Системийн шинжилгээ, зохиомж

Ñèñòåìèéí øèíæèëãýý áà çîõèîìæ ëåêö ¹1 Ã. Îäîí÷èìýã

1

Ìýäýýëýëèéí ñèñòåìèéí àãóóëãà áà ñèñòåìèéí îð÷èí

Ñèñòåì ãýæ þó âý? Ñèñòåì ãýäýã íü ººð õîîðîíäîî óÿàëäàà õîëáîî á¿õèé íýãæ

õýñã¿¿äèéí íèéëáýð öîãö ãýñýí óòãà á¿õèé systema ãýñýí Ãðåêñ ¿ãíýýñ ãàðàëòàé.

Ñèñòåì îðøèí áàéõ ¿íäýñ íü íýã áóþó ò¿¿íýýñ äýýø çîðèëãîä õ¿ðýõýýð

çàãâàð÷èëàãäñàí áàéäàãò îðøèíî. Ñèñòåìèéí òàëààð îëîí òîäîðõîéëîëò

áàéäàã.

• ªºð õîîðîíäîî óÿàëäàà õîëáîî á¿õèé ýëìåíò¿¿äèéí öîãö þì.

• Í¿äýíä õàðàãäàõ áîäèò ç¿éëñèéí õèéñâýðëýë þì.

• Òîäîðõîé çîðèëãî äîð íýãäñýí á¿ðýëäýõ¿¿í õýñã¿¿ä þì.

Ñèñòåì íü çààâàë çîðèëãîòîé áàñ äýä õýñã¿¿äýä ñàëäàã áàéõ ¸ñòîé. Äýä õýñã¿¿ä

íü 3 ÿíç áàéíà.

1. Äýä ñèñòåì

2. Á¿ðýëäýõ¿¿í õýñã¿¿ä

3. Ýëìåíò¿¿ä

Á¿ðýëäýõ¿¿í õýñýã áóþó äýä ñèñòåì¿¿ä ãýäýã íü ÿìàðâàà íýãýí ôèçèê áèåò

îéëãîëò òºñººëºë áàéæ áîëíî. Á¿ðýëäýõ¿¿í õýñýã íü ýíãèéí áàñ íèéëìýë áàéæ

áîëíî. Íèéò ñèñòåìèéí çîðèëãî íü äýä ñèñòåìèéí çîðèëîîñ èë¿¿ çýðýãëýëòýé

áàéõ ¸ñòîé. Ýëìåíò¿¿ä ãýäýã íü öààø çàäðàõã¿é ºãºãäëèéí õàìãèéí áàãà íýãæ

þì.

Ñèñòåìèéí øèíæ ÷àíàð

Ñèñòåìèéí øèíæ ÷àíðûã äàðààõ áàéäëààð àíãèëæ áîëíî.

• Çîõèîí áàéãóóëàëòûí øèíæ ÷àíàð: òóõàéí ñèñòåìèéí á¿òýö

äàðààëàëûã ¿ç¿¿ëäýã. Äýä ñèñòåìèéí õàðèëöàà õàìààðàë, ýðõ

ìýäëèéí á¿òýö, çàõèðàìæ òóøààëûí õîëáîîã ¿ç¿¿ëíý. Æèøýý íü:


2

. . . . . . . .

• Õàðèëöàí ¿éëäëèéí øèíæ ÷àíàð : ñèñòåìèéí íýã õýñýã íºãºº

õýñýãòýéãýý õàðèëöàí ¿éë÷ëýëöýæ áàéæ çîðèëãîî ãàðãàäàã.

Æèøýý íü : Õóäàëäàà ↔¯éëäâýðëýë

Ñàíàõ îé↔ ªãºãäºë, ïðîãðàìì

• Öîãö øèæ ÷àíàð : ñèñòåìèéí äýä õýñã¿¿ä ººð ººðèéí ãýñýí

çîðèëãîòîé. Òýäãýýð íü íýãäñíýýðýý íèéò ñèñòåìèéí çîðèëãûã

ãàðãàäàã.

Ñèñòåìèéí ýëìåíò¿¿ä

Àëèâàà ñèñòåì îð÷èíòîéãîî áàéíãà õàðèëöàí ¿éë÷ëýëöýæ áàéäàã áºãººä

¿éë÷ëýõ îð÷íîîñîî õàìààðàí áàéíãà ººð÷ëºãäºæ áàéäàã. Ñèñòåì íü äàðààõ

¿íäñýí ýëìåíò¿¿äòýé.

• Áîëîâñðóóëàëò ( ïðîöåññ ) : Îðîëòûí ãàðàëò áîëãîí õóâèðãàõ ¿éëäýë.

Èõýâ÷ëýí ñèñòåìèéí ãàðàëòààñ õàìààðàí îðîëòûã áººíººð ýñâýë

õýñýã÷èëñýí áàéäëààð áîëîâñðóóëäàã. Ãàðàëòûí òîäîðõîéëîëò

ººð÷ëºãäºõºä ïðîöåññ ìºí ò¿¿í÷ëýí îðîëòîä ÷ ººðëºëò îðíî.

Çàðèì òîõèîëäîëä áîëîâñðóóëàëòààñ õàìààðàí îðîëòûã ººð÷èëºõ

òîõèîëäîëä áîëîâñðóóëàëòààñ õàìààðàí îðîëòûã ººð÷èëºõ

òîõèîëäîë ãàðíà.

Çàõèðàë

Öåõ N Öåõ 1.

¯éëäâýðëýëèéí äýä çàõèðàë

Á¿ðòãýëèéí äýä çàõèðàë

Áîðëóóëàëòûí äýä çàõèðàë


3

• Õÿíàëò : Ñèñòåìèéã óäèðäàí ÷èãë¿¿ëýõ ¿íäñýí ýëìåíò.

• Óðâóó õîëáîî : Ñèñòåìèéí ãàðàëòûã ñòàíäàðò ãàðàëòòàé

õàðüöóóëñíààð îðîëò, ãàðàëò áîëîí áîëîâñðóóëàëòàíä

øààðäëàãàòàé ººð÷ëºëòèéã õèéíý. Ýíý íü ñèñòåìèéí øèíæèëãýýíïä

ìàø ÷óõàéûë ýëìåíò þì.

• Îð÷èí : Àëèâàà ñèñòåì îð÷íû äîòîð ¿éë àæèëëàãààãàà ÿâóóëäàã

ó÷èð îð÷íûã íºãºº òàëààñ Syper System ãýæ ¿çýæ áîëíî. ¯íýí

õýðýãòýý îð÷èí íü ñèñòåìèéí ¿éë àæèëëàãààã ÷èãë¿¿ëæ áàéäàã.

• Õ¿ðýý õèë õÿçãààð : Ñèñòåìèéí õ¿ðýýã õààãóóð õýðõýí õÿçãààðëàñíààð

íü îð÷íûã òîäîðõîéëîõ áîëîìæòîé.

Ñèñòåìèéí òºðºë

Ñèñòåì íü äàðààõ òºðë¿¿äòýé.

• Íýýëòòýé áà õààëòòàé : Îð÷èíòîéãîî á¿ðýí õàðüöàæ áàéâàë íýýëòòýé,

îð÷èíòîéãîî á¿ðýí áóñ õàðüöàæ áàéâàë õààëëòàé ñèñòåì ãýíý.

• Ôèçèê áà õèéñâýð : Ôèçèê áóþó îðøèí áàéãàà ñèñòåìèéã äàðààõ 2

õýñýãò õóâààäàã.

1. Ñòàòèê ñèñòåì : Ýíý íü òîãòâîðòîé îðøèæ áàéãàà

ñèñòåì þì.

2. Äèíàìèê ñèñòåì : Îðøèæ áàéãàà áîëîâ÷ áàéíãà

ººð÷ëºãäºæ áàéâàë äèíàìèê ñèñòåì ãýíý.

Õ¿íèé îðîëöîîòîé ìýäýýëýëèéí ñèñòåì

Ýíý ñèñòåìèéí ìýäýýëýë áîë àëèâàà ¿éë ÿâäàë òºëºâ áàéäëûí òàëààðõ

ýðãýëçýýã áàãàñãàäàã. Ìýäýýëýëèéí ñèñòåì íü ñèñòåìèéí øèíæýý÷ áà õýðýãëýã÷

õî¸ðûí õîîðîíä õàðèëöàí ¿éë àæèëëàãààíû ¿íäýñ áàéõ ¸ñòîé. Èéìä

ìýäýýëýëèéí ñèñòåì íü ìýäýýëýëèéã áîëîâñðóóëàõ ò¿¿íèéã òºëºâëºõ, õÿíàõ

çîðèëãîîð õýðýãëýã÷òýé õîëáîæ ºãºõ áîëíî. Ìºí õýðýãëýã÷èäýä ¿íäýñëýñýí

øõëãóóðèéí õ¿ðýýíä çàãâàð÷ëàäñàí òºõººðìæ ïðîöåäóð áîëîí ¿éëäëèéí


4

ñèñòåì, ïðîãðàìì õàíãàìæèéí îëîíëîã ãýæ ¿çäýã. Ìýäýýëýëèéí ñèñòåìèéã

äîòîð íü äàðààõ áàéäëààð àíãèëíà.

¯¿íä :

1. Ôîðìàëü : Ýíý íü çîõèîí áàéãóóëàëòòàé, àëáàí ¸ñíû ãýñýí ¿ã.

2. Ôîðìàëü áóñ : ìýäýýëýëèéí ñèñòåìèéã çîõèîí áàéãóóëààã¿é ãýñýí

¿ã.

Êîìïüþòåðò ¿íäýñëýãäñýí ìýäýýëýëèéí ñèñòåì

Ìýäýýëýëèéí óäèðäëàãûí áîëîí øèéäâýð ãàðãàõ òºâøèíãººð íü ñòðàòåãèéí,

óäèðäëàãûí, ¿éë àæèëëàãààíû ãýæ àíãèëíà.

• Ñòðàòåãèéí ãýäýã íü óðò óäààí õóãàöààíû òºëºâëºãºº

õóðèìòëàãäñàí ìýäýýëýëýýð øèéäâýðëýõ áîäëîãóóä îðíî. Æèøýý

íü : õ¿í àìûí ºñºëò, ñàíõ¿¿ãèéí õºðºíãº îðóóëàëòûí õàíäëàãà

çýðýã íü óäèðäëàãûí äýýä øàòíû øèéäâýðëýõ àñóóäàë ó÷èð

ñòðàòåãèéí ìýäýýëýë îðíî. Èéì òºðëèéí ìýäýýëýëèéã øèéôäâýð

ãàðãàã÷ ñèñòåìèéí òóñëàìæòàéãààð áîëîâñðóóëíà.

• Óäèðäëàãûí ãýäýã íü äóíä øàòíû óäèðäëàãàä øóóä õýðýãëýõýä

îðøèíî. Æèøýý íü : áîðëóóëàëòûí øèíæèëãýý, ìºíãº õºðºíãèéí

òºñºâ, ñàð æèëèéí òàéëàí, ìàÿãòûí òºñºâ çýðýã îðíî. Áîãèíî

ºîëîí äóíäøàòíû òºëºâëºëò îðíî. Èéì òºðëèéí ìýäýýëýëèéã

óäèðäëàãûí ìýäýýëýëèéí ñèñòåìýýð áîëîâñðóóëíà.

• ¯éë àæèëëàãààíû ãýäýãò áîãèíî õóãàöààíû ºäºð òóòìûí

ìýäýýëýë îðíî. Æèøýý íü : àæèë÷äûí öàãèéí á¿ðòãýë, îþóòíû

èðö, àãóóëàõàä áàéãàà á¿òýýãäýõ¿¿íèé òîî, áàíêíû îðëîãî,

çàðëàãûí ìýäýýëýëèéí õóóäàñ çýðýã îðíî. Èéì ìýäýýëýëèéã

ºãºãäºë áîëîâñðóóëàõ ñèñòåìýýð áîëîâñðóóëíà.


5

Áèçíåñèéí õýðýãöýýã êîìïüþòðààð õàíãàõ

ªíºº ¿åä ñèñòåìèéí øèíæèëãýýã øèéäâýðëýõäýý êîìïüþòåð ºðãºí õýðýãëýäýã

áîëñîí. Èéì ó÷ðààñ ñèñòåìèéí øèíæýý÷ õ¿ì¿¿ñèéã óäèðäàí çîõèîí áàéãóóëàõ

÷àäâàðòàé áàéõ çýðýãöýý êëìïüþòåðèéí òåõíîëîãèéã ìýääýã áàéõ øààðäëàãà

ãàð÷ èðíý. Ýíý íü õ¿í ìàøèíû ñèñòåì áºãººä òóñãàé ¿éë àæèëëàãààíû îëîí

òàëò ä¿ðñëýëýýýð óäèðäëàãûã õàíãàõ çîðèëãîîð áèé áîëñîí ìýäýýëýë

áîëîâñðóóëàõ á¿ëýã ôóíêö¿¿äèéí îëîíëîã þì. ªºðººð õýëáýë ìýäýýëýëèéí

ñèñòåìèéí îëîíëîã þì.

ªãºãäëèéí ñàí

Ýíý íü îëîí õýðýãëýã÷ íýãýíý çýðýã õýðýãëýýíèé ïðîãðàììûí òóñëàìæòàéãààð

õàíäàí áîëîâñðóóëæ áîëîõ õàðèëöàí õîëáîîòîé ¿ë äàâòàãäñàí ºãºãäë¿¿äèéí

öóãëóóëãà þì. Ýíä õàäãàëàãäàæ áàéãàà ìýäýýëýëèéã ºãºãäïëèéí ñàíã óäèðäàõ

ñèñòåìýýð õàíãàíà. ªãºãäëèéí ñàíã õýðýãëýñíèé äàâóó òàë íü äàðààõ áàéäëààð

èëýðõèéëýãäýíý. ¯¿íä áîëîâñðóóëàëò õèéõ õóãàöàà áàãàñíà. Ìºí á¿õ

õýðýãëýýíä òºâëºðñºí íýã áóþó õýä õýäýí ôàéë ýçýìøèíý. ªãºãäëèéí

äàâõàðäàë áàãàññàí ó÷èð õàäãàëàõ òºõººðºìæèéí çàéã õýìíýæ ÷àäíà. Áàñ

ºãºãäëèéí ñàíä íýã ë óäàà õàäãàëàõ áºãººä øààðäëàãàòàé ¿åäýý õýäýí ÷ óäàà

õàíäàõàä õÿëáàð áîëñîí.


1

Ñèñòåìèéã Õºãæ¿¿ëýõ Àìüäðàëûí Öèêë

( System Development Life Cycle )

ÑÕÀÖ - Ñèñòåìèéã Õºãæ¿¿ëýõ Àìüäðàëûí Öèêë

Ñèñòåìèéã õºãæ¿¿ëýõ àìüäðàëûí öèêë ãýäýã íü ìýäýýëýëèéí ñèñòåìèéã

áàéãóóëàõ ¿å øàò þì. Ñèñòåìèéã çîõèîí áàéãóóëàõ, ¿¿ñãýõýä ìàø îëîí õ¿í,

òîíîã òºõººðºìæ îðîëöäîã íàðèéí íèéëìýë ¿éë àæèëëàãàà þì. Ñèñòåìèéã

õºãæ¿¿ëýõ àìüäðàëûí öèêë íü 7 ¿å øàòòàé.

1. Õýðýãöýý øààðäëàãà òîäîðõîéëîõ: Ýíý ¿å øàòàä ñèñòåì ÿìàð áàéõ ¸ñòîé âý?

ãýäãèéã òîäîðõîéëíî. Õóó÷èí ñèñòåì ÿìàð ó÷ðààñ õýðýãëýã÷èéí õýðýãöýýã

õàíãàõã¿é áàéãààã ñóäëàæ, õàíãàõèéí òóëä øèíý ñèñòåìäýý ÿìàð ÿìàð

øààðäëàãà òàâèõèéã òîäîðõîéëíî. ªºðººð õýëáýë áîäëîãûí

äààëãàâàðûã ãàðãàíà.

2. Òåõíèê ýäèéí çàñãèéí ¿íäýñëýë òîãòîîõ: Ñèñòåìèéí íººö áîëîëöîîã

òîîöíî. ªºðººð õýëáýë ñèñòåìèéã áàéãóóëàõ ¿íý ºðòºã, õ¿í õ¿÷,

ìàòåðèàë òåõíèêèéã òîîöíî. Èíãýñíýýð ñèñòåìèéí ¿íý ºðòºãèéã

òîäîðõîéëæ øèíý ñèñòåìèéí õèð àøèãòàéã õàðóóëíà.

3. Ñèñòåìèéí øèíæèëãýý: Ýíý ¿å øàòàä îðøèí áàéãàà ñèñòåìèéí ôèçèê áà

ëîãèê çàãâàðûã ãàðãàäàã. Áàñ øèíý ñèñòåìèéí ëîãèê çàãâàðûã ãàðãàäàã.

ªºðººð õýëáýë òóõàéí ñèñòåìèéí òàëààðõ ìýäýýëýë öóãëóóëäàã ¿å øàò þì.

Ñèñòåìèéí øèíæèëãýýã õèéñíèé äàðàà äàðààõ àñóóäàëóóäàä õàðèó àâäàã.

• Õýí ¿¿íèéã õèéæ áàéíà?

• Õýí ¿¿íèéã õèéâýë çîõèõ âý?

• Õýçýý ¿¿íèéã õèéõ âý?

• Õýçýý õèéâýë çîõèõ âý?

• Õààíà ¿¿íèéã õèéæ áàéíà?

• Õààíà õèéâýë çîõèõ âý?

• Þó õèéæ áàéíà?

• Þó õèéâýë çîõèõ âý?

• ßàãààä ¿¿íèéã õèéæ áàéíà?

• ßàãààä ¿¿íèéã õèéõ áîëñîí áý?


2

• Õýðõýí õèéæ áàéíà?

• Õýðõýí õèéâýë çîõèõ âý?

4. Ñèñòåìèéí çîõèîìæ : Øèíý ñèñòåìèéí ëîãèê çàãâàð äýýð ¿íäýñëýí ôèçèê

çàãâàðûã ãàðãàäàã. ªºðººð õýëáýë çîõèîìæ íü òóõàéí ñèñòåìèéã õýðõýí

õèéõèéã òîäîðõîéëäîã. Ñèñòåìèéí çîõèîìæèéã õèéñíýýð äàðààõ

àñóóäàëóóä òîäîðõîé áîëäîã.

• Íèéò ñèñòåìèéí áîëîâñðóóëàëò þó áîëîõ áóþó ïðîãðàììûí

çîõèîìæ

• Íèéò ñèñòåìèéí îðîëòûí øààðäëàãà áóþó ÿìàð îðîëò

îðîõûã òîäîðõîéëîõ çàãâàð. Ýíý çàãâàð íü ìàÿãòûí çîõèîìæ

áîëîí òàéëàíãèéí çîõèîìæ þì.

• Íèéò ñèñòåìèéí ãàðàëòûí øààðäëàãà áóþó þó ãàðàõûã

òîäîðõîéëîõ çàãâàð áîëîõ òàéëàíãèéí çîõèîìæ

• Òóõàéí ñèñòåìèéí ôàéëûí çàãâàð

5. Ïðîãðàììûí êîä÷èëîë: Ïðîãðàììûí êîä áè÷íý. Æèøýý íü õÿíàëòûí

ïðîãðàìì, íººö ¿¿ñãýõ ïðîãðàìì, õàìãààëàõ ïðîãðàìì ãýõ ìýò.

6. Òåñòëýõ: Øàëãàãäñàí òàéëàíãèéí ¿ð ä¿í. Øàëãàõäàà ìîäóëü òóñ á¿ðýýð,

íýãäñýí ìîäóëèàð, íèéò ñèñòåìýýð øàëãàäàã.

7. Íýâòð¿¿ëýëò: Ýíý ¿å øàòààð ýöñèéí õýðýãöýý õàíãàãäñàí ýñýõ,

õàíãàãäààã¿é áîë çàñâàð ººð÷èëºëò õèéõ ýñýõèéã òîäîðõîéëäîã. Áàñ

õýðýãëýã÷èéí çààâàð, ãàðûí àâëàãà, ñèñòåìèéã ¿íýëñýí ýöñèéí ä¿ãíýëò

çýðýã íü îðíî.

ÑÕÀÖ-í ¿¿ñýë õºãæèë

Ñèñòåìèéã õºãæ¿¿ëýõ àìüäðàëûí öèêëèéã ¿¿ñýë õºãæëººð íü 4 àíãèëäàã.

1. Óëàìæëàëò ÑÕÀÖ: Ýíý ¿åä ¿ðãýëæèëñýí ¿ã, õ¿ñíýãò àøèãëàäàã áàéñàí

ó÷ðààñ ¿ð ä¿í íü îéëãîõîä õ¿íäðýëòýé áàéñàí.

2. Á¿òýöëýãäñýí ÑÕÀÖ: Ýíý ¿åýñ ãðàôèê õýðýãñýë àøèãëàõ áîëñîí. Æèøýý

íü: Îáúåêòûí õîëáîîñûí äèàãðàìì, ºãºãäëèéí óðñãàëûí äèàãðàìì,


3

á¿òöèéí ñõåì, øèéäâýðèéí ìîä, øèéäâýðèéí õ¿ñíýãò, á¿òýöëýãäñýí àíãëè

õýë ãýõ ìýò.

3. CASE õýðýãñýëòýé ÑÕÀÖ: Ýíý ¿åñ ýõëýí êîìïüþòåðèéí òóñëàìæòàéãààð

ïðîãðàìì õàíãàìæèéã áîëîâñðóóëäàã áîëñîí. Ýíý õýðýãñýëèéí çîðèëãî íü

ñèñòåìèéí øèíæýý÷èäèéí øèíæèëãýý çîõèîìæ õèéõ ïðîöåññèéã

õºíãºâ÷èëæ, õÿëáàð÷èëæ, ìåõàíèê ãàð àæèëëàãààã óñòãàõàä îðøèíî.

CASE - Computer Aided Software Engineering

4. Îáúåêò õàíäàëòàò ÑÕÀÖ: Ýíý ¿åñ ýõëýí ïðîãðàìì÷ëàëä îáúåêò õàíäàëòàò

òåõíîëîãèéã àøèãëàõ áîëñîí.

Ñèñòåìèéã ººð÷èëºõºä õ¿ðãýäýã õ¿÷èí ç¿éë¿¿ä : Ñèñòåìèéã ººð÷èëºõºä

õ¿ðãýäýã 2 õ¿÷èí ç¿éë áàéäàã.

1. Ãàäààä õ¿÷èí ç¿éë:

• Çàñãèéí ãàçàð

• ªðñºëäºã÷

• Õýðýãëýã÷

• Ìºíãºíèé õàíø

2. Äîòîîä õ¿÷èí ç¿éëä íü ñèñòåìèéí øèíæýý÷ ººðºº îðíî.

Óäèðäëàãûí ìýäýýëýëèéí ñèñòåìèéí çîõèîí áàéãóóëàëò

Óäèðäëàãûí ¿éë àæèëëàãàà òîâ÷ òîäîðõîé, ¿íýí çºâ, øóóðõàé ìýäýýëýë äýýð

òóëãóóðëàäàã. Óäèðäëàãûã îëîí òàëò ìýäýýëýëýýð ò¿ðãýí øóóðõàé õàíãàõàä

÷èãëýãäñýí ìýäýýëýë áîëîâñðóóëàõ õ¿í, ìàøèíû ñèñòåìèéã óäèðäëàãûí

ìýäýýëýëèéí ñèñòåì ãýíý. ( ÓÌÑ ) Àæèë çîõèîí áàéãóóëàõ ãýäýã íü àæëûí

ýëìåíò íýã á¿ðèéã á¿ëýãëýí, õàðãàëçàõ ìóæ õ¿ðýýã íü òîäîðõîéëîõ ÿâäàë þì.

Íèéòëýã õýëáýðèéí ÓÌÑ-èéí çàãâàðûã ¿ç¿¿ëüå.


4

1. Çàõèðãàà òºëºâëºëò õýñãèéí ¿¿ðýã íü:

• Õýðýãëýã÷òýé õàðüöàõ õàðüöààã çîõèöóóëàõ, õýðýãëýã÷èéí

øààðäëàãûí ººð÷ëºëòèéã õ¿ëýýí àâàõ

• Àæèë÷èí àëáàí õààã÷èéã ñîíãîõ, ñóðãàõ, ïðîãðàìì õàíãàìæ áà

òåõíèê õàíãàìæèéí ººð÷ëºëòèéã õàðüöóóëàõ

• Íèéò ÓÌÑ-èéí òºñºâ ¿éë àæèëëàãààíû òºëºâëºëò ã¿éöýòãýëèéã

õàíãàõ

2. Ñèñòåìèéí øèíæèëãýý áà çîõèîìæèéí á¿ðýëäýõ¿¿í õýñýãò ñèñòåìèéí

øèíæýý÷, çîõèîìæ ãàðãàõ àæèëòàíãóóä îðäîã. Ýäãýýð íü ñòàíäàðòûã

õºãæ¿¿ëýõ ñèñòåìèéí øèíæèëãýý çîõèîìæ õèéõ àðãà÷èëàëûã

áîëîâñðîíãóé áîëãîõ çýðýã àæèë ¿¿ðã¿¿äèéã ã¿éöýòãýíý. Ýíý íü á¿òýö

çîõèîí áàéãóóëàëòûí õóâüä äàðààõ 2-í õýëáýðòýé áàéæ áîëíî.

• Òºñºëä õàíäëàãàòàé çîõèîí áàéãóóëàëò : Ýíý çîõèîí

áàéãóóëàëò íü õÿçãààðëàãäìàë òºñºë áîëîâñðóóëàõ íºõöºëä

òîõèðîìæòîé.

Ñ/Ø, Ñ/Ø. . . . . .Ñ/Ø Ñ/Ø, Ñ/Ø. . . . . .Ñ/Ø Ñ/Ø, Ñ/Ø. . . . . .Ñ/Ø

Çàõèðàë

Çàõèðãàà òºëºâëºëò

ÑØÇ-í õýñýã

Ïðîãðàììûí õýñýã

Òóñëàõ ¿éë àæèëëàãààíû õýñýã

ÑØÇ-ûí õýñãèéí ìåíåæåð

Òºñºë 1 Òºñëèéí óäèðäàã÷




5

• Íýãäñýí õàíäëàãàòàé çîõèîí áàéãóóëàëò : Ýíý çîõèîí

áàéãóóëàëòûí îíöëîãî íü õÿíàëò ºíäºð áàéõûã øààðäàíà.

Øèíæýý÷èä îëîí ÿíçûí ñèñòåì äýýð àøèãëàíà. Á¿õ øèíæýý÷èä

íýã àæèë äýýð òºâëºðºí òóõàéí àæëàà äóóñàíãóóò äàðààãèéí

òºñºëä øèëæèíý.

3. Ïðîãðàììûí õýñýãò õýðýãëýýíèé áîëîí ñèñòåìèéí òåõíèê õàíãàìæ

áîëîâñðóóëàõ, ïðîãðàìì õàíãàìæèä çàñâàð ¿éë÷èëãýý õèéõ, ñàéæðóóëàõ

áàðèìò áè÷ãèéã áîëîâñðóóëàõ àæèëòíóóä îðíî. Ïðîãðàìì çîõèîã÷èä

èõýíõ òîõèîëäîëä ñèñòåìèéí øèíæýý÷òýé íýã òºñëèéí áàãò îðîí

àæèëëàäàã.

4. Òóñëàõ ¿éë àæèëëàãààíû õýñýãò àæèëòíóóä ºãºãäºë áýëòãýõ áóþó

ºãºãäëèéí ñàí á¿ðä¿¿ëýõ êîìïüþòåðèéí òåõíèê õàíãàìæèéí

àæèëëàãààã õàíãàõ, áàðàà ìàòåðèàëûí õàíãàìæèéí àñóóäëûã

õàðèóöàíà.

ÑØÇ-èéí õýñãèéí

Íèéò ÑØ-èéí

ÑØÇ-èéí õýñãèéí

Á¿ðòãýë òîîöîîíû Áîëîâñîí

õ¿÷íèé


1

Ñèñòåìèéí øèíæèëãýý

Ñèñòåìèéí øèíæèëãýý íü îðøèí áàéãàà ñèñòåìèéã çàäëàí á¿ðýëäýõ¿¿í õýñýã,

äýä ñèñòåì, ýëìåíò¿¿äýä ñàëãàí àâ÷ ¿çýí (ñèñòåìèéí á¿òöèéã òîäîðõîéëæ

áàéíà ãýñýí ¿ã ) òóõàéí àñóóäàëûã øèéäâýðëýõ îíîâ÷òîé ñèñòåì áàéãóóëàõ,

òºëºâëºãºº ãàðãàõ ¿éë àæèëëàããàà þì. Çºâõºí áàéãàà ýëìåíòèéã ñóäëàõ

òîäîðõîéã¿é òàâüñàí çîðèëãîä õ¿ðýõèéí òóëä øèíý á¿ðýëäýõ¿¿í õýñã¿¿äèéã

¿¿ñãýíý.

Ñèñòåìèéí øèíæèëãýý íü ÑÕÀÖ-ûí ÷óõàë ¿å øàò þì. Ñèñòåìä

øèéäâýðëýãäâýë çîõèõ àñóóäëóóäûã ñóäàëæ çîðèëãîä õ¿ðýõèéí òóëä þó õèéõ

¸ñòîéã òîäîðõîéëíî. Ñèñòåìèéí øèíæèëãýý õèéñíýýð ãàðàõ àëäàà áîëîí

ãàðñàí àëäààã ç¿ãøð¿¿ëýõ ºðòãèéã áàãàñãàíà. Ñèñòåìèéí øèíæèëãýýã

àìæèëòã¿é õèéâýë øèéäâýðëýãäýýã¿é àñóóäàë çîõèîìæèéí ¿å øàòàíä î÷èíî.

Õýðâýý ýíý àñóóäàëóóä çîõèîìæèéí øàòàíä èëýðýõýä òºäèéëýí èõ îðîéòîîã¿é

áàéíà ãýæ ¿çýæ áîëíî.

Øàëãàõ ýñâýë øèíý ñèñòåìèéã ñóóðèëóóëàõàä ýíý àñóóäàë èëýð÷ áîëíî.

Èéìä àëäàà õýäèé ÷èíýý îðîé èëýðíý òºäèé ÷èíýý ç¿ãøð¿¿ëýõ çàðäàë èõýñíý.

Ò¿¿í÷ëýí ýíý íü ñèñòåìèéí ÷àíàð, íàéäâàðòàé àæèëëëàãàà, óÿí õàòàí øèíæ

çýðýãò ñºðãººð íºëººëíº. Èéìä ñèñòåìèéí øèíæèëãýýã èë¿¿ íàðèéâ÷èëñàí

ò¿âøèíä õèéõ õýðýãòýé. Ñèñòåìèéí çîðèëãî íü ñèñòåìèéã á¿ðä¿¿ëæ áàéãàà

ýëìåíò òóñ á¿ðèéí õàðèëöàí çîõèöñîí ¿éë àæèëãààíààñ òîäîðõîéëîãääîã ó÷èð

ýëìåíò íýã á¿ðèéí ñèñòåì äýõ ¿¿ðýã ÷óõàë áàéäàã.

Ãýõäýý çàðèì íýã ýëìåíòèéã òóñàä íü ñàéæðóóëàí õºãæ¿¿ëýõ íü íèéò

ñèñòåìèéí õºãæèëä íºëººëºõã¿é áàéæ áîëíî. Æèøýý íü: Àâòî ìàøèíû ýä

àíãèóä. Ñèñòåìèéã õºãæ¿¿ëýõäýý äýýðýýñ íü äîîøîî áóþó áàãö õýñãýýñ íü

á¿ðýëäýõ¿¿í õýñýã ðóó íü ñóäëàæ áîëäîã. Ýñâýë äîîðîîñ íü äýýøýý áóþó

Îðøèí áàéãàà ñèñòåì

Øèíý ñèñòåìèéí òºëºâëºãºº

ÑÈÑÒÅÌÈÉÍ ØÈÍÆÈËÃÝÝ


2

á¿ðýëäýõ¿¿í õýñãýýñ íü áàãö õýñýã ðóó íü ñóäëàæ áîëíî. Ñèñòåìèéí øèíæýý÷

þóíû ºìíº õèéõ àæëàà òºëºâëºäºã.

Ñèñòåìèéí òºëºâëºëò

Ñèñòåìèéí øèíæýý÷ íü òºñëèéã àìæèëòòàé äóóñãàõûí òóëä òºñëèéã çºâ

óäèðäàõ áóþó õÿíàõ ¿¿ðýãòýé. Òºëºâëºëòºíä òºñëèéí ãèø¿¿äèéí õèéõ ¿éë

àæèëëëàãààã òîãòîîí õóâèàðëàæ, ò¿¿íèéã áèåë¿¿ëýõýä øààðäàãäàõ õóãàöààã

¿íýëýõ àæëóóä îðíî.

Òºñëèéí õýðýãëýã÷ òýíä õÿíàëò òàâüæ òºëºâëºëò ã¿éöýòãýëèéã õàðüöóóëíà.

Ñèñòåìèéí øèíæýý÷èä òàâèãäàõ ýõíèé çîðèëãî áîë õèéõ àæëàà

òîäîðõîéëîõ þì. Ñèñòåìèéí øèíæýý÷èéí õèéõ àæëûí ýõíèé òºâøèí ÑÕÀÖ

áàéõ íü òîäîðõîé þì. Ñèñòåìèéí øèíæýý÷ íü òºñëèéí ýõýíä òºñëèéã

øèíæèëãýý, íýâòð¿¿ëýëò, çîõèîìæ ãýæ 3 àíãèëíà.

ªãºãäëèéã öóãëóóëàõ

ªãºãäëèéí óðñãàë ä¿ðñëýõ Øèíæèëãýý

Òåõíèê áîëîí ýäèéí çàñãèéí ¿íäýñëýëèéã

òîîöîîëîõ

Îðóóëàõ ºãºãäëèéí çîõèîìæ

Îðîëò, ãàðàëòûí çîõèîìæ Çîõèîìæ

ªãºãäëèéí çîõèîí áàéãóóëàëò

Ñóóðüëóóëàõ Íýâòð¿¿ëýëò

Ä¿ãíýõ

Äàðààõ òºâøèíä ñèñòåìèéí øèíæýý÷ äýýðõ àëõàì á¿ðèéã äàõèí äýä àæëóóäàä

õóâààí àâ÷ ¿çíý. Æèøýý íü:


3

Àëõàìóóä Àñóóäëóóä Õóãàöàà

(õîíãîîð)

ßðèëöëàãà ÿâóóëàõ 3-7

Àíêåò àñóóäàë ÿâóóëàõ 4 ªãºãäºë öóãëóóëàõ

Áàéãóóëëàãûí áàðèìò áè÷èãòýé òàíèëöàõ 4

ªãºãäëèéí óðñãàëûã øèíæëýõ 5

ªÓÄ áàéãóóëàõ 2-7 ªãºãäëèéí óðñãàë

ä¿ðñëýõ ªãºãäëèéí óðñãàëûí çàãâàðûã òàíèëöóóëàõ 2

Òåõíèêèéí ¿íäýñëýë òîãòîîõ 2 Òåõíèê áîëîí ýçèéí

çàñãèéí ¿íäýñëýë Ýäèéí çàñãèéí ¿ð àøãèéí òîîöîî ãàðãàõ 2

Òºñëèéí òºëºâëºëòèéí õ¿íäðýëòýé õýñýã íü òóõàéí àæëûã õèéæ äóóñãàõàä

çàðöóóëàãäàõ õóãàöààã òîîöîõ àñóóäàë þì. ¯¿íèéã òîäîðõîéëîõîä òîãòñîí

ä¿ðýì áàéã¿é áºãººä ñèñòåìèéí øèíæýý÷ ººðèéí äàäëàãà òóðøëàãûí õ¿ðýýíä

øèéäâýðëýíý. Õóãàöààã òîäîðõîéëîðäîî òóõàéí àæèëûã õèéæ äóóñãàõ õàìãèéí

áîãèíî, õàìãèéí ¿íýí çºâä îéðòñîí, õàìãèéí öààä òàëûí õóãàöàà ãýñýí 3

õóãàöààíû äóíäàæààð îëäîã.

PERT äèàãðàììûí àðãà

Ýíý àðãà íü 1950 îíä ¿íäýñëýãäñýí. Òºñëèéí ººð õîîðîíäîî õàðèëöàí

õîëáîãäñîí àæëóóäûí ñ¿ëæýý õýìýýí ¿çýæ ñóìààð õîëáîãäñîí çàíãèëààíóóäàä

ä¿ðñýëíý. Çàíãèëààã ýõëýë òºãñãºëººð òýìäýãëýíý. Íýã çàíãèëàà íü íýã àæëûí

ýõëýë, íºãºº àæëûí òºãñãºë áîëæ áàéäàã. Ñ¿ëæýýã ¿íýëýõäýý ÿìàð àæëóóä ãîë

çàì äýýð áàéðëàæ áàéãààãààð íü ¿íýëäýã. PERT íü ñóäàëãàà øèíæèëãýý õèéæ

ñèñòåìèéã õºãæ¿ëýõýä àæèëä øààðäàãäàõ íººö òîäîðõîéã¿é íºõöºëä õýðýãëýõ

íü òîõèðîìæòîé. Ñ¿ëæýýí äýýðõ õàìãèéí óðò çàìûã ãîë çàì ãýíý. PERT

àøèãëñíààð :

• Òºñºë äýõ àæëóóäûã òîäîðõîéëíî.

• Àæëûã õóãàöààíû äàðààëàëä îðóóëíà.

• Àæèë íýã á¿ðèéã ã¿éöýòãýõýä øààðäàãäàõ õóãàöàà, àæèë õîîðîíäûí

õîëáîî, íèéò òºñºëä øààðäàãäàõ õóãàöààã òîîöäîã.


4

• Äàíãààð íü áîëîí õàìò ã¿éöýòãýãäýõ ãîë àæëóóä, òýäãýýðèéã ã¿éöýòãýõýä

çàðöóóëàãäàõ íèéò õóãàöààã òîäîðõîéëîõ

• Òóñäàà õèéãäýõ øààðäëàãàòàé, á¿ãä íèéëñíýýð íèéò òºñëèéí ¿ðãýëæèëýõ

õóãàöààã èëýðõèéëýõ ÷óõàë àæëóóäûã òîäîðõîéëîõ

• Ã¿éöýòãýëèéí ÿâöàä ãàð÷ áîëîõ çàðèì íýã ñààòàë íü íèéò ñèñòåìèéí

õóãàöààíä íºëºº ¿ë ¿ç¿¿ëýõ ãîë áóñ àñóóäëûã òîäîðõîéëîõ ãýõ ìýò

ýäãýýð àðãà÷èëàëààð òºñëèéí óäèðäëàãûã õàíãàíà.

Critical Path Method ( CPM ) áóþó áîãèíî çàìûí àðãà

CPM íü PERT àðãàòàé òºñòýé òºñëèéí òºëºâëºëòºíä õóâèðãàëò õèéäýã. PERT

íü õóãàöààã ãîë áîëãîí àâ÷ ¿çäýã áîë CPM íü õóãàöààã íººöòýé íü àâ÷

¿çäýãýýðýý ÿëãààòàé. Íººö ãýäýã íü õýðýãöýý þì. Æèøýý íü õýäýí õ¿í àæèëëàõ

ãýõ ìýò. Äàðààõ æèøýýíä ôàéëä ººð÷èëºëò õèéõ ïðîãðàììûí òºñëèéí äàãóó

õèéãäýõ àæëóóäûã òîäîðõîéëñîí áàéíà.

Ôàéë ºãºãäºõ ñèñòåì

Àæëûí

¹

Àëüòåðíàòèâ

äóãààð

ªìíºõ

àæëûí ¹ Àæëûí íýð

Õóãàöàà

(ºäðººð)

A ( 1, 2 ) - Ïðîãðàììûí á¿òýöèéí çîõèîìæ 30

B ( 2, 3 ) A Ïðîãðàììûí ëîãèêèéã ä¿ðñëýõ 12

C ( 3, 4 ) B Õÿíàëòûí ïðîãðàììûí çîõèîìæ 8

D ( 3, 5 ) B Çàñâàðëàõ ïðîãðàììûí çîõèîìæ 15

E ( 3, 6 ) B Òàéëàíãèéí ïðîãðàììûí çîõèîñæ 7

F ( 4, 7 ) C Õÿíàëòûí ïðîãðàììûí êîä÷ëîë 2

G ( 4, 8 ) C Õýðýãëýã÷èéí çààâàð áîëîâñðóóëàõ 5

H ( 5, 9 ) D Çàñâàðëàõ ïðîãðàììûí êîä÷èëîë 6

I ( 6, 11 ) E Òàéëàíãèéí ïðîãðàììûí êîä÷èëîë 3

J ( 7, 10 ) F Õÿíàëòûí ïðîãðàììûí òåñò÷ëýë 2

K ( 10,12 ) G, J, L Õÿíàõ áîëîí çàñâàðëàõ ïðîãðàììûí

òåñò÷ëýë

2

L ( 9, 10 ) H Çàñâàðëàõ ïðîãðàììûí òåñò÷ëýë 4

M ( 11, 12 ) I Òàéëàíèéí ïðîãðàììûí òåñò÷ëýë 1

N ( 12, 13 ) K, M Ïðîãðàììûí íýãäñýí òåñò÷ëýë 4


5

Äýýðõ ºãºãäëººñ àæëûí äèàãðàìì áàéãóóëúÿ.

2 2

8 5 4 2

30 12 15 6 4

7 3 1

Ñ¿ëæýýã áàéãóóëñíèé äàðàà òóõàéí àæëûã ýõëýñíýýñ äóóñàõ õ¿ðòýë ã¿éöýòãýõýä

çàðöóóëàãäàõ õóãàöààã õîîðîíä íü íýìæ òºñºëä øààðäàãäàõ íèéò õóãàöààã

òîäîðõîéëíî. Ñ¿ëæýýí äýõ õàìãèéí óðò çàìûã ãîë çàì ãýíý. Ýíý æèøýýí äýýð

4-í çàì áàéíà.

Çàìûí

òîî Çàì

Íèéò

çàì

1. 1-2-3-4-7-10-12-13 60

2. 1-2-3-4-8-10-12-13 61

3. 1-2-3-5-9-10-12-13 73

4. 1-2-3-6-11-12-13 57

3

6

5

104

2 13

11

8

1

7

9 12


1

Ìýäýýëýë öóãëóóëàõ

Òºñëèéã ýõë¿¿ëæ òóõàéí ñèñòåìèéí òàëààð òîäîðõîé îéëãîëò àâñíû äàðàà

òóõàéí ñèñòåìèéí òàëààð ìýäýýëýë öóãëóóëäàã. Ìýäýëýë îëæ àâàõ íü ºíäºð

ìýäðýìæ, çîõèõ óð ÷àäâàð, ÿìàð ìýäýýëýëèéã õààíààñ õýðõýí çîõèîí áàéãóóëàõ,

ìýäýýëýëèéí íàéäâàðòàé ¿íýíý çºâ áàéäëûã õàíãàõ àðãà çàìûí òàëààð äàäëàãà

òóðøëàãàòàé áàéõûã øààðäàíà. Ýíý íü òîãòñîí õýâ ìàÿã áèø þì. Ìýäýýëýëèéã

ÿàæ öóãëóóëàõ íü ñèñòåìèéí øèíæýý÷ýýñ õàìààðäàã. Ìýäýýëýë õýðõýí

öóãëóóëàõ òàëààð øèéäýõèéí ºìíº ÿìàð ìýäýýëýë õýðýãòýéã óðüä÷èëàí

òîãòîîíî. Ãóðâàí ÿíçûí ìýäýýëýëèéã àâ÷ ¿çäýã.

1. Ìýäýýëýëèéí òºðºë : Ìýäýýëýëèéí ñèñòåìèéí îð÷èí ò¿¿íèé òºðºë

àòîìàòæóóëàëòàíä ÿìàð íºëºº ¿ç¿¿ëýõýä èëýð¿¿ëýí òîãòîîõîä ãîë ýõ

¿¿ñâýð áîëíî. Áàéãóóëëàãûí áîäëîãî, çîðèëãî, á¿òýö çîõèîí áàéãóóëàëò

ïðîãðàìì÷ëàëä õýð íºëººòýéã ñóäëàäàã.Áàéãóóëëàãûí ÿâóóëæ áóé

áîäëîãî íü ò¿¿íèé ¿íäñýí ¿éë àæèëëàãààã èëýðõèéëäýã. Ýöñèéí

çîðèëãîä õ¿ðýõ áîäëîãî íü ä¿ðýì çààâàð áîëîí õýðýãæèíý. Àæèë÷èäàä

çîõèóëñàí àæëûí çààâðóóä, óäèðäëàãàä ÷èãëýëèéí òîâõèìîëóóä, æèëèéí

ýöñìéí òàéëàí òýíöýë, ìýäýýëýë ÷óõàë õýðýãñýë þì. Áîäëîãî çîðèëãûã

òîäîðõîéëñíèé äàðàà óäèðäëàãûí õàíäëàãà çýðãèéã èëýðõèéëñýí çîõ îí

áàéãóóëàëòûí á¿òöèéã ñõåìýýð ä¿ðñëýíý. Èõýíõ íýãæ áàéãóóëëàãóóä

òîâ÷ òàíèëöóóëëàãòàé áàéäàã áà çîõèîí áàéãóóëàëòûí á¿òöèéã òóñãàñàí

áàéäàã.

2. Õýðýãëýã÷èéí òàëààðõ ìýäýýëýë : ìýäýýëýëèéí ººð íýã õýëáýð áîë îäîî

îðøèí áàéãàà ñèñòåì îäîî àæèëëàæ áóé õ¿ì¿¿ñ òýäãýýðèéí àæèë

¿¿ðãèéí õàðèëöàà õîëáîî, õ¿ì¿¿ñ õîîðîíäûí õàðèëöààíû òóõàé

ìýäýýëýë îðíî. Ýíý íü áàéãóóëëàãûí á¿òýö çîõèîí áàéãóóëàëòûí

òàëààðõ ìýäýýëýë óëàì á¿ð òîäîðõîé áîëíî. Ìºí õýíòýé õàìòðàí

àæèëëàæ áàéãàà íü òîäîðõîé áîëíî. Îäîî îðøèí áàéãàà ñèñòåìä

àæèëëàæ áóé õ¿ì¿¿ñ òýäãýýðèéí àæèë ¿¿ðãèéí õîëáîî, õ¿ì¿¿ñ

õîîðîíäûí õàðèëöààíû òóõàé ìýäýýëýë îðíî.

3. Àæèë ¿¿ðãèéí òàëààðõ ìýäýýëýë : ñèñòåì äýõ ÿíç á¿ðèéí öýã¿¿äýä

ºãºãäºë õýðõýí õóâèð÷ äàìæèæ áóéã õàðóóëàõ áà ¿¿íèéã ñèñòåìèéãí


2

åðºíõèé àæèëëàãààã èëýðõèéëñýí áëîê ñõåìýýð ýñâýë ºíºíäëèéí

óðñãàëûí äèàãðàììààð èëýðõèéëíý. ªãºãäëèéí óðñãàëûí äèàãðàìì íü

ìýäýýëýëèéí ýõ ¿¿ñâýðýýñ õýðõýí õóâèðñààð ýöñèéã õóâèëáàðò õ¿ð÷

áàéãààã õàðóóëäàã áîë ñèñòåìèéí ôèçèê ¿éë àæèëëàãààã ä¿ðñëýí

õàðóóëäàã.

Ìýäýýëýë öóãëóóëàõ õýðýãñýë¿¿ä

Àëèâàà 2 òºñºë èæèë áàéõ ÿâäàë õîâîð òîõèîëääîã. Ýíý íü øèíæýý÷ýýñ

ìýäýýëýë öóãëóóëàõ õýðýãñýë áà òóõàéí íºõöõëä õýðõýí øèéäýõýýñ õàìààðíà.

Èéì õýðýãñýëèéã àøèãîàõ ñòàíäàðò ä¿ðýì áàéäàãã¿é. Õàìãèéí ãîë íü

òîäîðõîé áàéõ àëü áîëîõ õýðýãëýã÷òýé õîëáîî òàñëàõíã¿é áàéõ õýðýãòýé.

Ìýäýýëýëèéã ÿíç á¿ðèéí àðãààð öóãëóóëæ áîëíî. Äàðààõ ò¿ãýýìýë õýðýãëýãäýõ

àðãà áàéäàã. ¯¿íä :

1. Áàðèìò áè÷èã, õîëáîãäîõ íîì çîõèîë öóãëóóëàõ

2. Áîäèò áàéäàëä àæèãëàëò õèéõ

3. ßðèëöëàãà õèéõ

4. Àíêåò ñóäàëãàà õèéõ

1. Õîëáîãäîõ íîì çîõèîë, áè÷èã áàðèìò ñóäëàõ : Ìýðãýæèëèéí

õîëáîãäîëòîé çààâàð, íîì çîõèîë, áè÷èã áàðèìò, çàñãèéí ãàçðûí õóóëü

òîãòîîìæ çýðãèéã öóãëóóëæ ñóäëàäàã. Ñºðºã òàë íü öàã õóãàöàà èõ

îðäîã. ¯íýí áàéõ ìàãàäëàë ºíäºð áàéäàã. Äàðààõ àñóóäàëä õàðèó àâàõ

çàìààð áè÷èã áàðèìòûã ñóäëàäàã.

• Óã áè÷èã áàðèìòûã õýí ñóäëàäàã, õýð ÷óõàë áîëîõ

• Á¿õ õýðýãòýé ìýäýýëýëèéã àãóóëæ ÷àäàæ áàéãàà ýñýõ

• Áàéãóóëëàãûí àëü ñàëáàðò õýðýãëýæ áàéãàà

• Àãóóëãà íü õýð îéëãîìæòîé áîëîõ

2. Áîäèò áàéäàëä àæèãëàëò õèéõ : Õ¿ì¿¿ñ îáüåêò åð íü áîëæ áàéãàà ¿éë

ÿâöûã àæèãëàõ ÿâäàë þì. Ñèñòåìèéí øèíæýý÷ àæèãëàëò õèéõèéí òóëä

äàðààõ ä¿ðìèéã áàðèìòëõ ¸ñòîé.

• ßðèõ áóñ ñîíñîã÷èéí áàéð ñóóðèíààñ õàíäàíà.


3

• Çºâºëãºº ºãºõ, ¸ñ ¸óðòàõóóíèé ÿìàð ÷ àñóóäàë òóëãàæ

áîëîõã¿é.

• Ìºí àæèãëàëòàíä ºðòºã÷ õ¿ì¿¿ñòýé ýåðýã, ñºðºã õàðüöàà

¿¿ñãýõýýñ ñýðãèéëýõ õýðãýòýé.

Àæèãëàëò õèéõ äàðààõ àðãóóä áàéäàã.

• Áîäèò áà çîõèîìîë : Áîäèò ãýäýã íü àæëûí áàéðàíä,

çîõèîìîë ãýäýã íü ëàáîðàòîðèä õèéõ àæèãëàëò þì.

• Èë áà äàëä : Àæèãëóóëàã÷ íü ìýäýæ áàéâàë èë, ìýäýõã¿é

áàéâàë äàëä àæèãëàëò ãýíý.

• Øóóä áà øóóä áóñ : Áèåýð àæèãëàëò õèéæ áàéâàë øóóä,

òºõººðºìæèéí òóñëàìæòàé õèéæ áàéâàë øóóä áóñ àæèãëàëò

ãýíý.

• Á¿òýöëýãäñýí áà á¿òýöëýãäýýã¿é : Óðüä÷èëàæ òºëºâëºñºí

àæèãëàëòûã á¿òýöëýãäñýí, òºëºâëººã¿é áàéæ áàéãààä õèéñýí

àæèãëàëòûã á¿òýöëýãäýýã¿é àæèãëàëò ãýíý.

Íîì çîõèîë ñóäëàñíààñ öàã õóãàöàà õóãàöàà áàãà øààðäàíà, ãýõäýý

àæèãëàëòûã áóðóó õèéâýë ¿íýíèé ìàãàäëàë áóóðíà.

3. ßðèëöëàãà õèéõ : Àæèãëàëò õèéõ íü õ¿ì¿¿ñèéí óõàìñàð ìýäðýìæ

ýðìýëçýë ÷àðìàéëòûã èëýðõèéëýõ òàëààð õÿçãààðëàãäìàë þì. Èéìä

ìýäýýëýëèéí àãóóëãûã àñóóëò áà ÿðèëöëàãûí òóñëàìæòàé àâáàë ìýäýýëýë

èë¿¿ íàéäâàðòàé áàéæ áîëíî. Ýíý íü õàìãèéí ºðãºí ýðòíèé

õýðýãëýãääýã àðãà þì. Ìºí ýíý íü äàðààõ 3 äàâóó òàëòàé. ¯¿íä:

• Ò¿¿íèé óÿí õàòàí ÷àíàð íü ÿìàð àñóóäàë àñóóõ, õýðõýí

àñóóäëàà áîëîâñðóóëàõ, ¿ë ìýäýãäýà íü îð÷èíä õýðýãëýãäýõ

áîëîìæèéã îëãîäîã îíöãîé òåõíèêòýé.

• Àñóóëãà íü àíêåòòàé õàðüöàíãóéãààð ìýäýýëýë èë¿¿ õ¿÷èí

òºãºëäºð áàéõ áîëîìæèéã àãóóëñàí ó÷èð ÿðèëöëàãà õºòëºã÷

þó õýëñíèéã áèø ÿàæ õýëñíèéã àøèãëàæ ÷àäíà.

• Ìýäýýëýë àøèãëàí ÿðèëöëàãà õèéæ áîëäîã.

ßðèëöëàãà õèéõ íü óðëàã þì. ßðèëöàæ áàéãàà õ¿íòýéãýý ýâòýé íàéðòàé

áàéõ õýðýãòýé. ßðèëöàã÷ààñ ¿íýí çºâ èòãýëòýé õàðèó àâàõûí òóëä òààòàé


4

îð÷èí á¿ðä¿¿ëýõ õýðýãòýé. Íºõºðñºí óóð àìüñãàë áèé áîëãîæ ÷ºëººòýé

ÿðèëöàõ õýðýãòýé.

• ßðèëöëàãûã ýõë¿¿ëýõ äàðààë ¿å øàòûã òîãòîîõ, ÿðèëöàëàãà

õýðõýí ýõë¿ëýõýýð øèéäýõ ¿éëäýë ÿðèëöàí÷èòàéãàà òàíèëöñíû

äàðàà àñóóëòàà òàâüæ ýõëýíý. Àíõààðàë ñàðíèóëàõã¿é áàéõàä

÷èãëýãäýíý. ßðèëöëàíàä îðîëöîí÷ õóâü õ¿íèé ÷àíàðààñ õàìààð÷

ÿðèëöëàãà ºãºõºä òààðóóëæ çîõèöóóëàõ õýðýãòýé.

• Õàðèëöàà õîëáîî òîãòîîõ íü íýã òàëààñ ºãºãäºë öóãëóóëàõ íü

õýðýãëýã÷èä öàãèéã íü ¿ðæ ò¿¿íèé íóóöàä íýâòðýí îðîõ ÿâäàë þì.

Èõýíõ òîõèîëäîëä õ¿ì¿¿ñ ÿðèëöëàíà ºãºõºä äóðòàé áàéäàãã¿é.

ßðèëöàõ ¿åäýý äàðààõ ç¿éëýýñ çàéëñõèéõ õýðýãòýé.

- Õýðýãëýã÷èéã ñàíààòàéãààð ÿìàð íýã òººðºãäºëä

îðóóëàõ, ñàéí áîäîæ áîëîâñðóóëñàí òîâ÷ òàéëáàðûã

òýäýíä ºãºõ õýðýãòýé. Èõ äýëýãðýíã¿é íàðèéí òåõíèêèéí

òàëààð ìýäýëýë áóäèëóóëàõàä õ¿ðãýæ áîëíî.

- Õàðèóëàã÷ õ¿íèé íóóö áàéäàëä õàíäàõ

- ªºð ÿìàð íýã ýõ ¿¿ñâýðýýñ àâñàí ìýäýýëýëèéã ¿ç¿¿ëýí

òàíèëöóóëàõ

- Ñèñòåìä çºâëºã÷ ýñâýë èòãýìæëýãäñýí õ¿í áàéõ.

- ªºðèéí õèéæ ÷àäàõã¿é áîëîí õèéõ áîëîìæã¿é ç¿éëèéã

àìëàõ

- ßðèëöàã÷èéí ÿðèàã òàñëàõã¿é áàéõ.

• Àñóóëò òàâèõ íü àñóóëòûã äàðààëàëûí äàãóó òàâüæ àñóóëò á¿ðò

õàðèóëò àâñíû äàðàà äàðààãèéí àñóóëòàíä øèëæèõ õýðýãòýé.

• Ñèñòåìèéí øèíæýý÷ ÿðèëöëàíàä ñàéí ñîíñîã÷èéí ¿¿ðãýýð îðíî. Îëæ

àâñàí ìýäýýëýëýý ýìõýëæ ñèñòåìèéí áàðèìò áè÷èã á¿ðäýëòýíä òàéëàí

áîëãîí îðóóëíà.

4. Àíêåò ñóäàëãàà õèéõ : Àíêåò ñóäàëãà õèéõ íü óð ÷àäâàð áàãà

øààðäàíà. Ìºí íýã çýðýã îëîí àñóóëòàíä õàðèóëò àâàõ áîëîìæòîé.

Öàã õóãàöàà èõ øààðäàíà. Õàìãèéí ãîë ç¿éë íü àñóóëòàà çîõèîõ þì.


5

¯íýí çºâ ìýäýýëýë àâàõ ìàãàäëàë íü õàìãèéí ìóó. Çîõèîæ áóé

àñóóëòàà íýýëòòýé áà õààëòòàé ãýæ àíãèëäàã.

• Íýýëòòýé àñóóëò ãýäýã íü ÿìàð íýãýí òîäîðõîé õàðèó

øààðäàõã¿é, õàðèóëæ áóé õ¿íèé áàéð ñóóðèéã èëýðõèéëäýã.

• Õààëòòàé àñóóëò ãýäýã íü òîäîðõîé ñîíãîõ ñîíãîëò á¿õèé

àñóóëòóóä þì.

Àñóóëòûã îëîí ÿíçààð çîõèîæ áîëäîã.

• Òîäîðõîé ãàíö ¿ã, òîîãîîð õàðèóëò àâàõ àñóóëòóóä. Æèøýý íü :

íàñ õ¿éñ ãýõ ìýò .

• Òèéì ¿ã¿é ãýæ õàðèóëàõ àñóóëòóóä. Èéì àñóóëòóóäûí àãóóëãà íü

èõ ÷óõàë áàéäàã.

• Îëîí ñîíãîëòòîé õàðèóëò á¿õèé àñóóëòóóä

• Õàðèóëòûã íü ¿íýëýæ àëü ÷óõàë ãýæ ¿çñíèé äàãóó ¿íýëãýý ºã÷

çýðýãëýæ äóãààðëàõ áàéäëààð àñóóëò òàâèíà.

• Ãàíö ñîíãîëò á¿õèé àñóóëòóóä


1

Áàéãóóëëàãà àæ àõóéí íýãæèéí çàãâàð áóþó ÎÕÄ

Ýíý ¿å øàòíû çîðèëãî íü áàéãóóëëàãûí òàëààðõè åðºíõèé îéëãîëòûã,

áàéãóóëëàãà äîòîðõè äýä ñèñòåì¿¿äèéã òîäîðõîéëîõîä îðøèíî. Åð íü çîõèîìæ

ãàðãàíà ãýäýã íü àìæèëòòàé ñàéí çîõèîìæ áèé áîëòëîî äàâòàãäàæ áàéõ ¿éë

àæèëëàãàà þì. Ñèñòåìèéí ¿íäñýí ýëìåíò¿¿ä áîëîõ îðîëòûí ïðîöåññ,

ãàðàëòàíä õàðãàëçóóäñàí ºãºãäëèéí ñàí, ºãºãäºë áîëîâñðóóëàõûí òóëä

áàéãóóëëàãàä õèéõ ¿éë àæèëëàãàà, ñèñòåìèéã õàðóóëñíààð ãàðãàõ ¿ð ä¿íã

òîäîðõîéëîõ çàìààð áàéãóóëëàãà àæ àõóéí íýãæèéí åðºíõèé çàãâàðûã

òîäîðõîéëíî.

ERD - Entinty RelationShip Diagram - ÎÕÄ

Ýíý äèàãðàìûã áàéãóóëàõ ãîë çîðèëãî íü òóõàéí áàéãóóëëàãèéí ñèñòåìèéí

òàëààðõè îéëãîëòûã íàðèéâ÷ëàõ , ñèñòåìèéã öààø äýä ñèñòåì¿¿äýä õóâààõàä

îðøèíî. ÎÕÄ íü ñèñòåìèéí êîìïüþòåðò õàäãàëàãäàõ ìýäýýëýëèéã ä¿ðñýëäýã.

ªãºãäëèéí ñàí ãýäýã íü ººð õîîðîíäîî õîëáîãäñîí òîäîðõîé çîðèëãèéí äîð

íýãäñýí ºãºãäºë áóþó ìýäýýëýëèéí íèéëáýð öîãö þì. ªãºãäëèéí ñàíã ñóäëàõ

ÿâöàä : ªãºãäëèéí ñàí äàõü 1 îáúåêò áóþó ôàéë íü îáúåêò õîîðîíäûí

õîëáîîñèéã èëýðõèéëñýí áè÷ëýã¿¿äýýñ òîãòñîí áàéäàã. Îáúåêò ãýäýã ìààíü

àíõäàã÷ ç¿éë áºãººä áàéãóóëëàãà áóþó ñèñòåì ìààíü òýäãýýðèéí òàëààð

ìýäýýëýëèéã áîëîâñðóóëäàã. Îáúåêò íü íýð ¿ãýýð èëýðõèéëýãäýíý. Í¿äýíä

õàðàãäàæ áàéãàà þìñ áîëîí ò¿¿íèé õèéñâýðëýëèéã îáúåêò ãýíý . Îáúåêòèéã 6

àíãèëäàã.

1. Õ¿ì¿¿ñ: ßìàð íýãýí àæèë ¿¿ðýã ã¿éöýòãýã÷èä îðíî. Æíü : ýì÷ , áàãø,

îþóòàí ã.ì

2. Þìñ : Áîäèòîé îðøèí áàéãàà ôèçèê áèåò òýäãýýðèéí á¿ëýã öóãëóóëãà

îðíî. Æíü : øèðýý ,ñàíäàë , òîíîã òºõººðºìæ ã.ì

3. Áàéðëàë : Çàì ÷èãëýë , áàéðëàë çààñàí îáúåêòóóä îðíî.Æíü: õîò, óëñ,

îíãîöíû ìàðøðóò ã.ì


2

4. Áàéãóóëëàãà Õ¿ì¿¿ñ þìñ áàéðëàëèéí íèéëáýð öîãöîñ îðíî. Æíü: á¿ëýã,

áàã , òýíõèì, ñóðãóóëü ã.ì

5. ¯éë ÿâäàë : Òîäîðõîé äàðààëàëààð ºãºãäñºí (öàã )îí ,ñàð õóãàöààíä

áîäèò îáúåêò äýýðýý áîëæ áàéãàà ¿éëäýë¿¿ä . Èéì òºðëèéí îáúåêò äýýð

öàã õóãàöàà èõ ÷óõàë .Æíü : çàõèàëãà , íýõýìæèëýõ , ã¿éöýòãýë ã.ì

6. Îéëãîëò òºñººëºë : Ýíý íü áèåò áóñ ç¿éë þì. Áàéãóóëëàãàä õýðýãëýãääýã

ä¿ðýì , çààâàð , çàð÷èì ã.ì îáúåêò ýíý àíãèëàëä îðíî.

Îáúåêòèéã íýðëýõ

Îáúåêòèéã äîòîð ä¿ðñýëäýã. Îáúåêòèéã íýðëýõäýý ýíãèéí

îéëãîìæòîé , çààõ ºãºãäëèéã èëýðõèéëæ ÷àäñàí óòãà òºãºëäºð íýð ¿ãýýð

íýðëýíý. Îáúåêò öààíàà èõ õýìæýýíèé ºãºãäëèéã àãóóëàõ ó÷èð íýð ¿ã íü îëîí

òîîí äýýð áàéâàë èë¿¿ çîõèìæòîé áàéäàã. Íýã ñèñòåìèéí õóâüä îáúåêò áîëæ

áàéãàà áîë ººð ñèñòåìèéí õóâüä çààâàë îáúåêò áàéõ àëáàã¿é.

Àòòðèáóò áóþó òàëáàð : Öààø çàäðàõã¿é ºãºãäëèéí õàìãèéí áàãà íýãæ þì.

Îáúåêò äàõü ºãºãäëèéã (îáúåêòèéã) èëýðõèéëýõ øèíæ ÷àíàð þì. Æèøýý íü:

Îþóòàí îáúåêèéí àòòðèáóòóóä íü : îþóòíû êîä , íýð, íàñ ã.ì Àìüòàí

îáúåêòèéí àòòðèáóòóóä íü : íàñ, ¿¿ëäýð, ìàõàí õîîëòîé ýñýõ ãýõ ìýò . 2 îáúåêò

çààâàë øèíæ ÷àíàðààðàà ÿëãàãäàõ ¸ñòîé.

Òîõèîëäîë : Òóõàéí øèíæ ÷àíàðò õàðãàëçàõ óòãûã òîõèîëäîë ãýíý. Õàðèí

ºãºãäëèéí ñàíä òîõèîëäëèéã áè÷ëýã ãýíý. Òîõèîëäîë õýä ÷ áàéæ áîëíî. Æíü:

- îáúåêò

¹ Çîõèîã÷èéí íýð Íîìûí íýð ¯éëäâýðëýñýí

îãíîî

1. Ëîäîéäàìáà Òóíãàëàã òàìèð 1979

2. Ï¿ðýâ Ç¿ðõíèé õèëýí 1985

íîì


3

Ò¿ëõ¿¿ð àòòðèáóò : Ò¿ëõ¿¿ð àòòðèáóòûí íýð èõýâ÷ëýí îáúåêòèéí íýðèéã

àãóóëñàí áàéäàã. Æíü: îþóòàí îáúåêòèéí ò¿ëõ¿¿ð àòòðèáóò íü îþóòíû êîä

Àíõäàã÷ ò¿ëõ¿¿ð íü õîîñîí óòãà àâäàãã¿é, áàñ äàâõàðääàãã¿é .

Õîëáîîñ : ªºð õîîðîíäîî õîëáîîòîé 2 îáúåêòèéí óòãàò õàðèëöàí ¿éë÷ëýëèéã

õîëáîîñ ãýíý. Õîëáîîñèéã ¿éë ¿ãýýð íýðëýäýã. Æíü :

ñóðãàõ íèéë¿¿ëäýã

Ãýõäýý ÎÕÄ-ä èëýðõèé îéëãîìæòîé õîëáîîñûí íýðèéã òýìäýãëýëã¿é îðõèæ

áîëíî.

Õîëáîîñèéí òºðëèéã òîäîðõîéëîõ: Õîëáîîñûí òºðºë íü 1 îáúåêòèéí

òîõèîëäîë á¿ð íºãºº îáúåêòèéí õè÷íýýí òîõèîëäîëòîé õîëáîãäîõûã àâ ÷ ¿çíý.

Õîëáîîñèéí 3 òºðºë áàéäàã . Õîëáîîñèéí òºðëèéã òîãòäîã àëãîðèòì íü 2

òèéøýý õàðüöóóëäàã.

•

•

•

Àíõäàã÷ õàðàêòåðèñòåê îáúåêò : Îáúåêò ìààíü öààø íü äýä îáúåêòóóäàä

èåðàðõè ò¿âøèíä ìîä õýëáýðòýé çàäàð÷ áîëíî. ¯¿ñãýæ áàéãàà îáúåêòûã

àíõäàã÷, ¿¿ñýæ áàéãààã íü õàðàêòåðèñòåê îáüåêò ãýíý. ªãºãäºë äàâõàðäàæ

áàéãàà òîõèîëäîëä èíãýæ çàäëàäàã.

áàãø îþóòàí íèéë¿¿ëýã÷

áàðàà


4

ÎÕÄ-èéã øàëãàõ

Ñèñòåìèéí øèíæèëãýý áîëîí çîõèîìæèéí ¿å øàò á¿ðèéí äàðàà øàëãàæ, àëäàà

áàéâàë ç¿ãøð¿¿ëýëò õèéæ áàéõ íü ñèñòåìèéí íèéò ¿ð ä¿í, ñèñòåìèéí öàã

õóãàöàà, ¿íý ºðòºãèéí õóâüä ñàéíààð íºëººëíº. Ò¿ãýýìýë òîõèîëääîã äàðààõ

àëäàà ò¿¿íèéã õýðõýí ç¿ãøð¿¿ëýõèéã àâ÷ ¿çüå.

Àëäàà 1 : Îáüåêò íýð ¿ãýýð íýðëýãäýýã¿é.

Øàëòãààí íü : Õîëáîîñûã îáúåêò áîëãîæ àâñàí.

Ç¿ãøð¿¿ëýëò íü : Ò¿¿íòýé õîëáîãäñîí áóñàä îáúåêòûã øàëãààä òóõàéí òýð

îáúåêòûã õîëáîîñ áîëãîæ àâíà. Ýñâýë òîõèðîõ íýð ¿ãýýð íýðëýíý.

Àëäàà 2 : Îáúåêòûã ÿìàð íýãýí áè÷èã áàðèìòààð íýðëýñýí.

Øàëòãààí íü : Óã áè÷èã áàðèìò äýýðõ îáúåêòóóäûã òîäîðõîéëîîã¿é. Åð íü

ÿìàðâàà íýã áè÷èã áàðèìò íü ÿìàð íýã îáúåêòûã òºëººëºõã¿é. Õàðèí îáúåêòûí

òàëààðõ ìýäýýëýëèéã àãóóëñàí áàéäàã.

Ç¿ãøð¿¿ëýëò íü : Áè÷èã áàðèìò äýýðõ ìýäýýëýëèéã àøèãëàí îáúåêòóóäûã

òîäîðõîéëíî.

Àëäàà 3 : Áàéãóóëëàãûí íýð àëáàí òóøààë ýñâýë ãàíö òîõèîëäîë á¿õèé îáúåêò

àâñàí.

Øàëòãààí íü : Íýã õ¿í, çºâõºí íýã ç¿éëèéã îáúåêò áîëãîñîí.

Ç¿ãøð¿¿ëýëò íü : Óã îáúåêòûã óñòãàíà.

Àëäàà 4 : Àíõäàã÷ ò¿ëõ¿¿ð òîäîðõîéëîîã¿é áàéíà.

Øàëòãààí íü : Ò¿ëõ¿¿ð òîäîðõîéã¿é ó÷èð ººð íýã îáúåêòûí àòòðèáóò ýñâýë

òóõàéí ç¿éëèéã îáúåêò áîëãîí àâàõ áîëîìæã¿é.

Ç¿ãøð¿¿ëýëò íü : Ò¿ëõ¿¿ð îáúåêòûã òîäîðõîéëíî. Åðººñºº òîäîðõîéëîõ

áîëîìæã¿é áîë äýýä ò¿âøíèéõ íü áóþó àíõäàã÷ îáúåêòä íèéë¿¿ëíý.

Àëäàà 5 : Õî¸ð áóþó ò¿¿íýýñ äýýø îáúåêò èæèë ò¿ëõ¿¿ðòýé.

Øàëòãààí íü : Íýã îáúåêòûã ººðººð ä¿ðñýëñýí.


5

Ç¿ãøð¿¿ëýëò íü : Íýãòãýíý.

Àëäàà 6 : Íýã íü íýãòýé ãýñýí õîëáîîñ ¿¿ññýí.

Øàëòãààí íü : Íýã îáúåêòûã àòòðèáóòààð íü ñàëãàñàí.

Ç¿ãøð¿¿ëýëò íü : Õýðâýý îáúåêò èæèë ò¿ëõ¿¿ðòýé áîë íýãòãýíý. Îðøèí

òîãòíîæ ÷àäàæ áàéâàë òóñ òóñàä íü õýâýýð íü ¿ëäýýíý.

Àëäàà 7 : Íýã îáúåêò íýãýí çýðýã ìàø îëîí îáúåêòòîé õîëáîîñ ¿¿ñãýñýí.

Øàëòãààí íü : Îáúåêòûã õýò åðºíõèé òîäîðõîéëñîí.

Ç¿ãøð¿¿ëýëò íü : Òóõàéí îáúåêòûã èë¿¿ íàðèéí òîäîðõîé îáúåêòóóäàä

õóâààíà.

Àëäàà 8 : Õî¸ð îáúåêòûí õîîðîíä 2 áóþó ò¿¿íýýñ äýýø õîëáîîñ ¿¿ññýí.

Øàëòãààí íü : Õîëáîîñ äàâõàðäñàí.

Ç¿ãøð¿¿ëýëò íü : Õîëáîîñûã íýãòãýíý.

Àëäàà 9 : Îáúåêò áóñàä îáúåêòòîé õîëáîãäîîã¿é.

Øàëòãààí íü : Õîëáîîñ îðõèãäñîí ýñâýë ñèñòåìä õýðýãã¿é îáúåêò àâñàí.

Ç¿ãøð¿¿ëýëò íü : Áóñàä îáúåêò íýã á¿ðòýé ¿¿ñýõ õîñëîëûã øàëãàí õîëáîîñûã

òîäîðõîéëíî. Õýðýâ õîëáîîñ òîäîðõîéëîãäîõã¿é áîë îáúåêòûã õàñíà.


1

Îáúåêòûí õîëáîîñûí äèàãðàììûã ºðãºòãºõ

Îáúåêòûí õîëáîîñûí äèàãðàììûã ºðãºòãºõäºº 2 ç¿éëèéã ãîë áîëãîí àâíà.

1. Îáúåêòûí øèíæ ÷àíàð

2. m, n ãýñýí õîëáîîñûã õóâèðãàõ

Îáúåêòûí øèíæ ÷àíàð :

• Îáúåêò ãýäýã íü áàéãóóëëàãûí òàëààðõ ìýäýýëýëèéã àãóóëæ áóé

àíõäàã÷ þìñ áà ¿ë äàâòàãäàõ, íýð ¿ãýýð íýðëýãäýíý.

• Ò¿ëõ¿¿ð àòòðèáóòòàé. ªºð áóñàä õýäýí ÷ àòòðèáóòòàé áàéæ áîëíî.

• Õàìãèéí áàãàäàà íýã îáúåêòòîé õîëáîãäîõ ¸ñòîé. Ãýõäýý ÿìàð ÷

îáúåêòòîé õîëáîãäîîã¿é îáúåêò áàéæ áîëíî.

Õîëáîîñ áàéæ áîëíî.

• Èåàðàðõè ò¿âøèíãººð àíõäàã÷ áîëîí õàðàêòåðèñòåê îáúåêòîä

çàäðàäàã.

Îáúåêòûí õîëáîîñûí çàãâàðò òóõàéí áàéãóóëëàãà áóþó ñèñòåìèéí á¿õ

ìýäýýëýëèéã àãóóëñàí á¿õ îáúåêò ä¿ðñëýãäñýí áàéõ õýðýãòýé. ªðãºòãºõèéí òóëä

òóõàéí îáúåêòûí íýð áîëîí ò¿ëõ¿¿ð àòòðèáóòûã òîäîðõîéëîõ áºãººä íýìýýä

àëüòåðíàòèâ ò¿ëõ¿¿ð, õîîñîí òýã óòãà çºâøººðºõ ýñýõ, àòòðèáóòûí òºðºë, óðò ,

õÿçãààð çýðãèéã òîäîðõîéëäîã. Æèøýý íü:

Àòòðèáóò Àíõäàã÷

ò¿ëõ¿¿ð

Àëüòåðíàòèâ

ò¿ëõ¿¿ð

Ãàäààä

ò¿ëõ¿¿ð

Î óòãà

çºâøººðºõ

ýñýõ

Òºðºë Óðò Õÿçãààð

Îþóòíû êîä + I -

Íýð + S 30

Õàÿã M -

Óòàñ + I -

Ìýðãýæèëèéí êîä + I -

Îþóòàí


2

• Àòòðèáóò : Öààø çàäðàõã¿é ºãºäëèéí õàìãèéí áàãà íýãæ îáúåêòèéí

øèíó ÷àíàð þì. Îáúåêòîîñ ÿëãàðàõ ÿëãàà íü öààø çàäðàõã¿é.

Àòòðèáóòàä õàðãàëçàõ òîõèîëäîë íü íýã ë óòãà àâäàã. Íýãýýñ èë¿¿

óòãà àâàõ áîëáîë àíõäàã÷ õàðàêòåðèñòåê îáúåêòîä çàäëàäàã. Íýã

îáúåêòèéí àòòðèáóò ººð ñèñòåìä îáúåêò áàéæ áîëíî.

• Àíõäàã÷ ò¿ëõ¿¿ð : Äàðààõ òîõèîëäîëä àíõäàã÷ ò¿ëõ¿¿ð áàéíà.

1. Îáúåêòèéí íýã òîõèîëîäîëûã ¿ë äàâòàãäàõ áàéäëààð

òîäîðõîéëäîã.

2. Îáúåêòèéí àòòðèáóòàä õàðãàëçàõ íýã óòãà íü äàõèæ òýð

óòãàà ººð÷èëäºãã¿é.

3. Õîîñîí áîëîí òýã óòãà çºâøººðºõã¿é áàéõ õýðýãòýé.

4. Õýä õýäýí àòòðèáóò íèéëýýä àíõäàã÷ ò¿ëõ¿¿ð ¿¿ñãýæ áîëíî.

Èéì àíõäàã÷ ò¿ëõ¿¿ðèéã íèéëìýë àíõäàã÷ è¿ëõ¿¿ð ãýíý.

• Àëüòåðíàòèâ ò¿ëõ¿¿ð : Àíõäàã÷ ò¿ëõ¿¿ðòýé àäèë øèíæ ÷àíàðòàé ººð

ò¿ëõ¿¿ð àòòðèáóò. Ýíý ò¿ëõ¿¿ð íü õýðýãëýã÷èéí øààðäëàãààñ áîëæ

ãàð÷ èðäýã. Äýýðõ æèøýýí äýýð èæèë íýðòýé õ¿ì¿¿ñ áàéõã¿é áàñ

íýðýýð íü ôàéë ðóó õàíäàæ áàéâàë íýð ãýñýí àòòðèáóò íü àëüòåðíàòèâ

ò¿ëõ¿¿ð áîëíî. Áàñ á¿õ õ¿í óòàñòàé ãýæ ¿çâýë óòàñ áàéæ áîëíî.

• Ãàäààä ò¿ëõ¿¿ð : À ãýñýí îáúåêòèéí àíõäàã÷ ò¿ëõ¿¿ð íü Â îáúåêòîä

áàéõ þì áîë òýð íü Â îáúåêòèéí õóâüä ãàäààä ò¿ëõ¿¿ð áîëíî. Ãàäààä

ò¿ë¿õ¿¿ð íü äàâòàãäàæ áîëíî.

• Î õîîñîí óòãà çºâøººðºõ ýñýõ : Òóõàéí íýã òîõèîëäîëûí õóâüä àâàõ

óòãà íü áàéõã¿é ýñâýë ¿ë ìýäýãäýæ áàéâàë î áà õîîñîí óòãà

çºâøººðíº. Æèøýý íü óòàñ.

• Òºðºë : Òóõàéí àòòðèáóò ÿìàð òºðëèéí óòãà àâàõûã çààíà. Integer,

String, Date Time, Float, Memo

• Óðò : Òóõàéí àòòðèáóòàä àãóóëàãäàæ áîëîõ õàìãèéí èõ õýìæýý þì.

• Ñèñòåìä àâ÷ áîëîõ óòãèéí õýìæýý þì.

Õîëáîîñûã áàñ ºðãºòãºæ áîëäîã. Õîëáîîñûã äîòîð íü áàéíãûí áîëîí áàéíãûí

áóñ ãýæ àíãèëäàã.


3

• Áàéíãûí õîëáîîñ : À, Â 2 îáúåêòûí õîîðîíä õîëáîîñ áàéíãà áàéíà

ãýäýã íü À ãýñýí îáúåêòûí òîõèîëäîë á¿ð íü Â ãýñýí îáúåêòûí

òîõèîëäîë á¿ðòýé õîëáîãäîæ áàéõûã õýëíý.

• Áàéíãûí áóñ õîëáîîñ : À ãýñýí îáúåêòèéí çàðèì òîõèîëäîë Â ãýñýí

îáúåêòûí çàðèì òîõèîäîëòîé õîëáîãäîæ áàéõûã õýëíý.

Îðøèí áàéõûí õàìààðàë

Îáúåêòûí íýã òîõèîëäîë íºãºº îáúåêòûí òîõèîëäîëûí îðøèí áàéãàà ýñýõýýñ

õàìààðàõûã îðøèí áàéõûí õàìààðàë ãýíý. Äàðààõ 3-í íºõöºë õàíãàãäñàí áàéõ

¸ñòîé.

1. Òóõàéí îáúåêòûí îðøèí áàéõ íü àíõäàã÷ áà ýöýã îáúåêòîîñ

õàìààðíà.

2. Õàðàêòåðèñòåêààñ àíõäàã÷ ðóó õîëáîîñ íü áàéíãûí áàéõ ¸ñòîé.

3. Õàðàêòåðèñòåê îáúåêò íü àíõäàã÷ îáúåêòîîñ àíõäàã÷ ò¿ëõ¿¿ðèéã

óëàìæëàí àâäàã. Òýð ò¿ëõ¿¿ð íü õàðàêòåðèñòåêèéí õóâüä ãàäààä

ò¿ëõ¿¿ð áîëíî.

Õèéñâýðëýë

Îáúåêòûí õèéñâýðëýëèéã 2 ÿíçûí ò¿âøèíä àâ÷ ¿çäýã.

1. Óäàìøèë ãýñýí õîëáîîñ : Èë¿¿ íàðèéí òîäîðõîé îáúåêò íü åðºíõèé

îáúåêòûíõîî øèíæ ÷àíðûã óäàìøèæ àâäàã. Æèøýý íü : Õýðýãëýã÷ ãýäýã

îáúåêò íü åðºíõèé îáúåêò. Ýíäýýñ ãàð÷ áàéãàà îáúåêò õ¿í íüäýä îáúåêò.

Óäàìøèë íü àíõäàã÷ õàðàêòåðèñòåê áèø.

Õ¿í áîë àìüòàí þì.

Äýä îáúåêò åðºíõèé îáúåêò

Åðºíõèé îáúåêòîîñîî ¿¿ññýí áóþó óäàìøñàí äýä îáúåêò íü åðºíõèé

îáúåêòîîñîî øààðäëàãàòàé øèíæ ÷àíðûã àâààä áàñ ººðèéãºº

òîäîðõîéëñîí øèíæ ÷àíðûã áàñ àãóóëàõ ¸ñòîé. Åðºíõèé îáúåêòîîñîî

á¿õ ç¿éëèéã íü óäàìøèæ àâ÷ áîëîõã¿é. Áàñ ººðèéí ãýñýí øèíæ ÷àðûã


4

çààâàë íýìýõ ¸ñòîé. Óäàìøèë õîëáîîñ íü îáúåêòóóä õîîðîíäûí

õîëáîîñ.

2. Á¿ðäìýë ãýñýí õîëáîîñ : Íýã íü íºãººãºº àãóóëæ áàéäàã. Íýã îáúåêò íü

íºãºº îáúåêòîî èëýðõèéëæ ÷àäàõã¿é. Òóõàéí îáúåêòûí íýã õýñýã íü þì.

Æèøýý íü : Îþóòàí ãýäýã åðºíõèé îáúåêòîîñ òàìèð÷èí îþóòàí,

õºãæèì÷èí îþóòàí ãýñýí äýä îáúåêòûã ¿¿ñãýæ áîëíî. Ýíý 2-ã

èëýðõèéëýõèéí òóëä îþóòàí ãýñýí ôàéëä õºãæèì÷èí, òàìèð÷èí ãýñýí 2

ëîãèê àòòðèáóò íýìíý. Ýíý àòòðèáóò íü òýã õîîñîí óòãà çºâøººð÷ áîëíî.

Á¿ðäìýë õîëáîîñ íü àòòðèáóò õîîðîíäûí õîëáîîñ þì. Æèøýý íü :

Ìàøèí áîë äóãóéòàé.

M,N õîëáîëîñûã õóâèðãàõ

ÎÕÄ-ä íýãýýñ íýãòýé, îëíîîñ îëîíòîé ãýñýí õîëáîîñóóäûã àëäàà ãýæ ¿çýýä

ÎÕÄ-ã ºðãºòãºõäºº õóâèðãàæ çóðäàã. Íýãýýñ íýãòýé õîëáîîñ ¿¿ññýí

òîõèîëäîëä øóóä íýãòãýäýã. Õàðèí îëíîîñ îëîíòîé ãýñýí õîëáîîñ ¿¿ññýí

òîõèîëäîëä øóóä íýãòãýâýë ºãºãäëèéí äàâõàðäàë ¿¿ñíý. Òèéìýýñ íýãòãýæ

áîëîõã¿é. Òèéìýýñ 2 îáúåêòûí õîîðîíä îãòîëöîë îáúåêò ¿¿ñãýíý. Îãòîëöîë

îáúåêò íü äàðààõ íºõöëèéã õàíãàñàí áàéíà.

• Íºãºº 2 îáúåêòûíõîî àíõäàã÷ ò¿ëõ¿¿ðèéã óäàìøèæ àâíà.

• ªºðèéí øèæ ÷àíðûã èëýðèéëñýí àòòðèáóòûã àãóóëñàí áàéõ

øààðäëàãàòàé.

Æèøýý íü :

Õýðýãëýã÷èéã á¿òýýãäýõ¿¿íä áàãòààñàí òîõèîëäîëä á¿òýýãäýõ¿¿íèé õóâüä

äàâõàðäàë ¿¿ññýí ãýæ ¿çýæ áîëîõã¿é. Õàðèí õýðýãëýã÷èéí ìýäýýëýëèéã

äàâõàðäñàí ãýíý. Á¿òýýãäýõ¿¿íä õýðýãëýã÷èéã íýãòãýñýí òîõèîëäîëä òóõàéí

á¿òýýãäýõ¿¿íèé ìýäýýëýë äàâõàðäàíà. Õýäýí õýðýãëýã÷ àâñàí òîîãîîð

äàâõàðäàíà. Èéìýýñ ºðãºòãºæ çóðàõäàà :

Õýðýãëýã÷ Á¿òýýãäýõ¿¿í


5

Çàõèàëãà îáúåêò íü õýðýãëýã÷èéí ¹, á¿òýýãäýõ¿¿íèé ¹ ãýñýí 2 àíõàäã÷

ò¿ëõ¿¿ðèéã óäàìøèæ àâààä çàõèàëñàí òîî, çàõèàëñàí ºäºð ãýñýí

àòòðèáóòóóäûã íýìæ áîëíî.

Õýðýãëýã÷ Á¿òýýãäýõ¿¿í Çàõèàëãà


1

Áàéãóóëëàãà àæ àõóéí íýãæèéí çàãâàð ãàðãàõ

Ýíý ¿å øàòíû çîðèëãî íü áàéãóóëëàãûí òàëààðõ åðºíõèé îéëãîëòûã,

áàéãóóëëàãà äîòîðõ äýä ñèñòåì¿¿äèéã òîäîðõîéëîõîä îðøèíî. Åð íü çîõèîìæ

ãàðãàíà ãýäýã íü àìæèëòòàé ñàéí çîõèîìæ áèé áîëòëîî äàâòàãäàæ áàéãàà ¿éë

àæèëëàãàà þì. ñèñòåìèéí ¿íäñýí ýëìåíò¿¿ä áîëîõ îðîëòûí ïðîöåññ, ãàðàëòàä

õàðãàëçóóëñàí ºãºãäëèéí ñàí ºãºãäºë áîëîâñðóóëàõûí òóëä áàéãóóëëàãààä

õèéãäýõ ¿éë àæèëëàãàà, ñèñòåìèéã õýðãëýñíýýð ãàðãàõ ¿ð ä¿íã òîäîðõîéëîõ

çàìààð áàéãóóëëàãà àæ àõóéí íýãæèéí åðºíõèé çàãâàðûã òîäîðõîéëíî.

ªãºãäëèéí ñàí ãýäýã íü ººð õîîðîíäîî òîäîðõîé íýã çîðèëãûí äîð íýãäñýí

ºãºãäë¿¿äèéí íèéëáýð öîãö þì. ªãºãäëèéí ñàíã ñóäëàõàä ºãºãäëèéí ñàí äàõü

íýã îáúåêò íü òóõàéí îáúåêòûã ýñâýë îáúåêò õîîðîíäûí õîëáîîñûã

èëýðõèéëñýí áè÷ëýã¿¿äýýñ òîãòîíî. Îáúåêò íü àíõäàã÷ ç¿éë áºãººä

áàéãóóëëàãà òýäãýýðèéí òàëààðõ ìýäýýëýëèéã õýðýãëýæ áîëîâñðóóëäàã.

Áàéãóóëëàãà àæ àõóéí íýãæ íü õàðèëöàí öîãöñîí á¿ëýã õ¿ì¿¿ñ þì. Õàðèëöàí

çîõèöîëãîî íü àëáàí áàéãóóëëàãûí ò¿âøèí àëáàí áóñ õàðèëöààíû ñ¿ëæýý,

ìýäýýëýëèéí ñ¿ëæýýãýýð õàíãàãäàíà. Áàéãóóëëàãûí çîõèîí áàéãóóëëàëûí

ñõåìýýð àëáàí õàðèóöëàãûí ò¿âøèíã õàðóóëäàã áîë ÎÕÄ íü ìýäýýëýëèéí

ñ¿ëæýýíèé çàãâàð áîëíî. Ãýõäýý ìýäýýëýëèéã óäèðäëàãûí ò¿âøèíä

õàðãàëçóóëàí çàãâàð÷ëàõ õýðýãã¿é þì. Ó÷èð íü êîìïüþòåðèéí òóñëàìæòàéãààð

ãàðààð áîëîâñðóóëàõ áîëîìæã¿é íèéëìýë ìýäýýëýëèéã çîõèîí áàéãóóëíà.

ªãºãäëèéí õýðýãöýý õàðüöàíãóé òîãòâîðòîé áîëîâ÷ áàéãóóëëàãûí á¿òýö

çîõèîí áàéãóóëàëò áàéíãà ººð÷ëºíäºæ áàéäàã. Ìýäýýëýëèéí ñèñòåìèéã

áàéãóóëàõ òºñºë äóóñàõ ¿åä áàéãóóëëàãûí çîõèîí áàéãóóëàëò ººð÷ëºãäºæ àíõ

òàâèãäñàí øààðäëàãààð õèéãäñýí òºñºë õýðýãöýý õàíãàõàà áîëèíî. Õýðýãöýý

øààðäëàãà óäèðäëàãûí àëü íýã òºâøèíººñ òàâèãääàã áîëîâ÷ çîõèîí

áàéãóóëàëòûí ÿíç á¿ðèéí ò¿âøèíººñ èðýõ ºãºãäëèéã õýðýãëýõ øààðäëàãà

ãàðäàã. Èéìä ñèñòåìèéí øèíæèëãýý çîõèîìæ ãàðãàã÷èäûí íèéòëýã àñóóäàë

áîë ¿ðãýëæèä ººð÷ëºãäºæ áàéäàã á¿òýö çîõèîí áàéãóóëàëòààñ àëü áîëîõ áàãà

õàìààðñàí áàéõààð ñèñòåìèéã õºãæ¿¿ëýõ ÿâäàë þì. Ýíý çîðèëãîä õ¿ðýõèéí

òóëä ººð÷ëºëòºíä áàãà ºðòºã òóëãóóð õ¿÷èí ç¿éëèéã òîäîðõîéëîõ ÿâäàë þì.

Áàéãóóëëàãûí ìýäýýëýëèéí õýðýãöýý áà ¿éë àæèëëàãàà èéì õ¿÷èí ç¿éë áîëíî.


2

ÎÕÄ-èéí á¿òýö çîõèîí áàéãóóëëàëòààñ ¿ë õàìààðñàí áàéõààð áàéãóóëäàã.

¯íäñýí ¿éë àæèëëàãààíû çàãâàðûã ìºí ë ¿ë õàìààðñàí áàéõààð ãàðãàõ

õýðýãòýé.

¯éë àæèëëàãààíû èåàðàðõè ò¿âøèí

Ýíä 2 àñóóäëûã àâ÷ ¿çäýã.

• Áàéãóóóëëàãûí ò¿âøèí : Áàéãóóëëàãûí óäèðäëàãà çîõèîí áàéãóóëàëòûí

ò¿âøèíä ¿íäýñëýí óäèðäëàãûí ìýäýýëýëèéã

1. ñòðàòåãèéí

2. óäèðäëàãûí

3. ¿éë àæèëëàãààíû ãýæ àíãèëäàã.

Àíãèëàë òóñ á¿ðä íü òààð÷ òîõèðñîí ñèñòåìýýð óäèðäääàã. Æèøýý íü :

ñòðàòåãèéí ãýäãèéã íü øèéäâýð ãàðãàã÷ ñèñòåì, óäèðäëàãûí ãýäãèéã íü

ìýäýýëýëèéí ñèñòåì, ¿éë àæèëëàãààíû ãýäýã íü ºãºãäºë áîëîâñðóóëäàã

ñèñòåìýýð òóñ òóñ óäèðäàí çîõèîí áàéãóóëàãääàã. Ñòðàòåãèéí ãýäýã íü

áàéãóóëëàãûí õàìãèéí äýýä ò¿âøèí áóþó áàéãóóëëàãûí ñòðàòåãèéí

áîäëîãûã çîõèöóóëàã÷ çàõèðàë, åðºíõèéëýã÷ ãýõ ìýò õ¿ì¿¿ñ áàéíà.

Ñòðàãåãèéí áîäëîîä àæ àõóéí íýãæ áàéãóóëëàãèéí èðýýä¿éí òºëºâëºëò,

áàéãóóëëàãûí íººö áîëîõ õ¿í õ¿÷, ìºíãº, ìàøèí òåõíèêèéã çîõèöóóëàõ

àñóóäëóóä îðäîã. Ýíý ò¿âøèíä ºðãºí õ¿ðýýã õàìàðñàí óðò õóãàöààò,

ãàäààä îð÷èíä õàíäàæ ÷èãëýñýí ìýäýýëýëèéã õýðýãëýäýã. Ìýäýýëýëèéí

õýðýãöýý íü õóâèðàìòãàé óðüä÷ëàí õýëýõ áîëîìæã¿é áàéäàã. Óäèðëàãûí

ò¿âøèíä òàêòèêèéí áîäëîûã øèéäâýðëýäýã áóþó õýëòýñ, ñàëáàðûí

äàðãà, íÿ-áî íàð îðíî. Ñòðàòåãèéí ò¿âøèíä òàâèãäñàí ºðãºí õ¿ðýýò

çîðèëãûã õýðãæ¿¿ëýõ øàòíû áîäëîãóóä áîëîí çàäàëæ õÿíàõ ¿¿ðýãòýé.

¯éë àæèëëàãààíû ò¿âøèíä òîäîðõîé íýã àæëûã ã¿éöýòãýã÷ ò¿âøíèé

àæèëáàðóóäûã õýðýãæ¿¿ëäýã.

Ýíý àæëóóäûí õàìðàõ õ¿ðýý íü áàãà áàéíà. Õèéãäýæ áàéãàà ¿éë

àæèëëàãààíû õóãàöàà íü áàãà äîòîîäîä ÷èãëýñýí áàéíà. Áàéãóóëëàãûí

¿éë àæèëëàãààíû ò¿âøèíã


3

- òºëºâëºëò

- ìàðêåòèíã

- ñàíõ¿¿

- ¿éëäâýðëýë

ãýæ àíãèëäàã.

• Áàéãóóëëàãûí ¿éë àæèëëàãààíû ò¿âøèí : Ñèñòåìèéí øèíæèëãýýíèé íýã

çîðèëãî áîë êîìïüþòåðààð àâòîìàòæóóëàãäàõ ¿éë àæèëëàãààã

òîäîðõîéëîõ ÿâäàë þì. ¯¿íèé òóëä áàéãóóëëàãûí íººö, öèêëèéí ¿å

øàò, ôóíêö òîäîðõîéëîõ ò¿âøèíä ñóäàëãààã ÿâóóëàõ áà èíãýñíýýð ¿éë

àæèëëàãààã áàéãóóëëàãûí çîõèîí áàéãóóëàëòûí á¿òöýýñ ¿ë õàìààðñàí

áàéäëààð òîäîðõîéëæ ÷àäíà.

Íººö : Áàéãóóëëàãà àæ àõóéí íýãæ ¿éë àæèëëàãààãàà àìæèëòòàé óäèðäàí

ÿâóóëàõàä øààðäàãäàõ á¿õ ç¿éëñ íººöºä õàìààðíà. Áàéãóóëëàãàä ¿íäñýí

íººöèéã òîäîðõîéëîõäîî ÎÕÄ-ä ä¿ðñýëñýí àíõäàã÷ îáúåêòóóäûã àøèãëàíà.

Ìºíãº : Áàéãóóëëàãàä òºâëºðñºí óäèðäëàãûã õàíãàõàä ÷óõàë íººö.

Õ¿ñýýã¿é áîëîí çºâøººðºãäººã¿é õýëáýðò õóâèðàõäàà õÿëáàð ó÷èð ¿¿íèéã

áóñàä íººö¿¿äýýñ òóñàä íü õÿíàæ óäèðäàõ õýðýãòýé. Èéìä èõýíõ

áàéãóóëëàãóóä ýíý íººöòýé õîëáîîòîé ¿éë àæèëëàãààã õÿíàæ óäèðäàõ

ñàíõ¿¿ãèéí õýëòýñ áàéäàã.

Áàðàà ìàòåðèàë : ¯íý òóñãàé øèíæ ÷àíðààñàà õàìààðàõ òóñãàé àíõààðàë

øààðäàãäàõ áàðàà ìàòåðèàëä ìºí òóñãàé ¿éë àæèëëãààãààð õàðãàëçàíà.

¯íý, ºðòºã, ºíäºð àþóëòàé, õîðòîé èäýâõòýé áîäèñ çýðýãò ºâºðìºö ¿éë

àæèëëàãààãààð óäèðäàí õÿíàíà. Ýíý íººöòýé õîëáîîòîé ¿éë àæèëëàãàà íü

¿éëäâýðëýë, áîðëóóëàëò, õàíãàìæ ãýõ ìýò ñàëáàðààð õèéãäýíý.

Òîíîã òºõººðºìæ : õýðýãëýãäýõ õóãàöàà, ¿íý ºðòºã, ýõ ¿¿ñâýð õàìààðàõ

ÿëãààòàéãààð õÿíàæ óäèðäàíà.

Àæèë÷èí àëáàí õààã÷èä : ìºí ººðèéí îíöëîãîîñ õàìààðàí ÿëãààòàé ¿éë

àæèëëàãàà õèéãäýíý. Áîëîâñîí õ¿÷íèé õýëòýñ ýíý íººöºä õàìààðàõ ¿éë

àæèëëàãààã õÿíàæ óäèðäàíà.

Áýëòãýí íèéë¿¿ëýã÷èä : ãîë òºëºâ õóäàëäàà ýðõýëýäã àæ àõóéí íýãæ áàéíãûí

áýëòãýí íèéë¿¿ëýã÷èäòýé õàðèëöàí ¿éë àæèëëàãààíä îðíî.


4

Õýðýãëýã÷èä, õóäàëäàí àâàã÷èä, ò¿íø¿¿ä : Ýíý íººöòýé õîëáîòîé ¿éë

àæèëëàãààã áîðëóóëàëò ìàðêåòèíãèéí àëáà óäèðäàæ õÿíàíà.

Áîäèò áóñ íººö¿¿ä : ïàòåíò, êîìïàíèéí òàëààðõ òºñººëºë, íýð õ¿íä ãýõ ìýò

áîäèò áóñ íººö íü ãîë òºëºâ ñàíõ¿¿ õóóëü ìàðêåòèíãèéí àëáààð

óäèðäàãäàíà.

Ìýäýýëýë : ¯¿íèéã áóñàä íººö¿¿äèéí àäèëààð òóñàä íü á¿ëýãëýõ øààðäëàãà

òàâèãääàã. Ìýäýýëýë ìàø îëîí ÿíçûí áàéæ áîëíî.

Öèêëèéí ¿å øàòóóä

Íººö á¿ð òºëºâëºõ ýçýìøèõ, ººð÷èëºõ äóóñãàõ ãýñýí äàðààëñàí öèêëèéí äàãóó

¿¿ñýæ áèé áîëîí õóâèð÷ ººð÷ëºãäºíº. Òºëºâëºõ øàòàíä íººöèéí ¿íèéã

òîãòîîõ òºëºâëºõ îëæ àâñàí áîëîí ¿éëäâýðëñýí òîî õýìæýýã òîîöîæ ¿ð ä¿í

òºëºâëºëòèéã õàðüöóóëñàí áýëýí ìºíãºíèé òºëºâëºëò òºñâèéã òîãòîîõ ãýõ ìýò

¿éë àæèëëàãààíóóä îðíî.

Îëæ àâàõ, áèé áîëãîõ øàòàíä íººöèéã îëæ àâàõ ò¿¿íèéã àøèãòàé

á¿òýýãäýõ¿¿í áîëîîí ¿éë÷èëãýý áîëîãí õóâèðãàõ ¿éë àæèëëàãààíóóä îðíî.

¯¿íä õóäàääàí àâàõ, ¿éëäâýðëýë, îþóòàí ýëñ¿¿ëýõ ãýõ ìýò ¿éë àæèëëãàààíóóä

îðíî. Íººöèéã àøèãëàí çàðöóóëàõ ¿å øàòàíä òîíîã òºõººðºìæèä çàñâàð õèéæ

áàðàà ìàòåðèàëûã á¿ðòãýõ ¿éë÷èëãýýãýýð õàíãàõ ãýõ ìýò ¿éë àæèëëàãààíóóä

îðíî. íººöòýé õîëáîîòîé ¿¿ðýã õàðèóöëàãà äóóñàõ ¿å øàòàíä íººö äóóñ÷

áàéãàà áîëîí öààøèä õàíãàëòòàé ýñýõèéã äîõèîëîõ á¿òýýãäýõ¿¿íèé

áîðëóóëàëò, òýýâýðëýëò, òºëáºð áàðàãäóóëàõ, àæèë÷äûí òýòãýâýð òýòãýìæ

îëãîõ çýðýã ¿éë àæèëëàãààíóóä îðæ áîëíî.

¯éë àæèëëãààíû øèíæ ÷àíàð

Á¿ðýí òºãñ : Ôóíêöèîàëü ò¿âøèí äýõ á¿õ ¿éë àæèëëàãààã çàãâàð á¿ðýí àãóóëàõ

õýðýãòýé. Ãýõäýý íèéò áàéãóóëëàãûí á¿õ ¿éë àæèëëàãààã áóñ õàðèí ñóäàëæ áóé

õýñýã òóõàéëáàë õ¿í õ¿÷íèé íººö ýñâýë ìàðêåòèíãèéí ¿éë àæèëëàãààã

íàðèéâ÷ëàí ñóäëàíà.

Õýðýãöýýòýé : ¯éë àæèëëàãààíû øèíæèëãýýíä òºäèéëýí õýðýãòýé áóñ ¿éë

àæèëëàãààíóóä òîäîðõîéëîãääîã. Èéìä õýðýãòýé ¿éë àæèëëàãààã òîäîðõîéëîõ

õýðýãòýé.


5

Îéëãîìæòîé : Çàãâàð íü áàéãóóëëàãûí òàëààðõ îéëãîëò àâàõàä çîðèóëàãäñàí

ýíãèéí îéëãîìæòîé áàéõ õýðýãòýé.

Òîãòâîðòîé : Çàãâàð íü áàéãóóëëàãûí çîõèîí áàéãóóëàëòûí ººð÷ëºëòººñ ¿ë

õàìààðàí òîãòâîðòîé áàéõ õýðýãòýé.


1

¯éë àæèëëàãààã ºãºãäºëòýé õîëáîõ

ªãºãäºë áà ¿éë àæèëëàãààíû çàãâàðûã ãàðãàñíû äàðàà õîîðîíä íü õîëáîõ

õýðýãòýé. Ýíý õîëáîîñ íü õî¸ð õýìæýýñò õ¿ñíýãòýýð èëýðõèéëýãäýíý.

Õ¿ñíýãòèéí ìºðººð ¿éë àæèëëàãààã, áàãàíààð íü îáúåêò áóþó ºãºãäëèéã

òºëººëæ îãòîëöîë ìºðºíä íü õàðãàëçàõ ºãºãäºë õýðýãëýãäýõèéã èëýðõèéëíý.

Õ¿ñíýãòèéí í¿äýí äýõ ºãºãäºë ãóðâàí òºðºëòýé áàéæ áîëíî.

Îáúåêò 1 Îáúåêò 2 Îáúåêò 3 Îáúåêò N

¯/à 1 100 R D . . . . . . . . 3

¯/à 2 Ñ 1 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

¯/à 3 U . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

¯/à N R 5 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

¯¿íä :

1. Õýðýãëýãäýõ ýñýõ : ýíý íü ýíãèéí õýëáýðòýé áºãººä ¿éë àæèëëàãààíä óã

ºãºãäºë õýðýãëýãäýõ ýñýõèéã 1, 0-ýýð òýìäýãëýäýã. Ýíä 1-õýðýãëýãäýíý,

0-õýðýãëýãäýõã¿é ãýñýí ¿ã þì.

2. Õýðýãëýãäýõ òºðºë : ªãºãäëèéã õýðýãëýõäýý òóõàéí îáúåêò äàõü

ºãºãäëèéã ¿¿ñãýõ-Ñ( Create ), óíøèõ-R( Read ), ººð÷èëºõ -U ( Update ),

óñòãàõ -D ( Delete ) ãýñýí ¿íäñýí õàíäàëòóóäûã õèéíý. Ýíý òàðëèéí

õ¿ñíýãò¿¿äèéã ¿¿ñãýõ íü òºâºãòýé áàéäàã. Ó÷èð íü õýðýãëýã÷ýýñ óã ¿éë

àæèëëàãààð ºãºãäëèéã ¿¿ñãýõ, óñòãàõ, ººð÷èëºõ, óíøäàã ýñýõèéã

òîãòîîõûã øààðäàíà. Õýðâýý íýã ¿éë àæèëëàãàà îáúåêòûí ºãºãäºëä

õýä õýäýí õàíäàëò õèéæ áàéâàë õàìãèéí ºíäºð çýðýãëýëòýéã ñîíãîíî.

Çýðýãëýëýýýð íü æàãñààâàë :

- ¯¿ñãýõ

- Óíøèõ

- Çàñâàðëàõ

- Óñòãàõ


2

3. Õýðýãëýõ õýìæýý : Ýíý íü ºãºãäºë ¿éë àæèëëàãàà õîîðîíäûí õîëáîî

õýð õ¿÷òýé ãýäãèéã èëýðõèéëíý. Ñèñòåìèéí øèíæýý÷ ¿éë àæèëëàãàà

ÿìàð äàâòàìæòàé õèéãäýõ, îáúåêòîä õè÷íýýí òîõèîëäîë áàéõ, ¿éë

àæèëëàãààíä õè÷íýýí òîõèîëäîë õýðýãëýãäýõ çýðãèéã ìýäýõ

øààðëàãàòàé áîëíî. Øèíæèëãýýíèé ¿ð ä¿íä 50 îð÷èì îáúåêò, 200

îð÷èì ¿éë àæèëëàãàà òîäîðõîéëîãääîã ãýõýä 10.0 îð÷èì í¿ä á¿õèé

õ¿ñíýãò ¿¿ñãýõ áîëæ áàéíà. Ýíäýýñ õàðàõäà ìàø èõ ìýäýýëýëèéã

öóãëóóëàõ øààðäëàãàòàé áàéäàã. Ñèñòåìèéí øèíæýý÷ ýíèéí áîëãîõûí

òóëä èéì ¿éë àæèëëàãààíóóäûã íýãòãýäýã.

Òºñººã áîäîõ àëãîðèòì

¯éë àæèëëàãàà áà ºãºãäëèéã õîëáîñîí õîëáîîã çºâõºí õýðýãëýæ áóé ýñýõýýð

èëýðõèéëñýí õ¿ñíýãòýýñ òºñººãèéí ìàòðèöûã õýðõýí ãàðãàõûã àâ÷ ¿çüå.

Îáúåêò 1 Îáúåêò 2 Îáúåêò 3 Îáúåêò 4

a 1 0 1 0

b 1 0 1 0

c 0 1 0 1

d 1 0 0 1

a, b, c, d - ¿éë àæèëëàãààíóóä

A = ( 1, 1 ) - õîñ

B = ( 1, 0 ) - õîñ

C = ( 0, 1 ) - õîñ

D = ( 0, 0 ) - õîñ

∑ ∑ ∑∑

++=

CBAA

S


3

Õýðýãëýãäýõ äàâòàìæààð íü

X Y Z

a 10 20 30

b 30 20 10

c 5 10 15

d 0 10 0

∑∑

+=

2/)()],(,[

jkik

jkik

AAAAnm

S

i, j -¿éë àæèëëàãààíóóä

ê - ê ãýñýí îáúåêòûí îëîíëîãûí õîîðîíä óòãà àâàõ èíäåêñ

ikA -k îáúåêòîä i ¿éë àæèëëàãàà õýíäýõ íèéò òîî

jkA - k îáúåêòîä j ¿éë àæèëëàãàà õýíäýõ íèéò òîî

¯éë àæèëëàãààíû çàãâàðûã øàëãàõ

ÎÕÄ ä¿ðñýëæ áàéõàä íèéòëýã àëäàà ãàðäàãòàé àäèë ¿éë àæèëëàãààíû çàãâàðò

ýíý àñóóäàë ÿðèèãäàíà. Õàìãèéí ò¿ãýýìýë òîõèîëääîã àëäàà ç¿ãøð¿¿ëýëòèéã

àâúÿ.

Àëäàà 1 :

¯éë àæèëëàãààíû íýð áàéãóóëëàãûí íýð, ñàëáð õýëòýñèéí íýð áàéõ àëäàà

Ç¿ãøð¿¿ëýëò :

¯éë àæèëëàãààíû òàëààðõ îéëãîëòûã òîäðóóëààä íàðèéâ÷ëàí ¿éë

àæèëëàãààíä çàäëàäàã.

Øàëòãààí íü :

¯éë àæèëëàãààã òîäîðõîéë æ ÷àäààã¿é.


4

Àëäàà 2 :

¯éë àæèëëàãààíû íýð íü ¿éë ¿ã áèø áàéõ.


¯éë ¿ãýýð ñîëèæ íýðëýíý.

Àëäàà 3 :

¯éë àæèëëàãàà áà ºãºäëèéã õîëáîîã õàðóóëñàí õ¿ñíýãòýíä ºãºãäºëã¿é áàãàíà

àãóóëñàí.


1. óñòãàíà.

2. ¿éë àæèëëàãààã íýìíý.

3. àëü íýã ¿éë àæèëëàãààòàé õîëáîãäîõ ýñýõèéã øàëãààä õîëáîîòîé áîë

ä¿ðñëýí. Õîëáîîã¿é áîë óñòãàíà.

Àëäàà 4 :

¯éë àæèëëàãàà áà ºãºãäëèéí õîëáîîã õàðóóëñàí õ¿ñíýãòýíä ºãºãäºëã¿é ìºð

àãóóëñàí.


1. óñòãàíà.

2. îáúåêò íýìíý.

Àëäàà 5 :

Õî¸ð áóþó ò¿¿íýýñ äýýø ¿é àæèëëàãàà õ¿ñíýãòýíä èæèë óòãà àâàõ


1. íýãòãýíý.

2. øàëãàíà.

Àëäàà 6 :

¯éë àæèëëàãààíûö çàðèì áàãö áóñäààñàà õýò òîì áóþó õýò îëîí ¿éë

àæèëëàãààíààñ òîãòñîí.


Õýòýðõèé îëîí ¿éë ¿éë àæèëëàãàà àâñàíã öººëºõ.


5

Èéì ¿éë àæèëëàãààã íýãòãýõ ýñâýë áóñäûã íü èæèë ò¿âøèíä çàäëàõ çàìààð

ç¿ãøð¿¿ëäýã.


1

¯éë àæèëëàãààã äýä ñèñòåì¿¿äýä á¿ëýãëýõ

Áàéãóóëëàãûí ìýäýýëýëèéí õýðýãöýý îð÷íîîñ õàìààðàí ººð÷ëºãäºæ áàéäàã íü

ñèñòåìèéí õºãæ¿¿ëýëòýíä ãàðäàã áýðøýýëòýé àñóóäëûí íýã þì. Áàéãóóëëàãûí

íýãæ õýñã¿¿ä äîòîðõ õîëáîî õ¿÷òýé. Õàðèí íýãæ õîîðîíäûí õîëáîî ñóë

áàéõààð á¿òýö çîõèîí áàéãóóëàëòûã õèéõ íü òîõèðîìæòîé. Íýãýí èæèë

îáúåêòûã õýðýãëýõ ¿éë àæèëëàãààã õýðýãæ¿¿ëýã÷ ã¿éöýòãýã÷èä íü óäèðäëàãà

çîõèîí áàéãóóëàëòûí íýã íýãæèä íýãäýí àæèëëàñíààð ìýäýýëýëèéí èæèë

õýðýãöýýíýýñ ãàð÷ áîëîõ çºð÷ëèéã áàãàñãàäàã.

¯¿íýýñ ¿íäýñëýýä ä¿ãíýõýä èæèë ºãºãäëèéã àøèãëàõ ¿éë àæèëëàãààã íýã

äýä ñèñòåìä á¿ëýãëýõ áà áàéãóóëëàãûí á¿òýö çîõèîí áàéãóóëàëò ¿¿íèéãýý

äàãààä ººð÷ëºãäºõ ¸ñòîé. ªºðººð õýëáýë áàéãóóëëàãà äîòîðõ 2 ÿëãààòàé íýãæ

õýñýã èæèë ºãºãäëèéã õàìòðàí ýçýìøèõã¿é áàéõ íü ñàëáàð íýãæ õîîðîíäûí

çºð÷ëèéã áàãàñãàäàã. ßã èæèë ¿éë àæèëëàãàà áàéõ íü õîâîð, õîîðîíäîî ¿éë

àæèëëàãààã õýð òºñòýé áóþó ÿìàð èæèë îáúåêòîä õàíäàæ áàéãààãààð íü

á¿ëýãëýíý.

Áàãöëàëò

Ýíý íü èæèë òºñòýé ¿éë àæèëëàãààíóóäààñ òîãòñîí äýä ñèñòåì¿¿äýä õóâààãääàã

¿éëäýë þì. Èéìýýñ 2 ¿éë àæèëëàãàà ººð õîîðîíäîî õýð òºñººòýéã õýìæèæ

èëýðõèéëýõ õýðýãòýé. Òºñººã èëýðõèéëýõ îëîí àðãà áàéäãèéí íýã íü êâàäðàò

ìàòðèö ¿¿ñãýýä ìºð áàãàíûí îãòîëöîë äýýð õýð òºñººòýéã íü èëýðõèéëýõ 0,1

ãýñýí óòãûã õàðãàëçóóëäàã.

1 - àáñîëþò òºñººòýé

0 - îíäîî, òºñººã¿é

Ìàòðèöûã òºñººãèéí ìàòðèö ãýæ íýðëýäýã. ¯éë àæèëëàãààíû äàðààëàë äóðûí

áàéõ íü ñèñòåìèéí øèíæèëãýýíä òîõèðîìæã¿é áàéäàã. ªºð õîîðîíäîî òºñòýé

¿éë àæèëëàãààíóóäûã äàðààëààí áàéðëóóëàõ íü òîîöîî áóþó øèíæèëãýý

õèéõýä òîõèðîìæòîé. Õàìãèéí èõ òºñººòýé ¿éë àæèëëàãààã íýãòãýí áàãö

¿¿ñãýýä ¿¿ññýí áàãöàà äàðààãèéí ¿éë àæèëëàãààòàé íýãòãýõ çàìààð öèêëîäîíî.

Èåàðàðõè áàãöëàëò àøèãëàõ íü õàðüöàíãóéãààð õÿëáàð àðãà þì.


2

Òåõíèê ýäèéí çàñãèéí ¿íäýñëýë òîãòîîõ

Áàéãóóëëàãà àæ àõóéí íýãæèéí çàãâàðûã äýä ñèñòåì¿¿ä áóþó òóñàä íü

õýðýãæ¿¿ëæ áîëîõ áèå äààñàí òàðë¿¿äýä õóâààäàã. Ýíý á¿ëýãò äýä ñèñòåì

á¿ðèéã äàðààëóóëàí õýðýãæ¿ëýõ òºñë¿¿ä ãýæ ¿çýýä ýõíèé ýýëæèíä õàìãèéí

àøèãòàé áàéæ ÷àäàõ òºñëèéã öààø õýðýãæ¿¿ëäýã. Èéì ñîíãîëòûã õèéõèéí òóëä

øààðäàãäàõ íººö áîëîí, ñèñòåìèéã õºãæ¿¿ëñíýýð ãàðàõ àøãèéã òîîöîõ

õýðýãòýé. ¯¿íèé òóëä òåõíèê ýäèéí çàñãèéí, çîõèîí áàéãóóëëàëòûí ãýñýí

àñóóäëóóäûã àâ÷ ¿çäýã.

Òåõíèê - ÒÕ, ÏÕ, õ¿í õ¿÷

Ýäèéí çàñàã

Çîõèîí áàéãóóëàëò

Òåõíèêèéí ¿íäýñëýë

Òåõíèê õàíãàìæ

Öóãëóóëñàí ìýäýýëýë¿¿äèéí òóñëàìæòàéãààð õýðýãëýãäýõ òåõèíê, ò¿¿íä

øààðäàãäàõ ¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéã òîäîðõîéëäîã. Ýíä ñèñòåìèéí øèíæýý÷

áàéãóóëëàãûíõàà óäèðäëàãà õýðýãëýã÷òýéãýý áàéíãà àæèëëàõ õýðýãòýé. Õóó÷èí

òîíîã òàºõººðºìæèã ñóäëàñíààð ýíý àæèë ýõëýäýã.

¯¿íèé òóëä òóõàéí òåõíèê õýðýãñýëèéí òºðºë, çàãâàð, ¿éëäâýðëýã÷,

àøèãëàãäàõ õóãàöàà, àøèãëàãäààä áàéãàà õóãàöà, õàðèóöàõ ñàëáàð áîëîí

àæèëòàí ýçýìøèõ ýðõ, ò¿ðýýñýýð àøèãëàæ áàéíà óó? Õóäàëäàí àâñàí ýñýõ ãýõ


3

ìýò ìýäýýëýë¿¿äèéã îëæ áâáí ýíý íü øèíý ñèñòåìèéí òåõíèê õàíãàìæèéí

øààðäëàãàä íèéöýõ ýñýõèéã òîäîðõîéëíî. Èíãýæ òîãòîîæ ¿íýëýõäý ãîë àñóóäàë

íü äóíäàó õýìæýýíèé íýã àæèë ã¿éëãýý áîëîâñðóóëàõ õóãàöàà ìºí íèéò

ñèñòåìèéí áîëîâñðóóëàëò õèéõ õ¿÷èí ÷àäàë áîëîõ CPU, RAM ãýõ ìýò îðíî.

Á¿õ ìýäýýëýë äýýðýý ¿íäýñëýýä óäèðäëàãà õýðýãëýã÷òýéãýý õàìòðàí õýëýëöýýä

øèíý òåõíèê õýðýãñýë àâàõ ýñýõèéã øèéääýã.

Ïðîãðàìì õàíãàìæèéã ¿íýëýõ øàëãóóð

Òóõàéí ñèñòåìýýñ õàìààðàí äàðààõ ¿íýëýõ øàëãóóðóóä áàéäàã.

• Á¿òýýìæ

1. øààðäëàãàòàé áîäëîãóóäûã øèéäâýðëýõ áîëîìæ

2. öààøèä óðãàí ãàð÷ èðýõ áîäëîãûã øèéäýõ

3. õàðèó áîëîâñðóóëàõ õóðä õàíãàëòòàé ºíäºð ýñýõ

4. ºãºãäëèéí îðîëò áîëîí ãàðàëòûã ¿ð àøèàãòàéãààð çîàèîí

áàéãóóëàõ

5. ºãºãäëèéã ¿ð àøèãòàéãààð õàäãàëàõ, áàãöëàõ, àðõèâëàõ

• Õýðýãëýõýä õÿëáàð ìºí áóñàä ïðîãðàììòàé çîõèöîõ áîëîìæ

• Áàðèìò áè÷ãèéí ÷àíàð : çîõèîíáàéãóóëàëò ñàéòàé òîõèðîìæòîé ñóðãàõ

õýðýãñýëýýð õàíãàñàí ãýõ ìýò àñóóäëóóä îðäîã. ßìàð ÷ ïðîãðàìì

áîëîâñðóóëñàí ÷ ëàâëàõòàé áàéõ õýðýãòýé.

• ¯éëäâýðëýã÷ýýñ ¿ç¿¿ëýõ óðàìøóóëàë: øèíý õóâèëáàð áàéíãà ãàðãàõ

¿íèéí õÿìäðàë áàéíãà ¿ç¿¿ëýõ ãýõ ìýò àñóóäëóóä áàéäàã.

Õ¿í õ¿÷

Ñèñòåìèéã õàãæ¿¿ëýõ ìýäýýëýëèéí ñèñòåìèéã àâòîìàòæóóëàõ òºñëèéã

ãàðäàí ã¿éöýòãýã÷èä ìºí ïðîãðàììûí õýë, ôàéëûí û¿òýö çîõèîí

áàéãóóëëàëò ¿éëäëèéí ñèñòåì áîëîí ñèñòåìèéã õºãæ¿¿ëýõ àìüäðàëûí

öèêëèéí òàëààð çîõèõ ìýäëýã òóðøëàãà õóðèìòëóóëñàí õ¿ì¿¿ñ áàéíà.

Çîõèîí áàéãóóëàëòûí ¿íäýñëýë


4

Õýäèéãýýð òåõíèê õàíãàãäñàí áîëîâ÷ çîõèîí áàéãóóëàëòûí õóâüä

áàéãóóëëàãûí óäèðäëàãà íèéò àëáàí õààã÷èä òàñëèéã èäýâõòýéãýýð

äàìæèõã¿éãýýð íýâòð¿¿ëýõ òààòàé íºõöºë á¿ðäýõã¿é. Øèíý òåõíîëîãè, øèíý

ñèñòåìèéã íýâòð¿ëýõèéí òóëä áàéãóóëëàãûí íèéò çîõèîí áàéãóóëëàëò

àæèëòàí àëáàí õààã÷èäûí ¿¿ðýã õàðèóöëàãàä ººð÷èëºëò îðæ áîëíî. Ýíý íü

íèéò áàéãóóëëàãûí, ñàëáàðûí àæèëòàíû ò¿âøèíä õèéãääýã. Íºãºº òàëààð

ýöñèéí õýðýãëýã÷èäýä øèíý ñèñòåìèéã õ¿ëýýí çºâøººðºõ ñýòãýë

ýðìýëçýëýëèéã îéëãóóëàõ õýðýãòýé.

Ýäèéí çàñãèéí ¿íäýñëýë

Àëèâàà òºñëèéí çàðäàë àøãààñàà äàâñàí áîë íýâòð¿¿ëýõ øààðäëàãã¿é. Ýíý

óòãààðàà ýäèéí çàñãèéí ¿íäýñëýë þì áîëãîíû çàðäàë àøãèéã òîîöäîã.

Õóó÷èí áà øèíý ñèñòåìèéã çàðäàëûã õàðüöóóëàõ çàìààð øèíý ñèñòåì õýð

àøèãòàé ýñýõèéã òîîöäîã. Ýíý øèíæèëãýýãýýð òîîöîî õèéõ íü öààøèä

ºðºãæèí òýëýõ áèåò ñèñòåì õýðýãòýé. ßìàð ÷ àøèã îðëîãûã òîîöîõã¿é.

Íºõºí òºëºãäºõ õóãàöààíû àðãà : çàðàãäñàí õºðºíãº õýäèé õóãàöààí äàðàà

òºëºãäºõèéã òîîöäîã.

Ìºíãºí óðñãàëûí àðãà : ìºíãºí óðñãàëûí ÷èãëýë, õýìæýýã äýâø¿¿ëæ áóé

ñèñòåìòýé õîëáîæ àâ÷ ¿çíý.


1

ªãºãäëèéí óðñãàëûí äèàãðàìì

Data following diagram

Ñèñòåìèéí øèíæýý÷èéí ¿ð ä¿í íü ëîãèê çàãâàð þì. Ñèñòåìèéí áàðèìò

áè÷ãèéã á¿ðä¿¿ëýõýä ìýäýýëýë öóãëóóëàõ óëàìæëàëò õýðýãñýë áîëîõ õîëáîãäîõ

áè÷èã áàðèìò ñóäëàõ, áîäèò áàéäàëä ÿðèëöëàãà õèéõ çýðãèéã àøèãëàí òàéëàí

¿ð ä¿íä èëýðõèéëýõýä äàðààõ áýðõøýýëòýé àñóóäëóóä òóëãàð÷ áàéñàí.

1. Õ¿¿ðíýí òîî÷ñîíáàéäëààð ñèñòåìèéã òîäîðõîéëîõ íü ÿìàãò òîäîðõîé

áèø áàéäàã. Èëýðõèéëýõ õýëáýð íü íóðøóó ñèñòåìèéí íýãõñýãèéí

òàëààðõ îéëãîëòûã íèéò áàðèìò áè÷ãèéã õàéæ ñóäëàí øèíæëýõ

øààðäëàãàòàé áîëäîã. Èéì àñóóäëóóä ãàðäàã ó÷ðààñ ëîãèê çàãâàðûã

õýðýãëýõ øààðäëàãà ãàðäàã.

2. Ñèñòåìèéí òîäîðõîéëîëòîíä ººð÷èëºëò õèéõýä íèëýýä õýäýí áàðèìò

áè÷èãò ò¿¿íèéãýý òóñãàõ øààðäëàãàòàé.

ªãºãäëèéí óðñãàëèéí äèàãðàìì íü äàðààõ õýñã¿¿äýýñ á¿ðääýã.

• Ïðîöåññ : ªÓÄ äîòðîî ãîë îéëãîëò. Íýã áóþó ò¿¿íýýñ äýýø îðîëòûã íýã

áóþó ò¿¿íýýñ äýýø ãàðàëòàíä õóâèðãàõ ñèñòåìèéí íýã õýñýã þì. Íýð íü :

íýð ¿ã+ ¿éë ¿ã õýëáýðòýé áàéíà. Ïðîöåññèéã äóãààðëàõäàà òºâøèíãººð íü

äóãààðëàäàã. Ä¿ðñëýãäýõ õýëáýð íü :

• Òåðìèíàòîð : ìýäýýëýëèéí ãàäààä ýõ ¿¿ñâýð ãàäààä õ¿ëýýí àâàã÷ þì. Íýð

¿ãýýð íýðëýãäýíý. Õàìãèéí áàãàäàà íýã àãàãäëèéí óðñãàë îðñîí ãàðñàí

áàéäàã. Ä¿ðñëýõ õýëáýð íü :

<íýð>

<äóãààð>

<íýð>


2

• ªãºãäëèéí ôàéë : ÎÕÄ- ä ä¿ðñëýãäñýí íýã îáúåêò ªÓÄ-ä íýã ôàéë áîëîí

ä¿ðñëýãääýã. Ä¿ðñëýõ õýëáýð íü:

• ªãºãäëèéí óðñãàë : Ñóìíûõàà ÷èãëýëä ºãºãäëèéã çººäºã. Ä¿ðñëýõ õýëáýð

íü:

Äàðààõ òîõèîëäîëä óðñãàëûã çºâøººðºõã¿é.

- ãàäààä îáúåêòîîñ ôàéë ðóó

- ôàéëààñ ãàäààä îáúåêò ðóó

- ôàéëààñ ôàéë ðóó

- ãàäààä îáúåêòîîñ ãàäààä îáúåêò ðóó

Äýýðõ 4-í òóñëàìæòàéãààð ªÓÄ-ã çóðíà. ªãºãäëèéí óðñãàëûí äèûãàììûã

çóðàõäàà õàìãèéí ýõëýýä Åðºíõèé äèàãðàììûã çóðíà. Åðºíõèé äèàãðàì íü

õàìãèéí äýýä ò¿âøèíèé äèàãðàìì þì. Ýíý äèàãðàììä ñèñòåìèéí õ¿ðýý õÿçãààð

õààãóóð õÿçãààðëàãäñàíã õàðóóëäàã. Ýíý äèàãðàììä íèéò ñèñòåìèéã ä¿ðñýëæ

÷àäàõóéö íýã ïðîöåññ, ãàäààä îáúåêòóóä ä¿ðñëýãääýã. Åðºíõèé äèàãðàììûí

ä¿ðñëýãäýõ õýëáýð :

CAD (Contiext Analysis Diagramm )

Åðºíõèé äèàãðàìì

1 áàðàà


3

Äàðàà íü ªÓÄ-ã çóðíà. Ïðîöåññò îðñîí ãàðñàí óðñãàëûí òîî áàëàíñ áàðüæ

áàéõ õýðýãòýé.

ªÓÄ 0, Ò¿âøèí 1.

ªÓÄ 1, Ò¿âøèí 2.

<1 >

<3 >

<4 >

<2 >

1

<1.3 >

<1.2 >

<1.1 >


4

ªÓÄ 1.1, Ò¿âøèí 3.

ªãºãäëèéí óðñãàëûí äèàãðàììûã øàëãàõ

Àëäàà 1 :Ãàäààä îáúåêòûã õ¿íèé íýðýýð íýðëýñýí.

Øàëòãààí íü : Ëîãèê áèø ôèçèê çàãâàðûã ä¿ðñýëñýí.

Ç¿ãøð¿¿ëýëò íü : Çºâ íýðýýð ñîëèíî.

Àëäàà 2 : Ãàäààä îáúåêò õîîðîíä ºãºãäëèéí óðñãàë äàìæñàí.

Øàëòãààí íü :Ñèñòåìä ¿ë õàìààðàõ óðñãàëûã ä¿ðñýëñýí.

Ç¿ãøð¿¿ëýëò íü :Óñòãàíà.

Àëäàà 3 : ªãºãäºë äàìæóóëàã÷ õýðýãñýëèéã ãàäààä îáúåêò áîëãîæ àâñàí.

Øàëòãààí íü : Ãàäààä îûúåêòûã ìýäýýëýëèéí ýõ ¿¿ñâýð áîëîí õ¿ëýýí àâàã÷

ãýäãýýð íü ä¿ðñëýýã¿é.

Ç¿ãøð¿¿ëýëò íü :Òîõèðîõ îáúåêòûã ä¿ðñýëíý.

Àëäàà 4 : ªãºãäëèéí óðñãàë ºãºãäºë çººõ õýðýãñýë áîëñîí.

Øàëòãààí íü :Ôèçèê çàãâàðûã õàñààã¿é.

Ç¿ãøð¿¿ëýëò íü : Òóõàéí õýðýãñýëèéã äàìæóóëæ áóé õýðýãñýëèéã áóñ äàìæèæ

áóé ìýäýýëýëèã ä¿ðñëýõ õýðýãòýé.

<1.1.3 >

<1.1.2 >

<1.1.1 >


5

Àëäàà 5 :¯éëäëèéí ¿ð ä¿í áóþó ãàðàëò ä¿ðñëýãäýýã¿é.

Øàëòãààí íü : Îðõèãäóóëñàí.

Ç¿ãøð¿¿ëýëò íü :Òóõàéí ¿ð ä¿íã èëýðõèéëýõ ºãºãäëèéí óðñãàëûã íýìæ

ä¿ðñýëýíý.

Àëäàà 6 :Ïðîöåññ ðóó ÿìàð íýã îðñîí ãàðñàí óðñãàë áàéõã¿é.

Øàëòãààí íü : Áîëîâñðóóëàëò áàéõã¿é.

Ç¿ãøð¿¿ëýëò íü : Îðõèãäóóëñàí óðñãàëóóäûã íýìíý.

Àëäàà 7 : Ãàäààä îáúåêòîîñ ôàéë, ôàéëààñ ãàäààä îáúåêò, ãàäààä îûúåêòîîñ

ãàäààä îáúåêò, ôàéëààñ ôàéë ðóó ºãºãäëèéí óðñãàë ä¿ðñýëñýí.

Øàëòãààí íü : Ýäãýýðèéí õîîðîíä áîëîâñðóóëàëò õèéõ ïðîöåññûã

îðõèãäóóëñàí.

Ç¿ãøð¿¿ëýëò íü : Ïðîöåññûã íýìæ ä¿ðñëýíý.

Àëäàà 8 : Òîäîðõîéã¿é íýð òýìäýãëýãýý, íýðëýãäýýã¿é ºãºãäëèéí óðñãàë

ä¿ðñýëñýí.

Øàëòãààí íü : ªãºãäºë áîëîí ºãºãäëèéí óðñãàëûã ìóó òîäîðõîéëñîí áóþó

øèíæèëãýý ìóó õèéãäñýí.

Ç¿ãøð¿¿ëýëò íü : Óðñãàë ïðîöåññûã çàäëàíøèíæèëæ çºâ îéëãîìæòîé íýð ºãíº.

Àëäàà 9 : Ïðîöåññûã íýð ¿ã, õ¿íèé íýð, ýñâýë ãàäààä îáúåêòîîð íýðëýñýí.

Øàëòãààí íü : Ôèçèê çàãâàðûã ëîãèê çàãâàðò õóâèðãààã¿é.

Ç¿ãøð¿¿ëýëò íü : Ïðîöåññûã õýí õèéæ áàéãààã áóñ þóã õèéæ áàéãààã õàðóóëàõ

íýðýýð íýðëýíý.

Àëäàà 10 : Õóãàöààíû õóâüä ÿëãààòàé ýãøèíä õèéãäýæ áàéãàà ïðîöåññóäûí

õîîðîíä ôàéë ä¿ðñëýãäýýã¿é.

Øàëòãààí íü : Òóõàéí ñèñòåìèéí øèíæýý÷ õóãàöààíû õóâüä õèéãäýæ áàéãàà

ïðîöåññóäûí õîîðîíä ôàéë ä¿ðñëýýã¿é.

Ç¿ãøð¿¿ëýëò íü : Äàðààãèéí ïðîöåññò õýðýãëýãäýõ õ¿ðòýë ìýäýýëýëèéã

õàäãàëàõ ôàéë ä¿ðñëýíý.


6

Àëäàà 11 : Íýã ïðîöåññò ìàø îëîí ºãºãäëèéí óðñãàë îðæ, ãàðñàí.

Øàëòãààí íü : Òóõàéí ïðîöåññûã õýò åðºíõèé òîäîðõîéëñîí ýñâýë ÿëãààòàé

ïðîöåññóóäûã íýãòãýñýí.

Ç¿ãøð¿¿ëýëò íü : Ïðîãðàììûã áèå äààñàí òóñäàà õýñã¿¿äýä çàäëàí ä¿ðñëýíý.


1

Ñèñòåìèéí çîõèîìæ

Ñèñòåìèéí øèíæèëãýý íü þó õèéõèéã òîäîðõîéëæ ñèñòåìèéí ëîãèê çàãâàðûã

ãàðãàæ áàéñàí áîë çîõèîìæ íü òóõàéí ñèñòåìèéã õýðõýí õèéõèéã òîäîðõîéëæ

ò¿¿íèé ôèçèê çàãâàðûã ãàðãàäàã. Çîõèîìæ íü:

• Íèéò ñèñòåìèéí áîëîâñðóóëàëò þó áîëîõ áóþó ïðîãðàììûí çîõèîìæ

• Íèéò ñèñòåìèéí îðîëòûí øààðäëàãà áóþó ÿìàð îðîëò îðîõûã

òîäîðõîéëîõ ìàÿãò áîëîí äýëãýöèéí çîõèîìæ

• Íèéò ãàðàëòûí øààðäëàãà áóþó þó ãàðàõûã òîäîðõîéëîõ çàãâàð

Ïðîãðàììûí çîõèîìæ : Ýíý íü äàðààõ õýñã¿¿äèéã àãóóëäàã.

• Á¿òöèéí ñõåì

• Ìîäóëèéí çàãâàð

• Á¿òýöëýãäñýí àíãëè õýë

• Øèéäâýðèéí ìîä

• Øèéäâýðòéí õ¿ñíýãò

Ìàÿãò áà äýëãýöèéí çîõèîìæ : Ýíý íü ñèñòåìèéí îðîëòûí çîõèîìæ þì.

Òàéëàíãèéí çîõèîìæ : Ýíý íü ñèñòåìèéí ãàðàëò áóþó ¿ð ä¿í þì.

Á¿òýöëýãäñýí çîõèîìæ

Çîõèîìæ ãàðãàõ á¿òýöëýãäñýí ïðîãðàìì÷ëàëä òóëãóóðëàñàí àðãà þì. Ýíý íü

äàðààõ øèíæ ÷àíðûã àãóóëñàí áàéíà.

• Àñóóäëûí òîäîðõîéëîëòîîñ øèéäâýðëýõ àðãà çàìûã ãàðãàõ

• Ñèñòåìèéí íèéëìýë áàéäëûã ýíãèéí áîëãîõ

• Ñèñòåìèéí èë¿¿ îéëãîìæòîéãîîð òàéëáðëàõ ãðàôèê õýðýãñýë¿¿äèéã

àøèãëàõ

• Øèéäâýðëýõ àðãà çàìûã áîëîâñðóóëàõ çîðèëòóóäûã äýâø¿¿ëýõ


2

• Ñàéí èëýðõèéëñýí àñóóäëûí òîäîðõîéëîëòóóäààñ øèéäâýðëýõ àðãà

çàìûí ñòðàòåãèéã äýâø¿¿ëíý.

Á¿òýöëýãäñýí çîõèîìæ íü áè÷èã áàðèìò áîëîâñðóóëàõ àðãà òåõíèêýýð

õàíãàãäñàí áàéäàã.

• Á¿òöèéí ñõåì

• HIPO äèàãðàìì ãýõ ìýò

Ýäãýýð àðãà íü òóõàéí ìîäóëèéí á¿òýö áîëîí àðõèòåêòóðûã çàãâàð÷èëàõàä

òóñëàäàã ãðàôèê õýðýãñýë¿¿ä þì. Ìºí äàðààõ àðãóóäûã õýðãýëýäýã.

• Ìîäóëü àðãà÷èëàë : Ïðîãðàììûí õàìãèéí áàãà íýãæ õýñýã áóþó

ìîäóëèéí íèéëìýë áàéäëûã áàãàñãàõàä ÷èãëýñýí àðãà þì. Íýã ôóíêö,

ïðîöåäóðûã ìîäóëü ãýæ íýðëýäýã.

Void d( int i )

{

¿éëäýë

}

¯éëäýë ãýäýã íü òóõàéí ìîäóëü äîòîð õèéãäýæ áàéãàà ¿éëäë¿¿ä þì.

• Warnier àðãà : Ýíý áîë ºãºãäëèéí á¿òýöýä òóëãóóðëàí ïðîãðàììûí

çîõèîìæèéã ãàðãàäàã. ªºðººð õýëáýë ìîäíû àëãîðèòìä òóëãóóðëàæ

ïðîãðàììûí çîõèîìæèéã ãàðãàäàã. Ìîäíû àëãîðèòìä òóëãóóðëàäàã

áîëîõîîð áóñàä á¿òöèéí õóâüä õýö¿¿ áàéäàã.

• Jackson àðãà : ªãºãäëèéí á¿òýöýä òóëãóóðëàí ïðîãðàììûí çîõèîìæèéã

ãàðãàäãààðàà äýýðõ àðãàòàé òºñòýé. Ãýõäýý îðîëò ãàðàëòûã õàìòàä íü

àâ÷ ¿çäýãýýðýý ÿëãààòàé.

Ìîäóëü àðãà÷èëàë : Ñèñòåìèéã äîîðõ øààðäëàãà õàíãàñàí á¿ðýëäýõ¿¿í

õýñã¿¿äýä õóâààõûã ýðìýëçâýë çîõèíî. Ýíý õóâààõ àðãûã ôóíêöèîàëü õóâààëò

ãýíý.

• Íýã áèå äààñàí õýñýã íü ( ôóíêö, ïðîöåäóð ) íèéëìýë áóñ ýíãèéí, íýã ë

àñóóäëèéã øèéäâýðëýäýã áàéõ õýðýãòýé.


3

• Á¿ðýëäýõ¿¿í õýñãèéí õèéõ ¿éëäýë áà ôóíêö íü ýíãèéí áàéõ

• Àñóóäëûí õýñýã ( õèéæ áàéãàà ¿éëäýë ) á¿ð ººð õîîðîíäîî õîëáîîòîé

ó÷èð á¿ðýëäýõ¿¿í õýñã¿¿ä ººð õîîðîíäîî õîëáîîòîé áàéõààð àñóóäëûã

¿¿ñãýõ õýðýãòýé.

• Á¿ðýëäýõ¿¿í õýñã¿¿ä õîîðîíäûí õîëáîî ýíèéí áàéõ áºãººä õîîðîíäîî

àëü áîëîõîîð ¿ë õàìààðàõààð çîõèîí áàéãóóëâàë ñàéí.

Void d ( int i )

{ d1

d2

d3

d4

}

d1 , d2 ,d3 , d4-¿éëäýë¿¿ä

d1 ººð÷èëºãäºõºä d2 ººð÷èëºãäºõã¿é áàéâàë ñàéí çîõèîí áàéãóóëàãäñàí áàéíà

ãýæ ¿çíý. Á¿ðýëäýõ¿¿í õýñãèéã öààøäàà ìîäóëü ãýæ íýðëýõ áà ýíý ìîäóëü ìààíü

ïðîãðàììûí çîõèîìæèä õàð õàéðöàãíèé øèíæ ÷àíàðòàé áàéíà.

Æèøýý íü : ýðýìáëýõäýý ÿìàð àðãà õýðãýëýõ íü õýðýãòýé áèø.

Öààíàà ÿàæ ýðýìáëýõ íü òîäîðõîé áèø áàéõûã õàð õàéðöàãíû øèíæ ÷àíàðòàé

ãýíý. Íýã ìîäóëüä õèéõ çàñâàð ¿éë÷ëýë íü áóñàä ìîäóëüä ¿ë íºëººëºõ ìºí

äîòîîä ëîãèêèéã íü ìýäýõã¿éãýýð õèéæ áàéõ áîëîìæèéã õàíãàñàí áàéõ

õýðýãòýé. Õýðýãëýã÷ýýñ ìîäóëóóä äîòðîî þó õèéæ áàéãààã íóóöëàõ õýðýãòýé.

Õýðýãëýã÷ çºâõºí ÿìàð îðîëò îðîîä þó ãàð÷ áàéãààã íü ìýääýã áàéõ ë

õýðýãòýé. Õýðýãëýã÷ýýñ íóóäàã øàëòãààí íü íü :

1. Õèéæ áàéãàà þìàà õ¿í õóóëíà ãýæ íóóíà.

2. Íýãýíò ë õýðýãëýã÷ îéëãîõã¿é ó÷èð íóóíà.

Õàð õàéðöàã ìààíü äîòðîî ººð ìîäóëüä çàäàð÷ òýð íü áàñ õàð õàéðöàãíû

øèíæ ÷àíàðòàé áàéäàã. Õàð õàéðöàãíèé øèíæ ÷àíàðòàé ìîäóëü íü îéëãîõîä

õÿëáàð, çàñâàðëàõàä, ººð÷ëºõºä áàñ ç¿ãøð¿¿ëýõýä õÿëáàð áàéäàã.

Ýðýìáëýõ


4

Ïðîãðàììûí á¿òöèéí çàãâàð áóþó á¿òöèéí ñõåì

Á¿òöèéí ñõåì íü ïðîãðàììûí àðõèòåêòóðûã õàðóóëäàã. Á¿òöèéí ñõåìä ìîäóëü

òýäãýýðèéí õîîðîíäûí óÿàëäàà õîëáîî, õîîðîíä íü äàìæèæ áóé ºãºãäºë,

õÿíàëòûí ìýäýýëýë çýðãèéã õàðóóëàõ õýðýãñýëýýð õàíãàãäñàí áàéäàã. Ìºí

ªÓÄ-òàé àäèë òóñãàé òýìäýãëýãýýòýé.

• Ìîäóëü : Íýðýýðýý èäýâõæèí áèå äààæ àæèëëàõ ïðîãðàììûí õýñýã.

ªÓÄ-ä ä¿ðñëýãäñýí ïðîöåññ äàõü ¿éëäë¿¿äèéã áèåë¿¿ëíý. Íýã ïðîöåññ

íü íýã ìîäóëüòàé òýíöýíý.Òýìäýãëýãýý íü :

Òåðåìíàòîð íü á¿òöèéí ñõåìä ä¿ðñëýãääýãã¿é. ßàãààä ãýâýë

ïðîãðàììûí ãàäààä îð÷èí ó÷ðààñ. Õàðèí òåðèìíàòîð ðóó õàíäàæ

áàéãàà ìîäóëü íü ä¿ðñëýãäýíý. Ìîäóëüä õèéæ áàéãàà ¿éëäë¿¿äèéã íü

á¿ðýí èëýðõèéëñýí íýð ºãºõ õýðýãòýé.

• Äóóäëàãà : Ìîäóëü õîîðîíäûí õîëáîîã èëýðõèéëíý. Äóóäñàí ìîäóëèàñ

äóóäàãäñàí ìîäóëü ðóó ñóì ÷èãëýãäýíý. Òýìäýãëýãýý íü :

• ªãºãäºë : Äóóäàãäñàíààñ äóóäñàí ðóó ºãºãäºë äàìæèäàã. Ìîäóëü

äîòîðõ ôóíêöóóäûã áèåë¿¿ëýõ øààðäëàãàòàé ïàðàìåòð¿¿ä, áîäîëò

áîëîâñðóóëàëòûí ¿ð ä¿í áàéæ áîëíî. Òýìäýãëýãýý íü : î

• Ôëàã : Äóóäñàí ìîäóëü äóóäàãäñàí ìîäóëüòàé õÿíàëòûí ìýäýýëýë

ñîëèëöîæ áîëäîã. ªãºãäºë ãýäýã íü øèéäâýðëýõ àñóóäëûí áîäëîãòîé

õîëáîîòîé áàéäàã áîë ôëàã íü øèéäâýðëýõ áîäëîãûí àðãàòàé íü

õîëáîîòîé áàéäàã. Äàðààõ 3-í çîðèëãîîð ôëàãèéã àøèãëàäàã.

1. Report : Òàéëàí ôëàã íü äóóäàãäñàí ìîäóëèàñ äóóäñàí ìîäóëü

ðóó òºëâèéí òóõàé ìýäýýëýë äàìæóóëäàã. Äóóäñàí ìîäóëü òóõàéí

òºëâèéã øàëãààä ò¿¿íä òîõèðîõ ¿éëäëèéã õèéäýã.

2. Control : Õÿíàëòûí ôëàã íü äóóäñàíààñ äóóäàãäñàí ðóó ÿìàð

ñîíãîò õèéõèéã äàìæóóëäàã.

3. Directive : Áóöàõ ôëàã íü äóóäàãäñàíààñ äóóäñàí ðóó ÿìàð ñîíãîëò

õèéõèéã äàìæóóëäàã.

Ìîäóëü õîîðîíäûí õàðèëöàà íü òýäãýýðèéí õîîðîíä èåàðàðõè ò¿âøèí

¿¿ñãýäýã. Õàìãèéí äýýä ò¿âøèíèé ìîäóëèéã ¿íäñýí ìîäóëü ãýíý. ¿íäñýí

Ìîäóëèéí íýð


5

ìîäóëüä íèéò ñèñòåìèéã òºëººëæ ÷àäàõóéö íýð ºãíº. Äîîä ò¿âøèíèé

ìîäóëèéã äýä ìîäóëü ãýíý. Á¿òöèéí ñõåì íü õýâòýý áóþó áîñîî áàéæ áîëíî.

ªÓÄ-ã á¿òöèéí ñõåìä õºðâ¿¿ëýõ

ªÓÄ ä¿ðñëýíý ãýäýã íü á¿òöèéí ñõåì áàéãóóëàõûí ýõëýëèéí öýã þì. Ó÷èð íü

ñèñòåìèéí á¿õ îðîëò ãàðàëòóóä ªÓÄåä ä¿ðñëýãäñýí áàéäàã. Ìºí øààðäëàãã¿é

¿éëäë¿¿äèéã õàñàæ ç¿ãøð¿¿ëñýí áàéäàã. ªÓÄ íü á¿òöèéí øèíæèëãýýíèé íýã

õýñýã þì. ªÓÄ-ä äàâòàëò, àëäàà èëýð¿¿ëýõ áîëîí çàñâàðëàõ, õÿíàëòûí

ïðîöåññóóäûã ä¿ðñýëäýãã¿é. Ýäãýýðèéã çîõèîìæèéí ¿å øàò áóþó á¿òöèéí

ñõåìä íýìæ ºãäºã. ªÓÄ-ã á¿òöèéí ñõåìä õºðâ¿¿ëäýã � àðãà áàéäàã.

1. ªÓÄ-ä õàìãèéí äîîä ò¿âøèíä ä¿ðñëýãäñýí ïðîöåññûã äýä ìîäóëü

áîëãîí ä¿ðñýëäýã. ¯¿íèé äàðàà òóõàéí òýð äýä ìîäóëèéã äóóäàõ ¿íäñýí

ìîäóëèéã ä¿ðñýëäýã. Ýíýõ¿¿ õàíäëàãà íü íàðèéí íèéëìýë á¿òýöòýé

¿íäñýí ìîäóëü ¿¿ñãýæ çàñâàðëàõàä íèëýýä òºâºãòýé áîëäîã.

2. ªÓÄ-ûí ïðîöåññóóäûã á¿ëýãëýäýã. Á¿ëýãëýõäýý íèéò ïðîöåññóóäûã

• Îðîëòûí

• Áîëîâñðóóëàëòûí

• Ãàðàëòûí ãýæ õóâààäàã.

Ïðîöåññ áîëîâñðóóëàëò õèéõèéí ºìíº ç¿ãøð¿¿ëñýí ºãºãäëèéã øààðääàã.

Áîëîâñðóóëàãäààä ãàðñàí ºãºãäºëëä õýðýãëýã÷èä áîëîí ïðîãðàììûí áóñàä

õýñýãò îéëãîãäîõ õýëáýðò øèëæ¿¿ëýõ íýìýëò õóâèðãàëò õèéäýã. Øèíæèëãýýã

õóâèðãàõ àðãààð îðîëò, ãàðàëò áîëîí õóâèðãàëòûã òîäîðõîéëäîã. Äàðààõ

àëõàìóóäòàé áàéæ áîëíî.


6

• ¯íäñýí ìîäóëèéã òîäîðõéëíî.

• Ìîäóëóóäèéã çîõèîí áàéãóóëíà.

• Íýìýëò ìîäóëóóäûã òîäîðõîéëíî. Æèøýý íü : ôàéë

• Ôëàã áóþó õÿíàëòûí ºãºãäëèéã íýìíý.

Á¿òöèéí ñõåìä 4-í ÿíçûí õýëáýð áàéäàã.

1. Ìîäóëü äîîä ò¿âøèíèé ìîäóëèàñ äýýä ò¿âøèíèé ìîäóëü ðóó ºãºãäëèéã

äàìæóóëíà.

2. Ìîäóëü äýýä ò¿âøèíèé ìîäóëèàñ ºãºãäëèéã äîîä ò¿âøèíèé ìîäóëü ðóó

äàìæóóëíà.

3. Ìîäóëü äîîä ò¿âøèíèé ìîäóëèàñ ºãºãäëèéã õ¿ëýýí àâ÷ õóâèðãààä

ýðãýýä ¿ð ä¿íã äýýä ò¿âøèíèé ìîäóëüä õóâèðãàäàã.

4. Ìîäóëü äîîä ò¿âøèíèé ìîäóëèàñ ºãºãäºë õ¿ëýýæ àâààä ýðãýýä äîîä

ò¿âøèíèé ìîäóëüä ºãºãïäëèéã äàìæóóëàí äîîä ò¿âøèíèé ìîäóëóóäûã

çîõèöóóëäàã.


1

Ìîäóëèéí çàãâàð ãàðãàõ

Á¿òöèéí ñõåì íü çºâõºí ìîäóëü õîîðîíäûí óÿëäàà õîëáîîã ¿ç¿¿ëäýã. Ìîäóëü

äîòîð ÿìàð ¿éëäýë, ÿìàð ôóíêö áîëîâñðóóëàãäàæ áàéäãèéã àâ÷ ¿çýõã¿é õàð

õàéðöàã ìýòýýð ¿çñýí. Ìîäóëèéí çàãâàð ãàðãàíà ãýäýã íü õàð õàéðöàãèéã íýýæ

äîòîîä ëîãèêèéã òîäîðõîéëîõ ÿâäàë þì. Õàð õàéðöºã íü òºëºâ áà ¿éëäëýýñ

òîãòîæ áîëíî.

îðîëò ãàðàëò

Òºëºâ : Õàð õàéðöàãíèé ò¿¿õèéí áè÷ëýãèéã àãóóëæ áàéäàã. Õàð õàéðöàãíèé

¿éë àæèëëàãàà òºëºâººñ õàìààðàõ òîõèîëäîë áàéäàã. Èõýíõ õàð õàéðöàã

òóõàéí òºëâèéã àãóóëàõ øààðäëàãã¿é.

¯éëäýë : Õàð õàéðöàã äîòîðõ õàð õàéðöàã þì. Íºãºº òàëààð ìîäóëü íü ªÓÄ

äàõü ïðîöåññèéí íàðèéâ÷èëñàí äýëãýðýíã¿é òîäîðõîéëîëò þì. ¯éëäýë íü

äàðààõ ¿íäñýí ëîãèêòîé.

1. Äàðààëñàí : ¯éëäë¿¿ä íü äàðààëàí õèéãääýã. Ýíý òîõèîäîëä á¿õ ¿éëäýë

íü çààâàë õèéãäýõ áºãººä çààãäñàí äàðààëàëààð õýðýãæäýã.

îðîëò ãàðàëò


Òºëºâ

¯éëäýë


¿éëäýë 1 ¿éëäýë 2


2

2. Ñîíãîëò : ¯éëäëèéã ñîíãîí áèåë¿¿ëäýã. Ñîíãîõäîî ëîãèê íºõöºë

øàëãàäàã.

ìîä

îðîëò

ãàðàëò

3. Äàâòàëò : Íºõöºë áèåëýæ áàéâàë ¿éëäëèéã äàâòàíà. ¯éëäýë õèéõèéí

ºìíº íºõöºë øàëãàäàã.

ìîä

îðîëò

ãàðàëò

4. Äàâòàëò 2 : ¯éëäëýý õèé÷èõýýä íºõöºëºº øàëãàíà. Íºõöºë áèåëýæ

áàéâàë ¿éëäëýý äàâòàíà.

ìîä

îðîëò

ãàðàëò


1

0

¿éëäýë 1

¿éëäýë 2

?


1

0

¿éëäýë 1

?


1

0 ¿éëäýë 1 ?


3

5. Çýðýãöñýí ¿éëäýë : ¯éëäë¿¿ä íü çýðýãöýæ õèéãääýã.

ìîä

îðîëò

ãàðàëò

Á¿òýöëýãäñýí àíãëè õýë

Ïðîãðàìì÷ëàëûí õýëýíëä àøèãëàãääàã íººö ¿ã¿¿äèéí òóñëàìæòàéãààð

ëîãèêèéã ¿ãýýð áóñ ëîãèê á¿òýöýä îðóóëàí èëýðõèéëýõèéã á¿òýöëýãäñýí àíãëè

õýë ãýíý. Á¿òýöëýãäñýí àíãëè õýë íü äàðààõ õýëáýðòýé áàéæ áîëíî.

1. IF ( ? ) then ¿éëäýë 1

else IF ( ? ) then . . . .

END

2. WHILE ( ? )

. . . . . .

END

3. REPEAT

. . . . . . .

UNTIL ( ? )

4. CASE íºõöºë 1

íºõöºë 2

. . . . . . . .


¿éëäýë 1

¿éëäýë 2

¿éëäýë 3


4

Øèéäâýðèéí õ¿ñíýãò áàéãóóëàõ ( Decision table )

Ìîäóëèéí äîòîîä ëîãèêèéã èëýðõèéëýõýä ìàø íàðèéí íàèéëìýë îëîí

íºõöºë¿¿äèéí êîìáèíàöààñ òîíòñîí øèéäýë¿¿ä òîõèîëääîã. Èéì òºëâèéã

á¿òýöëýãäñýí àíãëè õýëýýð èëýðõèéëýõýä õýò îëîí íºõöºë øàëãàõ ¿éëäë¿¿äýýñ

òîãòîí îéëãîõîä õÿëáàð áóñ àëäààòàé áîëäîã. ¯¿íèéã øèéäâýðèéí õ¿ñíýãòýýð

èëýðõèéëäýã. Øèéäâýðèéí õ¿ñíýãòýýð áîëîìæèò á¿õ òºëâ¿¿äèéã ãàðãàæ àâäàã.

Øèéäâýðèéí õ¿ñíýãò äºðâºí õýñãýýñ á¿ðäýíý.

Íºõöºë¿¿ä Òºëºâ¿¿ä

¯éëäýë ¯éëäëèéí ñîíãîëò

Øèéäâýðèéí ìîä ( Decision tree )

Øèéäâýðèéí ìîä íü øèéäâýðèéôí õ¿ñíýãòòýé èæèë ¿¿ðýãòýé. Ä¿ðñýëæ áàéãàà

õýëáýðýýðýý õîîðîíäîî ÿëãààòàé. Øèéäâýðèéí ìîä íü 1 ýõ çàíãèëàà ò¿¿íýýñ

ñàëáàðëàñàí ìº÷ð¿¿äýýñ òîãòäîã.

Íºõöºë -¯éëäýë

Íºõöºë Íºõöºë -¯éëäýë

¯íäýñ

Íºõöºë Íºõöºë -¯éëäýë

Íºõöºë -¯éëäýë

Ìîäíû õàìãèéí ñ¿¿ë÷èéí ò¿âøèí íü ¿éëäëèéã çààäàã. Õ¿ì¿¿ñ èõýâ÷ëýí

øèéäâýðèéí ìîäûã õýðýãëýäýã. ßìàð íýãýí íèéëìýë íºõöºë áàéäàëä øèéäâýð

ãàðãàõäàà øèéäâýðèéí ìîä áîëîí øèéäâýðèéí õ¿ñíýãòèéí àëü òîõèðîìæòîéã

õýðýãëýõ íü ç¿éòýé.


1

ªãºãäëèéí çîõèîìæ

Ìîäóëü äîòîð õýðýãëýãäýõ äîòîîä ºãºãäë¿¿äèéí íýð, òºðºë, á¿òýö, õýìæýý,

ä¿ðñëýõ õýëáýð, õýðýãëýõ õÿçãààðëàëò, ñàíàõ îéí áàéðëàë áîëîí áóñàä

øààðäëàãóóäûã òîäîðõîéëíî. ªºðººð õýëáýë ýíý íü ìîäóëü äîòîð áîëîí

ëîêàëü, íèéò ïðîãðàììä õýðýãëýãäýõ áîëîí ãëîáàëü õóâüñàã÷, òîãòìîë,

òýäãýýðèéí íýð, òºðºë, çýðãèéã òîäîðõîéëîõ àñóóäëóóä îðíî. ªºðººð õýëáýë

ïðîãðàìì õàíãàìæèéí ãîë àñóóäëóóä îðíî. Ãàäààä ºãºãäëèéí õóâüä ìºí äýýðõ

øààðäëàãóóäûã òîäîðõîéëäîã. Ãàäààä ºãºãäºë ãýäýãò íü ãàäààä ñàíàõîéä

õàäãàëàãäàæ áàéãàà ºãºãäë¿¿ä áóþó ôàéëóóä îðíî.

Èíòåðôåéñ çîõèîìæ

Ìîäóëü õîîðîíäûí õîëáîî òýäãýýðèéí õîîðîíä äàìæèæ áóé ºãºãäºë áóþó

ôëàã, ïàðàìåòð¿¿äèéã òîäîðõîéëäîã. Ïàðàìåòðèéã äîòîð íü

- Ýíãèéí á¿òýöòýé ºãºãäºë

- Íèéëìýë á¿òýöòýé ºãºãäºë

ãýæ 2 àíãèëäàã. Àëü ìîäóëèàñ äóóäàãäàæ áîëîõ åðºíõèé ìîäóëèéí

ïàðàìåòðèéã àëü áîëîõ ýíãèéí á¿òýöòýé òîäîðõîéëîõ õýðýãòýé. Ôàéëûã

á¿òöèéí ñõåìä ä¿ðñýëäýãã¿é. Õàðèí ôàéëä õàíäàõ ìîäóëèéã íýìæ ºãäºã.

Òóéõàí ìîäóëèéí íýð íü õàíäàëòûã èëýðõèéëñýí áàéõ áà ïàðàìåòð íü íèéëìýë

á¿òýöòýé áàéõ íü îéëãîìæòîé. Ó÷èð íü ôàéëä ºãºãäëèéí íèéëìýë á¿òýö

õàäãàëàãääàã. Ìîäóëü õîîðîíä õÿíàëòûí ºãºãäºë ôëàã äàìæóóëàãääàã.

Ìîäóëü íü äîòðîî ººð ìîäóëèéã àãóóëæ áîëäîã. Ýíýõ¿¿ äîòîîä ìîäóëüä

øààðäàãäàõ ïàðàìåòðèéã ºìíºõ ò¿âøíèé ìîäóëèàð äàìæóóëàëã¿é øóóä àâàõ

áàéäëààð çàãâàð÷ëàõ õýðýãòýé.

Void di(1.2)

{

{ ⇒di2(1.2)

}

}


2

áàéâàë èíãýæ ä¿ðñëýõã¿é àëü áîëîõ áèå äààñàí áàéäëààð ä¿ðñëýõ õýðýãòýé.

Ìîäóëèéí èíòåðôåéñèéã øèéâäâýðëýñíèé äàðàà ïàðàìåòðèéí õýëáýð,

ïàðàìåòðèéí àãóóëãà, äóóäàõ ìîäóëü, õýðýãëýýíèé õÿçãààðëàëò çýðãèéã

òîäîðõîéëäîã.

Ïðîãðàììûí çîõèîìæèéã ñàéæðóóëàõ øàëãóóð

Ñàéí òàëûã íü òîäîðõîéëñíîîñ ìóó òàëûã íü òîäîðõîéëâîë õÿëáàð áàéäàã.

Äàðààõ øàëãóóðóóäûã àâ÷ ¿çäýã.

• Coaplay : ìîäóëü õîîðîíäûí õîëáîîñ íü õèð õ¿÷òýé ñóë ãýäãèéã àâ÷

¿çäýã.

• Cohesion : ìîäóëèéí äîòîð èëýðõèéëýëèéí õ¿÷òýé ñóëûã èëýðõèéëýõ

õýìæ¿¿ð.

• Ìîäóëèéí õýìæýý : ìîäóëèéí õýìæýý òîõèðîìæòîé ýñýõ.

• Ìîäóëèéí ýíãèéí ÷àíàð : òóõàéí ìîäóëèéí õèéæ áàéãààà ¿éëäýë

îéëãîìæòîé ýñýõ.

• Õÿçãààðëàãäñàí ìîäóëü : îíöãîé íºõöºëä àæèëëàõ ¿åä ¿¿ñýõ ýñýõ. Áóñàä

òîõèîäîëä àæèëëàõã¿é.

Coaplay

Àëèâàà ñèñòåì¿¿ä óäèðäàæ áîëîõîîð ìîäóëóóäàä õóâààãääàã áàéõ ¸ñòîé.

¯¿ñýæ áàéãàà ìîäóëóóä íü àëü áîëîõ áèåý äààñàí áàéõààð õóâààëò õèéãäýæ

ìîäóëü á¿ð íýã ýíãèéí ôóíêö ã¿éöýòãýæ áàéõ õýðýãòýé. Õóâààãäñàýí

ìîäóëóóä íü õîëáîãäîæ áàéæ íýãäñýí íýã ïðîãðàììûã ¿¿ñãýäýã. Coaplyay

íü ìîäóëü õîîðîíäûí õîëáîëòûí õ¿÷èéã èëýðõèéëñýí ¿ë õàìààðàëûí

õýìæ¿¿ð þì. ¿¿íèé òóñëàìæòàéãààð çîõèîìæèéí øèíæ ÷àíðûã õýìæèæ

ñàéæðóóëäàã. Ýíý õýìæ¿¿ðèéí óòãà íü áàãà áàéõ òóñàì ñàéí çîõèîìæèéã


3

øèíæèéã ãàðãàäàã. ¯ë õàìààðñàí áèåý äààñàí ìîäóëèéã áèé áîëãîõîä

òºâºãòýé áºãººä áàðàã áàéäàãã¿é. Á¿òýöëýãäñýí çîõèîìæèéí ãîë çîðèëãî íü

àëü áîëîõ õàðèëöàí áàãà õàìààðàëòàé áèåý äààñàí ìîäóëóóäàä õóâààõàä

îðøèíî. Ìîäóëü õîîðîíäûí õîëáîëò áàãà áàéõ òóñàì ºãºãäñºí ìîäóëüä

ººð÷ëºëò õèéõ, ò¿¿íèé ëîãèêèéã àâ÷ ¿çýõýä áóóñàä ìîäóëüäàà áàãà

íºëººëäºã. Coaplay-ã áàãà áàéëãàõûí òóëä äàðààõ 3-í àðãûã õýðýãëýäýã.

1. õýðýãã¿é õîëáîîñóóäûã óñòãàäàã.

2. õýðýãòýé ãýñýí õîëáîîñûí òîîã àëü áîëîõ áàãà áàéëãàõ

3. õýðýãòýé õîëáîîñûí õ¿÷òýé áàéïäëûã ñóëðóóëàõ

4. íýã ìîäóëüä õèéõ ººð÷ëºëò íü áóñàä ìîäóëüäàà áàéãà áàéõààð ñàéí

ìîäóëüä õ¿ðýõèéã ýðìýëçýõ.

Íýã ìîäóëèéã çàñâàðëàõäàà ººð áóñàä ìîäóëèéí äîòîîä ëîãèêèéã íü

ìýäýõã¿éãýýð çàñâàðëàíà.

Ìîäóëèéí õîëáîëòûí òºðºë

Ìîäóëü õîîðîíäûí õîëáîîã áàãàñãàíà ãýäýã íü óã õîëáîîíû íèéëìýëä

áàéäëûã áàãàñãàíà ãýñýí ¿ã. Äàðààõ òºðëèéí õîëáîëòóóä áàéäàã.

1. Data coapling

2. Stamp coapling

3. Tramp coapling

4. Control coapling

5. Common coapling

6. Content coapling


4

Data coapling : Õýðâýý 2 ìîäóëèéí ïàðàìåòð á¿ð íü ºãºãäëèéí íýã ýíãèéí õýñýã

áîëñîí ïàðàìåòð¿¿äýýð õîëáîãäîæ áàéâàë ºãºãäëººð õîëáîãäñîí õîëáîëò

áóþó Data coapling ãýäýã. ªºðººð õýëáýë ïàðàìåòð íü ýíãèéí ýñâýë ýëìåíò á¿ð

íü äóóäàãäñàí ìîäóëüä õýðýãëýãäýõ ºãºãäëèéí á¿òýö áàéíà. ýíý íü ìîäóëü

õîîðîíäûí ñóë õîëáîëò ó÷èð îíîâ÷òîé çºâ èíòåðôåéñ þì. Ãýõäýý àíõààðàõ íýã

çé¿ë íü ãýâýë ýíãèéí îéëãîìæòîé äàìæñàí ºãºãäëººñ çàéëñõèéõ þì. Æèøýý

íü:

ñóóðèéí òîéðîã

Stamp coapling : Õýðýâ 2 ìîäóëü ãëîáàëü áóñ íèéëìýë á¿òýöòýé ºãºãäºë

äàìæóóëæ áàéâàë ýíý òºðëèéí õîëáîëò ¿¿ñäýã. ªãºãäºë øààðäàãäàõ

á¿òýöòýéãýýð çîõèîí áàéãóóëàãäñàí áàéõ õýðýãòýé. ªãºãäëèéí á¿òýöýä îðñîí

ºãºãäëèéí çàðèì õýñýã õýðýãëýãäýõã¿é áàéæ áîëíî. Õîëáîëò íü ºãºãäºë

òºäèéã¿é ò¿¿íèé ôîðìàòûã õàìò àâ÷ ¿çäýã ó÷èð ìóó õîëáîëò áîëäîã. Ìºí

ºãºãäºëä ººð÷ëºëò õèéõ áîëãîíä 2 ìîäóëèéã 2-ëàíã íü àâ÷ ¿çäýã.

Àæèë÷äûí êîä

Àæèë÷äûí áè÷ëýã

Ýíä àíõààðàõ íýã ç¿éë íü ãýâýë çºâõºí íýãýýñ õî¸ð òàëáàð õýðýãëýãäýõ áóþó

îëîí òàëáàðààñ íèéëìýë á¿òýö äàìæèæè áîëîõã¿é. Ìºí ººð õîîðîíäîî ¿ë

õàìààðñàí ºãºãäë¿¿äèéã àãóóëñàí öóãëóóëãà áàéæ áîëîõã¿é.

Äóóäñàí ìîäóëü Êîíóñûí V áîäîõ

Öàëèí áîäîõ Àæèë÷èäûí ôàéë óíøèõ


5

Tramp coapling : Ýíý õîëáîëò íü áàñ äàìæñàí õîëáîëò þì. Stamp coapling-èéí

íýã õóâèëáàð íü þì. Õýðâýý ºãºãäºë ¿¿ññýí ãàçðààñàà õýðýãëýãäýõ ãàçàð

õ¿ðòëýý õýä õýäýí ìîäóëèéã äàìæèæè áàéõ þì áîë ýíý òºðëèéí õîëáîëò

¿¿ñäýã. a b b

t c

À íü Â-ãýý Â íü Ñ-ãýý äóóääàã.

Control coapling : Õýðýâ ìîäóëü õîîðîíä õÿíàëòûí ôëàã äàìæèæè áàéâàë ýíý

òºðëèéí õîëáîëò ¿¿ñäýã. íýã ìîäóëü íºãºº ìîäóëüä ã¿éöýòãýâýë çîõèõ õýä

õýäýí ºãºãäëèéã äàìæóóëíà. Ýíý õîëáîëò íü ìóó çîõèîìæèéí ¿ð ä¿íä ¿¿ñýõ

áºãººä õàð õàéðöàãíû øèíæ ÷àíðûã àãóóëàõã¿é áàéõ õýðýãòýé. Ó÷èð íü íýã

ìîäóëü íºãºº ìîäóëûíõàà þó õèéõèéã çààõ ó÷èð íºãºº ìîäóëèéíõàà äîòîîä

ëîãèêèéã ìýäñýí áàéõ õýðýãòýé.

Common coaplay : Ýíý õîëáîëò íü ñàíàõ îéí íýã ìóæ äàõü ºãºãäëèéã õàìðòðàí

ýçýìøèæ áàéãàà ìîäóëóóä ýíý õîëáîëòûã ¿¿ñãýäýã. ªãºãäëèéí á¿ðýí á¿òýí,

¿íýí çºâ áàéäàë àëäàãäàõ ìàãàäëàë èõòýé. Õýðâýý ºãºãäºë á¿ðýí çºâ áàéõ óòãàà

àëäâàë àëü ìîäóëèéí ¿ð ä¿íä õèéãäñíèéã íü òîäîðõîéëîõîä òºâºãòýé áàéäàã.

Ýíý õîëáîëòûã áàãàñãàõ õýðýãòýé. Øàëòãààí íü:

• Íýã èæèë ìóæ äàõü ºãºãäëèéã àøèãëàæ áàéãàà ó÷èð íýã ìîäóëüä ãàðñàí

àëäàà áóñàääàà íºëººëíº.

• Èõýíõ òîõèîëäîëä ãëîáàëü ìóæ õýðýãëýãäýõ áîëíî.

• Õýðýâ ìîäóëü ººð÷ëºãäºõºä ÿìàð ºãºãäºë ººð÷èëºõ øààðäëàãàòàé

áàéãààã èëýð¿¿¿ëýõýä òºâºãòýé áàéäàã.

À Â Ñ


6

Ýíý õîëáîëòûã õýðõýí øèéäâýðëýõ âý?

• Ìîäóëü çºâõºí ºìíºõ ò¿âøíèé ìîäóëèàð äóóäàãäñíû äàðàà àæèëëàõ

õýðýãòýé.

• Äóóäàãäàæ áàéãàà ìîäóëèàñ ºãºãäºë íü ïàðàìåòðýýð äàìæèæ áàéâàë

çîõèíî.

• Ìîäóëü çºâõºí ººðèéí ôóíêöèéã áèåë¿¿ëýõýä øààðäàëàãòàé

ºãºãäë¿¿äèéã õ¿ëýýí àâäàã áàéõ.

• Ìîäóëü ººðèéí á¿õ ãàðàëò áóþó ¿ð ä¿íã äóóäñàí ìîäóëü ðóóãàà áóöààäàã

áàéõ.

Content coapling : Õýðýã íýã ìîïäóëü íºãºº ìîäóëèéíõàà ºãºãäëèéã ººð÷èëäºã

áîë ýíý òºðëèéí õîëáîëò ¿¿ñäýã. èõýâ÷ëýí äîîä ò¿âøèíèé ïðîãðàìì÷ëàëûí

õýë àøèãëàæ áàéãàà ¿åä ¿¿ñäýã.

Data , Stamp, Tramp, Control õîëáîëòòóóäûã õýâèéí õîëáîëòóóä ãýæ ¿çäýã.

Data 0 ( çîõèîìæ ñàéí )

Stamp

Teamp

Control

Common

Content 100 ( çîõèîìæ ìóó )


1

Ìîäóëèéí äîòîîä õîëáîëò áóþó Cohesion

Ìîäóëü äîòîðõ èëýðõèéëýëä õîîðîíäûí ôóíêöèîíàëü õàìààðàëûí õ¿÷èéã

èëýðõèéëýõ õýìæ¿¿ð þì. èëýðõèéëýë ãýäýã íü ïðîãðàììûí íýã êîäûí õýñýã.

Çîõèîìæèéã ãàðãàõäàà ìîäóëü äîòîðõ õîëáîëò íü ºíäºð áàéõ áóþó

èëýðõèéëýëä ººð õîîðîíäîî áàò áºõ õîëáîãäñîí áàéõààð ¿¿ñãýõ õýðýãòýé. Ìºí

ìîäóëü äîòîðõ èëýðõèéëýë¿¿ä ººð ìîäóëèéí èëýðõèéëýëòýé ñóë õîëáîãäñîí

áàéâàë ñàéí.

Äîòîîä õîëáîëò íü äàðàõ øèíæ ÷àíàðòàé áàéäàã.

• Functional : Èéì ìîäóëü íü çºâõºí íýã ýíãèéí ôóíêö ã¿éöýòãýõ

èëýðõèéëýë¿¿äýýñ òîãòñîí áàéäàã. Çºâ çîõèîìæòîé ñàéí øàëãàãäñàí

áàðèìò áè÷èã íü á¿ðýí ìîäóëü ïðîãðàìì õàíãàìæèéí çàãâàðò õýçýýä

ÿìàð ÷ ¿åä äàõèí àøèãëàãëàõ áîëîìæòîé áàéäàã. Èéì ìîäóëüä çàñâàð

ººð÷ëºëò õèéõ ñàéæðóóëàõàä èõýýõýí õÿëáàð áàéäàã.

• Sequential : Íýã ¿éëäëèéí ¿ð ä¿í äàðààãèéí ¿éëäëèéíõýý îðîëò áîëæ

áàéãàà õýä õýäýí ¿ÿéëäë¿¿ä íýã ìîäóëüä íýãäñýí áîë ýíý òºðëèéí

õîëáîëò ¿¿ñíý. Ýäãýýðèéã òóñäàà ìîäóëüä çàäëàæ áîëîõ áîëîâ÷ èõýâ÷ëýí

äàíãààðàà õýðýãëýãääýãã¿é.

• Communicational : Èæèë îðîëò ãàðàëòûã õýðýãëýæ áàéãàà ¿éëäë¿¿äèéã

çààõ èëýðõèéëýëýýñ òîãòñîí ìîäóëü. Æèøýýëáýë : Îþóòíû íýð îðîîä,

òóõàéí îþóòíû íýð, ä¿í áóöàõ ãýõ ìýò.

• Procedural : íýã ¿éëäëýýñ íºãºº ðóó õÿíàëò äàìæèæè áàéäàã ººð

õîîðîíäîî õîëáîîã¿é ¿éëäë¿¿äýýñ òîãòñîëí ìîäóëü. ªãºãäºëººð

õîëáîãäîîã¿é õàðèí èæèèë äàðààëàëûí íýã õýñýã ýñâýë äàâòàëòûí


2

îïåðàòîðûí íýã õýñýã ó÷èð ìîäóëü äîòîð íýãòãýñýí. Èëýðõèéëýë¿¿ä íü

àæèëëàõà äàðààëàëààðàà õîëáîãäîõ íü îéëãîìæòîé. Ýíý òîõèîëäîëä

çàñâàð ººð÷ºëºëò õèéõýä íýëýýä õ¿íäðýëòýé áàéäàã. Äàõèí

õýðýãëýãäýõã¿é èõýâ÷ëýí ººð ººð ìîäóëü áîëãîí çàäëàäàã.

• Temporal : Õóãàöààãààð õîëáîãäñîí ¿éëäë¿¿äèéã çààõ èëýðõèéëýë¿¿äýýñ

òîãòñîí ìîäóëü. Èëýðõèéëýë¿¿ä íü ººð õîîðîíäîî áàãà õîëáîãäñîí

áîëîâ÷ ººð ìîäóëüòàé ìàø èõ õ¿÷òýé õîëáîãäñîí áàéäàã. Íýã ìîäóëü

äîòîðõ èëýðõèéëýëèéí á¿òýö ººð÷ëºãäºõºä ººð ìîäóëèéí á¿òýö

ººð÷ëºãäºíº.

• Logical : ªºð õîîðîíäîî õîëáîîòîé á¿ëýã ôóíêö¿¿äèéã ã¿éöýòãýõ ìîäóëü

áºãººä àëü íýã ôóíêö íü äóóäàæ áóé ìîäóëèéí ñîíãîëòîîð õèéãääýã.

Logic õîëáîëòîíä ãàð÷ áîëîëõ çàðèì íýã áýðõøýýëòýé òàë íü

õýðýãëýã÷èéí èíòåðôåéñèéã îéëãîìæã¿é áîëãîäîã. Ìºí íý.ãøýýñ èë¿¿

ôóíêö ã¿éöýòãýæ áàéãàà òîõèîëäîëä ìîäóëèéí çàñâàðëàëòûí àñóóäàë íü

õ¿íäýðäýã. Èéì ìîäóæëèéí íýã îíöëîãî íü äóóäñàí áîëîí äóóäàãäñàí

ìîäóëèéí äîòîîä ëîãèêèéã ìýäñýí áàéõ øààðäëàãàòàé áîëäîã. Òóõàéí

òîõèîëäîëä àëü ôóíêö èäýâõæèí àæèëëàõûã çààõ íýìýëò ïàðàìåòð áóþó

õÿíàëòûí ôëàã äàìæèäàã. Ãýòýë íýã òîõèîäîëûí õóâüä ¿éëäëèéã

ººð÷èëºæ çàñâàðëàõàäà áóñàä ïàðàìåòðèéí õóâüä òîõèððõã¿é áàéæ

áîëíî. Ìîäóëèéí ººð÷ëºëºò õèéõýä èõ òºâºãòýé áîëäîã. Ìîäóëü äîòîðõ

èëýðõèéëýë¿¿ä ººðòºº ìàø îëîí ôóíêö àãóóëäàã.

• Coincidential : Òîäîðõîé ëîãèê óòãààð áîë ººð õîîðîíäîî õîëáîãäîîã¿é

¿éëäë¿¿ä á¿õèé èëýðõèéëýë¿¿äýýñ òîãòñîí ìîäóëü. Èéì ¿éëäë¿¿äèéã

íýãòãýäýã ãîë øàëòãààí íü òóõàéí ìîäóëèéí îíöëîãîîñ èõýýõýí


3

øàëòãààëäàã. ¯¿íèéã íèëýýí ìóó çîõèîìæòîé áàéíà ãýæ ¿çäýã. Èéì

ó÷ðààñ ìîäóëüä çàñâàð ººð÷ëºëò õèéõýä íýëýýä òºâºãòýé áàéäàã. Ìºí

äàõèí õýðýãëýõ áîëîìæ ìóóòàé áàéäàã. Ñàéí øàëãàãäñàí ¿íýí çºâ

íàéäâàðòàé àæèëëàõ ìîäóëèéã ººð ïðîãðàìì õàíãàìæ ººð ìîäóëüä

äàõèí õýðýãëýõ áîëîìæòîé áàéäàã. Ç¿ãøð¿¿ëýõèéí òóëä íýã ýíãèéí

ìîäóëüä õóâààõ ÿâäàë þì.

Ìàÿãòûí çîõèîìæ

ªãºãäëèéã øóóä äýëãýöýíýýñ çóðñàí êîä óíøäàã òºõººðºìæººð îðóóëæ

áîëíî. Óðüä÷èëàí õýâëýñýí ìàÿãòûã äàðààõ òîõèîëäîëä õýðýãëýæ áîëíî.

¯¿íä :

• Øóóä àæëûí õýñýãò õàìààðäàãã¿é õ¿ì¿¿ñýýñ ºãºãäºëèéã îðóóëàõàä

• Õóóëèéí áîëîí ÷óõàë áàðèìò áè÷ãèéí õóâüä

• Íýìýëò ìýäýýëýëýýð õàíãàãäààä öààø äàðààãèéí øàòàíä äàõèí

õýðýãëýãäýõ áè÷èã áàðèìòûí õóâüä

Åð íü ºãºãäëèéã öóãëóóëàõàä õýðýãëýãäýõ ìàÿãò àãàãäëèéã îðóóëàõàä õýðýãëýõ

äýëãýöèéí çîõèîìæèéã õàìòàä íü õèéõýä çîõìæòé áàéäàã. Ò¿¿í÷ëýí îðóóëàõ

çàñâàðëàõ õàéõ ¿éëäë¿¿äèéã õèéõ ªÓÄ-ûí ïðîöåññ á¿ðò õàðãàëçàõ ìàÿãò ýâýë

îðóóëàõ äýëãýöèéí çîõèîìæèéã ãàðãàäàã.

Ñàéí çîõèîìæòîé ìàÿãòûí øàëãóóð

• Íÿãò áàéäàë : ìàÿãòûí á¿òýö òîäîðõîé äàðààëàëòàé, õîëáîãäîõ áóñàä

ìàÿãòóóä äýëãýöòýé íÿãò õîëáîîòîé áàéõûã õýëíý.

• Á¿ðýí á¿òýí òºãñ òºãºëäºð : ìàÿãò íü ºãºãäëèéí ýõ ¿¿ñâýð äýõ

ìýäýýëýëèéã àãóóëæ ÷àäñàí áàéõ øààðäëàãàòàé.

• Óÿí õàòàí : ºãºãäëèéã ãàðààð áîëîí áè÷ãèéí ìàøèíààð îðóóëàõ

áîëîìæòîé áàéõ.


4

• Çàðäàë áàãà : çîõèîìæèéã õýâëýõ ãàðãàõ, ºãºãäºë îðóóëàõ ãýõ ìýò

çîõèîìæòîé õîëáîîòîé çàðäàëóóä áàãà áàéõ õýðýãòýé.

• Çîõèîí áàéãóóëëàëòòàé : ìàÿãòûí õýñýã òóñ á¿ðèéã îíîâ÷òîé

äàðààëàëààð òóñãààðëàí áàéðëóóëàõ õýðýãòýé.

Íýã òîäîðõîé ôóíêöýä õîëáîãäîõ á¿õ ºãºãäºë íýã ìàÿãòàíä îðñîí áàéâàë

çîõèíî. Åð íü ìàÿãòàíä õîîðîíäîî ¿ë õîëáîãäîõ ºãºãäë¿¿ä áàãà áàéõ õýðýãòýé.

Ìàÿãòûí á¿ðýëäýõ¿¿í õýñýã

- Òàéëáàð ìýäýýëýë : ìàÿãòûã õýðõýí áºãëºõ ÷óõàë ìýäýýëýëàãóóäñàí èõýâ÷ëýí

òîëãîíé õýñýã, äýä õýñýã çààâðóóä îðäîã.

- Ò¿ëõ¿¿ð ìýäýýëýë : òóõàéí í¿ä õýñýãò ÿìàð ìýäýýëýë îðóóëàõûã çààäàã.

- Îðóóëàõ õýñýã : õîîñîí çàé, õîîñîí í¿ä, çàé çýðýã áàéæ áîëíî.

Ò¿ëõ¿¿ð õýñýã, îðóóëàõ õýñýã õàðõàí çîõèîí áàéãóóëàãäñíààñ øàëòãààëàí

ìàÿãòûí äàðààõ õýëáýð¿¿ä ¿¿ñ÷ áîëíî.

• Ò¿ëõ¿¿ð õýñýã íü áºãëºõ õýñãèéíõýý äîîð áàéðëàñàí.

• Ò¿ëõ¿¿ð õýñýã íü áºãëºõ õýñãèéíõýý óðüä áàéðëàñàí.

• Ò¿ëõ¿¿ð õýñýã íü áºãëºõ õýñãèéíõýý äýýð áàéðëàñàí.

• Ò¿ëõ¿¿ð õýñýã íü áºãëºõ õýñãèéíõýý àðä áàéðëàñàí.

Ìàÿãòûí ôèçèê øèíæ ÷àíàð :

• õýìæýý

• ºíãº

• òºðºë

• áàéðëàë

• äóãààðëàëò çýðýã àñóóäëóóä îðíî.


5

Õýðâýý áàéãóóëëàãà ýäãýýð ôèçèê øèíæ ÷àíðûí ñòàíäàðò òîãòîîäîã, ìàÿãòûí

çîõèîìæ ãàðãàäàã, òóñãàé ñàëáðòàé áàéäàã áîë ñèñòåìèéí øèíæýý÷ õàìòðàí

àæèëëàõ øààðäëàãàòàé.

Õýìæýý : Ñòàíäàðò ãýæ íýðëýãäýõ À4 áóþó 210õ297, çàðèìäàà æèæèã ñòàíäàðò

ãýæ íýðëýãäýõ À5 áóþó 105õ149 áàéäàã. Öààñíû äýýä äîîä òàëààñ àâàõ çàé

õàìãèéí áàãàäàà 8 ìì áàéäàã. ¿äýõ çîðèëãîîð ç¿¿í ýñâýë äýýä òàëä íü àðàé

èë¿¿ çàé àâäàã.

ªíãº : Èõýâ÷ëýí öàãààí, öàãààí öàéâàð ºíãº ñîíãîäîã. Áè÷ãèéí ºíãº èõýâ÷ëýí

õàð áàéäàã.

Õýëáýð : Öààñ íü èõýâ÷ëýí áîñîî áàéäàã. ¯ñãèéí õýëáýðèéí õóâüä ýíãèéí

õýëáýðèéã ñîíãîâîë ç¿ãýýð áàéäàã. Õýò óãàëçàðñàí áè÷èã óíøèõàä õýö¿¿,

ãàðãàö ìóóòàé áàéäàã. Òîëãîéí õýñýã, ãàð÷èã, äýä õýñã¿¿ä áóñäàààà ÿëãàðàõààð

áàéâàë ñàéí áàéäàã.


1

Äýëãýöèéí çîõèîìæ

Õýðýãëýã÷ áà êîìïüþòåð õîîðîíäûí èäýâõòàé õýðüöàà ¿¿ñãýõ ãîë òºõººðºìæ

íü äýëãýö, ãàð áàñ õóëãàíà áîëæ ºãäºã. ªãºãäëèéí ñàíãèéí ñèñòåìä äýëãýö íü

¿íäñýíäýý ºãºãäëèéã îðóóëàõ ººð÷èëºõ óñòãàõ ëàâëàõ çîðèëãîîð õýðýãäýãääýã.

Äýëãýöèéí çîõèîìæ ãýäýã íü ìàÿãòûí çîõèîìæòîé àäèë þì. Åðºíõèéäºº

ºãºãäëèéã îðóóëàõºãºãäºë öààñàí ìàÿãò äàðààõ ºãºãäëèéã äýëãýö ð¿¿

õºðâ¿¿ëýõ ºãºãäëèéã àãóóëäàã. Íýã ìàÿãòýíä çààâàë íýã äýëãýö áàéíà ãýñýí ¿ã

áèø.

Ñàéí çîõèîìæ á¿õèé äýëãýöèéí øàëãóóð:

• Äýëãýöèéí òóñëàìæòàéãààð íàðèéí íèéëìýë á¿òöèéí ºãºãäëèéí ôàéëûí

äîòîîä á¿òöèéã äàëäëàí õýðýãëýã÷èäýä ýíãèéí îéëíîìæòîé

õýëáýðòýéãààð ºãºãäëèéã îðóóëàõ øààðäëàãàòàé ºãºãäëèéã ìýäýýëýë

áîëãîí õàðóóëàõ íºõöëèéã á¿ðä¿¿ëíý.

• Õ¿í õèéñâýð ç¿éëýýñ áîäèò ç¿éëä èë¿¿ õ¿÷ õýðýãëýæ äàäàæ çàíøèäàã.

Òóõéàëáàë çàðèì íýã êîìàíäàä õàðãàëçàõ ¿ãíýýñ ÷ë¿¿ãýýð ä¿ðñ çóðãààð

èëýðèéëýõ íü èë¿¿ îéëãîìæòîé õýðýãëýõýä õÿëáàð áàéäàã.

• Ñîíãîæ áîëîõ á¿ êîìàíä ¿éëäýë çààñàí ¿ã, òóñëàìæ èë õàðàãäàõóéö áàéõ

õýðýãòýé. Òóõàéëáàë êîìàíäûã ãàðààñ áè÷èæ îðóóëñíààñ äýëãýöýýí äýýðõ

æàãñààëòíààñ ñîíãîæ áàéõ íü õóãàöàà õýñíýíý. Áàñ àëäàà áàãà ãàðíà.

• Ñèñòåìèéí àëü õýñýãò èæèë êîìàíä èæèë ôóíêö ã¿éöýòãýæ áàéõ íü

õàðàãëàã÷ ò¿¿íèéã àøèãëàæ ñóðàõàä õÿëáàð áàéäàã.

• Õýò îëîí øóãýì, í¿ä, ¿ñãèéí õýëáýð, ºíãº àíèâ÷àà õýðýãäëýõä òºâºãòýé

îð÷èíã áèé áîëãîäîã.

• Äýëãýöýí äýýðõ êîìàíä ñîíãîëòóóä äýëãýöèéí èäýâõòýé òºëàâòýé

àãóóëãààðàà òîõèð÷ áàéõ õýðýãòýé.

• Ìºí òóõàéí àæèëëàæ áóé ãîðèìä ¿ë àæèëëàõ áîëîìæã¿é ¿éëäë¿¿äèéã

õààäàã áàéâàë õýðýãëýã÷ ñèñòåìèéã àøèãëàæ ñóðàõàä òîõèðîìæòîé

áàéäàã.


2

Äýëãýöýí äýýð òàâüæ áîëîõ á¿õ ç¿éë¿¿äèéã äýëãýöèéí á¿ðýëäýõ¿¿í õýñýã ãýíý.

Äàðààõ òºðëèéí äýëãýöèéí õýñýã¿¿ä áàéäàã.

• Ïðîãðàìì õàíãàìæèéã ýçýìøèã÷, îëøðóóëàõ ýðõ, õóâèëáàð, õèéãäñýí

îí çýðãèéã àãóóëñàí äýëãýö. Ýíý íü èõýâ÷ëýí ïðîãðàìì õàíãàìæèéí

ýõíèé öîíõ áîëæ ºãäºã.

• ªãºãäºë îðóóëàõ äýëãýöèéí õýñýã. Ýíý íü ïàðàìåòð, ìàÿãò, õ¿ñíýãòýýñ

á¿ðäýæ áîëíî.

• Ìýäýýëýëèéí õýñýã. Ìýäýýëýë ãàðãàæ èðäýã. Ýíä òóñëàìæ, àëäààíû

ìýäýýëýë, êîìàíä áàé ¿éëäýë ÿìàð øàòàíä õýäýí õóâüòàé ÿâàãäàæ

áàéãàà òóõàé ìýäýýëýë¿¿ä áàéæ áîëíî.

Òàéëàíãèéí çîõèîìæ

Òàéëàíãèéí çîõèîìæîîð òóõàéí ñèñòåìèéí ¿ð ä¿í áóþó ãàðàëòûã

èëýðõèéëäýã. Òàéëàí áóþó ¿ð ä¿íã öààñàí äýýð ãàðãàäàã áîëîâ÷ äýëãýöýí

äýýð ¿ç¿¿ëýõ ìºí ººð áóñàä ïðîãðàììä äàõèæ àøèãëàõ çîðèëãîîð ôàéë

áîëãîæ àâäàã. Òàéëàí ¿ð ä¿íã áàéãóóëëàãûí ãàäíà îð÷èíä õýðýãëýãäýõ

áîëíî õÿíàëò øàëãàëòûí çîðèëãîîð èõýýõýí õýðýãëýäýã. Õàðèí ýíãèéí

áîäëîãûí àñóóäëûí õàðèó áàãà õýìæýýòýé òàéëí áîäëîãóóäûí àëõàìóóäûã

äýëãýöýí äýýð õàðóóëäàã. ªÓÄ-ä ä¿ðñëýãäýñí òàéëàí ãàðãàõ, õýâëýõ ãýõ ìýò

ïðîöåññ á¿ð äýýð òàéëàíãèéí çîõèîìæèéã ãàðãàäàã.

Ñàéí çîõèîìæëîãäñîí òàéëàíãèéí øèíæ ÷àíàð :

Êîìïüþòåðò õàäãàëàãäñàí ºãºãäëèéã õýðýãëýã÷èäýä õýðýãòýé øààðäëàãàòàé

ìýäýýëýë áîëãîí õóâèðãàñàí ¿ð ä¿í áîë òàéëàí þì. Èéìä òàéëàíãèéí ¿ð

ä¿í îéëãîìæòîé õýðýãòýé öàãò íü ãàðäàã çàðäàë áàãà ¿íýí çºâ áàéõ ¸ñòîé.


3

• Õóãàöàà : òàéëàí øààðäëàãàòàé õóãàöààíä ãàðäàã áàéõ ¸ñòîé. Èõýíõ

òàéëàíã óäèðäëàãûí áîëîí áóñàä øàòíû øèéäâýð ãàðãàõ ¿éë

àæèëëàãààíä õýðýãëýäýã ó÷èð õóãàöààí íü òàéëàíãèéí ÷àíðûí íýã ãîë

¿ç¿¿ëýýëò áîëäîã.

• ¯íýí çºâ : òàéëàí äýýðõ ìýäýýëýë íü ¿íýí çºâ, á¿ðýí á¿òýí áàéõ

õýðýãòýé. Ìºí òàéëàí äýýðõ ìýäýýëýë íü òàéëàíèéí çîðèëãîä íèéöýæ

áàéõ õýðýãòýé. Á¿õ õîëáîãäîõ ìýäýýëýëèéã áàãòààñàí áàéâàë çîõèíî.

• Îéëîìæòîé : òàéëàíä ìýäýýëýëèéã îéëãîìæòîé ýíãèéí õýëáýðýýð

¿ç¿¿ëñýí áàéõ ¸ñòîé. Ìýäýýëýëèéã ëîãèê äàðààëàëààð çîõèîí

áàéãóóëæ õýðýãòýé ìýäýýëýëèéã õóðëàí îëîõ áîëîëöîîãîîð õàíãàñàí

áàéâàë çîõèíî.

• ¯íý ºðòºã : Òóõàéí òàéëàíãèéí çàðäàë áàãà áàéõ õýðýãòýé.

Òàéëàíãèéí á¿ðýëäýõ¿¿í õýñã¿¿ä :

• Èõýíõ òàéëàí îëîí õóóäñíààñ òîãòäîã. Õýðâýý òàéëàí íü îëîí õóóäñíààñ

òîãòñîí áàéâàë õàâòàñ õýðýãëýõ õýðýãòýé.

• Ãàð÷èã : îëîí õýñãýýñ òîëãòñîí òàéëàíä ãàð÷èã õèéäýã.

• Õàÿã : áàéãóóëëàãà àæ àõóéí íýãæèéí õàÿãèéã îðóóëíà. Ñèñòåìèéí ¿ð ä¿í

ãàäààä îð÷èíä õýðýãæèäýã.

• Òîëãîéí õýñýã : òàéëàíãèéí õóâüä òàéëàíãèéí òîëãîé, õóóäñíû òîëãîé

ìºí òóõàéí á¿ëýã õýñãèéí òîëãîé áàéæ áîëíî.

• Òºãñãºëèéí õýñýã : òàéëàíãèéí õóâüä òàéëàíãèéí òºãñºãëèéí õýñýã áàéæ

áîëíî.

Òàéëàíãèéí òºðºë

1. Ýíãèéöí òàéëàíã òîäîðõîé íýã ýíãèéí ¿éëäëèéí ¿ð ä¿íã õàðóóëàõàä

õýðýãëýíý. Äýëãýöýíä èõýâ÷ëýí ¿ç¿¿ëäýã.

2. Äýëãýðýíã¿é òàéëàí íü á¿ëýã ¿éëäë¿¿äçèéí ¿ð ä¿íã õàðóóëäàã.


4

3. Íýãäñýí òàéëàí : ªãºãäëèéí ñàíä õýä õýäýí õ¿ñíýãòýýñ á¿ëýã ¿éëäëèéí ¿ð

ä¿íã ãàðãàõ ìýäýýëýëèéã àãóóëàõ òàéëàí äýýð ¿íäýñëýãäñýí òàéëàí þì.

4. Õóãàöààò òàéëàí : òîäîðõîé íýã õóãàöààíû äàðàà òîãòìîîë

áîëîâñðóóëàãäàí ãàðäàã òàéëàí.

Òàéëàí íü ôàéë, òåêñò, ãðàôèê õýëáýðòýé áàéäàã.

• Ôàéë : ôàéë íü ¿ð ä¿í íü øóóä õýðýãëýã÷èäýä î÷èõã¿é ººð íýã

ïðîãðàììààð áîëîâñðóóëàõ çîðèëãîîð õýðýãëýäýã.

• Òåêñò : öààñàí äýýð áîëîí äýëãýöýí äýýð ãàðàõ òàéëàíãóóä íü ¿ñýã òîî

òýìäýãò¿¿äýýñº òîãòäîã. Èéì òàéëàí íü õýðýãëýã÷èéã á¿ðýí òºãñ

ìýäýýëýëýýð õàíãàæ ÷àääàã.

• Ãðàôèê : òåêñò õýëáýðòýé àäèëààð á¿ðýí òºãñ ìýäýýëýëýýð õàíãàæ

÷àäàõã¿é áîëîâ÷ õàðüöóóëàõ õàíäëàãà, ÷èãëýëèéã òîäîðõîéëîõ,

ººð÷ëºëòèéã õàðàõàä õàìãèéí òîõèðîìæòîé áàéäàã.


5

Áàéãóóëëàãûí íýð : “ õ õ õ õ õ õ õ õ “ ñóðãóóëü

Îþóòíû òºëáºðèéí æèëèéí òàéëàí

2002/12/31.

Òàéëàíò õóãàöàà : 2002/01/01-2002/12/31

¹ Òóøààñàí

îãíîî Îþóòíû êîä Áàðèìòíû ¹

Òóøààñàí

òºëáºð

Òºëáºðèéí

õºíãºëëºëòèéí

òýìäýãëýë

1

2

3

4

5

Íèéò

Çàõèðàë . . . . . . . . . . . . . . . . ./õ õ õ õ õ õ õ õ õ õ/

Íÿ-áî . . . . . . . . . . . . . . . . . . ./õ õ õ õ õ õ õ õ õ /


1

Çîõèîìæèéã òóðøèõ àðãà

ßìàð ÷ ¿éëäâýð ãàðàõ á¿òýýãäýõ¿¿íèéõýý çàãâàðûã ãàðãàæ õýðýãëýã÷èäýä

òàíèëöóóëæ ÷àíàð ¿çýìæèéí õóâüä ä¿ãíýëò ñàíàà àâäàã. ¯¿íèé íýãýí àäèëààð

áîëîâñðóóäæ õºãæ¿¿ëæ áóé ñèñòåìèéí ýöñèéí õýðýãëýã÷òýé õàðèëöàõ ãîë

èíòåðôåéñ íü ìàÿãò äýëãýö òàéëàí ó÷èð àíõíû õóâèëáàðûã ãàðãàæ õýðýãëýã÷ýýñ

ø¿¿ìæ àâàõ õýðýãòýé.

1. Ñèñòåìèéí ìýäýýëýë

2. Õýðýãöýý øààðäëàãà

3. Ëîãèê çàãâàð ýäãýýð íü øèíæèëãýýíä îðíî.

Õàðèëöàí óðâóó ýíý àðãààð çîõèîìæèéã ñàéæðóóëàõ íü óëàìæëàëò áóþó

õ¿íäðýë ãàðäàã áàéñàí. ªãºãäëèéí ñàí óäèðäàõ ñèñòåìä õîëáîîñ, ò¿ëõ¿¿ð,

ºãºãäëèéí òºðºë çýðãèéã îðóóëñàí áàéõ ó÷èð áàéíãûí õîëáîîñ ò¿ëõ¿¿ðèéí

óòãà îðæ áàéãàà ýñýõèéã øàëãàõ õýðýãòýé áîëäîã. Õýðâýý ºãºãäëèéí ñàíã

óäèðäàõàä ñèñòåìä ¿¿íèéã øèéäýýã¿é áîë ïðîãðàìì çîõèîã÷ ýíý ìîäóëèéã

íýìýõ øààðäëàãòàé áîëäîã.

- Õîîñîí óòãà ¿ë çºâøººðºõ : çàðèì àòòðèáóòóóä òóõàéëáàë ò¿ëõ¿¿ð

àòòðèáóòóóä õîîñîí óòãà çºâøººðäºãã¿é. ¯¿íèéã ºãºãäºë îðóóëàõ á¿ðò

øàëãàõ õýðýãòýé. Èõýíõ ºãºãäëèéí ñàíã óäèðäàõ ñèñòåìä õîîñîí óòãà

NULL òýìäýãëýãýý õèéäýã.

- ¯ë äàâòàãäàõ áàéäàë : Ò¿ëõ¿¿ð àòòðèáóòûí óòãà øèíý ìºð íýìýõ á¿ðò ¿ë

äàâòàãäàõ óòãà îðæ áàéãàà õýñãèé íü øàëãàíà. UNIQUE ãýñýí

òýìäýãëýãýý õèéäýã.

- Áàéíãûí õîëáîîñ : Ýíý õîëáîîñûã õîîñîí óòãà ¿ë çºâøººðºõ ãàäààä

ò¿ëõ¿¿ðýýð èëýðõèéëýõ.

- ªºð÷èëºõ áîëîìæã¿é òàëáàð : Íýãýíò óòãà îðñîí áîë òàëáàð íü

ººð÷ëºãäºõã¿é. Õîîñîí òýã óòãàòàé ¿åä óòãûã íü áè÷äýãã¿é.

- Íóóöëàãäñàí òàëáàð : Àæèë ã¿éëãýýíèé õóãàöàà ýñâýë ºãºãäºë îðóóëæ

áóé õ¿íèé õóâèéí äóãààð ãýõ ìýò òàëáàðûã õÿíàëò õèéõ çîðèëãîîð ýíý


2

òàëáàðûã àâäàã. Ìºí ïðîãðàììûí êîäîíä àøèãëàõ çîðèëãîîð àâñàí

òàëáàð áàéæ áîëíî. ¯¿íèéã äýëãýöýíä õàðóóëàõ øààðäëàãã¿é.

- Çºâøººðºãäñºí óòãà òàëáàð á¿ðò îðóóëàõ ºãºãäëèéã øàëãàæ áàéõ

õýðýãòýé. Èõýíõ íü áàéíãà øèéäñýí áàéäàã. Æèøýý íü : òýìäýãòýí

îëîíëîã, óòãûí îëîíëîã, óòãûí èíòåãðàë.

- Àíõíû óòãà îëãîõ : Õýðâýý òàëáàðûí óòãà òîäîðõîé áàéäàã áîë

óðüä÷èëàí îëîõ ºãºãäºë îðóóëàõàä õÿëáàð áàéäàã. Ìºí ýðýìáëýõýä

õÿëáàð áîëæ ºãäºã. Õàéëò õèéõ ø¿¿ëò¿¿ð àñóóäàë áàéæ áîëíî. Äóðûí

ìýäýýëýëèéã õàéæ îëäîã áàéõ õýðýãòýé.

- Ýðýìáýëýõ : Ìýäýýëýëýý ò¿ðãýí øóóðõàé õàéæ îëîõ áîëîìæòîé.

- Äýëãýöýí äýýð ãàð÷ áóé êîìàíä òîâ÷ëóóðóóäûí ¿¿ðýã íü òóõàéí

ïðîãðàììûí ñèñòåìèéí õóâüä èæèë áàéíà.

- Òóñëàìæèéí ìýäýýëýëèéã ãàðãàæ ÷àääàã áàéõ õýðýãòýé. Ýíý

òîõèîëîäîëä îïåðàòîðûí àæèëëàãààã õºíãºâ÷èëíº.

- Öýñíèé ñîíãîëòîíä óòãà òºãñ îéëãîìæòîé íýð ºãíº. Òîâ÷èëñîí íýðíýýñ

àëü áîëîõ çàéëñõèéõ õýðýãòýé.

- Òóñëàìæèéí òîâ÷èéã äàðàõàä ÿìàð äýëãýö, ÿìàð êîìàíä ñîíãîãäñîí

áàéñàí ò¿¿íä õàðãàëçàõ òóñëàìæààð õàíãàäàã áàéõ õýðýãòýé.

- Àëäàà èëýðõýä äîõèî ºãäºã, ÿìàð àëäàà ãàðñàí ãýäýã íü äýëãýðýíã¿é

áàéõ õýðýãòýé.

Êîäûí çîõèîìæ

Ýíý íü ºãºãäëèéã ñýðãýýõ, áîëîâñðóóëàõ, äàìæóóëàõ, áè÷èõ çîðèëãîîð

àíãèëàãäñàí òîâ÷ õóðààíãóé òýìäýãò ìºðèéã êîä ãýíý. Êîäûã èõýâëýí

ºãºãäëèéã ¿ë äàâòàãäàõ íýã óòãàòàéãààð òîäîðõîéëîõ çîðèëãîîð ¿¿ñãýæ

õýðýãëýäýã. Æèøýý íü íîìûí ñàíãèéí èñèñòåìä êîäûã ºðãºí õýðýãëýäýã.

000-099 Ôèëîñîôè

100-199 Øàøèí áà äîìîã ñóäëàë

200-299 Íèéãìèéí óõààí

300-399 Õýë øèíæëýë


3

Õè÷íýýí øèðõýã ç¿éë àãóóëàõ âý ãýäãèéã êîäûí êîìáèíàöè ãýäýã. Íèéò õýäýí

øèðõýã ç¿éë àãóóëàõ âý ãýäãèéã äîîðõ òîìú¸îãîîð îëäîã.

Ñ=SP

¯¿íä : Ñ - ¿ë äàâòàãäàõ êîäûí òîî øèðõýã.

S - îëîíëîã äîòîðõ òýìäýãòýí òîî

Ð - êîäûí áàéðëàëûí òîî

Æèøýý íü : 3-í îðîíòîé êîäûí õóâüä S=10 C=103 áàéíà.

Ïðîãðàììûã ñóóðèëóóëàõ

Ïðîãðàììûí íýâòð¿¿ëýëò íü îëîí ¿å øàòààñ á¿ðääýã. Õýðýãëýã÷èéã ñóðãàõ

àñóóäàë òóëãàðäàã. Õýðýãëýã÷èéã ¿¿ðãýýð íü õýä õýä àíãèëæ áîëíî.

- Îïåðàòîð : Îïåðàòîð íü òóõàéí ïðîãðàììä ºäºð òóòàì àæèëëàæ áàéäàã.

ªãºãäëèéã îðóóëæ ñèñòåìèéí íàéäâàðòàé áàéäëûã õàíãàæ áàéäàã. Ìºí

ïðîãðàììûí á¿õ ñîíãîëò êîìàíäóóä þó ã¿éöýòãýäýã àëäààã èëýð¿¿ëýõ,

çàñâàðëàõ òàëààð ñóðàëöñàí áàéõ õýðýãòýé.

- Ýöñèéí õýðýãëýã÷ : Ïðîãðàììûí ¿ð ä¿í òàéëàí ìýäýýëýëèéã õ¿ëýýí àâ÷

ïðîãðàììòàé àæèëëàäàã õ¿íèéã õýëíý. Æèøýý íü : Íÿ-áî

- Supervisor : Ýíý íü òóñãàé ýðõ á¿õèé õýðýãëýã÷ þì.

Ñóðãàõ äàðààõ õýëáýðèéí àðãà õýëáýð¿¿ä áàéæ áîëíî.

- Ãàðûí àâëàãà : Èõýíõ ñèñòåìä ãàðûí àâëàãà õýðýãòýé. Ãàðûí àâëàãà íü

çààâàð áîëîí òîëü áè÷ãèéí õýëáýðòýé áàéæ áîëíî.

- Íýãäñýí ñóðãàëò : Ýíý ñóðãàëòûí îíöëîã íü íýã äîð îëîí õýðýãëýã÷èéã

ñóðãàæ áîëäîãîîðîî îíöëîãòîé. Ãàð÷ áîëîõ àñóóäëûã òýð äîð íü

ÿðèëöàæ øèéäâýðëýäýãýýðýý äàâóó òàëòàé.

- Ñóðãàõ ïðîãðàìì : øèíý õýðýãëýã÷èäèéã ñóðãàõàä òîõèðîìæòîé. Ýíý

ñóðãàõ ïðîãðàì íü òóõàéí çîõèîãäñîí ïðîãðàììààñàà áîëíî.


4

Ïðîãðàììûã ñóóðèëóóëàõäàà äàðààõ õýëáýðèéí ñóóðèëóóëàëòûã õýðýãëýæ

áîëíî. ÕÑ - õóó÷èí ñèñòåì, ØÑ -øèíý ñèñòåì

1. Øóóä ñóóðüëóóëàëò : Õóó÷èí ñèñòåìèéã øóóä çîãñîîæ, øèíý

ñèñèòåìèéã á¿ðýí àæèëëóóëæ ýõëýäýã.

2. Á¿ëýã ñóóðüëóóëàëò : Õýðýãëýã÷èäèéí òºëººëºã÷ á¿ëýã õ¿ì¿¿ñèéã

á¿ðä¿¿ëæ áàã áîëãîí àæèëëóóëàõ

3. Øàòàëñàí ñóóðüëóóëàëò : Ñèñòåìèéã òîäîðõîé ¿å øàòòàéãààð

ñóóðüëóóëàõ

4. Çýðýãöñýí ñóóðüëóóëàëò : Õóó÷èí áà øèíý ñèñòåìèéã øèíý ñèñòåì

íàéäâàðòàé àæèëëàíà ãýäãèéã áàòàëòàë çýðýãö¿¿ëýí àæèëëóóëäàã.

ÕÑ ØÑ

ÕÑ ØÑ

ÕÑ ØÑ

Documents

Системийн шинжилгээ, зохиомж