โรคโบทลซม(Botulism)

สำ�นกโรคตดตออบตใหม

กรมควบคมโรค

http://beid.ddc.moph.

go.th

สถานการณโรค โบทลซม(Botulism) ในประเทศไทย

การระบาดครงลาสด เมอ มนาคม 2549 ท จ. นาน ผปวย 209 ราย ไมมผ

เสยชวต

สถานการณโรค โบทลซม(Botulism) ในประเทศไทย

• เดอนเมษ�ยน 2553 มกรณสงสยก�รระบ�ดของโรคอ�ห�รเปนพษ

โบทลซม จ�กก�รกนเนอหมป� ทบ�นหวยนำ� ต.รอง เค�ะ อ. วงเหนอ

จ.ลำ�ป�ง• พบผปวย 37 ร�ย เสยชวต 2 ร�ย และมผปวย

หนกทตองใสเครองชวย ห�ยใจ 4 ร�ย

สถานการณโรค โบทลซม(Botulism) ในตางประเทศ

• เมอวนท 7 มถน�ยน 2553 สำ�นกง�นอ�ห�รปลอดภย ( F SA ) แหง สหร�ชอ�ณ�จกร ไดมคำ�เตอนผปกครองเดกท�รกท

มอ�ยตำ�กว� 1 ป ไมควรใหท�รกบรโภคนำ�ผง เนองจ�กอ�จกอใหเกดโรคโบทลซมสำ�หรบท�รก (Infant botulism) ซงเปนโรคอ�ห�รเปนพษทร�ยแรง แตก�รเกดโรคนนอยม�ก เนองจ�กในระยะ

30 ปทผ�นม�มร�ยง�นยนยนก�รพบโรคโบทลซมในเดกท�รก 11 ร�ย แตมเพยง 3 ร�ยในจำ�นวนนเกดขนในป 2552

ทเปนไปไดว�เกดจ�กก�รบรโภคนำ�ผง และร�ยล�สดเปนท�รกวยเพยง 15 สปด�ห              เนองจ�กเดกอ�ยตำ�กว� 1 ปนนระบบท�งเดนอ�ห�รยงไมส�ม�รถตอต�นเชอโรคโบทลซมได ทม� : FSA

โรคโบทลซมโรคโบทลซม • มความ รนแรง แตพบได ไมบอย• เกดจากท อกซน หรอสารพษของเชอแบคทเรย คลอสทรเดยม โบทไลนม (Clostridium botulinum)• ตว เชอมเกราะหม (สปอร) ปองกนตวเอง คงทน อยตามพนดน โคลนตม ทะเล ตะกอนในนำา ได เปนเวลานาน

โรคโบทลซม

• ทอกซนทมฤทธตอระบบทางเดนอาหารและระบบ ประสาททำาใหเกด โรค แบงได 3 กลม : - โรคอาหารเปนพษโบทลซม ( foodborne

botulism ) - โรคโบทลซมในลำาไส ( intestinal botulism ) - โรคโบทลซมทบาดแผล ( wound botulism )

โรคอาหารเปนพษโบทลซม ( foodborne botulism)

• เกดจากการกนอาหารทปนเปอนสารพษของ เชอ

คลอสทรเดยม โบทไลนม เชน การกนเนอสตวปาทปนเป อนเชอ

• มการเกบถนอมอาหารโดยใชความรอนไมเพยงพอทจะทำาลายเกราะหม (สปอร) เมอ

ปดฝาภาชนะสนท เกดสภาวะไรออกซเจน อาหารมความเปนกรดตำา และเกบไวท

อณหภม 30–37 องศาเซลเซยส สปอรจะ เจรญกลบเปนเชอ เพมจำานวน และสราง

สารพษ จำานวนมาก ในเวลาอนรวดเรว

โรคอาหารเปนพษโบทลซม ( foodborne botulism ) (ตอ)

• สารพษของเชอนทำาใหเกดอาการทางระบบทางเดนอาหาร และระบบประสาทอยางรนแรง

• ผปวยมกมอาการเกดขนหลงจากไดรบสารพษแลวเฉลย - 1236 ชวโมง และอาจ เรวกวา 6ชวโมง หรอนานถง 10 วน

• จะมอาการออนเพลยมาก เวยนศรษะ ตาพรามว หนงตาตก ปากแหง พดและกลนอาหารไดลำาบาก ปวดทอง คลนไส อาเจยน ทองเสย ทองผก กลามเนออมพาต ออนแรง มกไมมไข ยกเวนในรายทมการตดเชอแทรกซอน

โรคอาหารเปนพษโบทลซม ( foodborne botulism ) (ตอ)

• หากเกดทกลามเนอกระบงลม อาจมผลทำาใหการหายใจลมเหลวถงเสยชวตได

• การรกษาดวยการใชเครองชวยหายใจ และใหสารตานพษ(antitoxin)โดยเฉพาะทถกตอง จะชวยลดอตราปวยตายได

• ในระยะทหาย การฟ นตวจะคอนขางชาเปนเดอน บางรายอาจเปนป

โรคโบทลซมในลำาไส ( intestinal botulism )

• พบไดนอย อาจเกดกบเดกทารกอายนอยกวา 1 ป หรอผใหญทมระบบทางเดนอาหาร หรอ

แบคทเรยทเปนประโยชนในลำาไสผดปกต ทำาให ไมมความทานตอเชอ

• โรคนเกดจากการกนอาหารทปนเปอนเกราะหม(สปอร) ของเชอในตางประเทศพบในเดกทารก

ทกนนำาผงอาจไดรบเชอโดยตรงจาก ดน ฝน โดยเชอเจรญเพมจำานวนในลำาไส และสรางสาร

พษขนได

โรคโบทลซมในลำาไส ( intestinal botulism )

(ตอ)• อาการของโรคโบทลซมในลำาไส ( intestinal botulism ) ไดแก ทองผก กนอาหารไดนอย ออนเพลย ไมมแรง คอออน ตวออนปวกเปยก

• ทารกบางราย อาจมอาการหายใจลำาบาก หรอหวใจหยดเตน และเสยชวตกะทนหน

โรคโบทลซมทบาดแผล ( wound botulism )

• พบไดนอย • เกดจากการปนเป อนเกราะหม(สปอร)ของเชอ

ทบาดแผลตามผวหนง• เชอจะเพมจำานวนได หากแผลอยในสภาวะทม

ออกซเจนตำา • ในตางประเทศพบในกลมผฉดยาเสพตด • อาการของโรคโบทลซมทบาดแผล ( wound

botulism ) จะคลายกบอาการทางระบบประสาทจากโรคอาหารเปนพษโบทลซม

การปองกนโรคโบทลซม ( Botulism )

• โรคโบทลซม สามารถปองกนได โดยการรกษาสขอนามย

• การใชความรอนทเพยงพอในการถนอมอาหาร รวมทงการรบประทานอาหารทปรงสกใหม ๆ • ปองกนไมใหเกดการปนเปอนเชอและเกราะหม(สปอร)

ในการถนอมอาหารทบรรจในภาชนะปดสนท เชน ขวด กระปอง ป บ โดยเฉพาะพช ผก ทมความเปนกรดตำา

ซงเหมาะตอการเจรญเพมจำานวนของเชอและการเกดสารพษ โดยเลอกใชพช ผก ปลา ทสดใหม

• ลางทำาความสะอาดพช ผก ปลา ภาชนะ พนผวบรเวณเตรยมอาหารอยางทวถง และตองหมนลางมอบอย ๆ ระหวางกระบวนการถนอมอาหารดวย

• ทำาลายเกราะหมทอาจปนเปอนมา ในภาคอตสาหกรรมจะใชหมอตมความดนสง ซงใหความรอนสงถง 121 องศาเซลเซยส ภายใตความดน - 068 097. . เอทเอม - 1015( ปอนด/ตารางนว ) ในเวลานานอยางนอย - 20 100 นาท แลวแตปรมาณของอาหาร

การปองกนโรคโบทลซม ( Botulism ) (ตอ)

• การถนอมอาหารในระดบครวเรอนหรอชมชน อาจใชการทำาใหอาหารมความเปนกรดออน ๆ ปองกนไมใหเชอ หรอเกราะหม เจรญเตบโตได เชน การผสมกรดมะนาว (กรดซตรก) ความเขมขน 0.65 % ในกระบวนการผลตหนอไมปบ เปนตน

• ควรเกบรกษาอาหารบรรจในภาชนะ ขวด กระปอง หรอ ป บ ฯลฯ ไวในตเยน หรอ หองเยน และไมควรเกบไวนานเกนไป

• กอนรบประทานอาหารเหลาน ควรตมใหเดอด และสกดวยความรอน 80 องศาเซลเซยสขนไป นาน 30 นาท (หรอท 100 องศาเซลเซยส นาน 10 นาท) เพอทำาลายสารพษทอาจปนเป อนอยใหหมดไป

การปองกนโรคโบทลซม ( Botulism ) (ตอ)

• เลอกซอผลตภณฑทมฉลากชดเจน และมหนวย งานดานความปลอดภยของอาหารรบรอง เชน

สำานกงานคณะกรรมการอาหารและยา ฯลฯ• ไมควรกนอาหารทภาชนะบรรจมลกษณะบวม

โปง บบ รว มกลนบด หรอกลนผดปกต เปน สนม หมดอาย

• ไมควรใหเดกทารกรบประทานนำาผง• ไมฉดสารเสพตดทกชนด

การปองกนโรคโบทลซม ( Botulism ) (ตอ)

แจงการระบาดของโรคโบทลซม ( Botulism ) ไดท....

• สำานกงานสาธารณสขจงหวด สำานกงาน สาธารณสขอำาเภอ และ

สถานอนามยทกแหง• สำานกระบาดวทยา กรมควบคมโรค โทร. 0 2590

1882 , 0 2590 1775• กองควบคมโรค สำานกอนามย กรงเทพมหานคร

โทร. 0 2245 8106 , 0 2246 0358 , 0 2354 1836 และศนยบรการสาธารณสข กรงเทพฯทกแหง

สวสดสวสด