Препораките на ФАТФ заедно со Базелските принципи треба да

овозможат креирање процедури во финансиските иституции во поглед на

идентификацијата на клиентите, откривањето на неоправданите и сомнителни

трансакции, како и развојот на безбедни и модерни механизми на извршување

на трансакциите.

-зајакнување на меѓународната соработка, и тоа на административно и

судско ниво. Соработката на административно ниво се одвива преку размена на

информации за меѓународните парични текови. Соработката на судско ниво се

одвива преку поттикнување и развој на заедничко делување во процесите на

истрага, конфискација и ектрадиција.

Иако се сметаат за “минимален стандард во борбата против перењето

пари”, четириесетте препораки за акција немаат задолжителна правна сила од

аспект на меѓународното право, но дел од нив се вградени во одредбите на

постоечките конвенции за спречувањето на перење пари.

Општата рамка на препораките содржи три базични постулати:

1. Секоја земја треба неодложно да преземе чекори за ратификација и

потполно имплементирање на Виенската конвенција;

2. Законите за тајноста во работењето на финансиските институции треба

да бидат формулирани на начин кој не ја попречува имплементацијата на

препораките; и

3. Ефективната програма за спречување на перењето пари треба да

опфати и поинтензивна мултилатерална соработка и заемна правна помош во

истрагата и обвинението и екстрадиција во случаите на перење пари. Овие

препораки се основа врз која се базира борбата на секоја држава против

перењето пари и финансирањето тероризам.

По својата содржина препораките се делат во неколку групи:

Во првата група влегуваат препораките( од 4 до 8 ) насочени кон

усовршување на националните правни системи, криминализација на перењето

пари и донесување соодветни закони за конфискација и релевантните

привремени мерки.

Втората група на препораки се однесува на специфичните мерки

(препораките бр.9 до 29), кои ја артикулираат стратегијата за ангажирање на

15

финансискиот систем во борбата против перењето пари. Препораките поаѓаат од

ставот дека финансиските институции се клучниот елемент во откривањето на

илегалните трансакции, со оглед на нивната уникатна функција во платниот

систем на земјите и во собирањето и трансферот на финансиските средства.

Како основни начела се афирмирани следниве:

-познавање на клиентот ( обврска за идентификација);

-законитост и етичност во постапувањето на банките и другите

финансиски институции и одбивање на услуги за кои постои сомневање дека се

поврзани со перење пари;

-соработка со управните органи и внатрешни програми на едукација;

-примена на посебни постапки за идентификација и водење на интерни

досиеја за трансакциите.

Третата група на препораки се однесува на олеснувањето на

меѓународната комуникација помеѓу управните органи и обвинителства и

финансиските регулаторни и надзорни органи ( Препораките бр. 30 до 40 ),

особено во областите на соработка при заплена и конфискација, правна помош

во казнени работи и екстрадиција. Со овие препораки кореспондира

усвојувањето на Стразбуршката конвенција. Цел на препораките е и создавање

услови за подобра размена на информации за сомнителни трансакции

(Препорака бр.32) и за проширување на сознанијата за меѓународните текови на

нарко-парите, особено готовина, како и познавањето на методите на перење

пари.

Независно од неформалниот правен статус на препораките, нивната

имплементација во државите-членки на Г-7 и постапното ширење и прифаќање

во другите држави го афирмираа ФАТФ како најважно меѓународно тело во

формулирање на политиката на борба против перењето пари и мобилизација на

силите на глобален план во неговото сузбивање.

На заседанието на ФАТФ од 2001 година се усвоени Осумте специјални

препораки за финансирањето на тероризмот. Со овие препораки мандатот на

ФАТФ се проширува со редефинирање на неговата улога од тело кое се

занимава со превенција на перењето пари и други криминални приноси во тело

што покрај тоа, се преокупира и со употребата на криминалните приноси за

финансирање на терористички активности.

16

2. Процес на перење пари во Република Македонија

2.1. Законската регулатива на Република Македонија за

спречување перење пари и други приноси од казниво дело и

финансирање на тероризам

Проблематиката на спречување на перењето пари во Република

Македонија за прв пат правно се регулираше со донесување на Законот за

спречување на перење пари (Службен весник на РМ 70/2001), кој беше во август

2001 година и стапи на сила на 13 септември 2001 година, денес формулиран

како Закон за спречување на перење пари и други приноси од казниво дело и

финансирање на тероризам.

Врз основа на член 5 од Законот, во средината на месец септември 2001

година беше формирана Дирекција за спречување на перење пари, како орган во

состав на Министерството за финансии, кој ќе ги прибира, обработува,

анализира и чува податоците добиени од субјектите кои се обврзани за

преземање мерки и дејствија за откривање и спречување на перење пари, како и

други дејствија за кои е овластена согласно одредбите од законот.

Во јануари 2008 година оваа институција добива статус на правно лице и

го менува називот од Дирекција за спречување на перење пари во Управа за

спречување на перење пари и финансирање на тероризам, додека во март 2012

година се преименува во Управа за финансиско разузнавање. Основна задача на

оваа институција е да врши финансиски мониторинг, односно следењето на

патот на парите и спречувањето нелегалните пари да бидат вклучени во

легалните финансиски текови, како и откривањето и спречувањето на

финансирање на тероризмот.

На полето на домашното законодавство, усвоени се повеќе закони и

измени на закони кои ја регулираат превенцијата и репресијата на перењето

пари и финансирањето на тероризмот, меѓу кои најзначајни се:

1. Закон за спречување на перење пари и други приноси од казниво

дело и финансирање тероризам

Превенцијата на перењето пари во РМ за прв пат беше регулирано со

донесувањето на Законот за спречување на перење пари ("Службен весник на

17

РМ" бр. 70/01). Во текот на двегодишната примена на овој закон произлегоа

одредени недостатоци и неусогласеност со меѓународната регулатива. Како

резултат на тоа на 20 јули 2004 година беше донесен Законот за спречување на

перење пари и други приноси од казниво дело ("Службен весник на РМ" бр.

46/04), усогласен со меѓународната регулатива (Виенската Конвенција,

Стразбуршката конвенција и Конвенцијата од Палермо, 40-те препораки на

ФАТФ за спречување на перење пари, 9-те специјални препораки на ФАТФ за

финансирањето на тероризмот, Директивата на ЕУ за превенција од употребата

на финансискиот систем за целите на перење пари 91/303 и Директивата на ЕУ

2001/97 со која се изменува и дополнува Директивата 91/308). Со овој закон, се

утврдуваат мерките и дејствијата за откривање и спречување на перење пари и

финансирање на тероризам, како и организирањето и контролата на нивната

примена. Исто така донесен е и подзаконски акт, Правилник за содржината на

извештаите за трансакциите. Денес во сила е Законот за спречување на перење

пари и други приноси од казниво дело и финансирање тероризам, објавен во

Службен весник на Р. Македонија, број 4/08 од 10.01.2008 година, изменет со

низа подзаконски акти.

Во месец мај се усвои и стапи на сила Законот за изменување и

дополнување на Законот за спречување на перење пари и други приноси од

казниво дело и финансирање на тероризам(Службен весник на РМ 57/10). Со

овие законски измени се изврши допрецизирање на одредени прашања, особено

во делот на мерките за анализа на клиентите од страна на задолжените субјекти,

и се вградија решенија кои беа содржани како препораки за подобрување на

мерките за спречување на перење пари и финансирање на тероризам во третиот

извештај од евалуацијата на Moneyval Комитетот при Советот на Европа, а се

предвиде и основ за донесување на низа подзаконски акти со цел дорегулирање

на дел од законските одредби.

Покрај имплементирање на дел од мерките на Владата на Република

Македонија за унапредување на казнената политика, со Предлог законот се

врши усогласување со одредбите од Законот за инспекциски надзор, се вршат

определени технички подобрувања, но се предлагаат и одредени нови решенија,

односно се допрецизираат одредени прашања и тоа:

-при имплементација на меѓународната обврска податоците за

испраќачот на парите да го следат текот на целото движење на трансферот на

18

парите, се врши прецизирање на обврските за финансиските институции кога

вршат безготовински трансфер преку домашниот платен промет, се со цел

усогласување на воспоставените практики и исполнување на барањето на

бизнис заедницата и релевантните меѓународни стандарди;

-се врши фокусирање на одговорноста за уредно водење на нумериран

регистар кај овластеното лице,

-се воведува можноста Управата да издаде налог субјектот да го следи

деловниот однос на клиентот;

-се детализира надлежноста на Управата да спроведува надзор, како и

правата и обврските на инспекторите- лица вработени во Управата и др.

Предлог законот влезе во владина процедура во декември 2010 година.

Управата изготви нови и ги измени и подзаконските акти кои

произлегуваат од Законот за спречување на перење пари и други приноси од

казниво дело и финансирање на тероризам и тоа :

1.Правилник за содржината и формата на податоците кои субјектите ги

доставуваат до Управата за финансиско разузнавање и начинот на нивно

електронско доставување(Службен весник на Рм бр.140/2010);

2. Правилник за формата, содржината и начинот на издавање, одземање и

користење на службената легитимација на вработените во Управата за

финансиско разузнавање ( Сл.весник бр. 142/2010);

3.Правилник за изменување на правилникот за утврдување на листа на

држави кои ги исполнуваат барањата за спречување на перење пари и

финансирање на тероризам( Сл. весник на РМ бр. 2/2011);

4. Правилник за утврдување на листа на држави кои не ги

имплементирале или недоволно ги имплементирале мерките за спречување на

перење пари и финансирање на тероризам( Сл. Весник на РМ бр. 2/2011);

5. Правилник за формата и содржината на нумерираниот регистар што го

водат субјектите даватели на услуги брз трансфер на пари( Сл. Весник на РМ

бр. 2/2011);

6. Правилник за формата и содржината на нумерираниот регистар што го

водат субјектите кои приредуваат игри на среќа во казино( Сл. Весник на РМ

бр. 2/2011);

7. Правилник за формата и содржината на нумерираниот регистар што го

водат субјектите кои вршат менувачки работи( Сл. Весник на РМ бр.2/2011);

19

8. Правилник за карактеристиките на софтверот за автоматска обработка

на податоци( Сл. Весник на РМ бр.16/2011);

9. Правилник за формата и содржината на нумерираниот регистар што го

водат брокерските куќи и банки со дозвола за работа со хартии од вредност( Сл.

Весник на РМ бр.19/2011).

2. Кривично дело перење пари-Кривичен законик (член 273)

Со измените во Кривичниот Законик("Службен весник на РМ" бр. 37/96,

80/99, 4/02, 43/03 и 19/04, 81/05, 60/06, 73/06, 7/08, 139/08, 114/09 и 51/11 ),

членот 273 кој се однесува на перењето пари и други приноси од казниво дело е

усогласен со меѓународната регулатива. Перењето пари ги инкриминира сите

дејствија на пуштање во оптек, примање, преземање, заменување, раситнување,

конверзија или пренос на пари како и продавање, подарување, купување,

примање во залог или пуштање во друг вид на промет на имот или предмети со

цел да се прикрие нивниот вистински извор, локација, движење или

сопственост. Во Кривичниот Законик( сл. Весник 19/04)исто така предвиден е

нов член 394-а "Терористичка организација" кој го инкриминира

обезбедувањето на средства за финансирање на Терористичка организација од

страна на припадник на групата, бандата, злосторничката организација или било

кое друго лице, односно го инкриминира финансирањето на тероризмот.

3. Закон за банките

Според членот 171 од Законот за банки ( Службен весник на РМ бр.

67/07 и 90/09) банката е должна да постапува согласно со прописите за

спречување на перење пари и финансирање на тероризам а Народна Банка на

Република Македонија врши супервизија на системите за спречување на перење

пари и финансирање на тероризам.

Перењето пари е исто така, регулирано и во одредбите на следните

закони: Закон за кривична постапка, Закон за финансиска полиција, Закон за

девизно работење, Закон за брз трансфер на пари, Закон за спречување на

корупција. Покрај законската регулатива, поставена е и институционална рамка

за заштита и превенција од перењето пари и финансирањето на тероризмот, која

генерално ја сочинуваат: Управа за финансиско разузнавање; Министерство за

внатрешни работи; Финансиска полиција; Јавно обвинителство; Дражавна

комисија за спречување на корупцијата, судството и супервизорските органи:

Народна Банка, Одделение за супервизија на осигурување при Министерство за

20

финансии, Управа за јавни приходи, Државен девизен инспекторат, Царинска

Управа, Комисија за хартии од вредност, Комисии при Коморите на адвокати и

нотари, комисии на ревизори и сметководители.

4. Закон за вршење на услуги брз трансфер на пари

Денес со развојот на технологијата, по електронски пат може да се

направи “брз трансфер на пари”, односно пренос на пари од едно физичко лице

во една земја на друго физичко лице во друга земја во рок од 1 час од уплатата,

независно дали преносот е од или кон Република Македонија, при што приливот

и одливот се врши преку банка.

Законот за вршење на услуги брз трансфер на пари е хармонизирање со

европската легислатива, регулирање и соодветна контрола над субјектите, кои

години наназад вршат финансиска активност со брз трансфер на пари и

засилување лојална конкуренција.

Законот ги регулира начинот, лиценцирањето, надзорот и

санкционирањето субјекти кои вршат брз трансфер на пари. Давателите на

услуги на брз трансфер на пари се должни да изготват програма за спречување

пари, да даваат месечни извештаи за извршените трансакции до Народната

банка, да водат ревизија и да ги почитуваат сите прописи кои ја опфаќаат

регулацијата за спречување перење пари, а доколку не го сторат тоа им следи

парична казна.

5. Закон за девизно работење

Законот за девизно работење содржи одредби, со кои се регулира

платниот промет со странство , девизното работење на банките, располагањето

со девизи од страна на граѓаните и изнесувањето и внесувањето денари, девизии

хартии од вредност.

Со посебна Одлука на Советот на Народна банка на Република

Македонија(НБРМ) се пропишани условите, под кои уплатата на девизните

сметки на странски лица, може да се врши во ефективни странски пари, како и

обврската за пријавување до НБРМ на секоја уплата од нерезиденти на сметка

во банката, и барање изјава за потеклото на средствата на странското лице,

доколку станува збор за поединечни уплати повисоки од 10 000 евра во

готовина, како и обврската за барање дозвола од НБРМ за поединечни уплати на

ефективни странски пари, во износи поголеми од 50 000 евра.

21

Врз основа на овој Закон е донесена и Одлуката на Владата за

пријавување на ефективни странски пари коишто можат да се внесуваат или да

се изнесуваат од Република Македонија, според која домашните физички лица

се должни при патување во странство кај царинските органи да го пријават

износот на ефективни странски пари што го изнесуваат од РМ, врз основа на

потврда од овластена банка или менувачница за купени странски пари или врз

основа на потврда од банка за подигнати девизи од девизна сметка или од

девизна штедна книшка , во висина од 500 евра, или во соодветна валута до тој

износ. Во согласност со истата Одлука, странските физички лица се должни при

влегувањето во Република Македонија да го пријават кај царинските органи

износот на ефективни странски пари над 150 евра , што го внесуваат, односно го

изнесуваат од РМ, при што износот на ефективните странски пари што се

изнесуваат не може да биде поголем од пријавениот износ при влегувањето во

Република Македонија.

6. Закон за Народна банка на Република Македонија

Во согласност со член 32 од овој Закон, Народна банка на Република

Македонија врши супервизорска контрола над работата на банките и

штедилниците.

НБРМ беше овластена и за инспекциска контрола над спроведувањето

мерки на монетарната и на девизната политика, како и над прописите со кои се

уредени девизното работење и кредитните односи со странство, прометот на

стоки и услуги со странство и вршењето стопански дејности во странство, од

страна на банките и на штедилниците. Исто така, НБРМ имаше обврска да го

контролира надворешно-трговското и девизното работење на претпријатијата и

на другите домашни лица, во границите на овластувањата утврдени со

прописите на надворешно-трговско и девизно работење.

Надлежностите за супервизорска и инспекциска контрола, кои ги имаше

Народна банка според Законот од 1996 година, како и одлуките донесени врз

основа на Законот за банките, ја правеа оваа институција единствена и

институција, која презема мерки за контрола и за заштита на финансискиот

систем на Република Македонија од приливот на нечист капитал. Денес, со

усвојувањето на новиот Закон за НБРМ, голем дел од овие контролни

механизми се надвор од сила.

22

Законот за Народна банка содржи новини во однос на внатрешната

организациска структура на НБРМ, додека во однос на мерките за регулација и

за контрола, значајни од аспект на перењето пари, истиот го нема значењето

што го имаше во претходниот период.

2.2. Функционирање на Управата за финансиско

разузнавање и меѓународната соработка со другите земји

Во Република Македонија, специјализиран орган задолжен за борба

против перењето пари и финансирањето тероризам е Управата за за финансиско

разузнавање (согласно 40те препораки на ФАТФ секоја земја треба да има

специјализирана институција која ќе се бори против перењето пари и

финансирањето тероризам).

Управата за финансиско разузнавање ( во понатамошниот текст :

Управата) е следбеник на Дирекцијата за спречување перење пари. Дирекцијата

е формирана во септември 2001 година( Сл.весник на РМ бр.70/01), започна со

работа 01.03.2002, а во јануари 2008 година со стапување во сила на Законот за

спречување на перење пари и други приноси од казниво дело и финансирање

тероризам( Сл.весник на РМ бр. 04/08), го трансформира својот статус и назив

во Управа за спречување на перење пари и финансирање на тероризам, како

орган во состав на Министерството за финансии, во својство на правно лице.

Како административен орган на финансиско разузнавачка единица,

Управата дејствува како посредник помеѓу приватниот сектор(субјектите), од

една страна и истражните органи, од друга страна.

Согласно Законот за спречување на перење пари и други приноси од

казниво дело и финансирање тероризам , основни надлежности на Управата се:

прибирање, обработување, анализа, чување и доставување на податоци добиени

од субјектите , а кои се однесуваат на сомнение за перење пари или

финансирање тероризам. Покрај овие основни надлежности, Управата ги има и

следните надлежности: издава писмен налог на субјектот со кој привремено ја

задржува трансакцијата, поднесува барање за поднесување на предлог за

определување на привремени мерки до надлежниот јавен обвинител, поднесува

барање за покренување на прекршочна постапка пред надлежниот суд,

23

соработува со субјектите, со надзорните органи и со други државни органи и

институции, како и со други организации, институции и меѓународни тела за

борба против перењето на пари и финансирањето тероризам, склучува договори

за соработка и разменува податоци и информации со овластени тела на други

држави и меѓународни организации, вклучени во борба против перење пари и

финансирање тероризам, врши надзор над субјектите за примена на мерките и

дејствијата определени со овој закон, поведува иницијативи или дава мислења

на закони и подзаконски акти што се однесуваат на спречување и откривање на

перење пари и финансирање тероризам, помага и учествува во професионалното

усовршување на овластените лица и вработените кај субјектите, утврдува листа

на индикатори за анализа на ризик и за препознавање на сомнителни трансакции

во соработка со субјектите и органите кои вршат надзор врз нивното работење,

планира и спроведува обуки за усовршување и оспособување на вработените во

Управата и дава појаснување во примената на прописите за спречување перење

пари и финансирање на тероризам.

Со Управата раководи директор кој го именува и разрешува Владата на

Република Македонија на предлог на министерот за финансии. Управата своите

надлежности ги спроведува на целата територија на Република Македонија, а

нејзиното седиште е во Скопје.

Со цел зајакнување на капацитетите, како и во согласност со новите

надлежности на Управата, предвидени со Законот за спречување на перење пари

и други приноси од казниво дело и финансирање на тероризам беа подготвени

нови правилници за внатрешна организација и систематизација, почнувајќи од

јануари 2008 година. Согласно овие правилници, Управата е организирана во

два сектори:

Сектор за регулатива и развој на системот и

Сектор за спречување перење пари и инспекциски надзор.

Во рамките на Секторот за регулатива и развој на системот постојат

четири одделенија:

Одделение за правни и административни работи;

Одделение за меѓународна соработка и развој на системот;

Одделение за информатичка технологија (ИТ);

Одделение за спречување на финансирање тероризам.

24

Во Секторот за спречување перење пари и инспекциски надзор има три

одделенија:

Одделение за аналитика;

Одделение за спречување на перење пари;

Одделение за инспекциски надзор

Одделението за правни и административни работи има за цел: следење на

законската регулатива во Управата; изработување на финансиски планови,;

изработка на буџетот на Управата; водење на сметководството; распоред и

испраќање на поштата и водење деловодство.

Одделението за меѓународна соработка и развој на системот соработува

со овластените тела на други држави и со меѓународните организации кои се

занимаваат со борба против перење пари и финансирање на тероризам и

учествува во исполнувањето на обврските кои произлегуваат од членството на

Република Македонија во меѓународните организации( Moneyval Комитетот

при Советот на Европа и Егмонт групата).

Одделението за информатичка технологија (ИТ) е надлежно за

одржување и надградба на софтверскиот и хардверскиот систем со кој располага

Управата, со цел : ставање на расположливите ресурси на системот во целосна

функција на користење на вработените; континуирана подршка за корисниците

на системот и извршува хардверски и софтверски интервенции; го следи

функционирањето на системот и на сите негови ресурси и предлага мерки за

негово проширување и усовршување; управува со базата на податоци и се

грижи за комплетната обработка на податоците; врши администрирање на сите

типови на софтвер; врши мрежни поврзувања и одржувања во и надвор од

институцијата; врши обуки на вработените; ја aжурира Web страната на

Управата.

Одделението за спречување на финансирање тероризам ги има следните

надлежности: отварање на предмети за доставени извештаи за сомнителни

трансакции и спроведување на анализа; поднесување на иницијатива до

надлежниот јавен обвинител со предлог за определување привремени мерки за

запирање на трансакцијата и привремена заплена на парите и имотот; при

постоење на основ за сомневање на сторено кривично дело финансирање на

тероризам, изготвува и поднесува извештај со мислење до надлежните државни

25

органи како: МВР, Финансиска полиција или Јавно Обвинителство;

спроведување на обврските по Законот за меѓународни рестриктивни мерки;

прием, обработка и достава до задолжените субјекти на листи на терористи и

терористички организации, изготвени од страна на релевантни меѓународни

организации; изготвување на типологија на методи кои најчесто се користат за

финансирање на тероризам; учество во изготвување на листи на индикатори за

препознавање на трансакции поврзани со финансирање на тероризам.

Одделението за аналитика, како организациона единица на Управата,

континуирано ги извршува задачите и обврските во рамките на своите

надлежности, прием на извештаите од субјектите за готовински трансакции,

нивно импортирање во базата, правење анализа на истите, доставување на

извештаи од анализата и иницирање предмети за сомнителни трансакции,

следење и применување на законските и подзаконските акти кои се однесуваат

на спречувањето на перење пари и финансирање на тероризам.

Основна активност на одделението за спречување на перење пари е да

постапува по извештаите за сомнителни трансакции и извештаи за кои постои

сомнение за перење пари кои согласно членовите 29 и 30 од Законот за

спречување на перење пари и други приноси од казниво дело и финансирање на

тероризам („Сл. весник на РМ“, 04/08) се доставуваат до Управата од страна на

субјектите и надлежните државни органи, задолжени со законот да ги

применуваат мерките за спречување на перење пари.

Одделението за инспекциски надзор ги врши работите што се однесуваат

на : следење на примената на Законот од страна на задолжените субјекти;

вршење надзор над примената на мерките за спречување на перење пари;

изготвување на извештај за извршениот надзор; предлагање и изрекување на

прекршочни санкции; спроведување на постапка за посредување и

порамнување; утврдување на слабостите на системот; соработка со органите

задолжени да вршат надзор според законот; учество во изготвувањето на

годишниот извештај за активностите на Управата.

Во 2007 година беше инсталиран апликативен софтвер, кој е од особена

важност за одделението за аналитика. Ќе прикажеме дел од можностите на

новата апликација – ICM(Investigate Case Management)- софтвер за оперативна

аналитичка обработка на предметите. Влезната порта на апликацијата содржи

кориснички код и лозинка. Секој вработен има сопствено корисничко име и

26

лозинка, така што постои точна евиденција за тоа кој вработен ја користел

апликацијата и со кои податоци оперирал, на тој начин се оневозможува

злоупотреба со личните податоци на граѓаните. Главното мени содржи две

менија, модули на случај и административно мени. На десната страна се наоѓа

дневната курсна листа, која секојдневно се презема од официјалната курсна

листа на Народната банка на РМ. Ова мени е на располагање на одделенијата за

аналитика и за спречување на перење пари.

Во врска со менаџирањето на извештаи за готовински (cash) трансакции

одделението ги добива сите готовински трансакции над 15 000 евра во

електронска форма на дневна основа (300-400 трансакции дневно). Ова мени

нуди повеке можности за анализи на извештаите за готовински трансакции,

извештаите за внесување и изнесување на готови пари или хартии од вредност

преку царинската линија на Р. Македонија. Во текот на анализите секојдневно

се појавуваат потреби од пребарување, и анализирање на податоци за лица кои

веке се наоѓаат во базата. Можностите за пребарување се различни, а најчесто се

користат овие критериуми: датум; ЕМБГ и ЕДБ; име, презиме и адреса; лице во

чие име се врши и за кого е наменета трансакцијата; вид, износ и валута на

трансакцијата;

По завршување на пребарувањето се добиваат дополнителни

информации за одреден извештај, како на пример, целосна слика за извршената

трансакција, сите податоци за клиентот, цел на трансакцијата, дата и час на

извршување, износ. Пребарувањето се врши многу побрзо и се добиваат

прецизни и точни информации. Предноста на оваа опција е тоа што се добиваат

подетални податоци за секоја поединечно извршена трансакција.

Аналитичарот може да изврши селектирање на конкретни трансакции,

нивно снимање и префрлање во веќе постоечки случај со цел нивна употреба во

конкретен предмет. Контролните листи даваат можност за поставување на

филтри по различни параметри и критериуми. На пример, доколку се постават

филтри за сите трансакции над 50 000 евра, или ако одредено лице извршило

неколку трансакции, системот автоматски ќе ги издвои сите трансакции над тој

износ, и сите трансакции извршени од едно лице ќе бидат јавени. Листиве имаат

клучна улога при внесување на извештаи од субјектите во базата со тоа што

системот автоматски сигнализира и го известува аналитичарот ако лицата кои

извршиле трансакции се наоѓаат и во овие листи.

27

Исто така се врши профилирање на ризични групи на физички и правни

лица според степен на ризичност од 1 до 5, изготвени се и критериуми за

оценување на ризичност за секоја група и истите секојдневно се ажурираат.

Имајки во предвид дека се добиваат голем број на податоци за трансакции кои

во најголемиот дел се легални произлезе потребата од градење на систем кој

што ќе ги издвојува сомнителните од легалните. Во овие трансакции влегуваат

уплати и исплати на штедни влогови, уплати на дневен промет, позајмици и

многу други основи за трансакции. Со профилирањето има можност да се врши

селекција и профилирање на ризични трансакции и клиенти во зависност од

пропишаните критериуми.

Кога аналитичарот се здобил со доволно информации за отварање на

случај, постои мени каде се внесуваат сите податоци за конкретниот случај. Во

идентификација на случај се внесуваат следните информации:

- Генералии - општите податоци кои што се однесуваат на лицето кое се

внесува во програмата;

- Типологии - според светски стандарди најчесто употребувани кривични

дела од кои се стекнуваат парите;

- Претходно криминално дело;

- Краток опис за сомневањето;

- Лица инволвирани во случај;

- Поврзаност на клиент со некој друг случаи;

- Пристигната документација;

- Финансиско истражувачка анализа;

Најважниот дел од програмата е делот оперативни дејствија( во ова мени

описно се наведува поодделно од кои институции и субјекти се барани

дополнителни податоци и потоа во полето пристигната документација описно се

наведува од кои институции и кои податоци се добиени). Врз основа на

добиените податоци се врши анализа, и резултатите од извршената анализа

описно се наведуваат во полето финансиско-разузнавачка анализа, врз основа на

што се дава предлог решение за понатамошно постапување по случајот.

Воведен е правилник за електронска размена на податоци помеѓу

одделенијата, каде детално се пропишани процедурите кои се усогласени со

Законот за заштита на лични податоци, Законот за класифицирани информации

и со стандардот ISO 27001.

28

Освен xml за секојдневните трансакции беа финализирани и изработени

XML и XSD шеми за дополнителни барања до сите банки. Доставени се барања

до сите банки за генерирање на овие шеми во нивните системи. Институции со

кои електронски е поврзана Управата се:

Централениот регистар на Р.Македонија -директен веб пристап до

нивната база на податоци;

Управа за јавни приходи - веб пристап до базата на податоци;

Министерството за Внатрешни Работи - систем за безбедносна

електронска размена на податоци, по највисоки безбедносни меѓународни

стандарди;

Царинската Управа - проект за директна размена на податоци и

информации, директен увид на целиот влез и излез на готовина преку

граничните премини и останати информации;

Македонска берза – се добиваат податоци на дневно ниво за сите

трансакции што се извршиле тој ден.

Управата е должна веднаш да го извести субјектот за приемот на

извештајот, да ги чува податоците или извештаите што се однесуваат на

конкретна трансакција, односно клиент, најмалку десет години од нивниот

прием и по истекот на овој период може да ги уништи. Заради извршување на

своите надлежности, Управата може да бара податоци и документација од

државните органи, финансиските институции или други правни или физички

лица. Секогаш кога постојат основи на сомневање за сторено кривично дело

перење пари или финансирање на тероризам, Управата веднаш изготвува и

поднесува извештај до надлежните државни органи кои одлучуваат за

натамошните дејствија. При постоење на сомневање за кривично дело перење

пари или финансирање на тероризам, Управата може да поднесе до надлежниот

јавен обвинител барање за поднесување предлог за определување на

привремени мерки. Надлежниот јавен обвинител го разгледува барањето за

поднесување предлог за определување на привремени мерки и доколку утврди

дека е основано, без никакво одлагање, а најдоцна во рок од 24 часа од приемот

на барањето доставува предлог за определување на привремени мерки до

истражниот судија на надлежниот основен суд. Ако надлежниот јавен

обвинител утврди дека барањето за поднесување на предлог за определување на

привремени мерки е неосновано, е должен без одлагање да ја извести Управата

29

дека барањето е одбиено. Истражниот судија на надлежниот основен суд е

должен во рок од 24 часа од приемот на предлогот да донесе решение за

примена на привремена мерка на запирање на трансакцијата и привремена

заплена на парите и имотот или за одбивање на предлогот на јавниот обвинител

решението да го достави до надлежниот јавен обвинител, субјектот и клиентот.

Во рамки на законски утврдените надлежности, Управата соработува со

овластените тела на други држави и со меѓународните организации кои се

занимаваат со борба против перење на пари и финансирање на тероризам и ги

исполнува обврските кои произлегуваат од членството на Република

Македонија во меѓународните организации ( Moneyval Комитетот за експерти

при Советот на Европа и EGMONT ).

Република Македонија е членка на Moneyval Комитетот на експерти за

евалуација на мерките за спречување на перење пари и финансирање на

тероризам при Советот на Европа. Во рамките на третиот круг на евалуација во

периодот од 26-31 март 2007 година, тим на евалуатори од Moneyval Комитетот

престојуваше во Р. Македонија со цел проценка на напредокот на системот за

борба против перење пари и финансирање на тероризам. Врз база на оваа

проценка беше изготвен Предлог извештај за напредокот на нашиот систем за

спречување на перење пари и финансирање на тероризам, како и степенот на

неговата усогласеност со препораките на ФАТФ (40+9), кој беше доставен до

Управата во мај 2008 година. Следствено на тоа, беше формиран тим од

претставници на повеќе државни органи и институции кои дадоа свои

забелешки на Нацрт извештајот. Во периодот од 7-11 јули 2008 година, во

Советот на Европа се одржа 27-от пленарен состанок на Moneyval Комитетот на

кој беше разгледуван и Нацрт извештајот за Република Македонија.

Претставниците на тимот од Р. Македонија одговараа на прашања, поставувани

од делегациите од другите земји членки, како и од експерти на Светската банка,

ММФ и други релевантни меѓународни организации во врска со системот за

борба против перење пари и финансирање на тероризам во Р.Македонија.

Одбраната на Нацрт извештајот се одвиваше согласно правилата на Moneyval

Комитетот, така што, откако беа исцрпени сите прашања, Пленарното собрание

го усвои Нацрт извештајот за Р.Македонија, кој по објавувањето на интернет

страната на Советот на Европа (Комитетот Moneyval) претставува и официјален

документ за состојбата во областа на спречување перење пари и финансирање

30

на тероризам за периодот од 2003-2007 година. Покрај проценката на

усогласеност на системот со 40-те препораки на ФАТФ за спречување на

перење пари и 9-те специјални препораки за спречување на финансирање на

тероризам, Извештајот ги истакнува недостатоците во системот и дава

препораки за нивно надминување. Препорачаните мерки за подобрување на

системот, земени се предвид и имплементирани во Националната стратегија за

спречување на перење пари и финансирање на тероризам, која ја изготви

Управата за периодот 2009-2011 година. На 30тиот парламентарен состанок на

Moneyval Комитетот во 2009 година Република Македонија презентираше и

одбрани Извештај за напредокот на системот за спречување перење на пари и

финансирање на тероризам. Во рамките на 36тото Пленарно собрание на

Комитетот Moneyval при Советот на Европа кое се одржа во Стразбург, Р.

Франција во периодот од 26-30 септември 2011 година, Република Македонија

успешно го презентираше и го одбрани Вториот прогрес извештај во областа

спречување перење на пари и финансирање на тероризам.

Управата во рамките на меѓународната соработка може да бара и

доставува податоци по сопствена иницијатива или по барање на друга држава

по принципот на реципроцитет. Размената на податоци и информации, односно

приемот и доставувањето на податоци до членките на EGMONT, се врши

електронски и на обезбеден начин преку Egmont Secure Web Site(ESW).

Управата е членка на Егмонт Групата од 2004 година. Како член, активно

учествуваше во сите активности спроведени од оваа организација. Во 2008

година, претставници од Управата присуствуваа на 16–тиот пленарен состанок

одржан во Сеул, Кореа, како и на состанокот на работните групи во Торонто,

Канада. За прв пат, претставници од Управата активно учествуваа во работните

групи на Егмонт.

Во рамките на своите активности, Управата соработува и со

претставници на Европската агенција за реконструкција во насока на

обезбедување на техничка помош, како и на консултантски услуги од експерти

во оваа област. За целите на зајакнување на меѓународната соработка се

потпишани меморандуми за разбирањс со ФИУ на други држави и тоа: Србија,

Бугарија, Хрватска, Албанија, Германија, Мексико, Гватемала, Турција,

Обединети Арапски Емирати, Англија, Перу, Косово, Белорусија, Португалија,

Нигерија, Израел, Унгарија, Велика Британија, Словенија, Холандија, Украина,

31

Полска, Русија, САД, Чешка, Луксембург, Молдавија, Аруба, Белгија, Грузија,

Тајван, Шпанија, Австралија и други земји. Од особено значење е соработката

што Управата ја остварува со Амбасадата на Велика Британија во Македонија.

Британската техничка помош придонесе во голема мерка да се зајакне ИТ

технологијата во Управата, што резултира со поголема брзина и ефикасност во

работата.

2.3. Извештаите на Управата за финансиско разузнавање

Од почетокот на примената на Законот, 1 март 2002 година, Управата

стана оперативна и почна да ги извршува активностите согласно член 5 од

Законот- прибирање, обработување, анализа и чување на податоците добиени од

субјектите кои се обврзани за превземање мерки и дејствија за откривање и

спречување на перење пари. Во продолжение ќе го прикажеме износот на

доставени извештаи до Управата во периодот од 2002 до 2011 година.

За секоја година е прикажан износот на извештаи за редовни и поврзани

готовински трансакции и за сомнителни трансакции до Управата, според

податоците на Управата од годишните извештаи.

Табела 2

Доставени извештаи до Управата

Година 2002 2003 2004 2005

Ред. Сом, Ред. Сом. Ред. Сом. Ред. Сом

Банки 15388 9 21767 22 35461 14 75655 26

Штедилници 3 6 2 7

Брокерски куќи

Берза

Осигурителни

компании 4

Менувачници 1 1

Нотари 40 1 33 1

Адвокати 6 2

Царинска

управа 1038 1 911 489 1 285 1

Надлежни

државни органи 1 14 11

Граѓани 9

32

Ком.за хартии

од вред.

Брз трансфер на

пари

Казина

Странски ФИУ

16434 21 22684 22 35992 30 75986 41

Вкупно 16455 22706 36022 76027

Табела 3

Доставени извештаи до Управата

Година 2006 2007 2008 2009 2010 2011

Ред. С. Ред. С. Ред. С. Ред. С. Ред. С. Ред. С.

Банки 67033

28

92214 23 95112 78 83247 151 82221 122 86577 114

Штедилници 18 6 41 2 14 7

Брокерски

куќи 2 1 1 1

Берза

Осигурителн

и компании 3

менувачници 1 5

Нотари 9 46 4 192 4 10 11 26

Адвокати 1 20 2 2

Царинска

управа 724 2034 6 1954 8 12 796 2 653

Надлежни

државни

органи 8 22 22 69 81

Граѓани 10

Ком.за

хартии од

вред. 7 1

Брз трансфер

на пари 2 2 2

Казина 4 1

Странски

ФИУ 2 24

67784 36 94302 55 97309 123 83247 291 83017 245 87230 156

Вкупно 67820 94357 97432 83538 83262 87386

33

Доколку од овие табели ги издвоиме податоците за доставени извештаи

до Управата за редовни трансакции за периодот од 2002-2012 ќе ја добиеме

следната табела:

Табела 4

Година 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

2011

Извештаи

за редовни

трансакции 16434 22684 35992 75986 67784 94302 97309 83247 83017

87230

Во оваа табела е прикажана статистиката по години за доставени

извештаи до Управата за поединечни и поврзани готовински трансакции, чиј

износ надминува 15 000 евра.

Табела 4 - Графикон

Од овој графикон се гледа дека во периодот од 2002-2012 година бројот

на доставени извештаи до Управата за редовни трансакции е во пораст, меѓутоа

она што е битен фактор во ова истражување е бројот на доставени извештаи за

сомнителни трансакции. Тие податоци исто ќе ги прикажеме со табела и

графикон.

Табела 5

Година 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

Извештаи за

сомнителни

трансакции 21 22 30 41 36 55 123 291 245 156

0

20000

40000

60000

80000

100000

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

Доставени извештаи до Управата за редовни

трансакции(2002-2012)

34

Табела 5- Графикон

0

50

100

150

200

250

300

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

Доставени извештаи до Управата за сомнителни

трансакции(2002-2012)

Од овој графикон се гледа дека бројот на доставени извештаи до

Управата за сомнителни трансакции исто така е во пораст, најголем пораст е

забележан во 2009 година и исто така се доаѓа до заклучок дека и процесот на

перење на пари е во фаза на зголемување: Меѓутоа битен факт што се согледува

од овој графикот е и заклучокот дека се зголемува и ефикасноста на програмите

за спречување на перење пари а со тоа и обученоста на лицата вклучени во нив,

бидејќи без нивната улога и да постои сомнителна трансакција може да остане

незабележана. Од тука произлегува и заклучокот дека и покрај напредокот на

технологијата и пронаоѓањето современи софтверски решенија, иднината во

борбата против перењето пари, сепак им припаѓа на луѓето.

Во следната табела ќе ги разгледаме доставените извештаи до Управата

во периодот од 2002-2012 од страна на сите субјекти, кои според Член 5 од

Законот за спречување на перење пари и други приноси од казниво дело и

финансирање на тероризам се:

1. Финансиските институции и службените и одговорните лица во нив,

вклучувајќи и:

а)претставништва, подружници, филијали и делови на странски

финансиски институции кои согласно со прописите вршат дејност во Република

Македонија и

35

б)претставништва, подружници, филијали и делови на финансиски

институции со седиште во Република Македонија, кои согласно со прописите

вршат дејност во друга земја;

2. Правните и физичките лица кои ги вршат следниве активности:

а)дејност на промет со недвижности,

б)ревизија и сметководство,

в)нотарски, адвокатски и други правни услуги што се однесуваат на:

купопродажба на недвижности или фирми, тргување и управување со пари и

хартии од вредност, отворање и располагање со банкарски сметки, сефови и

други сметки, основање или учество во управувањето или работењето на правни

лица, застапување на клиенти во финансиски трансакции и промет со

недвижности,

г)дејност на промет со акцизни стоки и

д)други слични активности со кои се стекнува имот и други видови

располагање;

3.друштво за приредување игри на среќа во играчница (казино);

4.даватели на услуги на правни лица и

5.здруженија на граѓани.

Табела 6

Доставени извештаи до Управата Вкупно

2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

Банки 15397 21789 35475 75681 67061 92237 95190 83398 82343 86577 655148

Штедилници 3 6 2 7 18 6 41 2 14 0 99

брокерски куќи 0 0 0 0 0 0 2 1 1 0 4

Берза 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0

осигурителни

компании 4 0 0 0 0 0 0 0 0 0 4

Менувачници 2 0 0 0 0 1 0 0 5 0 8

Нотари 0 0 41 34 9 50 196 10 11 0 351

Адвокати 0 0 0 8 0 1 0 20 2 0 31

Царинска

управа 1039 911 490 286 724 2040 1962 12 798 653 8915

Надлежни

државни

органи 1 0 14 11 8 22 22 69 81 0 228

Граѓани 9 0 0 0 0 0 10 0 0 0 19

брз трансфер

на пари 0 0 0 0 0 0 0 2 2 0 4

Казина 0 0 0 0 0 0 0 0 4 0 4

странски ФИУ 0 0 0 0 0 0 2 24 0 0 26

36

Табела 6- Графикон

0

100000

200000

300000

400000

500000

600000

700000

1 2

Доставени извештаи до Управата(2002-2012)Банки

Штедилници

Брокерски куќи

Берза

Осигурителни компании

Менувачници

Адвокати

Нотари

Царинска Управа

Надлежни државни органи

Граѓани

Брз трансфер на пари

Казина

Странски ФИУ

Од овој графикон се согледува дека банките имаат најголемо учество во

доставените извештаи до Управата во периодот од 2002-2012 година, потоа

следуваат Царинска управа, нотари, надлежни државни органи, штедилници,

странски FIU, граѓани, брз трансфер на пари, менувачници, брокерски куќи

итн. Исто така од податоците се согледува дека освен банките се поголемо

учество во процесот на спречување на перење пари и финансирање тероризам

имаат и другите субјекти. Во нив се спроведуваат интензивни обуки со цел овие

субјекти да бидат обучени и да имаат ефикасни програми за спречување на

перење на пари.

2.4. Извештаите на Moneyval за напредокот на Република

Македонија во спречувањето на перење пари

Moneyval е Комитет за експерти при Советот на Европа основан во 1997

година од 27 земји членки на Советот на Европа. Целта на Moneyval е да се

осигура дека неговите земји-членки имаат ефикасни системи за борба против

перењето на пари и финансирањето на тероризмот. Во своите активности

Moneyval се базира на препораките на ФАТФ.

37

Република Македонија е членка на Moneyval Комитетот на експерти за

евалуација на системите за спречување перење пари и финансирање тероризам.

Извештајот на Moneyval од 2008 година за борбата против перењето на

пари и финансирањето тероризам започнува со тврдењето дека Република

Македонија во тоа време беше прогласена за четврта “ најдобро реформирана

држава “ од 178 земји. Исто така во извештајот се тврди дека во изминатите

години ( 2001, 2002, 2003 и првите месеци од 2004), во Република Македонија

беа регистрирани 74 297 кривични дела, од кои 90,6 % беа од областа на

класичниот тип на криминал, 5,5 % беа кривични дела од областа на

финансискиот и комерцијалниот криминал, 2,8 % од областа на нелегалната

трговија, а 1,1% од областа на организираниот криминал.

Следната табела го покажува бројот на кривични дела, регистрирани од

областа на организираниот криминал во текот на 2001, 2002, 2003 и првите

девет месеци од 2004. Изворот на податоци е Министерството за внатрешни

работи и податоците беа собрани во согласност со Кривичниот законик на

Република Македонија(Службен весник бр. 60/97).

Табела 7

Правна

класификација

2001 2002 2003 01-09 2004

Неовластено

производство и

пуштање во промет

на наркотични

дроги, психотропни

супстанции и

прекурсори(член

215)

13

9

9

18

Неовластено

прибавување

и располагање со

нуклеарни

материи(член 231)

/

/

/

/

Изнуда(член 258) 4 3 1 8

Фалсификување

пари(член 268)

154 177 144 91

Перење на пари и

други приноси од

казниво дело(член

273)

/

/

/

/

38

Недозволена

трговија(член 278)

4 5 44 69

Примање

поткуп(член 357)

20 13 4 9

Давање

поткуп(член 358) 7 8 9 15

Противзаконито

посредување(член

359)

1 2 4 /

Одавање службена

тајна(член 360)

/ / / /

Изработување

и набавување

оружје и средства

наменети за

извршување на

кривично дело(член

395)

/

1

/

/

Меѓународен

тероризам(член

419)

/ 18 42 11

Вкупно 203 236 257 221

Во овој извештај исто така се истакнува дека во периодот од 2003 до

2006 година Управата примила 129 извештаи за сомнителни трансакции,

најмногу од банки. Откако беше направена анализа, 21 случај на сомневање за

перење на пари беа потврдени од страна на надежните државни органи

(Министерство за внатрешни работи, Јавно обвинителство и Финансиска

полиција). Добиените и анализирани сомнителни трансакции најмногу се

поврзани со даночно затајување, злоупотреба на службената положба,

оштетување или привилегирање на доверителите и сл. Управата идентификува

неколку методи користени за легитимност на средствата добиени од илегални

извори. Најпопуларни за тој период беа следните:

Користење на нерезидентни сметки на компании регистрирани

од граѓани на Република Македонија во земји со голема банкарска тајна и оф-

шор земји;

користење на фиктивни фактури за плаќање, маркетинг и

други услуги или користење на фиктивни договори;

чести готовински плаќања или повлекувања од сметки под

утврдениот лимит од Дирекцијата од 15 000 евра;

39

неколку трансфери на значителни износи на пари на сметки на

различни лица меѓу кои не е видлива никаква поврзаност и готовинско

повлекување на овие пари.

Владата на Република Македонија го надгради системот за превенција,

контрола и сузбивање на перење пари и финансирање на тероризам. За целите

на зајакнување на системот за спречување на перење пари и финансирање на

тероризам досега беа подготвени и реализирани два стратешки документа, и

тоа: Националната стратегија за борба против перењето пари и финансирањето

на тероризмот (2005 - 2008) и Националната стратегија за борба против

перењето пари и финансирањето на тероризмот (2009 - 2011).

Исто така во овој извештај се објаснуваат и целите на Националната

стрататегија за борба против перење пари и финансирање тероризам, усвоена

30 јуни 2005 година. Тие цели се:10

1. Усогласување на домашното законодавство со меѓународната

регулатива, искуство и стандарди за спречување на перење пари и финансирање

на тероризам;

2. Спречување на користење на финансискиот систем за целите на

перење пари и финансирање на тероризмот;

3. Усовршување на регулативата и надзорот над имплементацијата на

законодавството;

4. Зголемување на нивото на ефикасноста на работата на органите на

прогонот;

5. Создавање на ефикасен систем на меѓуинституционална соработка;

6. Зајакнување на техничките капацитети на Управата:

7. Зајакнување на меѓународната соработка и

8. Подигање на јавната свест за неопходноста од превземање на мерките

за спречување на перење пари и финансирање на тероризам.

Потоа значаен дел од овој извештај е и приказот на сите државни органи

вклучени во борбата против перењето пари и финансирањеето тероризам. На

почеток е опишано функционирањето на Управата, а потоа и на другите држани

тела со кои таа соработува во врска со случаите на перење пари:

10

http://www.coe.int/t/dghl/monitoring/moneyval/evaluations/round3/MONEYVAL(2008)21Rep-

MK3_en.pdf

40

- Народна банка на Република Македонија. Народната Банка на РМ,

како супервизорски орган надлежен за работењето на банките, штедилниците,

менувачниците и давателите на услуги брз трансфер на пари, е надлежна за

контрола на спроведувањето на мерките и дејствијата за спречување на перење

пари и финансирање на тероризмот од страна на овие финансиски институции..

Доколку при контролата за спроведувањето на мерките и дејствијата за

спречување на перење пари и финансирање на тероризмот, која може да се

спроведе и по барање на Управата, се утврдат одредени неправилности и

непочитување на одредбите од законот, Народната Банка ја известува Управата.

- Министерство за финансии - Одделение за супервизија на

осигурување и Комисија за хартии од вредност. Одделението за супервизија

на осигурување во рамките на своите надлежност врши надзор над

осигурителните друштва, додека Комисијата за хартии од вредност е надлежна

за работењето на берзата, брокерските друштва и инвестиционите фондови.

Како и другите надзорни органи, и Одделението за супервизија на

осигурувањето и Комисијата за хартии од вредност, доколку утврдат одредени

непочитувања на законските одредби од страна на субјектите над кои вршат

контрола, ја известуваат Управата.

- Министерство за внатрешни работи. Во рамките на Министерството

за внатрешни работи - Одделот за организиран криминал, надлежно за

сузбивање на перењето пари е Одделението за перење пари и корупција, во

Секторот за финансиски криминал. Во Одделението се ангажирани инспектори

надлежни за проблематиката која се однесува на перење пари, кои ги

координираат најбитните прашања во врска со спречувањето на перење пари, со

оглед на тоа што перењето пари претставува дел од финансискиот

криминалитет. На регионално ниво на оваа проблематика работат вработените

на организационите единици за сузбивање на финансискиот криминал во

секторите и одделенијата за внатрешни работи. Како извршен орган

Министерството за внатрешни работи спроведува истрага по доставениот

извештај за сомнителни трансакции од страна на Дирекцијата и врз основа на

прибраните докази поднесува кривична пријава до Јавниот Обвинител. Исто

така, доколку Министерството има сознание за сторено кривично дело перење

пари, доставува извештај до Управата на понатамошна анализа и прибирање на

податоци и информации.

41

- Јавно Обвинителство на РМ. Во рамките на Јавното обвинителство на

РМ како посебна организациона единица е основано Одделение за гонење на

сторители на кривични дела од областа на организираниот криминал и

корупцијата, кое во рамките на својата надлежност го опфаќа гонењето на

сторителите на перењето пари и финансирањето на тероризмот. Ова одделение

во својот делокруг е надлежно да постапува пред првостепените судови на

целата територија на Република Македонија.

- Судството на Република Македонија. Според законот за судовите (

службен весник на Р.Македонија бр. 36/95, 45/95 и 64/03), судската власт ја

вршат Врховниот суд на Р.Македонија, апелационите и основните судови. Со

одлука на претседателите на основните судови , пет судови беа именувани да

работат на случаи на организиран криминал, вклучувајќи го и перењето пари.

Покрај тоа во тек е специјализација и обука на селектираните судии во областа

на борбата против организираниот криминал.

- Царинска Управа. Царинската управа согласно законот го евидентира

секое внесување и изнесување на готови пари или хартии од вредност преку

царинската линија на Македонија, доколку износот го надминува со закон

дозволениот максимум. Во случај кога износот на готовите пари или хартии од

вредност кои се внесуваат или изнесуваат надминува 10.000 евра, или кога

постои сомневање дека се работи за перење пари или финансирање на

тероризам, Царинската Управа писмено ја известува Управата.

- Финансиска Полиција. Во 2002 година беше формирана

Финансиската Полиција, како орган во состав на Министерството за финансии,

надлежна за гонење на финансискиот криминал на територијата на

Р.Македонија, во кој спаѓа и перењето пари и финансирањето на тероризмот. До

формирањето на Финансиската полиција криминалот во Р.Македонија беше

третиран од страна на Министерството за внатрешни работи. Со формирањето

на овој специјализиран орган се направи одвојување и алокација на овој сегмент

од полициската надлежност, со што на директен начин започна да се

обработува финансискиот аспект на кривичните дела при што се следи "трагата

на парите" и добиената незаконска материјална корист од нив, односно започна

да се води една проактивна финансиска истрага.

- Управа за јавни приходи. Како надзорен орган Управата за јавни

приходи е надлежна за контрола на спроведувањето на мерките и дејствијата за

42

спречување на перење пари и финансирање на тероризмот кај сите даночни

обврзници, а особено кај приредувачите на игри на среќа (казина и др.), правни

и физички лица кои вршат дејност на промет со: недвижности, уметнички дела,

антиквитети, акцизни стоки, обработка и промет со благородни метали и

скапоцени камења, патнички и туристички агенции, стански претставништва,

подружници, филијали и делови на субјекти кои вршат вакви дејности и

здруженија на граѓани и фондации. Доколку при контролата, која може да се

спроведе и по барање на Дирекцијата,се утврдат одредени неправилности и

непочитување на одредбите од Законот, Управата за јавни приходи ја известува

Управата.

- Државна комисија за спречување на корупцијата. Со донесувањето

на Законот за спречување на корупцијата во април 2002 година, за прв пат беше

поставена и правната рамка за превенција на кривичните дела од областа на

корупцијата. Врз основа на овој Закон се формираше Државна комисија за

спречување на корупцијата како самостојна и независна комисија составена од

седум члена кои ги именува Собранието на Р.Македонија. Во Законот за

спречување на перење пари и други приноси од казниво дело и финансирање на

тероризам, прецизно е наведено дека во остварувањето на своите надлежности,

Управата соработува и со Државната комисија за спречување на корупцијата,

која пак од друга страна врз основа на член 23 од Законот за спречување на

перење пари и други приноси од казниво дело и финансирање на тероризам е

должна да поднесе писмен извештај во случај на сомнение за перење пари и

финансирање на тероризам.

- Комисии на адвокати, нотари, сметководители и ревизори. Законот

за спречување на перење пари и други приноси од казниво дело и финансирање

на тероризам во согласност со релевантните меѓународни документи прецизно

го регулира надзорот над примената на мерките и дејствијата за откривање и

спречување на перење пари од страна на субјектите обврзани да ги

применуваат. Со оглед на тоа што субјекти на овие мерки и дејствија се и

адвокатите, нотарите, сметководителите и ревизорите, како и други лица кои

самостојно вршат правни и финансиски работи, Законот предвидува формирање

на посебни комисии во рамките на коморите на адвокатите, нотарите, односно

во рамките на другите професионални здруженија на сметководителите и

ревизорите со цел вршење на надзорот над примената на мерките за спречување

43

на перење пари од страна на своите членови. Адвокатската и нотарската комора

на Р.Македонија формираа вакви комисии и ја известија Управата за нивниот

состав. Останатите професионални здруженија, како што се здруженијата на

сметководители и ревизори сеуште немаат формирано свои комисии, така што

останува како една од приоритетните активности која треба да се реализира во

иднина.

Во извештајот на Moneyval од 2009 година се истакна напредокот на

државата во борбата против перењето на пари. Се истакна дека Законот за

спречување перење на пари и други приноси од казниво дело и финансирање на

тероризам, кој влезе во сила во јануари 2008 година е во согласност со

Европската директива 2005/30/ЕО, 40-те препораки на ФАТФ и 9те специјални

препораки за на ФАТФ за спречување на финансирање на тероризам,

Конвенцијата на ОOН за сузбивање на финансирање на тероризам усвоена во

1999 година и Конвенцијата на Советот на Европа за перење, откривање,

заплена и конфискација на приноси од казниво дело и финансирање на

тероризам. Исто така е потенциран и напредокот на Управата во поглед на

технологијата. Во овај период се истакнува дека е воведена ИТ опрема донирана

од ЕАР ( Европската агенција за реконструкција) во рамките на програмата

CARDS 2003, користење на специјална апликација за истрага и водење на

случаи, воведување на електронска архива, отворање и ажурирање на интернет-

страницата, како и поставување на електронски линк за размена на информации

со Министерството за внатрешни работи, Агенцијата за вработување, Управата

за јавни приходи, Централниот регистар на Република Македонија, Царинската

управа итн. Слично на тоа, електронски се поврзани сите банки со цел да се

обезбеди размена на информации во врска со редовни и поврзани готовински

трансакции.

Во најновиот извештај на Moneyval од 30 септември 2011 се дава рејтинг

за Македонија во однос на основните препораки на ФАТФ, прикажан со

табелата:11

11http://www.coe.int/t/dghl/monitoring/moneyval/Evaluations/Progress%20reports%202y/MO

NEYVAL(2011)10_ProgRep2_MKD_en.pdf стр.1

44

Табела 8

Препорака 1:кривично дело перење

пари

PC(partially compliant)- делумно

усогласено

Специјална препорака

II:Криминализација на

финансирање на тероризмот

PC(partially compliant)- делумно

усогласено

Препорака 5: идентификација на

клиентите

NC(partially compliant)- неусогласено

Препорака 10: чување на

податоците

PC(partially compliant)- делумно

усогласено

Препорака 13: известување за

сомнителни трансакции

PC(partially compliant)- делумно

усогласено

Специјална препорака IV:

известување за сомнителни

трансакции поврзани со

финансирање на тероризам

PC(partially compliant)- делумно

усогласено

Во извештајот на Moneyval од 30 септември 2011 се прикажани некои

поважни препораки од ФАТФ, колку Македонија ги почитува и мерките

превземени согласно извештаите на Moneyval. Во овој извештај Moneyval

препорачува случаите поврзани со обвинувања за перење на пари кои се

заостанати во судовите треба да бидат навреме доставени и да се спроведува

соодветна обука на судството и обвинителството, властите под итно да воведат

во законодавството забрана за финансиските институции да не отвораат

анонимни сметки или сметки на очигледно фиктивни имиња и усогласеност на

Законот за спречување на перење пари и други приноси од казниво дело и

финансирање тероризам и другите поврзани закони.

45

3. Шеми за перење на пари

3.1. Приказ на најпопуларните шеми за перење пари во светот

Со цел да се спроведе ефикасно спречување на перењето на пари,

неопходно е да ни бидат познати шемите на перење на пари кои се

најупотребувани во светот. Најпрвин ќе започнеме од поедноставните шеми на

перење на пари.

Употреба на номинирани лица

Во повеќето шеми со номинирани лица нема некоја длабочина, а сепак се

доста популарни меѓу измамниците.

Номинираното лице е било кое лице назначено да врши одредена

должност или пак назначено да изведува одредени дела или функции. Во

случајот на операција на перење пари, поседите како што се автомобили, сметки

во банки или дури и имот може да се препишат на тоа номинирано лице.

Номинираните лица речиси секогаш имаат неколку вообичаени карактеристики,

а тоа се:12

-Тие се речиси секогаш вистински луѓе, наспроти само употребата на

некое име во некој документ;

-Обично се свесни дека се употребуваат во овој капацитет;

-Генерално, тие се луѓе во кои оној кој ги наименува има доверба ,

нешто што се очекува штом им се дава контрола врз парите или поседите;

-Блиски за да може да се овозможи комуницирање- да примаат

инструкции и да извршуваат задачи;

-Често тие се роднини , блиски пријатели или пак соработници во една

нелегална активност.

Од гледна точка на перачот на пари, основната предност на оваа шема е

тоа дека само со една површна проверка на субјектот се открива дека тој/таа

нема поседи во свое име. Основната неповолност на шемата е тоа дека штом ќе

се влезе во неа, таа лесно се распаѓа. Бидејќи наименителот често ги употребува

оваа поседувања, тој/таа може да се поврзе со нив, а наименуваниците да се

откријат. Исто така овие шеми не се ослободуваат лесно од притисокот, колку

12

Медингер Џон, “Перење пари- водич за кривични иследници”, Скопје 2009 година,

стр. 318

46

што го префрлаат, при што номинираното лице треба да направи некои

објаснувања.

Едноставна бизнис маска

Еден чекор над номинираното лице, во однос на труд и трошоци, е

создавањето на “маска” за бизнисот. Како и во случајот со номинираното лице,

наименителот има намера да се оттргне себеси еден чекор од активноста која

создава нечисти пари. Бизнисот има неколку предности за разлика од

индивидуалецот или номинираното лице.

Прво, од бизнисот се очекува да создава приход-ова може да дозволи

нелегално стекнатите пари да се измешаат со вообичаените банковни депозити.

Второ, наименителот може да го воспостави бизнисот на тој начин што тој/таа

сеуште да го контролира, во случај на корпорација наименителот може да е

единствен или да е мнозинство на акционери. Трето, како и со номинираното

лице, поседите може да се поседуваат на име на бизнисот, па една површна

проверка на поседите нема да го открие уделот на наименителот.

Маската на бизнисот може да е корпорација, партнерство, па дури и

единствено сопствеништво.Во некои случаи, наименителот не ни минува низ

предлозите за востановување на вистински бизнис ентитет, туку само

употребува име. Како дополнителна бенефиција , “маската” на бизнисот, исто

така може да се употреби како главно собиралиште или како место каде може да

се спроведуваат нелегални активности.

За да биде корисен во фазата на пласманот од шемата на перење на пари,

бизнисот би требало да има неколку карактеристики. Обично тоа е

претпријатие, кое по својот карактер работи со готовина - нелегалните фондови

подобро се кријат во готовински приливи и одливи. При изборот меѓу работење

со добра или услуги, поприфатлив ќе е бизнисот со услуги, бидејќи кој е тој што

ќе одреди колку ДВД-а или места за паркинг навистина сте изнајмиле? Исто

така, повеќето маски на бизнисите се стремат кон вработувања на само неколку

луѓе.

Едноставна банковна операција

Банките се едни од најдобрите начини за да се промени формата на

нечистите пари во фазата на пласман при циклусот на перење пари. Ако перачот

47

може да најде начин да ја движи готовината во или преку банката, тој минал

еден чекор кон крајната цел за прочистување на готовината.

Првиот степен е да се отвори сметка. Не е нелегално да се има сметка во

банка, па може да се отвори на име на наименителот или можеби на име на

номинираното лице или на име на “маската” за бизнисот. Следниот чекор е

навистина да се спроведат трансакциите . Перачите на пари сакаат да направат

се ова да изгледа нормално,колку што е можно , но тоа може и да не е

практично, во зависност колку готовина е вклучена.

Примарната цел е да се спроведат готовинските трансакции со најмалку

официјално внимание. Штом ќе се постигне оваа цел, парите во својата нова

форма може да се употребат на многу начини согласно со наименителот.

Комбинација банка- бизнис

Оваа шема употребува компоненти од две шеми кои веќе ги видовме. Во

овој случај, перачот се обидува да ги искористи најдобрите карактеристики на

секоја, за да ги пласира , да ги напласти, па дури и да ги интегрира нечистите

пари. Овие шеми може да постанат особено комплицирани, посебно ако перачот

е доволно паметен да употреби офшор банки и офшор бизнис ентитети како дел

од шемата.

Повеќето од парите на другите дошле од некој бизнис по пат на банка , а

токму тоа е ефектот кој перачот се обидува да го создаде. Со вклучување на

банките и бизнисите во шемата, перачот ќе мине долг пат додека да го постигне

посакуваниот ефект.

Со правењето на оваа патека, перачот се откажува од секоја

флексибилност која се јавува при било какво работење со готовина. Сега, тој/таа

е приморан/а да игра по нечии други правила-оние правила кои ја раководат

операцијата на светскиот финансиски систем. Овој систем е прецизно

организиран и строго воден за да го исполнува токму спротивното од тоа што

перачот го бара. Секогаш, секоја трансакција е заверена. Секој посед е

пресметан.

Перачот, соочен со оваа недобредојдена нефлексибилност, има два

избора. Тој/таа може да бара места каде законите обезбедуваат тајност која

прикрива барем дел од постапките кои перачот би сакал да ги скрие. Второ,

перачот може да го употреби системот и неговиот огромен капацитет за

документација како предност.

48

Штрумфови и структуирани трансакции

Терминот штрумфови прв пат се употребил во контекст на перење на

пари во 1980, откако иследниците на Флорида забележале дека перачите

употребувале многу соработници за да одат во банките и да вршат повеќекратни

готовински трансакции, сите под износ од 10 000 долари, бидејќи инаку банката

ќе мора да поднесе CTR(Извештај за готовинска трансакција). Ова било време

кога банките и не биле толку внимателни во врска со поднесувањето на CTR, но

тоа се променило со случувањето на неколку поголеми криминални случаи и

некои постапки кон банките кои не поднесувале извештај.

Во овој случај перачот на пари може да даде голем износ на готовина на

доверлив, но непознат за другите соработник со цел или да ги депонира парите

директно на сметка во банката или да купи некој финансиски инструмент со

парите. Може притоа да употребува бројни сметки, во многу банки,

информација која исто така се дава на штрумфот. Друга клучна инструкција е

износот на кој треба да се изврши трансакцијата. Во сите случаи ова ќе е под 15

000 евра. Тоа ќе значи повеќе трансакции за штрумфот, кој секако ќе биде

исплатен за трудот.

Наједноставната од операциите за штрумфување е таа во која перачот

може да преместува стотици илјади евра дневно, при индивидуални трансакции

од само 2000 до 3000 евра секоја. Единствената граница за перачот е бројот на

банки и сметки кои се употребени. Ова не е голем проблем во еден голем град,

каде може да се најде банка на секој агол. А овие операции исто така не се

ограничени само на еден град. На штрумфовите може да им се дадат големи

суми на пари и да се испратат во неколку различни градови, каде тие ќе

купуваат чекови за наплата кои ќе се донесат кај наименителот. Без разлика која

форма ќе ја заземе, структуирањето или штрумфувањето е вообичаена техника

за избегнување на сега веќе добро познатото CTR (архивирање со извештаи за

готовинска трансакција) и е нешто кое треба да се побара во било која истрага

за перење пари.

Корпорации “лушпи”

Овие корпорации го добиле името заради тоа што лушпите изгледаат

добро однадвор, а внатре се шупливи. Лушпите се организирани за да

изведуваат некои функции, но тие не го спроведуваат нормалниот бизнис на

една корпорација. Големиот дел од нивната дејност е да преместуваат работи,

49

употребувајќи ги своите имиња за да ја скријат вистинската контрола врз една

трансакција.

Лушпите може да се подредени пирамидално-една поврзана со следната,

па со следната итн- создaвајќи мошне збунувачка патека која иследникот треба

да ја следи. Ако лушпите се инкорпорирани во некоја јурисдикација каде

законот дозволува тајност во бизнис-односите, идентитетот на вистинските

сопственици на некои од лушпите можно е и никогаш да не се утврди. Се

разбира, ова е точно тој ефект кој перачот го бара и зошто лушпите се

ефективни како средства за напластување.

Многу корпорации-лушпи се состојат од нешто повеќе отколку само име,

адреса( често онаа на адвокатот кој го прави инкорпорирањето), неколку

службеници(номинирани лица), малку акции и акционери, сметка на банка или

две. Овие сметки играат многу важни улоги во шемите за перење пари, затоа

што може да се употребат за примање на депозити и како места за трансфер кон

сметките на други лушпи, бизниси или индивидуалци.

Операциите на овие едноставни лушпи се состојат малку повеќе од само

активноста со банкарските сметки, но некои од пософистицираните оператори

ќе направат нивните корпорации-лушпи да изгледаат како вистински бизниси,

комплетирани со трансакции, поседи, па дури и со финансиски извештаи. Како

механизми за пласман, корпорациите-лушпи однадвор изгледаат како легитимен

бизнис, а нивните сметки во банка може да се употребат за примање на

готовински депозити структуирани на ист начин како што би функционирала

операција со штрумфови.

Офшор корпорации лушпи

Помудрите перачи на пари ја усовршиле употребата на офшор

корпораци-лушпи и лажни корпорации. Искористувањето на законите за тајност

на банките во офшор даночните засолништва не е ништо ново, а некои од овие

јурисдикации одат и подалеку со тоа што обезбедуваат тајност и во

корпоративните односи и врски.

Не е тешко да се основа една офшор корпорација, ниту пак е скапо. Еден

вид необјавени компании се достапни од многу агенции за регистрација на

компании кои оперираат низ светот. Некои од овие функционираат и на

интернет, каде за само неколку дена од вашиот компјутер може да основате

компанија во некоја од понудените 30 или 40 земји. Овие инстант корпорации

50

имаат се што е потребно за да функционираат како лушпи, вклучувајќи ја и

можноста да отвораат сметки во банки низ светот. Адвокатите од земјите кои

располагаат со тајност на банките и важат за даночни засолништва ќе помогнат

во формирањето на корпорациите, со давање на дополнителна заштита преку

адвокат-клиент привилегијата.

Шеми со враќање на кредит

Концептот враќање на кредитот е варијација на шемата на комбинацијата

бизнис-банка. Оваа шема се базира на две едноставни правила: заемите се

извори на пари кои може да го објаснат богатството, а заемите имаат одредени

важни даночни бенефиции.

Во фазата на интеграција од процесот на перење пари, криминалецот се

надева дека нелегалните добивки ќе ги претвори во некој вид на навидум

легитимен извор. Со успешното пласирање на парите тој дава обајснување за

потеклото на парите- од заем, а исто така има и документација за заемот.

Заемот исто така има бенефиции поврзани со даноците. Прво, заемот не

се оданочува како приход, бидејќи тоа сепак не се ваши пари се додека

планирате да ги вратите. Второ, под одредени околности, каматата платена на

заемите може даночно да се одбие. Ако перачот на пари има избор меѓу

пријавување на парите како обичен приход од некој офшор бизнис или да ги

пријави како “заем” кој не може да се оданочи, од некој офшор бизнис, одењето

по патот на заемот ќе му заштеди дел од даноците. Во оваа шема перачот си ги

позајмува сам на себе своите сопствени пари.

Измами со фактури

Постојат фактури за набавка и фактури за продажба. Перачите на пари

може да прават што сакаат со тие фактури. Во книгите на купувачот, оваа

трансакција може да е дебатирана во Инвентар и кредитирана во Сметките за

наплата. Во книгите на продавачот, Сметките за побарувања ќе бидат

дебитирани, а друга сметка- можеби Продажба- ќе е кредитирана. Ќе следат

уште влезови кога наплатата всушност ќе се направи, но во меѓувреме, таа

фактура документира трансакција која вклучува поседи од двата краја на

зделката: стока(купувач) и наплата(продавач).

Најубавата работа кај фактурите, барем делот што се однесува на

перачот на пари, е тоа дека износот покажан како должен на овој единствен

51

посед, може да е било каков по договор на двете странки. Потенцијалот за

манипулација на оваа алатка е огромен, особено ако двете странки во

трансакцијата тајно соработуваат едни со други. Ако е така, тогаш и двете

страни може да добијат придобивки од било која од фактурите за измама. Ако

еден перач на пари ги контролира и двете страни во една трансакција, може да

се интегрираат големи износи на пари во економијата и тоа веројатно без никој

да забележи. Се ќе изгледа како нормална операција на легитимен бизнис. Како

со враќање на долговите, измамите со фактури долго се употребувале за

избегнување на данок. При измама со фактури со пониски цени, вистинската

вредност на продадените добра е поголема од наведената цена. При измама со

“надувување” на фактурите, вистинската вредност на продадените стоки е

помала од наведената цена во фактурата..

Шема на измама со откупување

Ја опишавме шемата со враќање на кредитот каде измамникот си

“позајмува” на самиот себе испрани фондови. Не е голем напор да се врати овој

долг, бидејќи позајмувачот е и позајмител. Една варијација на овој случај е

измамата со откуп, каде криминалецот употребува испрани фондови за да купи

нешто тој/таа веќе го поседува. Овој тип на операција не секогаш има даночни

бенефиции какви што среќаваме во измамата со враќање на кредит., но му

обезбедува на криминалецот припремена залиха од навидум чисти пари.

Измамата со откупување ќе функционира со било кој вид на посед, голем

или мал во зависност од тоа колку пари се сака да се испери. За тоа се добри

бизнисите, недвижностите, накит како и неконкретни поседи како авторски

права или заштитни знаци. Оваа шема, исто како и онаа со враќање на кредит ,

се потпира врз документација за да направи се да изгледа легитимно.

Манипулација со хартии од вредност

Хартиите од вредност се плодно поле за шемите, од кои многу биле

усовршени од страна на оние во индустријата. Затоа што акциите, обврзниците

и другите хартии од вредност претставуваат одлични инструменти за перење

пари. Не е можно да се опишат сите начини на кои може да се манипулира со

хартиите од вредност во полза на перењето пари, а исто така е и бескорисно,

бидејќи луѓето секој ден смеислуваат нови начини. Луѓето од минатото, оние од

доверба, внатрешните трговци и канцелариските криминалци, развиле палета од

52

измами во кои ги употребуваат хартиите од вредност како средство за некоја

проневера. Една варијација на оваа шема е купувањето на хартии од вредност со

нечисти пари и употребата на овие инструменти како залог за заем на банка.

Ако криминалецот има пристап до офшор корпорација-лушпа, таа може

да се употреби за купување и поседување на хартии од вредност. Фирмите за

посредување исто така оперираат офшор и се задоволни кога би влегле во

бизнисот. Штом парите се префрлат на офшор сметка, може да се употребат за

купување на хартии од вредност без многу мака.

3.2. Приказ на шеми за перење пари со кои се соочува Управата

за финансиско разузнавање

Најчесто употребувани типологии, трендови и техники на перење на

пари во последните години во Република Македонија, според Управата се:

- Странски физички лица отвораат нерезидентни сметки во Р.

Македонија или се јавуваат како сопственици на странски правни лице најчесто

од Кипар. На сметките добиваат сомнителни приливи од правни лица од земји

кои имаат недоволно развиена регулатива за спречување на перење пари или

земји кои се познати како даночен рај и истите ги подигаат во готово или ги

трансферираат во други држави;

- Странски државјани се јавуваат како овластени лица на сметки во банки

во Р.Македонија на нерезидентни правни лица. Правното нерезидентно лице е

со седиште во една земја, додека средствата во Р.Македонија ги префрла од

негова сметка од земја која е различна од земјата каде што е седиштето.

Физичките овластени лица на сметките ги подигаат средствата во готово од

нерезидентната сметка на правното лице;

- Користење на услугата брз трансфер на пари од страна на физички лица

кои добиваат или испраќаат пари од/кон физички лица од земји како што се:

Пакистан, Турција, Иран, Ирак, Авганистан и други со кои немаат логична

економска или фамилијарна поврзаност;

- Уплати на големи износи на средства од страна на физички лица по

основ на позајмици или зголемување на основачкиот влог на правни лице чии

сопственици се истите физички лица и истите средства повторно се префрлаат

53

на други правни лица по основ на позајмица за да на крајот бидат подигнати во

готово;

- Физичко лице врши уплата на парични средства на сопствени сметки во

големи износи. Овие средства потоа ги орочува. Истото лице се појавува како

сопственик на правни лица на чии сметки пак исто така има трансакции во

големи износи кои не се карактеристични за дејноста за кои правните лица се

регистрирани( нема плаќање по фактури, редовни плаќања итн) туку само

префрлање на средства по основ на позајмици од една на друга сметка. Дел од

овие средства се орочуваат и по нивното реорочување/разрочување повторно се

префрлаат од една на друга сметка, така што се губи текот на движењето на

паричните средства и не може точно да се утврди каде завршуваат парите.

- Македонски државјани отвораат лични нерезиденти сметки или сметки

на правни лица во нивна сопственост, во една соседна држава, на кои сметки

добиваат огромни износи на средства, и истите без никаква економска и логична

оправданост ги префрлаат на нивните сметки во банки во Р. Македонија, со цел

истите подоцна да ги подигнат во готово;

- Странско физичко лице отвора нерезидентна сметка во Р. Македонија,

истовремено основа правно лице на кое управител е државјанин на Р.

Македонија. Приливите на нерезидентната сметка се од офшор земја, кои потоа

се користат делумно за зголемување на основачкиот влог на основаното правно

лице, а остатокот од средствата странското физичко лице ги орочува;

- Приливи на големи износи на средства по основ на донација на сметки

на невладини организации. Приливите се од страна на физички или правни лица

со потекло од земји со сомнително потекло. Средствата понатаму се подигаат во

готовина од лица кои се јавуваат како овластени лица на сметките на

невладината организација;

- Нерезидентно правно лице отвора сметка во банка во Р.Македонија и на

истата по пат на измама добива средства од правни и физички лица од повеќе

различни земји и истите парични средства се префрлаат на сметка на едно исто

физичко лице во странска држава.

Во продолжение презентираме краток опис на предмети за кои Управата

има доставено извештаи до надлежните државни органи, со забелешка дека

според член 21 од Законот, не смееме да го откриваме вистинскиот идентитет на

54

физичките и правните лице кои беа предмет на обработка . Поради тоа,

иницијалите и кратенките во презентираните примери се измислени.

Случај бр. 1

Причината поради која се започна со собирање на податоци за фирмата Х

беа големите износи на готовински уплати на жиро сметките како дневен пазар,

зголемување на оснивачки влог и продажба на девизи. Извештајот за

сомнителни трансакции се однесува на 5 физички и едно правно лице.

Според трансакциите на тековната евро - сметка на правното лице Х се

забележува дека девизните приливи на фирмата во целост се од компанијата Т

од соседна држава. Сите приливи од странство кои во најголем дел се

реализирани од продажба на железо се конвертираат за денари и се

трансферираат на жиро сметка. Девизните одливи се значително помали од

приливите (за период од 21.12.2005 до 08.06.2007 година, реализирани се

дознаки во странство во износ од 516.041,00 евра, од нив кон компанијата Т

165.861,48 евра). Ова е сомнително имајќи предвид дека фирмата Х има

карактеристики на извозно, а не на увозно ориентирана. Најголемите денарски

трансфери фирмата Х ги прави кон резидентната компанија АБ, која е главен

добавувач на фирмата Х, а која е 75% во сопственост на компанијата Т од

соседна држава. Плаќањата од жиро сметка на фирмата Х во најголем дел се кон

компанијата АБ (околу 40%), но исто така добар дел од плаќањата се однесуваат

кон физички лица по основ на откуп на железо.

Сомнително при трансферите со физичките лица е тоа што најчесто

средствата кои фирмата Х ги уплаќа на нивните сметки се повлекуваат од

сметка истиот ден и во одредени случаи, веднаш по исплатата истиот износ или

дел повторно се депонира на сметка на фирмата Х.

Врз основа на член 27 од Законот беа побарани дополнителни податоци

од:

- сите банки во Р. Македонија;

- централен регистар на Р. Македонија;

- управа за јавни приходи;

- МВР;

- странски ФИУ

Во период од 24.07.2006 до 01.06.2007 година, фирмата Х има извршено

55

трансакции во вкупен износ од 5.128.800.00 ЕВРА со компанијата Т од соседна

држава преку својата девизна сметка број 000000000, отворена во ПП банка. Во

период од 10.03.2006 до 15.06.2007 година, фирмата Х преку својата денарска

u1089 сметка број 0000000 во ПП банка има реализирано трансакции-исплати,

поголеми од 500.000,00 МКД, во вкупен износ од 891.294.327,00 МКД. Во

периодот од 10.03.2007 до 15.06.2007 година, фирмата Х преку својата денарска

сметка број 00000000 во ПП банка има реализирано трансакции-прилив,

поголеми од 500.000,00 МКД, во вкупен износ од 1.010.819.657,00 МКД.

Индикатори за сомневање за перење пари:

- трансферите кои ги врши фирмата Х со физички лица, истиот ден тие ги

повлекуваат од своите сметки и речиси истите износи се уплаќаат на сметка на

фирмата Х на име дневен пазар;

- уплати и исплати во ист ден на поголеми износи на денарски и девизни сметки

на лицата: А.А, Б.Б и В.В;

- прикажана добивка за финансиската година 2006 во износ од 3.330.890,00, што

не соодветствува со остварените деловни трансакции и промет;

- платен данок и придонеси од добивката за 2006 година во износ од 0 МКД;

- големи износи на повраток на ДДВ;

- големи, невообичаени, чести и во краток период реализирани износи на

средства за зголемување на основачкиот влог во парични средства и земјиште.

Врз основа на горенаведените сомневања Управата изготви Извештај за

сомнителни трансакции, каде како предикативно кривично дело е утврдено

даночно затајување и основи за сомневање за сторено кривично дело перење

пари, и истиот е проследен до ЈО и МВР.

Шема на случај бр. 113

13

Годишен извештај за активностите на Дирекцијата за спречување на перење пари 2007 стр.51

56

Случај бр. 2

Согласно чл. 37 од Законот, како и релевантните меѓународни

регулативи кои ја уредуваат областа на размена на податоци помеѓу надлежни

институции за овој тип на криминал, Управата доби барање од странско FIU за

проверка на физичко лице (македонски државјанин).

Од страна на колегите од странство, укажано е дека лицето кое е

македонски државјанин има отворено сметка во банка кај нив на која има

добиено поголем прилив во одреден период, а истото нема пријавено никаква

стопанска дејност во таа држава. По одреден период тој ја затвара сметката

повлекувајќи ги сите средства од нејзе и ги трансферира во трета странска земја.

Од страна на Управата беше извршена проверка при што е утврдено дека лицето

за кое е отворен предмет, е на висока менаџерска позиција во еден деловен

субјект во Р.Македонија, при што постои основано сомнение за сторено

предикативно кривично дело злоупотреба на службена положба согласно чл.

353 од КЗ на РМ. Со помош на ЈО и МВР направени се дополнителни

испитувања.

Случај бр. 3

Според добиена информација за сомнителни трансакции од државна

институција во РМ, правното лице Х кое се занимава со претежна дејност

производство на облека, добива фактури од странски фирми од off shore земја за

исплата на големи износи кои не соодветствуваат со основната дејност за кое е

регистрирана фирмата. Фактурираните износи во вкупен износ од 2.000.000,00

ЕУР доставени од странските фирми се однесуваат на провизија за

посредувачки услуги, набавка на софтвер, одржување на компјутери.

Индикатори за сомневање за перење пари:

- во краток временски период се фактурираат големи износи на девизи и се

врши одлив спрема странски фирми од off shore земја ;

- зголемување на основачкиот влог во фирмите во значителни износи за кои не

се знае потеклото на парите;

- разлики помеѓу прокнижени побарувања и исплатени износи;

Побарани податоци:

- од сите банки податоци за состојбите на сметките на физичките и правните

лица инволвирани во случајот;

57

- добиен историјат со промени од Централниот регистар и УЈП за тековната

состојба на субјектите;

- од странски ФИУ на две држави за правното лице и за физичките лица

инволвирани во случајот;

Предметот е доставен до:

- Јавното обвинителство на РМ.

Од предметите кои беа анализирани во текот на 2011 година, утврдени се

следните сомнителни активности поврзани со перење на пари и финансирање на

тероризам:

Случај. бр. 4

Физичко лице со двојно државјанство (македонско и од друга држава), со

моментално живеалиште надвор од Р. Македонија, внесува значителен износ на

парични средства преку граница, отвора сметка во банка во Р. Македонија како

нерезидент на која внесените средства преку граница ги уплатува во готовина и

потоа ги трансферира на сметка на физичко лице во друга држава која е високо

ризична;

Случај бр. 5

Физичко лице нема отворено банкарски сметки, но зачестено ја користи

услугата брз трансфер на пари при што често има уплати од физички лица

од држави за кои постои сомнение дека финансираат тероризам;

Случај бр. 6

Странски државјанин основа хуманитарна организација во Република

Македонија. Од својата сметка во матичната држава трансферира големи износ

на парични средства по основ на донации. Исто така на сметката на

хуманитарната организација се реализирани трансфери по основ на донации од

физички лица од Република Македонија. Потоа паричните средства парцијално

се повлекуваат во готово;

Случај. бр. 7

Странски државјани основаат правно лице во Република Македонија и

наменски отвораат сметка во банка со цел да реализираат прилив на парични

средства по основ на извоз на стока кон правно лице регистрирано во држава во

која владее граѓанска војна. Основот за кој е склучен договорот за извоз на

стока не соодејствува со дејноста на правното лице.

58

4. Улогата на банките во процесот за спречување перење

пари

4.1. Процедури, програми и системи воспоставени во банките за

спречување перење пари

Во согласност со меѓународните стандарди донесени од страна на

Базелскиот комитет за банкарска супервизија и од страна на ФАТФ, секоја земја

мора да обезбеди услови за применување соодветни процедури за

идентификација и испитување на бонитетот на комитентите од страна на

финансиските институции, вклучувајќи ги и банките. Целта на горенаведените

процедури е да им овозможи разумна сигурност на банките дека ги познаваат

своите комитенти и нивните деловни активности. Процедурите за

идентификација на комитентите уште се познати и како политика на

познавање на комитентите( know your customer).

Како посебни предности што ги нуди оваа политика се:14

адекватно управување со ризиците и деловните активности во

целина;

одржување на интегритетот на системот на финансиски

институции;

минимизирање на можноста од постоење на измами и други

облици на финансиски криминал;

заштита на репутацијата на финансиските институции.

Од друга страна, непостоењето адекватни процедури за идентификација

и познавање на комитентите носи одредени репутациски, оперативни, правни и

концентрациски ризици за банките.

Базелскиот комитет го дефинира комитентот како:15

- правно или физичко лице кое поседува сметка во банка или лице во чие

име е отворена сметка во банка;

- корисници на трансакциите извршени од страна на професионални

посредници;

14

www.worldbank.org/finance/html/amlcft стр VI-3 15

Basel committee on banking supervision: “Customer due diligence for banks”

59

- секое правно или физичко лице поврзано со одредена финансиска

трансакција што може да донесе значаен репутациски или друг ризик за

банката.

Банките треба да воспостават систематски процедури за идентификација

на новите комитенти и не треба да воспостават деловен однос се додека

идентитетот на комитентот не е утврден од веродостојни и независни извори.

Најверодостојни документи се оние кои се најтешки за фалсификување или

злоупотреба на друг начин. Посебно внимание треба да се посвети на

нерезидентите. Банката секогаш треба да добие одговор на прашањето зошто

тоа правно или физичко лице решило да отвори сметка во институција која

фукционира под туѓа јурисдикција.

Банките треба да воспостават јасни и адекватни процедури за прифаќање

и идентификација на комитентите и лицата кои настапуваат во име на тие

комитенти. Во тие процедури, меѓу другото, треба да биде опфатен и профилот

на високоризични комитенти. Таквиот профил треба да ги содржи стандардните

индикатори за мерење на ризикот, како што се: личните податоци, земја од која

доаѓа комитентот, поврзаните сметки, како и видот и природата на неговата

деловна активност.

Обично,за идентификација се бара лична карта или пасош за физичко

лице, а извод од соодветен трговски регистар за правно лице. Овие документи

треба да бидат во оригинал, а финансиската институција треба да најде начин со

кој ќе се увери во нивната веродостојност.

Во случај кога сметката се отвора преку посредник кој застапува други

правни лица банката е должна да ги утврди идентитетот и бонитетот и на

вистинскиот сопственик на сметката. При тоа, банката треба да ги има следните

податоци:

-назив и правна форма на друштвото;

-адреса;

-име на директорите;

-главни акционери на друштвото;

-посредници кои функционираат во име и за сметка на друштвото;

-број на сметката.

Во случај кога се врши трансфер на средствата по пат на дознака или

друг инструмент, банката која што ја иницира трансакцијата треба да ја извести

60

другата финансиска институција за името, односно називот на налогодавачот,

неговата адреса, бројот на сметка итн.

Малку е посложена ситуацијата кај правните лица, а особено кај

нерезидентите. Кај домашните правни лица, банката ќе побара извод од

трговскиот регистар, а во подоцнежниот деловен однос ќе добива и нови

неопходни информации. Но, кај странските лица може да се јави проблем. Тие

се јавуваат кај банката со регистрација во соодветната институција во матичната

земја. Банката не може ( или не мора) да знае кој орган е задолжен за

регистрација на правните лица во одделни земји. Друг проблем е што правното

лице може да престане да постои или да ја промени дејноста во матичната земја,

а банката која го идентификувала комитентот само врз основа на регистрација

да нема информации за настаните во матичната земја на комитентот. На тој

начин, нерезидентот или неговото претставништво ќе ужива во привилегиите

што му ги носи отворената нерезидентна сметка, иако неговиот статус е спорен

во матичната земја. Затоа, не е мал бројот на земјите што бараат од

нерезидентите во одредени временски интервали да доставуваат релевантни

информации за нивниот бонитет( сертификат за платени даноци, финансиски

или ревизорски извештаи и сл.).

Во одредени случаи се наметнува потребата од засилени испитувања на

бонитетот на одредени високоризични комитенти, деловни активности или

трансакции. Засилено испитување се спроведува во следните ситуации:16

а)воспоставување деловен однос со политички изложени лица;

б)коресподентни меѓубанкарски односи;

в)комитенти кои не се физички присутни;

г)воспоставување на деловен однос преку посредници;

д)други високоризични активности;

ѓ)испитување на бонитетот на снабдувачите на комитентите.

a) Политички изложени лица

ФАТФ ги дефинира политички изложените лица како :” Лица коишто

извршуваат јавна функција во странска земја, како што се шефови на држави

или влади, лидери на политички партии, претседатели на судски, владини или

воени институции, претседатели на јавни претпријатија и сл. Деловните односи

16

www.worldbank.org/finance/html/amlcft стр VI-8

61

со членовите на семејствата или блиските соработници на политички

изложените лица вклучуваат репутациски ризик сличен на ризикот при

воспоставувањето на деловни односи со политички изложените лица. Како

политички изложени лица не се сметаат одговорните лица на средно или

пониско ниво.”

Засиленото испитување на бонитетот се состои од:17

-идентификација на политички изложените лица;

-одобрение од раководството на банката за отворање сметка;

-утврдување на изворот на приходи и средства;

-засилено следење на воспоставениот деловен однос.

б) Кореспондентски меѓубанкарски односи

Кореспондентските меѓубанкарски односи можат да претставуваат

потенцијална опасност од отворање на високоризични сметки. Овие

меѓубанкарски односи можат да им овозможат на лицата или компаниите чие

седиште се наоѓа во земји со полиберален режим да навлезат во глобалните

финансиски системи. Пред да воспостави кореспондентски односи со странска

финансиска институција, секоја банка треба:18

-да ја испита природата на деловните активности на кореспондентската

банка, нејзината репутација и квалитетот на спроведената супервизија врз таа

банка;

-да ја процени контролата врз процесот на спречување перење пари кај

кореспондентската банка;

-да добие одобрение од раководството за воспоставување деловен однос;

-писмено да ги наведе меѓусебните права и обврски;

-да се осигура дека кореспондентската банка ги применува политиките и

процедурите за идентификација и испитување на бонитетот на нејзините

комитенти.

Банките треба да избегнуваат да воспостават деловни односи со

финансиски институции кои функционираат во т.н. некооперативни земји и

територии согласно со листата на ФАТФ и со т.н. “банки-школки”( банки

коишто работат под јурисдикција на земји во кои не се физички присутни).

17

www.worldbank.org/finance/html/amlcft стр VI-9

18

www.worldbank.org/finance/html/amlcft стр VI-9

62

в) Комитенти кои не се физички присутни

Со развојот на технологијата, расте и бројот на комитентите на банките

коишто не се физички присутни при извршувањето на трансакциите. Таквите

трансакции се вршат по телефон, интернет итн. Субјектите кои се задолжени да

го спречат перењето пари немаат намера да ги попречат комитентите во

уживањето на благодетите од напредокот на технологијата. Тие само се должни

да преземат одредени чекори во настојувањето да се спречи перењето пари.

ФАТФ само ја наведува потребата од преземање одредени мерки во овај

случај, но не ги конкретизира. Секоја земја, согласно со своите потреби и

можности, треба да одлучи кои мерки ќе ги преземе.

г) Воспоставување на деловен однос преку посредници

При воспоставувањето деловен однос преку посредници, банките треба

да ги преземат следните мерки:19

-треба да се изврши идентификација и испитување на бонитетот на

посредникот;

-посредникот треба да обезбеди доволно документи преку кои ќе се

изврши идентификација и испитување на бонитетот на вистинскиот сопственик

на сметката;

-посредникот треба во секое време да може да ги обезбеди потребните

информации.

д) Други високоризични активности

Во практиката се среќаваат уште две категории на високоризични

активности. Прво, се среќаваат невообичаено големи трансакции за кои нема

економска или правна оправданост. Затоа, мора да се испита целта на

извршувањето на таквите трансакции. Кога банката не може да добие

информации за целта на таквата трансакција, таа треба да го одбие

извршувањето на трансакцијата или да поднесе извештај за сомнителната

трансакција. Второ, во светот постојат, земји коишто не се придржуваат на

препораките на ФАТФ. Трансакциите со овие земји не се забранети, но ним

мора да им се посвети поголемо внимание. И во овој случај може да дојде до

неизвршување на трансакцијата или поднесување извештај за сомнителната

трансакција.

19

www.worldbank.org/finance/html/amlcft стр VI-11

63

ѓ) Испитување на бонитетот на снабдувачите на комитентите

Со развојот на глобалната трговија и економијата во целина, комитентите

на банките имаат услови за работење со снабдувачи од разни земји и со

различна природа на дејноста. Доколку банката оцени дека односите на

комитентот со неговите снабдувачи го зголемува ризикот од перење на пари,

истата е должна да го испита бонитетот и на снабдувачите.

Во поглед на прашањето за третманот на деловна тајна кај процесот на

спречување на перење пари, голем дел од информациите што и ги доставува

комитентот на банката претставуваат деловна тајна. Доколку тие информации

дојдат до неговата конкуренција, тој комитент може да претрпи значителни

загуби.

Денес повеќе од деведесет земји во светот се прокламираат себеси како

заштитници на деловната тајна на нивните комитенти. Некои од нив имаат

потпишано договори за заемна правна помош и активно соработуваат во

истрагите поврзани со перењето пари. Други земји воопшто не соработуваат во

процесот на спречување на перење пари на меѓународен план. Секој обид за

борба со перењето пари во тие земји се судира со проблемот на деловната тајна.

Прашањето на деловната тајна и сигурноста на финансиските информации е

доста комплексно. Ова прашање се состои од следните елементи:

-приватниот интерес на комитентот во однос на комерцијалниот интерес

на имателот на информацијата;

-правниот( законскиот) интерес на државата;

-правото на јавноста да знае што се случува.

Рамнотежата помеѓу различните интереси се воспоставува во зависност

од тоа што содржи информацијата, кој ја поседува, кому му е потребна и за што

ќе биде искористена.

Во светот постои општа согласност на приватноста на поединците. Во

САД, Врховниот суд ги загарантира овие права со уставот. Во Европа, земјите-

членки на Европската Унија усвоија стандарди за приватност со кои се дава

многу висока вредност на индивидуалните права.

Комитентите на банките со право се загрижени во врска со прашањето на

заштита на нивната деловна тајна. Лицата со поголемо лично богатство

стануваат цел за криминалците од сите видови. Во делови од бившиот СССР се

тврди дека криминалците купуваат банки за да утврдат кој комитент има

64

поголеми средства во банка, па како таков е погоден за киднапирање, уцени и

слично. Слична е ситуацијата кога самата држава се вклучува во кршењето на

човековите права. Не е мал бројот на земјите во кои државните органи ги

шпионираат граѓаните и правните лица за да остварат политичка контрола.

Во однос на чувањето на податоците, банките се должни да ги чуваат

податоците што се однесуваат на отворањето на сметката од страна на нивните

комитенти најмалку пет години по нејзиното затворање. Рокот за чување од

најмалку пет години е валиден и за податоците што се однесуваат на

извршувањето одредена трансакција. Овој рок може да биде подолг, доколку

тоа го побараат државните или супервизорските органи.

Содржината на горенаведените податоци треба во секое време да им биде

достапна на надлежните органи. Податоците што се чуваат треба да бидат

сеопфатни и детални, така што во секое време ќе овозможат евентуално

отворање истрага за извршено перење пари.

Чувањето на податоците е важно за борбата со перењето пари. Доколку

комитентот знае дека банката ги чува неговите податоци, помала е веројатноста

дека ќе се обиде да врши криминални дела од областа на перењето пари.

Чувањето на податоците овозможува следење на финансиската трага од страна

на истражните органи.

Што се однесува на видот и содржината на податоците што треба да се

чуваат, во литературата се среќаваат различни поделби. Според една таква

поделба, предмет на чување треба да бидат следните податоци:20

-информација за програмата за идентификација на комитентите;

-информација за профилот на комитентите;

-друга потребна документација за отворање на сметката;

-податоци за извршената трансакција во оригинал(вклучувајќи ги и

свифтот и амортизациски план);

-податоци што се однесуваат на следење на трансакцијата;

-внатрешни истраги и контроли;

-копии од поднесени извештаи за извршени сомнителни трансакции со

попратна документација;

-резултати од годишно независно тестирање;

20

“Guide to U.S. anti-money laundering requirements", Protiviti стр. 20

65

Според друга поделба21

, следните информации треба да се чуваат кога е

во прашање извршувањето на трансакцијата од страна на комитентот:

-име на налогодавачот и/или корисникот;

-адреса;

-датум и природа на трансакцијата;

-вид и износ на валутата во која е извршена трансакцијата;

-вид на сметката и број за нејзина идентификација;

-други релевантни информации што обично ги чуваат финансиските

институции.

Во некои земји е предвидено да се чуваат и податоци за обуката на

вработените во сферата на борбата со перењето пари. Тие податоци се

однесуваат на:22

-детали за содржината на програмата за обука;

-имиња на лицата кои учествуваат во обуката;

-датум, односно период на одржување на обуката;

-резултати од евентуалните тестирања со кои би се оценила способноста

на вработените после обуката.

Чувањето на податоците може да послужи како индикатор дали одредена

сметка може да се третира како перење пари или не. На пример, доколку

комитентот знае дека банката ги чува неговите податоци, тој може да го побара

следново од банките:23

-избегнување на отворање на сметка ;

-отворање анонимна сметка или отворање сметка под фиктивно име;

-избегнување на чувањето на неговите податоци од страна на банката;

-избегнување на давање податоци во случај кога купува преносливи

инструменти(пр.хартии од вредност) во износи за кои е предвидено чување на

податоците;

-барање да ја изврши трансакцијата без да отвори сметка.

Иако погоре во овој труд е наведено кои документи треба да се чуваат,

сепак ќе наведеме една класификација, која се чини е поопсежна од претходно

21 www.worldbank.org/finance/html/amlcft, стр VI-16

22 www.gov.im/handbooks/guides/AML/AMLSection7.xml

23 Office of the Comptroller of the Currency:”Money laundering: a banker’s guide to avoiding

problems” стр. 19

66

наведените. Според оваа класификација, банката треба да ги чува следните

податоци кои се однесуваат на трансакциите:24

-обемот на средства кои поминуваат низ сметката на комитентот;

-потеклото на средствата;

-формата во кои биле депонирани или повлечени средствата, на пример.

готовина, чекови итн.;

-идентитетот на лицето што ја врши трансакцијата;

-дестинацијата на средствата;

-формата на дадената инструкција;

-име и адреса(или код за идентификација) на другата страна;

-квантитет и квалитет( големина и цена) на стоката или услугата што е

предмет на трансакцијата;

-дали се работи за купување или продажба;

-детали за сметката од која е извршена трансакцијата;

-деловни активности на комитентот.

Доколку банката има оправдани причини да се сомнева дека одредена

деловна активност на нејзиниот комитент е поврзана со перењето пари е должна

да поднесе извештај до органот надлежен за негова обработка и анализа.

Банките не смеат да ги известат нивните комитенти за доставените извештаи за

сомнителни трансакции. Тие се должни да ги почитуваат законските одредби во

оваа сфера и максимално да соработуваат со државните и супервизорските

органи.

Општа карактеристика на сомнителните трансакции е дека тие се

разликуваат од “нормалниот” начин на користење на сметката и извршување на

трансакциите. Секоја комплексна или невообичаено голема трансакција-

попратена со отсуство на било каква економска или правна оправданост за

нејзиното извршување- претставува доволен индикатор банката да се посомнева

дека нешто не е во ред. Затоа, таа мора да преземе соодветни активности за

евидентирање на трансакцијата и нејзините носители и да ги достави овие

податоци до надлежните органи.

Индикаторите кои се однесуваат на комитентот, покрај пишаните

документи, содржат и субјективни карактеристики како што е неговото

24

www.gov.im/handbooks/guides/AML/AMLSection7.xml

67

однесување, степенот на запознаеност со прописите кои го регулираат

спречувањето на перење пари, психолошките карактеристики итн. Со оглед на

тоа што дел од индикаторите што се однесуваат на комитентите овозможуваат

различно толкување, се чини дека останува на добарата волја на банката и

нејзините вработени дали одредена активност или однесување на комитентот ќе

бидат третирани како сомнителни или не.

Што се однесува на отворањето на сметката, тука веќе сите индикатори

имаат објективни карактеристики. Комитентот е должен да ја поднесе

целовкупната документација до банката и доколку одбие да ја презентира оваа

документација , банката има доволно индиции таквото однесување да го третира

како сомнително.

Индикаторите кои се однесуваат на извршувањето на трансакциите, исто

така имаат големо значење. Покрај економската и правната оправданост на

трансакциите, посебно внимание заслужува анализата на начинот на работа на

комитентот. На пример, доколку комитентот не е заинтересиран за висината на

трошоците при извршувањето на трансакцијата или пак извршува трансакции на

одреден заокружен износ под законскиот лимит( пр. 9999 долари) може да биде

доволен сигнал за банката дека трансакцијата е сомнителна.

Посебно внимание треба да се посвети и на кредитирањето, особено на

обезбедувањето на кредитот кое може да биде парично или непарично, а и во

двата случаи може да послужи за извршување на активноста перење на пари.

Исто така банката треба да води сметка за намената на кредитот, кој може да

послужи за криминални активности.

Посебно прашање кај доставувањето на извештаи за сомнителни

трансакции претставува даночната евазија. Иако во некои земји даночната

евазија не се третира како предиктивно дело на перењето пари, сепак постои

мислење дека финансиските институции треба да поднесат извештај за

сомнителни трансакции доколку утврдат дека комитентот ги трансферирал

парите без да ги исполни фискалните обврски кон земјата под чија јурисдикција

работи банката. Познато е дека институциите на системот се должни да

соработуваат помеѓу себе, па доставувањето на извештаи во случај на даночна

евазија претставува дел од таквата соработка.

Секоја банка мора да воспостави, администрира и да одржува адекватни

системи на внатрешна контрола со цел успешно да го реализира процесот на

68

спречување перење пари во рамките на своите деловни активности. Дел од

воспоставениот систем на внатрешна контрола претставува програмата за

спречување перење пари. Таа мора да биде во писмена форма и да биде

одобрена од Управниот одбор на банката. Притоа, банката или штедилницата

мора да донесе соодветни политики и процедури за практично применување на

одредбите во програмата.

Секоја програма за спречување перење пари мора да ги содржи следните

елементи:25

а)воспоставување систем на внатрешна контрола кој ќе овозможи

постојано следење на усогласеноста на работењето на финансиската

институција со законските одредби коишто го регулираат спречувањето на

перење на пари;

б)независно тестирање на усогласеноста на работењето на финансиската

институција со законските одредби кои го регулираат спречувањето на перење

пари;

в)одредување лица задолжени за следење на примената на законските

прописи.

а) Внатрешна контрола

Одговорноста за воспоставување соодветен систем на внатрешна

контрола, кој вклучува и следење и известување за сомнителните трансакции

лежи на Управниот одбор на банката. Управниот одбор, заедно со

раководството на банката, треба да креираат култура на почитување на

законските прописи и внатрешните политики и процедури во сферата на

спречувањето на перење пари од страна на вработените.

Нивото на обученост на вработените во службата за внатрешна контрола

треба да одговара на обемот, структурата и комплексноста на банката, како и на

ризиците со кои се соочува таа. Големите банки мора да имаат посебен оддел за

внатрешна контрола кој ќе се грижи за спроведувањето на програмата за

спречување перење пари. Одделот за внатрешна контрола врши анализа на

ризиците коишто се јавуваат во различните сектори на банката и предвидува

мерки кои ќе овозможат доследна примена на законските прописи.

25

“Money laundering”, Daniel April стp.28

69

Внатрешната контрола, во рамките на своите ингеренции, треба:26

-да ги идентификува банкарските операции (производи, услуги,

комитенти игеографски локации) кои се најизложени на злоупотреба од страна

на криминалните групи и перачите на пари, да го осовременува ризичниот

профил на банката на периодична основа и да креира програма за спречување

перење пари којашто ќе може успешно да се справи со ризиците;

--да ги информира Управниот одбор и раководството на банката за

иницијативите коишто се преземени во функција на почитување на законитоста

на работењето, идентификуваните слабости и преземените корективни мерки,

како и поднесените извештаи за сомнителни трансакции;

-да одреди едно или повеќе лица задолжени за спроведување на

програмата за спречување перење пари;

-да се грижи за континуитетот во остварувањето на одредбите во

програмата без оглед на промените во Управниот одбор , раководството или

вработените, како и промените во организациската структура на банката;

-да се грижи за спроведувањето на законските одредби во поглед на

чувањето на податоците и доставувањето на извештаи, да се грижи за

спроведување на препораките од државните и супервизорските органи и да ги

следи промените во релевантната законска регулатива;

-да применува политики и процедури за идентификација на комитентите

и испитување на нивниот идентитет и интегритет, поаѓајќи од ризикот на кој

може да биде изложена финансиската институција;

-да ги идентификува трансакциите кои подлежат на известување и да ги

евидентира во посебен регистар;

-да се грижи за избегнување на конфликтот на интереси( на пример:

вработените коишто ги пополнуваат извештаите не смеат да бидат задолжени за

нивната контрола);

-да воспостави соодветни системи за навремено откривање, следење и

известување за сомнителните трансакции;

-да врши соодветна контрола врз работењето на оние вработени коишто

работат со готови пари, пополнуваат извештаи, да ги следат сомнителните

активности итн.;

26

“ Combating money laundering in the banking sector”, Joseph Delhaye стр.186

70

-да ги вградат одредбите од програмата за спречување перење пари во

работните задачи на соодветните вработени во банката.

Не смее да се испушти од предвид организациската и функционалната

независност која мора да ја има внатрешната контрола. Таа мора да се издигне

над секојдневните активности на задоволување на желбите и потребите на

комитентите и да се грижи единствено за законската регулатива.

б) Независно тестирање

Независно тестирање може да биде извршено од страна на одделот за

внатрешна контрола, надворешни ревизори, консултанти или други

квалификувани независни страни. Иако не е дефинирано колку често ќе треба да

се врши тоа тестирање(контрола), сепак добрата банкарска практика налага тоа

да се врши најмалку еднаш годишно. Банките кои не користат услуги на

надворешни ревизори или консултанти мораат да се потпрат единствено врз

својата внатрешна контрола, освен редовните супервизорски контроли. Лицата

коишто го вршат тестирањето одговараат единствено пред Управниот одбор.

Лицата коишто се задолжени за извршување објективна и независна

проценка на содржината на програмата за спречување перење пари, мора да

извршат проценка на информативните системи на управување(МИС).

Тестирањето треба да биде заосновано врз ризиците коишто го следат

работењето на банката. Притоа, треба да се изврши проценка на квалитетот на

управувањето со ризиците за сите банкарски операции, сектори и подружници.

Тестирањето засновано врз ризикот ќе варира во зависност од големината и

структурата на банката, обемот на активности, ризичниот профил, квалитетот на

контролните функции, географската диверсифицираност, како и употребата на

технологијата. Важно е да се нагласи дека тестирањето треба да ги покрие сите

банкарски активности. Во зависност од големината на ризикот која е присутна

кај одредена банкарска активност, ќе се менува фреквенцијата и опфатот на

тестирањето. Ова тестирање им овозможува на раководителите на банката да

посветат најголемо внимание на областите или активностите кои се

најпроблематични. Точната идентификација на “слабите точки” овозможува

преземање брзи и ефикасни мерки.

Независното тестирање треба да опфати:27

27

www.ffiec.gov/bsa_aml_infobase.htm

71

-процена на вкупниот интегритет и ефикасност на програмата за

спречување перење пари, вклучувајќи ги политиките, процедурите и процесите;

-проценка на ризикот на банката што ќе овозможи креирање соодветен

профил на ризик(производи, услуги, комитенти и географски локации);

-соодветно тестирање на извршените трансакции за да се утврди

придржувањето на банката кон барањата за чување на податоците и

доставување извештаи за сомнителни трансакции;

-проценка на мерките преземени од страна на раководството на банката

со цел надминување проблемите и слабостите констатитани со претходните

тестирања и контроли, вклучувајќи го и напредокот во примената на сугестиите

од страна на супервизорските органи;

-проценка на обуките што ги поминале вработените во банката во поглед

на адекватноста, точноста и комплетноста;

-проценка на ефикасноста на системите за следење на сомнителни

трансакции (рачни, автоматски или комбинирани). Извештаите вклучуваат:

сомнителни активности, големи трансакции, евиденција на употребени

монетарни инструменти, евиденција на трансферирани средства, флуктуација на

големи износи и податоци за сметките;

-проценка на целовкупниот процес на идентификување и известување на

сомнителните трансакции, вклучувајќи и процена на подготвените и

доставените извештаи за сомнителните трансакции во поглед нивната точност,

навременост, комплетност и ефикасност.

Целовкупната документација од тестирањето треба да биде достапна за

натамошни проверки. Сите непочитувања на програмата, политиките и

процедурите треба да бидат образложени и доставени на увид до Управниот

одбор. Исто така, до Управниот одбор треба да бидат доставени и предложените

или преземените корективни мерки.

в) Лица задолжени за следење на примената на законските прописи

Управниот одбор на банката мора да назначи едно или повеќе лица за

следење на примената на законските прописи. Лицата кои ќе ја извршуваат оваа

функција се задолжени за секојдневно координирање и следење на примената на

програмата за спречување перење пари. Исто така, тие лица се задолжени за

преземање мерки во поглед на усогласеноста на работењето на банката со

законската регулатива.

72

Самата функција на овие лица претпоставува целосно познавање на

законските прописи кои се релевантни за спречувањето на перење на пари. Исто

така, лицата задолжени за следење на примената на прописите мора добро да ги

познаваат банкарските производи, услуги, комитенти и географски локации,

како и потенцијалните ризици од перење пари поврзани со тие банкарски

активности. Лицата кои ја вршат оваа функција мора да поседуваат соодветна

стручност, авторитет и време за извршување на функцијата.

Линијата на комуникација во рамките на банката или штедилницата

треба да им овозможи на овие лица непречен контакт со членовите на

Управниот одбор. Таа комуникација мора да биде навремена и сеопфатна за да

можат членовите на Управниот одбор да преземат соодветни мерки. Лицата

задолжени за следење на примената на прописите се должни да даваат и

повратни информации до раководството на банката и нејзините вработени за

понатамошните чекори кои треба да бидат преземени во сферата на

спречувањето на перење пари.

Банките се должни да извршат обука на одговорното лице и

релевантните вработени лица во сферата на спречувањето на перење пари. Во

најмала рака, обуката треба да ги опфати сите оние лица кај кои една од

работните задачи е борбата против перењето пари. Исто така, новите вработени

треба да бидат запознати со основните принципи и карактеристики на процесот

на спречување на перење на пари.

Во многу банки, обуката во оваа област се дели на надворешна и

внатрешна. Надворешната обука се одвива надвор од одделната банка. Таа

најчесто се изведува преку семинари, конференции и работилници во земјата и

странство. Како учесници на оваа обука најчесто се јавуваат членовите на

Управниот одбор, директорите и одговорното лице за борба со перење пари на

ниво на одделна финансиска институција. Надворешната обука им овозможува

на учесниците да се запознаат со најновите промени во националната и

меѓународната регулатива, облиците на соработка помеѓу институциите,

ризиците што се јавуваат, проблемите со кои се соочуваат другите институции и

можните излезни решенија. Надворешната обука нуди една генерална рамка на

познавање на состојбите во сферата на спречувањето на перење пари.

Од друга страна, внатрешните обуки се однесуваат на вработените на

банката. Тие се од особена важност, бидејќи овозможуваат редовно

73

информирање на вработените за новите законски промени во сферата на

спречувањето на перење пари, полесна идентификација на процесот на перење

пари и навремено идентификување на сомнителните трансакции.

Во случај на приватно банкарство банката станува фидуцијарен

сопственик на средствата и капиталот и како таква има статутарни, договорни и

етички обврски да ја чува тајноста на својот комитент. Криминалците често

настојуваат да ги искористат услугите на приватното банкарство со цел да ги

исперат приносите од нивните криминални дела. Приватното банкарство е

подложно на ризиците од перење пари затоа што управувањето со големи суми

пари е покриено под превезот на деловната тајна. Од тие причини, банките кои

делуваат во оваа сфера треба да воспостават политики и процедури со кои ќе

можат на ефикасен начин да се спротивстават на перењето пари. Тие политики и

процедури се посебно важни во делот на воспоставување на деловни односи со

комитентите и третманот на деловната тајна.

Прекуморските банки се особено популарни кај субјектите кои вршат

перење пари. Тие банки се создаваат во земји или територии кои се познати

како “даночен рај” и како такви им овозможуваат на субјектите лесно и брзо

легализирање на нивните приходи од криминални извори. Заради тоа секоја

банка треба да воведе процедури со кои посебно внимание ќе им се обрне на

деловните односи со нерезидентите кои потекнуваат од овие земји познати како

“даночен рај”.

4.2. Функционирање на процесот за спречување перење

пари во банките во Република Македонија

Во банките во Република Македонија се воспоставуваат соодветни

процедури за спречување на перење пари и други приноси од казниво дело и

финансирање на тероризам.

Обврската за имплементирање на интерниот акт кој определува правила,

процедури и дејствија за спречување на перење пари и финансирање на

тероризам, е регулирана со член 40 од Законот за спречување на перење пари и

74

други приноси од казниво дело и финансирање на тероризам. Овие програми

најмалку треба да содржат:28

-процедури за прифаќање на клиенти;

-процедура за анализа на клиентот;

-процедури за анализа на ризик и индикатори за анализа на ризик;

-процедури за проценка на ризикот на носител на јавна функција;

-процедури за препознавање на невообичаени трансакции и сомневање

на перење пари и финансирање на тероризам;

-процедури за чување на податоците и документите и за доставување на

извештаи до Управата;

-план за постојана обука на вработените во субјектот од областа на

спречување на перење пари и финансирање на тероризам која обезбедува

реализација на најмалку три обуки во текот на годината;

-именување на овластено лице;

-начин на соработка со Управата;

-процедура и план на вршење на внатрешна контрола и ревизија на

спроведување на мерките и дејствијата.

Валидна програма е онаа програма за која Управата за финансиско

разузнавање издала(позитивно) мислење. Имајќи во предвид дека програмата

треба да претставува потврда на волјата и спремноста на највисокиот менаџмент

да се справи со ризиците од перење пари и финанисирање на тероризам,

програмата не се очекува да биде документ изготвен еднаш засекогаш, туку

треба да претставува жив документ(ажуриран најмалку еднаш годишно), кој ги

одразува актуелните напори за спречување на перење пари од банките.

Доколку во банката се вработени повеќе од 50 лица, таа треба во рамките

на своето работење да формира посебен оддел кој ќе се грижи за

спроведувањето на програмата и за одредбите на овој закон за што писмено се

известува Управата. Во одделот треба да бидат вработени најмалку 3 лица, а

бројката на вработени во одделот треба да се зголемува пропорционално за по

едно лице на секои 200 вработени. Тие вработени треба да исполнуваат високи

професионални стандарди. Со работењето на одделот раководи овластено лице.

28

“Прирачник за спроведување на мерки и дејствија за спречување на перење на пари и

финансирање на тероризам од страна на субјектите”, Министерство за финансии- Управа за

спречување на перење пари и финансирање на тероризам, Р. Македонија 2010 година стр 39

75

Заради ефикасно работење на овластеното лице, односно на одделот, банката е

должна да обезбеди исполнување најмалку на следните услови:29

-издвоеност на активностите на овластеното лице, односно на одделот,

од другите активности на субјектот, коишто не се поврзани со активностите на

спречувањето на перење пари и финансирање на тероризмот и контрола на

усогласеноста на работењето со прописите;

-право на директен пристап до електронските бази на податоци и

навремен пристап до сите информации потребни за непречено спроведување на

програмата и одредбите на овој Закон и

-воспоставување директна комуникација со органите на управување на

субјектот и друго.

Со цел да го спречи перењето пари во рамките на нејзиното работење

банката ги презема следните основни мерки и дејствија:

1. Процедура на анализа на клиентите;

2. Верификување и ревидирање на добиените информации;

3. Одбивање да се изврши или задржување на трансакцијата;

4. Следење на одредени трансакции;

5. Собирање, чување, доверливост и доставување на податоци за

трансакциите и клиентите кои ги вршат;

6. Воведување на внатрешни програми за имплементација на мерките за

спречување на перење пари.

1. Процедура на анализа на клиентите

Првата компонента од сетот на мерки и дејствија за спречување на

перење пари, кои треба да ги преземат банките, е процедурата на анализа на

клиентот.

Процедурата на анализа на клиентот, претставува процес на сеопфатни,

последователни и континуирани активности кои се насочени кон запознавање

на клиентот со цел утврдување на неговиот профил, причината поради која се

заснова деловниот однос, а во насока на поедноставно забележување на

активност која отстапува од неговото вообичаено деловно однесување.

29

“Прирачник за спроведување на мерки и дејствија за спречување на перење на пари и

финансирање на тероризам од страна на субјектите”, Министерство за финансии- Управата за

спречување на перење пари и финансирање на тероризам, Р. Македонија 2010 година стр. 41

76

Процедурата на анализа на клиентот, согласно член 8 од Законот се

спроведува:

-кога се воспоставува деловен однос;

-кога се извршуваат една или неколку поврзани трансакции во износ од

15 000 евра во денарска противвредност или повеќе;

-кога постои сомневање за перење пари или финансирање на тероризам,

без оглед на каков било исклучок или износ на средства и

-кога постои сомневање за вистиноста или адекватноста на претходно

добиените податоци за идентитетот на клиентот.

Да се спроведува процедурата за анализа на клиентот, значи да се

изврши:

-идентификација на клиентот и потврдување на неговиот идентитет;

-идентификација на ополномоштувачот и потврдување на неговиот

идентитет и идентификација на крајниот споственик, неговата споственичка и

управувачка структура и потврдување на неговиот идентитет;

-обезбедување на информации за целта и намерата на деловниот однос и

-постојано следење на деловниот однос.

Обично,за идентификација се бара лична карта или пасош за физичко

лице, а извод од соодветен трговски регистар за правно лице. Овие документи

треба да бидат во оригинал. Во случај кога сметката се отвора преку посредник

кој застапува други правни лица банката е должна да ги утврди идентитетот и

бонитетот и на вистинскиот сопственик на сметката

2. Верификување и ревидирање на добиените информации

Покрај редовното следење на сите трансакции и сметки, банката врши и

редовно верификување и ревидирање на добиените информации за идентитетот

на своите комитенти. Имено, ажурирањето се врши во случај кога се извршени

значајни промени во идентитетот на комитентот ( промена на статус, претежна

дејност и слично), или кога е настаната материјална промена во начинот на

работа со отворената сметка кај банката. Постапка за ажурирање на податоците

на комитентите може да се спроведе секогаш кога банката ќе утврди дека не

поседува доволно податоци за веќе постоечки комитент.

Во зависност од видот на комитентот, банката може да изврши

верификување на податоците со кои располага преку:

77

-утврдување на постојаната адреса со користење други извори на

податоци(сметки за телефон, електрична енергија или слично, податоци со кои

располага Службата за информации 188 итн.);

-контактирање на комитентот преку телефон, писмо или e-mail;

-контактирање на амбасадата( конзуларно претставништво, канцеларија

за врски), на земјата од каде што потекнува странскиот комитент;

-добивање на последниот финансиски извештај за работењето на

комитентот-правно лице, по можност ревидиран од овластен ревизор;

-користење на податоци со кои располагаат јавните регистри(

Кредитниот регистар на Народна банка на Република Македонија, Централниот

депозитар за хартии од вредност и слично);

-посета на комитентот доколку тоа е возможно;

-проверка на статусот на комитентот, дали е покрената стечајна или

ликвидациона постапка.

3. Одбивање да се изврши или задржување на трансакцијата

Ако клиентот, ополномоштувачот, односно трансакцијата не се

идентификувани во случаите на задолжителна идентификација, службеникот на

банката е должен да го одбие извршувањето на трансакцијата, деловниот или

друг однос или правната работа, или ако е во тек да ја задржи и веднаш да го

извести одговорниот службеник од соодветната служба. Одговорниот

службеник го известува својот претпоставен кој пак со претходна консултација

со Работоводниот орган ќе пристапи кон писмено, односно електронско

известување на Управата за финансиско разузнавање преку лицето за

доставување на податоците по електронски пат, за задржувањето, односно

одбивањето да се изврши трансакцијата.

4. Следење на одредени трансакции

Службите во банката ги следат и собираат информациите за текот на

трансакциите што се спроведуваат во невообичаени околности или кога постои

сомневање дека трансакцијата е поврзана со перење пари. Во тој случај покрај

утврдувањето на идентитетот на клиентот ќе се побараат информации и за текот

на целата трансакција, нејзината цел, крајната дестинација на парите и за

идентитетот на сите учесници во трансакцијата.

78

За таа цел се определуваат групи на трансакции по видови и служби и

одговорни службеници во банката кои самостојно одлучуваат дали одредена

трансакција содржи елементи на сомнителна трансакција.

Во банката, за да се заштити нејзиното работење од перење пари,

организационите делови-службите согласно нивниот делокруг на работа ги

контролираат трансакциите кои вклучуваат: прием и подигање на парични

депозити; готовинско плаќање; сите видови вложување и кредитирање; сите

видови и начини на трансфер на пари; користење на платежни и кредитни

картички; менувачко и трезорско работење; работа со хартии од вредност;

посредништво, лизинг или замена; склучување правни работи со кои се

стекнува имот; купување и наплата на побарувања.

Кога станува збор за трансакции кои се спроведуваат во невообичаени

околности или кога постои сомневање дека трансакцијата е поврзана со перење

на пари банката подготвува и доставува писмен извештај до Управата, што ги

содржи сите релевантни информации во врска со трансакцијата и идентитетот

на клиентите и другите учесници во трансакцијата. Извештајот го подготвува и

доставува одговорниот службеник(или негов заменик) во соодветната служба во

банката, најдоцна во рок од 24 часа од сознанието за сомнителноста на

трансакцијата.

5. Собирање, чување, доверливост и доставување на податоци за

трансакциите и клиентите кои ги вршат

Собирање на податоците и документацијата од секој вработен во

службите во банката треба да врши секој шеф на служба и тоа: служба за

кредитирање, служба за станбени и потрошувачки кредити, служба за средства

и хартии од вредност, служба за благајничко и трезорско работење, служба за

девизен режим и платен промет со странство, служба за тековни сметки, служба

по штедни влогови, депозити и сметководство, служба за платен промет во

земјата и останатите служби во банката.

Собраните податоци, информации и документи за извршени трансакции

одоговорните службеници во банката ги доставуваат до Управата на следните

пропишани обрасци:

-Прилог 1- Извештај кога постои сомневање дека клиентот,

трансакцијата или крајниот корисник се поврзани со перење пари или

финансирање на тероризам, кој банките го доставуваат до Управата, кој се

79

состои од два дела, првиот дел содржи:податоци кои се однесуваат на банката

која го поднесува извештајот, податоци за лицето за кое постои сомневањето,

податоци за лицето кое ја врши трансакцијата, податоци за трансакционата

сметка, податоци за трансакцијата, причини за сомневање, додека вториот дел

содржи анализа на сметки, податоци за тоа дали лицето за кое се однесува

сомневањето се јавува како овластено лице на други сметки, други услуги кои

лицето за кое се однесува сомневањето ги користи во банката и забелешка.

-Прилог 3- Извештај за готовинска трансакција во износ од 15 000 евра

или повеќе во денарска противвредност, кој ги содржи следните информации:

податоци кои се однесуваат на банката која го поднесува извештајот, податоци

за лицето кое ја врши трансакцијата и податоци за трансакцијата.

-Прилог 4- Извештај за неколку поврзани трансакции во износ од 15 000

евра или повеќе во денарска противвредност, кој содржи: податоци кои се

однесуваат на банката која го поднесува извештајот, податоци за лицето кое ја

врши трансакцијата и податоци за трансакцијата.

Одговорните службеници во соодветните служби ги чуваат податоците и

придружната документација во врска со спроведувањето на Законот за

спречување на перење пари и други приноси од казниво дело и финансирање на

тероризам по хронолошки редослед и на начин кој овозможува пристап за цел

период до кога е потребно нивно чување. Одговорните службеници во

соодветните служби ги чуваат податоците и документацијата со одредување на

просторот за чување, како и пристапот до податоците.

Согласно член 27 од Законот за спречување на перење пари и други

приноси од казниво дело и финансирање на тероризам банките во Република

Македонија се должни копиите од документите со кои се потврдува идентитетот

на клиентот или крајниот сопственик, за спроведените процедури за анализа на

клиентот или крајниот сопственик и за реализираните трансакции или

трансакциите во обид, од клиентското досие и деловната коресподенција, да ги

чуваат најмалку десет години по извршената трансакција, сметано од

последната трансакција кога се работи за повеќе трансакции кои сочинуваат

една целина.

Вработените во одделот за усогласување на работењето со прописите и

спречување на перење пари и финансирање на тероризам во секоја банка

користат AML(anti-money laundering) апликација, односно информативен

80

систем кој е издвоен и целосно независен централниот информативен систем во

банката. Информативниот систем се состои од: база на податоци за спречување

на перење пари и финансирање на тероризам која има можност за автоматско

превземање на податоците од централната база на податоци на банката и Софт-

верско решение за спречување на перење пари и финансирање на тероризам.

Вработените во тој оддел ги издвојуваат сите редовни и поврзани

готовински трансакции во износ од 15 000 евра или повеќе за тој ден и тие

податоци ги испраќаат до Управата во XML формат. Доколку сметаат дека за

некоја трансакција постои сомневање за перење на пари испраќаат извештај до

Управата за финансиско разузнавање, а истовремено ја известуваат и Народна

банка на Република Македонија по пошта.

За прв пат во 2007 година одделението за аналитика во Управата,

воспостави целосна електронска комуникација со сите банки и извештаите за

трансакциите се доставуваат по електронски пат. Овие податоци стигаат во

ХМL формат, односно во обработлива форма за понатамошни анализи.

Вработениот во одделот за усогласување на работењето со прописите и

спречување на перење пари и финансирање на тероризам има кориснички код и

лозинка, со што има пристап до апликативниот софтвер на Управата за

финансиско разузнавање ICM Investigate Case management- софтвер за

оперативна аналитичка обработка на предметите. Потоа во делот за менаџирање

на извештаи за готовински (cash) трансакции одбира каков извештај сака да

поднесе до Управата. Тој секојдневно поднесува до Управата извештаи за

редовни готовински трансакции( за физички и правни лица заедно) и извештаи

за поврзани готовински трансакции( за физички и правни лица посебно). Покрај

овие извештаи кои ги поднесува секојдневно, вработениот од овој оддел има

задача и еднаш месечно да поднесува до Управата извештај за кредити, кој ги

содржи сите кредити во износ од 15 000 евра или повеќе и извештај за

позајмици во кој се вклучени сите позајмици.

Доколку за одредена трансакција постои сомневање дека е поврзана со

перење на пари истиот поднесува извештај до Управата за финансиско

разузнавање, а истовремено ја известува и Народна банка на Република

Македонија по пошта. Овие податоци се чуваат во електронска форма, како и во

посебни регистри во одделот за спречување на перење пари, најмалку десет

години од нивната регистрација.

81

Постои можност и Управата да има потреба од информации за некој

комитент на банката или некоја трансакција. Во тој случај таа електронски го

испраќа тоа барање до вработениот одговорен за спречување на перење пари и

тој е должен на тоа барање да одговори во рок од десет дена, а доколку

барањето е итно во рок од четири дена од приемот. Ако вработениот податоците

кои ги испраќа до Управата ги погреши, таа веднаш го известува електронски

преку e-mail и тој ги корегира доставените податоци.

Откако ќе ги достави овие извештаи до Управата, вработениот во

одделот за усогласување на работењето со прописите и спречување на перење

пари се навраќа на сите трансакции извршени во тој ден и ги разгледува со цел

да утврди дали кај некоја трансакција постојат индикатори за сомнителни

трансакции. Најчесто е потребно да постојат минимум два индикатори за

вработениот да се посомнева дека трансакцијата има можност да е поврзана со

перење на пари.

Податоците обезбедени врз основа на Законот за спречување на перење

пари и други приноси од казниво дело и финансирање на тероризам се

доверливи и можат да се користат единствено за откривање и спречување на

перење пари и финансирање на тероризам. Вработените во банката, не смеат да

ги користат личните податоци од досиеата на клиентите за други цели, освен за

спроведување на активностите наменети за откривање и спречување на перење

пари и финансирање на тероризам.

Банката и нејзините вработени не смеат да го известат клиентот или

трето лице за доставувањето на податоци до Управата или за други мерки и

дејствија преземени врз основа на Законот за спречување на перење пари и

други приноси од казниво дело и финансирање на тероризам.

6. Воведување на внатрешни програми за имплементација на

мерките за спречување на перење пари.

Секоја банка во Република Македонија изготвува програма за

спречување на перење пари и други приноси од казниво дело со која се

обезбедува:

-централизација на податоците за идентитетот на клиентите, носителите

на права, ополномоштените, овластените застапници и ополномоштувачите,

како и на податоците за сомнителните трансакции;

82

-именување на одговорни службеници во банката кои ќе се грижат за

спроведување на програмата од раководно ниво, како и во секој организационен

дел, за чие именување писмено се известува Управата;

-план за постојана обука на одговорните службеници и другите

вработени во банката за што е изработена програма за обука на вработените,

која е составен дел на процедурите за спречување на перење пари и други

приноси од казниво дело.

-именување на одговорно лице кое ќе ги спроведува обуките, со решение

од работоводниот орган. Решението е составен дел на процедурите за

спречување на перење пари и други приноси од казниво дело.

-внатрешна контрола на спроведувањето на мерките и дејствијата што се

преземаат за примена на Законот за спречување на перење пари и други приноси

од казниво дело и финансирање на тероризам.

-соработка со Управата.

Во продолжение ќе биде даден список на индикатори30

на сомнителни

трансакции во банките:

1. Индикатори кои се однесуваат на клиентот

1.1 Клиентот - физичко лице одбегнува да даде лични податоци или документи

или дополнителни податоци побарани од страна на банката.

1.2 Претставник на правното лице, одбива да обезбеди информација или

обезбедува недоволна или несоодветна информација во врска со природата и

целта на активностите на правното лице, локацијата, сопственоста или

контролата, идентитетот на крајните сопственици, очекуваниот обем на

активности или други потребни информации, или, иако повикан во банката да

го направи тоа, тој не успева да ги донесе соодветните документи за

верификација.

1.3 Клиентот доставува документи со сомнителна автентичност.

1.4 Клиентот бара информации како да го избегне известувањето до Управата за

финансиско разузнавање.

1.5 Клиентот доаѓа во придружба или обезбедување.

30 “Прирачник за спроведување на мерки и дејствија за спречување на перење на пари и

финансирање на тероризам од страна на субјектите”, Министерство за финансии- Управа за

спречување на перење пари и финансирање на тероризам, Република Македонија 2010 година

стр. 48

83

1.6 Клиентот без потреба ја објаснува трансакцијата.

1.7 Клиентот во детали е запознат со законодавството кое ја регулира материјата

за спречување на перење пари и финансирање на тероризам.

1.8 Клиентот врши трансакции во големи износи или врши трансакции кои не

одговараат на неговите примања, живее над своите примања и позиции.

1.9 Информациите понудени од клиентот отстапуваат од информациите со кои

располага банката или пак ги добила од други извори.

1.10 Клиентот користи голем број слични адреси или пак клиентот и лицата што

се вклучени во трансакцијата користат заеднички адреси или податоци за

контакт.

1.11 Клиентот користи поштенски сандачиња (поштенски фах) и/или одбива да

ја наведе својата адреса на живеење или неговото седиште.

1.12 Клиентот е нервозен, избегнува да даде одговори на прашања поврзани со

трансакцијата, зазема одбранбен став, нерадо се идентификува, дава лажни

документи или невистински податоци.

1.13 Клиентот користи услуги од трети лица (пример: адвокат, нотари,

консултанти или други професионалци), без никаква економска и логична

причина во застапувањето пред банката.

1.14 Клиентот најавува започнување на краткотраен деловен однос.

1.15 Од документите не се гледа јасно идентитетот на лицата овластени да го

застапуваат правното лице.

1.16 Клиентот (застапник на правното лице), очигледно го избегнува

вообичаениот личен контакт со банката.

1.17 Клиентите отвораат сметка или извршуваат трансакции, определувајќи се

за филијала која локациски е далеку од нивното седиште.

1.18 Мала фирма која работи само на една локација, во ист ден извршува

трансакции, внесување или подигање на средства во повеќе филијали на иста

банка.

1.19 Клиентот при започнување на деловен однос се двоуми при давање на

податоци потребни за креирање на неговиот економски профил и профилот на

неговите трансакции.

1.20 Клиентот не успева да ги достави деталите за третите лица во чие име

дејствува.

84

1.21 Клиентот прима кредитни трансфери на неговата сметка од неколку трети

лица, кои не се поврзани со природата на неговата деловна активност.

1.22 Адвокат, нотар или сметководител употребува свои лични сметки за

спроведување на трансакции во име на физичките или правните лица кои ги

застапува.

1.23 Отворена е сметка на име на клиентот, со адреса надвор од регионот на

филијалата на банката.

1.24 Постојат сознанија дека клиентот може да е вклучен во илегални

активности.

1.25 Клиентот прикажува неразумно високи добивки од коцка или обложувања.

1.26 Клиентите инсистираат на работа со одреден вработен во банката дури и

при рутински трансакции или ја одложуваат трансакцијата со банката во текот

на отсуство на тој вработен.

1.27 Обид да се скрие идентитетот на крајниот сопственик преку комплексна

структура на правните лица.

1.28 Клиентот се обидува да употреби фалсификувани инструменти на плаќање

или инструменти со фалсификувана содржина.

1.29 Клиентот е носител на јавна функција.

2. Индикатори кои се однесуваат на трансакциите

2.1 Сложени, невообичаено големи трансакции или невообичаени шеми на

трансакции за кои не постои ниту правна ниту економска логичност и цел.

2.2 Последователни трансфери на средства, без било каква очигледна цел, или

со цел да се прикрие трагата на крајниот сопственик на средствата.

2.3 Трансакции извршени преку повеќе сметки во повеќе филијали на банката

без вистинска економска или друга причина.

2.4 Отворање на сметки кај една банка од неколку off shore правни лица кои

припаѓаат на ист краен сопственик, и комплицирани и невообичаени текови на

средства се случуваат помеѓу таквите сметки.

2.5 Трансакција со лица кои потекнуваат од земја за која се смета дека е

некооперативна од страна на ФАТФ.

2.6 Промена на начинот на кој клиентот ги врши своите трансакции.

2.7 Трансакција од или кон off shore држава или држава која не е на позитивната

листа, поголема од 50.000 ЕУР во денарска противвредност.

85

2.8 Трансакција во износ од 50.000 еур во денарска противвредност или повеќе

врз основа на консултантски, интелектуални или сметководствени услуги или

услуги од областа на маркетингот.

2.9 Трансакција во износ од 100.000 еур во денарска противвредност или

повеќе, во која е вклучен клиент за кој Управата барала редовни или

дополнителни податоци (трансакцијата е направена по доставувањето на

претходно споменато барање).

2.10 Трансакција во износ над 30.000 еур во денарска противвредност извршена

од или кон непрофитни организации.

2.11 Трансакција реализирана од страна на нерезидент-физичко лице во износ

од над 50.000 еур во денарска противвредност или нерезидент-правно лице во

износ од над 100.000 еур во денарска противвредност.

2.12 Трансфери на средства од странство на клиент во РМ, кои клиентот веднаш

ги префрла на трето лице во РМ или странство.

2.13 Последователни трансфери на средства низ повеќе банки, а појдовната и

завршната дестинација се сметки во иста банка.

2.14 Трансакции поврзани со купопродажби на добра со висока вредност, во име

на малолетници.

2.15 Клиенти извршуваат трансакции кои не се типични за нивната цел или

нормална активност.

2.16 Големи износи се акумулираат на депозитни сметки и понатаму се

пренесуваат на сметки во странство, шема неоправдана од деловната активност

на клиентот.

2.17 Големи трансакции на сметки на штотуку формирани правни лица.

2.18 Големи трансакции кои вклучуваат правни лица кои престанале со работа

или се соочуваат со финансиски потешкотии.

2.19 Се отвораат сметки кај една банка од неколку off shore правни лица кои

припаѓаат на ист краен сопственик, и комплицирани и невообичаени текови на

средства се случуваат помеѓу таквите сметки.

3. Индикатори кои се однесуваат на готовински трансакции

3.1 Невообичаено големи депозити на готовина во случаи кога плаќањата

вообичаено се вршат со неготовински платежни инструменти.

3.2 Значајно зголемување на депозити на готовина од страна на клиентот без

оправдана причина, особено ако средствата потоа во краток период се

86

пренесени од сметка и/или целосно се дозначени на сметка, која не е поврзана

со редовната дејност на клиентот.

3.3 Клиенти кои често внесуваат готовина на сметки, при што износот на

одделен депозит е незначителен, а значителен е вкупниот износ на сите

депозити.

3.4 Сметки на клиенти на кои се вршат одобрувања и оптоварувања повеќе со

готовински депозити и подигања, отколку во облици, кои се вообичаени при

располагање со средства при вршење на дејноста (на пр.: налози за пренос,

чекови, акредитиви, меници итн.).

3.5 Клиентот често менува патнички или банкарски чекови за готовина.

3.6 Клиентот уплаќа или заменува големи износи на готовина во банкноти со

ниски апоени за банкноти со големи апоени, особено ако тоа не е вообичаено за

работата на клиентот.

3.7 Често менување на еден вид на готовина во готовина со друга валута без

економски оправдана причина.

3.8 Клиенти кои пробуваат да внесат депозити во банките, а истите вклучуваат

фалсификувани банкноти.

3.9 Чести готовински трансакции кои се незначително под законски утврдениот

лимит за пријавување на трансакции до Управата.

3.10 Често депонирање на големи износи готовина во ноќните трезори, при што

очигледно го избегнуваат вообичаениот непосреден контакт со банкарските

работници.

3.11 Клиенти кои вршат големи готовински трансакции во домашна или

странска валута или клиенти, кои очигледно ги следи трето лице, кое останува

во позадина.

3.12 Уплата на голем број излитени, оштетени или со специфичен мирис

банкноти.

3.13 Зачестени уплати на големи износи на сметка на клиент, кои веднаш се

подигаат во готово.

3.14 Уплата од страна на повеќе лица на сметка на клиент, а вкупната сума се

пренесува на друга сметка.

3.15 Уплата на голема сума на готовина заради плаќање на данок.

3.16 Уплата на голема сума на готовина заради купување финансиски

инструменти.

87

3.17 Клиентот врши зачестени готовински уплати на сметка на правно лице по

основ „позајмица на основачот“ или „зголемување на основачкиот влог“.

3.18 Клиентот користи банкноти во вредност која е необична за бизнисот што го

врши (обично за неговиот бизнис се типични многу поголеми или многу помали

вредности).

3.19 Постоење на голем број движења на сметката, со голем број готовински

депозити и повлекувања, додека состојбата на сметката се држи на ниско ниво.

3.20 Голем број на мали уплати на една сметка, кои создаваат една значителна

сума.

3.21 Клиентот има неколку сметки во истата банка и депонира готовина на

секоја од тие сметки, кои заедно сочинуваат значителна сума.

3.22 Прилив на голем износ од странство на сметка која претходно била

неактивна, по што средствата се повлекуваат во готово.

3.23 Уплата на голем износ на готовина од страна на физичко лице на сметка на

правно лице со цел зголемување на основачки влог.

3.24 Клиентот не успева да ги обезбеди потребните документи за големи

депозити со цел да го докаже потеклото на истите.

3.25 Внес на готовина во одредена филијала на банката или филијали во одреден

регион без економска оправданост.

4. Индикатори кои се однесуваат на користење на сметки или други

производи

4.1 Клиенти кои имаат повеќе сметки и на сите уплатуваат износи во готовина,

при што збирот на сите уплати претставува значителен износ на средства.

4.2 Сметката на клиентот се користи за прием или дознака на големи износи,

кои очигледно не се наменети или поврзани со имателот на сметката и/или не

одговараат на неговото работење (на пр.: значително зголемување на прометот

на сметката).

4.3 Повлекување на големи износи од дотогаш неактивни сметки или од сметки

на кои биле дозначени невообичаено големи средства од странство.

4.4 Честа посета на сефови за чување и депоа.

4.5 Невообичаен вкупен износ на готовински уплати, кои истиот или наредниот

ден се трансферираат од сметката, или невообичаено големи вкупни приливи на

сметка кои наредниот ден се подигаат во готово.

88

4.6 Клиентот одбива да даде информации, кои обично претставуваат основа за

друга одделна банкарска услуга, која би можела да претставува корист за него

(на пример: премолчување на податоците за имотната состојба која на клиентот

би му обезбедила подобар бонитет).

4.7 Клиентот не сака да користи вообичаена банкарска понуда на услуги, иако

тоа би било во негов финансиски интерес.

4.8 На сметка на клиентот, поголем број физички лица уплаќаат готовина без

соодветна причина или објаснување.

4.9 Зачестени трансакции по основ на авансно плаќање или поврат на аванс за

кој клиентот дава објаснување дека е за нереализиран деловен договор.

4.10 Циркулација на големи износи од сметка на сметка во рамки на затворен

круг на лица.

4.11 Клиентот внесува големи износи на сметка и дава налог банката да ги

трансферира на поголем број лица (правни и/или физички), особено кога за

такви трансакции не постои очигледна економска или видлива правна цел.

4.12 Невообичаени чести и/или големи трансакции по основ активирање на

казнена клаузула за неизвршување на деловни договори.

4.13 Трансакции за кои клиентот бара да се извршат и покрај тоа што банката

нуди друг начин за извршување на истите кој е побрз и поефтин.

4.14 Трансакции кои се однесуваат на купување или продажба на заложените

средства и скапоцените метали под невообичаени околности (износи што не

одговараат на веќе познатите информации за начинот на живеење или работа на

клиентот), и без никаква веродостојна причина.

4.15 Трансфер од странство, кој е проследен со понатамошен трансфер на

истиот износ без никаква веродостојна причина за тоа.

5. Индикатори кои се однесуваат на трансакции поврзани со

вложувања

5.1 Купување хартии од вредност кога тоа не се совпаѓа со финансиската

состојба и бонитетот на клиентот.

5.2 Уплата на голем износ на готовина за купување на хартии од вредност што

не одговара на финансиската состојба на клиентот.

5.3 Постојано се купуваат или продаваат хартии од вредност без некаква

очигледна економска цел (пр. со загуба по инвеститорот).

6. Индикатори кои се однесуваат на работење со странство

89

6.1 Клиентот потекнува од држава која е општо позната дека е поврзана со

производство, преработка или продажба на дрога.

6.2 Користење на акредитиви и други инструменти за дозначување на пари меѓу

клиенти од различни држави, иако такво работење не е во согласност со

вообичаениот начин на работење на клиентот или вообичаениот начин на

користење на инструменти во меѓународното работење.

6.3 Клиенти кои праќаат/примаат големи дознаки кон/од лица кои потекнуваат

од држави за кои е општо познато дека се поврзани со производство, преработка

или продажба на дрога.

6.4 Трансфери на големи износи во странство од сметка чие салдо потекнува од

многубројни внесувања на готовина на една или повеќе сметки на клиентот.

6.5 Клиентот има големи или зачестени приливи на средства од лица, кои

потекнуваат од земја која не ги применува прописите од областа на спречување

на перење пари и финансирање на тероризам.

6.6 Клиентот извршува големи или зачестени трансакции кон лице, кое

потекнува од земји која не ги применува прописите од областа на спречување на

перење пари и финансирање на тероризам.

6.7 Трансакциите на клиентот неосновано се остваруваат преку пoголем број

меѓународни трансфери меѓу земји, од кои барем една не ги применува

прописите од областа на спречување на перење пари и финансирање на

тероризам.

7. Индикатори кои се однесуваат на вработените

7.1 Необјасниви промени во однесувањето на вработените (на пр. расипнички

начин на живеење, неискористување на годишен одмор, поврзување на личните

со деловните односи помеѓу вработените и клиентите).

7.2 Вработениот избегнува да дава информации за клиентите или трансакциите

кај кои постојат причини за сомневање за перење на пари, иако му се познати

фактите кои укажуваат на сомнителна трансакција.

7.3 Непочитување на интерните упатства, постапки и прописи за спречување на

перењето пари од страна на вработените во банките и др.

8. Индикатори кои се однесуваат на обезбедени или необезбедени

кредити

8.1 Клиентите неочекувано ги отплатуваат проблематичните кредити со

средства од непознат извор.

90

8.2 Барања за кредит кој би бил обезбеден со готовина или друг вид

обезбедување, чиј извор не е познат или вредноста на обезбедувањето не е во

согласност со финансиската состојба на клиентот.

8.3 Внесување поголем износ на готовина како депозит за добивање кредит, а

потоа клиентот поднесува барање предвремено да го исплати истиот.

8.4 Давање финансиска гаранција од страна на трето лице, кое нема јасен однос

со клиентот или оправдана причина за давање гаранција.

8.5 Делумно или комплетно предвремено отплаќање на кредитот од страна на

корисникот, со средства за кои не е докажано потеклото на истите.

8.6 Правното лице на сметката добива кредитен трансфер од друго правно лице

кое припаѓа на ист краен сопственик, со употреба на приватен договор за кредит

кој содржи невообичаени услови, на пр. необезбеден или кредит без камата.

9. Индикатори кои се однесуваат на плаќања со платежни картички

9.1 Клиентот спроведува трансакции со висока вредност преку припејд

картичка, користејќи ја предноста на опцијата за полнење на картичката без

физичко присуство во банката, на пр.преку банкомати, интернет банкарство,

итн.

9.2 Високи состојби на задолжувања или одобрувања на кредитни картички се

отплаќаат во готовина, без јасен извор на средствата.

10. Индикатори поврзани со здруженија на граѓани и фондации

10.1 Голем прилив на средства кои не одговараат на активностите на

здруженијата на граѓани и фондации.

10.2 Ненадејно зголемување на фреквенцијата и висината на трансакциите или

обратно, односно средствата остануваат на сметка на здруженијата на граѓани и

фондациите долго време.

10.3 Донациите доаѓаат исклучително од нерезиденти од земјата каде се

регистрирани здруженијата на граѓани и фондациите.

10.4 Трансфери на средства во различни земји, особено во високо ризични

земји, кога тоа не е оправдано со целта на здруженијата на граѓани и фондации

прецизирана во статут.

10.5 Големи трансфери на сметки на Здруженија на граѓани и фондации без

персонал, канцеларии, телефонски броеви итн.

Со цел да се испита какво е мислењето на вработените во банките во

нашата земја за тоа кои се најчести индикатори за сомнителни трансакции со

91

кои се сретнале во пракса, како и нивното мислење за подготвеноста на нивната

банка за спречување на перење пари и за напредокот на Република Македонија

во таа борба, беше спроведена анкета во две банки: Стопанска банка АД Битола

и Уни банка АД Скопје експозитура Битола.

Од анкетираните вработени 90% одговорија дека работаат со клиенти, а

10% дека не се во директен контакт со клиентите.

Од нив 38 % одговорија дека се директно вклучени во откривањето на

лица кои вршат сомнителни трансакции поврзани со перење на пари, а

остатокот 62 % дека не се директно вклучени во тој процес.

На прашањето дали биле во контакт со клиент за кој се сомневале дека

врши сомнителни трансакции 16 % одоговорија потврдно а 84 % дека не биле во

контакт со таков клиент во текот на своето работење.

Од овие лица 28 % сметаат дека клиентите се доволно запознати со

законоските прописи од областа на перење на пари, додека 72 % одговорија

дека клиентите не се доволно запознати со ова законодавство.

90 % од анкетираните лица сметаат дека програмата која се користи во

автоматската обработка на податоци е ефикасна за областа на перење пари, а

само 10 % дека оваа програма не е доволно ефикасна.

На прашањето кој според нив е најчест показател во нивното работење

дека клиентот врши сомнителна трансакција, 26,58% го наведоа показателот-

клиентот одбива да даде документ за идентификација; 11,39 % показателот-

клиентот делува уплашено; 27,85 % индикаторот-клиентот бара информации

како да го избегне известувањето до Управата; 25,32 %- клиентот без потреба ја

објаснува трансакцијата и 8,86 % индикаторот- клиентот доаѓа во придружба

или обезбедување.

16 % од овие анкетирани сметаат дека поризичен е оној клиент кој не го

познава доволно законодавството кое го регулира перењето на пари и

финансирањето тероризам, додека 84 % дека е поризичен онај клент кој детално

е запознат со тоа законодавство.

Во врска со прашањето кој е најчест показател според нив во нивната

пракса дека станува збор за сомнителна готовинска трансакција, 30,88 % го

наведоа показателот- внесување готовина на сметки, при што износот на

одреден депозит е незначителен, а значителен е вкупниот износ на сите

депозити; 27,94 % индикаторот- трансакции кои се за мал износ помали од

92

законски утврдениот лимит за пријавување трансакции од Управата; 8,82 % го

заокружија одоговорот- вршење замена на поголема количина банкноти со

ниски апоени за банкноти со поголема апоенска вредност; 13,24 % индикаторот-

вршење на готовински плаќања кои можат да се извршат и безготовинско и

19,12 % го наведоа показателот- големи износи на дознаки од странство, со

барање на примачот(клиентот) средствата да му се исплатат во готовина.

На прашањето за тоа кој е според нив најчест показател во нивното

работење дека станува збор за сомнителна трансакција поврзана со користење

на сметки, 28,79 % го наведоа показателот- сметка на која поголем број физички

лица уплаќаат готовина без соодветна причина или објаснување; 27,27 % -

сметка на која клиентот често уплатува во готовина и збирот на тие уплати е

значаен износ; 22,73 % го наведоа индикаторот- отворање на сметка од клиент

кој нема место на живеење каде што ја отвора сметката, пришто не постои

економска или друга оправданост за отворање сметка и 21,21 % го заокружија

индикаторот- постоење на повеќе овластени потписници на една сметка, без

притоа да постои економска, правна или друг вид поврзаност меѓу нив.

Од овие анкетирани вработени во банките 86 % сметаат дека Република

Македонија напредува во борбата против перењето на пари а остатокот сметаат

дека нашата држава не напредува доволно во таа борба.

Во врска со нивната обука за да препознаат сомнителна трансакција, 42

% од вработените сметаат дека се соодветно обучени, додека остатокот 58 %

сметаат дека им е потребна дополнителна обука за да можат полесно да ги

препознаваат сомнителните трансакции.

93

Заклучок

Перењето пари е еден од најопасните модерни кривични дела кои во

денешно време претставуваат најголема закана за секое модерно демократско

општество. Сите финансиски средства, кои се наоѓаат надвор од финансискиот

систем на секоја држава, слободно може да се карактеризираат како сиви

економии, или поконкретно перење на пари.

Ако во денешно време сме опкружени со овој феномен, мора проблемот

да го детектираме, да ги утврдиме неговите модуси и начини на појавување и

егзистирање, за да може соодветно да реагираме, како и останатите засегнати

држави, да донесеме соодветна законска регулатива која ќе го намали просторот

за виреење на оваа појава.

Законската регулатива, колку и да е совршена, таа само претставува

легална рамка за справување со овој феномен. Затоа, успешното справување со

овој феномен треба да се издигне на институционално ниво кое опфаќа и други

сегменти во опшеството, како и подигнување свест кај граѓаните на повисоко

ниво.

Едукацијата на државните службеници кои се на првата борбена линија е

од круцијално значење за успешно справување со овој феномен. Истата мора да

биде перманентна, од причини што овој вид криминал секојдневно ги менува

своите појавни облици.

Кадровската екипираност е исто така важен сегмент во справувањето со

овој проблем. Материјалните средства за работа се поважен сегмент за

откривањето и докажувањето на овој вид на кривични дела.

Соработката меѓу институциите во самите држави, а исто така и

меѓународната соработка со соодветните странски институции мора да биде на

високо рамниште од причина што овој вид финансиски криминал, пред се, е од

транснационален карактер.

Познато е дека перењето пари е најприсутно во т.н. “cash economies”,

односно во оние национални економии каде што доминира плаќањето со готови

пари. Готовинските плаќања одат во прилог на развојот на сивата економија, а

перењето пари е нејзин составен дел. Големото количество на пари во оптек и

растот на сивата економија влијаат врз порастот на побарувачката за одредени

94

производи и услуги, а тоа доведува до пораст на цените на тие добра. Од друга

страна, граѓаните во земјите каде што доминира плаќањето во готови пари

обично имаат мала куповна моќ и низок животен стандард. На тој начин, тие

тешко можат да дојдат до производите и услугите што им се потребни и

стануваат зависни од темпото и начинот на живот што ги диктираат субјектите

коишто перат пари и сивата економија во целина.

Во борбата со феноменот наречен перење пари, меѓународната заедница

има три цели:

-заштита на меѓународниот финансиски систем;

-спречување на криминалните групи во уживањето на приносите од

нивните активности;

-спречување на криминалните групи да ја злоупотребат својата

финансиска моќ во функција на влијание врз стабилноста на институциите на

системот.

Борбата со организираниот криминал преку борба со перењето пари има

многу предности. Имено, полесно е да се уништи финансиската моќ на

криминалците, отколку да се пристапи кон нивно физичко уништување. Исто

така, борбата со перењето пари ја оневозможува или отежнува основната цел на

криминалните групи, а тоа е максимизирање на профитот. На тој начин се

намалува штетата што ја предизвикуваат субјектите кои вршат перење пари и

им се овозможува на судските органи полесно да се справат со организираниот

криминал.

Зошто се преферира борбата со перењето со перењето пари како метод за

сузбивање на активностите на криминалните групи? Кога се работи за перење

пари, криминалците не можат да ги користат своите традиционални методи на

дејствување (закани, уцени, насилство, рекет), туку мора да одат по легани

канали ( систем на финансиски институции) и да се користат законски

дозволени инструмени ( Закон за трговските друштва, Закон за банки итн). На

тој терен, борбата со криминалните групи е навистина многу полесна.

На кој начин државата и нејзините институции, , вклучително и

финансиските институции можат да се борат со перењето пари? Во прицип

постојат три методи:

-превенција; целта е да се спречи злоупотребата на системот на

финансиски институции во функција на перење пари, а посебно преку законски

95

одредби за прецизно идентификување на лицата коишто ги вршат финансиските

транскции и ограничување на извршувањето на одредени трансакции;

-откривање на активностите поврзани со перењето пари преку законски

одредби кои овозможуваат централизација на податоците кои ги користат

органите коишто се борат со перењето на пари и имплементација на

специјализирани мерки за истрага( пристап до банкарските информации);

-сузбивање на активностите поврзани со перењето пари и замрзнување и

конфискација на средствата.

Позната е изреката дека системот е силен колку што е силна неговата

најслаба алка. Затоа криминалните групи ги поместуваат своите активности од

земјите каде што функционира правниот систем и институциите на државата во

земјите каде што тоа не е случај. Затоа е потребно да дојде до имплементација

на горенаведените методи ширум светот. Меѓународната заедница и одделни

институции на меѓународно ниво( ЕУ, ФАТФ) прават напори за усогласување

на одделните национални законодавства со меѓународната регулатива во оваа

сфера и ефикасна имплементација во практика на донесената законска

регулатива. Но, на овој план треба уште многу да се направи.

Меѓународната заедница треба чекор по чекор, трпеливо но одлучно да

ги мотивира државите кои не ги имплементирале политиките за спречување

перење пари. Искуството покажува дека е тешка имплементацијата на овие

политики. Првиот чекор е соработката помеѓу меѓународните и регионалните

механизми. Меѓународната заедница треба да им помогне на регионите да

воспостават механизми за следење на домашното спроведување на

минималните стандарди. Потоа следи вториот чекор. Овие региони треба да ги

мотивираат и останатите земји да ги имплементираат овие минималните

стандарди во нивното законодавство и пракса. Со овој потег ќе биде направено

подобрување на транспарентноста на економските и финансиските системи во

светот.

Во процесот на спречување на перење пари во светот голем придонес

имаат: Конвенцијата на ОН против нелегалната трговија со наркотични дроги и

психотропни супстанции (Виенска Конвенција од 1988), Конвенцијата за

перење пари, откривање, заплена и конфискација на имотна корист прибавена

со кривично дело, Конвенцијата на Обединетите нации против

транснационалниот организиран криминал (Конвенцијата од Палермо од 2000),

96

Меѓународната Конвенција за спречување на финансирање на тероризмот (од

1999), Европската Конвенција за спречување на тероризмот (од 1997),

директивите на Европската Унија, а исто така основа на борбата со перењето на

пари на меѓународно ниво се и 40-те препораки на ФАТФ за перење пари и 9-те

специјални препораки за спречување на финансирање на тероризам, со кои се

отвора нова димензија на превенцијата на перењето пари. Се признава

неоспорната улога на казнено-правната репресија и централна улога на казнено-

правните механизми има казнувањето, конфискацијата на криминалните

приноси итн., како неизбежни за поткопување на финансиската моќ на групите

на организиран криминал. Но, истовремено се истакнува дека потпирањето

единствено врз казнено-правни мерки е недоволно и неефикасно и дека е

потребен широк дијапазон на мерки за редуцирање на перењето пари.

Треба да се истакне дека кај феноменот наречен перење на пари постои

еден крупен проблем. Субјектите коишто се први изложени на удар –

финансиските институции немаат правна моќ, ниту правни средства за

сузбивање на овој криминал. Од друга страна, судските органи кои имаат

правни средства немаат директен пристап до трансакциите преку кои се врши

перење на пари. Затоа е потребна тесна соработка помеѓу финансиските и

судските институции, а како “посредник” помеѓу нив најчесто се јавува орган

кој е задолжен за истражување и анализа на перењето пари( Financial Intelligence

Unit).

На ниво на држава мора да бидат преземени мерки за спречување на

процесот на перење пари. Тие мерки имаат за цел зголемување на свеста на

институциите и приватниот сектор за феноменот наречен перење пари и

креирање соодветни инструменти за борба во него. Некои од овие мерки

вклучуваат дефинирање на перењето пари како криминален чин, овозможување

на истражните органи , извршување на активности во вид на замрзнување, па и

конфискување на нелегално стекнатите средства и градење на правна рамка која

ќе овозможи национална и меѓународна институционална соработка.

Многу е важно државата да овозможи и да поттикнува институционална

соработка помеѓу финансиските и судските органи, како и запознавање на

приватниот сектор и обичните граѓани со опасноста што ја носи перењето пари.

Треба да се истакне дека субјектите кои се занимаваат со перење пари се

многу креативни од една страна, и не познаваат национални граници од друга

97

страна. Тоа значи дека и оние субјекти кои имаат изработени ефикасни

програми и системи за борба со перењето пари мора постојано да ги

надградуваат. На пазарот на финансиски производи и услуги постојано се

јавуваат одредени новитети кои можат да бидат искористени од страна на

криминалните групи. Вториот момент, непознавањето на национални граници,

односно глобализацијата на перењето пари ги тера релевантните национални и

меѓународни институции тесно да соработуваат во борбата со овој проблем.

Не е никаква тајна дека живееме во опшество што работи исклучиво со

готовина. Секојдневно се внесуваат пари во финансискиот систем на државата и

се прикажуваат како готовински пазар. Тоа се прави преку пицериите,

бензиските пумпи, преку фирмите и трговските друштва кои работаа директно

со кеш. Токму тука треба да се препознае перење на пари и да се алармира.

Според експертите, превенцијата и контролата припаѓаат на

финансискиот сектор, на банкарските институции, трговските друштва и

претпријатија кои на административно ниво треба да препознаат или да

пријават случај на трансакција над одреден износ.

Криминалните пари се најлесните пари кои некој може да ги даде за да

корумпира. Се корумпираат цели системи, држави, влади, затоа што тоа е

пресметан ризик. Од нелегално заработените милиони лесно може секој да се

откаже од неколку стотици за да обезбеди да не го чепка системот, за да

обезбеди закони какви што сака, услови за работа какви што му одговараат за да

биде недостапен за правдата.

Не смее да се застане само на даночна постапка, туку да се продолжи и

натаму, за да се открие како се стекнале парите на кои не се платил данок. Мора

да се определат тимови за работа, оти има случаи во кои полицијата и јавните

обвинители не ја познаваат даночната постапка.

Криминалците користат се пософистицирани форми и тоа преку

Интернет. Огласуваат работни места, како што се финансиски менаџери, со цел

еднаш или повеќе пати да ја употребат сметката на некои луѓе кои дотогаш

имаат неоцрнета репутација. Или некој ќе испрати одредена сума пари и потоа

ќе каже дека била грешка, па ќе побара да се врати сумата на друга банковна

сметка. Тие пари што доаѓаат преку таканаречениот процес на крадење шифри е

криминал во кој некои луѓе вршат шпионирање на електронските трансакции на

жртвата, преку компјутерска манипулација, а потоа измамнички ја празнат

98

сметката на жртвата. Ова се случува во временска рамка од неколку секунди, а

за властите е многу тешко да проникнат во таквите брзи и променливи

финансиски текови.

Перењето пари како инкриминација задава огромен удар на секоја

економија, врши директен упад во монетарниот систем и го кочи економскиот

напредок. Поради тоа негативно влијае во довербата во политичкиот и

економскиот систем од страна на граѓаните и најдиректно го осиромашуваат

населението.

Државите како Република Македонија, кои располагаат со релативно мал

буџет се поподложни на негативните влијанија од овој тип, така што борбата

против перењето пари и останатите дела поврзани со економскиот криминал се

на врвот на приоритетите на Министерството за внатрешни работи, кога се

говори за организираниот криминал.

Мора да се има во предвид дека откривањето на делата од областа

перење пари е особено сложен процес кој може да трае подолг временски

период. Во една ваква акција да обезбеди докази и да приведе што повеќе

инволвирани, т.е да сузбие цела мрежа која се занимава со ваков вид

инкриминација. Најчесто при вршење кривично дело перење пари, сторителите

вршат и други кривични дела од типот “измама“, “фалсификување исправа“ и

слично.

Во борбата против перењето на пари во Република Македонија освен

банките, се поголемо учество имаат и штедилниците, давателите на услуги брз

трансфер на пари, менувачниците, осигурителните компании и брокерските

куќи кои се должни да изготвуваат програми за спречување на перење на пари и

истата да ја имплементираат во своето редовно работење. Програмата,

политиките и процедурите треба да содржат: дефинирање принципи за

идентификација на комитентите, идентификување на сомнителни трансакции,

чување на податоците, назначување на лице одговорно за спроведување на

процесот на спречување перење пари како и континуирана обука на

одговорното лице и вработените во овие субјекти. Во нив се спроведува се

поголема обука за препознавање на сомнителните трансакции, која има клучна

улога во процесот на спречување перење пари. Во иднина, се поголемо значење

ќе добива ефикасноста на обуките, односно потребата лицата на различни

позиции да имаат различни обуки адекватни на нивните работни обврски.

99

Еден од најголемите предизвици со кој ќе се соочат финансиските

институции во иднина е оптималната распределба на човечките и материјалните

ресурси за да можат соодветно да одговорат на барањата на позитивните

законски прописи и соодветно да управуваат со ризиците од перење пари.

Што се однесува на поставеноста на законската регулатива, треба да се

истакне дека и покрај постоењето на меѓународни директиви, норми и

стандарди сепак националните законодавства во одделни земји различно ја

третираат проблематиката на перење пари. Имено, во одделни земји од Азија и

Јужна Африка законските одредби се дескриптивни( само го опишуваат

проблемот), додека во САД прописите се засноваат врз ризиците од перење

пари. Исто така, во различни земји различни се барањата коишто треба да ги

исполнат овие субјекти за да стапат во деловен однос со своите комитенти.

Некаде се врши само идентификација на комитентите, додека во други земји се

врши исцрпна анализа на нивниот бонитет и интегритет. Тоа им создава

огромни проблеми на мултинационалните финансиски институции кои мора во

различни земји на различен начин да и пристапат на борбата против перењето

пари. Од тие причини, мора во најскоро време да се пристапи кон унификација

на регулативата што е можно повеќе.

Технологијата може да биде од голема помош при откривањето на

сомнителните трансакции. Софтверите за спречување перење пари можат на

пазарот да се најдат во различни форми и големини, но најчесто нивната цена е

висока. Од таа причина, лицето одговорно за спречување перење пари мора да ја

оправда инвестицијата во современите технологии. Тоа ќе го направи ако ја

промени филозофијата- перењето пари не се открива само преку следење

одредени активности или трансакции, туку преку комплексна и динамична

проценка на ризиците.

Се очекува во иднина се поголемо значење да имаат внатрешните

ревизори, лицата задолжени за следење на усогласеноста со прописите(

compliance officers) и лицата задолжени за следење на примената на процесот на

спречување перење пари. Потребна е тесна соработка помеѓу овие три лица(

односно три служби) за да можат субјектите соодветно да ги следат промените

во меѓународното и националното законодавство, да ги преточат во своите

интерни акти и процедури, да спроведат соодветни обуки на вработените и

целосно да го применуваат процесот на спречување перење пари.

100

Треба да се истакне и улогата на органот задолжен за обработка и

анализа на извештаите за извршени готовински, поврзани и сомнителни

трансакции – ФИУ. Се очекува се повеќе земји да извршат распоредување на

овој орган во јавното обвинителство. Тоа ќе овозможи директно пласирање на

информациите од субјектите до правосудните органи, што ќе доведе до

забрзување на процедурите и поголема ефикасност во функционирањето на овој

орган. За да може ФИУ да биде финансиски независен, во иднина, имотот што е

конфискуван врз основа на извршено перење пари ќе биде ставен на

располагање на горенаведениот орган.

Најголем предизвик со кој денес се соочуваат овие субјекти е

пронаоѓањето, вработувањето и задржувањето на работа на квалификувани и

искусни лица коишто ќе се занимаваат со анализа, истражување и изготвување

на извештаи за сомнителни активности или трансакции. Многу субјекти не се

свесни за овој предизвик, се додека на него не ги потсетат контролните органи

или појавените аномалии во спроведувањето на програмата за спречување

перење пари.

101

Користена литература

April Daniel, “Money laundering”, London 2001

Baldwin Fletcher, “Money laundering, asset forfeiture and international

financial crime”, Fletcher Baldwin, Boston 1995

Delhaye Joseph “ Combating money laundering in the banking sector,

Luxemburg 2006

Ефремова М-р Вероника и Цветанов Ване, “Стратегија за спречување на

перење пари и финансирање на тероризам”, Скопје 2008 година

Zeldin Michael, “Detecting dirty money”, Chicago 1998

Камбовски проф. Д-р Владо и Наумовски проф. Д-р Петар,

“Корупцијата- најголемо опшествено зло и закана за правната држава”,

Скопје 2002 година

Медингер Џон, “Перење пари- водич за кривични иследници”, Скопје

2009 година

Office of the Comptroller of the Currency, “Money laundering: a banker’s

guide to avoiding problems”, Washington 2002

Proviti, “Guide to U.S. anti-money laundering requirements", Washington

2005

Трајковски д-р Гоце, “Спречување на перење пари кај финансиските

институции”, Скопје 2011 година

Тасева проф. Д-р. Слаѓана, “Перење пари”, Скопје 2003 година

“The Former Yugoslav Republic of Macedonia”-Anty Money Laundering and

Combating The Financing Terorism, Moneyval, 2008 , достапно на

http://www.coe.int/t/dghl/monitoring/moneyval/evaluations/round3/MONEY

VAL(2008)21Rep-MK3_en.pdf

“The Former Yugoslav Republic of Macedonia”-Progress report, Moneyval,

2009, достапно на

http://www.coe.int/t/dghl/monitoring/moneyval/Evaluations/progress%20repo

rts/MONEYVAL(2009)33-ProgRep-MKD_en.pdf

“The Former Yugoslav Republic of Macedonia”-Progress report and written

analyses by Secretariat of Core recommendations, Moneyval 2011, достапно

на

http://www.coe.int/t/dghl/monitoring/moneyval/Evaluations/Progress%20repo

rts%202y/MONEYVAL(2011)10_ProgRep2_MKD_en.pdf

“The Former Yugoslav Republic of Macedonia”-Progress report-annexes,

Moneyval 2011, достапно на

http://www.coe.int/t/dghl/monitoring/moneyval/Evaluations/Progress%20repo

rts%202y/MONEYVAL(2011)10_ProgRep2_MKDann_en.pdf

102

Update of the 2006 situation report on Organized and Economic crime in

South-Estern Europe,Strasburg 2007, достапно на

http://www.coe.int/t/dghl/cooperation/economiccrime/organisedcrime/projects

/carpo/Pctc_2007_6_EN.pdf

“Directive 2005/60/EC on the prevention of the use of the financial system for

the purpose of money laundering and terrorist financing”, Official Journal of

the European Union достапно на http://eur-

lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2005:309:0015:0036:EN:

PDF

“Прирачник за спречување на перење пари и финансирање тероризам”

,Дирекција за спречување на перење пари – Министерство за финансии

на Република Македонија, Скопје 2006 година

“Прирачник за спроведување на мерки и дејствија за спречување на

перење на пари и финансирање на тероризам од страна на субјектите”,

Министерство за финансии- Управа за спречување на перење пари и

финансирање на тероризам, Република Македонија 2010 година

Закон за спречување на перење пари (Службен весник на Р. Македонија,

бр.70/01)

Законот за спречување на перење пари и други приноси од казниво дело

и финансирање тероризам (Службен весник на Р. Македонија, 46/04)

Законот за спречување на перење пари и други приноси од казниво дело

и финансирање тероризам (Службен весник на Р. Македонија 4/08)

Кривичен Законик (Службен весник на РМ, 37/96

Закон за банки (Службен весник на РМ , 67/07 и 90/09)

Закон за вршење на услуги брз трансфер на пари (Службен весник на РМ

, 77/03)

Закон за девизно работење (Службен весник на РМ, 34/01)

Закон на Народна банка на Република Македонија (Службен весник на

РМ ,158/10)

Правилник за содржината и формата на податоците кои субјектите ги

доставуваат до Управата за финансиско разузнавање и начинот на нивно

електронско доставување(Службен весник на Рм бр.140/2010)

Правилник за формата, содржината и начинот на издавање, одземање и

користење на службената легитимација на вработените во Управата за

финансиско разузнавање ( Сл.весник бр. 142/2010)

Правилник за изменување на правилникот за утврдување на листа на

држави кои ги исполнуваат барањата за спречување на перење пари и

финансирање на тероризам( Сл. весник на РМ бр. 2/2011)

Правилник за утврдување на листа на држави кои не ги имплементирале

или недоволно ги имплементирале мерките за спречување на перење

пари и финансирање на тероризам( Сл. Весник на РМ бр. 2/2011)

103

Правилник за формата и содржината на нумерираниот регистар што го

водат субјектите даватели на услуги брз трансфер на пари( Сл. Весник на

РМ бр. 2/2011)

Правилник за формата и содржината на нумерираниот регистар што го

водат субјектите кои приредуваат игри на среќа во казино( Сл. Весник на

РМ бр. 2/2011)

Правилник за формата и содржината на нумерираниот регистар што го

водат субјектите кои вршат менувачки работи( Сл. Весник на РМ

бр.2/2011)

Упpава за спречување на перење на пари и финансирање на тероризам во

Република Македонија, достапно на http://www.usppft.gov.mk/

Политичарите ризични банкарски клиенти, Нова Македонија 2009

издание бр.21849, достапно на

http://www.novamakedonija.com.mk/NewsDetal.asp?vest=11289956528&id=

10&setIzdanie=21849

Македонија е рај за перачите на пари, тврдат експертите, Утрински

весник 2007, Катица Чангова, достапно на

http://www.vesnik.mk/?ItemID=2DB8668A2E516941BC19D15DF69B0AA1

За перење пари во Македонија е осудено само едно лице, Тони

Гламчевски, достапно на http://www.dw-

world.de/dw/article/0,,3850629,00.html

Предавање на министерката Јанкулоска на темата “Перење на пари и

компјутерски криминал”, достапно на

http://www.moi.gov.mk/ShowAnnouncements.aspx?ItemID=8530&mid=710

&tabId=96&tabindex=0

Ќе станеме пералница за пари, Нетпрес, достапно на

http://www.ohridon.com/m-vesti/561.html

Anti-money laundering and terrorist financing measures and financial

inclusion, by the financial action task force (FATF) June 2011, достапно на

http://www.fatf-gafi.org

How money laundering works, Julia Layton, достапно на

http://money.howstuffworks.com/money-laundering2.htm

Money laundering-Wikipedia, достапно на

http://en.wikipedia.org/wiki/Money_laundering

How to launder money, by Phillip Brewer on 1 September,2007, достапно на

http://www.wisebread.com/how-to-launder-money

Examples of Money laundering investigations-Fiscal year 2011, by Internal

revenue service United States Department of the Treasury, достапно на

http://www.irs.gov/compliance/enforcement/article/0,,id=228092,00.html

Project against Money Laundering in “The Former Yugoslav Republic of

Macedonia”, достапно на

http://www.coe.int/t/dghl/cooperation/economiccrime/moneylaundering/projec

ts/moli/MOLI-MKInceptionReport.pdf

104

Кnow your country- Macedonia, достапно на

http://www.knowyourcountry.com/macedonia1111.html

Former Yugoslav Republic of Macedonia: Financial System Stability

Assessment, including Reports on the Observance of Standards and Codes on

the following topics: Banking Supervision, Payment Systems, Monetary and

Financial Policy Transparency, and Anti-Money Laundering and Combating

the Financing of Terrorism, достапно за

http://www.worldbank.org/ifa/rosc_aml_macedonia.pdf

Eu allocates € 1.5 million to help combat money laundering, достапно на

http://ec.europa.eu/enlargement/pdf/projects-in-

focus/selected_project/fym_eu_allocates_million_combat_money_laundering_

en.pdf

Naumovski: Exchange of Information Key to Fight Against Money

Laundering, достапно на

http://www.setimes.com/cocoon/setimes/xhtml/en_GB/features/setimes/article

s/2004/07/040719-MARIJA-001

Money laundering-related links:International organizations, достапно на

http://www.unodc.org/unodc/en/money-laundering/links.html

Money Laundering Best Practises, Lessons To Be Learnt And Steps To Be

Taken In The Balkan Region, достапно на

http://www.peaceopstraining.org/theses/brnetic.html

Reference Guide To Anti-Money Laundering and Combating The Financing

of Terrorism, The World Bank, Paul Allan Schott, достапно на

http://siteresources.worldbank.org/EXTAML/Resources/396511-

1146581427871/Reference_Guide_AMLCFT_2ndSupplement.pdf

Financial Action Task Force (FATF), достапно на http://www.anti-

moneylaundering.org/FATF.aspx

“Enhancing contributions to combating money laundering: policy paper”, IMF

and World bank достапно на

http://www.worldbank.org/html/extdr/moneylaundering.pdf

Money laundering and terrorism financing: an overview”, Jean- Francois

Thony достапно на

http://www.imf.org/external/np/leg/sem/2002/cdmfl/eng/thony.pdf

www.worldbank.org/finance/html/amlcft

“Customer due diligence for banks” , Basel committee on banking

supervision достапно на http://www.mobilemoneylive.org/documents/basel-

committee-on-banking-supervision-customer-due-diligence-for-banks/1780/

www.gov.im/handbooks/guides/AML/AMLSection7.xml