The Space of Vision and Matter

Formowanie wyobraźni 3

3

Przestrzeńidei i materiiThe spaceof vision and mater

Formowanie wyobraźni4

3

Formowanie wyobraźni 5

3

Przestrzeńidei i materiiThe spaceof vision and materRedaktor/EditorRobert Barełkowski

Wydawnictwo ExemplumPoznań 2014

Formowanie wyobraźni6

3Przestrzeń idei i materiiThe space of vision and mater

Redaktor/EditorRobert Barełkowski

RecenzentBartosz Czarnecki, prof. PB dr hab. inż. arch. Wydział Architektury, Politechnika Białostocka

©Copyright byUniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy im. Jana i Jędrzeja Śniadeckich w BydgoszczyBydgoszcz 2014

www.utp.edu.plwww.dydaktyka-a-praktyka.utp.edu.pl

Utwór w całości ani we fragmentach nie może być powielany ani rozpowszechnianyza pomocą urządzeń elektronicznych, kopiujących, nagrywających i innychbez pisemnej zgody posiadacza praw autorskich

Publikacja doinansowana w ramach projektu „Dydaktyka a praktyka – wdrożenie programu rozwojowego UTP”współinansowanego przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu SpołecznegoPoddziałanie 4.1.1 Wzmocnienie potencjału dydaktycznego uczelni.

CZŁOWIEK – najlepsza inwestycja

Publikacja dystrybuowana bezpłatnieNakład 200 egz.

ISBN 978-83-62690-17-6

WydawcaExemplumwww.exemplum.pl

Spis t reśc iContents

Wstęp Introduction 6

1 Interdyscyplinarność jako metoda Interdisciplinarity as method 8Robert Barełkowski

2 Szkic. Monolog wewnętrzny architekta Sketch. An intrinsic monologue of an architect 22Amabela Dylla

3 Historia ludzkiej wrażliwości The story of human sensitivity 30Daria Bręczewska-Kulesza

4 Technologia jako pojęcie architektoniczne Technology – the notion of architecture 38Katarzyna Barełkowska

5 Język i narzędzie Language and tool 50Jan Janusz

6 Skalowanie architektury Scaling the architecture 62Piotr Brzeziński

7 Granica racjonalności The limit of rationality 72Leszek Chlasta

8 Rzeźbiarze środowisk Sculptors of environments 90Robert Łucka

9 Woda – lustro architektury Water – the mirror of architecture 102Anna Trzebińska

10 Sacrum substancji a granice jej zmiany Sacrum of substance and limits to its transformation 114Łukasz Rosiak

11 Model jako element procesu projektowego Model as an element of design process 124Amabela Dylla

12 Przestrzeń jako nośnik dyskursu Space as a vessel of discourse 130Robert Barełkowski

Wykaz prac dyplomowych inżynierskich i magisterskich zamieszczonych w publikacji 138

Przestrzeń idei i materii 6

WstępIntroduct ion

Architektura poszukuje w obiektach bu-

dowlanych i wydobywa z nich wartości po-

trzebne człowiekowi, niezbędne do poczu-

cia bezpieczeństwa i komfortu. Architektura

konsoliduje te elementy, które dla człowieka

konstruują inne branże, spaja je w całość opa-

trzoną walorami estetycznymi. Nie funkcjonu-

je jednak samodzielnie. By utrzymywać wyso-

ką kondycję rozwiązań upiększających nasze

otoczenie musi wzbogacać się nie tylko myślą

fi lozofi czną, humanistyczną, czy artystyczną,

ale przede wszystkim być silnie osadzona

w realiach technicznych i technologicznych,

rozumieć transfer uwarunkowań inżynierskich

do sfery doświadczania środowiska przez

człowieka.

Funkcjonowanie kierunku architektura i ur-

banistyka na Wydziale Budownictwa, Architek-

tury i Inżynierii Środowiska Uniwersytetu Tech-

nologiczno-Przyrodniczegoim. Jana i Jędrzeja

Śniadeckich w Bydgoszczy (WBAiIŚ UTP) jest

ważnym dopełnieniem działalności Wydziału.

Jest to kierunek bardzo ważny ze względu

na perspektywę wytworzenia skutecznych

form dialogu między ekspertami, którzy w przy-

szłości tworzyć będą fragmentaryczne roz-

wiązania dla człowieka i jego bezpośrednie-

go otoczenia. Stwarza możliwość budowa-

nia szkieletu curriculum w sposób wpajający

Architecture seeks in buildings and expos-

es values people are expecting and looking

for. These values are necessary to assure the

feelings of safety and comfort. Architecture

consolidates elements provided by other disci-

plines, synthesizes them adding esthetic prop-

erties. However, it doesn’t exist independently.

In order to acquire high quality of improvement

in embellishing our environment architecture

must be enriched by philosophical ideas, hu-

man centered approach and artistic concepts.

But at the same time it must relate itself to the

technical and technological conditions, it must

absorb transfer of engineering knowledge to-

wards the experiential aspects of human per-

ception of the environment.

Architecture and urban design signifi cantly

supplements fi elds of study included in various

education programs of the Faculty of Architec-

ture, Civil and Environmental Engineering at

the Jan and Jędrzej Śniadeccy University of

Technology and Life Sciences in Bydgoszcz

(WBAiIŚ UTP). It is crucial to provide an appro-

priate perspective of evolving effi cient forms of

dialogue between experts involved in various

fragmentary areas where built environment is

being created. It allows to apply the framework

for curriculum displaying the multifaceted na-

ture of engineering problems and the necessity

The space of vision and ma� er 7

studentom pracę wielowątkową i wzajemne

rozumienie wynikłe z wymiany informacji.

Stopniowe adaptacje programu nauczania

dokonywane w naszym Wydziale przyniosły

już pierwsze efekty, które dowiodły, że moż-

liwa jest silniejsza integracja problematyki in-

żynierskiej bez uszczerbku dla społecznych

i kulturowych wartości architektury. Wiedza

inżynieryjna staje się dynamicznym, aktyw-

nym czynnikiem, świadomie wykorzystywa-

nym przez studentów do kreowania interesują-

cych propozycji pokazujących potencjał mło-

dego pokolenia i możliwości zreformowania

przestrzeni polskich miast, miasteczek i wsi.

Mamy nadzieję, że absolwenci WBAiIŚ UTP

będą wśród tych, którzy kształtują najwyższe

jakościowo propozycje – szczególnie w dzie-

dzinie architektury, urbanistyki i planowania

przestrzennego. Wyrażam tu przekonanie,

że próbka prac semestralnych i dyplomowych

(inżynierskich i magisterskich) zaprezentowa-

na w publikacji, będzie tego interesującym po-

twierdzeniem.

to develop mutual understanding acquired by

properly established exchange of informa-

tion between the participants of design effort.

Gradual adaptations of education program at

the Faculty brought fi rst satisfactory results,

and proved that it is possible to maintain high

quality of social and cultural values of architec-

ture while focusing on engineering problems

of architecture. Engineering knowledge be-

comes the major driving force, an active factor,

consciously exploited by the students to cre-

ate interesting proposals and to display great

potential of young generation, being the hope

and possible authors of future refurbishment of

Polish cities, towns and villages, so longed for.

We aspire to prepare WBAiIŚ UTP graduates

to become among those, who will defi ne future

shape of built environment of highest quality –

particularly in the fi eld of architecture, urban

design and spatial planning. I am convinced

that samples of semester and diploma works

(both 1st and 2nd degree) presented hereby will

confi rm claims announced above.

Prof. dr hab. Inż. Adam Podhorecki

Dziekan Wydziału

Dean of the Faculty


1Robert Barełkowski

Interdyscypl inarność

jako metodaInterdisc ip l inar i ty as method

Specyfi ką architektury jako dyscypliny jest

obszar defi nicyjny – wiele prób podejmowa-

nych przez osoby odpowiedzialne za kształto-

wanie postaw wśród architektów przyjmuje tu

defi nicję dorozumianą, nie wymagającą wer-

balizacji, kontemplacji. Potoczne sformułowa-

nia o „tworzeniu przestrzeni”, „kształtowaniu

harmonijnych obiektów i miast”, „połączeniu

sztuki i techniki w zadaniu formowania prze-

strzeni” są tak dalece enigmatyczne i niekon-

kretne, że nadają się głównie dla odbiorców

Wikipedii. Nie umożliwiają jednak zrozumienia

pola zainteresowań ani przez osoby związa-

ne z nim zawodowo, ani tym bardziej przez

osoby, których zadaniem jest realizowanie

dydaktyki architektonicznej i urbanistycznej.

Osoby te stają się odpowiedzialne za znale-

zienie właściwej odpowiedzi w zdecydowanie

bardziej precyzyjny sposób.

Pozorna słabość dyscypliny w wyrażeniu

własnego pola dociekań jest tropem prowadzą-

cym do wskazania interdyscyplinarnej natury

studiów na kierunku architektura i urbanistyka,

a w konsekwencji także procesu ustawiczne-

go samokształcenia, który każdy absolwent

musi realizować w trakcie praktyki zawodowej.

Architekturę (i urbanistykę zarazem) należy

rozumieć jako obszar dociekań polegający na

zdolności splatania wątków społecznych i tech-

The specifi city of architecture as a disci-

pline is strongly connected to its defi nitional

area – many attempts by authorities respon-

sible for shaping the attitudes of architects

adopt here the implicit defi nition which does

not require verbalization, or contemplation.

Colloquial wording of “creating space”, “shap-

ing harmonious buildings and cities”, “com-

bination of art and technology in the task of

forming the” are so cryptic and vague that

they are suitable mainly for those deciding to

gain knowledge from Wikipedia. This kind of

explanation does not, however, permit the un-

derstanding of fi eld of interest – neither by per-

sons associated with the fi eld professionally,

particularly by persons whose job is to pursue

teaching in architecture and urban design.

There lies the responsibility to fi nd the right

answer in a much more disciplined way.

The apparent weakness of the discipline

in the expression of his own fi eld of inquiry

is a trail leading to the indication of the in-

terdisciplinary nature of studies in architec-

ture and urban planning, and consequently

the process of continual self-education,

which every graduate must pursue during

the course of future professional practice. Ar-

chitecture (and urbanism at the same time)

should be understood as an area of inquiry


1

nicznych, generowanych w określonej scene-

rii (lokalizacji), mającej na celu umożliwienie

ukierunkowania przemian środowiska zgodnie

z potrzebami człowieka. Pozornie trudno się

bowiem doszukać obszaru autonomicznego,

takiego, o którym można by powiedzieć, że

przynależy do architektury wyłącznie. Trud-

no uznać za taki obszar estetykę przestrzeni

zbudowanej – „artystyczny” wyraz kompono-

wania ludzkiego otoczenia. Jest to raczej wy-

raz integracji warstwy technicznej środowiska

zbudowanego z warstwą społeczno-kulturową,

innymi słowy mówiąc zespół zjawisk, dzia-

łań i środków organizacyjnych służących do

kształtowania środowiska przestrzennego łą-

czącego podejście inżynierskie z artystycznym

w celu wykształcenia lub utrwalenia przekazu

kulturowego. Nie o aspekt estetyczny zatem

that relies on the ability of intertwined social

and technical topics generated in a specifi c

scene (site) designed to enable transforma-

tions of the environment according to human

needs. Seemingly, it is diffi cult to discern the

autonomous area, such as where one would

say that it belongs to the architecture only.

Hardly this role can be taken by the aesthet-

ics of the built space, this “artistic” expres-

sion composing the human environment. It

is rather an expression of the integration of

the technical layer of the built environment

with a socio-cultural layer, in other words a

mix of phenomena, activities and organiza-

tional measures to shape the built environ-

ment combining engineering with an artistic

approach to shape and maintain cultural con-

tent. The focus is not on the aesthetic aspect,

Ośrodek sportów motorowych PZM w Bydgoszczy, wizualizacja, aut. Mateusz Jarząbkiewicz i Piotr Wojcieszko, praca dyplomowa inżynierska


1

Ośrodek sportów motorowych PZM w Bydgoszczy, PZT, aut. Mateusz Jarząbkiewicz i Piotr Wojcieszko, praca dyplomowa inżynierska

Ośrodek sportów motorowych PZM w Bydgoszczy, (od góry) elewacja południowa, przekrój, aut. Mateusz Jarząbkiewicz i Piotr Wojcieszko, praca dyplomowa inżynierska


1

w architekturze chodzi, lecz o aspekt kulturo-

wy, o nadawanie znaczenia – a raczej wielu

znaczeń – miejscu. W ten sposób architektura

staje się platformą translacji, wielokierunkowej

interpretacji języków używanych przez społe-

czeństwa do wyrażania siebie, sferą interpreta-

cji, nadawania materii znaczeń wykraczających

but, in architecture terms, a cultural aspect,

giving meaning – or rather many meanings

– to particular place. In this way, architecture

becomes a platform for translation, interpre-

tation, multi-directional interpretation of lan-

guages used by various societies to express

themselves. It is the sphere of interpretation,

Ośrodek sportów motorowych PZM w Bydgoszczy, wizualizacje, aut. Mateusz Jarząbkiewicz i Piotr Wojcieszko, praca dyplomowa inżynierska


1poza walory funkcjonalne, materializacji idei

w sposób czytelny, czyniący z niej artefakt

zdatny do używania.

W architekturze i urbanistyce to co obiek-

tywne koegzystuje i wzmacnia się tym, co su-

biektywne. Nie czyni tego w sposób arbitralny,

lecz uporządkowany, charakterystyczny bar-

dziej dla analitycznego, naukowego podej-

ścia, aniżeli dla artystycznego, wyzwolonego

poszukiwania ekspresji. Proces dokonywania

przekładu staje się możliwy wyłącznie wsku-

tek tego, że architekt używa zdolności do

wiązania zróżnicowanych wątków, do syner-

gicznego integrowania zagadnień z wielu dys-

cyplin, które cząstkowo odpowiadać mogą za

współkreowanie środowiska.

Konstruowanie programu nauczania dla

kierunku architektura i urbanistyka odnosić się

musi do poruszonej wyżej kwestii interdyscy-

plinarności, którą można tu rozumieć jako na-

turalną adaptację dyscyplin do potencjalnego

i w niektórych przypadkach niemożliwego do

zrealizowania przejścia systemu budowania

wiedzy od trybu 1 do trybu 2. Przejście od

wiedzy dyscyplinarnej do transdyscyplinarnej

wymaga zmiany całego systemu edukacyjne-

go i, przy uszanowaniu problemu tożsamości

gremiów akademickich oraz zachowaniu au-

tonomiczności procesów edukacyjnych, osią-

gnięcia stanu, w którym inne dyscypliny są

percypowane przez studentów i absolwentów

jako naturalne continuum i dopełnienie wiedzy

zdobytej1. Wiedza ta nie jest celem samym w

sobie, lecz służy wygenerowaniu określonej

porcji informacji oraz zdolności, pośród któ-

rych jedną z istotniejszych jest umiejętność

rozumienia problemów poza własną domeną

zainteresowań.

Interdyscyplinarność to pożądana posta-

wa poznawcza wobec świata. Za nią pojawia

się nieuchronnie instrumentarium, metoda po-

zwalająca płynnie przejść od pofragmentowa-

nej nauki, często wykładanej hermetycznie,

do holistycznego spojrzenia umożliwiającego

conceived to broadcast meanings beyond

the functional values, to materialize ideas in

a comprehensive and assimilable, to become

an artifact appropriated for use.

In architecture and city planning the objec-

tive components coexist and strengthen mutu-

ally with subjective elements. This process is

performed not in an arbitrary manner, but or-

derly, more characteristic for analytical, scien-

tifi c approach, rather than for liberated artistic

expression being the result of intuitive, blind

search. The process of making the translation

becomes possible only due to the fact that the

architect uses the ability to bind different top-

ics, to shape synergistic integration of many

disciplines that are partially responsible for

creating the environment.

Establishing the curriculum for architec-

ture and urban design must be related to

the issue of interdisciplinarity, which can be

understood as a natural adaptation of disci-

plines to potential, sometimes unattainable,

transfer from knowledge production mode

1 to mode 2. The transfer from disciplinary

to transdisciplinary knowledge requires fun-

damental change of education system and,

while respecting the problem of academic

gremia identity, reaching the state of stu-

dents seeing outer (non-related) disciplines as

a natural continuum and complementation of

knowledge already gained1. The knowledge

is not the ultimate aim, it serves the purpose

to generate information and skills, enabling

a person to explore fields others than their

professional background dictates.

Interdisciplinarity is a desirable cognitive

attitude towards the world. It is inevitably fol-

lowed by the instrumentarium, by the method

allowing a smooth transition from fragmented

science often hermetically taught, the holistic

view allowing to embed considered theoreti-

cal problems in their natural environment, and

thus in their semantically-functional dimen-

sion2. Only interdisciplinary approach, being


1

osadzenie rozważanych teoretycznie proble-

mów w ich naturalnym środowisku, a więc

i w ich znaczeniowo-funkcjonalnym wymia-

rze2. Wyłącznie przygotowanie interdyscypli-

narne, stanowiące znaczące wyzwanie nadal,

po trzech dekadach dyskursu o koniecznym

kształcie jego implementacji, może zapew-

nić adekwatny poziom komunikacji pomiędzy

still a signifi cant challenge after three dec-

ades of discourse on the necessary form of

its implementation, can provide an adequate

level of communication between specialists of

different disciplines. Especially in the applied

sciences, to which I dare include architecture –

in which practical knowledge is irreplaceable,

because the practice of design and planning

Pawilon kultury w Bydgoszczy, wizualizacje, aut. Mariusz Jaworski, praca dyplomowa inżynierska


1

specjalistami różnych dyscyplin. Zwłaszcza

w naukach stosowanych, do których zaliczyć

można architekturę – w której wiedza praktycz-

na jest niezastąpiona, bo praktyka projektowa

czy planistyczna jest kluczowym polem wery-

fi kacji i falsyfi kacji tez dyscyplinarnych – jest to

klucz do sukcesu nie tylko na polu zrozumie-

nia zagadnień teoretycznych, naukowych, od-

działywań społecznych i kulturowych, ale do

kreowania podstawowych i potrzebnych rela-

cji między światem akademickim a obszarem

działalności badawczo-rozwojowej, realnych

wdrożeń i przemysłu.

Zadaniem curriculum jest wprowadzenie

studenta w zagadnienia interdyscyplinarności

w sposób, który pozwoli mu na przyswojenie

is a key fi eld allowing to verify and falsify as-

sumptions within core discipline (also) – it is

the key to success not only to the understand-

ing of theoretical, scientifi c, social and cultural

interactions, but to create basic, necessary

relationship between the academic world and

the area of research and development, real

implementations and industry.

The purpose of the curriculum is to in-

troduce students to the issues of interdisci-

plinarity in a way that will allow them to as-

similate appropriate mechanisms to apply

in practice. While the optimal component of

education is the formula of teamwork with

teams composed of students from various

specializations, it is not always possible. Simi-

Pawilon kultury w Bydgoszczy, schematy ideowe, aut. Mariusz Jaworski, praca dyplomowa inżynierska


1

Pawilon kultury w Bydgoszczy, (od góry) PZT, rzut przyziemia, przekrój, aut. Mariusz Jaworski, praca dyplomowa inżynierska


1

sobie odpowiednich mechanizmów do zasto-

sowania w praktyce. O ile optymalnym elemen-

tem edukacji jest formuła pracy w zespołach

złożonych ze studentów różnych kierunków,

nie zawsze jest to jednak możliwe. Analogicz-

nie problemem staje się zapewnienie kształ-

cenia ukierunkowanego na przygotowanie

transdyscyplinarne architekta – stopień wiedzy

eksperckiej w dziedzinach trzecich raczej trud-

no będzie ustanowić standardem wśród archi-

tektów, którzy i tak z racji specyfi ki uprawianej

profesji muszą integrować wielodyscyplinarną

wiedzę, ale głębsze wkroczenie na obszar in-

nych dyscyplin może być niewykonalne, przy

czym nie zawsze jest w ogóle wymagane3. Pro-

ces nauczania powinien zatem uwzględniać

fakt kumulatywnego wspierania się wiedzy po-

zyskiwanej w toku indywidualnych działań stu-

denta i pracy w grupach. Przykład University

larly, there is a problem of providing targeted

training to educate transdisciplinary architect

appropriately – the degree of expertise in the

areas distant from architecture and urban

design is extremely diffi cult as a standard,

because commonly the profession must in-

tegrate multidisciplinary knowledge, without

deeper immersion into more profound un-

derstanding of other disciplines, still being

a great challenge3. The teaching process

should therefore take exploit the fact that

the cumulative knowledge should be the re-

sult of both student’s individual activities and

teamwork. An example of the University of

Washington shows the construction of the

interdisciplinary curriculum that is based on

three elements – the disciplined forms of

experimentation, a collective understanding

(within the group) and cooperation (interdis-

Pawilon kultury w Bydgoszczy, makieta, aut. Mariusz Jaworski, praca dyplomowa inży-nierska


1

of Washington pokazuje konstrukcję programu

interdyscyplinarnego nauczania, który opiera

się na trzech elementach: zdyscyplinowanych

formach eksperymentowania, zbiorowym zro-

zumieniu (w obrębie grupy) oraz współpracy

(interdyscyplinarnej), z których pierwsze dwa

elementy pozwalają zaistnieć trzeciemu4. Z ko-

lei casus TU Dortmund pokazuje dobitnie, że

ciplinary), of which the fi rst two allow to ex-

ist a third element4. In turn, the case of TU

Dortmund clearly shows that the work on the

project, namely experimenting with the idea

and its manifestation, performed as a team-

work, after referring to the direct experience

and learning through experience, is the glue

of the enrichment process of student’s knowl-

Pawilon kultury w Bydgoszczy, wizualizacje, aut. Mariusz Jaworski, praca dyplomowa inżynierska


1

praca nad projektem, a więc eksperymento-

wanie z ideą i jej manifestacją, dokonywane

w zespole, odwołujące się przecież do bez-

pośredniego doświadczania i uczenia przez

doświadczenie, jest spoiwem procesu wzbo-

gacania studenta o wiedzę wykraczającą poza

edge going beyond the discipline (or sub-disci-

plines) chosen as a fi eld of study5. For at least

a few years, abroad and in domestic univer-

sities, there are postulates to modify the cur-

riculum – which (not only in Poland) become

overregulated in recent years, and therefore

Alternatywna szkoła baletowa w Bydgoszczy, wizualizacje, aut. Paulina Sądej, praca dyplomowa magisterska


1

contrary to the intentions of governing institu-

tions, becoming too detached from the reali-

ties and needs. The main determinants of this

change would be: research and teaching ac-

tivities focused on process (dynamic issues as

opposed to static issues), stronger integration

of theory and practice and interdisciplinarity6.

So far the modest work of constructing

interdisciplinary program within the framework

of teaching in the Department of Architecture

at Faculty of Architecture, Civil and Environ-

mental Engineering UTP leads to the conclu-

sion of solving the problem differently. Imple-

mentation of interdisciplinary mechanisms

requires seven-step operation in which part

of the learning activity must be carried out on

the basis of the exchange of opinions, peer-

to-peer communication between users. The

method should incorporate:

• Awareness (to determine the self-relation-

ship)

• Building a conceptual system

• Acquiring the language and methods of

communication7

• Generation of multi-criteria evaluation ap-

paratus as interdisciplinary reference

• Formation of motivation and ability to main-

tain harmonious relationships in teamwork

• Application to a particular problem being

solved

dyscyplinę (lub subdyscyplinę) wybraną jako

kierunek studiów5. Od co najmniej kilku lat,

także w środowisku krajowym, pojawiają się

postulaty modyfi kacji programów nauczania,

które (nie tylko w Polsce) stają się w ostatnim

czasie przeregulowane, a przez to wbrew in-

tencjom instytucji regulujących zbyt oddalone

od realiów i potrzeb. Podstawowymi wyznacz-

nikami tej zmiany miałyby być: działalność na-

ukowo-dydaktyczna zorientowana na proces

(zagadnienie dynamiczne w opozycji do sta-

tycznego), silniejsza integracja teorii i praktyki

i właśnie interdyscyplinarność6.

Skromne jak dotąd dzieło konstruowania pro-

gramu interdyscyplinarnego w ramach dydakty-

ki architektonicznej w Katedrze Architektury

WBAiIŚ UTP prowadzi do wniosku ujmującego

problem inaczej. Wdrożenie interdyscyplinar-

nych mechanizmów wymaga siedmioetapowe-

go działania, w którym część aktywności dy-

daktycznych musi być realizowana na zasadzie

wymiany opinii peer-to-peer między użytkowni-

kami. Metoda przyjmować powinna:

• Uświadomienie (określenie relacji własnej)

• Zbudowanie systemu pojęciowego

• Przyswojenie języka i metod komunikacji

wzajemnej7

• Wytworzenie wielokryterialnego aparatu

krytycznego jako interdyscyplinarnej refe-

rencji

Alternatywna szkoła baletowa w Bydgoszczy, przekrój, aut. Paulina Sądej, praca dyplomowa magi-sterska


1

• Uformowanie motywacji i zdolności utrzyma-

nia prawidłowych relacji w pracy w grupie

• Aplikację w konkretnym problemie rozstrzy-

ganym

• Refl eksję nad przeprowadzonym procesem

i wnioski

Realizacja zamierzonych celów dydaktycz-

nych, zgodnie z sugestiami Goldinga, obejmu-

je: poprawę zrozumienia zróżnicowanych per-

spektyw postrzegania problemu projektowego,

zdolność krytycznej oceny zjawisk o szerokim

spektrum problemowym, zdolność urucha-

miania szerokiego wachlarza środków po-

znawczych w celu przezwyciężenia problemu,

zdolności meta-dyscyplinarne rozpoznawania

natury problemu, wreszcie zdolność koordy-

nacji wiedzy z różnych źródeł i ich syntezy8.

Szczególnie istotnym, a zarazem najtrudniej-

szym elementem jest wprowadzenie w obieg

zintegrowanego języka i metod komunikacji

wzajemnej, gdyż elementy curriculum wprowa-

dzane na stopniu 1 w trakcie 3 roku studiów,

a w szczególności na stopniu 2 (interdyscypli-

narne zagadnienia inżynierskie, projektowanie

architektoniczne specjalistyczne/zintegrowane)

• Refl ection on conducted process and con-

clusions

Achieving the objectives of teaching, as

suggested by Golding, include: improving the

understanding of perception of diverse per-

spectives of a design problem, the ability to

critically assess the effects of a broad spec-

trum of problem, the ability to run a wide range

of cognitive measures in order to overcome

the problem, the ability to recognize the meta-

disciplinary nature of the problem, and fi nally,

the ability to coordinate knowledge from dif-

ferent sources and perform their synthesis

successfully8. Especially important, yet most

diffi cult part, is to introduce an integrated lan-

guage and methods of information exchange

among team members or participants, while

elements of the curriculum introduced at 1st

degree during the third year of study, and es-

pecially at 2nd degree (multi-disciplinary engi-

neering issues, special architectural design

/ IPS) are not supported by earlier foundations

and may appear too weak to acquire planned

educational results. Interdisciplinary contem-

porarily has become not only a response to

Alternatywna szkoła baletowa w Bydgoszczy, makieta, aut. Paulina Sądej, praca dyplomowa magi-sterska


1

L i teratura / L i terature

Barełkowski, R.: 2009, Pęknięcie struktury. Nauczanie architektury w czasach przesilenia, Przestrzeń i Forma, 11,

Polska Akademia Nauk Oddział w Gdańsku, Szczecin, 53-68.

Barełkowski, R.: 2012, Eksperymentowanie z ideą, in R. Barełkowski (ed.), Formowanie wyobraźni, Uniwersytet

Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy, Wydawnictwo Exemplum, Poznań, 126-145.

Boix-Mansilla, V.: 2010, MYP guide to interdisciplinary teaching and learning, International Baccalaureate, Car-

diff, pp. 126.

Gibbons, M., Limoges, C., Nowotny, H., Schwartzmann, S., Scott, P. and Trow, M.: 1996, The New Production of

Knowledge: The dynamics of science and research in contemporary societies, Sage Publications, London,

pp. 179.

Golding, C.: 2009, Integrating the disciplines: Successful interdisciplinary subjects, Center for the Study of Higher

Education, The University of Melbourne, Melbourne, pp. 26.

Helnendirk, E.-M. and Cadez, I.: 2013, Innovative Teaching in Civil Engineering With Interdisciplinary Team Work,

Organization, Technology and Management in Construction. An International Journal, 5(2), 874-880.

Yocom, K., Proksch, G., Born, B. and Tyman, S. K.: 2012, The Built Environments Laboratory: An Interdiscipli-

nary Framework for Studio Education in the Planning and Design Disciplines, Journal for Education in the

Built Environment, Vol. 7, Issue 2, Dec 2012, 8-25.

nie wsparte wcześniejszą podbudową mogą

się okazać zbyt wątłe. Interdyscyplinarność

stała się jednak obecnie nie tylko odpowiedzią

na potrzeby czasu, ale i integralną częścią

współczesnego paradygmatu dydaktycznego.

1 Gibbons et al. (1996: 148-150). 2 Boix-Mansilla (2012: 6). 3 Golding (2009: 5). Jak pisze Golding, wiele interdy-

scyplinarnych działań nie wymaga wiedzy eksperckiej

i w zakresie ograniczonym daje się stosować w kontro-

lowanym środowisku w ramach aplikacji naukowych czy

zawodowych. 4 Yocom et al. (2013: 12). 5 Helnendirk and Cadez (2013: 876). 6 Barełkowski (2009: 63-64). Por. także Barełkowski (2012:

131-133). 7 Op. cit., Boix-Mansilla (2012: 6). Boix-Mansilla zwra-

ca uwagę na centralną rolę komunikacji między uczest-

nikami procesu. 8 Op. cit., Golding (2009: 4).

the needs of time, but an integral part of the

modern paradigm of teaching.

1 Gibbons et al. (1996: 148-150). 2 Boix-Mansilla (2012: 6). 3 Golding (2009: 5). As Golding writes, many interdisci-

plinary activities do not require an expert knowledge and

in a limited way it can be applied in controlled environ-

ment within scientific or professional implementations. 4 Yocom et al. (2013: 12). 5 Helnendirk and Cadez (2013: 876). 6 Barełkowski (2009: 63-64). C.f. Barełkowski (2012: 131-

-133). 7 Op. cit., Boix-Mansilla (2012: 6). Boix-Mansilla notices

the central role of communication among participants of

the process. 8 Op. cit., Golding (2009: 4).


2Amabela Dylla

Szkic . Monolog

wewnętrzny architektaSketch. An intr ins ic monologue

of an architect

„Postrzegam świat jako coś otwartego,

owianego tajemnicą, której żadna nauka nigdy

nie odkryje. Architektura odgrywa podstawo-

wą rolę w rozumieniu wielu spraw, ponieważ

dostarcza przestrzeni do oglądania nieba, uli-

cy, innych ludzi wchodzących przez drzwi” 1.

Ten cytat z wypowiedzi Libeskinda mówi

o trudności jednoznacznego przypisania ar-

chitekturze konkretnych celów. Wspomnia-

ny termin „rozumienia” odbywa się na wielu

płaszczyznach, często niedosłownych i nie-

wymiernych. Architektura tworzy przestrzeń,

jednocześnie nie dając gotowych odpowiedzi,

stwarza możliwość jej subiektywnej interpre-

tacji. Ten jej nienaukowy i niezdefi niowany wy-

miar wiąże się z całą gamą emocji i nastrojów

doświadczanych, najczęściej nieświadomie,

przez użytkownika określonej przestrzeni.

„Dostarczana przestrzeń” wspomniana przez

Libeskinda staje się kluczem do rozumienia

świata zewnętrznego.

Aby ukształtować taką przestrzeń jej twór-

ca – architekt – musi czerpać informacje z wie-

lu źródeł, szukać inspiracji, obserwować to, co

dzieje się dokoła niego, analizować, zadawać

sobie pytania i na nie odpowiadać. Nieustan-

nie prowadzić ze sobą monolog wewnętrzny.

Wygotski stwierdza, że „Mowa zewnętrzna

jest procesem przekształcania myśli w słowa,

„I see the world as something open. It has

a mystery that will never be solved by any sci-

ence. Architecture is very crucial to understand-

ing many things because it provides space to

see the sky, to see the street, to see others as

they enter through the door...”1

This Libeskind’s quote talks about the dif-

fi culties of unambiguous assignment of spe-

cifi c purposes to architecture. Meantioned

term of “understanding” takes place on many

levels, which are often no-verbatim and irra-

tional. Architecture creates space, while not

giving ready-made answers, creates the pos-

sibility of its subjective interpretation. This

unscientifi c and undefi ned dimension is as-

sociated with a range of emotions and moods

experienced, usually unconsciously, by defi ned

space user. “Delivered space” mentioned by

Libeskind is the key to understanding the out-

side world.

To form the space its creator – an architect

– must derive information from multiple sourc-

es, look for inspiration, observe what is hap-

pening around him, analyze, ask questions

and answer them. He suppose continuously

conduct an internal monologue.

Vygotsky states that inner speech is the

process of converting external thoughts in

words, „it is the opposite of external speech.


2

Wyszogród – Pawilon Słowiański z zagospodarowaniem otoczenia grodu, schematy ideowe, aut. Michał Dębski, praca dyplomowa inżynierska


2

Wyszogród – Pawilon Słowiański z zagospodarowaniem otoczenia grodu, wizualizacje, aut. Michał Dębski, praca dyplomowa inżynierska


2

jest materializacją i obiektywizacją myśli. Mowa

wewnętrzna jest procesem o kierunku przeciw-

nym, idącym od zewnątrz do wewnątrz, proce-

sem wyparowywania mowy w myśl”2.

Przyjmując taką defi nicję „monologu we-

wnętrznego” możemy założyć, że proces zdo-

bywania informacji przez architekta realizuje

się przez czynniki na niego odziaływujące. Są

to bodźce świata zewnętrznego, które wpływa-

ją na sposób widzenia, a następnie myślenia,

co przekłada się na proces zwrotny oddawa-

nia przetworzonych już informacji, ostatecz-

nie przyjmujących formę projektów architek-

tonicznych i urbanistycznych. Doskonałym

External speech is a proces of transforming

thought into word; it is the materialisation and

objectivisation of thought. Inner speech moves

in the reverse thought”2.

Assuming that defi nition of „internal mono-

logue” we can assume that the process of

obtaining information by the architect is car-

ried out by factors determining him. These are

impulses of the outside world that affect the

way of seeing and thinking, which translates

into a turning process of returning already

transformed information, fi nally taking form

of architectural and urban projects. A perfect

tool for „inner speech” is handmade sketch.

Wyszogród – Pawilon Słowiański z zagospodarowaniem otoczenia grodu, PZT, aut. Michał Dębski, praca dyplomowa inżynierska


2

Wyszogród – Pawilon Słowiański z zagospodarowaniem otoczenia grodu, (od góry) schematy rzutów, przekrój, aut. Michał Dębski, praca dyplomowa inżynierska


2

Wyszogród – Pawilon Słowiański z zagospodarowaniem otoczenia grodu, (od góry) szkic wnętrza, wizualizacja, aut. Michał Dębski, praca dyplomowa inżynierska


2

narzędziem „mowy wewnętrznej” jest odręczny

szkic. Zell pisze o nim, że jest to typ rysunku,

który „uczy widzieć, a nie tylko patrzeć”. „Akt

uważnego obserwowania jakiejś sceny i prze-

łożenie tej informacji na papier wymaga do-

głębnego zrozumienia tematu”3. Osoba szkicu-

jąca może ocenić rozmiary, relacje i przestrzeń

między budynkami, podejmując szereg decyzji

podczas samego rysowania, interpretując i re-

dagując to co widzi, subiektywnie wartościując

informacje przez usuwanie nieistotnych i pod-

kreślanie tych najważniejszych.

Przyjmując założenie, że mowa wewnętrz-

na jest mową dla siebie – wyobrażeniem

przedmiotu, podczas gdy mowa zewnętrzna

jest mową dla innych – przedmiotem realnym4.

warto zauważyć, że szkic może być również

rozpatrywany jako doskonałe i często w prak-

tyce stosowane narzędzie „mowy zewnętrz-

nej”, będące sposobem komunikacji między

myślą projektanta a światem zewnętrznym.

Warto w tym miejscu przywołać Arnheima,

autora terminu „myślenia wizualnego”, który

Zell defi nes it as a type of drawing that „learns

to see, not just look.” Act of careful watching

some scenes and translate this information

on paper requires a thorough understanding

of the subject”3. A person while sketching can

assess the size, relations and the space be-

tween buildings, taking a number of decisions

during the drawing process, interpreting and

drawing what he sees, subjectively evaluating

information by removing irrelevant and high-

lighting the most important ones.

Assuming that the inner speech is the

speech to yourself – the image of the object,

while the external speech is the speech to oth-

ers – the real subject4, it is worth noting that

the sketch can also be considered as an ex-

cellent and frequently used tool in the practice

of „external speech” as a way of communica-

tion between the designer’s thought and out-

side world.

It is worth to recall Arnheim, author of

„visual thinking”, who meantions sensory per-

ception as one of the mental operation for

Dom jednorodzinny, wizualizacja, aut. Sebastian Sarnecki, semestr 2


2jako jedną z umysłowych operacji służących do

otrzymywania, przechowywania i gromadzenia

informacji wymienia percepcję sensoryczną5.

Czym innym bowiem jest szkic jeśli nie narzę-

dziem determinującym tę percepcję?

Monolog wewnętrzny, który odbywa się za

pomocą szkicu rozgrywa się na płaszczyźnie

wrażeniowej. „Mowę wewnętrzną” cechuje

„subiektywność, intymność i ulotność przeżyć,

myśli i emocji nie werbalizowanych zewnętrz-

nie”6. Te przeżycia są bardzo istotne w proce-

sie badania samoświadomości, defi niowania

indywidualnej oceny świata i określania siebie

jako projektanta, ponieważ sposób obserwo-

wania przestrzeni jest również procesem pro-

jektowym.

1 Belogolovsky, V. (2011), One-on-One: Architecture that

leads to a point: Interview with Daniel Libeskind, http://

www.archnewsnow.com/features/Feature369.htm. 2 Op. cit., Wygotski (1934) 3 Op. cit., Zell (2008: 38). 4 Wygotski (1934). 5 Arnheim (1969: 13). 6 Op. cit., Wygotski (1934).

receiving, storing and collecting information5.

What else is sketch if not the tool that deter-

mines this perception?

Inner monologue, which performs by means

of a sketch plays on a sensational level. „In-

ner speech” is characterized by „subjectivity,

intimacy and the transience of experiences,

thoughts and emotions which are not verbal-

ized externally”6. These experiences play very

important rule in the self-awareness study, de-

fi ning individual assessment of world and de-

termining themselves as designers, becouse

the way of observing the space is also the pro-

cess of design.

1 Belogolovsky, V. (2011), One-on-One: Architecture that

leads to a point: Interview with Daniel Libeskind, http://

www.archnewsnow.com/features/Feature369.htm. 2 Op. cit., Vygostky (1934). 3 Op.cit., Zell (2008: 38). 4 Vygotsky (1934). 5 Arnheim (1969: 13). 6 Op.cit., Vygotsky (1934).


Arnheim, R.: 1969, Visual Thinking, University of California Press, Berkeley and Los Angeles.

Wygotski, L.: 1989, Myślenie i mowa, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.

Zell, M.: 2008, Kurs rysunku architektonicznego, ABE, Warszawa.


3Daria Bręczewska-Kulesza

Histor ia ludzkie j

wraż l iwośc iThe story of human sens i t iv i ty

Jedną z cech wyróżniających człowieka

jest wrażliwość, określana jako zdolność do

reagowania na bodźce zewnętrzne, czy też do

przeżywania wrażeń i emocji1. Istnieją różne

rodzaje wrażliwości. Ta pierwsza i najbardziej

podstawowa to wrażliwość zmysłów. Można

mówić również o wrażliwości intelektualnej,

emocjonalnej, społecznej, estetycznej czy du-

chowej.

Człowiekowi towarzyszy odwieczna chęć

przekazywania swoich emocji poprzez, mię-

dzy innymi, tworzenie dzieł sztuki. Tak więc

historię sztuki, a w tym i historię architektury

można uznać za swego rodzaju historię ludz-

kiej wrażliwości. Z drugiej strony możemy mó-

wić o „wrażliwości na sztukę” przejawiającej

się w możności spostrzegania, często skom-

plikowanych aspektów dzieła sztuki. Twór-

ca, a powinien stać się nim również student

architektury, musi dysponować określonym

zasobem informacji i kodów kulturowych, aby

za pomocą swych dzieł przekazywać emocje

odbiorcom. Aby móc to robić powinien sam

posiadać „wrażliwość artystyczną”, potrafi ć

rozpoznać emocje i wrażenia w dziełach już

istniejących.

W ciągu stuleci przejawy ludzkiej wrażli-

wości zmieniały się, kładziono nacisk na inne

aspekty piękna, harmonii, tworzenia. Człowiek

One of the distinguishing features of hu-

man beings is their sensitivity defi ned as the

ability to react to external stimuli or to expe-

rience sensations and emotions1. There are

various types of sensitivity. The fi rst and the

most basic one is the sensitivity of senses.

There is also intellectual, emotional, social,

aesthetic and spiritual sensitivity.

Human beings have demonstrated the

willingness to express their emotions through,

among other things, the creation of works of

art from time immemorial. Thus, the history of

art, including the history of architecture, can

be considered to be a kind of history of human

sensitivity. On the other hand, there is also

“sensitivity to art”, manifesting itself in the abil-

ity to notice different, and often complex, as-

pects of works of art. Artists, including architec-

ture students, who should become such artists,

need to be in possession of specifi c information

and know specifi c culture codes to communi-

cate their emotions to their addressees through

their works. In order to be able to do this, artists

themselves should demonstrate “artistic sensi-

tivity”, and be able to recognise emotions and

sensations in the already existing works of art.

Over the centuries, the symptoms of hu-

man sensitivity have changed, and different

aspects of beauty, harmony and creation have


3

jaskiniowy wyrażał swe emocje prostymi ry-

sunkami na skałach. Starożytni Grecy do-

prowadzili do doskonałości zasady harmonii,

ładu i proporcji. W okresie średniowiecza

celem tworzenia dzieł sztuki była chwała bo-

ska. Kolejne stulecia przyniosły intelektualne

i naukowe podejście do procesu twórczego,

do kształtowania przestrzeni. Przemiany spo-

łeczne w XIX stuleciu wprowadziły kulturę

masową, a co za tym idzie sztukę bardziej czy-

telną dla przeciętnego widza. Obok powstawa-

ła sztuka bardziej subtelna i wysublimowana

been emphasized. Cave dwellers expressed

their emotions through simple rock draw-

ings. The ancient Greeks, on the other hand,

brought to perfection the principles of harmo-

ny, order and balance. In the medieval times,

the creation of works of art was aimed at the

glory of God. In the next centuries, an intel-

lectual and scientifi c approach to the creative

process and spatial design was observed. The

social transformations taking place in the 19th

century resulted in the introduction of popular

culture and, what follows, of art that is more

Makieta Tod’s Omotesando Toyo Ito w Tokio, aut. Monika Le Khac, semestr 3


3

adresowana do lepiej wykształconych od-

biorców. Te zmiany w przekazywaniu emocji,

coraz to nowe bądź przekształcane kody kul-

turowe charakteryzują również dzieła archi-

tektury. W związku z tym, jednym z aspektów

nauczania historii architektury jest przeka-

zywanie studentom umiejętności obserwacji

zmian zachodzących w kształtowaniu budow-

li i przestrzeni, w jej wyrazie artystycznym,

funkcjonalnym, emocjonalnym oraz odczy-

tywania z dzieł wielu subtelnych przekazów

właściwych epoce i autorowi. Kurs historii ar-

chitektury pomaga studentom w kształtowaniu

własnej wrażliwości twórczej, przez ukierun-

kowanie na odczytywanie kodów, obserwację

legible to an average person. Next to it, there

was more subtle and sophisticated art ad-

dressed to better educated audiences. Those

changes in the communication of emotions,

and the newer and newer or modifi ed culture

codes are also characteristic of the works of

architecture. Therefore, one of the aspects of

teaching the history of architecture is pass-

ing on to students the ability to observe the

changes taking place in the fi eld of building

and spatial design, and its artistic, functional

and emotional expression, as well as the abil-

ity to decipher numerous subtle messages

typical of a given period and author, commu-

nicated by the works of architecture. The his-

4x4 House Tadao Ando w Kioto, aut. Maciej Byczkowski, semestr 3


3

subtelności dzieł, by w przyszłości mogli wy-

korzystać ich inspiracje we własnych przeka-

zach emocjonalnych.

Umiejętność uważnego patrzenia na bu-

dowle pozwala spostrzec rozwiązania pro-

blemów projektowych, czerpać z olbrzymiego

zasobu form, środków wyrazu i rozwiązań już

sprawdzonych. Uważnymi obserwatorami byli

wielcy mistrzowie renesansu, a jednak ich

dzieła nie były powielaniem form lecz twór-

czym zestawianiem własnych obserwacji z in-

dywidulanym poczuciem piękna, formy i har-

monii – własną wrażliwością. Mistrzowskie

dzieła architektury historycznej, a konkretnie

ich baczna obserwacja jest dla architekta,

tory of architecture course helps students to

shape their own artistic sensitivity by way of

orienting them towards deciphering of codes

and observation of the works’ subtlety so that

in the future they can use their inspirations in

the communication of their own emotions.

The ability to attentively look at buildings

allows architects to notice the solutions to de-

sign problems, and to take advantage of the

huge supply of forms and means of expres-

sion, and the already proven solutions. The

great masters of Renaissance were attentive

observers, and yet their works were not copies

of specifi c forms, but creative combinations of

their own observations and their individual

Spittelau Viaducts Zahy Hadid we Wiedniu, aut. Joanna Czerniakiewicz, semestr 2


3

MAXXI w Rzymie Zahy Hadid, aut. Aneta Grodzicka, semestr 3


3

a tym bardziej dla studenta architektury, źró-

dłem wielopoziomowo uszeregowanej infor-

macji: o kulturze danych czasów, o założe-

niach ideowych, o autorskich preferencjach

kompozycyjnych, o strukturze, o sposobach

wykorzystywania konstrukcji, o roli w mieście,

o sposobie interpretacji programu funkcjo-

nalnego, o detalu, wreszcie o przemianach,

zachodzących niekiedy w czasie kilku lat, in-

nym razem w czasie dekad czy stuleci. W taki

sposób korzysta się z doświadczeń poprzed-

ników, jak również przyswaja się i kontynuuje

tradycję. Daje to złożony obraz umożliwiający

twórcze spojrzenie i logiczne rozumowanie za-

równo w odniesieniu do obiektu zabytkowego

jak i współczesnego2. Wiedza z zakresu historii

architektury pozwala adeptom architektury bu-

dować wrażliwość artystyczną, tak potrzebną

we współczesnym procesie projektowania,

sense of beauty, form and harmony, i.e. their

own sensitivity. For architects, and all the more

for architecture students, the masterly works

of historical architecture, and, in particular,

their attentive observation is a source of multi-

level structured information on the culture of

a given period, ideological assumptions and

authors’ composition preferences, as well as

on the structure, the ways of construction us-

age, the urban role, the way of interpreting the

planned functions and the details, and, fi nally,

on the changes taking place sometimes over

several years and sometimes over decades or

centuries. This is the way how the experiences

of predecessors are taken advantage of, and

how tradition is acquired and continued. This

provides us with a broad context that allows

us to have a creative look and apply logical

reasoning both with regards to historic and

National Gallery Ieoha Ming Pei w Waszyngtonie, aut. Marcin Białowąs, semestr 3


3

podejmowania własnych, twórczych działań.

Im więcej treści kulturowych przyswoi stu-

dent, z tym większą swobodą będzie mógł

operować nie tylko formami i środkami arty-

stycznymi, ale także kodami kulturowymi. Tym

większą będzie miał możliwość tworzenia ar-

chitektury pełnej treści i przekazu, skierowa-

nej do różnych grup odbiorców.

contemporary buildings2. Knowledge in the

fi eld of the history of architecture enables archi-

tecture students to build their artistic sensitivity,

which is so much needed in the present-day

process of designing and undertaking one’s

own creative actions. The more of cultural

content students acquire, the more easily they

will use not only art forms and artistic means,

Taliesin West w Phoenix Franka Lloyda Wrighta, aut. Paula Majcher, semestr 2


3


Bardzińska-Bonenberg, T.: 2004, Program i metoda nauczania historii architektury. Przewodnik metodyczny,

Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej, Poznań.

Berleant, A.: 2012, Wrażliwość i zmysły. Estetyczna przemiana świata człowieka, Universitas, Kraków.

Krenz, J.: 1997, Architektura znaczeń, Wydawnictwo Politechniki Gdańskiej, Gdańsk.

Uberman, M.: 2007, Edukacja estetyczna w koncepcjach andragogicznych, w A. Horbowski i J. Potoczny (red.),

Edukacja i animacja społeczno-kulturalna dorosłych, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rze-

szów, 429-436.

Jak zauważyła Marta Uberman „Rozwija-

nie umiejętności estetycznego wartościowania

jest jednym z warunków rozwoju osobowości

współczesnego człowieka” co w odniesieniu

do współczesnego architekta nabiera jeszcze

głębszego sensu3.

1 Słownik języka polskiego, pr. zb. pod red. M. Szymczak,

1981, Warszawa t. III, 759. 2 Bardzińska – Bonenberg (2004: 6-7). 3 Uberman M. (2007: 432).

but also culture codes. And the greater oppor-

tunities they will have to create architecture that

represents some content and meaning and that

is addressed to different groups of people.

As noticed by Marta Uberman, “the devel-

opment of aesthetic valuation skills is one of the

conditions of the development of modern man’s

personality”, which makes even more sense

when it comes to contemporary architects3.

1 Słownik języka polskiego, pr. zb. pod red. M. Szym czak,

1981, Warszawa t. III, 759. 2 Bardzińska – Bonenberg T. (2004: 6-7). 3 Uberman M. (2007: 432).


4Katarzyna Barełkowska

Technologia jako pojęc ie

architektoniczneTechnology

– the not ion of architecture

Technologia obiektu to takie nieeleganckie

sformułowanie odnoszące się do działań ar-

chitektonicznych. Zderzenie tego określenia

z wyobrażeniem o podstawowej misji archi-

tekta, jaką jest tworzenie estetycznie wysu-

blimowanych przestrzeni prowadzić może do

niebezpiecznego przekonania, że owa tech-

nologia po pierwsze jest jakimś drugorzędnym

aspektem bytu obiektu architektonicznego a po

drugie, że nie jest to obszar, w którym zasadne

i skuteczne byłoby poszukiwanie wartości kul-

turowych architektury. Zadaniem procesu dy-

daktycznego jest zatem przekonanie studenta,

że powyższe dwa twierdzenia są nieprawdzi-

we, a na dodatek, że technologia obiektu jest

syntezą i źródłem wiedzy o kulturowym zna-

czeniu danego obiektu architektonicznego lub

też przestrzeni.

Działanie projektowe w przestrzeni zur-

banizowanej ma charakter kumulatywny. Jest

zatem obarczone tym, co ujawnia się wskutek

oddziaływań kontekstowych – zarówno prze-

strzennych, jak i innych, kulturowych, społecz-

nych, semantycznych. Przeznaczenie obiektu

architektonicznego staje się zatem ekstensją

(lub w przypadku lokowania na surowym ko-

rzeniu – zalążkiem) i skutkiem oddziaływań.

Rozpoznanie technologii obiektu – rozu-

mianej jako kompleksowego opisu sposobu

Technology of an architectural object is

such an inelegant wording relating to the ac-

tivities of architecture. The clash of the term

with the idea of core mission of the architect,

which is to create aesthetically sophisticated

space can lead to a dangerous belief that this

technology is fi rst being some minor aspect of

the architectural object and, second, that this

is not an appropriate and effective area of ex-

ploration of cultural values within architecture.

The task of curriculum in architectural design

is thus to convince the student that these two

assertions are untrue, and in addition, that the

object is a synthesis of technology and simul-

taneously a source of knowledge about the

cultural importance of the architectural object

or space.

Operation design in the urban space is

cumulative. It is therefore subject to what is

revealed by interaction context – both spatial

and other cultural, social, semantic. The aim of

the architectural object becomes an extension

of (or in case of new development – a nucleus)

and the effect of interactions.

Recognition of technology of an object –

understood as a comprehensive description of

the operation of architecture – involves sev-

eral key steps: fi rst, it is a recognition of the

mission, purpose and tasks performed by a


4

Zakład Medycyny Sądowej w Bydgoszczy, wizualizacje, aut. Anita Barnaś, praca dyplomowa magisterska


4

funkcjonowania architektury – obejmuje kilka

kluczowych kroków: po pierwsze jest to rozpo-

znanie misji, celu i zadań wypełnianych przez

daną przestrzeń, po drugie rozpoznanie jej

benefi cjentów czy użytkowników i oczekiwa-

nych sposobów ich interakcji w tej przestrzeni

oraz z nią, po trzecie podzielenia tych interakcji

na spójne, powiązane ze sobą ciągi użytko-

we (sposoby użytkowania, nazywane również

given space, and secondly a recognition of the

recipients or users and expected ways of inter-

action contained in this space, and third distin-

guishing and splitting these interactions on co-

herent, interconnected functional sequences

(usage patterns, also called processes), then

determination of the areas of integration and

segregation (i.e., sites connect users to differ-

ent groups or their total separation). The fi fth

Zakład Medycyny Sądowej w Bydgoszczy, (od góry) makieta, PZT, aut. Anita Barnaś, praca dyplomowa magisterska


4

Studio Tańca w Toruniu, (od góry) PZT, przekrój, aut. Daria Orłowska, praca dyplomowa inżynierska


4

procesami), następnie określenie obszarów

integracji i segregacji (czyli miejsc łączenia

użytkowników różnych grup bądź ich całko-

witego rozdzielania), po piąte zdefi niowanie

znaczeń składowych poszczególnych elemen-

tów architektury, po szóste ustalenia potrzeb

przestrzennych związanych z koniecznością

zawarcia w architekturze określonych aktywno-

ści (analogiczny do bilansu powierzchniowego

component corresponds to the defi nition of the

meanings of the individual elements architec-

ture, the sixth determine the spatial needs of

the necessary conclusion in the architecture

specifi c activity (corresponding to the balance

of the surface and building), fi nally the seventh

determines the consequences of technology

components and their spatial impact on the

entire solution.

Studio Tańca w Toruniu, wizualizacja, aut. Daria Orłowska, praca dyplomowa inżynierska


4

i kubaturowego), po siódme wreszcie określenie

konsekwencji technologii składowych i ich prze-

strzenne uwzględnienie w całym rozwiązaniu.

W rzeczywistości powyższa procedura

towarzysząca wysiłkowi projektowemu jest

sposobem na zanurzenie się architekta – tu

studenta architektury – w rzeczywistej pro-

blematyce przestrzeni i uzyskanie możliwości

wyekstrahowania z natury przestrzeni tych

In fact, the above procedure accompany-

ing design effort is a way of immersing the

architect – here the student of architecture

– in the actual problems of space and get-

ting an opportunity to extract the nature of

the information that reveals strengths and

weaknesses of transformed space, its values

and aspects that require modifi cation. An ex-

cellent example of conceptual inspiration is

Studio Tańca w Toruniu, wizualizacja, aut. Daria Orłowska, praca dyplomowa inżynierska


4

informacji, które ujawniają jej atuty i mankamen-

ty, jej wartości i aspekty wymagające transfor-

macji. Znakomitym przykładem konceptualnej

inspiracji technologią obiektową jest – teore-

tyczny, ale przecież zmaterializowany, bo zre-

alizowany – projekt UN Studio zatytułowany

Moebius House. Pozornie wyznacznikiem in-

nowacji Moebius House jest geometria domu,

odwołująca się do zamkniętej powierzchni

geometrycznego konstruktu – wstęgi Moebiu-

sa. Szczegółowa analiza procesu projektowe-

go pokazuje jednak, że faktycznym źródłem

inspiracji jest technologia „codzienności”1. To

codzienny sposób użytkowania domu determi-

nuje jego układ i zarazem sankcjonuje użycie

geometrycznego wzorca wstęgi jako kształtu,

w którym zmaterializowane zostaną przestrze-

nie bytowe mieszkańców tego domu2.

Poszukiwanie obiektu większej skali nie

jest wcale długie – w terminalu pasażerskim

w Yokohamie zespół Foreign Offi ce Architects

kształtuje ciągi technologiczne odpowiedzialne

technology-oriented house – theoretical, but

yet embodied, physically constructed – UN

Studio project called Moebius House. Seem-

ingly a determinant of innovation in Moebius

House is its geometry, referring to the closed

surface geometric construct – Moebius rib-

bon. A detailed analysis of the design proc-

ess, however, shows that the actual source

of inspiration is the technology of „everyday

life”1. This daily usage determines its layout

and also sanctions the use of the ribbon as

desired geometric pattern, which material-

izes living spaces of the house dedicated to

residents and their activities2.

The search for an object of larger scale

is not long – the passenger terminal in Yoko-

hama designed by Foreign Offi ce Architects.

The team shapes technological lines respon-

sible for different forms of user activity and

confronts them with the activity cycles – com-

paring the intensity of use of the functions with

daily timeline of particular use. This analysis

Centrum dystrybucyjne, wizualizacja, aut. Marta Gaertig, semestr 5


4

Centrum dystrybucyjne, (od góry) wizualizacja, PZT, aut. Marta Gaertig, semestr 5


4

Szkoła podstawowa dla lokalnej społeczności, (od góry) PZT, rzut parteru, aut. Monika Małek, praca dyplomowa magisterska


4

za poszczególne formy aktywności użytkow-

ników i konfrontuje je z cyklami aktywnościo-

wymi – porównując natężenie korzystania

z danych funkcji przez użytkowników w ciągu

doby. Ta analiza odzwierciedlająca nie formę,

nie program funkcjonalny, a strukturę zna-

czeniową, dynamiczną postać odpowiadającą

ludzkiemu zainteresowaniu, zaangażowaniu,

jest podstawowym szkieletem docelowego

rozwiązania3.

does not refl ect the form, nor the functional

program, yet the structure of meaning, a dy-

namic form corresponding to the fl uctuations

of human interests, their involvement, makes

for a skeleton of design solution3.

Architectural Technology is a key factor

in determining the quality of the initial steps

of design – that is, the more the designer is

aware of the nature of the object, the poten-

tially better understanding and better solution

Szkoła podstawowa dla lokalnej społeczności, (od góry) przekrój, makieta, aut. Monika Małek, praca dyplomowa magisterska


4

Technologia architektoniczna jest podsta-

wowym czynnikiem determinującym jakość

wstępnych kroków projektowych – czyli im bar-

dziej projektant jest świadomy natury obiektu,

tym potencjalnie lepsze jego zrozumienie i lep-

sze proponowane przezeń rozwiązanie. Jest

też źródłem wyrafi nowanej inspiracji i pozwala

na eksperymentowanie z jakością środowiska

przestrzennego daleko skuteczniejsze – od-

wołujące się do prawdy o przestrzeni spo-

łeczno-kulturowej, wywiedzione z obserwacji

i zrozumienia genius loci.

1 Levene i Marquez Cecilia (1995: 86). 2 Van Berkel i Bos (2006: 150). 3 Levene i Marquez Cecilia (2003: 42-50).

will be the result of design process. It is also

a source of inspiration and if refi ned it allows

to experiment with the quality of the built en-

vironment far more effectively – because it

relates to the socio-cultural truth, as derived

from the observation and understanding of

the genius loci.

1 Levene and Marquez Cecilia (1995: 86). 2 Van Berkel and Bos (2006: 150). 3 Levene and Marquez Cecilia (2003: 42-50).

Hala wysokiego składowania, wizualizacja, aut. Sebastian Sarnecki, semestr 5


4


van Berkel, B. and Bos, C.: 2006, UN Studio Design Models. Architecture, Urbanism, Infrastructure, Rizzoli Inter-

national Publications, New York.

Levene, R. C. and Marquez Cecilia, F.: 1995, Ben van Berkel 1990-1995. Works and Projects, Il Croquis 72 [I],

Madrid.

Levene, R. C. and Marquez Cecilia, F.: 2003, Foreign Offi ce Architects 1996-2003. Complexity and Consistency,

Il Croquis 115-116 [I], Madrid.

Hala wysokiego składowania, (od góry) PZT, przekrój, aut. Sebastian Sarnecki, semestr 5


5 Jan Janusz

Język i narzędzieLanguage and tool

Forma logiczna języka

architek tur y – wprowadzenie

Powstawanie obiektów architektonicznych

jest procesem, który zanim zostanie ukształ-

towany w materii, nabiera swojej formy jako

logiczny obraz planowanej budowli. Rozu-

miane na tym podłożu główne zadanie archi-

tekta polega na stworzeniu i zapisaniu tego

obrazu, na podstawie którego możliwe jest

zrealizowanie inwestycji. Psychologiczny i in-

telektualny mechanizm zależności pomiędzy

tworzonym obrazem a umysłem projektanta

jest w takim stopniu złożony i indywidualny,

że opis jego może być jedynie powierzchow-

ny1. Wskazać jednak można, że jego niezwy-

kłe znaczenie w ewaluacji i ciągłym defi nio-

waniu celu jest kluczowe dla całego procesu2.

Determinująca rola języka, rozumianego jako

wszelki symbolizm zobrazowana jest w sło-

wach: Granice mego języka oznaczają grani-

ce mego świata3.

Chociaż możliwości ludzkiego umysłu są

zdumiewające, to nie jest on zdolny do pełne-

go odzwierciedlenia rzeczywistości zarówno

w mechanizmie odwzorowania, jak i kreacji.

Wykorzystywanie narzędzi – szczególnie ry-

sunku – w procesie twórczego kształtowania

The logical form in the

language of architec ture

The process of architectural object creation

is shaped as a logic image of the investment

to be made, before it is formed in matter. In

this context, the main architectural task is to

create and record this building image. The

psychological and intellectual mechanism of

correlation between the created image and

the designer’s mind is complex and individual

to such an extent, that its description may be

only superfi cial1. However, one can defi ne it

as the key to the whole process due to its ex-

traordinary importance in the evaluation and

the continuous defi ning of the purpose2. The

decisive role of the language as every kind of

symbolism is depicted in words: The limits of

my language mean the limits of my world 3.

Although the possibilities of the human

mind are amazing, it is not able to fully refl ect

reality, both as the projection neither as the

mechanism of the creation. The usage of tools

during the creative process of shaping a con-

cept is used in architecture since the dawn of

history. Its importance is clearly highlighted

with emphasis on hand drawing4. The form

of the architectural work/project/masterpiece


5

koncepcji stosowane jest w architekturze od

zarania dziejów, a jego znaczenie jest dobit-

nie podkreślane4. Niewątpliwie forma zapisu

dzieła w języku architektury nosi na sobie śla-

dy narzędzia, przy pomocy, którego została

stworzona. Wdrożenie komputerów w dużym

stopniu przedefi niowało model pracy, zmu-

szając do wyboru odpowiedniego produktu

i systemu działania5. Co więcej, nieopisany

i niedefi niowalny wpływ informatyzacji na ar-

chitekturę i jej postrzeganie był wielokrotnie

poruszany. Oprócz niezwykłych możliwości

i wartości które komputer pomógł rozwinąć,

inspirując matematycznym strukturalizmem6,

wskazuje się również zmiany negatywne, utra-

tę poczucia rzeczywistości i rozprzestrzenia-

presented in the specifi c language of architec-

ture caries/bears the traces of the tools, which

was used for its creation. The implementation

of computers to a large extent redefi ned the

model of work. Moreover, it forced a user to

choose the appropriate product and the model

ofdesign5. The indescribable and undefi ned

impact of the architecture digitalization has

been frequently discussed in the context of its

perception and development. The computers

indeed have brought extraordinary capabilities

and values to the architectural design including

the tremendous development of mathematical

structuralism6. However the implementation

of IT solutions can be connected/related with

the negative infl uence such as the withdrawal

Budynek wielorodzinny w Bydgoszczy, wizualizacja, aut. Natalia Jabłońska, semestr 3


5

nie szkodliwych, błędnych wzorców7. Zaist-

niałe zmiany podzieliły odbiorców na osoby

przekonane, że rdzeniem projektowania są

narzędzia analogowe8 oraz entuzjastów kom-

pletnego przeniesienia pracy do przestrzeni

wirtualnej9.

Cy frowe narzędzie, analogowa

logika

Odniesienie się do tego sporu wymaga dopre-

cyzowania w jakiej relacji do klasycznych form

zapisu koncepcji pozostają współczesne na-

from reality and the spread of harmful, invalid

patterns7. These changes divided the profes-

sional to the opposite groups. The ones who

are convinced that the analog tools8 are the

core of the design and the enthusiast of the

total transfer to the virtual environment9.

The digi tal tools, the analog

logic

The reference to the dispute require the expla-

nation of the relationship between the manual

forms of architectural expression and those

Budynek wielorodzinny w Bydgoszczy, elewacja, rzut przyziemia, aut. Natalia Jabłońska, semestr 3


5

rzędzia komputerowego wspomagania projek-

towania. W tym ujęciu można podzielić je na

dwie podstawowe grupy. W skład pierwszej,

bardziej pierwotnej, wchodzą narzędzia prze-

tłumaczone z nośnika analogowego na cyfro-

wy. Operują one na abstrakcyjnych kształtach,

contemporary computer-aided tools. This cor-

relation can be divided into the two basic

groups. The fi rst, more primary includes tools

translated from analog to digital media. They

bases on abstract two and three dimensional

shapes with additional qualitative information.

Restauracja w Bydgoszczy, plansza prezentacyjna, aut. Emilia Lemańczyk, semestr 4


5

płaskich lub przestrzennych opisanych dodat-

kowymi informacjami jakościowymi, przy czym

odwzorowuje to logikę zawartą w projektowa-

niu analogowym10. Można stąd wyciągnąć

konkluzję, że programy do modelowania 3D

i silniki renderujące są tylko nadbudową ma-

kiet i rzeźb podobnie, jak programy kreślarskie

zastępują deskę i rękę kreślarza. Ich wykorzy-

stanie, zgodnie ze wczesnymi przewidywa-

niami, optymalizuje pracę, polepsza standard

grafi czny, ułatwia współpracę i przesyłanie in-

formacji, a także oferuje dodatkowe możliwo-

ści analityczne11. W dyskursie spotkać można

także opinie, że odebrał on w pewnym stopniu

architekturze wymiar artystyczny i pogorszył

intuicyjność procesu projektowego zgodnie

z tezą: Rysunek jest cenny, ponieważ jest pe-

łen sugestii tego, co mogłoby być12.

Pomimo tych różnic i trudnego do oceny

wpływu granicę tej grupy można wytyczyć po-

przez zachowanie wspólnej dla metod manu-

alnych formy gramatycznej, gdzie elementami

„języka” są proste kształty składające się na

symboliczny lub obrazowy zapis koncepcji13.

It reflect the logic contained in the analog

design10. One can draw a conclusion that 3D

modeling software and rendering engines are

only computer simulation of mock-ups and

sculptures as well as some CAD software re-

place a drawing board. According to the earli-

est predictions, the application of IT solution

optimizes work, improves the graphic stan-

dards, facilitates cooperation and transfer of

information, and also offers additional analytic

capabilities11. On the other hand the opposite

opinions emerged in the academic society.

Some of them claims that this implementation

deconstructed/ discard the artistic aspect of

architecture and made whole process less in-

tuitive according to thesis: Drawings are valu-

able precisely because they are rich in sug-

gestions of what might be12.

Despite these differences and unpredict-

able infl uence, the border of this group may be

drawn by preservation of grammar specifi c for

manual tools.The elements of this “language”

are basic shapes which builds graphic and

symbolic image of a conception13.

Baza na Marsie, makieta, aut. Paweł Buliński, semestr 2 S2


5

Modułowy budynek leśniczówki z budynkiem gospodarczym, (od góry) wizualizacja, makiety, aut. Natalia Szmaglińska, praca dyplomowa inżynierska


5

Modułowy budynek leśniczówki z budynkiem gospodarczym, schematy wariantowych konfiguracji, aut. Natalia Szmaglińska, praca dyplomowa inżynierska


5

The c lar i t y of forms – Objec t

or iented thinking

The situation is completely different in the sec-

ond group of IT tools. It is often described as

the next generation. They does not refl ect

standard methods, because their “language”

consist of predefi ne forms and algorithms. This

approach represents appropriate components

of a building or other complex structures and

mechanisms. It is a typical phenomenon for

BIM solutions and broadly defi ned parametric

design14. This approach treats a whole project

as a database. It creates tremendous creative

possibilities, however application of such tools

is not reduced only for analytical applications

and optimization. The solutions provided by

software developers also includes early steps

of concept formation. The implementation of

Jednoznaczność formy –

myślenie obiek towe

Inaczej sytuacja prezentuje się w drugiej gru-

pie narzędzi. Można określić je jako kolejną

generację, która nie odzwierciedla już stan-

dardowych metod projektowych. Ich słownik

„języka architektury” składa się z predefi nio-

wanych form odzwierciedlających odpowied-

nie komponenty budynku lub inne złożone

struktury. Jest to typowe zjawisko dla roz-

wiązań BIM oraz szeroko pojętej architek-

tury parametrycznej14. Takie ujęcie stwa -

rza olbrzymie możliwości kreacyjne, traktu-

jąc cały projekt jak bazę danych, jednak roz-

wiązania przewidywane w zakresie takiego

oprogramowania obejmują również etapy

kształtowania koncepcji. Wdrożenie takiej

technologii w sposób znaczący automatyzuje

Modułowy budynek leśniczówki z budynkiem gospodarczym, makieta wariantowych konfiguracji, aut. Natalia Szmaglińska, praca dyplomowa inżynierska


5

proces projektowy, co może usprawnić i przy-

spieszyć ogół prac, szczególnie w późnym

etapie15. Konsekwentne trzymanie się takiej

aplikacji w procesie projektowym w sposób

nieuchronny zmusza jednak architekta do

ograniczenia swoich form wyrazu do prede-

fi niowanych bibliotek i ograniczonych para-

metrów, względnie czyni go wąsko wyspe-

cjalizowanym w tworzeniu owych bibliotek

w stosunkowo hermetycznym środowisku

warsztatowym. Oczywiście wykorzystanie

technologii BIM nie zmusza do rezygnacji

z pozostałych metod pracy, jednak zakorze-

nianie wzorców myślenia silnie oddziałuje

na postrzeganie architektury16. Za przykład

mogą posłużyć często powtarzające się sytu-

acje, w których studenci skrajnie upraszczają

awangardową koncepcję, żeby móc zapisać

ją w języku BIM.

this technology signifi cantly automatize the

design process and accelerate the whole of

work routines especially in the advanced de-

sign stage15. Consistent adherence to this kind

of software inevitably forces user to reduce

the forms of expression of architecture to pre-

defi ned libraries and limited parameters. Rela-

tively it makes user narrowly specialized in the

creation of these libraries/objects in a relatively

hermetic work environment. Of course, the us-

age of BIM technology does not force to resign

of the other methods of work, however embed-

ding different thought patterns strongly infl u-

ences the perception ofarchitecture16. Limited

forms of expression in application emerge as

phenomenon of simplifying avant-garde con-

cepts to objects available in specifi c BIM envi-

ronment. It can be observed on unexperienced

students who have begun implementation of IT

tools from a BIM product.

Modułowy budynek leśniczówki z budynkiem gospodarczym, PZT, aut. Natalia Szmaglińska, praca dyplomowa inżynierska


5

Synteza

Właściwą receptą na relację tych różnych języ-

ków projektowych byłoby połączenie i równole-

głe stosowanie obu form przy równoczesnym

unikaniu aspektów negatywnych. Wymaga to

jednak uświadomienia zasadniczej różnicy

pomiędzy specyfi ką działania obu kategorii

myślenia oraz wyzbycia się dogmatycznych,

Syntesis

The proper formula for the relationship of

these different design languages would be

both parallel use of key capabilities and at

the same time avoiding all negative aspects.

However, this requires awareness of the fun-

damental difference between thought patterns

in both environments and getting rid of the

Zależność struktury informacji i przestrzeni logicznej języka architektury w obu generacjach oprogramowania


5

powierzchownych przekonań. Parametryza-

cja i projektowanie obiektowe w oparciu o mo-

del informacji w wielu przypadkach stają się

standardem, jednak uzależnianie się od nich

powoduje omówione wyżej ryzyka. Zada-

niem curriculum jest więc dostarczenie adep-

dogmatic, superfi cial beliefs. In many cases,

parameterization and object-based design be-

come a standard, however addiction to them

has negative consequences discussed above.

The purpose of the curriculum is therefore to

provide students of architecture essential in-

Zespół obiektów produkcyjno-magazynowych, (od góry) elewacja, wizualizacje, aut. Artur Szósta-kowski, semestr 5


5


Barełkowski, R.: 2009, Zapiski o procesie projektowym, Przestrzeń i Forma, 12, Polska Akademia Nauk Od-

dział w Gdańsku, Szczecin, 69-86.

Duch, W.: 2001, Fizyka umysłu, Materiały XXXVI zjazdu fi zyków polskich, Toruń, 93.

Fikus, M.: 1999, Przestrzeń w zapisach architekta, Agencja Wydawnicza Zebra, Kraków.

Ibrahim, M.: 2006, To BIM or not to BIM, This is NOT the Question How to Implement BIM Solutions in Large

Design Firm Environment, in V. Bourdakis and D. Charitos (eds.), Communicating Space(s), 24th ECAADE

International Conference, University of Thessaly, 262-267.

Krygiel, E. and Nies, B.: 2008, Green BIM: Successful Sustainable Design with Building Information Modeling,

Wiley Publishing, Inc., Indianapolis, 26-29.

Mitchell, W. J.: 1989, A new agenda for computer-aided Architectural design, New Ideas and Directions for the

1990’s, ACADIA Conference Proceedings, Gainsville, 27-43.

Prensky, M.: 2001, Digital Natives, Digital Immigrants, On the Horizon, NCB University Press, Waszyngton.

Salingaros, N. A.: 2007, A theory of architecture, Umbau-Verlag, Solingen.

Stolarewicz, M.: 2011, Komputer jako elektroniczny partner projektowania, Architecturae et Artibus, 2011, Vol. 3,

no. 3, Warszawa, 33.

Witruwiusz.: 2004: O architekturze ksiąg dziesięć, Wydawnictwo Prószyński i S-ka S.A., Warszawa.

Wittgenstein, L.: 1997, Tractatus Logico-philosophicus, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 64.

tom architektury niezbędnych informacji, by

świadomie dokonywali modelu projektowego

dostosowując go do bieżących potrzeb i uni-

kali zrutynizowania własnych działań.

1 Duch (2001: 93). 2 Barełkowski (2009: 70). 3 Wittgenstein (1997: 64). 4 Witruwiusz (2004: 10-15). 5 Ibrahim (2006: 262-267). 6 Stolarewicz (2011: 33). 7 Salingaros (2007: 12-14). Szczególnie Architectural me-

mes in a universe of information. 8 Fikus (1999). 9 Prensky (2001: 1-2).10 Mitchell (1989: 27-43).11 Op. cit., Stolarewicz (2011: 30-32).12 Op. cit., Mitchell (1989: 32).13 Ibid. (27).14 Krygiel i Nies (2008: 26-29).15 Op. cit., Ibrahim (2006: 262-265).16 Op. cit., Salingaros (2007: 1-3).

formation. It could be a background for con-

scious decisions on the design model and

fi nally to suit work environment to the current

needs and avoid routines to take over.

1 Duch (2001: 93). 2 Barełkowski (2009: 70). 3 Wittgenstein (1997: 64). 4 Witruwiusz (2004: 10-15). 5 Ibrahim (2006: 262-267). 6 Stolarewicz (2011: 33). 7 Salingaros (2007: 12-14). Particularly Architectural me-

mes in a universe of information. 8 Fikus (1999). 9 Prensky (2001: 1-2).10 Mitchell (1989: 27-43).11 Op. cit., Stolarewicz (2011: 30-32).12 Op. cit., Mitchell (1989: 32).13 Ibid. (27).14 Krygiel and Nies (2008: 26-29).15 Op. cit., Ibrahim (2006: 262-265).16 Op. cit., Salingaros (2007: 1-3).


6Skalowanie architektury

Scal ing the architecture

Piotr Brzeziński

„Siła dobrego projektu tkwi w nas i w na-

szej zdolności postrzegania świata za pomocą

uczucia i rozumu. Dobry projekt architekto-

niczny jest zmysłowy. Dobry projekt architek-

tonicznych jest mądry”1. Projektowanie jest

procesem trudnym i złożonym, w którym ko-

lejność działań i ich wzajemne oddziaływanie

odgrywa znaczącą rolę. Jak określa R. Ba-

rełkowski jednym z istotnych aspektów pro-

jektowania architektonicznego jest tworzenie

wartości w przestrzeni, nadawanie jej walorów

szczególnych, wykraczających daleko poza

programowe i użyteczne cechy2.

Różnorodność opracowywanych tematów

na zajęciach projektowych wymaga stworzenie

podstawowych wytycznych projektowych oraz

kryteriów ocen dla właściwych przedmiotów.

Projekty koncepcyjne opracowywane przez

studentów składają się z wielu czynników, któ-

re stanowią całość opracowania. W zależności

od stopnia zaawansowania oraz charakteru

obiektu kryteria i ich wagowe są określane

w sposób właściwy dla danego zadania.

Obiekt musi tworzyć przestrzeń publicz-

ną i być rozpoznawany jako wizerunkowy dla

danego miasta. Podstawowym zadaniem jest

takie zaprojektowanie obiektu, by osiągnąć

wysoką jakość architektury a równocześnie

przedstawiając poprawne rozwiązania funk-

“Strength of good design is in us and in our

ability to perceive the world by feelings and in-

tellect. Good architectural project is sensual.

Good architectural project is clever”1. Design-

ing is a diffi cult and complex process in which

the sequence of activities and their infl uence

on each other play a significant role. As R.

Barelkowski says one of the vital aspects of

architectural design is creating value in space,

to give it special quality by far exceeding its

programmatic and useful characteristics2.

The diversity of projects that students work

on during design classes, requires develop-

ing of basic design guidelines and criteria of

evaluation for specifi c classes. Concept de-

signs created by students consist of many ele-

ments that determine the outcome as a whole.

Depending on a building’s diffi culty level and

its character, the criteria and their factors are

developed in the proper way for each design

task.

The building must create public space and

be recognizable and distinctive for a specifi c

city. The main task is to design a building in

such way that we receive high quality archi-

tecture and proper functional solutions at the

same time3. Besides matters related to form,

space and function, one of the most important

issues is solving various technical problems.


6

cjonalne3. Oprócz kwestii związanych z formą,

przestrzenią czy funkcją obiektu jedną z istot-

niejszych kwestii są rozwiązania problemów

technicznych.

Niezależnie od skali obiektu, jak dom jedno-

rodzinny, przedszkole, restauracja czy centrum

dystrybucji dla sieci dyskontów, dla każdego

z nich niezbędna jest aplikacja przepisów tech-

niczno-budowlanych, które są istotne zarówno

dla architekta, jak i studenta. Zadania, przed

którymi staje student są zróżnicowane, jednak

w każdym z nich pojawiają się te same pro-

blemy techniczne, które różnią się tylko ska-

lą. Większość obiektów projektowanych jest

na potrzeby użytkowników – ludzi, jak m.in.

w przypadku koncepcji szkoły podstawowej

w Żołędowie, gdzie dostosowano parametry

budynku do lokalnych potrzeb.

Pierwszym etapem, od którego rozpoczynają

się prace ideowe po zapoznaniu się z zadaniem

Scena kameralna Teatru Polskiego w Bydgoszczy, makieta urbanistyczna, aut. Mikołaj Sikorski, praca dyplomowa inżynierska

Apart from the scale of a building, such as

a single family house, a kindergarten, a res-

taurant or a distribution center for discount

stores’ network, each design needs follow the

regulations which are important for both an

architect and a student. Tasks that students

need to face are very diverse but in every one

of them similar technical problems appear

that are only different in scale. The majority of

buildings are designed for the needs of their

users – people, an example being a concept

project of an elementary school in Zoledowo,

where the building’s parameters where adjust-

ed to local purposes.

Analysis of selected location and initial

conceptual work are the fi rst stage of starting

the essential design. The right choice of lo-

cation is dictated by adequate spatial values.

In most cases the selected site is included

in the obligatory zoning plan. There is great


6

Scena kameralna Teatru Polskiego w Bydgoszczy, makieta architektoniczna przekrojowa, aut. Miko-łaj Sikorski, praca dyplomowa inżynierska

projektowym, jest analiza wybranej lokalizacji

oraz rozpoczęcie wstępnych prac koncepcyj-

nych. Właściwy wybór lokalizacji podyktowany

jest odpowiednimi walorami przestrzennymi.

W wielu przypadkach wybrany teren posiada

miejscowy plan zagospodarowania terenu. Duży

nacisk kładzie się na krytyczne rozpoznanie za-

pisów tego planu i w miarę możliwości zachowa-

nie jego postanowień. Plan miejscowy jest aktem

prawa miejscowego4. W procesie edukacyjnym

ważne jest skonfrontowanie inwencji przestrzen-

nej z ramami prawnymi (właśnie plan miejscowy

i przepisy techniczno-budowlane) i wymogami

technicznymi. Ale student nie ma bezrefl eksyjnie

odnosić się do ustaleń prawa miejscowego. Ma

rozumieć, że zwyczajowo plan ten jest wiążą-

cy, ale mając swobodę decydowania o kształcie

projektu studialnego, nie obarczonego koniecz-

nością oceny w procedurach administracyjnych,

może też szlifować swój zmysł obiektywizacji

oceny rozwiązań przestrzennych. Ostatecznym

zadaniem procesu dydaktycznego jest prze-

emphasis placed on following the zoning

plan’s regulations. The zoning plan is an act

of the local law4.

To create a proper simulation of the real

design work students are obligated to use real

geodetic maps in their work. In each class,

students are required to draw on copies of a

geodetic map to confront their own detailed

analysis of space and visiting the place with

information shown on the map and diversi-

fi ed design issues. On the site development

project which is a component of the whole

design, there are elements such as a build-

ing plot orientation, plot boundaries, terrain’s

profi le, green area and public utilities5. Other

elements of the design, as well as the site de-

velopment project, must follow the guidelines

included in building regulations. During building

design process, there are certain evaluation

criteria related to correctness of applied solu-

tions including meeting building regulations.

Issues connected with building conditions,


6

cież uruchomienie zdolności do konstruowania

jak najlepszych rozwiązań architektonicznych

i urbanistycznych, a sformalizowane założenie

a priori o „świętości” planu miejscowego powo-

dowałoby zrzucenie części odpowiedzialności

architekta na barki planisty, niebędącego nie-

kiedy architektem.

W celu stworzenia właściwej symulacji przy-

szłych prac projektowych, studenci zobligowani

są do pracy przy użyciu właściwych podkładów

geodezyjnych. Na każdych zajęciach projekto-

wych student jest zobowiązany pracować na

kopii mapy sytuacyjno-wysokościowej w celu

skonfrontowania własnej, szczegółowej analizy

terenu i wizji lokalnej z uwzględnieniem informa-

cji zawartych na mapie i zagadnień wielobranżo-

wych. Na projekcie zagospodarowania terenu,

który jest składową całości pracy, znajdują się

m.in. następujące orientacje położenia działki,

granice działek, ukształtowanie terenu i zieleni,

uzbrojenie terenu5. Inne elementy projektu, po-

dobnie jak projekt zagospodarowanie terenu, są

Scena kameralna Teatru Polskiego w Bydgoszczy, makieta architektoniczna przekrojowa, aut. Miko-łaj Sikorski, praca dyplomowa inżynierska


6

Przestrzeń publiczna w Koninie, wizualizacje, aut. Marta Mróz, semestr 5


6

zgodne z wytycznymi aktów prawnych. W pro-

jektowanych obiektach pojawiają się kryteria

oceny techniczno-budowlanych poprawności

zastosowanych rozwiązań, w tym zgodność

z obowiązującymi przepisami. Zagadnienia

związane z warunkami zabudowy działki, bu-

dynkami i ich wyposażeniem, bezpieczeństwa

pożarowego, bezpieczeństwa użytkowania czy

higieny i zdrowia dotyczą wszystkich projekto-

wanych budynków obiektów6.

Sposób realizacji zadań dydaktycznych po-

lega na osiąganiu stopniowego postępu w wy-

konywaniu zadania. Znaczenie problematyki

technicznej wzrasta progresywnie w stosunku

do zaawansowania prac projektowych. Mimo

zwiększającego nacisku na kwestie techniczno-

prawne symultanicznie prowadzone są czynno-

ści związane z estetyką projektowanego budyn-

Przestrzeń publiczna w Koninie, rzut, aut. Marta Mróz, semestr 5

buildings and their fi ttings, fi re safety, use safe-

ty or hygiene and healthy apply to all designed

buildings6.

The method of implementation of didactic

tasks is to reach gradual progress while per-

forming the task. The signifi cance of techni-

cal issues increases evenly with the design

progress. Despite the increased impact on

technical and legal issues, there are simulta-

neous actions conducted that are connected

with the building’s visual appearance and its

proper setting in the surrounding area. “The

quality of urbanized area plays a signifi cant

role in infl uencing social life standards”7.

It would be the optimal solution to fully in-

tegrate decision making processes in which

formal solutions would be made parallel with

those technical and legal. Satisfying from the


6

ku oraz właściwym wpisaniem go w otoczenie.

„Jakość przestrzeni zurbanizowanej odgrywa

kluczową rolę w oddziaływaniu na standardy

życia społecznego”7. Optymalnym rozwiąza-

niem byłoby pełne zintegrowanie procesów

decyzyjnych, w ramach którego rozstrzygnięcia

formalne zapadałyby równolegle z technicznymi

i prawnymi. Satysfakcjonujące z punktu widze-

nia procesu dydaktycznego jest już ukształto-

wanie świadomości studenta, który zdaje sobie

sprawę, że zadania te nie funkcjonują w struktu-

rze linearnej, następując jedno po drugim.

Projektowany budynek w głównej mierze

ma być przeznaczony dla użytkownika i ma

spełniać jego oczekiwania. Poziom trudności

opracowywanego projektu często zwiększają

wymagania technologiczne, jak w przypadku

koncepcji dyplomowej zakładu medycyny są-

dowej w Bydgoszczy. Technologia obiektu wy-

Przedszkole w Bydgoszczy, wizualizacja, aut. Artur Szóstakowski, semestr 4

teaching point of view is shaping the conscious-

ness of a student who realizes that these tasks

do not work in a linear structure following one

after the other.

The designed building is intended to serve

its user and to meet the user’s expectations.

The level of diffi culty is often increased by cer-

tain technological needs, an example being a

concept design of forensic medicine institute

in Bydgoszcz. The building’s technology that

became a crucial factor, consequently caused

intensifi ed effort to obtain an attractive form of

the building. A similar situation refers to build-

ings for which technological issues are priority,

such as a police station, a school or industrial

buildings.

The design process constitutes a close con-

nection of conceptual work and building regu-

lations. A design task is fulfi lled in an organ-


6

korzystana została w sposób twórczy, gdyż jej

wiodąca rola przetransponowana została nie

tylko na układ blokowy poszczególnych sekcji

budynku, ale i na uzyskanie atrakcyjnej formy

budynku. Podobna sytuacja dotyczy obiektów,

w których aspekty technologiczne są prioryte-

towe , takich jak posterunek policji, szkoła, czy

obiekty przemysłowe.

Proces projektowy stanowi ścisłe powią-

zanie pracy konceptualnej z obowiązującymi

przepisami technicznymi. Zadanie projektowe

realizowane jest w zorganizowany sposób – jest

przemyślanym procesem twórczym. Wynikiem

pracy semestralnej jest postać zaawansowanej

koncepcji architektonicznej z doprecyzowany-

mi elementami rozwiązań szczegółowych.

Kryteria oceny, ich wagowe zależnie od typu

i skali obiektu zmieniają się. Jednak niezmien-

ne i istotne zarazem jest dostosowanie zada-

Przedszkole w Bydgoszczy, (od góry) wizualizacja, elewacja, aut. Artur Szóstakowski, semestr 4

ized way which is a well thought-out creative

process. An outcome of a semester work has

a form of an advanced architectural concept

project with precise elements of detail design.

The criteria of evaluation and their factors dif-

fer depending on the type and scale of a build-

ing. However, it is constant and signifi cant at

the same time to adjust the task to building

regulations. The level of adjustment depends

on the scale and diffi culty of the task as well

as an advancement of a student’s educa-

tion process. Nevertheless, solving technical

problems with consideration of building regu-

lations and legal requirements in conceptual

design is important and has a signifi cant im-

pact on preparing a person for further profes-

sional work. The purpose of this article is to

draw attention to the necessity of taking into

consideration many factors simultaneously


6

nia do obowiązujących wymogów technicznych

i budowlanych. Stopień dostosowania zależy

od wielkości i trudności zadania, oraz od za-

awansowania procesu kształcenia studenta.

Niemniej jednak rozwiązywanie problemów

technicznych z uwzględnieniem aktualnych

przepisów prawnych w pracy konceptualnej

jest istotne i ma znaczący wpływ na przygo-

towanie do dalszej pracy zawodowej. Celem

powyższego artykułu jest zwrócenie uwagi na

konieczność jednoczesnego przestrzegania

wielu czynników, w tym problemów technicz-

no-budowlanych, na etapie opracowywania

zadań projektowych. Nieprzestrzeganie kwestii

technicznych oraz nieznajomość niezbędnych

zagadnień budowlanych stwarza wiele nieudo-

godnień, w tym pogorszenie wartości projektu

Przedszkole w Bydgoszczy, PZT, aut. Artur Szóstakowski, semestr 4

during working on design tasks, including tech-

nical issues. Failure to meet technical matters

and ignorance of necessary structural issues

lead to many problems including deterioration

of the design’s value consequently causing

failing of the class whereas in professional life

– project’s disqualifi cation.

1 Rasmussen (1999: 65). 2 Barełkowski (2007:14). 3 Formal or ideological assumptions contained in Annex 1

of the course program: Architectural Integrated Design

– PAZ, summer semester, academic year 2013/2014,

Department of Architecture, Faculty of Civil and Envi-

ronmental Engineering and Architecture, University of

Technology and Life Sciences in Bydgoszcz. 4 Article 14, point 8 of the Act of 27th of March 2003 on

Spatial Planning and Development (Journal of Laws of


6


Barełkowski, R.: 2007, Meta-projektowanie – programowanie scenariuszy rozwojowych przestrzeni zurbanizo-

wanych, Czasopismo Techniczne. Architektura, 1/2007, XI Międzynarodowa Konferencja Naukowa, Miesz-

kać w mieście – Living in the City, Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej, ISSN 0011-4561 ISSN 1897-6271,

Kraków, 13-23.

Rasmussen S.E.: 1999, Odczuwanie architektury. Wyd. MURATOR, Warszawa.

Akty prawne:

Ustawa z dnia 7 lipca 1994 roku Prawo budowlane (tekst jednolity: Dz. U. z 2010 r. Nr 243, poz. 1623).

Ustawa z dnia 27 marca 2003 roku o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2003 roku Nr 80,

poz. 717, ze zmianami).

Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony środowiska (tekst jednolity: Dz. U. z 2008 roku Nr 25, poz.

150, ze zmianami).

Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 3 lipca 2003 r. w sprawie szczegółowego zakresu i formy projektu

budowlanego (Dz. U. z 2003 roku Nr 120, poz. 1133 ze zmianami).

Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim

powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. z 2002 roku Nr 75, poz. 690, ze zmianami).

łącznie z brakiem jego zaliczenia, a w pracy

zawodowej nawet dyskwalifi kację realizacji

projektu architektonicznego.

1 Rasmussen (1999: 65). 2 Barełkowski (2007: 14). 3 Założenia ideowe lub formalne zawarte w załączniku nr 1

do programu zajęć z przedmiotu: Projektowanie archi-

tektoniczne zintegrowane – PAZ, semestr letni, rok aka-

demicki 2013/2014, Katedra Architektury/ Department

of Architecture, Wydział Budownictwa, Architektury i In-

żynierii Środowiska Uniwersytet Technologiczno-Przy-

rodniczy w Bydgoszczy 4 Art. 14, pkt.8 Ustawa z dnia 27 marca 2003 roku o plano-

waniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. z 2003

roku Nr 80, poz. 717, ze zmianami). 5 Studenci zobowiązani są do zapoznania się z niezbęd-

nymi elementami projektu budowlanego oraz przedsta-

wieniu ich w projekcie bazując na podstawie Rozpo-

rządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 3 lipca 2003 r.

w sprawie szczegółowego zakresu i formy projektu

budowlanego (Dz. U. z 2003 roku Nr 120, poz. 1133 ze

zmianami). 6 Działy główne Rozporządzenia Ministra Infrastruktury

z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków tech-

nicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usy-

tuowanie (Dz. U. z 2002 roku Nr 75, poz. 690, ze zmia-

nami). 7 Op. cit., Barełkowski (2007: 15).

2003 No. 80, item. 717, as amended, 2004, No. 6. 41,

No. 141, item. 1492 2005 No. 113, item. 954, No. 130,

item. 1087, of 2006 No. 45, item. 319, No. 225, item.

1635 2008, No. 123, item. 803, No. 199 item. 1227, No.

201, item. 1237, No. 220, item. 1413, the 2010 No. 24,

item. 124, No. 75, item. 474, No. 106, item. 675, No. 119,

item. 804, No. 149, item. 996, No. 155, item. 1043, No.

130, item. 871, No. 149, item. 996, No. 155, item. 1043,

with 2012 No. 32, item. 159). 5 Students are required to get to know the necessary ele-

ments of the building project as well as presenting them

in their project based on the Minister of Infrastructure

Regulation dated 3rd of July 2003 on the scope and form

of the building project (Journal of Laws of 2003 No. 120,

item. 1133 as amended). 6 Main sections of the Minister of Infrastructure Regula-

tion dated 12th of April 2002 on the technical specifica-

tions to be fulfill by buildings and their location (Journal

of Laws of 2002 No. 75, item. 690, as amended). 7 Op. cit., Barełkowski (2007:15).


7Granica rac jonalnośc i

O granicy między uzasadnioną inwencją

a bezproduktywną fantazją w projektowaniu

The l imit of rat ional i tyThe border between legitimate inventiveness

and unproductive imagination in design

Leszek Chlasta

Architektura zaczyna się od pomysłu. Idea

leży u podstaw poprawnych, ale i wartościo-

wych rozwiązań projektowych, dla których po-

stać fi zyczna, forma i struktura, nie może być

traktowana jako wyznacznik jakości. Idea to

intelektualny konstrukt, z którego wywodzone

są organizacja, zrozumienie i który pozwala

nadać sens formowanej architekturze, doko-

nując transpozycji informacji kulturowej, za-

kodowanej w kształt przestrzeni. Ta zdolność,

jakże często redukowana w świadomości od-

biorców do „estetycznego przekazu” architektu-

ry, jest podstawową cechą dystynktywną, dzięki

której rola architekta tak bardzo różni się od roli

inżyniera budownictwa. Ów kod zawierający in-

formacje, notujący zarówno genezę, jak i wchła-

niający proces użytkowania i odzwierciedlający

go w swojej formie, niekiedy porównywany jest

do DNA i to on, a nie materialna powłoka, defi -

niuje architektoniczną naturę każdego obiektu1.

XIX wiek był świadkiem recyklingu spo-

sobów zapisywania kodu architektonicznego,

zarazem świadkiem jego erozji wskutek po-

wrotu do żonglowania konwencjami historycz-

nymi, które choć odświeżyły i przypomniały

Architecture starts with an idea. The idea

underlies correct, but valuable design so-

lutions for which physical form, shape and

structure, can not be regarded as an indicator

of quality. The idea is intellectual construct,

from which are derived the organization, un-

derstanding, and which allows you to make

sense of a molded architecture, when trans-

posing cultural information, encoded in the

shape of space. This ability, so often reduced

in the minds of consumers to „aesthetic mes-

sage” architecture, is the main distinctive fea-

ture by which the role of the architect is so

different from the role of the civil engineer.

That code contains information, recording

both the origin and use of the process of

absorbing and refl ecting it in its form, some-

times is compared to the DNA, and it was it,

not a coating material, defi nes the architec-

tural nature of each object1.

Nineteenth century saw the recycling

ways to save the architectural code, also

witnessed the erosion due to return to jug-

gle historical conventions which, though re-

freshed and reminded style Romanesque,


7

stylistykę romanizmu, gotyku czy baroku oraz

przyczyniły się do powstania wielu interesu-

jących i ważnych dla architektury przestrzeni,

to równolegle ukształtowały poczucie bezrad-

ności autorów wobec schematów, wtórności.

Reakcją na to było usilne poszukiwanie ele-

mentów unikalnych, mających podkreślać au-

torski charakter dzieła, powstającego w da-

nym czasie i danej sytuacji. „Nie ma takiego

dnia w którym nie usłyszelibyśmy od naszych

architektów o byciu oryginalnym i stworzeniu

nowego stylu”2, zaobserwował John Ruskin

w 1849. Ta potrzeba ekspresji autorskiej jest

nadal aktualna, co więcej, jest zjawiskiem kul-

tywowanym, ugruntowanym w literaturze pre-

zentującej architekta w fałszywej roli społecz-

nej – demiurga przestrzeni zurbanizowanej

– i wpisywanym w curriculum wielu uczelni.

Jednak rozwój myśli krytycznej dotyczącej

teorii architektury spowodował, że obecnie dą-

żenie do oryginalności stało się bardziej usys-

tematyzowane: projektanci programują uni-

kalne rozwiązanie w wybranych przez siebie

Muzeum Węgla Kamiennego w Wałbrzychu, makieta, aut. Marcelina Pończocha, praca dyplomowa magi-sterska

Gothic and Baroque, and contributed to a

number of interesting and important for the

architecture of the space, it is parallel formed

a sense of helplessness authors to schemas,

duplication of. The reaction to it was intense

search for unique items, with authors em-

phasize the character of the work, resulting

in a given time and a given situation. „There

is not a day that does not have heard from

our architects about being original and creat-

ing a new style”2, observed John Ruskin in

1849. This need for expression of the author

is still valid, what is more, is a phenomenon

cultivated, well-established in the literature

presenting the architect in a false social role

– the demiurge urban space – and typed in

the curriculum of many universities. Howev-

er, the development of critical thinking on the

theory of architecture made the now striving

for originality has become more systematic:

the designers to program a unique solution

in their chosen ingredients, including some

traditionally in the form and its derivatives –


7

składnikach architektury, niekiedy tradycyjnie

w formie i jej pochodnych – materiale, deta-

lach, innym razem w strukturze, a nawet funk-

cji czy organizacji (hierarchizacji) przestrzeni.

Racjonalność tychże pomysłów bywa bardzo

różna, a wybitne realizacje nadal wydają się

być bardziej efektem ciągu przypadków, aniżeli

zjawiskiem, które można by kontrolować. Wy-

stępuje za to mnogość realizacji dowodzących,

że oryginalność nie zapewnia architekturze ja-

kości czy to ze względu na odbiór społeczny

czy na długotrwały proces oddziaływania na

przestrzeń kulturową. Dodatkowe zamieszanie

wprowadza tu wyodrębniona z dyscypliny sfe-

ra krytyki architektonicznej, silnie powiązanej

z teorią sztuki i często ograniczanej do bada-

nia i oceny estetyki architektury, co, jak pisze

o tym Saunders, nasyca krytykę architektonicz-

ną taką ilością subiektywizmu, że ta staje się

bezużyteczna nie tylko w procesie naukowej

Muzeum Węgla Kamiennego w Wałbrzychu, wizualizacja, aut. Marcelina Pończocha, praca dyplomowa magisterska

the material, detail, sometimes in structure

and even function or organization (hierarchy)

space.

The rationality of these ideas can be very

different, and outstanding projects still seem

to be more the result over the cases, rather

than a phenomenon that can be controlled.

There’s a multitude of implementation of

proving that originality does not provide the

quality of architecture and this is due to pub-

lic perception or on a long-term impact on

the process of cultural space. Further confu-

sion is introduced here separated from the

sphere of criticism of the architectural dis-

cipline strongly related to the theory of art

and often reduced, to examine and assess

the aesthetics of architecture, which, as he

writes about Saunders, saturated with archi-

tectural criticism so much subjectivity that

becomes useless not only in the process of


7

ewaluacji architektury, ale nawet w procesie

obiektywizacji działań projektowych. Zamiast

współuczestniczyć w budowaniu systemu

wartości architektury i dzięki temu uzyskiwać

dla niej odniesienie opracowania krytyczne,

szczególnie te bieżące, defi niują reakcje jako

czysto emocjonalne – złość, irytacja, innym

razem zachwyt3. Tego rodzaju podejście,

podbudowane nielicznymi przesłankami (nie-

kiedy w ogóle pozbawione takowych), czyni

dociekania zmierzające do obiektywizacji

projektowania architektonicznego, zwłasz-

cza młodych adeptów architektury, niezwykle

utrudnionymi.

Potoczne pojęcie racjonalności jest silnie

ambiwalentne, zarówno w świetle klarowności

pojęciowej (semiotycznej), jak w odniesieniu

do psychologicznych podstaw formowania

działań ludzkich. Pojęcie wywiedzione z ła-

cińskiego ratio oznacza zarówno rozum, ale

Muzeum Węgla Kamiennego w Wałbrzychu, wizualizacja, aut. Marcelina Pończocha, praca dyplomowa magisterska

scientifi c evaluation of architecture, but even

in the process of objectifi cation of project ac-

tivities. Rather than participate in building the

architecture of the system and thus obtain a

reference for her critical studies, particularly

those current, defi ne a purely emotional reac-

tions – anger, irritation, sometimes delight3.

Such an approach, underpinned by a few

premises (sometimes even those are lack-

ing), makes investigations aiming to objectify

the architectural design, especially of young

architects, extremely to unfavorable.

Colloquial notion of rationality is highly

ambivalent, both in the light of conceptual

clarity (semiotic) as in regard to the formation

of the psychological foundations of human

actions. The concept derived from the Latin

ratio means both reason, but also a method,

judgment, bill4. Often recall the concept in

the fi eld of architecture – when talking about


7

także metodę, osąd, rachunek4. Często przy-

wołanie pojęcia na polu architektury – kiedy

mowa o racjonalnej architekturze – przyjmuje

konieczność implementacji założonej (spraw-

dzonej) metody projektowania. Metoda racjo-

nalna, mająca swe źródła w fi lozofi i starożyt-

nej, wykorzystująca aparat logiczny, stawiała

postulat niezawodności przyjmowanych roz-

wiązań. Miała gwarantować pewność, a więc

spełniać jeden z postulatów metafi zycznych,

współcześnie realizowany najskuteczniej przez

nauki ścisłe. Uformowanie się teorii projekto-

wania architektonicznego i badania nad me-

Muzeum Węgla Kamiennego w Wałbrzychu, (od góry) przekrój, rzut piętra, aut. Marcelina Pończocha, praca dyplomowa magisterska

rational architecture – accepts the need for

the implementation of established (proven)

design methods. Rational method, which has

its source in ancient philosophy, which uses

logical apparatus, put postulate reliability so-

lutions adopted. She had to guarantee cer-

tainty and thus meet one of the demands of

the metaphysical, recently implemented most

effectively by science. Formation of the archi-

tectural design theory and research methods

have shown, however, that a rational approach

in architecture can not be so precisely under-

stood. So what can rely rational approach to


7

todami pokazały jednak, że racjonalnego po-

dejścia w architekturze nie sposób tak właśnie

rozumieć. Na czym więc polegać może podej-

ście racjonalne w projektowaniu architekto-

nicznym? Czy możliwe jest przeprowadzenie

rzetelnej ewaluacji projektu?.

Racjonalne projektowanie (zgodnie z oma-

wianym sensem pojęcia racjonalności) można

nazwać projektowaniem konsekwencyjnym.

Jeżeli przyjmujemy pewne przesłanki w archi-

tekturze, to sposób projektowania będzie tym

bardziej racjonalny, im trafniejsze stworzone

rozwiązania.

Muzeum Węgla Kamiennego w Wałbrzychu, PZT, aut. Marcelina Pończocha, praca dyplomowa magisterska

architectural design? Is it possible to make a

reliable evaluation of the project?

Rational design (according to this mean-

ing of the concept of rationality) can be called

design consequences. If we accept certain

conditions in the architecture, the way the

design will be the more rational, the more

relevant created solutions. Uniqueness in-

ferences requested by rationalism, in theory,

can be provided in the architecture as a for-

malized human activity, but due to ballast

ambiguity, as well as many other factors are

impossible to remove, whose impact can not


7Jednoznaczność wnioskowań, której żąda

racjonalizm, teoretycznie może być zapew-

niona w architekturze jako sformalizowanej

działalności człowieka, jednak w związku z ba-

lastem wieloznaczności, a także wieloma in-

nymi czynnikami niemożliwymi do usunięcia,

których oddziaływania nie można poddać

rzetelnej falsyfi kacji, jest to możliwe wyłącznie

częściowo.

Architektura nie jest nigdy wolna od zasta-

nych znaczeń i odniesień. Zrealizowane pro-

jekty często samoistnie narzucają użytkowni-

kom oraz obserwatorom pewne interpretacje,

nawet takie, których autor nie zamierzał. Choć-

by ta sfera kulturowej interakcji projektowanego

obiektu jest niemierzalna i może być wyłącznie

przybliżana, nie dając się w pełni objąć racjo-

nalnej, czy logicznej weryfi kacji. Racjonalizm

epistemologiczny sprzeciwia się przyjmowaniu

jakichkolwiek dogmatów oraz postuluje nieza-

leżność wiedzy od wiary i uczuć. Żąda wiedzy

obiektywnej, w dalszej kolejności dopuszcza-

jąc także intersubiektywną sprawdzalność.

Oczekuje się zatem od architekta, że projektu-

jąc budynek, potrafi ł będzie podać metodę we-

ryfi kacji tego zdania i gdy dowolna osoba może

sprawdzić, że przyjęte rozwiązanie projektowe

realizuje zamierzone cele w rzeczywistości.

Jednak praktyczność sprawdzania aplikacji

architektonicznej jest dalece ograniczona –

wykorzystanie zasobów i przestrzeni tylko po

to, by móc sprawdzić adekwatność założeń

projektowych w praktyce byłoby nielogiczne.

Architekci muszą proces ewaluacyjny podej-

mować antycypacyjnie. Mogą w tym pomagać

diagramy koncepcyjne i ideowe. Stawia to pod

znakiem zapytania metody projektowe preferu-

jące lub wręcz czyniące jedynym wystarczają-

cym sposobem podejście intuicyjne.

Jakkolwiek konstruowanie zasad logicz-

nych zakłada, że identyczne interakcje bądź

relacje logiczne prowadzą zawsze do iden-

tycznych wyników, to w logika projektowania

architektonicznego dopuszcza dywersyfi kację

be reliable falsifi cation, this is possible only

in part. Architecture is never free from exist-

ing meanings and references. The projects

often self-impose users and observers some

interpretations, even those which the author

did not intend. Though this area of cultural

interaction proposed facility is immeasurable

and can only be approximated, without being

fully embrace rational or logical verification.

Epistemological rationalism is opposed to

the adoption of any dogma and postulated

independence of the knowledge of the faith

and feelings. Requests objective knowledge,

followed by allowing the intersubjective win-

nings. It is therefore expected from the ar-

chitect, designing the building, will be able to

provide a method of verifying that sentence

and when any person can verify that the

adopted design solution achieves the intend-

ed objectives in reality. However, the practi-

cality of checking architectural applications is

far from limited – use of resources and space

just to be able to check the adequacy of the

design intent, in practice, it would be illogical.

Architects must take the anticipated evalua-

tion process. They can assist in the concep-

tual diagrams and diagrams. This puts into

question the methods of design that make

prefer, or even the only way to approach suf-

fi ciently intuitive.Although the construction of

the rules of logic assumes that the same in-

teractions or logical relations always lead to

identical results, in the logic of architectural

design allows for diversifi cation of solutions,

as a logical result brings into the realm of val-

ues , not the realm of forms5. Rationality in ar-

chitectural design need not, therefore, elimi-

nate the original designs, striking forms and

unusual solutions. A creative solution to the

problems requires both rationally constructed

frame of reference relating to the verifi cation

of multi-how and creativity6.

The rationalization of the design process

is primarily the introduction of multi-criteria


7

rozwiązań, gdyż sprowadza wynik logiczny do

sfery wartości, a nie sfery form5. Racjonalność

w projektowaniu architektonicznym nie musi

zatem eliminować oryginalnych projektów,

zaskakujących form i niezwykłych rozwiązań.

Przedszkole w Bydgoszczy, wizualizacje, aut. Marta Rygasiewicz, semestr 4

assessment carried out by the same designer

in relation to the total and component design.

However, imagination, creativity and ingenu-

ity of man knows no borders, which can be

seen clearly in the theoretical work – Novak7


7

Twórcze rozwiązanie problemów wymaga za-

równo racjonalnie skonstruowanych ram re-

ferencyjnych odnoszących się do weryfi kacji

wielokryterialnej jak i kreatywności6.

Racjonalizacja procesu projektowego po-

lega przede wszystkim na wprowadzeniu wie-

lokryterialnej oceny, przeprowadzanej przez

samego projektanta w odniesieniu do całości

i składowych projektu. Jakkolwiek wyobraź-

nia, inwencja twórcza i pomysłowość czło-

wieka nie znają granic, co widać wyraźnie w

teoretycznych pracach – wirtualnych projek-

tach Novaka7 czy Perelli, to świadome przy-

jęcie zewnętrznych ograniczeń, nie tylko tych

technologicznych, ale i prawnych, środowi-

skowych, kulturowych, wreszcie i takich, któ-

re wynikają ze świadomie nadawanych przez

autora znaczeń poszczególnym składowym

obiektu architektonicznego, jest czynnikiem

Przedszkole w Bydgoszczy, wizualizacja, aut. Marta Rygasiewicz, semestr 4

virtual projects or Perelli, a conscious adoption

of external constraints, not just technological,

but legal, environmental, cultural, and fi nally

those that arise from knowingly broadcast by

the author of meanings to each component of

the architectural object is the factor that allows

in general to carry out any evaluation of the

project.

More, this internal organization of the

project, imposing criteria becomes the basis

for creative solutions to problems and chal-

lenges faced in the topic. This author alone

defi nes the relationship between the criteria

and becomes responsible for the consistency

and their use in the assessment of self-critical.

Rational design will, therefore, been introduc-

ing the specifi c elements of the evaluation

criterion of the project and has consistently

maintained that the evaluation system for the


7

pozwalającym w ogóle na przeprowadzenie

jakiejkolwiek ewaluacji projektu. Więcej, owa

wewnętrzna organizacja projektu, narzucanie

kryteriów, staje się podstawą kreatywnego

rozwiązania problemów i wyzwań stawianych

przed danym tematem. To autor samodzielnie

defi niuje relację pomiędzy kryteriami i staje

się odpowiedzialny za konsekwencję i ich sto-

sowaniu w ramach oceny samokrytycznej.

Racjonalne projektowanie będzie zatem

wprowadzało konkretne elementy oceny kry-

terialnej projektu i konsekwentnie utrzymywa-

ło system tej oceny przez cały czas trwania

procesu projektowego. Ocena ta obejmuje

sferę defi niowania idei, bodaj najtrudniejszą

do rzetelnego zdiagnozowania, sferę kształ-

towania organizacji przestrzeni – funkcji, dy-

namicznych powiązań użytkowych, a także

konstrukcji, czy formy.

Przedszkole w Bydgoszczy, (od góry) elewacje, przekrój, aut. Marta Rygasiewicz, semestr 4


7

James Webb Young opisał techniki tworze-

nia idei. Według niego, w uczeniu się dowolnej

sztuki lub techniki ważną rzeczą jest, aby do-

wiedzieć się po pierwsze zasad (pryncypiów),

a po drugie metody. To samo odnosi się do

tworzenia idei przestrzennych. Poszczególne

fragmenty wiedzy muszą być odczytywane

w szerokim kontekście stanu wiedzy danej

dyscypliny, gdyż pojedyncze składowe wiedzy

dyscyplinarnej mają tendencję do szybkiego

starzenia się. Przeciwnie, zasady i metody nie

ulegają tak szybkiej dezaktualizacji, niekiedy

dzięki modyfi kacjom, które można nazwać ich

ewolucją, przechodzą proces aktualizacji, do-

stosowując się do transformującego paradyg-

matu danej dyscypliny.

Tworzenie pomysłów jest procesem tak

samo określonym jak produkcja samochodu.

Przedszkole w Bydgoszczy, PZT, aut. Marta Rygasiewicz, semestr 4

entire duration of the design process. This as-

sessment consists of a sphere defi ning the

idea, perhaps the most diffi cult to diagnose

fair, the realm of shaping the organization of

space – features, dynamic utility connections,

as well as construction, or form. James Webb

Young described the technique of generating

ideas. According to him, in learning any art

or technique it is important to learn the fi rst

principles (principles), and the second meth-

od. The same applies to the spatial ideation.

The individual pieces of knowledge must be

read in the context of a broad knowledge of

the discipline, as a single component of dis-

ciplinary knowledge tend to rapid aging. On

the contrary, the principles and methods are

not obsolete so fast, sometimes with modifi -

cations, which may be called their evolution,


7Wytwarzanie idei jest również podporząd-

kowane schematowi organizacyjnemu, co

w uproszczeniu możemy odnieść do zasady

działania linii produkcyjnej. W tym procesie

umysł określa poszczególne kroki defi niując

technikę operacyjną, a zwrotnie przyjmuje

efekty wdrożenia jako źródło wiedzy i popra-

wy zdolności kontroli. Efektywne wykorzysta-

nie jest tak samo kwestią praktyki w technice,

jak efektywne jest wykorzystanie każdego

narzędzia.

Young opracował dwie główne zasady

tworzenia – gdzie idea jest nową konfi guracją

(kombinacją), a zdolność do generowania no-

wych kombinacji zależy od umiejętności, do-

strzegania relacji8.

Pierwsza zasada opiera się na tym, że po-

mysł stanowi połączenie „starych” elementów.

Wychodzi on z założenia, że nowe pomysły

bazują na tym co już istnieje lub zostało wy-

myślone czy też odkryte a twórcy jedynie wy-

korzystując tą wiedzę i kompilują ją w nowe

idee i koncepcje.

Drugą zasadą jest dostrzeganie relacji po-

między poszczególnymi elementami, wszech-

ogarniającej (proces) perspektywy. Od tego

zależy powodzenie wprowadzania nowych ele-

mentów do starych kombinacji.

Young mówi o znaczeniu budowania bo-

gatej puli „surowców” – zasobów umysłowych,

z których można zbudować nowe kombinacje.

To pojęcie gromadzenia surowca jest pierw-

szym krokiem w jego szkicu procesu twórcze-

go: Gromadzenie surowców w realny sposób

odbywa się na zasadzie szukania informacji

dotyczących danego zagadnienia i proble-

mów z nim związanych. W zakresie architek-

tury poza oczywistym zbadaniem i przeanali-

zowaniem rozwiązań podobnych tematycznie

powinno wychodzić szeroko w inne dziedziny.

Gromadzenie wiedzy tylko z obszaru architek-

tury jest ograniczające i w wielu przypadkach

może skutkować odtwórczymi projektami –

jest to więc postulat interdyscyplinarności9.

undergoing the process of updating, adapting

to transforming the paradigm of the discipline.

Creating ideas is a process as well as the

production of a specifi c car. The production

of ideas is also subordinated to the organiza-

tional scheme, which we refer to simplify the

rules of operation of the production line. In this

process, the mind determines the steps defi n-

ing the surgical technique, and takes back the

effects of the implementation as a source of

knowledge and improve control capacity. Ef-

fective use is as a matter of practice in the art,

how effective is the use of each tool.

Young has developed two main principles

of creation – where the idea is a new confi gu-

ration (combination), and the ability to gener-

ate new combinations depends on the skills,

to identify relationships8.

The fi rst principle is based on the fact that

the idea is a combination of “old” items. It

comes from the assumption that new ideas

based on what already exists or has been

invented or discovered and developers only

using this knowledge and compile it in new

ideas and concepts. The second principle is

the perception of the relationship between the

elements, all-encompassing (process) per-

spective. Since the success of the introduc-

tion of new elements to the old combination.

Young speaks about the importance of build-

ing a rich pool of “raw materials” – mental re-

sources with which to build new combinations.

This concept of collecting raw materials is the

fi rst step in his sketch of the creative process:

collection of raw materials in a real way, it is

on a search for information on the issues and

problems associated with it. In terms of archi-

tecture beyond the obvious investigating and

examining solutions to similar themes should

go out extensively in other fi elds. Gathering

knowledge only in the area of architecture is

limiting and in many cases can result in repro-

ductive projects – this is the postulate of inter-

disciplinarity9.


7

W drugim etapie procesu twórczego, tra-

wienia materiału, Young wykorzystuje błyskotli-

wą metaforę Paolo Antonelliego – ciekawskich

ośmiornic. Biorąc jedno zjawisko, analizujemy

je, przyswajamy (proces rozumienia) i ocenia-

my z różnych perspektyw. Następnie łącząc

dwa zjawiska poddajemy je analizie porównaw-

czej. Daje to ogromne pole dla nowatorskiego

podejścia, dla testowania często „szalonych”

pomysłów, w których wszystko będzie się łą-

czyć nie tylko w estetycznej kompozycji ale

i logicznej kombinacji dając efekt synergii. Etap

ten zdradza najsilniej cechy podążania drogą

naukową, której architektura silnie stara się

opierać. Proces racjonalizacji projektowania

wymaga zaplanowania analiz i wnioskowania,

a następnie konsekwentnego przeprowadzenia

tych procedur i ich harmonijnego połączenia

z typowymi czynnościami projektowymi, które

można traktować jako „warsztatowe”. Studen-

tom, a niekiedy także praktykującym architek-

tom, proces ten często wydaje się zbędny, co

Hala tenisowa w Inowrocławiu, wizualizacja, aut. Adam Tuszyński, praca dyplomowa inżynierska

In the second stage of the creative proc-

ess, digest the material, Young uses a brilliant

metaphor Paolo Antonelli – curious octopus.

Taking one phenomenon, we analyze them, we

consume (process understanding) and evalu-

ate the different perspectives. Then, combining

the two phenomena subject them comparative

analysis. This gives a huge scope for innova-

tive approaches, to test often “crazy” ideas, in

which everything will connect not only in com-

position but the aesthetic and logical combi-

nation giving the effect of synergy. This step

reveals the strongest features follow the path

of science, whose architecture strongly trying

to resist. The process of rationalization plan

design requires analysis and reasoning, and

then consistently carry out these procedures

and their harmonious combination with the

typical design activities that can be consid-

ered as a “workshop”. Students, and some-

times also a practicing architects, the proc-

ess often seems superfl uous, as revealed in


7

ujawnia się w planowanej organizacji i – skut-

kiem tego także – w sporządzanych diagra-

mach, którym brakuje najbardziej poprawnie

skonstruowanych procedur wnioskowania.

Jednostki wybitnie twórcze, tym różnią się

od twórcy mniej zdolnego, że łatwiej dostrzega-

ją problemy wymagające rozwiązania. Dostrze-

żenie problemu nazywa się odczuciem trud-

ności, po nim następuje określenie problemu

i wytwarzanie pomysłu przyszłych rozwiązań.

W trzecim etapie procesu twórczego, pod-

kreśla się znaczenie nie podejmowania abso-

Hala tenisowa w Inowrocławiu, wizualizacja, aut. Adam Tuszyński, praca dyplomowa inżynierska

the planned organization and – as a result of

this also – drawn diagrams, which lacks most

properly designed application procedures.

Units remarkably creative, differ from the cre-

ator of less capable it easier to recognize the

problems to be solved. Noticing the problem

is called the feeling of diffi culty, followed by

determination of the problem and generation

of ideas for future solutions. In the third stage

of the creative process, stresses the impor-

tance of not making absolutely ‘no effort of

an immediate’10. It’s about time the rest of the


7

lutnie „żadnego wysiłku o charakterze bezpo-

średnim”10. Chodzi o moment odpoczynku od

danego tematu i problemów z nim związanych.

Etap ten Barełkowski nazywa wymaganym cza-

sem inkubacji idei architektonicznej11 – czyli cza-

sem, który jest potrzebny, by umysł odpowied-

nio przetworzył otrzymane dane – a którego nie

można przyspieszyć w sposób intencjonalny.

Ważne wydaje się włączenie w tym momen-

cie wszystkiego co pobudza wyobraźnię i emo-

cje, jako elementów niezbędnych w tworzeniu

konceptu artystycznego a nie tylko naukowego.

Etap ten stanowi przygotowanie do kolejnego,

czwartego kroku, najbardziej pożądanego i wy-

czekiwanego przez wszystkich twórców. Na

tym etapie następuje pozornie przypadkowy –

moment „ha!”. Można go porównać do okrzyku

Eureka!, jaki według podania wydał z siebie Ar-

chimedes, kiedy odkrył przez przypadek prawo

wyporu kąpiąc się w wannie. Dziś już wiemy,

że grecki fi lozof doznał tak zwanego „olśnie-

nia” poprzedzonego wglądem, czyli dzięki intu-

icji dokonał odkrycia. Ta interesująca legenda

jest jednym z pierwszych zapisów odzwier-

ciedlających potrzebną akumulację wiedzy,

Hala tenisowa w Inowrocławiu, przekrój, aut. Adam Tuszyński, praca dyplomowa inżynierska

topic and the problems associated with it. This

stage is called by Barełkowski incubation time

required architectural ideas11 – that is the time

that is needed to properly mind processed the

received data – and that can not be acceler-

ated in an intentional way.

It seems important to the inclusion in this

moment everything that stimulates the imagi-

nation and emotions, as necessary elements

in creating concept art and not just scientifi c.

This stage is the preparation to the next, the

fourth step, the most desired and anticipated

by all authors. At this stage the seemingly ran-

dom – the moment of “ha”. It can be compared

to shout Eureka! That the administration gave

an Archimedes when he discovered by acci-

dent right buoyancy bathing in the tub. Today

we know that the Greek philosopher suffered

a so-called “glare” preceded by insight, or by

intuition made the discovery. This interesting

legend is one of the fi rst records refl ecting the

necessary accumulation of knowledge, un-

conscious incubation leads to an unusual rec-

ompilation of knowledge that ancient thinker

possessed. This collection of materials (step 1)


7

nieświadomą inkubację prowadzącą do nie-

typowej rekompilacji wiedzy, którą starożyt-

ny myśliciel posiadał. To zebranie materiałów

(etap 1) umożliwiło nagłe „ułożenie się” wiedzy

w sensowną całość. Olśnienia lub też intuicyj-

ne odkrycie, bo tak często nazywamy to słabo

rozumiane zjawisko, ujawnia się wówczas pod-

powiadając intuicji rozwiązanie, po czym pod-

dajemy ją dyskursywnej, myślowej weryfi kacji,

precyzyjnemu dookreśleniu. W taki sposób mo-

żemy znaleźć twórcze rozwiązanie problemu12.

Ostatni etap, nazywany przez Younga „zim-

nym, szarym świtem poranka po”13, następuje

gdy nowy pomysł musi zmierzyć się z rzeczy-

wistością. Wymaga on dużo cierpliwej pra-

cy, aby zwiększyć dostosowanie pomysłu do

określonych warunków, lub praktycznych wy-

mogów, które musi uwzględniać. I tu znajduje

Hala tenisowa w Inowrocławiu, PZT, aut. Adam Tuszyński, praca dyplomowa inżynierska

allowed the sudden ‘settling’ knowledge in a

meaningful whole. Intuitive insight or discov-

ery, because so often we call this poorly un-

derstood phenomenon, revealed the intuition

suggesting a solution, then surrender her dis-

cursive, mental verifi cation, precise specifying

of. In this way, we can fi nd a creative solution

to the problem12.

The final stage, called the Young “cold,

gray dawn of the morning after”13, occurs

when a new idea must face reality. It requires

a lot of patient work to increase the adapta-

tion concept to certain conditions, or practical

requirements that must be taken into account.

And here is the critical point, to prejudice the

quality of the implementation of ideas. Design-

er too often not suffi ciently patient, conscien-

tious or suffi ciently practical and logical to go


7się punkt krytyczny, przesądzający o jakości

implementacji pomysłów. Projektant zbyt czę-

sto nie jest dostatecznie cierpliwy, sumienny

lub wystarczająco praktyczny i logiczny, aby

przejść przez ten etap dostosowując swój po-

mysł do złożonych wymogów rzeczywistego

użytkowania.

Twórczy akt, w którym powstaje dzieło

architektoniczne, wykracza poza wiedzę hi-

storyczną i rzemieślniczą. Jego sednem jest

zmierzenie się z pytaniami epoki. W chwili po-

wstawania architektura łączy się w szczegól-

ny sposób z teraźniejszością, ze współczesną

kulturą. Odzwierciedla ducha swoich wynalaz-

ców, ale też udziela własnych odpowiedzi na

aktualne pytania za pomocą swej funkcjonal-

nej formy i wyglądu, swego związku z innymi

dziełami architektury oraz relacji z miejscem,

w którym stoi14. Stanowi swoisty wehikuł kultu-

rowy i jako taki wymaga on odpowiedzialności

w konstruowaniu kodu kulturowego jaki w nim

zapisuje architekt.

Często, atrakcyjne budynki są niezwykle

proste a nawet wtórne pod względem formal-

nym. Kamienice Paryża ustawione i zapro-

jektowane są zgodnie ze starym i stosunkowo

prostym wzorcem, wygenerowanym wcze-

śniej jako element kodu miejskiego budynku

na przestrzeni czasów, w oparciu o doświad-

czenia. Przez wieki takie kody limitowały wy-

obraźnię architektów, ograniczały twórczy

wybór do wąskiej palety akceptowalnych kon-

fi guracji. Liczba elementów niekontrolowanych

i nie poddawanych ocenie krytycznej była nie-

wielka, a tym samym budynki były skutecznie

chronione przed przerostem formy nad treścią

lub „pustym przekazem”. Eliminowało to wiele

pól ryzyka, ale czyniło obiekty architektoniczne

produktem zamkniętej konwencji, niezdolnej

często do rozwiązania problemu projektowego

wskutek zastosowania narzuconych ograni-

czeń formalnych. Jednak formuła ta pokazy-

wała i pokazuje dobitnie, że projektant chcący

dowieść swojej wartości jako osoby kreatywnej

through this phase adjusting your idea to the

complex requirements of real use.

Creative act that produces the architectural

work goes beyond historical knowledge and

craft. Its crux is the deal with the questions era.

At the time of the formation of architecture is

combined in a special way with the present, with

contemporary culture. It refl ects the spirit of its

inventors, but also provide their own answers to

current questions by its functional form and ap-

pearance, his relationship with other works of

architecture and the relationship with the place

where it is14. It is a kind of cultural vehicle and

as such it requires responsibility in constructing

the cultural code which it writes architect.

Often, attractive buildings are extremely

simple and even secondary formally. Town-

houses Paris set and designed in accordance

with the old and relatively simple pattern, pre-

generated code as part of an urban building at

the time, based on experience. Over the cen-

turies, such codes limit the imagination of ar-

chitects, limited to a narrow range of creative

palette of acceptable confi guration. Number of

items uncontrolled and evaluated critical was

small, and thus the buildings were effectively

protected against triumph of form over con-

tent, or an “empty message”. This eliminated

the risk of multiple fi elds, but made architec-

tural objects enclosed product conventions

often unable to solve a design problem by the

use of formal restrictions imposed. However,

this formula showed and shows clearly that

the designer wanting to prove his worth as

a creative person is not required to generate

solutions “ingenious”, but will be expected to

create a specifi c cultural content implemented

in the context of the needs of the space.

1 Frederic (2007: 38). 2 De Botton (2006: 181). 3 Saunders (2007: 137-139). 4 Dictionary of foreign words and phrases Władysław

Kopaliński.


7


Barełkowski, R.: 2010, Verbal Thinking in the Design Process. Internal and External Communication of Ar-

chitectural Creation, Design Principles and Practices: An International Journal, Vol. 4, Issue 5, Common

Ground Publishing, Chicago, 127-138.

De Botton, A.: 2006, Architektura szczęścia, Czuły Barbarzyńca Press, Warszawa.

Fisher, R., 1999, Uczymy jak myśleć, WSiP, Warszawa.

Frederic, M.: 2007, 101 Things I Learned in Architecture School, The MIT Press, Cambridge Massachusetts.

Gladwell, M.: 2009, Błysk! Potęga przeczucia, Znak, Kraków.

Kolańczyk, A.: 1999, Czuję Myślę Jestem, GWP, Gdańsk.

Mitchell, W.: 1990, The Logic of Architecture, The MIT Press, Cambridge.

Nęcka, E.: 1995, Proces twórczy i jego ograniczenia, Ofi cyna Wydawnicza IMPULS, Kraków.

Noberg-Schulz, N., 1977, Intentions in Architecture, The MIT Press, Cambridge.

Novak, M., 1991, Liquid Architectures in Cyberspace w Benedikt, M., Cyberspace: First Steps, The MIT Press,

Cambridge.

Saunders, W. S.: 2007, From Taste to Judgement: Multiple Criteria in the Evaluation of Architecture, in W. S. Saun-

ders (ed.), Judging Architectural Value, University of Minnesota Press, Minneapolis, 129-149.

Young, J., 2003, A Technique for Producing Ideas, McGraw-Hill Professional Publishing, New York.

Zumthor, P.: 2010, Myślenie architekturą, Karakter, Kraków.

nie jest zmuszony do generowania rozwiąza-

nia „pomysłowego”, lecz oczekuje się od niego

tworzenia konkretnej treści kulturowej realizo-

wanej w kontekście potrzeb przestrzeni.

1 Frederic (2007: 38). 2 De Botton (2006: 181). 3 Saunders (2007: 137-139). 4 Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych Wła-

dysława Kopalińskiego. 5 Mitchell (1990). 6 Fisher (1999: 46-47). 7 Novak (1991: 225-254). 8 Young (2003: 15). Young opracował swoje zasady w opar-

ciu o pracę Vilfredo Pareto „Umysł a społeczeństwo”. 9 Norbert-Schulz (1977: 21-24).10 Ibid. (34).11 Barełkowski (2010: 130).12 Gladwell (2009: 245-259).13 Young (38).14 Zumthor (2010: 22-23).

5 Mitchel (1990). 6 Fisher (1999: 46-47). 7 Novak (1991: 225-254). 8 Young (2003: 15). Young has developed its own rules

based on the work of Vilfredo Pareto “Mind and Society”. 9 Norberg-Schulz (1977: 21-24). 10 Ibid. (34).11 Barełkowski (2010: 130).12 Gladwell (2009: 245-259). 13 Young (38).14 Zumthor (2010: 22-23).


8Rzeźbiarze środowisk

Sculptors of environments

Robert Łucka

Różnorodność skal i

Kreowanie przestrzeni, która staje się sceno-

grafi ą ludzkiej egzystencji, niesie ze sobą od-

powiedzialność, gdyż architekt bywa wiodą-

cym uczestnikiem creatio mundi.

Skale przywołanego zjawiska są zróżnico-

wane: poczynając od piękna i ergonomicznej

harmonii mebla, poprzez wnętrze, zdefi nio-

wanie kubatury, a na architekturze krajobrazu

kończąc. W niniejszym artykule optyka analizy

jest ukierunkowana na obszar zurbanizowany.

Jednak w każdym projekcie mają zastosowa-

nie słowa Louis’a Kahna, że architektura jest

troskliwym kreowaniem przestrzeni.

Przy „rzeźbieniu środowiska” należy mieć

na względzie, że dzieło architektury jest za-

wsze w miejscu [oryg. in setting], w geogra-

fi cznie określonej lokalizacji/…/ Kontekst może

być historyczny, geografi czny, kulturowy, poli-

tyczny i ekonomiczny (gospodarczy)1.

Najistotniejszym elementem składowym

zastanego, czy też kreowanego genius loci,

oprócz akcentowanych przez St. Hall’a eks-

tensji kulturowych, jest kontekst społeczny,

nawet wówczas, gdy zostanie ograniczony do

jednostkowego podmiotu skoncentrowanego

na odbiorze dzieła.

Variet y of Scale

The creation of reality, which becomes the

scenery of human existence, is connected with

responsibility because the architect tends to

be the leading participant of creatio mundi.

The scales of the aforementioned phenom-

enon are various. Beginning with the beauty

and ergonomic harmony of a single piece of

furniture, through the interior and defi ned vol-

umes, and fi nally ending with the landscape

architecture. In this article the lens of analy-

sis if focused on the urban area. For every

project, however, Louis Kahn’s words may be

found applicable: architecture is a caring

creation of space.

While “sculpturing the environment” one

should bear in mind that a piece of architec-

ture is always in setting, in a geographically

defi ned localization (...) This context may be

historical, geographical, cultural, political and

economic1.

The most crucial component of the per-

ceived or also created genius loci, apart from

the cultural extensions stressed by St. Hall, is

social context. It takes place even then when it

becomes limited to a single individual subject

concentrated on receiving a piece of art.


8

Nigdy nie powinna opuszczać projektanta

świadomość, że Architekt jest jednym z wielu

dysponentów zasobów przestrzennych2.

Przy tworzeniu oprawy dla zróżnicowane-

go skalowo społecznego behawioryzmu, twór-

ca powinien posługiwać się holistyczną wizją

i oceną przyszłego sposobu użytkowania prze-

strzeni. Należy mieć na uwadze zmieniające

się funkcje życiowe danej grupy społecznej,

gdyż w skali urbanistycznej głównym projek-

tantem miasta jest społeczeństwo.

Bar wność kontekstu

Z chwilą percepcji utworu architektoniczne-

go warta odbioru i analizy jest semiotyczna

A notion that the architect is one of many

administrators of spatial resources2 should

never leave any designer.

While creating the background for a vary-

ing in scale, social behaviorism, a creator

should use the holistic optics assessment of

future ways of using the space. One ought

to pay close attention to changing life func-

tions of a given social group, because at the

urban scale the main designer of a city is

society.

Hues of Contex t

With the moment of perception of an architec-

tural creation, the semiotic layer of a design

Zespół mieszkaniowy wielorodzinny, wizualizacja, aut. Artur Szóstakowski, semestr 3


8

warstwa działa. Przydatna jest wówczas her-

meneutyka, pojęta jako nauka o sztuce rozu-

mienia – tekstów, dzieł sztuki, innych ludzi,

odmiennych kultur i tradycji3. Odniesienie kre-

owanej przestrzeni do społeczno-materialne-

go kontekstu historycznego jest przywołaniem

zapisów wielowarstwowej tradycji, którą należy

traktować, jako rzeczywistego partnera w pro-

cesie komunikacji prowadzącej do optymalnej

przestrzeni społecznego bytu.

Istotna jest świadomość niepowtarzalno-

ści sposobu percepcji danej przestrzeni. Pod-

lega ona zmienności zarówno w czasie, jak

i w wyniku dynamicznych przemian czynnika

becomes worth reception and analysis. Herme-

neutics comes in handy then and it is perceived

as the science of the art of understanding of

texts, works of art, other people, cultures and

traditions3. Referring the created space to

social-material historical context is thus the

summoning of heritage of a multi-tier tradition,

which needs to be treated as a real partner in

the process of communication, leading to the

optimal space of social existence.

The awareness of the uniqueness of the

way of perception of a given space is relevant.

It is affected both in time and as a result of

dynamic shifts of the human factor. Using syn-

Zespół mieszkaniowy wielorodzinny, wizualizacja, aut. Artur Szóstakowski, semestr 3


8

Zespół mieszkaniowy wielorodzinny, (od góry) przekrój, rzut przyziemia, aut. Artur Szóstakowski, semestr 3


8

ludzkiego. Zastosowanie synergii elementów

składowych kreowanej formy jest zawsze

inne, bowiem zawsze uwarunkowane kon-

tekstem, w którym się wydarza4.

Ta ustawiczna przemiana i ruch miasta, za-

wiera w sobie cykle życia danych przestrzeni

i funkcjonujących w nich struktur [które] przy-

wodzą nieuchronnie referencje biologiczne5.

Architektura, jako najbardziej uspołecznio-

na ze sztuk, jest sposobem wyrażania stosun-

ku do kontekstu przestrzennego, społecznego

i do rozległych zjawisk kulturowych. Proces

tworzenia powinien mieć na względzie ele-

menty piękna, dobra i prawdy, gdzie „Piękno

jest pewną, zgodną z regułami, zgodnością

wszystkich części, [gdzie] nie można ani nic

przydać, ani odjąć, ani zmienić, nie czyniąc

dziełu znacznych szkód” (Alberti)6.

ergy of the components of a created form is al-

ways different because it is always deter-

mined by context in which it takes place4.

This constant shift and the movement of

the city comprise the lifecycles of given spac-

es and structures functioning in them, which

inevitably direct us to biological references5.

Architecture, as the most socialized art,

constitutes the way of expressing of attitude

spatial and social contexts, as well as wide-

spread, universal cultural phenomena. The

process of creation should be determined by

the elements of beauty, good and truth, where

the beauty is a certain, compliant with rules

agreement of all parts where nothing can be

added nor deducted, nor changed, not doing

any signifi cant damage to an artwork6.

Budynek mieszkaniowy wielorodzinny, wizualizacja, aut. Marek Kaszewski, semestr 3


8

Codzienność funkcj i

Na złożoność formy wpływa również mierzal-

ność funkcji, której percepcja osadzona jest na

behawioralnym odczycie czynników kreowa-

nych przez określone elementy przestrzeni.

Funkcja w przestrzeni miasta jest generowana

zawsze. Raz jest dobra i bezpieczna, innym

Dai ly Presence of Func t ion

The complexity of the form is infl uenced also

the measurability of a function, perception of

which is embedded in a behavioural reading of

factors created by specifi c elements of space.

The function on the city space is generated

at all times. One time it is good and safe, the

Budynek mieszkaniowy wielorodzinny, (od góry) przekrój, PZT, aut. Marek Kaszewski, semestr 3


8

Budynek mieszkaniowy wielorodzinny „Dama w bieli”, (od góry) elewacja, rzut 2 piętra, makieta, aut. Bartosz Sulski, semestr 3


8razem niesie ze sobą chaos i poczucie zagro-

żenia. Ważne jest jej zrozumienie i kreowanie

jasnych odczytów w niej zachodzących. Roz-

różnienie Ausdruck, Darstellung, Bedeutung

odpowiada też w pewnej mierze rozróżnieniu

o b r a z, s ł o w o, o r i e n t a c j a (Bild,

Wort, Orientierung), jakim posługiwał się jeden

z ważnych dla Cassirere uczonych – historyk

i historyk sztuki (zwłaszcza renesansu) Aby

Warbung7, Poznanie funkcjonalnych obrazów

martwej i ożywionej natury jest zakorzenio-

ne w werbalizacji danego zjawiska i dalszego

zrozumienia zasad, które były podstawą wy-

kreowania przestrzeni i działań w niej zacho-

dzących.

Ludzie

W percepcji przestrzeni zurbanizowanych

należy mieć na uwadze przemożną siłę od-

działywania uwarunkowań społecznych, które

wpływają na kształt i zachowania podmiotów

znajdujących się na określonym obszarze.

W przyjaznym terenie „ludzie lgną do ludzi”,

szczególnie małe dzieci lubią bawić się tam,

gdzie przebywają dorośli. Istotna jest uwaga,

jaką należy zwracać na rozgraniczenie obsza-

rów czynnego i biernego udziału podmiotów

w funkcjonowaniu przestrzeni, na potrzebę

kreacji enklaw stania i siedzenia (pierwszego

i drugiego planu). Przy lokalizacji siedzisk war-

to zwrócić uwagę na prawidłowość, że zainte-

resowaniem ludzi cieszą się przede wszystkim

lokalizacje ukierunkowane na aktywne elemen-

ty przestrzeni, która podlega percepcji poprzez

wzrok, słuch, dotyk, zapach, a nawet i smak.

Życie między budynkami jest zarazem, na

dłuższą metę, bardziej odpowiednie i intere-

sujące do obserwacji niż jakiekolwiek kombi-

nacje kolorowego betonu i zachwianych form

budynków8.

other is carries chaos and a feeling of danger.

Understanding it and creating clear readings

taking place in it are important here. Distin-

guishing between Ausdruck, Darstellung, Be-

deutung to some extent refl ects the distinction

between the i m a g e, w o r d and o r i e n-

t a t i o n (Bild, Wort, Orientierung), which

were used by one of the scholars important

for Cassirere Aby Warbung, a historian and

art historian (especially of Renessaince)7.

The cognition of the functional images of still

and alive nature is rooted in verbalization of

a given phenomenon and in further compre-

hension of rules, which were the basis for the

creation of space and phenomena that take

place in it.

People

While perceiving urban spaces one needs to

bear in mind the prevailing power of infl uence

of social determinants, which have impact on

shape and behaviour of subjects present in

a given area. On a friendly ground “people

stick to people”, especially small children

like to play where adults are. Another crucial

thing is the attention that has to be paid to dif-

ferentiating between areas of active and pas-

sive participation of subjects in functioning of

the space – to the need of creating enclaves

for standing and sitting (the fore- and back-

ground). The way of localization of seats is

tightly connected with the rule according to

which people tend to be attracted to locali-

zations directed to active elements of space,

which is to be perceived by sight, hearing,

touch, smell and even taste.

Life between buildings is at the same time,

in the long run, more suitable and interesting

than any other combinations of colourful con-

crete and bizarre shapes of building8.


8

Znaki w przestrzeni

Miasto, pod względem dynamiki istnienia i roz-

woju, jest wypadkową wielu zmiennych czyn-

ników oddziałujących na jego obraz. Kontekst

urbanistyczny przekształca się w sposób zja-

wiskowy, związany z momentem percepcji9.

Z obszaru otaczającego podmiot różnorodno-

Signs in space

In terms of dynamics of existence and devel-

opment a city is a resultant of many variable

factors affecting its image. Urban context trans-

forms itself in a phenomenal way, entwined with

the moment of perception9. From the area of

variety that surrounds the subject one needs

Siedziba SARP w Bydgoszczy, wizualizacja, aut. Rafał Wierczuk, praca dyplomowa inżynierska

Siedziba SARP w Bydgoszczy, analiza kształtowania narożników w bydgoskich kwartałach, aut. Rafał Wierczuk, praca dyplomowa inżynierska


8

to generate points that will facilitate proper

creation and reading of a given spatial cul-

tural text. Framing the area should be focused

on a perceived formal and functioning domi-

nants. No sooner than after understanding the

code of a given space the rules governing it

may found, on the basis of which a process

of behavioural and esthetical enrichment of

genius loci can take place. Thus it is essen-

tial to mark viewing axes and functional zones

of space that are among others derivatives of

lines pedestrians and areas of road transport.

The shape of a city, its material substrat and

topography are as much important as many

values and meanings they carry. These values

and meanings are experienced – consciously

ści należy wygenerować punkty, które ułatwią

prawidłowe tworzenie i odczytanie danego,

przestrzennego tekstu kulturowego. Kadro-

wanie terenu powinno być zogniskowane na

zastanych formalnych i funkcjonalnych domi-

nantach. Dopiero po zrozumieniu kodu danej

przestrzeni można odnaleźć reguły nią rzą-

dzące, na bazie których może nastąpić pro-

ces behawioralnego i estetycznego wzboga-

cania genius loci. Nieodzowne jest wówczas

wyznaczenie osi widokowych i stref funkcjo-

nalnych przestrzeni, które są m.in. pochodną

ciągów pieszych i obszarów transportu ko-

łowego. Kształt miasta, substrat materialny

i jego topografi a są tu ważne o tyle, o ile są

nośnikiem pewnych wartości i znaczeń. Owe

Siedziba SARP w Bydgoszczy, wizualizacja, aut. Rafał Wierczuk, praca dyplomowa inżynierska


8

Siedziba SARP w Bydgoszczy, (od góry) przekrój, PZT, aut. Rafał Wierczuk, praca dyplomowa in-żynierska


8


Barełkowski R.: 2007, Architekci jako profani, Sacrum i profanum przestrzeni, Ośrodek Wydawnictw Nauko-

wych, Poznań, 31-43.

Barełkowski R.: 2010, Architektura rozumienia: rozważania o dyscyplinie i jej percepcji, The Faces of Urbanized

Space, Architectural Volumes 1, Exemplum, Murowana Goślina, 229-252.

Gehl J.: 2009, Życie między budynkami, użytkowanie przestrzeni publicznych, Wydawnictwo RAM, Kraków.

Kleihues J.: O miejscu, funkcji, porządku i wolności do tworzenia piękna, Co to jest architektura?, Manggha,

Kraków.

Łucka R.: 2010, Retoryka przestrzeni śródmiejskiej, The Faces of Urbanized Space, Architectural Volumes 1,

Exemplum, Murowana Goślina, 171-195.

Parszutowicz P.: 2013, Fenomenologia form symbolicznych, Wydawnictwo IFiS PAN, Warszawa.

Przyłębski A.: 2006, Gadamer, Wiedza Powszechna, Warszawa.

Salvadori R.: 2006, Pejzaże miasta, Zeszyty Literackie, Warszawa.

Tschumi B.: 2005, Event Cities 3: Concept vs. Context vs. Content, MIT Press, London,

Żyłko B.: 2009, Semiotyka kultury, słowo/ obraz teoria, Gdańsk.

wartości i sensy są przeżywane – świadomie

lub nieświadomie – przez samych mieszkań-

ców i one właśnie decydują o tym, co jest czę-

sto określane jako ‘dusza’ miasta10.

W kompleksowym myśleniu o przestrzeni

miasta nie należy zapomnieć o jeszcze jednym

jej elemencie, który niesie ze sobą klarowność

percepcji danego tekstu kulturowego, niczym

pauza w poezji. Świadoma pustka w przestrzeni

miasta staje się sacrum, miejscem, które mogą

wypełnić nasze myśli i marzenia. /../ Istotne jest

to, co pomiędzy obiektami11.

1 Tschumi (2005). 2 Barełkowski (2007: 41). 3 Przyłębski (2006: 19). 4 Przyłębski (2006: 45). 5 Barełkowski (2010: 250). 6 Kleihues (2008: 479). 7 Parszutowicz (2013: 101). 8 Gehl (2009: 22). 9 Salvadori (2006: 13).10 Żyłko (2009: 54).11 Łucka (2010: 194).

or not – by dwellers themselves and they are

decisive as it comes to often so-called soul of

the city10.

In the comprehensive approach to the no-

tion of the space of a city one ought not to

forget about its one more element that car-

ries the clarity of perception of a given cultural

context, like a pause in poetry. A conscious

emptiness in city space becomes a sacrum, a

place that can feed our thoughts and dreams.

(…) The relevant issue is what is between the

objects11.

1 Tschumi (2005). 2 Barełkowski (2007: 41). 3 Przyłębski (2006: 19). 4 Przyłębski (ibid.). 5 Barełkowski (2010: 250). 6 Kleihues (2008: 479). 7 Parszutowicz (2013: 101). 8 Gehl (2009: 22). 9 Salvadori (2006: 13).10 Żyłko (2009: 54).11 Łucka (2010: 194).


Woda – lustro architekturyWater – the mirror of architecture9 Anna Trzebińska

Woda wprowadza zmienną i dynamiczną

powierzchnię lustra, w którym odbija się śro-

dowisko, otoczenie obserwatora. Woda, źródło

życia i żywioł, który i ekscytuje i przeraża, jest

w ujęciu przestrzennym traktowany jako ele-

ment wprowadzający spokój. Dostęp do wody

ze względów bytowych łączony był z wykorzy-

stywaniem jej obecności – czy to w naturalnie

ukształtowanej postaci czy w sztucznie zakom-

ponowanych zbiornikach – do modyfi kowania

mikroklimatu, do poprawiania jakości własnego

otoczenia. Współczesna technologia pozwala

człowiekowi wykorzystać i kontrolować wodę

na wiele wyrafi nowanych sposobów i dlatego

jej obecność jest częstym motywem współcze-

snej architektury i urbanistyki.

Wodą jest na tyle ważnym zagadnieniem

w architekturze, że w programie studiów dzien-

nych studentom pierwszego i drugiego roku

przekazuje się wiedzę na temat wykorzystania

jej walorów oraz możliwości jej zastosowania.

Od prostych ćwiczeń analizy formy i współ-

grania wody z przestrzenią, elementu uzupeł-

niającego przestrzeń publiczną lub wnętrza

przechodzi się do bardziej złożonych aplikacji

na przykład z jej wykorzystaniem ukazującym

w trójwymiarowej kompozycji dodatkową ele-

wację, planowaniem efektu przestrzennego

ruchu wody.

Water brings a changeful and dynamic

surface of a mirror, refl ecting the environ-

ment, the viewer’s surrounding. Water, the

source of life and an element that excites, as

well as terrifi es at the same time, is treated

in the spatial aspect as the element creat-

ing peace. Access to the water for livelihood

reasons has been connected with using its

presence – in the naturally shaped form or

artifi cially created tanks – to modify the mi-

croclimate, to increase the quality of one’s

surrounding. Present technology allows us to

use and control water in many sophisticated

ways and that’s why it’s presence is a com-

mon motif in modern architecture and town

planning.

Already during the fi rst and second year

of the full-time studies’ program, it is shown

what an important architectural tool the water

is, while the students gain knowledge of how

to use the water’s virtues and of the many

possibilities of its use. From simple classes

on analyzing of forms and water’s interaction

with space, as an element completing public

spaces or interiors, we go to more compli-

cated issues for example using water to show

an additional elevation in a three-dimensional

composition, planning an spatial effect cre-

ated by water’s movement.


9

Centrum sportu i rekreacji, wizualizacje, aut. Radosław Głowacki, praca dyplomowa magisterska


9

Woda to zbiornik naturalny – rzeka, jezioro,

morze, ale to również zbiornik sztuczny stworzo-

ny do różnych celów przez człowieka. Umiejętne

wykorzystanie tych różnych form występowania

wody od małej architektury po obiekty kubaturo-

we, aż do założeń urbanistycznych sprawia, że

student musi posiąść zdolność rozpoznawania

odmiennych form implementacji wody w pro-

jektowanym obiekcie i operowania nimi, by kre-

atywnie wzbogacać otoczenie człowieka.

Rzeka płynąca przez centrum miasta to lu-

stro architektoniczne tętniącego życia i obiek-

tów nad nim posadowionych, to wizytówka

miasta, miejsce prestiżowe, centrum kultural-

ne i relaksacyjne. Równocześnie jest to kory-

tarz, zdolny akumulować aktywność społecz-

ną, oferować atrakcyjne miejsce socjalizacji,

dodawać specyfi ki przestrzeniom publicznym,

w których odbywają się wydarzenia kulturalne.

To miejsce, które urbanistycznie może i po-

Water is a natural water tank – a river, a

lake, a sea, but it can also be an artifi cial tank,

created by man to serve various purposes. In

order to skillfully use the different forms of this

element, from structural landscaping, through

buildings, up to town planning, it is necessary

for a student to gain the ability to recognize

various forms of water in the designed object

and to creatively manipulate them to enrich

human environment.

A river fl oating through the city centre is

an architectural refl ection of a city vibrant with

life and of the buildings situated at its bank;

it’s the city’s card, a signature, a prestigious

place, a cultural and relaxation centre. It’s a

corridor at the same time, capable of accumu-

lating social activity, of offering an attractive

place to socialize, of giving specifi c nature

to public spaces, where cultural events take

place. It’s a place that can and should merge,

Centrum sportu i rekreacji, wizualizacja, aut. Radosław Głowacki, praca dyplomowa magisterska


9

bring together various activities of the citizens.

Bydgoski Węzeł Wodny can serve as an ex-

ample of how to use such potential (even if in

an incomplete way).

Lakes, ponds, mainly located on the out-

skirts of the town, are those places’ horizon

and their water can be used by the citizens as

a place of an active rest, to build marinas, bi-

cycle paths, volleyball courts; the shore scan

be used for strolls, having professional sport

competitions; those places can be reshaped

in to attractive sites and safe public spaces.

It’s the ability to create according to the natu-

ral goods of the social and economy poten-

tial of the specifi c place, like for example in

Wałcz.

Artifi cial tanks – pools, fountains, water

walls, water falls became a fi xed town-plan-

ning element of modern housing development,

those closed areas, where the residents can

winno łączyć, skupiać różnorodne aktywności

mieszkańców. Przykładem wykorzystywania

takiego potencjału (nawet, jeśli w niepełnej

formule) jest Bydgoski Węzeł Wodny.

Jeziora, stawy położone przeważnie na

obrzeżach stanowią horyzont danych miejsco-

wości i są elementem wykorzystania ich lustra

do aktywnego wypoczynku mieszkańców, bu-

dowania przystani wodnych, ścieżek rowero-

wych, boisk siatkarskich, zagospodarowania

ich nabrzeży do spacerów, profesjonalnych

zawodów sportowych i przekształcenia tych

miejsce w miejsca atrakcyjne urbanistycznie

i bezpieczne miejsca publiczne. To zdolność

kształtowania w oparciu o dobra naturalne

potencjału społeczno-gospodarczego danego

miejsca, jak na przykład w Wałczu.

Zbiorniki sztuczne – baseny, fontanny,

ściany wodne, wodospady to stałe elemen-

ty urbanistyczne w nowoczesnych osiedlach

Centrum sportu i rekreacji, (od góry) przekrój, makieta przekrojowa, aut. Radosław Głowacki, praca dyplomowa magisterska


9

mieszkaniowych stanowiących zamknięte ob-

szary, w których mieszkańcy mają znaleźć

enklawę – miejsce spokojne, umożliwiające

wypoczynek najbliżej miejsca zamieszkania.

Ich dość zgodnie odczytywane znaczenie –

przez użytkowników przestrzeni – powoduje,

że zastosowane w innym kontekście, w innym

miejscu, mają analogiczne pozytywne oddzia-

ływanie na jakość architektury, wspomagając

pozytywny odbiór programu funkcjonalnego,

jak ma to miejsce w centrach handlowych,

które coraz częściej pełnią rolę miejsc, w któ-

rych znaczna liczba użytkowników, niekiedy

całe rodziny, spędza czas wolny.

Morze stanowi jednostronne zamknięcie

danego obszaru, tkanka miasta styka się z su-

gestią przestrzeni nieskończonej. Nabrzeże

miejskie staje się pretekstem rozwoju określo-

nych profi li użytkowych – obiektów hotelowych

i związanych ze sportami wodnymi, obiektów

dedykowanych nie tylko dla mieszkańców, ale

również dla turystów. Tworzona granica wy-

fi nd their asylum – a peaceful place which en-

ables to rest near to their place of residence.

Because of their commonly understood mean-

ing – by the users of the space – while being

used in a different context, in a different place,

they keep the same positive infl uence on the

architecture’s quality, contributing to a bet-

ter reception of the functional program. Such

measure stake place for example in shop-

ping malls, which act more often as a place

to spend free time by a considerable part of

users, even whole families.

The sea is a one-sided enclosure of a

specifi ed area, where urban buildings meet

an illusion of infi nite space. The seashore be-

comes a pretext for developing specifi ed us-

age profi les – hotel buildings and those con-

nected to water sports, destined for usage

not only by the residents, but also by tourists.

Created barrier increases the need of a har-

monic shape of the city, so well exposed from

the waterside and with the city centre moved,

Restauracja nad Brdą w Bydgoszczy, wizualizacja, aut. Marta Rygasiewicz, semestr 4


9

ostrza potrzebę harmonijnego kształtowania

sylwety miasta, tak dobrze eksponowanej od

strony wody i zarazem charakteryzującej się

przesunięciem centrum, asymetrycznie, w stro-

nę tafl i wodnej. Woda zachęca i sankcjonuje

zwiększony budżet, bowiem obecność żywiołu

dowartościowuje położoną nad nim przestrzeń.

Prowokuje do projektowania architektury tak,

by stwarzać jak najsilniejszy efekt przenikania

wody i lądu, zwiększać penetrację efektu prze-

bywania nad wodą w głąb kwartałów miasta,

które bez tych zabiegów byłyby zwykłymi ele-

mentami struktury urbanistycznej.

Co najmniej od 15 lat powrócił trend reali-

zowania całych zespołów mieszkaniowych

na wodzie i nad akwenami (jeziora, kanały

miejskie), co w szczególności w krajach silnie

związanych z wykorzystaniem wody stanowi

at the same time, asymmetrically, closer to the

water’s edge. Water lures and increases bud-

get, because of the immediate vicinity of water

the value of the nearest surrounding space

increases. It motivates to design architecture

in a way that gives the strongest impression

of a fusion between water and land, to take

the impression of being at the waterside into

the deeper parts of the city, which – without

those procedures – would only be just com-

mon parts of the urban structure.

Since 15 years we experience a come-

back of the trend in building entire residen-

tial complexes on water and in the immedi-

ate vicinity of water tanks (lakes, city canals),

which is related to the increasing culture of

the society (culture of using available space),

especially in countries strongly connected

Restauracja nad Brdą w Bydgoszczy, PZT, aut. Marta Rygasiewicz, semestr 4


9

efekt ewolucji kulturowej (kultury korzystania

z dostępnej przestrzeni) oraz ponownym wy-

korzystaniem terenów poprzemysłowych (po-

portowych, postoczniowych). Przywraca się

dawne kanały oraz tworzy nowe. Rośnie za-

interesowanie możliwością mieszkania w bez-

pośrednim sąsiedztwie wody, dlatego obecnie

domy pływające można oglądać w wielu mia-

stach Europy (Londyn, Amsterdam, Hamburg,

Awinion), a ich konstruowanie, podbudowane

coraz bogatszym doświadczeniem, staje się

mniej skomplikowane. Mnogość wykorzystania

rozwiązań technologicznych takich jak: domy

na kadłubach barek, wannach pływających

czy platformach sprawia że w projektowaniu

jest dość duża różnorodność interpretacji za-

dania projektowego wykorzystującego obec-

ność wody1. Uwzględnia się zarówno walory

jak i wady oraz zagrożenia związane z lokali-

zacją nadwodną. Efekty działań projektowych

skali mikro jak i makro, od pływających do-

mów jednorodzinnych w Skandynawii i Nider-

with water usage. Also the postindustrial wa-

terfronts are being re-used (previous harbors

and shipyards). Old canals are brought back

to life and new ones are being created. The

interest in an opportunity to live next to wa-

ter only grows, and thus we can see fl oating

houses in many cities in Europe (London,

Amsterdam, Hamburg, Avignon), and design-

ing them, thanks to the increasing experi-

ence, becomes less complex. The multiplicity

of technical solutions such as: houses on a

barge’s hull, fl oating tub or a platform, gives

us a great deal of various interpretations of

the design task including water’s presence1.

It is important to consider both advantages

and disadvantages and the risks associated

with waterside locations. The results of the

design activity in micro- and macro-scale,

from fl oating family houses in Scandinavia

and the Netherlands to grand urban designs

in Germany, create various possibilities and

prospects of reshaping polish waterfronts. As

Restauracja nad Brdą w Bydgoszczy, wizualizacja, aut. Sebastian Sarnecki, semestr 4


9

landach po założenia urbanistyczne takie, jak

dzielnica mieszkaniowo-usługowa Hafencity

w Hamburgu gdzie na obszarze 2,4 km² sta-

rego portu powstają biurowce z 40 000 miej-

scami pracy oraz mieszkalne dla 12 000 miesz-

kańców, tworzą pulę referencyjną dla bogatej

perspektywy przekształcania polskich obsza-

rów nadwodnych2. Niekoniecznie bowiem trze-

ba realizować zakres najszerszy, z Hamburga,

gdzie wykorzystanie zdewastowanych i zanie-

dbanych terenów nadwodnych po porcie stało

się zalążkiem prestiżowej i jednej z droższych

dzielnic niemieckiego portu.

Architektura sięga często po zaawanso-

wane środki inżynieryjne, by przekształcać

tereny nadwodne jak i zalewać teren wodą

Restauracja nad Brdą w Bydgoszczy, (od góry) przekrój, makieta wirtualna, aut. Sebastian Sar-necki, semestr 4

a good example of such actions can be taken

the housing/commercial district Hafencity in

Hamburg, where within the 2.4 km² area of

a previous harbor emerge offi ce blocks for

40 000 employees and residential buildings

for 12 000 residents2. Nonetheless there’s no

need to realize the most extensive plan, like

in Hamburg, where giving new life to the dev-

astated and forgotten waterfronts resulted in

creating a prestigious and one of the city’s

more expensive districts.

Architecture often uses advanced tech-

nologies, to reshape waterside grounds, but

also to fl ood areas, in order to boost eco-

nomic growth of the deprived districts. Such

actions were taken by Dutch authorities in the


9

w celu pobudzenia rozwoju ekonomiczne-

go zaniedbanych dzielnic. Na takie działanie

zdecydowały się władze holenderskiego mia-

steczka Groningen – projekt „The Blue City”.

Systematyczne zalewanie terenu spowodowa-

ło powstanie systemu grobli, jezior, a następ-

nie zabudowy. Zaczęła rozwijać się turystyka

oraz sporty związane z wodą (żeglarstwo,

sporty motorowodne), a dalej na stałe zaczęli

się tu osiedlać ludzie. Było to silnym impulsem

ekonomicznym dla całego regionu3.

town Groningen – project “The Blue City”. A

systematic overfl ow of the grounds caused

new dykes and lakes to be created, and then

new buildings to be build. A development of

the tourism and the water sports (sailing, mo-

tor boating) started, and then people began to

settle nearby. All that became an economic

impulse for the entire region3.

Another topic is to enrich landscape archi-

tecture. Let’s take as an example the use of

water to regenerate former coalmining sites.

Przystań wioślarska nad Brdą w Bydgoszczy, wizualizacja, aut. Katarzyna Lewandowska, praca dyplomowa inżynierska


9

Innym wątkiem jest wzbogacanie archi-

tektury krajobrazu. Przykładem niech będzie

wykorzystanie wody do rewitalizacji terenów

pokopalnianych. W skali regionalnej podjęto

gigantyczne dzieło z zakresu formowania kra-

jobrazu – to Łużycka Kraina Jezior w Niem-

czech, obejmująca około 30 jezior na 14 tysią-

cach ha. Projekt architektoniczny przewiduje

wykorzystanie zdewastowanego terenu jaki

pozostał po kopalni węgla brunatnego. Ma

on być przekształcony w najnowocześniejszy

In the regional scale, an enormous project of

landscape architecture developed – “Łużycka

Kraina Jezior” in Germany, that includes

about 30 lakes on 14.000 ha. The architec-

tural concept envisions to use the devastated

area, a remnant of a lignite mine, to create

Germany’s most advanced water recreation

centre, connected by canals, with fl ourishing

tourist infrastructure. It’s an attempt to give-

back to nature those terrains completely dev-

astated by man during the mining process of

Przystań wioślarska nad Brdą w Bydgoszczy, wizualizacja, aut. Katarzyna Lewandowska, praca dyplomowa inżynierska


9

Przystań wioślarska nad Brdą w Bydgoszczy, (od góry) PZT, makieta urbanistyczna, aut. Katarzyna Lewandowska, praca dyplomowa inżynierska


9


Breen, A. and Rigby D.: 1996, The New Waterfront A Worldwide Urban Success Story, Thames and Hudson.

Gausa, M., Guallart, V.,Müller, W., Soriano, F., Porras, F., Morales, J.: 2003, The Metapolis Dictionary of Ad-

vanced Architecture: City, Technology and Society in the Information Age, ACTAR.

Harsema, H.: 2004, Landscape Architecture and Town Planning in the Netherlands 01-03, THOTH.

Januchta Szostak, A.: 2009, Woda w krajobrazie miasta, Politechnika Poznańska.

Nyka, L.: 2013, Architektura i woda – przekraczanie granic, Politechnika Gdańska.

minerals. By making this region more attrac-

tive, the landscape benefi ts will be also in-

creased, encouraging people to inhabit those

nowadays deserted and devastated by the

industry areas4.

In architectural design with using water, it

is important to show the students how inter-

disciplinary it is and teach them the ways of

how to enrich form and function with the use of

this element. By the same time to make them

aware of the need of moderation and logic

during the project’s evolution, where the use

of water needs to have a purpose, be socially

useful and base on technical and technologi-

cal grounds. Water is a too precious resource

and thus the student needs to use it in a re-

sponsible and creative way, in small buildings,

as well in grand urban designs.

1 Nyka (2013: 22-26). 2 Gausa, Guallart, Müller Soriano, Porras, Morales, (2003:

278). 3 Szostak (2009: 44). 4 Nyka (2013: 38).

w Niemczech ośrodek turystki wodnej połą-

czony kanałami z bogatą infrastrukturą. Jest

to próba oddania naturze terenów które zo-

stały kompletnie wyniszczone przez człowie-

ka w celu wydobycia kopalin. Uatrakcyjnienie

tego regionu ma służyć podniesieniu walorów

krajobrazowych a tym samym zachęcić ludzi

do zasiedlania tych opustoszałych i wynisz-

czonych przez przemysł terenów4.

W projektowaniu architektonicznym z wy-

korzystaniem wody ważne jest, aby pokazać

studentom interdyscyplinarność oraz sposoby

wzbogacania formy jak i funkcji przez jej zasto-

sowanie. Jednocześnie uświadamiać trzeba

umiar i logikę procesu projektowego, w którym

wykorzystanie wody musi mieć cel, społeczną

użyteczność i racjonalne podłoże techniczne

i technologiczne. Woda jest zbyt cennym za-

sobem, zatem student musi traktować wodę

w sposób odpowiedzialny i kreatywny zarów-

no w małych obiektach kubaturowych, jak i du-

żych założeniach urbanistycznych.

1 Nyka (2013: 22-26). 2 Gausa, Guallart, Müller Soriano, Porras, Morales, (2003:

278). 3 Szostak (2009: 44). 4 Nyka (2013: 38).


Sacrum substancji

a granice jej zmianySacrum of substance and

l imits to its transformation10Łukasz Rosiak

The architect’s knowledge as well as sen-

sitivity should put an extremely focuse on

issues regarding the design in the historic

structure and historical surroundings. It is very

important especially for the young apprentice

architect, who just begins to form her own pro-

fessional skills, tests ethical conduct and takes

the fi rst steps in determination of her own rela-

tionship to the cultural values in this area.

Nowadays, the historical buildings are par-

ticularly vulnerable to the dangerous human

interference and it is mainly due to the com-

mercialization of social life, where all material

values are much more important and have the

higher priority compare to the immeasurable

values. This result in a number of unfortunated

carried out adaptations, ongoing devastation,

and neglation of monuments by their own-

ers as well as the instutusions established to

protect them. Moreover, in the etreme cases,

it results in irretrievable loss of architectural

monuments. This is a very important problem

for the whole society, who gives the consent to

erase history in the form of its most enduring

and tanible form. Therefore, this issue should

be introduced to the young designers at the

early stage of education. Young designers

should realize the complexity of the problem.

This awarness should be the foundation for

Wiedza, a także wrażliwość architekta po-

winna być wyjątkowo wyczulona na kwestie

projektowania w zabytkowej strukturze lub jej

otoczeniu. W szczególności dotyczy to adep-

ta architektury, który dopiero kształtuje własny

warsztat zawodowy, testuje postawę etyczną

i podejmuje pierwsze kroki w dziele samookre-

ślenia własnego stosunku do wartości kulturo-

wych w przestrzeni.

Obiekty historyczne są dziś szczególnie

narażone na niebezpieczne ingerencje czło-

wieka, w czym niemały udział ma komercja-

lizacja życia społecznego, wyrażająca się w

nadmiernym przesyceniu interakcji społecz-

nych hierarchią uprzywilejowującą wartości

materialne w relacji do wartości niemierzal-

nych. Znajduje to swoje potwierdzenie w wielu

przeprowadzonych niefortunnie adaptacjach,

w postępującej dewastacji, w ignorowaniu

opieki nad zabytkami zarówno ich właścicie-

li, jak i instytucji powołanych do ich ochrony,

wreszcie w najbardziej skrajnych przypadkach

w bezpowrotnej utracie zabytków architekto-

nicznych. Świadczy to o wadze społecznego

problemu – de facto społecznego przyzwole-

nia na wymazywanie historii w formie jej naj-

trwalszych, materialnych nośników. Kwestia ta

wymaga już na dość wczesnym etapie edu-

kacji wyczulenia młodych projektantów na tyle


10

skutecznie, by uświadomili sobie złożoność

zagadnienia. Świadomość ta powinna stano-

wić fundament dla rozważań, co w substancji

zastanej musi być bezwzględnie zachowane

i nienaruszalne, a co można zmieniać. Wska-

zać przesłanki decyzyjne, na których opiera

się balans współczesnej ingerencji w substan-

cję zabytkową, w której kompetencje architek-

ta ścierają się z kompetencjami konserwatora

zabytków. Żaden z tych ekspertów nie może

sobie pozwolić na ignorancję wobec wiedzy

dyscyplinarnej drugiego.

Problematyka projektowania konserwator-

skiego już w samej nazwie łączy dwa odmien-

ne i pozornie sprzeczne zagadnienia. Z jednej

strony projektowanie jest procesem tworzenia

czegoś nowego, z drugiej strony konserwa-

cja ukierunkowana jest na zapewnienie jak

najdłuższego istnienia obiektu zabytkowego

w niezmienionej formie. Przedmiot omawia-

jący projektowanie konserwatorskie integruje

the discussion, which of the already existing

substances must be absolutely respected and

inviolable and which ones can be redesigned

and changed. All decisions have to based on

the balance in intervention in the historical sub-

stance. The architect in cooperation with the

conservator should agree on consensus, and

none of the experts can afford to the ignorance

of their knowledge.

The whole idea of conservation design, al-

ready in its name combines two different and

seemingly contradictory issues. On the one

hand, the design is the process of creating

something new. On the other hand, mainte-

nance focuses on ensuring the long historical

existence of the object in the unchaned form.

Therefore, when we talk about the conserva-

tion design we have to take into consideration

both issues, the modern and historical ones.

A key point in defi ning the scope of intru-

sive actions (which are considered assuming

Zachodnia pierzeja Starego Rynku w Bydgoszczy, wizualizacja, aut. Arleta Twardowska, praca dy-plomowa magisterska


10

zatem w sobie zagadnienia współczesne i hi-

storyczne.

Kluczowym punktem w defi niowaniu za-

kresu działań ingerencyjnych (które rozważa

się przyjmując dobre intencje takiej ingeren-

cji, bardzo często przecież niezbędnej po-

mimo doktrynalnej inklinacji, by zachować

wszystko bez zmian) jest historyczny kon-

tekst, który narzuca architektom podstawo-

we odniesienie dla odnalezienia równowagi

i harmonii w realizacji projektu obejmujące-

go substancję zabytkową lub jej otoczenie.

Podstawowym problemem działań architekto-

nicznych jest zderzenie kilku aspektów będą-

cych skutkiem ubocznym ingerencji lub nie-

kiedy jej przyczyną: naprzeciw siebie stają

ambicje twórcze projektantów oraz szczegól-

nie powszechne w Polsce (wobec małej kla-

rowności zasad administracyjnego egzekwo-

wania ochrony) podporządkowanie ochrony

the good intentions of such interference, very

often, after long process and despite doctrinal

inclinations it is necessary to keep everything

unchanged, anyway) is the historical context,

which imposes a fundamental reference for the

architect in order to fi nd the balance and har-

mony in the implementation of the whole project

including its historic substance or the historic

substance of its surroundings. The main prob-

lem of the architectural actions is very often the

clush of several different aspects, which are a

side effect of the interference. It can be per-

fectly illustrated in the situation when ambitious

and creative designers face the law about the

protection of monuments, which is especially

common in Poland (due to the little clarity of the

rules for the administrative enforcement of the

protection), the subordination protection of his-

torical objects populist political objectives (gov-

ernment) or private commercial aspirations of

Zachodnia pierzeja Starego Rynku w Bydgoszczy, makieta, aut. Arleta Twardowska, praca dyplomowa magisterska


10

Zachodnia pierzeja Starego Rynku w Bydgoszczy, (od góry) przekrój, PZT, aut. Arleta Twardowska, praca dyplomowa magisterska


10

zabytków populistycznym celom politycznym

(władze) bądź komercyjnym dążeniom prywat-

nych inwestorów1, odciskające swoje piętno

na aplikacji założeń doktrynalnych. Owe za-

łożenia wymagające skupienia uwagi na ry-

sie historycznym, stratygrafi i czyli badaniach

nawarstwień poszczególnych epok lub ko-

lejnych działań historycznych użytkowników

detalu, autentyczności i zgodności substancji

(np. pod kątem zachowania bezpieczeństwa

obiektu – reakcje chemiczne) stają się w sy-

tuacji opisanej wyżej rywalizacji elementami

niedoszacowanymi, często nie na nich – nie-

stety – skupia się uwaga decydentów i pro-

jektanta.

Pomocne architektowi w badaniach i po-

dejmowaniu decyzji projektowych, a także

wymagane przepisami prawa jest stanowi-

sko konserwatora zabytków. Przygotowanie

the investors1, who want to mark their applica-

tion of doctrinal principles. These assumptions

require focus on the historical outline, stratig-

raphy or layers of the studies of the particular

periods or subsequent user actions regarding

the historical detail, authenticity and consist-

ency of the substance (for instance in terms of

the safety, such as chemical reactions). All ele-

ments mentioned above are unfortunatelly very

often not taking into consideration by decision

makers and architects, who rarely put the prop-

er attention, often having a problem on getting

the whole picture.

Each architect when making the research

and then taking decisions about the design has

to take into consideration several aspects, which

are very helpful and often required by law. The

process of architect’s preparation must include

the dialogue with the conservator. Since, one

Adaptacja wybranych obiektów Cukrowni Żnin SA, wizualizacja, aut. Magdalena Ziółkowska, praca dyplomowa inżynierska


10

architekta musi obejmować przygotowanie

go do sytuacji podjęcia dialogu z konser-

watorem i próby – przynajmniej ze strony

architekta – uniknięcia skażonego niewłaści-

wą interpretacją doktryny relacji, tak częstej

w Polsce, w której środowisko zajmujące

się opieką nad zabytkami upatruje w archi-

tektach dewastatorów, w sobie widząc rolę

obrońców. To absurdalne założenie, tak czę-

sto obecne w praktyce zawodowej, powoduje

bowiem najczęściej to, że ostatecznie do gło-

su w procesie ingerencji w zabytek dochodzą

nie kwestie naukowe i historyczne, lecz siła

decyzyjna, która pozostaje poza architektem

i nawet poza konserwatorem. Stanowisko kon-

serwatora przygotowane w duchu wspólnego

wysiłku ukierunkowanego na ochronę tego, co

(najbardziej) wartościowe, oparte o uzyskane

wcześniej informacje historyczne obiektu,

of the most important roles is the function of

the conservator. During the conversation, the

architect has to be prepared to avoid contami-

nated misinterpretation of the very frequent and

common in Poland doctrine, where the people

involved in the care of historical objects look at

the architect as on destroyers and play the role

of defenders. This absurdalassumtion, very

common found in the professional practice, re-

sults in the situation where nobody really con-

sider the scientifi c and historical matters but

focus on the power of decision makers. In this

way, the architect together with the conservator

stays beyond. The position of the conservator

prepared in the spirit of a common efford fo-

cused on the protection of what (the most) val-

uable, based on previously obtained historical

information object supported by the procedure

laid down under the provisions of the Act from

Adaptacja wybranych obiektów Cukrowni Żnin SA, makieta, aut. Magdalena Ziółkowska, praca dyplo-mowa inżynierska


10

wsparte procedurą określoną na podstawie

przepisów ustawy z dnia 23 lipca 2003 r.

o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami

powinno wygenerować zalecenia konserwa-

torskie. Ów istotny dokument ułatwia archi-

tektowi postępowanie w przypadku plano-

wanych prac budowlanych przy zabytkach

nieruchomych wpisanych do rejestru2. „Zale-

cenia konserwatorskie pełnią podwójną rolę

– uściślają zakres ochrony konserwatorskiej

zabytkowego obiektu oraz określają kierunki

działania w związku z planowanym zamie-

the 23rd of July 2003 about the protection and

conservation of monuments should generate

recommendations for conservation. This is a

very important document, which helps the ar-

chitect in proceering the project in the case of

planned construction work on the monuments

listed in the monuments register list2. “Conser-

vations recommendations dual role – specify

the scope of the protection of ancient building

conservation and determine courses of ac-

tion in connection with the planned investment

process, because practically only in this case

Adaptacja wybranych obiektów Cukrowni Żnin SA, elewacja, aut. Magdalena Ziół-kowska, praca dyplomowa inżynierska


10

rzeniem inwestycyjnym, bo praktycznie tylko

w tym wypadku są potrzebne”3. Rola urzędu

konserwatora zabytków jest niezwykle istot-

na, ponieważ oprócz wytyczenia zaleceń

konserwatorskich ostatecznie również bierze

on czynny udział w zatwierdzeniu gotowego

opracowania projektowego.

W postępowaniu z tkanką historyczną po-

mocna jest samodyscyplina i skromność twór-

cy – dystans do własnej roli twórcy. Wspo-

mniany już wyżej aspekt ambicjonalny musi

być pod kontrolą wypracowanego aparatu

they are needed”3. The role of the conserva-

tor’s offi ce is extremalyimportant since despite

of he does the delineation of recommendation

to the conservation, he also takes an active

part in the approval of the fi nal development of

the project.

When dealing with the historical tissue the

creator’s discipline and modesty is a crucial is-

sue. The already mentioned before ambitious

aspect must be under the control during the

whole process of the evaluation, when the ar-

chitect himself keeps a tight rein on the quality

Adaptacja wybranych obiektów Cukrowni Żnin SA, (od góry) PZT, rzut przyziemia, aut. Magdalena Ziółkowska, praca dyplomowa inżynierska


10ewaluacyjnego, w ramach którego architekt

sam utrzymuje w ryzach jakość rozwiązań do-

tykających substancji historycznej. Taki proces

oczyszczenia, daje podwaliny do poszukiwa-

nia rozwiązań adekwatnych w historycznym

kontekście, bo przecież najpierw architekt

musi zrozumieć obiekt, w który ingeruje, do-

piero potem tworzyć dla tego obiektu (a nie dla

siebie czy też obok obiektu).

Przedmiot projektowanie konserwatorskie

zderza kluczowe postulaty Karty Weneckiej4

pouczające o konieczności zachowania au-

tentyzmu i integralności, z współczesnymi

zabiegami niezbędnymi niekiedy do wykona-

nia stosownych adaptacji udostępniających,

czy też ożywiających historyczny obiekt przez

wprowadzenie przekształceń i uzupełnień po-

trzebnych w dzisiejszym świecie5. Kluczowe

w tym kontekście staje się motto „pomiędzy

zabytkiem a nową częścią musi panować naj-

zupełniejsza harmonia artystyczna”6.

Ingerencja sama w sobie nie jest nigdy

złem – jest naturalną częścią życia zabytku (in-

gerencją są przecież także prace zabezpiecza-

jące!). Złem stają się niewłaściwie przeprowa-

dzone działania projektowe albo niewłaściwie

sformułowane wytyczne konserwatorskie. Brak

podjęcia działań wobec zabytku niszczejące-

go i narażenie go na całkowitą destrukcję jest

przecież sprzeczne z warunkami ochrony i mi-

sją zachowania historii dla przyszłych pokoleń.

Takie ignorowanie niekorzystnych procesów

jest również nieetyczne i deformuje wrażliwość

młodego człowieka, dostrzegającego piękno

obiektów tworzonych przez ubiegłe pokolenia.

Dokumenty doktrynalne podkreślają przecież

także wagę poczucia autentyczności, zgodnie

z czym użycie współczesnych środków wyrazu

projektowania konserwatorskiego, nieodtwa-

rzanie historycznych struktur, ale harmonijne

dopisywanie nowych, aprecjonujących sub-

stancję oryginalną jest w działaniach zacho-

wawczych – przy całej złożoności problemu

i dyskusyjności – dopuszczalne.

of the solutions, which affects the substance

of history. This kind of a purifi cation process

gives the foundation for seeking the suffi cient

solutions in the historical contex. Since, the

architect fi rst must understand the object he

works on, and afterwards he can start to cre-

ate for this particular object (and not for him-

self, his ambitions or other objects).

The key matters of the conservation design

are included in the Venice Charter for the Con-

servation and Restoration of Monuments and

Sites. In the Venice Charter4 architect fi nds a

bunch of proffesional standards for an interna-

tional framework regarding the concerns such

as preservation and restoration of histori-

cal buildings. In accordance with the Venice

Charter, the authenticy and integrity of mod-

ern treatments sometimes require complaince

with the appropriate adaptations or provide

stimulation of historical bulding by introducting

transformations and additions needed in to-

day’s world5. The motto “between monument

and the new part must be the fullest artistic

harmony”6 becomes a key in this context.

The interference in intself is never the evil

but a natural part of monuments’ life (for in-

stance, the protection is also a part of the inter-

ference). The evil lies in the improperly carried

out projects’ activities or improperly formulated

conservation guidelines. No action against the

decaying monument and exposure to the total

destruction of it is anything else like contradic-

tion of the conditions of protection and the mis-

sion of preserving history for future generation.

Furthermore, ignoration of all kind of the unfa-

vorable processes is unethical and destroys

the sensitivity of a human being, who wants to

see the beauty of the ancient objects created

by the past generations. Doctrinal documents

as well emphasize the importance of the sense

of authenticity, whereby the usage of modern

means of expression in conservational design,

unplayed historical structures, but harmony ap-

pend in the new original substance is accept-


10


Filipowicz P.: 2010, Rola zaleceń konserwatorskich w procesie inwestycyjnym realizowanym w obiekcie zabyt-

kowym w świetle oczekiwań projektanta i inwestora, Kurier Konserwatorski, 6/2010, str. 5.

Jankowski D., Soldani A.: 2004, Zabytki. Ochrona i opieka. Praktyczny komentarz do nowej ustawy, Zielona

Góra, str. 44.

Molski P.: 2009, Adaptacja – formy i uwarunkowania, Adaptacja obiektów zabytkowych do współczesnych funk-

cji użytkowych, praca zbiorowa pod red. Bogusława Szmygina, Lublin, str. 87.

Molski P.: 2008, Ingerencje w zabytkowe struktury a teoria konserwatorska – z doświadczeń w ochronie archi-

tektury obronnej, Współczesne problemy teorii konserwatorskiej w Polsce, praca zbiorowa pod red. Bogusła-

wa Szmygina, Lublin, str. 87.

Muczkowski J.: 2000, Ochrona zabytków, Kraków 1914. – za: B. Szmygin, Kształtowanie koncepcji zabytku i dok-

tryny konserwatorskiej w Polsce w XX wieku, Lublin, str. 53.

W kształtowaniu młodego pokolenia archi-

tektów sięgnąć trzeba do tradycji kultury Eu-

ropy, gdzie jedną z ambicji projektantów jest

podjęcie próby umiejętnego łączenia starego

z nowym. Twórca, szanując otoczenie, kreu-

je odbiór historycznych dekoracji, jak również

autorytatywnie, podkreśla wartości istniejącej

tkanki. Określa w ten sposób znaczenie jed-

noczenia się z obiektem, który w chwili bez-

pośredniego kontaktu projektowego jest dla

niego niczym nienaruszalne sacrum.

1 Molski (2008: 87) 2 Jankowski, Soldani (2004: 44) 3 Filipowicz (2010: 5) 4 Karta Wenecka – pełna nazwa: Międzynarodowa Kar-

ta Konserwacji i Restauracji Zabytków i Miejsc Zabyt-

kowych – międzynarodowa konwencja określająca

zasady konserwacji i restauracji zabytków architektu-

ry. Przyjęta została w 1964 przez II Międzynarodowy

Kongres Architektów i Techników Zabytków w Wenecji.

Karta Wenecka kontynuuje i precyzuje zasady ochrony

zabytków zawarte w Karcie Ateńskiej. 5 Molski (2009: 87) 6 Muczkowski (2000: 53)

able – with the whole complexity of the problem

– in the activities regarding conservation.

It is not possible to shape the young gen-

eration of architects without studying the cul-

tural tradions around Europe. One of the big-

gest challenges for designers within this area is

to sucsesfully combining the old with the new.

The architect with her all respect to the environ-

ment, creates a perception of historical deco-

ration, as well as emphasizes the the value of

existing elements. Accordingly, determining the

importance of uniting the property, which at the

time of a direct contact during the design proc-

ess is for the architect like a sacred inviolable.

1 Molski (2008: 87). 2 Jankowski, Soldani (2004: 44) 3 Filipowicz (2010: 5). 4 The Venice Charter – full name: International Charter

for Conservation and Restoration of Monuments and

Sites – an international convention setting out the prin-

ciples of conservation and restoration of architectural

monuments. Was adopted in 1964 by the Second In-

ternational Congress of Architects and Technicians of

Historic Monuments in Venice. The Venice Charter con-

tinues and clarifies the rules for the protection of monu-

ments contained in the Charter of Athens. 5 Molski (2009: 87). 6 Muczkowski (2000: 53).


Model jako element

procesu projektowegoModel as an e lement

of des ign process11Amabela Dylla

Model w architekturze pełnił ważną funkcję

już w odległych czasach. Pierwsze modele po-

wstawały w Starożytnym Egipcie i miały zna-

czenie symboliczne. W związku z silnym wpły-

wem sztuk pięknych na edukację w dziedzinie

architektury przez lata pełniły rolę drugorzęd-

ną względem rysunku odręcznego. Dopiero

w końcu XIX w. Antonio Gaudi zaczął używać

modelu jako środka do rozwijania i kształtowa-

nia idei w zakresie konstrukcji oraz architektu-

ry. Wraz z narodzinami modernizmu wzrosło

znaczenie modelu w procesie projektowym,

natomiast w szkole Bauhausu był traktowany

jako integralny składnik edukacji i praktyki ar-

chitektonicznej. Od tego czasu model stanowił

integralną część procesu architektonicznego

aż do lat 90tych, gdy wraz z rozwojem kompu-

terowych technologii cyfrowych jego pozycja

została zagrożona. Jednak, mimo dostępno-

ści i użyteczności modeli cyfrowych model

wciąż gra ważną rolę w procesie rozwoju my-

śli projektowej.

Ze względu na funkcję wyróżnia się różne

rodzaje modelu. Są to modele terenu, modele

objętościowe (budynków) oraz modele spe-

cjalne1. Jednak istotne jest to, że każdy z ro-

dzajów wymienionych modeli stanowi część

procesu projektowego, ponieważ model jest

materiałem, który można zmieniać i kreować.

Model has played an important role al-

ready in distant times. First models were cre-

ated in Ancient Egypt and had a symbolic

meaning. Due to the strong infl uence of arts

in education in the fi eld of architecture model

played a secondary role to the handmade

drawing.

Only in the end of XIX century Antonio

Gaudi began to use model as a tool for de-

veloping and forming the idea in the range of

structure and architecture. With birth of mod-

ernism the importance of model in the design

process has increased, whereas at the Bau-

haus school was treated as an integral ele-

ment of architectural education and practise.

Since that time it was the integral part of archi-

tectural process until the ‘90s, when with the

development of digital techniques his position

has been compromised. However, despite the

accessibility and usability of digital models,

the model still plays an important role in the

development of design thinking.

Due to the function we can specify diverse

kinds of model. These will be: terrain models,

volume models and specialistic models1. How-

ever it is important that each of these mod-

els is a part of design process, becouse the

model is a material which can be transformed

and changed. The design process itself can


11

Studenci biorący udział w warsztatach i Fernando Menis | Students taking part in workshop with Fernando Menis

Sam proces projektowy możemy podzielić na

trzy etapy: etap wstępny, gdzie mamy do czy-

nienia z modelem koncepcyjnym, etap rozwo-

ju projektu gdzie występuje „model do pracy”

oraz etap trzeci – prezentacja projektu, gdzie

model pełni funkcję komunikacji pomiędzy

myślą architekta a odbiorcami projektu.

Model koncepcyjny jest wykonaną w spo-

sób spontaniczny kompozycją, która z łatwo-

ścią może zostać przetworzona. Modele robo-

cze są zazwyczaj oszczędne i proste w formie,

gdyż służą jedynie do oceny pomysłu. Pozwa-

lają na poszukiwanie inspiracji i nowe spo-

strzeżenia poprzez użycie prostych technik,

elastycznych materiałów i gry światła.

Modele właściwe, czy inaczej modele do

pracy, bazują na modelu koncepcyjnym. Nie

be divided into three stages: an initial stage,

where we use conceptual model, develop-

ment project stage, where there is a ‘model

for work’ and the third stage – presentation of

project, where the model is the tool of com-

munication between architect’s thought and

project’s recipients.

The conceptual model is a composition,

made in spontaneous way, which easily can

be transformed. These models have usually

very simple form, since they are used only for

an evaluation of the idea. They allow to search

for an inspiration and new observations by us-

ing simple techniques, fl exible materials and

light.

Volume models – models for work – are

based on conceptual ones. They don’t have


11

Makieta w ostatecznej formie na podkładzie betonowym | Final model on the concrete base

mają jeszcze określonej ostatecznej formy,

ale pozwalają odkryć formalne i przestrzenne

wartości projektu z większą dokładnością. Ich

forma oraz związek pomiędzy wnętrzem a ze-

wnętrzem budynku są dokładniej zdefi niowane.

Podczas gdy model koncepcyjny skupia się na

generalnym kształcie bryły zewnętrznej, model

do pracy jest bardziej dopracowany w zakresie

elewacji i dachów. Jeśli taki model jest zrobiony

z odpowiednich materiałów oraz z wystarcza-

jącą dokładnością i starannością, może pełnić

funkcję modelu reprezentacyjnego.

yet the specifi ed form but they help to discov-

er formal and spatial values of project. Their

form and relations between interior and exte-

rior of building are better defi ned. While the

conceptual model is focused on general outer

shape, model for work is better worked on in

the range of elevations and roof plans. If such

model is made of right materials and with suf-

fi cient accuracy and diligence it can replace

also representing model.

Representional model shows the project

in its fi nal form. Usually is made for the spe-


11

Fragment wnętrza makiety | Fragment of model’s interior

Model przeznaczony do prezentacji uka-

zuje projekt w ostatecznej formie. Zazwyczaj

powstaje w ściśle określonym celu – do kon-

kursu, jako element projektu studenckiego lub

dla inwestorów publicznych lub prywatnych.

Z makietą podkładu topografi cznego lub ist-

niejącej tkanki otaczającej dany obiekt może

przedstawiać fragment większej przestrzeni

i określać sposób „wpisania się” w nią.

Model jest narzędziem do odkrywania

i poszukiwania rozwiązań architektonicznych.

Jednym z najważniejszych powodów, dla któ-

rych model powinien być częścią każdego

procesu projektowego jest rozumienie archi-

tektury przez oglądanie formy w jej fi zycznej

przestrzeni. Ta przestrzenna prezentacja po-

zwala projektantowi na interakcje bezpośred-

nio z modelem.

Chcąc przybliżyć istotę modelu Katedra Ar-

chitektury zorganizowała warsztaty tworzenia

cifi c purpose – for a competition, as an ele-

ment of student’s project or for public or pri-

vat investors. Together with model of terrain

and sourroundings can present a fragment of

larger space and defi ne the way of „writing

into” it.

Model is a tool for discovering and saerch-

ing for architectural solutions. One of the most

important reasons for which the model should

be the part of every design proces, is under-

standing architecture by observing form in its

physical space. This spatial presentation al-

lows the designer to interact directly with the

model.

To bring the essence of the model The

Department of Architecture organized work-

shops for students of second year of Archi-

tecture. The workshop focused on the execu-

tion of model of Concert Hall in Toruń, which

project was chosen as a result of competi-


11makiety w ramach zajęć ze studentami II roku

Architektury. Warsztaty dotyczyły wykonania

modelu Sali Koncertowej, której projekt został

wybrany w wyniku konkursu zorganizowa-

nego w 2009 r. przez Urząd Miasta Torunia.

Zwycięski projekt zaproponowało hiszpańskie

biuro Menis Arquitectos. W wyniku nawiąza-

nej współpracy z Fernando Menisem studenci

mieli za zadanie stworzyć makietę obecnie po-

wstającego obiektu w Toruniu. Projekt ma zło-

żoną – rzeźbiarską formę. Fakturą i kolorysty-

ką nawiązuje do gotyckiego charakteru miasta.

Obiekt ma charakter wielofunkcyjny ponieważ

miasto przewiduje, że będzie on siedzibą róż-

norodnych aktywności: przedstawień teatral-

nych, koncertów muzyki klasycznej i rozrywko-

wej, pokazów fi lmowych czy targów i wystaw.

Skomplikowana forma wymagała wyboru

odpowiedniego materiału i technologii powsta-

nia makiety. Po kilku próbach zdecydowa-

no się na zastosowanie pianki – euroduru.

Z komputerowego modelu wyodrębniono kilka-

dziesiąt przekrojów, które następnie stanowiły

szablony do wycięcia z pianki. Po sklejeniu

ich ze sobą powstał model o wymiarach pod-

stawy 100 × 150 cm. Tak powstała makieta

zostanie zaprezentowana na wystawie orga-

nizowanej przez czasopismo Murator z okazji

jego 30-lecia.

Głównym celem zorganizowanych warsz-

tatów było podkreślenie wagi modelu w pro-

cesie projektowania architektonicznego oraz

przybliżenie idei projektu. Mimo, że przezna-

czenie modelu ma funkcję czysto reprezen-

tacyjną, sam proces powstawania pozwolił

studentom na wniknięcie w proces przybliżeń

wstępnych faz projektowych zespołu autor-

skiego Menisa, spojrzenia na projektowany

budynek z perspektywy tworzącego go. Za-

poznanie się z jego strukturą, skalą oraz zgłę-

bienie charakteru jego złożoności.

1 Knoll, Hechinger (2006: 13)

tion organized by City of Toruń in 2009. The

winning project was proposed by spanish

architectural studio: Menis Arquitectos. As

a result of cooperation with Fernando Menis

students were asked to create the model of

presently being built object. The project has

complex, sculptural form. It’s texture and

color refers to the Gothic character of the

city. The object has a multifunctional charac-

ter becouse the city plans there diverse ac-

tivities, such as: theater performances, clas-

sical and entertainment concerts, fi lm shows

and exhibitions.

The complicated form required selec-

tion of proper material and technology. After

several attemps is has been decided to use

‘eurodur’ material. From digital model dozens

of sections has been isolated, to be used as

templates to be cut out of the material. After

joining them with each other the model has

been made. Its base had dimensions 100 ×

150 cm. The model will be presented on exhi-

bition organized by the Murator magazine on

its 30th anniversary.

The main objective of workshop was to

highlight the importance of model in architec-

tural design process. Although the purpose

of the model is a purely representational, the

process itself allowed the students to pene-

trate into process of every design stage made

by Menis design team, see the designing build-

ing from the prospective of one’s creating it.

getting familiar with its structure, scale and ex-

plore the nature of its complexity.

1 Knoll, Hechinger (2006: 13)


11L i teratura / L i terature

Di Criss, Mills B.; Designing with Models : A Studio Guide to Architectral Process Models.

Knoll W., Hechinger M.; 2006, Architectural models. Construction Techniques, Deutsche Verlags – Anstalt,

Munich.

Zell, M.; 2008, The Architectural Drawing Course, ABE, Warszawa.


Przestrzeń

jako nośnik dyskursuSpace as a vessel

of discourse 12Robert Barełkowski

Uczelnie na całym świecie rywalizują na

dokonania, które są analizowane przez roz-

maite niezależne instytucje. Ta trudna do zwe-

ryfikowania procedura, w której zazwyczaj

przyjmuje się wybrane kryteria, nie zawsze

dające najbardziej optymalny obraz rzeczy-

wistego potencjału naukowego w przypadku

pojedynczej jednostki, są ze statystycznego

punktu widzenia dokładne, gdy analizuje się

większą ilość uczelni. Choć problematyka kon-

fi guracji przestrzennej struktury uniwersytetów

nie była dotąd obszernie analizowana w taki

sposób, by można było precyzyjnie określić ty-

pologie struktur przestrzennych uniwersytetów,

to nie oznacza to, że poszczególne jednostki

ten przestrzenny aspekt bagatelizują. Inte-

resującą obserwacją jest to, że owe „wiodą-

ce” uczelnie tworzą struktury autonomiczne,

urbanistyczne kompleksy zbudowane najczę-

ściej ze składowych, które można by nazwać

quasi miejskimi.

Konstrukcja przestrzenna uniwersytetu nie

jest kwestią pozostawianą przypadkowi – uwa-

ża się bowiem, że środowisko przestrzenne

wpływa w sposób znaczący na to, jaki poten-

cjał dana jednostka generuje1. Nie jest deter-

minantą, nie tworzy uwarunkowań, które eli-

minują kreatywność i atmosferę sprzyjającą

wytwarzaniu wiedzy, ale nie jest też czynni-

Universities around the world compete for

achievements that are analyzed and evalu-

ated by various independent institutions. This

is a procedure diffi cult to verify, with imposed

set of predetermined criteria, not always giv-

ing the most optimal view of the real potential

in the case of a single scientifi c unit, however

from a statistical point of view it proves to be

accurate when analyzing a larger number of

universities. Although the issue of the spatial

confi guration of universities was not so far

been extensively analyzed in such a way as to

be able to precisely defi ne typologies of spatial

structures of universities, this does not mean

that individual units underestimate the impact

spatial aspect has on the identity of a univer-

sity. An interesting observation is that these

“leading” universities form the structure of au-

tonomous, urban complexes, built mostly with

components that can be called quasi-urban.

Structural framework of the university is

not a matter left to chance. It is believed that

the built environment affects potential the sci-

entifi c unit generates in a signifi cant way1. It is

not determinant, it does not create conditions

that eliminate creativity and an atmosphere

encouraging the production of knowledge, but

it must be taken as a primary factor, confi rmed

by historical myths generated by spatial infl u-


12

kiem drugorzędnym, co potwierdzają choćby

przestrzenne mity historycznych ośrodków

akademickich takich, jak Kraków, Heidelberg,

Coimbra czy Oxford. W wymienionych ośrod-

kach studenci często podejmują naukę ze

względu na to, że całe miasto przesycone jest

atmosferą sprzyjającą życiu akademickiemu,

a także że posiada odpowiednią infrastrukturę

to życie obsługującą – czy będzie to sfera kul-

turalna czy rozrywkowa2.

Jakość przestrzeni uczelni budowana

jest w zróżnicowanych skalach, z których

najłatwiej opanowywać te najmniejsze, ale

też i one najmniejszy mają wkład w konstru-

owaniu owej atmosfery – choć z naukowego

punktu widzenia są może najistotniejsze, bo

dostarczają „twardej” infrastruktury uczel-

nianej (np. laboratoria)3. Kolejną skalę two-

rzą pojedyncze budynki, nie tylko oferujące

zamknięte przestrzenie, w których przepro-

wadzany jest proces edukacyjny, ale same

będące aktywnymi obiektami – uczącymi

ence universities such as Krakow, Heidelberg,

Coimbra and Oxford have. Students often de-

cide to start their education in these centers

due to the fact, that the entire city is saturated

with an atmosphere conducive to academic

life, and it has the appropriate infrastructure

that supports this specifi c life – be it cultural or

entertainment area2.

The quality of the university is being built at

different scales, the smallest being the easiest

to master, but respectively they have the small-

est contribution to the creation of this atmos-

phere – though for scientifi c community they

are perhaps the most needed and basic, be-

cause they provide „hard” school infrastructure

(eg laboratories)3. Another form a single scale

buildings, not only offering closed spaces where

the educational process is performed, but

which are themselves active objects – teaching

others the culture of space, understanding the

quality of space, appreciation of its impact on

comfort and other human activity4. It is worth

Regionalne Forum Naukowo-Badawcze (RFNB), szkic wstępny bryły, aut.: R. Barełkowski


12

kultury przestrzeni, rozumienia jakości prze-

strzeni, doceniania jej wpływu na komfort

pracy i innych aktywności człowieka4. Warto

tu zwrócić uwagę na to, że budynki te nie-

koniecznie są stricte uczelnianymi – bardzo

często to obiekty wielofunkcyjne, sportowe,

kultury czy choćby prozaiczne dormitoria,

których wysoka jakość jest niezbędna, by

tworzona w uniwersytecie intelektualna elita

nabyła przekonania, że tą elitą jest. Następną

skalę tworzą przestrzenie publiczne i półpu-

bliczne, ich jakość, wypełnienie małą archi-

tekturą sprzyjające interakcjom i wzmacnia-

jące różnorakie elementy misji uniwersytetu.

Ostatnią skalę tworzy kompozycja całego

układu, preferencyjnie kampusu. Psycholo-

giczne aspekty percepcji przestrzeni powo-

dują, że studiowanie w mieście, przebywanie

to note that these buildings are not necessarily

strictly of scientifi c purpose – very often these

are multi-purpose facilities, sports, culture, or

even mundane dormitories, where high quality

is essential to assure that academic environ-

ment is the place creating the intellectual elite

is truly being born. The next scale form and

semi-public spaces, their quality, their fi lling

with small architectural fi ttings that encourage

interaction and solidify the various elements

of the mission of the university. The fi nal scale

creates a composition of the entire system,

preferentially campus. Psychological aspects

of the perception of space mean that studying

in the city, staying permanently in vibrant tissue

of ordinary urban life has its advantages, but

at the end it is not the optimal solution – an en-

clave isolating and protecting a student at the

RFNB, wizualizacja, proj.: R. Barełkowski z zespołem


12

na stałe w tkance tętniącej zwykłym życiem

ma wprawdzie swoje zalety, ale nie jest do

końca optymalnym rozwiązaniem – enkla-

wą wytwarzającą opiekę nad studentem na

czas jego curriculum. Dopiero autonomiczna

struktura kampusu pozwala realizować zada-

nie kreowania miasta akademickiego, prze-

strzeni, w której w miejsce osób goniących

do pracy lub z powrotem do domu pojawia-

ją się osoby prowadzące naukowy dyskurs,

niekiedy przerywany elementami studenckiej

rozrywki. Taką atmosferę kampusu tworzy się

często w pewnym wyodrębnieniu od miast,

jak na przykład w Stanford, w Kyoto, w San

Jose, niekiedy obok miasta, w specyfi cznym

sprzężeniu, jak w Montrealu, a jeszcze innym

razem w samym sercu miasta jak w przypad-

ku Singapuru czy Oxfordu.

time of its curriculum. Only autonomous struc-

ture of the campus allows the city to pursue the

task of creating an academic space in which

places dedicated to people chasing their daily

routines and work or other common duties are

replaced by places dedicated to those engaged

in scientifi c discourse, sometimes mixed with

elements of academic entertainment. Such an

atmosphere campus frequently acquires by be-

ing detached from the core of hosting city, as

may be seen in examples at Stanford, Kyoto,

San Jose, sometimes within the city, but in au-

tonomous district, as in Montreal, and yet an-

other time in the heart of the city or making the

city itself as respectively in the cases of Singa-

pore and Oxford.

Campus UTP in Fordon is one of those

unique locations in Poland with a huge poten-

RFNB, wizualizacja, proj.: R. Barełkowski z zespołem


12

Kampus UTP w Fordonie jest jedną z wy-

jątkowych lokalizacji uczelnianych w Polsce,

mających ogromny potencjał wymagający jed-

nakże dopełnienia przestrzeni zarówno obiek-

tami, jak funkcjami, których na razie jeszcze

cały czas brakuje przy ul. Kaliskiego. Choć

kampus rozwija się i uzyskał przez ostatnie

kilkanaście lat nowe budynki, to zabrakło

całościowego spojrzenia na potrzeby uczel-

ni, poszczególne powiązania przestrzenne,

funkcjonalne, zabrakło pełnego zrozumienia

infrastruktury służebnej. To zadanie, na tę

chwilę w skromnej postaci koncepcyjnej, pod-

jęła z inicjatywy dziekana WBAiIŚ Katedra

Architektury.

Podstawowe założenie koncepcji to bi-

lans aktualnej substancji kubaturowej, bilans

potrzeb najistotniejszych, by kampus stał się

tial, however, requires the completion of both

objects as well as functions, which it is still

lacking at Kaliskiego st. Although the cam-

pus is growing and has obtained new build-

ings over the last few years, it lacked a holis-

tic long-perspective view of the needs of the

university, its individual spatial links, functional

connections, lacking a full understanding of

the menial infrastructure. This task, at this

moment in a modest conceptual form, has ex-

ploited the initiative of the Dean of the Depart-

ment of the Faculty of Architecture, Civil and

Environmental Engineering.

The basic premise is derived from the

balance of current substance, balance of the

most important needs, and established direc-

tion to transform the label of campus into fully

developed academic space to exploit as much

RFNB, schemat rzutu parteru, proj.: R. Barełkowski z zespołem


12

nim nie tylko z nazwy, ale i ze względu na po-

tencjał przestrzenny Koncepcja uwzględnia

zaprojektowany i prezentowany już w publi-

kacjach projekt budynku laboratoryjnego5, ale

tworzy istotniejszą część kampusu – jego bra-

mę i zarazem wizerunkową część – roboczo

nazywane Regionalnym Forum Naukowo-Ba-

dawczym, które w zamyśle ma być miejscem

integracji życia uczelnianego z życiem spo-

łeczno-gospodarczo-kulturowym regionu ku-

jawsko-pomorskiego.

Koncepcja stanowi ewolucję wielowarian-

towych analiz, oceny krytycznej i wstępnych

oczekiwań Uniwersytetu Technologiczno-Przy-

rodniczego, kumuluje zróżnicowany wieloraki

program w jednej kubaturze centralnie ulokowa-

nej pomiędzy budynkiem nr 2, a Regionalnym

Centrum Innowacji (RCI). Domyka i organizuje

as possible the spatial potential. The architec-

tural concept takes into account the already

designed laboratory building5, yet presented

in publications, but it creates a more important

part of the campus – the gate and at the same

time part of its complex identity (and brand) –

tentatively called the Regional Forum for Sci-

ence and Research, which is meant to be a

place for the integration of university life with

the socio-economic and cultural life of Cuyavi-

an region.

The concept is an evolution of the multi

variant analysis, critical evaluation and initial

expectations of the University of Technology

and Life Sciences, accumulates multiple di-

verse programs in one volume of the centrally

located building between the existing building

no. 2, and the Regional Center for Innovation

RFNB, schemat trzeciej 2 piętra, proj.: R. Barełkowski z zespołem


12

przestrzenie publiczne tworząc serię bardziej

kameralnych i sprofi lowanych pod względem

użytkowania przez studentów placów.

Projekt opracowywany był przez zespół w skła-

dzie:

Kierownik projektu:

prof. dr hab. inż. Adam Podhorecki, dziekan

Projektant generalny:

dr hab. inż. arch. Robert Barełkowski

Projektanci:

Katarzyna Barełkowska, mgr inż. arch.

Piotr Brzeziński, mgr inż. arch.

Leszek Chlasta, mgr inż. arch.

Jan Janusz, mgr inż. arch.

Przy współpracy:

Robert Łucka, mgr inż. arch.

Justyna Sobczak-PIąstka, dr inż.

(RCI). It closes and organizes public spaces

by a series of more intimate and functionally

profi led squares.

The project was developed by a team com-

posed of:

Project Director:

prof. dr hab. inż. Adam Podhorecki, Dean of the

Faculty

Principal Architect:

dr hab. inż. arch. Robert Barełkowski

Architects:

Katarzyna Barełkowska, mgr inż. arch.

Piotr Brzeziński, mgr inż. arch.

Leszek Chlasta, mgr inż. arch.

Jan Janusz, mgr inż. arch.

Collaboration:

Robert Łucka, mgr inż. arch.

Justyna Sobczak-PIąstka, dr inż.

RFNB, elewacja południowa, proj.: R. Barełkowski z zespołem


12


Barełkowski, R.: 2005, Symbioza teorii i praktyki w architekturze, in L. Zimowski (ed.), Architektura Urbanizm

Studia, Wydawnictwo Uczelniane WSG / Ośrodek Wydawnictw Naukowych, Bydgoszcz – Poznań, 153-155.

Barełkowski, R.: 2007, Ogród wiedzy i umiejętności. Kampusy uniwersyteckie i ich kontekst miejski, Presenta-

tion in the SPA series of lectures, Urząd Miasta Bydgoszczy, Bygdoszcz.

Barełkowski, R.: 2012, Myślenie o przyszłości <Thinking about the future>, in R. Barełkowski (ed.), Formowanie

wyobraźni, <Shaping Imagination>, Uniwersytet Technologiczno-Przyrodniczy w Bydgoszczy, Wydawnic-

two Exemplum, Poznań, 146-157.

Dara-Abrams, D.: 2005, Architecture of Mind and World: How Urban Form Infl uences Spatial Cognition, Cogni-

tive Studies, Carleton College, Northfi eld.

Halsband, F.: 2005, Campuses in Place, Design Observer, 3/2005, Hamden, 4-11.

Watch, D. D.: 2001, Research Laboratories, John Wiley and Sons, New York.

1 Dara-Abrams (2005: 17-18). 2 Halsband (2005: 5-6). 3 Barełkowski (2007). C.f. Barełkowski (2005). 4 Watch (2001: 4-6). 5 Barełkowski (2012: 152-155).

1 Dara-Abrams (2005: 17-18). 2 Halsband (2005: 5-6). 3 Barełkowski (2007). C.f. Barełkowski (2005). 4 Watch (2001: 4-6). 5 Barełkowski (2012: 152-155).


L.p. / Pełen tytuł / autor (lub autorzy) / promotor / konsultanci

1. Koncepcja urbanistyczno-architektoniczna ośrodka sportów motorowych przy PZM w Bydgoszczy, Ma-

teusz Jarząbkiewicz, Piotr Wojcieszko, promotor dr hab. inż. arch. Robert Barełkowski, prof. ZUT, UTP,

projekt dyplomowy inżynierski, 2014.

2. Projekt Pawilonu Kultury w centrum Bydgoszczy, Mariusz Jaworski, promotor dr hab. inż. arch. Robert

Barełkowski, prof. ZUT, UTP, projekt dyplomowy inżynierski, 2014.

3. Alternatywna szkoła baletowa. Rozwiązania indywidualne z punktu widzenia użytkowników, inż. arch. Pau-

lina Sądej, promotor dr hab. inż. arch. Robert Barełkowski, prof. ZUT, UTP, konsultanci: mgr inż. arch.

Leszek Chlasta, projekt dyplomowy magisterski, 2014.

4. Wyszogród - Pawilon Słowiański z zagospodarowaniem dawnego grodu z Xi w. n.e. w Bydgoszczy, Michał

Dębski, promotor dr hab. inż. arch. Robert Barełkowski, prof. ZUT, UTP, projekt dyplomowy inżynierski,

2014.

5. Kształtowanie rozwiązania architektonicznego dla specjalistycznego programu funkcjonalnego. Nowa

siedziba Zakładu Medycyny Sądowej w Bydgoszczy, inż. arch. Anita Barnaś, promotor dr hab. inż. arch.

Robert Barełkowski, prof. ZUT, UTP, konsultanci: mgr inż. arch. Piotr Brzeziński, projekt dyplomowy magi-

sterski, 2014.

6. Projekt architektoniczno - urbanistyczny Studio Tańca w Toruniu, Daria Orłowska, promotor dr hab. inż.

arch. Robert Barełkowski, prof. ZUT, UTP, konsultanci: mgr inż. arch. Katarzyna Barełkowska, mgr inż.

arch. Piotr Brzeziński, projekt dyplomowy inżynierski, 2014.

7. Szkoła otwarta na lokalną społeczność, inż. arch. Monika Małek, promotor dr hab. inż. arch. Robert Bareł-

kowski, prof. ZUT, UTP, konsultanci: mgr inż. arch. Piotr Brzeziński, projekt dyplomowy magisterski, 2014.

8. Koncepcja architektoniczna modułowego budynku ekologicznego leśniczówki wraz z budynkiem gospodar-

czym na terenie Borów Tucholskich, Natalia Szmaglińska, promotor dr hab. inż. arch. Robert Barełkowski,

prof. ZUT, UTP, konsultanci: mgr inż. arch. Jan Janusz, projekt dyplomowy inżynierski, 2014.

9. Scena Kameralna Teatru Polskiego w zabudowie śródmiejskiej w Bydgoszczy, Mikołaj Sikorski, promotor

dr hab. inż. arch. Robert Barełkowski, prof. ZUT, UTP, konsultanci: mgr inż. arch. Leszek Chlasta, projekt

dyplomowy inżynierski, 2014.

10. Muzeum Węgla Kamiennego w Wałbrzychu, inż. arch. Marcelina Pończocha, promotor dr hab. inż. arch.

Robert Barełkowski, prof. ZUT, UTP, konsultanci: mgr inż. arch. Leszek Chlasta, projekt dyplomowy magi-

sterski, 2014.

Wykaz prac dyplomowych inżyniersk ich

i magistersk ich zamieszczonych w publ ikac j i


11. Hala tenisowa w przestrzeni rekreacyjno-sportowej w Inowrocławiu, Adam Tuszyński, promotor dr hab.

inż. arch. Robert Barełkowski, prof. ZUT, UTP, konsultanci: mgr inż. arch. Jan Janusz, projekt dyplomowy

inżynierski, 2014.

12. Koncepcja architektoniczna lokalu kulturalnego z funckajmi uzupełniajacymi – siedziba SARP w Bydgosz-

czy, Rafał Wierczuk, promotor dr hab. inż. arch. Robert Barełkowski, prof. ZUT, UTP, konsultanci: mgr inż.

arch. Piotr Brzeziński, projekt dyplomowy inżynierski, 2014.

13. Centrum sportu i rekreacji. Kształtowanie stref wypoczynku w tkance miasta Bydgoszczy, inż. arch. Rado-

sław Głowacki, promotor dr hab. inż. arch. Robert Barełkowski, prof. ZUT, UTP, konsultanci: mgr inż. arch.

Leszek Chlasta, projekt dyplomowy magisterski, 2014.

14. Koncepcja architektoniczno przestrzenna przystani wioślarskiej w Bydgoszczy nad Brdą, Katarzyna Le-

wandowska, promotor dr hab. inż. arch. Robert Barełkowski, prof. ZUT, UTP, konsultanci: mgr inż. arch.

Leszek Chlasta, projekt dyplomowy inżynierski, 2014.

15. Koncepcja tradycji miejsca. Rola pierzei zachodniej w kształtowaniu oblicza Starego Rynku w Bydgoszczy,

inż. arch. Arleta Twardowska, promotor dr hab. inż. arch. Robert Barełkowski, prof. ZUT, UTP, projekt dy-

plomowy magisterski, 2013.

16. Koncepcja adaptacji wybranych obiektów Cukrowni Żnin S.A. na nowe cele użytkowe, Magdalena Ziół-

kowska, promotor dr hab. inż. arch. Robert Barełkowski, prof. ZUT, UTP, konsultanci: mgr inż. arch. Anna

Trzebińska, projekt dyplomowy inżynierski, 2014.

inż. arch. Anita Barnaś

Marcin Białowąs

inż. arch. Paweł Buliński

Maciej Byczkowski

Joanna Czerniakiewicz

Michał Dębski

Marta Gaertig

inż. arch. Radosław Głowacki

Aneta Grodzicka

Natalia Jabłońska

Mateusz Jarząbkiewicz

Mariusz Jaworski

Marek Kaszewski

Monika Le Khac

Emilia Lemańczyk

Katarzyna Lewandowska

Paula Majcher

inż. arch. Monika Małek

Marta Mróz

Daria Orłowska

inż. arch. Marcelina Pończocha

Marta Rygasiewicz

Sebastian Sarnecki

inż. arch. Paulina Sądej

Mikołaj Sikorski

Bartosz Sulski

Natalia Szmaglińska

Artur Szóstakowski

Adam Tuszyński

Rafał Wierczuk

inż. arch. Arleta Twardowska

Piotr Wojcieszko

Magdalena Ziółkowska

Opublikowano projekty i prace następujących studentów/dyplomantów:

Documents

The Space of Vision and Matter