بررسی سند چشم انداز شرکت راه آهن جمهوری اسلامی ایران

Iran Railway Vision - Mohammad Fallah - October 2013

بررسی سند چشم انداز شرکت راه آهن جمهوری اسالمی ایران

مدیریت استراتژیک

دکتر مسعود حجاریان

گردآوری و تدوین : محمد فالح رجبپور زارع


تاریخچه

حدود 1261 درس%ال • در آهني خ%ط شمس%ي ميليمتر از تهران 1000هش%ت كيلومت%ر و بعرض

ب%ه شهرري بوسيله مس%يوبواتال فرانسوي كشيده بلژيكي كمپان%ي ي%ك ب%ه آ%ن امتياز بعدا ك%ه ش%د

واگذار گرديد.

شرك%ت س%ابق نف%ت ني%ز براي رف%ع حوائج خود در •محوط%ه تاس%يسات نقت جنوب اقدام باحداث راه

كيلومتر و عرض آن 165آهني نمود كه حدود آن س%ليمان مس%جد و خزيم%ه و 760بي%ن ميليمتر

ميليمت%ر م%ي رس%يد. از خصايص 920درآبادان ب%ه ك%ه در موقع بود آ%ن آه%ن راه اي%ن لكوموتيوهاي

سوختن و كار جرقه توليد نمي كردند


تاریخچهمهرماه 23در ساختمان 1306 كلن%%گ اولي%%ن

تهران ايستگاه فعل%%ي مح%%ل درتهران س%%راسري برزمي%ن زده ش%د و ازهمان وق%ت رس%ما ساختمان راه آه%ن از س%ه نقط%ه جنوب - مرك%ز - شمال آغاز گرديد و براي اينكه اين امر خطي%ر باسرمايه داخلي و بدون تحمل از طرف%ي و ياب%د انجام بيگانگان از اس%تمداد هزين%ه آ%ن براي مل%ت ايران طاق%ت فرس%ا نباش%د، قبل از شروع بس%اختمان راه آه%ن بنابفرمان دول%ت وقت قانون انحص%ار قن%د و شك%ر و چاي را وض%ع و درنهم

بتصويب مجلس شوراي ملي رسانيد. 1304خرداد


اهمیت حمل و نقل ریلی- از دیدگاه ملی 1

ای%ران در مختلف و ص%نایع جمعی%ت پراکندگ%ی ب%ه توج%ه ب%ا و نق%ل گس%ترده، کامل و ی%ک شبک%ه حم%ل ب%ه نیاز همواره منظ%م در کشور احس%اس گردیده اس%ت. ب%ه دلیل اولویتهای اس%تراتژی%ک، کلیدی و مزایای نس%بی حم%ل و نق%ل ریل%ی به جاده ای و همچنی%ن توس%عه مس%یرهای جاده ای و محدودیت کاری کشور اولویت در ریل%ی نق%ل و ت%وس%عه حم%ل مناب%ع،

قرار گرفته است.


اهمیت حمل و نقل ریلی- از دیدگاه بین المللی2

راه آهنهای جهان ) از اتحادی%ه بین 2025در چش%م انداز س%ال – آه%ن راه لجستیکی UICالملل%ی ای منطق%ه میان%ه خاور ،)

از باالتر منطق%ه ای%ن در اقتص%ادی رش%د میشود، محس%وب اقتصادی بین%ی میشودنرخ رش%د پی%ش بوده%و میانگی%ن جهان%ی

درصد برسد.4/2خاور میانه در دهه آتی به بیش از

ای فرامنطقه رش%%د ای%%ن تغییرات به منج%ر میتوان%د ثبات ایجاد و مثبت تجاری توسعه راس%%تای در جوی ایران ریلی نق%ل و حم%ل

گردد.


اهمیت حمل و نقل ریلی

1404- از دیدگاه سند چشم انداز 3

انداز چش%م یافته 20س%ند توس%عه کشوری را ایران س%اله میخو%اه%د که دارای% جایگاه اول اقتصادی، علمی و فن آوری% در

% 80% بار داخلی و 30منطق%ه باشد. در ای%ن برنام%ه حم%ل از کش%ور و همچنی%ن دارابو%دن ترانزی%ت کیلومتر 25/000بار

سال 15خ%ط ریل%ی و افزای%ش% تدریج%ی س%هم و عم%ر میانگی%ن ناوگان ریلی بر عهده شرکت رجا گذاشته شده است.


سند چشم انداز حمل و نقل ریلی ایران در 1404

راه آه9ن جمهوری اس9المی ایران با توج9ه به معظم مقام از س9وی ابالغ9ی انداز چش9م

س99ال برای اساس 1404ره99بری بر و س9یایتهای باالدس9تی اقدام ب9ه تدوی9ن چش9م برای سال ایران ریل9ی نق9ل و انداز ح9م9ل

نموده است.1404

انداز چ9شم ای9ن ش9ش9م و نهای9ی ویرای9ش میش9ود.1388/07/28مربوط به



برترين سامانه حمل و نقل ريلي منطقه با بهره گيري از فناوري هاي نوين و مشارکت حداکثري9 بخش غيردولتي ضمن تامين

نیازمندیهای9 ذینفهان دارای تعامل سازنده و موثر در ارتباطات بین

الملل است.



کمي :9

کيلومتر خط اصلي ريلي25000. دارا بودن 1

سال 15. دارابودن ناوگان ريلي با متوسط عمر 2

حداکثر 3 ت9ا حص9ول و خص9وصي س9ازي آزادس9ازي .30 % سهم دولتي در جابجائي کاال و مسافر ريلي بين شهري

حاکميتي 4 امور تص9ديگري هاي فعالي9ت س9پاري برون ..شبکه ريلي



کيفي :

ارتباطي 1 ب9ه س9امانه هاي عالئم9ي و . تجهي9ز ک9ل شبک9ه پيشرفته

. استقرار کامل نظام فن آوري اطالعات2

. مکانيزه نمودن سامانه هاي عملياتي حمل بارو مسافر3

. اس9تقرار س9طح کيف9ي خدمات )ايمن9ي، سرعت، رفاه( 4در حد استانداردهاي بين المللي


بررسی سند چشم انداز

- ایمنی1- ظرفيت و زير ساخت2- متنوع سازي منابع درآمدي3- کارايي انرژي4


ایمنی

در س%ند چش%م انداز حم%ل و نق%ل ریل%ی ایران تنه%ا ی%ک هدف کیفی در نظر گرفته شده است آنهم تحت عنوان:

استقرار سطح کيفي خدمات )ايمني، سرعت، رفاه( در حد استانداردهاي بين المللي

و تنها یک هدف کمی در برنامه توسعه چهارم نگاشته شده است:

شناسايي نقاط و محورهاي حادثه خيز و سرمايه گذاري درصد تا پايان برنامه 50براي کاهش آنها به ميزان

چهارم


ظرفیت و زیرساخت کيلومتر خط اصلي ريلي25000دارا بودن

گسترش شبكه ريلي براي پاسخگوئي به تقاضاهاي حمل انبوه و در مسيرهاي طوالني در کشور

توسعه ظرفيت شبكه و ناوگان ريلي براي پاسخگويي به تقاضاي روبه رشد

سال15دارابودن ناوگان ريلي با متوسط عمر

اما:

کيلومت9ر ري9ل س9اخته 1000طب9ق س9ند چش9م انداز باي9د باي9د س9اليانه حدود - 1

حاض9رشود حال در حالیک9ه در کيلومت9ر در س9ال ري9ل س9اخته شده 350 حدود

.است

% از خطوط اصلی موجود تک مسیره هستند80- حدود 2

- شاخص بهره وری خطوط ریلی از متوسط جهان کمتر است.3



متنوع سازي منابع درآمدي

تامی%ن مناب%ع مال%ی برای توس%عه و بهبود خدمات کیف%ی حم%ل مسافر و بار، اخیر برای هم%ه راه آهنهای جهان امری حیات%ی بشمار میرود. در س%الهای عمده موان%ع توس%عه راه آه%ن ایران عدم تامی%ن مناب%ع مالی مورد نیاز بوده

است.

% سهم 30آزادسازي و خصوصي سازي تا حصول حداکثر دولتي در جابجائي کاال و مسافر ريلي بين شهري

برون سپاري فعاليت هاي تصديگري براي انجام امور حاکميتي شبکه ريلي

کوچك سازي سازمان درحد تكفل امور حاکميتي


راهکارهای پیشنه%ادیو • تشكيل شرکتهاي مشترك مكانيزم ب9ا بخ9ش خص9وصي گذاران جل9ب س9رمايه

اعطاي تسهيالت

تعيي9ن وتص9ويب تعرف9ه هاي مختل9ف ط9ي دوره هاي زمان9ي موردنياز براي فعاليت •بخش خصوصي

آه9ن )بخ9ش حاکميتي( شرکتهاي • تعيي9ن چارچ9و بهاي فعاليتهاي ف9ي مابي9ن راه تابعه دولتي و بخش خصوصي

بكارگيري س9امانه هاي کاه9ش ريس9ك س9رمايه گذاري از طري9ق انواع بيم9ه ها و •تضمين ها

تهي9ه فهرس9ت مديريتهاي قاب9ل واگذاري )نظي9ر اجاره، پيمانكاري عمومي و پيمان •مديريت(، تعيين و تصويب روشها، ضوابط و قراردادهاي تيپ مربوطه

تمليك، فروش • ب9ه شرط اجاره )نظي9ر واگذاري قاب9ل مالكيتهاي تهي9ه فهرس9ت تمام و ي9ا بخش9ي از س9هام، واگذاري اموال( و ي9ا تهي9ه فهرس9ت و مشخصات و

توجيهات آامل فني اقتصادي طرحهاي قابل سرمايه گذاري

واگذاري امور به پيمانكاران•


کارایی انرژی

انجام محاسبه ارز9شها و هزينه هاي مربوط به امور9 انرژي و آلودگيهاي محيط زيست و منظور نمودن آنها در امكانسنجي طرحهاي تملك دارايي هاي سرمايه اي

اعمال سياستهاي مصرف بهينه منابع پايه و محيط زيست براي اجراي مديريت سبز در زمين ههاي مصرف انرژي، آب، مواد اوليه و تجهيزات )مثال کاغذ( و همچنين مواد

زائد جامد

بهتر است راه آهن مرجع مقایسه خود را تغییر داده و به جاي مقايسه خود با ساير شقوق حمل و نقل در داخل کشور، وضعيت خود را در اين زمينه با ساير راه آهنهاي دنيا مقايسه کرد%ه و بر اين

اساس هدف گذاري کند .


م%زیت%ها- اتصال آسیای میانه و منطقه قفقاز به آبهای آزاد دریای عمان1

- فضای مناسب جهت ریل گذاری2

- ایمنی بیستر نسبت به سایر شیوه های حمل و نقل3کشت9ه م9ي شون9د در حال9ي ک9ه در حوزه در جاده ه9ا هزار نف9ر 20س9اليانه •

ني9ز بيشت9ر برخورد دلی9ل آ9ن نف9ر بوده اس9ت ک9ه 700 ای9ن آمار حدودريل9ي عابر به قطار بوده است.

- امکان جابجایی بارهای حجیم4

- وجود نیروی کار مساعد و خبره5

- کارای9ی بیشت9ر انرژ9ی در حم9ل و نق9ل ریل9ی نس9بت ب9ه سایر شیوه های 6حمل و نقل


نقاط ضعف- کمبود خطوط ریلی مناسب و استاندارد.1

- رشد کند صنعت.2 کيلومت99ر9 ري99ل 1000طب99ق س99ند چش99م انداز باي99د باي99د س99اليانه حدود •

کيلومت9ر در س9ال ري9ل 350 ح9دود در حالیک9ه در حال حاض9رس9اخ9ته شود.ساخته شده است

عدم تحق9ق بودج9ه در نظ9ر گرفت9ه شده برای س9رمایه گذاری در بخش •زیرساخت.

حوزه ترانزي9ت شاخ9ص ه9ا س9قوط کرده اس9ت و در حوزه بهره وري - در 3.استفاده از ريل در کشور نيز از متوسط دنيا بسيار عقب هستيم

جمع جبری عملکرد حمل مسافر و بار تقسیم بر طول خطوط اصلی•

% از خطوط اصلی موجود تک مسیره هستند.80- حدود 4

- عمر باالی ناوگان ریلی.5

- دولتی بودن بخش عمده حاکمیت ریلی.6


فرصت%%ها

- موقعیت مناسب جغرافیایی 1امکان اتصال شرق آسیا به اروپا•

- س%رعت بیشت%ر و هزین%ه کمت%ر د%ر حم%ل بار نس%بت ب%ه سایر شیوه 2های حمل و نقل

- اشغال فض%ای کمتر فیزیکی ریل نسبت به جاده3

- هدفمند شدن یارانه ها و آزادسازی قیمت حاملهای انرژی4

- وجود فرصتهای مناسب سرمایه گذاری5


تهدیدها

- تحریم اقتصادی - سیاسی ایران1

- احتمال حمله توسط سایر کشورها و عدم ایجاد اطمینان 2کامل برای تجار

- جایگزین شدن موقعیت لجستیکی ایران با کشورهای 3حوزه دریای خزر و آسیا شمالی

- ریسک باالی سرمایه گذاری در کشور4

- امکان عدم تامین به موقع منابع مالی و بودجه مورد نیاز5


پیشنهاداتمفقوده 1 حلقه ي9ک عنوان ب9ه مشتري، ب9ه توج9ه -

انداز حم9ل و نق9ل ريل9ي، به اس9اسي در س9ند چش9م نگاه اتخاذ با کند. الزم اس9ت توج9ه م9ي شدت جل9ب کیفيت ارتقاي برای محور مشتري و محور تقاض9ا و گذاري افزاي9ش رضايت مشتريان هدف و خدمات

برنامه ريزي شود.

- پيشنهاد ميشود ضم9ن اص9الح س9لسله مرات9ب هدفها 2ايران، ريلي نق9ل و حم99ل انداز چش99م س99ند در حوزه هر در شفاف و روش9ن عمليات9ي اس9تراتژي بتواند باي9د عمليات9ي س9ازمان . س9طوح تدوی9ن شود نق9ش و س9هم خود را در تحق9ق چش9م انداز ب9ه صورت

ساده و روشن دريافت کند .


پیشنهاداتمطالع9ه وضعي9ت موجود و برنام9ه هاي توس9عه ريلي - 3

کشورهاي منطق9ه و پي9ش بين9ي وضعي9ت آنان در افق چش9م انداز ايران، براي دس9تيابي ب9ه هدف " برترين اين حاص9ل اس9ت. ” ضروري منطق9ه ريل9ي س9امانه مطالعه بايد به صورت دقيقتر در سند ارائه شده و به قرار توجه مورد گذاري مبان9ي هدف از یک9ی عنوان

گيرد.

بازه زمان9ي نس9بتا طوالن9ي س9ند چشم 4 ب9ه ب9ا توج9ه -انداز و تحوالت س9ريع در تکنولوژ9ي و مديري9ت حمل و نق9ل ريل9ي، پيشنهاد م9ي شود براي تحقي9ق و توسعه، جهش تکنولوژيک و استفاده از نسلهاي جديد قطار و استراتژي ريل9ي، زيرس9اختهاي و تجهيزات س9اير

تدوين شود.


پیشنهاداتب9ا توج9ه ب9ه کاراي9ي انرژ9ي بس9يار باالي راه آه9ن در مقايسه - 5

آزاد و ياران9ه ها اي، هدفمن9د شدن نق9ل جاده و ب9ا حم9ل تقاضاي انتقال به منج9ر انرژ9ي، حاملهاي قيم9ت شدن حم9ل و نق9ل از س9اير شقوق ب9ه راه آه9ن خواه9د ش9د و اين ام9ر م9ي توان9د براي راه آه9ن ي9ک فرص9ت ب9ه شمار ايد . الزم و نتايج ريل9ي، نق9ل و حم9ل انداز چش9م س9ند در اس9ت نظر در اي9ن حوزه در ه9ا ياران9ه کردن پيامدهاي هدفمن9د فرصت، اي9ن از مطلوب اس9تفاده براي و شده گرفت9ه

استراتژ يها و راهکارهاي عملياتي تدوين شود.


پیشنهادات- پيشنهاد م9ي شود رویکرد راه آهن در قبال 6

و اي توسعه اقتص99ادي، کالن مالحظات توسعه گردشگري، توس9عه مانن9د اجتماع9ي یکپارچگي محروم، مناط9ق توس9عه اشتغال،

ملي و ... روشن شود.

- هم9ه افرادي ک9ه در س9اد راه9بردي س9ند چشم 7انداز عض9و بوده و ي9ا در تدوي9ن سند همکاري ان9د، ب9ه ج9ز دو مورد، از درون مجموعه کرده وزارت راه و ترابري ي9ا خ9برگان حم9ل و نقل در اند بوده وزارت اي9ن از بيرون در ريل9ي قابل بخ9ش ح9ل ميرس9د نظ9ر ب9ه ک9ه حال9ي توجه9ي از مشکالت9ي ک9ه در مس9ير توسعه راه تصميم مشارک9ت نيازمن9د دارن9د، وجود آه9ن مجموعه اي9ن بيرون در ي مديران و گیران

است.


پیشنهادات

- طراح9ي س9از و کاري برای تامين اعتبار طرح ه9اي 8توس9عه راه آه9ن، تس9هيل مش9ارک9ت بخ9ش9 خصوصي، در دولت و س9هيم شدن بخ9ش اي9ن در انگيزه ايجاد ريس9ک اي9ن س9رمايه گذاري، پيش9بيني و فراهم شدن زي9ر س9اختهاي قانون م9ورد نياز و ...9، ازجمله م9واردي هس9تند ک9ه تحق9ق آنه9ا مس9تلزم م9شارکت9ي موثرتر در

تدوين سند چش9م ا9نداز حمل و نقل ريلي است.

با تشکر از توجه شما

Documents

بررسی سند چشم انداز شرکت راه آهن جمهوری اسلامی ایران