حقوقی های جنبهپرداخت های کارتالکترونیکی

شاهین نسرین

صدقیانی تینا

چکاب فیضی دکتر

92پاییز

الکترونیکی پرداخت های سیستم موضوع الکترونیکی، های پرداخت در تواند می انچه

. است پول باشد، پرداخت ،نیست تعهد ایفای برای لزوما الکترونیکی، پرداخت

از یا واریز پول خود حساب از است ممکن کننده پرداختپرداخت پول دیگری به عوض بدون یا کند برداشت ان

کند. نظام طریق از که پرداختی اصلی، رابطه از نظر صرف

است قراردادی نتیجه شود، می انجام عنوان هر به بانکیهای بانک میان وگاه کننده پرداخت با بانک میان که

. شود می منعقد خود مشتریان با و همدیگر با مختلف

الکترونیک پرداخت مزایای مالی بهتر مدیریت پرداخت فیشهای بایگانی و ثبت را کاال دادن پس و تعویض امکان پرداخت رسید کتبی ثبت

. کند می تسهیل خرید تسهیل و تسریع فروشگاههای جمله از فروشگاهها تمام در استفاده قابل

اینترنتی سرقت و نقل و حمل کمتر ریسک وقت در جویی صرفه اشتباهات از ناشی ریسک کاهش

تاجر برای کارمندان مشتری پرداخت عدم ریسک انتقال

ثالث به تاجر از

پرداخت های سیستم اجزای دهنده ارایه موسسات

مالی خدمات

پرداخت ابزارهای

پایاپا و تسویه سیستمهای

این بر حاکم قوانین

سیستم

:وجود پرداخت خدمات ی دهنده ارائه موسسه تعدادی اوالدارد.

: ابزارهای دسته یک معرفی طریق از موسسات این ثانیا . پردازند می خدمات ارائه به پرداخت

:طریق از موسسات، فیمابین شده انجام مبادالت ثالثا. گردند می تسویه و پایاپای ها سیستم از تعدادی

:مقررات و قوانین سری یک اساس بر ترتیبات این رابعا . از استفاده با خطا بروز صورت در شوند می اجرا و اداره . بانک شود می فتق و رتق اتفاقات مقررات و قوانین همینو کند می نظارت ها سیستم این درست عملکرد بر مرکزی

. گیرد می دست در را سیستم از قسمتی حتی یا

پرداخت های سیستم های ویژگی

گمنامی کاربرد قابلیتتایید تبدیل قابلیتکارایی تعامل قابلیت پولی واحد چند اعتماد قابلیت رشد تواناییامنیت ردگیری قابلیتاطمینان استفاده قابلیت

کارتهای انواعپرداخت

موجودی. 1 برداشت کارتهایDEBIT CARD

نشده مشخص کارت از استفاده برای خاصی زمان مدتپولی. میزان اساس بر کارت در شده لحاظ ارزش است . است شده بدهکار کارت، ی دارنده حساب از که استبانک نزد نقدی موجودی کارت، دارنده بدهی کارت دربرداشت ان، محل از و نماید می واریز کارت ناشر

. گیرد می صورت1 : خودپرداز. دستگاه طریق از برداشت خودپرداز کارتهای

است.2 : نقدی. خرید یا کارتهای کاال خرید از بعد کارت، دارنده

از دستگاه و کند می دستگاه وارد را خود کارت خدمات،حساب موجودی به کرده خارج او حساب موجودی

. افزاید می فروشنده

خودپرداز طریق از که هنگامیرابطه گیرد صورت برداشت

. است قرض عقد حقوقی ان از خرید مراکز در که هنگامی

بین حقوقی شودرایطه استفادهعقد از مرکب قراردادی انها . با مشتری است حواله و قرضبانک به را خود پول حساب افتتاحتجاری مرکز هر از دهد می قرضبا کند خرید قراردا طرف بانکیرا ،پذیرنده کارت از استفادهخدمات و کاال بهای دریافت برای . شود می داده حواله بانک بهدارنده موجودی محل از بانک

. دهد می را حواله وجه

هزینه. 2 یا بهره بدون وام های کارتCHARGE CARD

مدت برای کننده صادر از شارژ کارت 45الی 30دارندهمی دریافت ماهیانه حساب صورت تراز با برابر وامی روزحساب. صورت دریافت با باید شارژ کارت تراز کند . ساختار گردد صفر یعنی شود، پرداخت کامال ماهیانهاین با است، اعتباری کارت شبیه بسیار هزینه کارتخود اعتباری تراز تواند نمی پول کارت دارنده که تفاوت . را خود بدهی مبلغ باید کارت این دارندگان کند تمدید را ( دوره کارت اعتبار زمانی دوره پایان در کامل طور به

. ) کنند پرداخت باز کارت از استفاده برای شده تعیین1 : خودپرداز. دستگاههای از بهره بدون استقراض کارتهای

. کنند دریافت بهره بدون قرض2 : مراکز. در ان طریق از بهره بدون نسیه خرید کارتهای

. کنند می خرید معین سقف تا تجاری

های کارت ان اول نوع دربهره بدون استقراضقرارداد حقوقی رابطه

. است بهره بدون قرض بدون نسیه خرید کارت

تشکیل عناصر بهره،صادر و دارنده دهندهکارت پذیزنده و کنندهبین حقوقی رابطه و است

. است حواله عقد انها

اعتباری. 3 یا بهره با وام های کارتCREDIT CARD

خرید به اقدام تواند می ان ارائه با اعتباری کارت دارنده . به بستگی کارت اعتبار دوره ل طو کند می خدمات و کاال . مبلغ باید کارت دارنده دوره، اتمام بعد دارد ان ناشرناشر با را ان سود نرخ عالوه به شده، استفاده اعتبارمی. کارت دارنده ناشر، توافقی شرایط اساس بر بپردازدبه دوره، اتمام از بعد را ناشر به خود بدهی مبلغ تواندهزینه وپرداخت پردازش با یا کند پرداخت کامل طوراعتباری قرارداد عبارتی به یا خود اعتباری تراز مربوطه، . اعتبار از شده استفاده مبلغ اگر کند تمدید را ناشر با خودکارت دارنده توسط شده، مشخص مدت در شده، داده

. شود می دریافت باالیی سود نشود بازپرداخت

1 : با. بهره با استقراض کارتهایهر زمان هر اعتباری، سقف رعایتدستگاه از داشتند، الزم که را مبلغیموسسات یا بانک خودپرداز های

. کنند دریافت نقد پول مالی،2 : صادر. بهره با نسیه خرید کارتهای

مراکز با توافق بعد ان کنندگانبه قرارداد، طرف خدماتی و تجاریبا دهند می فرصت دارندگانمراکز و ها فروشگاه به مراجعهرعایت قرارداد،با طرف خدماتیخدمات و کاال خرید اعتباری سقفدریافت برای را فروشنده کردهحواله کارت کننده صادر به ان بهای

دهند

o تشکیل عناصر بهره، با استقراض کارتهای ان اول نوع در . حقوقی رابطه است کارت دارنده و صادرکننده ان، دهنده . کارت، از استفاده با دارنده است بهره با قراردادقرض انهارا قرض ان بهره و اصل بازپرداخت با و گیرد می قرض

کند می تصفیهo ان دهنده تشکیل عناصر بهره، با نسیه خرید کارت در

بین حقوقی رابطه است کارت پذیرنده و دارنده و صادرکننده . برای را فروشنده خرید از پس مشتری است حواله انها . صادرکننده دهد می حواله صادرکننده به ان بهای دریافت

کند می تصفیه را مشتری بدهی باپرداخت،

پرداخت های کارت در دخیل عناصر کارت کننده صادر اقدام پرداخت های کارت انتشار به مالی موسسه یا بانک

. گذارد می مشتریان اختیار در خاص، ضوابط طی کرده،مراکز با انتشار، عملیات بر افزون ناشر موسسه یا بانکصورت در که کند می منعقد قرارداد خدماتی، و تجاریو خدمات کاال، ضوابط، مطابق کارت، دارندگان مراجعه

. دهد قرار انان اختیار در پول کارت دارنده با که است شرایطی واجد حقوقی یا حقیقی شخص هر

را ان کارت، کننده صادر مالی موسسه یا بانک به مراجعهوجه چرداخت بدون بتواند ان وسیله به تا کند می دریافتلزوم، مواقع در یا بخرد را نیاز مورد خدمات و کاالها نقد،

کند دریافت نقد پول

کارت پذیرنده با قراردادی اساس بر که مالی و خدماتی تجاری، مراکز کلیه

مراجعه صورت در تا کنند می توافق کارت کننده صادردر فقط را، او نیاز مورد نقد پول یا خدمات کارت، دارندگان . کاالها بهای قرارداد، طبق سپس کنند تقدیم کارت، ارائه قبال

کنند دریافت کننده صادر از را نقد پول معادل و خدمات و تسویه یا تهاتر کارگزار از فراتر را کارت پذیرش دایره خواهد می کارت کننده صادر

مالی موسسات و بانک نیازمند دهد، گسترس کشور و منطقه . موارد، این در کنند ایفا تسویه در را واسطه نقش که است ( که کسانی کارت پذیرنده با واسطه، مالی موسسه یا بانک ). ندارند قراردادی او با یا شناسد نمی را کارت کننده صادرمقررات، طبق دریافتی اسناد مقابل در تا بندد می قراردادطبق سپس کند، بستانکار را او حساب کارمزد، کسر از پس

بگیرد او از دارد، کارت کننده صادر با که قراردادی

فرآیند در کننده شرکت اجزای ساختارایران در اعتباری کارتهای

شتاب شبکهتبادل شبکه

اطالعات بانکی

مشتری

فروشنده کاال

بانک فروشنده

بانک مشتری

ید خر

و کاال

یافدر

ت دما

خت

طخ ایجاد

برای اعتباری مشتری

ساار

ل

رسیدل ارساوجه سال

ار

ی بها

ساح

تریش

مل

ساار

یدسر

پرداخت های کارت عمده ناشرانجهان در الکترونیک

ویزا موسسه

کارت اصلی ناشران از یکی . است ویزا موسسه فوق، های

کارت نوع سه ویزا، موسسهکارت شامل که کند می منتشر

کارت و بدهی کارت اعتباری، . به است پرداخته پیش های

جلوگیری و امنیت حفظ منظوراز دیگران استفاده سو از

انواع از یک هر دیگر، فرد کارترمزی کد یک دارای فوق کارت

صاحب اختیاز در که است . پیش های کارت در است کارت

ارزش کارت دارنده پرداخته،و پردازد می را کارت در لحاظ

. کند می خریداری را کارت

: مستر موسسه

که است امریکایی ای موسسهتوسط را کارت نوع چهار

های بانک و مالی موسساتشامل که کند می منتشر عضو

بدهی، کارت اعتباری، کارتکارت و پرداخت پیش کارت

. های کارت است پرداخت پسخاص مزیت به توجه با اعتباری

کارت به داده ارائه خدمات وکارت استاندارد، اعتباری

اعتباری کارت طالیی، اعتباریجهانی اعتباری کارت و پالتینی

. بدهی کارت و شوند می منتشربدهی کارت گروه سه در مستر

پالتینی و طالیی استاندارد،. شود می نقسیم

کارتهای شده شناخته های پروتکل و قوانینجهان در الکترونیکی :پرداخت

EMV(Europay, MasterCard, Visa) SET(Secure Electronic

Transaction) 3-D Secure SSL(Secure Sockets Layer)

EMV(Europay, MasterCard, Visa) 

تعریفو سی آی کارتهای میانی عملیات برای جهانی استاندارد یک

معامالت تایید جهت خودپردازها و فعال خرید های پایانه. بدهی کارتهای و اعتباری کارتهای

پیشینهبود ویزا و مسترکارت یوروپی، مشترک تالش این ابتدا در

. اکن استاندارد این داد تشکیل را وی ام ای توسط وکه ن . میشود مدیریت وی ام ای عام و شرکت بی سی جیسالهای در ترتیب به اکسپرس این 2009و 2004امریکن به . مه ماه در نهایتا و پیوستند ی و ام پی 2013ای یونیون چاینا

. آمد در استاندارد این عضویت بهفیزیکی، سطوح در را تعامالت وی ام ای استاندارد

ابزارهای و سی آی کارتهای بین اجرایی و داده الکترونیکی،تعریف بازرگانی معامالت برای سی آی کارت شناسایی

میکند.

SET(Secure Electronic Transaction)

( الکترونیکی ( ایمن تراکنش معامله 

تعریفسازی ایمن برای ارتباطات استاندارد پروتکل

های شبکه طریق از اعتباری کارتهای معامالت . اینترنت خصوص به غیرامن

و پروتکلها مجموعه بلکه پرداخت سیستم نهاز استفاده اجازه ها کاربر به که است چارچوبهایی

را اعتباری کارتهای موجود پرداخت سیستم ساختار . جذب در اما میدهد امن صورت به باز شبکه یک در

. خورد شکست بازار توجه

3-D Secure

برای اضافی امنیتی الیه یک عنوان به که است پروتکلی

بدهی و اعتباری کارتهای آنالین تراکنشهای و معامالت

. است شده طراحی

امنیت افزایش انگیزه با ویزا توسط پروتکل این

نام تحت نیز اکنون و شد تدوین اینترنتی پرداختهای

. میشود ارائه مشتریان به ویزا« توسط شده »تایید

توسط همچنین پروتکل این بر مبتنی خدمات

امن رمز « و نام با مسترکارت،

MasterCard Secure Codeمسترکارت«

توسط همچنین و

American Express وJCB International

. میگردد ارائه و میگیرد قرار استفاده مورد

SSL(Secure Sockets Layer)! پریزها امن الیه

ارتباط ایجاد جهت است امنیتی استاندارد تکنولوژی یکمشتری و سرور بین شده رمزگذاری

مانند حساس های داده امن انتقال امکان ال اس اساجتماعی امنیت های شماره و اعتباری کارتهای شماره

. آورد می فراهم راو اینترنتی گرهای جستجو بین که ای داده عادی طور به

ساده زبان به میشوند فرستاده اینترنتی های سرورپذیر آسیب سمع استراق مقابل در را شما که هستند

میکنند.

که است امنیتی پروتکل یک خاص طور به ال اس اس . میکند تعیین و توصیف را الگوریتمها استفاده چگونگیو لینک برای رمزگذاری متغیرهای ال اس اس پروتکل

. میکند تعیین میشوند منتقل که را داده

الکترونیک پرداخت حقوقی ماهیت

بانک و کارت دارنده بین عقد پرداخت، کارتهای در که است این بر اعتقاد

( یا کارت گیرنده ثالث شخص بین عقد که حالی در است قرض عقد

. است( حواله بانک و فروشنده

دستور برگشت غیرقابل یا برگشت قابل ماهیت

پرداخت

استفاده رمز و پرداخت کارت شماره از آن در که الکترونیکی پرداخت

پرداختی چنین متعرض توان نمی و است برگشت قابل غیر شود می

شد.

قابل گیرد می صورت کارت شماره انتقال با که پرداختی اما

. ) است) فسخ برگشت

واریز دستور

جابه برای وی اراده بیان کارت دارنده توسط را کارت شماره ارائه اگر

برای کار طلب به دادن اذن یا دیگر حساب به حسابی از وجوه جای

. است واریز همان اقتصادی حقوق در عملیات این بدانیم، وجه برداشت

پرداخت دلیل

با و شکل هر به دلیل ارائه بدانیم، حقوقی واقعه را پرداخت اگر

. بدانیم، حقوقی عمل را پرداخت اگر و است ممکن ابزاری هر

ارائه الکترونیکی های نوشته جدید قواعد رعایت با باید دلیل

اینکه. از نظر صرف ای رایانه دالیل پذیرش با اکنون شود

های قرینه باید است حقوقی عمل یا حقوقی واقعه پرداخت

. پیام تولید موارد بیشتر در گردد ارائه آن اثبات برای یکسانی

دلیل وجه دریافت بر مبنی فروشنده جانب از الکترونیکی

. گردد می محسوب پرداخت

صادر بانک به کارت دارنده بدهکاری پرداخت عدم فرض در

خواهد پیگیری بدهی وجه وصول تا کننده صادر موسسه کننده،

می. بیمه را ها بدهکاری این اعتباری و مالی موسسات و کرد

نمایند.

اعتباری های کارت زمینه در اجرا ضمانتاعتباری پرداخت کارتهای مورد در که خطرهایی از برخی

: است زیر شرح به دارند وجود

کارتهایسرقتی

سرقت موارد در کارت صاحب و دارنده مسئولیت بر اصل

موارد در مسئولیتی گونه هیچ کننده صادر بانک و است

. خود کننده صادر بانکهای و ندارد کالهبرداری یا جعل سرقت،

. میدانند بری مسئولیتها این از را

پول انتقال عملکرد در اشتباه که استثنایی موارد در گرچه

بانک متوجه مسئولیت است، بانک عملکرد در اشتباه از ناشی

. بود خواهد

رایانه از کارت شده ذخیره جزئیات سرقت

بازرگان

و نموده نفوذ بازرگان رایانهی به هکرها دارد امکان

. برای نمایند سرقت را آن اعتباری کارتهای اطالعات

اطالعات این که ای رایانه توان می خطر این با مقابله

نتوان تا نگهداشت منفرد طور به نموده، ذخیره را

. کرد پیدا دست آنها به اینترنت ازطریق

مطلبی زمینه این در ایران الکترونیکی تجارت قانون در

در خاص اجرایی ضمانت آن تبع به و نگردیده بیان

از اینکه مگر است، نشده بیان الکترونیکی پرداخت

در که الکترونیکی تجارت قانون چهارم باب عمومات

مواد مانند مجازاتهاست، و جرائم 75و 68و 67خصوص

. . نمائیم. استفاده ایران ا ت ق

الکترونیکی های پرداخت در پرداخت محل تعیینصالح دادگاه تعیین برای

محل خریدار بانک استقرار محلاین دادگاه و پرداخت تعهد اجرای. بود خواهد رسیدگی به صالح محل

محل که معناست ان به اینکننده مصرف خواه خریدار استقرار

نخواهد . موثر تاجر خواه و باشد :که محلی را پرداخت محل باید اوال

مستقر ان در حساب دارنده بانک. کرد محسوب است

:از پرداخت دستور صرف به ثانیاپرداخت کننده، پرداخت سویبانک باید بلکه گیرد نمی صورتوی پرداخت دستور کننده پرداخت . تعیین و اصلی نقش لذا کند تائید رابانک دوش بر پرداخت در کننده

. است کننده پرداخت

در فردی دارد امکان گاهیالمللی بین بانک شعب از یکیباز حساب خود اقامت محل درهای پرداخت که طوری به کند،از حقیقت در وی اینترنتیاین مادر یا اصلی شعبه طریقدیگر جغرافیایی منطقه در بانک . در وی حساب گیرد می صورتبانک نه است شعبه بانک نزددستور تکمیل برای مادروی حساب اطالعات پرداخت،در و گیرد می شعبه بانک از راطرف از پرداخت تائید صورترا پرداخت دستور شعبه، بانکمحل لذا کند، می نهایی و تائید . بود خواهد شعبه بانک پرداختمحل توان نمی اینجا درمالک را کننده پرداخت استقرار

دانست.

منابع:کتب:

چکاب، 1. فیضی نبی غالم دکتر بررسی با قربانوند، الکترونیک، تجارت حقوق قواعدقضاییه قوه تحقیقات و آموزش معاونت

رایانه، 2. علوم نشر نصرالله؛ امیر؛خانی، علیخانزاده، الکترونیک، 1385تجارت

ستار، 3. زرکالم، ایران؛ الکترونیک تجارت قانون با همران الکترونیک تجارت حقوقدانش، شهر حقوقی های پژوهش و مطالعات 1388موسسه

مقاالت:اطالع 4. و پژوهشی آموزشی، ماهنامه پژمان؛ اندیش، دور هوشمند، کارتهای انواع

شماره هشتم، سال ماه 91رسانی، دی ،1386کشتکار، 5. ایران، اقتصاد برای آن ضرورتهای و نیازها الکترونیک، پرداخت کارتهای

بیستم و یکصد شماره پنجم، سال اقتصاد، های تازه مریم،لیال 6. آرمیان، الکترونیک، پول مقرراتی و قانونی مسائل

7. PAYMENT CARD REGULATION AND THE (MIS)APPLICATION OF THE ECONOMICS OF TWO-SIDED MARKETS; J. Muris, Timothy; Columbia Business Law Review; 2005;

: اینترنتی های پایگاه.8www.isaca.org/Journal/Past-Issues/2000/Volume-6/Pages/Secure-Electronic-

Transaction-SET.9“Verified by Visa and MasterCard SecureCode: or, How Not to Design

Authentication”.10http://www.digicert.com/ssl.htm