Οικονομική συγκυρία και χωροταξία του τουρισμού

1η Έκδοση: Ιούλιος 2011

Οικονομική συγκυρία και χωροταξία του τουρισμού

Σχεδιασμός εξωφύλλου: Κυριακή ΒογιατζήΦιλολογική επιμέλεια: Ροδάνθη ΠαπαδομιχελάκηΕπιστημονική επιμέλεια: Σοφία Αυγερινού-Κολώνια, Δημήτρης ΜέλισσαςΗλεκτρονική σελιδοποίηση: Ermis graphics

© 2011 ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ

ISBN 978-960-7860-94-1

Απαγορεύεται η μερική ή ολική αναδημοσίευση του παρόντος έργου καθώς και η αναπαραγωγή του με οποιοδήποτε μέσο χωρίς τη γραπτή άδεια του εκδότη, σύμφωνα με τις διατάξεις του Ελληνικού Νόμου (Ν. 2121/1993 όπως έχει τροποποιηθεί και ισχύει σήμερα) και τις διεθνείς συμβάσεις περί πνευματικής ιδιοκτησίας.

Εκδόσεις ΠΡΟΠΟΜΠΟΣΠατησίων 53, 10433 ΑθήναΤ: 210 5245264, F: 210 5245246E: propobos@propobos.grhttp://www.propobos.gr

5Π

ΕΡΙΕ

ΧΟ

ΜΕΝ

Α

Περιεχόμενα

ΠΡΟΛΟΓΟΣ 7

ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΙ

Ι. Πολύζος 9Σ. Ραυτόπουλος 11Π. Κοσμάκη 13Μ. Καλτσά 14Ν. Κανελλόπουλος 16

ΠΡΩΤΗ ΣΥΝΕΔΡΙΑ

S. GONZALES VARAS IBANEZ

Ο τουρισμός, η πολεοδόμηση και τα γκολφ στην Ισπανία 21Ρ. ΚΑΛΟΚΑΡΔΟΥ

Χαρακτηριστικά της τουριστικής δραστηριότητας στον ευρωπαϊκό και ελληνικό

χώρο: Η χωροταξική άποψη 25Ε. ΧΑΤΖΗΝΙΚΟΛΑΟΥ

Οι τουριστικές επενδύσεις παράμετρος για την αναθεώρηση του Ειδικού

Χωροταξικού Πλαισίου για τον Τουρισμό 35Γ. ΖΑΧΑΡΑΤΟΣ

Θέματα προς προβληματισμό για το Ειδικό Χωροταξικό Πλαίσιο

για τον Τουρισμό 42Γ. ΤΣΕΚΟΥΡΑΣ

Tουρισμός και ανάπτυξη – Χαρακτηριστικά και τάσεις σε διεθνές, ευρωπαϊκό και

εθνικό επίπεδο 45

ΠΕΡΙΕ

ΧΟ

ΜΕΝ

Α

6

ΔΕΥΤΕΡΗ ΣΥΝΕΔΡΙΑ

Μ. ΜΑΡΑΚΑ-ΡΩΜΑΝΟΥ

Το Ειδικό Χωροταξικό Πλαίσιο για τον Τουρισμό με το πρίσμα μιας τουριστικής

πολιτικής 51Π. ΖΕΪΚΟΥ

Το χωρικό πρότυπο τουριστικής ανάπτυξης και οι θέσεις-προτάσεις

του ΥΠΕΚΑ για την επίτευξη του σκοπού αυτού 57

ΕΛΕΥΘΕΡΕΣ ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΕΙΣ – ΣΥΖΗΤΗΣΗ 65

ΤΡΙΤΗ ΣΥΝΕΔΡΙΑ

Σ. ΑΥΓΕΡΙΝΟΥ-ΚΟΛΩΝΙΑ

Προϋποθέσεις και προτάσεις για ένα νέο Ειδικό Χωροταξικό Πλαίσιο για τον

Τουρισμό 81Μ. ΝΙΚΟΛΑΚΟΠΟΥΛΟΥ

Κριτική αποτίμηση του Ειδικού Χωροταξικού Πλαισίου για τον Τουρισμό – Ο

ρόλος του ΤΕΕ ως Τεχνικού Συμβούλου της Πολιτείας 96Π. ΛΟΥΚΑΚΗΣ

Οι δυνατότητες ανάπτυξης του τουρισμού στον ελληνικό χώρο – παράκτιο και

ορεινό 100Γ. ΠΙΤΤΑΣ

Η κριτική τοποθέτηση του ΞΕΕ για το Ειδικό Χωροταξικό Πλαίσιο για τον

Τουρισμό 104Κ. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ

Η ανάπτυξη των τουριστικών επενδύσεων και ο Σύνδεσμος Ελληνικών Τουριστικών

Επιχειρήσεων για τον τουρισμό 108Α. ΧΑΤΖΗΔΑΚΗΣ

Οι θέσεις του Συλλόγου Μηχανικών ΕΟΤ απέναντι στο θεσμοθετημένο Ειδικό

Χωροταξικό Πλαίσιο για τον Τουρισμό και το αίτημα αναθεώρησής του 113

ΕΛΕΥΘΕΡΕΣ ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΕΙΣ – ΣΥΖΗΤΗΣΗ 116

7

Πρόλογος

Το Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τον Τουρισμό θεσπίστηκε με την ΚΥΑ 24208/2009 (ΦΕΚ Β΄1138/2009) έπειτα από έναν έντονο διά-

λογο μεταξύ δημόσιας διοίκησης και αρμοδίων επιστημονικών και κοινωνικών φορέων που διήρκεσε δύο σχεδόν χρόνια. Πολύ σύντομα τέθηκε το ζήτημα της αναθεώρησής του στο μέτρο που η πολιτική ηγεσία, που προέκυψε από τις εκλογές του Σεπτεμβρίου 2009, δεσμεύτηκε για την εν τοις πράγμασι μη εφαρμογή του παραπάνω Ειδικού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού και τη θέσπιση ενός νέου.

Στο διάλογο αυτόν επιδιώκει να μετάσχει ο Τομέας Πολεοδομίας-Χωροταξίας του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, με τη διοργάνωση ημερίδας με θέμα: «Οικονομική Συγκυρία και Χω-ροταξία του Τουρισμού».

Οι ομιλητές και το κοινό εξέθεσαν τις απόψεις τους και επικέντρωσαν τους προβληματι-σμούς τους όσον αφορά στην ανάπτυξη ενός σύγχρονου βιώσιμου τουρισμού, ενταγμένου σε έναν συμμετοχικό ορθολογικό και διαδραστικό χωροταξικό σχεδιασμό.

Αποτελεί πλέον κοινό τόπο ότι η τουριστική ανάπτυξη δεν θα πρέπει να στοχεύει αποκλειστι-κά στην αύξηση των οικονομικών της μεγεθών, αλλά να εκφράζει επίσης την αδιάκοπη μέριμνα της Πολιτείας να μην τίθεται σε κίνδυνο το φυσικό και πολιτιστικό περιβάλλον. Οι στόχοι της βιώσιμης τουριστικής ανάπτυξης και της προστασίας του φυσικού περιβάλλοντος θα πρέπει να αλληλοσυμπληρώνονται και να εναρμονίζονται. Υπό την εκδοχή αυτή, ο χωροταξικός σχεδια-σμός για τον τουρισμό θα πρέπει να συνεκτιμά τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά κάθε μορφής οργά-νωσης του φυσικού ή ανθρωπογενούς χώρου. Ένας τέτοιος χωροταξικός σχεδιασμός θα πρέπει να αναδεικνύει και να προστατεύει το τοπίο, να αποτρέπει την άσκηση πιέσεων και απειλών προς τα μνημεία της φύσης και του πολιτισμού, να αποσαφηνίζει τις χρήσεις και να θέτει όρους και περιορισμούς στη χωροθέτηση και στη δόμηση των τουριστικών μονάδων.

Εν τέλει η διαμόρφωση των στόχων και κατευθύνσεων του τουρισμού οφείλουν να εντάσσο-νται σε ένα σχεδιασμό, που για να είναι βιώσιμος οφείλει να οριοθετείται με γνώμονα τη θέση του ανθρώπου στο περιβάλλον.

Ιδιαίτερες ευχαριστίες οφείλονται για την υποστήριξη του έργου της οργανωτικής επιτροπής στους υποψήφιους διδάκτορες ΕΜΠ, Μάνο Σκούφογλου, Γιάννη Σπυρόπουλο και Αναστασία Τουφεγγοπούλου, καθώς και στη διοικητική υπάλληλο Πένυ Μπουτσικάκη.

Ιούνιος 2011 Σ. Αυγερινού-Κολώνια, Δ. Μέλισσας

ΕΜΠ

9Χ

ΑΙΡ

ΕΤΙΣ

ΜΟ

Ι

Ι. ΠΟΛΥΖΟΣ Αντιπρύτανης ΕΜΠ

Καλή σας μέρα. Ως μέλος της απερχόμενης Πρυτανείας του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνεί-ου, θα ήθελα να χαιρετήσω και να συγχαρώ την κα Τόνια Μωροπούλου ως μέλος της νέας

Πρυτανείας. Θα ήθελα να ευχαριστήσω ιδιαίτερα τον Πρόεδρο του ΕΟΤ, κ. Νικόλαο Κανελλόπουλο, τη

Γενική Γραμματέα Χωροταξίας και Αστικού Περιβάλλοντος, κα Μαρία Καλτσά, και, ιδιαίτερα, τη Σχολή Αρχιτεκτόνων και τον Τομέα Πολεοδομίας γι' αυτή την ωραία πρωτοβουλία.

Ξεκινώντας θα ήθελα να αναφερθώ σε τρία σημεία. Ένα πρώτο σημείο αισιοδοξίας, είναι ο ρόλος του ιστορικού κτηρίου της Πρυτανείας και

γενικά του Πολυτεχνείου σε αυτό το σημείο της πόλης. Ένας ρόλος εκπαιδευτικός και πολιτιστι-κός, που νομίζω ότι όλο και περισσότερο θα ισχυροποιείται. Πιστεύω ότι είναι λειτουργικό να υπάρχει ένα αναβαθμισμένο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, ένας σημαντικότατος πόλος στην καρδιά της πόλης, με το αναβαθμισμένο «Ακροπόλ» δίπλα και με ένα μέρος του πρώτου Τεχνο-λογικού Ιδρύματος της χώρας, ως σημείο απόληξης πεζών και μέσων σταθερής τροχιάς, που ενώνει το σύγχρονο μουσείο της Ακρόπολης με αυτό τον αναβαθμισμένο πόλο. Νομίζω είναι κάτι που δικαιούται αυτή η μεγάλη πρωτεύουσα, να έχει αναβαθμισμένο αστικό κέντρο.

Δεύτερη επισήμανση, ενδεχομένως πιο προβληματική, είναι η οικονομική συγκυρία. Ο τίτ-λος της ημερίδας «Οικονομική Συγκυρία και Χωροταξία του Τουρισμού» νομίζω ότι είναι ιδι-αίτερα εύστοχος. Δεν σας κρύβω ότι ως πολεοδόμος με έχει προβληματίσει το γεγονός ότι θα πρέπει τα επόμενα χρόνια, σε μια δύσκολη οικονομικά εποχή, να προάγουμε και να εφαρμόζου-με ταυτόχρονα το σχεδιασμό.

Θέλω να πιστεύω ότι το χωροταξικό δεν θα είναι ένα σύντομο ανέκδοτο. Ότι σε αυτή την εποχή, που αναζητούνται πόροι για να ισοσκελιστούν τα οικονομικά αυτής της χώρας, ο σχεδι-ασμός, που σημαίνει προγραμματισμός και ενδεχομένως δεσμεύσεις για το αύριο στο πλαίσιο μιας αναπτυξιακής πολιτικής (κάτω από αυτό το πρίσμα μιλάμε πάντα), δεν θα είναι κάτι με το οποίο θα συγκρουστούμε. Όλοι αντιλαμβανόμαστε ότι αυτή τη στιγμή η συγκυρία είναι ίσως επιτακτική.

Ταυτόχρονα όμως έχουμε ανάγκη το σχεδιασμό, έχουμε ανάγκη να δούμε και μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα ποια είναι τα βασικά χαρακτηριστικά αυτής της χώρας, ποια είναι εκείνα τα στοιχεία του σχεδιασμού που προβλέπονται για τα επόμενα χρόνια, στα οποία βασιζόμαστε και δεν υπακούμε στις καθημερινές συνθήκες.

OIK

ON

OM

IKH

ΣΥΓΚ

ΥΡΙΑ

ΚΑ

Ι Χ

ΩΡΟ

ΤΑΞΙΑ

ΤΟ

Υ Τ

ΟΥΡΙΣ

ΜΟ

Υ

10

Τρίτο στοιχείο είναι η ανάγκη να υπάρχει μια πολιτική για τον τουρισμό σε επίπεδο νομού Αττικής. Αυτό το εκφράζω ως ανησυχία περισσότερο, ως μέλος της Εκτελεστικής Επιτροπής του Οργανισμού Αθήνας.

Θα ήθελα να αναφερθώ στο θέμα του τουρισμού σε σχέση με τα μέσα μαζικής μεταφοράς στην πρωτεύουσα.

Μια κίνηση τουριστική δεν πρέπει να είναι εφήμερη. Οι υποδομές για τον τουρισμό θα πρέ-πει να είναι και υποδομές για την πόλη. Τα πολιτιστικά της Αθήνας αποτελούν, και το ξέρουμε όλοι, αυτονόητο πλεονέκτημα.

Ταυτόχρονα όμως έχουμε κι έναν περίγυρο, που είναι το αστικό περιβάλλον της πόλης. Ο τουρίστας δεν πρέπει να έρχεται μόνο, να κατεβαίνει από το κρουαζιερόπλοιο και να ξαναμπαί-νει στο κρουαζιερόπλοιο. Αν αυτό μόνο καταφέρουμε, θα είναι λάθος. Το αναβαθμισμένο αστι-κό περιβάλλον είναι εκείνο που νομίζω ότι πρέπει να διαφημίζει. Σαφέστατα τα μνημεία και τα πολιτιστικά δρώμενα, αλλά και το καθημερινό αστικό περιβάλλον. Ο τουρίστας δεν είναι μόνο επιβάτης του κλιματιζόμενου αστικού λεωφορείου. Είναι επίσης επιβάτης του μέσου της σταθε-ρής τροχιάς, που –και αυτό αναβαθμισμένο– τον μετακινεί μέσα στην πόλη. Γιατί ο τουρίστας πηγαίνει, βλέπει και ταυτόχρονα διαχέεται μέσα στην πόλη. Συνεπώς, η ποιότητα του αστικού περιβάλλοντος θεωρώ ότι θα τον κρατήσει. Κι αυτές τις υποδομές του τουρισμού (αν μπορέσου-με) να τις χρησιμοποιήσουμε και για τις αναγκαίες υποδομές της πόλης.

Με αυτές τις τρεις σκέψεις –η μία πιο αισιόδοξη, οι άλλες δύο ενδεχομένως λιγότερο– μπορού-με να δούμε το μέλλον με πιο αισιόδοξη ματιά. Να δώσω το λόγο στον κ. Σπύρο Ραυτόπουλο.

Σας ευχαριστώ.

11Χ

ΑΙΡ

ΕΤΙΣ

ΜΟ

Ι

Σ. ΡΑΥΤΟΠΟΥΛΟΣΠρόεδρος Σχολής Αρχιτεκτόνων – Μηχανικών ΕΜΠ

Κι εγώ με τη σειρά μου θα ήθελα να καλωσορίσω τον κ. Πρόεδρο και την κα Γενική Γραμμα-τέα, όπως επίσης και όλους τους αξιότιμους φίλους και συναδέλφους που παρευρίσκονται

σε αυτή την ημερίδα που λαμβάνει χώρα στη Σχολή μας, έπειτα από ορισμένες περιπέτειες που περάσαμε σε αυτό το συγκρότημα, τις οποίες, και με τη δική σας κατανόηση, επιλύσαμε.

Αρχικά, θα ήθελα να αναφερθώ στο γεγονός ότι ο τουρισμός και γενικά η χωροταξία, η οποία προσπαθεί να ορίσει τις προϋποθέσεις ανάπτυξης στον τόπο μας, αποτελεί μία από τις βασικότερες πηγές του Εθνικού Εισοδήματος. Ίσως ακούγεται λίγο κοινότοπο, αλλά δυστυχώς έτσι είναι.

Κατά καιρούς έχουν γίνει διαπιστώσεις, που μας δημιουργούν πάρα πολλές ανησυχίες, για τον τρόπο που αναπτύσσεται τα τελευταία χρόνια ο τουρισμός στη χώρα μας. Μια χώρα που έχει πάρα πολλά ενδιαφέροντα να επιδείξει και ένα ιδιαίτερα πλούσιο φυσικό περιβάλλον.

Στο σημείο αυτό, θα πρέπει να θυμηθούμε ότι μετά την «ηρωική εποχή του τουρισμού», και αναφέρομαι στην περίοδο των κορυφαίων αρχιτεκτόνων όπως ο κ. Άρης Κωνσταντινίδης, ο κ. Γιώργος Τριανταφυλλίδης και άλλοι, κατά την οποία τα «Ξενία» χαρακτηρίστηκαν ως «διατη-ρητέο αρχιτεκτονικό προϊόν», περάσαμε σε διάφορες περιόδους που μας έχουν δημιουργήσει ανησυχίες για τα φαινόμενα που παρατηρούμε.

Βλέπουμε τοπία που έχουν «αξιοποιηθεί» σε τέτοιο βαθμό άναρχα, με αποτέλεσμα να έχουν χάσει σημαντικά στοιχεία της φυσικής τους υπόστασης και να μεταβάλλονται σταδιακά σε σχε-δόν πυκνοδομημένες περιοχές. Αυτό το διαπιστώνουμε σε πολλές περιοχές της Ελλάδας, όπως επίσης και στα νησιά μας.

Ένα μεγάλο ποσοστό ευθύνης γι’ αυτά τα φαινόμενα έχει η Πολιτεία με την έλλειψη ενός ουσιαστικού κεντρικού προγραμματισμού. Επιπλέον, πρέπει να αποδώσουμε ευθύνες και στις τοπικές κοινωνίες, που διακατέχονται από την ιδέα ότι θα έχουν μεγαλύτερο οικονομικό όφελος αν ενισχύσουν την υπερεκμετάλλευση και τη μετατροπή της γης τους σε τουριστικές περιοχές. Δεν αντιλαμβάνονται, συχνά, τις βαθύτερες και μόνιμες επιπτώσεις που επέρχονται στον τόπο τους.

Επομένως, ένα Χωροταξικό Πλαίσιο, ειδικά αυτή την περίοδο της οικονομικής συγκυρίας που περνάμε, είναι επιβεβλημένο, ούτως ώστε να αναπτυχθεί ο τουρισμός και για να μην οδη-γηθούμε σε καταστάσεις που έχουμε δει σε διάφορες χώρες, όπως στην Ισπανία, στην Ιταλία, στην Τουρκία κ.α.

OIK

ON

OM

IKH

ΣΥΓΚ

ΥΡΙΑ

ΚΑ

Ι Χ

ΩΡΟ

ΤΑΞΙΑ

ΤΟ

Υ Τ

ΟΥΡΙΣ

ΜΟ

Υ

12

Το Χωροταξικό Πλαίσιο θα πρέπει να θέτει αυστηρές προϋποθέσεις για την προστασία του περιβάλλοντος, της ελεύθερης πρόσβασης στις παραλίες, των παραδοσιακών οικισμών, των περιοχών Natura – πολλές από τις οποίες κινδυνεύουν από την εκμετάλλευση. Εν γένει, από την προώθηση του λεγόμενου «Παραθεριστικού Τουρισμού» θα θέλαμε να δούμε ποιοι είναι οι καλώς εννοούμενοι φραγμοί που θα τεθούν, ώστε να υπάρξει μια πιο ορθολογική ανάπτυξη.

Επίσης, λόγω της δεδομένης οικονομικής συγκυρίας θα πρέπει να είμαστε ιδιαίτερα προσε-κτικοί να μην οδηγηθούμε σε μια χαλάρωση των βασικών αρχών μιας ορθολογικής ανάπτυξης, υπό το άγχος της υλοποίησης αυτή τη στιγμή προτάσεων και επενδύσεων, οι οποίες όμως δεν θα έχουν μια αναστρέψιμη δυνατότητα, εάν δεν έχουν ορθολογική μελέτη.

Θα κλείσω ελπίζοντας η ημερίδα αυτή να μας δώσει κάποιες απαντήσεις. Υπάρχουν όλες οι προϋποθέσεις, ώστε οι συνάδελφοι να αναπτύξουν τα θέματά τους.

Ελπίζω και εύχομαι, όπως ανέφερε και ο Αντιπρύτανης κ. Γ. Πολύζος, απευθυνόμενος και στη νέα δύναμή μας, την κα Τόνια Μωροπούλου, να μπορούμε πάντοτε μέσα σε αυτή τη Σχολή να κάνουμε παρόμοιες επιστημονικές συναντήσεις και να ανταλλάσσονται απόψεις που να μπο-ρούν να βοηθούν ακόμη και την Πολιτεία.

Σας ευχαριστώ.

13Χ

ΑΙΡ

ΕΤΙΣ

ΜΟ

Ι

Π. ΚΟΣΜΑΚΗ Διευθύντρια Τομέα Πολεοδομίας – Χωροταξίας

Ευχαριστώ πολύ όλους εσάς που παρευρίσκεστε σήμερα εδώ, όπως επίσης και τους συντελε-στές αυτής της διοργάνωσης.

Θα ήθελα να υπενθυμίσω ότι η σημερινή ημερίδα είναι η τρίτη κατά σειρά, αυτή τη χρονιά, που οργανώνεται στο πλαίσιο του Τομέα Πολεοδομίας – Χωροταξίας της Σχολής Αρχιτεκτό-νων.

Οι ημερίδες αυτές περιστρέφονται γύρω από θέματα που αγγίζουν σημαντικά ερωτήματα. Θέ-ματα όπως οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, η χωρική ανάπτυξη, οι χωρικές πολιτικές, αλλά και η χωροταξία του τουρισμού σε συνάρτηση με την οικονομική συγκυρία, που είναι το θέμα της σημερινής ημερίδας. Τα θέματα αυτά συνδέονται, βέβαια, με τα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο ελληνικός χώρος και με τις πιθανές δυνατότητες για διαφορετικού τύπου ανάπτυξη.

Η σημερινή συνάντηση αφορά ζητήματα χωρικής ανάπτυξης, ενός σημαντικού κλάδου της οικονομίας της χώρας. Η εμπειρία των τελευταίων δεκαετιών έδειξε ότι η ευκαιριακή ανταπό-κριση στις τρέχουσες κατευθύνσεις της παγκόσμιας και της εγχώριας αγοράς δημιούργησε τις προϋποθέσεις για υπερτροφισμό ενός κλάδου της οικονομίας σε ορισμένους τόπους. Υπερ-τροφισμό όχι μόνο στο σύνολο του ελληνικού χώρου ή σε περισσότερα μέρη, σύμφωνα με το μοντέλο του μαζικού τουρισμού, υποθηκεύοντας την τοπική ανάπτυξη, αλλά και σε σημαντικούς χώρους του περιβάλλοντος, του φυσικού και ιστορικού τοπίου, όπως περιέγραψε προηγουμέ-νως ο Πρόεδρος της Σχολής Αρχιτεκτόνων.

Η σημερινή οικονομική κρίση (παγκόσμια και εγχώρια), που ήδη έχει επιπτώσεις σε αυτό τον κλάδο της οικονομίας, αναδεικνύει τα όρια της μονοκαλλιέργειας του μαζικού τουρισμού και της ευκαιριακής χωρικής ανάπτυξής του.

Η σημερινή συζήτηση, τροφοδοτούμενη τόσο από έρευνες που έχουν γίνει μέσα σε πανεπι-στημιακούς χώρους όσο και από την εμπειρία των συναδέλφων που ασχολούνται με τον του-ρισμό, τη χωροταξία στην Ελλάδα και με τις εγκαταστάσεις του τουρισμού, μπορεί να αναδείξει τα προβλήματα και τις δυνατότητες που ακόμα έχει ο ελλαδικός χώρος για ανάπτυξη και ένταξη διαφορετικών ειδών τουρισμού.

Πιστεύω ότι η σημερινή ημερίδα βοηθάει στη προώθηση διαφόρων θεμάτων που αφορούν την έρευνα και το σχεδιασμό του χώρου σε συνάρτηση με τον τουρισμό.

Και πάλι σας ευχαριστώ όλους που με ακούσατε.

OIK

ON

OM

IKH

ΣΥΓΚ

ΥΡΙΑ

ΚΑ

Ι Χ

ΩΡΟ

ΤΑΞΙΑ

ΤΟ

Υ Τ

ΟΥΡΙΣ

ΜΟ

Υ

14

Μ. ΚΑΛΤΣΑ Γενική Γραμματέας Χωροταξίας και Αστικού Περιβάλλοντος ΥΠΕΚΑ

Εξαιρετικά ενδιαφέρον το θέμα της σημερινής ημερίδας, πολύ επίκαιρο και οι διαπιστώσεις του θα είναι πολύ χρήσιμες.

H κρίση που βιώνουμε, πέρα από εγχώρια, αντανακλά μια ευρύτερη διεθνή κρίση. Σηματο-δοτεί το τέλος μιας εποχής και ενός μοντέλου που υιοθετήθηκε από τις αγορές και τους κατανα-λωτές. Η κρίση δεν είναι μόνο οικονομική αλλά επίσης κοινωνική και περιβαλλοντική.

Η αναζήτηση προτάσεων για το μέλλον προϋποθέτει να αντιληφθούμε την επερχόμενη αλλα-γή των προτύπων ζωής. Σημαίνει μετακίνηση από τη θεώρηση του καταναλωτισμού στην ανα-ζήτηση της ποιότητας, την εξοικονόμηση πόρων και ενέργειας, τη συλλογικότερη έκφραση των ανθρώπινων δραστηριοτήτων. Δεν ξέρω πόσο εύκολα θα γίνει η μετάβαση από την ατομικότητα στην κοινωνικότητα, αλλά ο στόχος –από μόνος του– θα έχει πολλές ευμενείς συνέπειες για την εικόνα του χώρου που μας περιβάλλει, την ποιότητα της ζωής και το περιβάλλον.

Είναι πλέον κατανοητή η ανάγκη μιας άλλης προσέγγισης, στοιχεία της οποίας αρχίζουν να εμφανίζονται σταδιακά. Άλλωστε, οι εξελίξεις που την επιβάλλουν έχουν δρομολογηθεί και η τρέχουσα οικονομική κρίση, καθώς και η κλιματική αλλαγή, είναι τμήμα τους. Η τραγική κα-τάσταση της ελληνικής οικονομίας σήμερα αποτελεί απόδειξη ότι οι κατευθύνσεις ανάπτυξης υπήρξαν έωλες και χωρίς αειφόρους βάσεις. Στη διατύπωση προτάσεων μέσα από τη λογική μιας άλλου τύπου συνείδησης, αναδεικνύεται ο χωροταξικός σχεδιασμός ως πλαίσιο ενίσχυσης και ανάδειξης της ποικιλότητας και πολυμορφίας του ελληνικού χώρου, της ισόρροπης διάχυ-σης της ανάπτυξης και της σύνδεσης της οικονομικής με την κοινωνική συνοχή. Επίσης, πολυ-επίπεδος, διατομεακός συντονισμός απαιτείται, πλέον, για τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας του ελληνικού τουριστικού προϊόντος στο διεθνές και ευρωπαϊκό περιβάλλον.Μπορούμε πλέον να μιλάμε επίμονα για: Εξειδίκευση του σχεδιασμού για την προστασία και ανάδειξη των ιδιαίτερων χαρακτη-

ριστικών των περιοχών. Ευπαθείς περιοχές. Έννοια φέρουσας ικανότητας. Προσδιορισμό χωρικού προτύπου. Επικέντρωση στην προβολή της πολιτιστικής κληρονομιάς. Θέματα προστασίας του τοπίου.

15Χ

ΑΙΡ

ΕΤΙΣ

ΜΟ

Ι Οι στόχοι αυτοί επιτυγχάνονται με την καθιέρωση μηχανισμών στρατηγικού σχεδιασμού σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο και μηχανισμών ολοκληρωμένης παρέμβασης σε κρίσιμες γεωγραφικές ενότητες του εθνικού χώρου.

Tο τοπίο αποτελεί παράμετρο που πρέπει να λαμβάνεται όλο και περισσότερο υπόψη στις διαδικασίες χωρικού σχεδιασμού με συστηματικό τρόπο, προωθώντας την αρμονική ένταξη σε αυτό των μεταβολών που επιβάλλονται από τις κοινωνικοοικονομικές αλλαγές και τις περιβαλ-λοντικές διεργασίες. Η αλλαγή νοοτροπίας ως προς το πώς αντιλαμβανόμαστε το τοπίο είναι ένα βήμα προς ένα καλύτερο μέλλον. Αυτό θα έχει πολλές ευμενείς συνέπειες για τους οικισμούς, το περιβάλλον και τη βιοποικιλότητα. Μέχρι τότε θα πρέπει να ενταθούν οι προσπάθειες για την προστασία, μελέτη, ανάδειξη και διαχείριση των ελληνικών τοπίων.

Τον σπάνιο φυσικό μας πλούτο πρέπει να τον προστατεύουμε. Είναι αυτό που μας έχει απομείνει. Πρέπει όμως και να τον διαχειριστούμε με τέτοιον τρόπο, που να προστατεύεται το περιβάλλον αλλά ταυτόχρονα να συμβάλει και στην ανάπτυξη της οικονομίας.

OIK

ON

OM

IKH

ΣΥΓΚ

ΥΡΙΑ

ΚΑ

Ι Χ

ΩΡΟ

ΤΑΞΙΑ

ΤΟ

Υ Τ

ΟΥΡΙΣ

ΜΟ

Υ

16

Ν. ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟΣΠρόεδρος Ελληνικού Οργανισμού Τουρισμού

Να σας ευχαριστήσω κι εγώ με τη σειρά μου, όπως επίσης και τους οργανωτές, για την ευκαιρία που δίνουν σ’ εμένα, ως εκπρόσωπο του ΕΟΤ, αλλά και στους συνεργάτες μου,

διευθυντές του ΕΟΤ, να πάρουμε μέρος σε αυτή την πολύ σημαντική ημερίδα.Όταν μπήκα σε αυτόν το χώρο με κυρίευσε ένα συναίσθημα δέους. Όπως γνωρίζετε, είμαι

Νομικός, δεν έχω σπουδάσει στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο. Τα βιώματά μου, όμως, είναι στενά δεμένα με την εποχή των έντονων φοιτητικών κινητοποιήσεων. Την εποχή εκείνη θεω-ρούσαμε μαζί με κάποιους άλλους, επίσης από αυτόν το χώρο, ότι όλη αυτή η έξαρση της αγω-νιστικότητας θα άλλαζε τον κόσμο. Αισθανόμασταν ότι ήμασταν ένα «γρανάζι» και συμβάλλαμε στη μεγάλη αλλαγή. Όμως, ο ατομικισμός οδήγησε σε ένα αίσθημα απογοήτευσης τα επόμενα χρόνια.

Σήμερα, πολλοί από εμάς κατέχουν θέσεις ευθύνης. Τα ιδανικά που καθοδήγησαν τα νεανικά μας χρόνια, θεωρώ ότι ποτέ δεν χάθηκαν, τίθενται τώρα μπροστά μας, σε μια πάρα πολύ δύ-σκολη για την Ελλάδα περίοδο. Αυτό που με συγκίνησε και με προβλημάτισε ιδιαίτερα ήταν τα έργα των φοιτητών έξω από αυτή την αίθουσα, που είχατε την καλοσύνη να μας παρουσιάσετε, περιγράφοντας τη μεγάλη τους προσπάθεια και τις ώρες που έχουν επενδύσει για να δημιουρ-γηθούν.

Εκεί αναλογίζεσαι την ευθύνη σου, που είναι συν-ευθύνη μας. Αναλογίζεσαι αυτόν το χώρο, αυτό τον τόπο, που καλούμαστε να παραδώσουμε στις επόμενες γενιές – που σαν νέο πατέρα η ανησυχία αυτή με αγγίζει ακόμη περισσότερο. Με αυτές λοιπόν τις σκέψεις θεωρώ ότι η παρου-σία μου εδώ δεν είναι εθιμοτυπική.

Πιστεύω ότι μπορούμε να συμβάλουμε ουσιαστικά, ώστε να δημιουργηθεί μια στρατηγική στο χώρο του τουρισμού και της πολιτικής. Υπάρχει ήδη σαν σκέψη και έχουμε την ευκαιρία να προχωρήσουμε σε άμεση συνεργασία και σε μια προγραμματική συμφωνία για κοινές με το Πολυτεχνείο δραστηριότητες. Γιατί ο τουρισμός έχει ανάγκη το Πολυτεχνείο δίπλα του και έχει ανάγκη από νέες στρατηγικές. Γιατί η εμπειρία μού λέει ότι αυτός ο δρόμος είχε χαθεί τα τελευ-ταία χρόνια για γνωστούς, που αυτή τη στιγμή δεν θα ήθελα να αναφέρω, λόγους.

Η προστασία του περιβάλλοντος και ο χώρος ανάπτυξης αποτελούν τους κυριότερους λόγους για τους οποίους οφείλουμε να θεσπίσουμε άμεσα έναν νέο λειτουργικό Χωροταξικό Σχεδιασμό για τον τουρισμό. Πρέπει να καθορίσουμε τους όρους, τα όρια αλλά και τις διαδικασίες που θα εγγυηθούν τη χρυσή τομή. Νομίζω ότι αυτή η ημερίδα είναι ημερίδα της «χρυσής τομής».

17Χ

ΑΙΡ

ΕΤΙΣ

ΜΟ

Ι Η «Βιώσιμη Πράσινη Ανάπτυξη» είναι όρος ο οποίος δεν πρέπει να φαντάζει ως λέξη οξύ-μωρη, που συνηθίζουμε πολλές φορές να χρησιμοποιούμε, χωρίς να συμφωνούμε τις περισσό-τερες φορές για το περιεχόμενο αυτής της έννοιας. Ο Χωροταξικός Σχεδιασμός και οι κυβερνη-τικές κατευθύνσεις σε τομείς όπως ο καθορισμός χρήσης γης και οι ζώνες επενδύσεων δίνουν πραγματική ουσία στις παραπάνω λέξεις.

Αποτελεί μονόδρομο για όλους μας να διαφυλάξουμε το περιβάλλον και την ποιότητα διαβί-ωσης, όχι τόσο της δικής μας, όσο των επόμενων γενεών.

Φίλες και φίλοι, το προφίλ του σημερινού ταξιδιώτη απαιτεί διαφοροποίηση και εμπλου-τισμό του προσφερόμενου τουριστικού προϊόντος της χώρας μας, καθώς και την ανάπτυξη αντίστοιχης υποδομής. Η βιώσιμη διαχείριση του περιβάλλοντος αποτελεί πλέον το κυριότερο κριτήριο επιλογής για έναν τουριστικό προορισμό. Σίγουρα, η τσιμεντοποίηση που ετοίμαζε η προηγούμενη κυβέρνηση δεν θα πρόσφερε, όχι μόνο μακροπρόθεσμα αλλά ούτε και στο άμεσο μέλλον, τα αναμενόμενα.

Γνωρίζουμε τι συμβαίνει στην Ισπανία, όπως επίσης και τα πρόσφατα προβλήματα στην κυπριακή αγορά. Η σε βάθος εξέταση των αιτιών και των συνεπειών των προβλημάτων των παραπάνω χωρών θα αποτελέσει τη στρατηγική για να τα αποφύγουμε.

Κλείνοντας λοιπόν, θα ήθελα να ευχαριστήσω για μία ακόμη φορά τους διοργανωτές αυτής της ημερίδας. Θα παραμείνω, όσο μου επιτρέπει το πρόγραμμά μου, σε όλες τις εισηγήσεις. Πι-στεύω ότι η σημερινή ημερίδα μπορεί να αποτελέσει πάνω απ’ όλα το εφαλτήριο της άμεσης και ουσιαστικής συνεργασίας του ΕΟΤ ως φορέα με τη δική σας εμπεριστατωμένη επιστημοσύνη.

Σας ευχαριστώ πολύ.

Πρώτη Συνεδρία

21Ο

ΤΟ

ΥΡΙΣ

ΜΟ

Σ, Η

ΠΟ

ΛΕΟ

ΔΟ

ΜΗ

ΣΗ

ΚΑ

Ι ΤΑ

ΓΚ

ΟΛ

Φ Σ

ΤΗ

Ν Ι

ΣΠ

ΑΝ

ΙΑ

S. GONZALES VARAS IBANEZΚαθηγητής Πανεπιστημίου του Alicante

Ο τουρισμός, η πολεοδόμηση και τα γκολφ στην Ισπανία

1. Το ισπανικό τουριστικό πρότυπο

Το ισπανικό τουριστικό πρότυπο βασίζεται κυρίως σε παραθαλάσσια οικιστικά σύνολα, σε ξενοδοχειακές μονάδες και σε γήπεδα γκολφ. H επιτυχία του προτύπου αυτού συνίσταται στην προσέλκυση διεθνούς τουρισμού. Στην επιτυχία αυτή συμβάλλουν οι εξής παράγοντες:

α) Το κλίμα και το τοπίο και ιδιαίτερα ο συνδυασμός θάλασσας και βουνού.β) Κοινωνικοί και πολιτιστικοί παράγοντες, για παράδειγμα ο χαρακτήρας των ανθρώπων, η

ποικιλία προϊόντων, η τοπική, λαϊκή γαστρονομία, η ποιότητα των κρασιών και οι λαϊκές παραδόσεις.

γ) Οι υποδομές, οι καλές συγκοινωνίες και επικοινωνίες μιας ευρωπαϊκής χώρας.Επίσης είναι βέβαιο ότι συνεχώς αυξάνεται και ο εσωτερικός πολιτιστικός τουρισμός και

συμπληρώνει τον παραθεριστικό στο πλαίσιο του παραπάνω προτύπου. Υπάρχουν προσφορές πλέον για κάθε ενδιαφερόμενο, για όλες τις προτιμήσεις και για όλα τα κοινωνικά στρώματα.

Αυτό το τουριστικό πρότυπο των οικισμών, ξενοδοχείων και γηπέδων γκολφ θεμελιώθηκε στην αντίστοιχη πολεοδομική νομοθεσία η οποία αποτελεί και το κλειδί της υλοποίησής του.

Οι περιφερειακές διοικήσεις οριοθετούν το βασικό πολεοδομικό σχέδιο, που είναι εν γένει κανονιστική πράξη και συνεπώς δεσμευτική τόσο για την πολεοδομία όσο και για τον ανάδοχο του κάθε έργου και το οποίο αφορά επεμβάσεις στις ακτές και στις παραλίες, στο περιβάλλον, στις δασικές εκτάσεις κλπ.

Πάντως η μέριμνα για τις ακτές και την επάρκεια του νερού τεκμαίρεται από το γεγονός ότι αρκετά πολεοδομικά σχέδια απορρίφθηκαν εξαιτίας ελλιπούς προστασίας των υδάτων και των ακτών. Μάλιστα θα πρέπει να επισημανθεί ότι η προστασία των παραλιών γίνεται ολοένα και πιο σημαντική και επίκαιρη, ιδιαίτερα με το νόμο για τον αιγιαλό του 1988 που επανακαθορίζει τα όρια των αιγιαλών που είχαν καθοριστεί με το προηγούμενο νόμο του 1969.

Οι νέες οριογραμμές των αιγιαλών μετατοπίζονται περισσότερο προς το εσωτερικό. Το όριο

OIK

ON

OM

IKH

ΣΥΓΚ

ΥΡΙΑ

ΚΑ

Ι Χ

ΩΡΟ

ΤΑΞΙΑ

ΤΟ

Υ Τ

ΟΥΡΙΣ

ΜΟ

Υ

22

μεταξύ δημόσιας και ιδιωτικής νοείται η απόσταση 100 μέτρα από την ακτογραμμή ή τους αμ-μόλοφους, αν υπάρχουν, ή τον πλαταμώνα.

Οτιδήποτε βρίσκεται μέσα στην οριοθετημένη αυτή ζώνη θεωρείται ιδιοκτησία του δημο-σίου. Ως εκ τούτου τα ιδιωτικά κτίσματα που βρίσκονται στη ζώνη αυτή θεωρούνται ότι παρα-χωρήθηκαν από το δημόσιο για εξήντα χρόνια και μετά θα κατεδαφιστούν. Στην πράξη ολοένα και περισσότερα ξενοδοχεία, κατοικίες και άλλες παράνομες κατασκευές κατεδαφίζονται για την προστασία των ακτών.

Οι πολεοδομικές υπηρεσίες ανήκουν στο Δήμο ή στην Περιφέρεια. Περαιτέρω, οι πλέον ση-μαντικοί σχεδιασμοί και έργα οφείλουν να εγκρίνονται από την Περιφέρεια. Κάθε σχεδιασμός που στο ρυθμιστικό του πεδίο εμπίπτουν δραστηριότητες που άπτονται του τουρισμού, όπως για παράδειγμα οι οικισμοί σε παραθαλάσσιες ζώνες, πρέπει να εναρμονίζεται με την πολεοδομική νομοθεσία που έχει θεσπιστεί από την περιφερειακή διοίκηση καθώς και με το γενικό πολεο-δομικό σχέδιο του κάθε δήμου ιδιαίτερα ως προς τις χρήσεις γης που προβλέπουν κατοικία, ξενοδοχειακές μονάδες, ξενοδοχεία και τα γήπεδα γκολφ. Επισημαίνεται ότι κατά κανόνα είναι περιοχές δεύτερης κατοικίας, αλλά σταδιακά αυξάνεται ο αριθμός των ιδιοκτητών που κατοι-κούν σ' αυτές μόνιμα όλο το χρόνο.

Ευνόητο είναι ότι οι υποδεέστεροι σχεδιασμοί οφείλουν να εναρμονίζονται με το γενικό πολεοδομικό σχέδιο. Σ' αυτούς τους υποδεέστερους σχεδιασμούς καθορίζεται ο αριθμός των κατοικιών, το ύψος τους, η διάταξή τους και πλήθος άλλων ρυθμίσεων με στόχο τη βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη. Μερικές φορές αυτά τα κατώτερα σχέδια είναι σχέδια που καθορίζουν τις χρήσεις γης. Δεν αποκλείεται αυτά τα υποδεέστερα σχέδια να αναφέρονται σε έκταση γης μη οικοδομήσιμη, π.χ. αγροτική, και συνεπώς μικρής αξίας, στην οποία όμως εφόσον προστεθεί ένα παράπλευρο οικόπεδο γίνεται οικοδομήσιμη και συνεπώς αποκτά προστιθέμενη αξία.

Ως εκ τούτου, το ισπανικό τουριστικό πρότυπο είναι ένα πολεοδομικό σχέδιο στην υπηρεσία του τουρισμού, αφού ο τουρισμός αναπτύσσεται με την υλοποίηση σχεδίων σύμφωνα με την πο-λεοδομική νομοθεσία και τους περιορισμούς για την προστασία του περιβάλλοντος και με οικο-νομικές και επενδυτικές εισροές που αποτελούν τη κινητήρια δύναμη αυτών των πολεοδομικών σχεδίων στην υπηρεσία του τουρισμού. Υπάρχει και κάποιο καθαρά τουριστικό πρόγραμμα, το οποίο όμως είναι εντελώς αμελητέο στην πράξη γιατί αφορά σε στρατηγικές και όχι κανόνες.

Στην Ισπανία ο τουρισμός αναπτύσσεται με πολεοδομικά και χωροταξικά σχέδια, που η εκπό-νηση και η έγκρισή τους ευνόητα βασίστηκε στη νομοθεσία των περιφερειών. Πάντως θα πρέπει να επισημανθεί ότι η πολεοδομική νομοθεσία έχει διαπεραστεί από μια τουριστική αντίληψη.

2. Τα γήπεδα γκολφ

Τον τελευταίο καιρό έχουν πολλαπλασιαστεί τα σχέδια για γήπεδα γκολφ. Συνήθως σε μια εγκα-τάσταση γκολφ έρχεται να προστεθεί ένα οικιστικό σύνολο. Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις

23Ο

ΤΟ

ΥΡΙΣ

ΜΟ

Σ, Η

ΠΟ

ΛΕΟ

ΔΟ

ΜΗ

ΣΗ

ΚΑ

Ι ΤΑ

ΓΚ

ΟΛ

Φ Σ

ΤΗ

Ν Ι

ΣΠ

ΑΝ

ΙΑ

γηπέδων γκολφ που διαμορφώνονται ανεξάρτητα, δηλαδή σε κάποια αγροτική έκταση, έξω από οποιοδήποτε οικιστικό σύνολο.

Σήμερα η τάση που τείνει να επικρατήσει είναι τα οικιστικά σχέδια να εκπονούνται αφού ληφθούν υπ' όψιν οι περιβαλλοντικές παράμετροι που βελτιώνουν την ποιότητα της ζωής των πολιτών και ιδίως των κατοίκων της κάθε περιοχής.

Τα γήπεδα γκολφ με οικιστικές ζώνες αποτελούν πλέον έναν σημαντικό πολεοδομικό παρά-γοντα ανάπτυξης της εποχής μας. Τα γήπεδα γκολφ μπορούν να εγκατασταθούν τόσο σε οικιστι-κή όσο και σε αγροτική περιοχή. Επίσης μπορεί το γήπεδο γκολφ να κατασκευάζεται με μονα-δικό σκοπό την εκμετάλλευσή του και αποκλειστικά ως αθλητική εγκατάσταση. Στην περίπτωση αυτή μια αγροτική έκταση γης μπορεί να είναι κατάλληλη για την εγκατάστασή του.

Ανεξάρτητα αν η πρωτοβουλία για τη θέσπισή της ανήκει στην κεντρική ή την περιφερειακή κυβέρνηση, η πολεοδομική νομοθεσία οφείλει να διαπνέεται από την αντίληψη ότι ένα γήπεδο γκολφ, με κατοικίες, πρέπει να κατασκευάζεται σε οικοδομήσιμη γη. Σ' αυτές τις περιπτώσεις ο κατασκευαστής μπορεί να αγοράζει αγροτική γη αναμένοντας τον επαναπροσδιορισμό και την τροποποίηση της χρήσης της. Γενικότερα, προκειμένου να επιτραπούν κτήρια κοντά σε γήπεδο γκολφ πρέπει πρώτα να ολοκληρώνεται το γήπεδο γκολφ και μετά να ξεκινά η οικοδόμηση κτηρίου.

Στα παραπάνω πλαίσιο εντάσσεται και η περιβαλλοντική και λιγότερο νομική διαμάχη ως προς το κατά πόσο η εγκατάσταση γκολφ συνεπάγεται μια δραστηριότητα, επιβλαβή ή μη για το περιβάλλον, τα ύδατα και το τοπίο ή αντίθετα αποτελεί πηγή για νέες θέσεις εργασίας και για νέες επενδύσεις.

Συνήθως ένα γήπεδο γκολφ σε οικοδομήσιμη έκταση γης σημαίνει μια πολεοδομική δρα-στηριότητα με υψηλό κόστος, που πρόκειται να αποσβεστεί με την εκμετάλλευση του γηπέδου και την προστιθέμενη αξία των προς πώληση προσαρτημένων κατοικιών που αυτό παρήγαγε. Βέβαια δεν αποκλείεται το ενδεχόμενο η ίδια η εκμετάλλευση του γηπέδου γκολφ να είναι μια αποδοτική δραστηριότητα από μόνη της και ανεξάρτητα από την πώληση των κατοικιών.

Μετά την έγκριση του σχεδίου ακολουθούν οι διαδικασίες που προβλέπονται από την πολε-οδομική νομοθεσία σχετικά με τα σχέδια και προγράμματα αστικοποίησης, τους τρόπους επίλυ-σης των ζητημάτων τροφοδοσίας με νερό και τις άλλες προϋποθέσεις του προγράμματος.

Επισημαίνεται ότι το δικαίωμα της κυριότητας ενός γηπέδου γκολφ μπορεί να ανήκει σε ιδιώτη ή στο δημόσιο. Στην πρώτη περίπτωση η χρήση του είναι δημόσια ή ιδιωτική, ενώ στη δεύτερη αποκλειστικά και μόνο δημόσια.

Στην περιφέρεια της Βαλένθια, δηλαδή της ισπανικής μεσογείου, θεσπίστηκε ο ρυθμιστικός νόμος 9/6.12.2006 «Περί γηπέδων γκολφ της περιφέρειας της Βαλένθια», που προβλέπει:α) Στο προοίμιο καταρχήν ακολουθείται η αρχή του διαχωρισμού του αθλήματος από οποιαδή-

ποτε δραστηριότητα έχει αντικείμενο την προώθηση εγκαταστάσεων οικιστικού, βιομηχανι-κού ή τριτογενούς χαρακτήρα.

OIK

ON

OM

IKH

ΣΥΓΚ

ΥΡΙΑ

ΚΑ

Ι Χ

ΩΡΟ

ΤΑΞΙΑ

ΤΟ

Υ Τ

ΟΥΡΙΣ

ΜΟ

Υ

24

β) Στη συνέχεια επισημαίνεται για μια ακόμα φορά ότι το γκολφ είναι άθλημα και όχι πολεοδο-μική δραστηριότητα και υπογραμμίζεται επίσης η οφειλόμενη και επιδιωκόμενη περιβαλλο-ντική συνοχή.

γ) Τέλος, θεσπίζονται φόροι που επιβαρύνουν τους επιχειρηματίες, για την περαιτέρω δια-σφάλιση και την προστασία του περιβάλλοντος. Στην πράξη αυτοί οι φόροι αποτελούν ένα φραγμό στη σωρεία των πολεοδομικών ή επιχειρηματικών σχεδίων, αφού όσο μεγαλύτεροι είναι οι φόροι αυτοί τόσο μεγαλύτερο ποσοστό τέτοιων σχεδίων εγκαταλείπονται, για τον απλούστατο λόγο ότι δεν συμφέρουν τους επενδυτές.Πριν από τη θέσπιση του παραπάνω νόμου, κυριαρχούσαν τα σχέδια αναθεώρησης της χρή-

σης της γης από μη οικοδομήσιμη σε οικοδομήσιμη με σκοπό να κατασκευαστούν κατοικίες, έστω και με τους πολύ μικρούς συντελεστές δόμησης, οι οποίοι όμως συγκέντρωναν στο οικο-δομήσιμο τμήμα όλη τη δόμηση, η οποία έτσι κάθε άλλο πάρα αμελητέα ήταν για την περιοχή για την οποία πρόκειται.

Θα μου επιτρέψετε να σας πληροφορήσω ότι τα γήπεδα γκολφ εδώ τα τελευταία χρόνια απο-τελούν την πολεοδομική πρόφαση για την υλοποίηση οικιστικών σχεδίων· γι΄ αυτόν ακριβώς το λόγο και ο νομοθέτης θέλησε να αναχαιτίσει την τάση αυτή.

Απομένουν όμως ακόμη πολλά σχέδια γηπέδων γκολφ όπου συνάμα θα προσαρτώνται και οικιστικά σύνολα. Τέλος, θα πρέπει να σας τονίσω ότι, εκτός από τις περιφέρειες της Βαλένθια, των Βαλεαρίδων και των Καναρίων νήσων, οι υπόλοιπες περιφέρειες εξακολουθούν να δέχο-νται, όπως πάντα, σχέδια οικιστικών συνόλων σαν προσαρτήματα των γηπέδων γκολφ, μολο-νότι η οικονομική κρίση έχει σχεδόν παραλύσει την τουριστική οικοδομική δραστηριότητα.

25Χ

ΑΡΑ

ΚΤΗ

ΡΙΣ

ΤΙΚ

Α Τ

ΗΣ Τ

ΟΥΡΙΣ

ΤΙΚ

ΗΣ Δ

ΡΑΣΤΗ

ΡΙΟ

ΤΗ

ΤΑΣ

ΣΤΟ

Ν Ε

ΥΡΩ

ΠΑ

ΪΚΟ

ΚΑ

Ι ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΚ

Ο Χ

ΩΡΟ

Ρ. ΚΑΛΟΚΑΡΔΟΥ

Χαρακτηριστικά της τουριστικής δραστηριότητας στον ευρωπαϊκό και ελληνικό χώρο: Η χωροταξική άποψη

Η αναφορά της «οικονομικής συγκυρίας» στον τίτλο της ημερίδας σηματοδοτεί την άμεση εξάρτηση του τουρισμού από το παγκόσμιο οικονομικό περιβάλλον και τις ενδεχόμενες

επιπτώσεις στην αναπτυξιακή προοπτική και στον στρατηγικό σχεδιασμό του κλάδου, ένα από τα συνθετικά στοιχεία του οποίου είναι και ο χωροταξικός σχεδιασμός. Το θέμα είναι επίκαιρο, ενόψει τροποποίησης του Ειδικού Χωροταξικού Πλαισίου για τον Τουρισμό, σε μια στιγμή που ο ελληνικός τουρισμός με τις χρόνιες δομικές και διαρθρωτικές αδυναμίες του ήδη σημειώνει απώλειες μεγαλύτερες από τις άλλες ανταγωνίστριες χώρες της Μεσογείου.

H κρίση που έπληξε την παγκόσμια οικονομία ήταν μεγάλων διαστάσεων και επηρέασε όλους τους κλάδους, μεταξύ των οποίων και τον παγκόσμιο τουρισμό. Ήδη οι μεσογειακές χώρες –ανταγωνίστριες της Ελλάδας– σημείωσαν μείωση της τουριστικής κίνησης στο πρώτο τετράμηνο του 2010. Ο ελληνικός τουρισμός με τις χρόνιες δομικές και διαρθρωτικές αδυναμίες του επηρεάστηκε περισσότερο, σημειώνοντας σημαντικές απώλειες. Σύμφωνα με εκτιμήσεις του Ινστιτούτου Τουριστικών Ερευνών και Προβλέψεων (ΙΤΕΠ, 2010), για το πρώτο τετράμηνο του 2010, οι απώλειες στις αφίξεις αλλοδαπών τουριστών στη χώρα μας ήταν της τάξης του 12%, στο ακαθάριστο τουριστικό προϊόν 10%, σε θέσεις απασχόλησης 10%, στα τουριστικά έσοδα της χώρας 12%, ενώ οι απώλειες σε έσοδα του τουριστικού κλάδου έφτασαν στο 20% περίπου. Ωστόσο, ο εσωτερικός τουρισμός φαίνεται πως επηρεάστηκε λιγότερο από τον αλλοδαπό ή του-λάχιστον με κάπως βραδύτερο ρυθμό.

Φαίνεται πως στον τουριστικό τομέα –τόσο σε παγκόσμιο όσο και σε τοπικό επίπεδο– έχει δι-αμορφωθεί μια νέα κατάσταση, με κύρια χαρακτηριστικά, ως προς τις τουριστικές επιχειρήσεις: τους χαμηλούς ρυθμούς ανάπτυξης, τις μειωμένες πωλήσεις και τις πιέσεις για μείωση τιμών χωρίς αντίστοιχη μείωση της ποιότητας των παρεχομένων υπηρεσιών. Ως προς δε τους κατα-ναλωτές: περικοπή δευτερευουσών αλλά όχι κύριων διακοπών, μείωση χρόνου και κόστους ταξιδιού και τουριστικής δαπάνης, αναζήτηση ευκαιριών και προσφορών, προτίμηση προο-ρισμών με ευνοϊκή συναλλαγματική ισοτιμία, στροφή στον εσωτερικό τουρισμό, ανασφάλεια

OIK

ON

OM

IKH

ΣΥΓΚ

ΥΡΙΑ

ΚΑ

Ι Χ

ΩΡΟ

ΤΑΞΙΑ

ΤΟ

Υ Τ

ΟΥΡΙΣ

ΜΟ

Υ

26

και αβεβαιότητα που προκαλούν στροφή προς την αποταμίευση. Γενικά, σε παγκόσμιο επίπεδο διαμορφώνεται η τάση για περισσότερες διακοπές μικρότερης διάρκειας.

Μέσα στο ευμετάβλητο και αβέβαιο οικονομικό κλίμα που επικρατεί είναι δύσκολο να γίνουν προβλέψεις για την Ελλάδα. Ο αλλοδαπός τουρισμός το έτος 2010 ενδέχεται να κινηθεί στα ίδια επίπεδα του 2009, που ήταν ήδη χαμηλά, ή και να σημειώσει μικρή θετική μεταβολή, ενώ προβλέπεται μεγαλύτερη ανάκαμψη το έτος 2011. Μείωση αναμένεται και για τον εσωτερικό τουρισμό λόγω των μισθολογικών περικοπών. Οι μεσοπρόθεσμες προβλέψεις για ανάκαμψη μπορεί ωστόσο να θεωρηθούν αξιόπιστες, γεγονός που επιτρέπει, πέρα από τα άμεσα μέτρα αντιμετώπισης της οικονομικής κρίσης, τη συνέχιση της πάγιας τουριστικής πολιτικής με στόχο την αντιμετώπιση των χρόνιων διαρθρωτικών προβλημάτων, που είναι οι περιφερειακές συ-γκεντρώσεις της προσφοράς και η εποχικότητα της ζήτησης. Η ανταγωνιστικότητα του κλάδου σε διεθνές επίπεδο, η συμπληρωματικότητα με τους άλλους κλάδους της οικονομίας σε εθνικό επί-πεδο και η συμβολή στην περιφερειακή ανάπτυξη, είναι επίσης βασικοί στρατηγικοί στόχοι.

Αναφορικά με την παγκόσμια τουριστική κίνηση, σύμφωνα με παλαιότερη πρόβλεψη του Παγκόσμιου Οργανισμού Τουρισμού (ΠΟΤ), τα διεθνή ταξίδια προβλέπεται να διπλασιαστούν μέχρι το έτος 2020 φτάνοντας τους 1,6 δισεκατομμύρια τουρίστες, με έσοδα 2 τρισεκατομμύρια δολάρια. Το έτος 2009, παρά τον περιορισμό των καταναλωτικών δαπανών σε Ευρώπη και ΗΠΑ, εκτιμήθηκε μικρή αύξηση στη διεθνή τουριστική κίνηση, 2,7% στις αφίξεις και 3,8% στις εισπράξεις. Οι δημοφιλέστεροι προορισμοί σε παγκόσμιο επίπεδο ήταν η Γαλλία με 85 εκατομμύρια τουρίστες, η Κίνα με 65 εκατομμύρια, η Ισπανία με 62 εκατομμύρια και οι ΗΠΑ με 57 εκατομμύρια. Πρώτες χώρες-πηγές τουρισμού ήταν η Γερμανία, οι ΗΠΑ και η Βρετανία.

Η διεύρυνση της Ε.Ε. αποτελεί παράγοντα επηρεασμού της τουριστικής αγοράς. Το σύν-θετο και επομένως πιο ανταγωνιστικό προϊόν της Ευρώπης των 27 κρατών-μελών αυξάνει τόσο την ενδοευρωπαϊκή κίνηση από και προς τα νέα κράτη-μέλη, όσο και τον εισερχόμενο τουρισμό στην Ευρώπη. Η έμφαση της πολιτικής της Ε.Ε. στην υποδομή των μεταφορών δημιουργεί θετικές επιπτώσεις στην ανάπτυξη των περιφερειών αλλά και του τουρισμού. Με δεδομένη την οικονομική ύφεση και την ανεργία που διαπιστώνεται σε πολλές χώρες της Ε.Ε., ο τουρισμός θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως αποτελεσματικό μέσο ενίσχυσης της απασχόλησης. Προϋπόθεση είναι η ενεργός και περισσότερο άμεση κοινοτική παρέμβαση με σκοπό την πολιτική συνεργασία για μια βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη, κυρίως στις χώρες που δέχονται τον τουρισμό.

Παρά το γεγονός ότι ο τουριστικός κλάδος έχει ιδιαίτερη σημασία για αρκετές χώρες της Ευ-ρώπης, ο τουρισμός εξακολουθεί μέχρι σήμερα να παραμένει εκτός κοινοτικών θεσμών. Η χα-λαρή πολιτική παρουσία της Ε.Ε. σε θέματα τουρισμού αντανακλά την ευρωπαϊκή δυσπιστία ως προς την αναπτυξιακή σημασία του κλάδου, όπως επίσης το γεγονός ότι η τουριστική ανάπτυξη ουδέποτε αποτέλεσε οικονομική προτεραιότητα για τα περισσότερα από τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. Αναγκαία προϋπόθεση τουριστικής ανάπτυξης στο μέλλον είναι η παρέμβαση της Ε.Ε. με σκοπό

27Χ

ΑΡΑ

ΚΤΗ

ΡΙΣ

ΤΙΚ

Α Τ

ΗΣ Τ

ΟΥΡΙΣ

ΤΙΚ

ΗΣ Δ

ΡΑΣΤΗ

ΡΙΟ

ΤΗ

ΤΑΣ

ΣΤΟ

Ν Ε

ΥΡΩ

ΠΑ

ΪΚΟ

ΚΑ

Ι ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΚ

Ο Χ

ΩΡΟ

την πολιτική συνεργασία των 27 κρατών-μελών. Είναι επομένως θετικό ότι σε σχετική Ανακοί-νωση της Επιτροπής προτάθηκε η χάραξη ενιαίας τουριστικής πολιτικής, όπως επίσης η ενσω-μάτωση της αρχής της βιώσιμης ανάπτυξης στα χαρακτηριστικά του ευρωπαϊκού τουρισμού.

Στο χώρο της Μεσογείου ο εισερχόμενος τουρισμός αντιπροσωπεύει περίπου το 1/3 της παγκόσμιας κίνησης. Για δεκαετίες ο τουρισμός αυτός ήταν μαζικός, εποχικός και γεωγραφικά συγκεντρωμένος, και επομένως ο κύριος παράγων αρνητικών περιβαλλοντικών επιπτώσεων. Επισημαίνεται ότι η Agenda 21 του Ρίο υπήρξε πηγή θεσμικών πρωτοβουλιών και στη Μεσό-γειο. Σήμερα, στις κοινοτικές χώρες της Μεσογείου κρίσιμη για την προστασία και την ανάπτυξη του τουρισμού είναι η ευρεία ανακατανομή της τουριστικής κίνησης, η περιβαλλοντική επαναξι-ολόγηση των φυσικών και πολιτιστικών πόρων και η χωρική αναδιάταξη, τόσο των μονοσήμα-ντων τουριστικών ροών, όσο και των καθιερωμένων περιφερειών αναψυχής. Πρόκειται για μια βαθμιαία μετάβαση από το μαζικό στο εναλλακτικό τουριστικό πρότυπο, από την εκμετάλλευση στη βιώσιμη διαχείριση και, τέλος, από την τουριστική μονοκαλλιέργεια στην πολυλειτουργι-κότητα. Παρά το γεγονός ότι οι διεθνείς πρωτοβουλίες για την ανάπτυξη και το περιβάλλον της Μεσογείου δεν είναι δεσμευτικές για τα κράτη, χρήσιμο θα ήταν ανάλογες προσπάθειες να εκδηλωθούν ενεργά και για την περιοχή των Βαλκανίων.

Υπενθυμίζεται ότι τα συνθετικά στοιχεία της παροχής τουριστικών υπηρεσιών στην Ελλάδα είναι τόσο η τουριστική ζήτηση (λανθάνουσα και ενεργός), όσο και η τουριστική προσφορά (πρωτογενής/περιβάλλον και παραγόμενη/υπηρεσίες). Επίσης είναι τα δίκτυα μεταφορών και επικοινωνιών, ο ρόλος του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα καθώς και οι προσδιοριστικοί παράγοντες επιλογής τουριστικών προορισμών. Η αρχικά τυχαία ως επί το πλείστον και ευκαι-ριακή ανάπτυξη της τουριστικής δραστηριότητας στο χώρο δημιούργησε με το χρόνο προβλή-ματα πιέσεων, υποβάθμισης και αλλοίωσης ολόκληρων περιοχών.

Οι χωρικές συγκεντρώσεις της τουριστικής προσφοράς και συνακόλουθα της ζήτησης προ-καλούν εποχικές πιέσεις και περιφερειακές ασυμμετρίες. Σύμφωνα με στοιχεία του Ινστιτούτου Τουριστικών Ερευνών και Προβλέψεων (ΙΤΕΠ, 2008), η ποσοστιαία κατανομή ξενοδοχειακών κλινών στις νησιωτικές περιοχές της χώρας είναι 59,3% και στις ηπειρωτικές 40,7%. Ειδικότε-ρα στα νησιά του Ν. Αιγαίου βρίσκεται το 23,2% των κλινών, στην Κρήτη το 21,0%, στα Ιόνια Νησιά το 12,1% και στο Β. Αιγαίο το 3,0%. Εκτός από την ασύμμετρη κατανομή της προσφοράς, είναι γεγονός ότι υπάρχει και πλεόνασμα ξενοδοχειακών κλινών σε εθνικό επίπεδο. Συνεπώς, με βάση το πλέον αισιόδοξο σενάριο για μέση ετήσια αύξηση της τουριστικής ζήτησης κατά 8%, το υπάρχον ξενοδοχειακό δυναμικό της χώρας επαρκεί για τα επόμενα 14 χρόνια. Η εποχικότη-τα της ζήτησης εντοπίζεται κυρίως στο θερινό τρίμηνο, με αιχμή τον Αύγουστο και περιστασιακά σε περιόδους εορτών, διακοπών (Χριστούγεννα, Πάσχα) ή μεγάλων εκδηλώσεων (Ολυμπιακοί κ.ά. αγώνες) και επηρεάζει την πληρότητα (διάρκεια λειτουργίας) των τουριστικών επιχειρήσε-ων και την απασχόληση.

Για την αντιμετώπιση των προβλημάτων αυτών, που άρχισαν να οξύνονται με την ανάπτυξη

OIK

ON

OM

IKH

ΣΥΓΚ

ΥΡΙΑ

ΚΑ

Ι Χ

ΩΡΟ

ΤΑΞΙΑ

ΤΟ

Υ Τ

ΟΥΡΙΣ

ΜΟ

Υ

28

του μαζικού τουρισμού, είχε διαμορφωθεί ήδη από τη δεκαετία του '80 μέχρι και τις αρχές του 2000 μια πάγια τουριστική πολιτική σε εθνικό επίπεδο, με κύριους άξονες: την άμβλυνση των χωρικών συγκεντρώσεων και την ανάπτυξη νέων περιοχών για την εξι-

σορρόπηση της χωρικής κατανομής της τουριστικής δραστηριότητας, τον εμπλουτισμό, τη διαφοροποίηση και την ποιοτική αναβάθμιση του τουριστικού προϊό-

ντος για την άμβλυνση της εποχικότητας, τη διεύρυνση της τουριστικής περιόδου σε όλη τη διάρκεια του έτους και την αύξηση της ανταγωνιστικότητας του ελληνικού τουρισμού. Ως μέσα επίτευξης των στόχων, πέρα από τη διαφήμιση και το μάρκετινγκ, χρησιμοποιήθη-

καν μια σειρά από ρυθμίσεις, μέτρα και έργα (γενικών και ειδικών υποδομών κυρίως). Παράλ-ληλα προωθήθηκε η ανάπτυξη ειδικών μορφών τουρισμού (θαλάσσιος – κρουαζιέρα-μαρίνες, χιονοδρομικός – χιονοδρομικά κέντρα, ιαματικός – υδροθεραπευτήρια) πριν από το 1980 και εναλλακτικών μορφών μετά το 1980 (αγροτουρισμός, γκολφ, συνεδριακός, οικοτουρισμός κ.ά.) με την προώθηση αντίστοιχων υποδομών, ειδικών αναπτυξιακών προγραμμάτων και την υπα-γωγή σε αναπτυξιακά κίνητρα.

Η «χωροταξία του τουρισμού», κατευθυνόμενη ως τότε ανεξάρτητα από τρεις αρχές (Ελ-ληνικός Οργανισμού Τουρισμού, Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας, Κέντρο Προγραμματισμού και Οικονομικών Ερευνών και Υπουργείο Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων)αποσαφηνίστηκε και συντονίστηκε στο τέλος της δεκαετίας του '80 (1986-87), με μια πρωτο-ποριακή για την εποχή συνεργασία των τριών φορέων και μια σειρά από ρυθμίσεις και μέτρα: προδιαγραφές τουριστικών καταλυμάτων με διεύρυνση των μορφών τους, ειδικοί όροι δόμη-σης για τα εκτός σχεδίου τουριστικά καταλύματα, καθορισμός τουριστικά ανεπτυγμένων και αναπτυσσόμενων περιοχών, διαδικασία περιβαλλοντικών όρων, περιοχές κινήτρων και αντί-στροφη διαβάθμισή τους κατά βαθμό τουριστικής ανάπτυξης περιοχών, προγράμματα έργων και δράσεων από δημόσιες επενδύσεις και κοινοτικά ταμεία, κ.ά.

Ακολούθησε η θέσπιση των ΠΟΤΑ (Περιοχές Ολοκληρωμένης Τουριστικής Ανάπτυξης του ν. 2545/97) με σκοπό τη δυνατότητα εμπλουτισμού του τουριστικού προϊόντος με τη μείξη διαφόρων μορφών τουριστικών καταλυμάτων και τουριστικής κατοικίας, με ειδικές υποδομές τουρισμού (γκολφ, υδροθεραπευτήρια, αίθουσες συνεδρίων κ.ά.).

Στις αρχές του 2000, σε μια σημαντική προσπάθεια καταγραφής, αξιολόγησης και ορθολο-γικής διαχείρισης της τουριστικής δραστηριότητας στο χώρο, ο ΕΟΤ προκήρυξε, ανέθεσε και παρέλαβε τις Μελέτες Βιώσιμης Τουριστικής Ανάπτυξης των Περιφερειών της χώρας (ΕΟΤ, 2003). Όλα τα παραπάνω αγνοήθηκαν αργότερα, κατά την εκπόνηση της μελέτης και τη σύνταξη της ΚΥΑ για το Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού του Τουρισμού.

Την ίδια εποχή (τέλος δεκαετίας του '90), στο ΥΠΕΧΩΔΕ θεσπίστηκαν δύο θεμελιώδεις νό-μοι: ο Οικιστικός Νόμος 2508/97 και ο Χωροταξικός Νόμος 2742/99, που έβαλαν τις βάσεις, ο μεν πρώτος για τον «πολεοδομικό σχεδιασμό και την οικιστική οργάνωση ανοικτής πόλης» (Ρυθμιστικά σχέδια, ΓΠΣ, ΣΧΟΟΑΠ) και ο δεύτερος για τον «χωροταξικό σχεδιασμό, με το Γε-

29Χ

ΑΡΑ

ΚΤΗ

ΡΙΣ

ΤΙΚ

Α Τ

ΗΣ Τ

ΟΥΡΙΣ

ΤΙΚ

ΗΣ Δ

ΡΑΣΤΗ

ΡΙΟ

ΤΗ

ΤΑΣ

ΣΤΟ

Ν Ε

ΥΡΩ

ΠΑ

ΪΚΟ

ΚΑ

Ι ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΚ

Ο Χ

ΩΡΟ

νικό και τα Ειδικά Πλαίσια καθώς και τα Περιφερειακά Πλαίσια Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης». Και οι δύο νόμοι προέβλεψαν ορισμένους μηχανισμούς εφαρμογής, ελέγχου και υποστήριξης του σχεδιασμού, όπως οι ΠΕΡΠΟ (Περιοχές Ειδικά Ρυθμιζόμενης Πολεοδόμησης), οι ΠΟΑΠΔ (Περιοχές Οργανωμένης Ανάπτυξης Παραγωγικών Δραστηριοτή-των), οι ΠΕΧΠ (Περιοχές Ειδικών Χωρικών Παρεμβάσεων).

Οι μηχανισμοί αυτοί, όπως και οι ΠΟΤΑ, δίνουν δυνατότητες χωροταξικής εφαρμογής και στη «χωροταξία του τουρισμού», ενώ οι ΠΕΡΠΟ δίνουν δυνατότητες οργανωμένης δόμησης πα-ραθεριστικής κατοικίας. Επισημαίνεται στο σημείο αυτό μια γενικότερη σύγχυση που επικρατεί μεταξύ τουρισμού και παραθερισμού, μεταξύ οργανωμένης δόμησης παραθεριστικής κατοικίας και ολοκληρωμένων συγκροτημάτων τουριστικής ανάπτυξης (βλ. και Καλοκάρδου Ρ. 2008).

Οι πολεοδομικοί αυτοί μηχανισμοί εφαρμογής οργανωμένης δόμησης τουριστικών καταλυ-μάτων και παραθεριστικής κατοικίας (ΠΟΤΑ και ΠΕΡΠΟ) δεν αξιοποιήθηκαν δυστυχώς, ως οικονομικά ασύμφοροι, ή και θεωρήθηκαν ότι δεν συνάδουν με τη νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας. Το ίδιο συνέβη λίγο πολύ και με τους λοιπούς μηχανισμούς εφαρμογής, ελέγ-χου και υποστήριξης του σχεδιασμού.

Η δεκαετία που διανύουμε θα μπορούσε να θεωρηθεί η δεκαετία των Χωροταξικών Πλαισίων του ΥΠΕΧΩΔΕ: Τα εγκεκριμένα Περιφερειακά Πλαίσια Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης

(ΥΠΕΧΩΔΕ, 2002). Το Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τον Τουρισμό

(2005-2009) (ΥΠΕΧΩΔΕ, 2009). Το Γενικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης (2005-2008)

(ΥΠΕΧΩΔΕ, 2008). Τα Ειδικά Χωροταξικά Πλαίσια για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (2005-2008)

(ΥΠΕΧΩΔΕ, 2009). Το Ειδικό Χωροταξικό Πλαίσιο για τη Βιομηχανία (2005-2008) (ΥΠΕΧΩΔΕ, 2009).

Το Ειδικό Χωροταξικό Πλαίσιο του Τουρισμού έχει προκαλέσει έντονη κριτική από τη δη-μοσιοποίησή του μέχρι και σήμερα. Στην ημερίδα του ΕΜΠ έχει προβλεφθεί ειδική συνεδρία για το θέμα αυτό. Κρίνεται σκόπιμο, ωστόσο, στο σημείο αυτό να επισημανθούν τρία σημεία σχετικά με τη διαδικασία ανάθεσης-εκπόνησης: η ανορθόδοξη σειρά ανάθεσης-εκπόνησης (Ειδικό Χωροταξικό Πλαίσιο Τουρισμού – Γενικό

Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης), η πλημμελής έως ανύπαρκτη συνεργασία του ΥΠΕΧΩΔΕ με τον καθ’ ύλην αρμόδιο φορέα

(ΕΟΤ – Υπουργείο Τουριστικής Ανάπτυξης) και η επιδεικτική απαξίωση (απουσία αναφοράς και χρήσης ως πηγής στοιχείων βάσης) των

Μελετών Τουριστικής Ανάπτυξης των Περιφερειών της χώρας, όπως και των εγκεκριμένων Περιφερειακών Πλαισίων Χωροταξικού Σχεδιασμού.

OIK

ON

OM

IKH

ΣΥΓΚ

ΥΡΙΑ

ΚΑ

Ι Χ

ΩΡΟ

ΤΑΞΙΑ

ΤΟ

Υ Τ

ΟΥΡΙΣ

ΜΟ

Υ

30

Με στόχο την περιφερειακή ανάπτυξη, για την οποία η τουριστική προσφορά και ζήτηση λει-τουργεί ως συντελεστής, η προσέγγιση σε επίπεδο περιφέρειας θεωρείται αναγκαία. Παράλληλα, προτεραιότητα της εθνικής πολιτικής για την περιφερειακή ανάπτυξη της χώρας είναι η ενίσχυ-ση της διεθνούς ανταγωνιστικότητας των ελληνικών περιφερειών σε ευρωπαϊκό και διακρατικό επίπεδο, γεγονός που επιβεβαιώνεται από σχετική έκθεση της Επιτροπής για τις ευρωπαϊκές περιφέρειες (COM, 2007), στο πλαίσιο της πολιτικής για την οικονομική και κοινωνική συνοχή στην Ε.Ε. Το μήνυμα της έκθεσης είναι: «Η Ευρώπη δεν μπορεί να αναπτυχθεί χωρίς ισχυρές και αναπτυσσόμενες περιφέρειες». Έτσι, η αξιοποίηση του περιβαλλοντικού αποθέματος των ελληνικών περιφερειών μέσω της ανάδειξης νέων μορφών τουρισμού μπορεί να συμβάλει στην ισόρροπη περιφερειακή ανάπτυξη.

Ο τουρισμός δεν λειτουργεί μεμονωμένα αλλά συμπληρωματικά προς τις άλλες παραγωγικές δραστηριότητες που μαζί με τα δίκτυα οικισμών και μεταφορών αναπτύσσονται στον ίδιο χώρο. Η σημασία του χώρου για τον τουρισμό έγκειται στο γεγονός ότι στον ίδιο χώρο πραγματοποι-ούνται διαδικασίες παραγωγής και κατανάλωσης του τουριστικού προϊόντος και έτσι τουριστικοί πόροι, προσφορά και ζήτηση χαρακτηρίζονται από αλληλεξαρτημένες χωρικές επιπτώσεις. Η βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη βασίζεται στο τρίπτυχο ανάπτυξη-περιβάλλον-χώρος. Στην πο-λιτική για βιώσιμη (πράσινη) ανάπτυξη τουρισμού εντάσσεται και η προώθηση εναλλακτικών μορφών, με βασική αρχή τη σύμμετρη διαχείριση του περιβαλλοντικού (φυσικού και πολιτι-στικού) αποθέματος των περιοχών, με συνεκτίμηση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής και του κόστους των αναγκαίων υποδομών. Η βιωσιμότητα για τον τουρισμό, στο πλαίσιο της αειφόρου ανάπτυξης, προσεγγίζεται σαν μια προσπάθεια ολοκληρωμένης αντιμετώπισης και διαρκούς εξισορρόπησης όλων των επιμέρους στοιχείων που συνιστούν το αναπτυξιακό σύ-στημα στο χώρο. Ο επιθυμητός βαθμός τουριστικής ανάπτυξης σχετίζεται άμεσα με τη φέρουσα ικανότητα του χώρου, η κρίσιμη χωρητικότητα του οποίου όταν ξεπεραστεί, δημιουργούνται διάφορα προβλήματα.

Σε μια πολυκριτηριακή αξιολόγηση των 13 περιφερειών της χώρας ως προς τον τουρισμό (Καλοκάρδου Ρ., Κραντονέλλης Κ., 2009), από την καταγραφή και αξιολόγηση της κατανομής των τουριστικών πόρων, της χωρικής δικτύωσης και του βαθμού τουριστικής ανάπτυξης κατά περιφέρεια, συμπεραίνονται τα εξής (Πίνακας 1): Η ύπαρξη και διασπορά ενός πλούσιου αποθέματος σημαντικών φυσικών και πολιτιστικών

πόρων σε όλες τις περιφέρειες. Η χωρική ομαδοποίηση των 13 Περιφερειών: σε 2 μητροπολιτικές, 4 νησιωτικές, 3 πα-

ράκτιες και 4 της ενδοχώρας, με δυνατότητα ανάπτυξης κύριων μορφών τουρισμού, όπως πολιτιστικού, θαλάσσιου, μαζικού και εναλλακτικού αντίστοιχα.

Η σχέση των επιθυμητών μορφών τουρισμού με το υπάρχον απόθεμα πόρων, τη χωρική διάσταση και δικτύωση, το βαθμό και το είδος ανάπτυξης της περιφέρειας και την τουριστική πολιτική.

31Χ

ΑΡΑ

ΚΤΗ

ΡΙΣ

ΤΙΚ

Α Τ

ΗΣ Τ

ΟΥΡΙΣ

ΤΙΚ

ΗΣ Δ

ΡΑΣΤΗ

ΡΙΟ

ΤΗ

ΤΑΣ

ΣΤΟ

Ν Ε

ΥΡΩ

ΠΑ

ΪΚΟ

ΚΑ

Ι ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΚ

Ο Χ

ΩΡΟ

Η ομαδοποίηση κατά βαθμό τουριστικής ανάπτυξης σε 3 κατηγορίες περιφερειών: ανεπτυγ-μένες, αναπτυσσόμενες, αναπτύξιμες.

Η σχέση του βαθμού τουριστικής ανάπτυξης με τη χωρική διάσταση των περιφερειών (οι μητροπολιτικές, νησιωτικές και παράκτιες προηγούνται).

Η υστέρηση της ανάπτυξης των περιφερειών της ενδοχώρας σε σχέση και με την προσπελα-σιμότητα και τη χωρική δικτύωση.

Οι δυνατότητες στήριξης της τουριστικής ανάπτυξης από το οικιστικό δίκτυο των μητροπολι-τικών κυρίως και δευτερευόντως των παράκτιων περιφερειών.

Οι προοπτικές ανάπτυξης νέων περιφερειών (αναπτύξιμων) σε σχέση με την αναγκαιότητα βελτίωσης του δικτύου μεταφορών. Για τους λόγους που αναπτύχθηκαν πιο πάνω η περιφερειακή διάσταση της τουριστικής

πολιτικής δεν πρέπει να αγνοείται. Σε μια χρονική περίοδο που θεσμοθετείται το «Πρόγραμ-μα Καλλικράτης» (Υπουργείο Εσωτερικών, Αποκέντρωσης και Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης, 2010) θεμελιώνοντας την Περιφερειακή Αυτοδιοίκηση, ενώ από το Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής επίκειται η δημοσιοποίηση του Ειδικού Πλαισίου για τον Παράκτιο και Νησιωτικό Χώρο και παράλληλα τελεί υπό επεξεργασία η αναθεώρηση του Ειδι-κού Πλαισίου για τον Τουρισμό, μια πρόταση για «ένα εναλλακτικό Πλαίσιο για τον Τουρισμό» βασισμένο στις περιφέρειες ως ολοκληρωμένες χωρικές και τουριστικές ενότητες είναι σίγουρα επίκαιρη, ίσως συνάμα και χρήσιμη (Καλοκάρδου Ρ., Κραντονέλλης Κ., 2010).

Η εναρμόνιση του Ειδικού με το Γενικό Πλαίσιο θεωρείται αναγκαία προϋπόθεση. Η χωρική οργάνωση των κύριων εθνικών πόλων και αξόνων ανάπτυξης καθώς και των διεθνών και δια-περιφερειακών εισόδων-πυλών και συνδέσεων της χώρας και η συνεργασία και εταιρική σχέση πόλης–υπαίθρου, θα πρέπει να αποτελέσουν το πλαίσιο των κατευθύνσεων για την ανάπτυξη μορφών τουρισμού και αντίστοιχων ειδικών τουριστικών υποδομών. Παράλληλα θα πρέπει να ληφθούν υπόψη οι δυνατότητες και οι περιορισμοί του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος και οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.

Σε βασική προσέγγιση προτείνεται η διατύπωση των γενικών κατευθύνσεων τουριστικής ανάπτυξης προς τα κατώτερα επίπεδα σχεδιασμού (περιφερειακό, τοπικό), με βάση τα προ-βλήματα του τομέα, τα χαρακτηριστικά τής μέχρι σήμερα ανάπτυξής του, τις τάσεις που επι-κρατούν διεθνώς, τους εθνικούς στόχους συμπεριλαμβανομένων και των περιβαλλοντικών, θεσμοθετημένων στο Γενικό Χωροταξικό Πλαίσιο, τις δυνατότητες και τους περιορισμούς του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος, την κλίμακα του ελληνικού χώρου, το τοπίο. Σε ει-δικές προσεγγίσεις προτείνεται η εξειδίκευση των γενικών κατευθύνσεων για την ανάπτυξη μορφών τουρισμού και αντίστοιχων ειδικών τουριστικών υποδομών σε ευρύτερες χωρικές ενότητες. Κρίσιμη προϋπόθεση για την ισόρροπη ανάπτυξη της χώρας θα πρέπει να είναι η παράλληλη ανάπτυξη όλων των τουριστικών ενοτήτων, ώστε να αποφεύγεται μακροπρόθεσμα ο κίνδυνος από ενδεχόμενες νέες χωρικές ανισοκατανομές και περιφερειακές ασυμμετρίες. Ο

OIK

ON

OM

IKH

ΣΥΓΚ

ΥΡΙΑ

ΚΑ

Ι Χ

ΩΡΟ

ΤΑΞΙΑ

ΤΟ

Υ Τ

ΟΥΡΙΣ

ΜΟ

Υ

32

συντονισμός των αναπτυξιακών κινήτρων με τη χωρική διάσταση της τουριστικής πολιτικής θεωρείται απαραίτητος.

Η Περιφέρεια, ως αυτοτελής χωρική ενότητα, μπορεί να αποτελέσει ένα χρήσιμο εργαλείο μελέτης και εφαρμογής τόσο στην τομεακή όσο και στη διατομεακή προσέγγιση της ανάπτυξης. Με βάση τα περιβαλλοντικά, τουριστικά και αναπτυξιακά χαρακτηριστικά κάθε Περιφέρειας, θα πρέπει να αναζητούνται πολιτικές που να εξασφαλίζουν τη βιώσιμη ισορροπία μεταξύ τουριστι-κής ανάπτυξης και προστασίας του περιβάλλοντος. Η δικτύωση ενοτήτων, περιοχών, μορφών και δραστηριοτήτων τουρισμού μπορεί να αποτελέσει ένα από τα πεδία διαδημοτικής, ενδοπε-ριφερειακής ή και διαπεριφερειακής συνεργασίας, ενόψει μάλιστα και της νέας χωρικής διάρ-θρωσης της Αυτοδιοίκησης του «Προγράμματος Καλλικράτης» (ΥΠΕΣ 2010).

33Χ

ΑΡΑ

ΚΤΗ

ΡΙΣ

ΤΙΚ

Α Τ

ΗΣ Τ

ΟΥΡΙΣ

ΤΙΚ

ΗΣ Δ

ΡΑΣΤΗ

ΡΙΟ

ΤΗ

ΤΑΣ

ΣΤΟ

Ν Ε

ΥΡΩ

ΠΑ

ΪΚΟ

ΚΑ

Ι ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΚ

Ο Χ

ΩΡΟΠΗΓΕΣ

COM (2007). Τέταρτη έκθεση για την οικονομική και κοινωνική συνοχή «Αναπτυσσόμενες περιφέρειες, ανα-πτυσσόμενη Ευρώπη»: Ε.Ε.

Ελληνικός Οργανισμός Τουρισμού (ΕΟΤ, 2003). Μελέτες Βιώσιμης Τουριστικής Ανάπτυξης των Περιφερειών της Χώρας: Αθήνα.

Ινστιτούτο Τουριστικών Ερευνών και Προβλέψεων (ΙΤΕΠ, 2010). Δελτίο Τύπου 26-4-2010, «Τουρισμός: Επι-πτώσεις και Μαθήματα από την Κρίση»: Αθήνα.

Ινστιτούτο Τουριστικών Ερευνών και Προβλέψεων (ΙΤΕΠ, 2008). Η εικόνα του ξενοδοχειακού δυναμικού της Ελλάδας: Ανάγκη αλλαγής της Πολιτικής των επενδυτικών κινήτρων: Αθήνα.

Καλοκάρδου Ρ. (2008). «Τουρισμός ή μόνιμος παραθερισμός;», Ενημερωτικό Δελτίο ΤΕΕ, τ. 2514:59.Καλοκάρδου Ρ., Κραντονέλλης Κ. (2009): «Η πρωτογενής και η παραγόμενη τουριστική προσφορά ως συ-

ντελεστής περιφερειακής ανάπτυξης – οι σημερινές πολιτικές επιλογές χωροταξικού σχεδιασμού σε εθνικό επίπεδο», Πρακτικά 2ου Πανελλήνιου Συνεδρίου Πολεοδομίας, Χωροταξίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, 24-27 Σεπτεμβρίου 2009: Βόλος: τόμος Ι, σ. 61-68.

Καλοκάρδου Ρ., Κραντονέλλης Κ., (2010): «Ένα εναλλακτικό πλαίσιο για τον Τουρισμό». Ενημερωτικό Δελτίο ΤΕΕ: Αθήνα: τ. 2581, σ. 59-60.

ΥΠΕΧΩΔΕ (2002). Περιφερειακά Πλαίσια Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης: Αθήνα. ΥΠΕΧΩΔΕ (2007). Σχέδιο ΚΥΑ του Ειδικού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για

τον Τουρισμό, Μάιος 2007: Αθήνα. ΥΠΕΧΩΔΕ (2008). Γενικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης, ΦΕΚ 128 Α , Ιούλιος

2008: Αθήνα. ΥΠΕΧΩΔΕ (2009). Έγκριση Ειδικού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τον

Τουρισμό και της Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων αυτού, ΦΕΚ 1138 Β , Ιούνιος 2009: Αθήνα

ΥΠΕΧΩΔΕ (2009). Έγκριση Ειδικού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τις Ανα-νεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) και της Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων αυτού, ΦΕΚ 2464 Β , Δεκέμβριος 2008: Αθήνα.

ΥΠΕΧΩΔΕ (2009). Έγκριση Ειδικού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τη Βιομηχανία και της Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων αυτού, ΚΥΑ 11508/2009 ΦΕΚ 151ΑΑΠ/13.4.2009 Β , Φεβρουάριος 2009: Αθήνα.

ΥΠΕΣ (2010). Προσχέδιο Νόμου για τη Νέα Αρχιτεκτονική της Αυτοδιοίκησης και της Αποκεντρωμένης Διοί-κησης, Απρίλιος 2010: Αθήνα.

ΥΠΟΙΟ (2006). Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο Αναφοράς 2007-2013, Οκτώβριος 2006: Αθήνα.

OIK

ON

OM

IKH

ΣΥΓΚ

ΥΡΙΑ

ΚΑ

Ι Χ

ΩΡΟ

ΤΑΞΙΑ

ΤΟ

Υ Τ

ΟΥΡΙΣ

ΜΟ

Υ

34

Πίνακας 1. Υπάρχουσα κατανομή πόρων, χωρική δικτύωση, βαθμός τουριστικής ανάπτυξης

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΕΣ

ΧΩΡΙΚΗΔΙΑΣΤΑΣΗ

ΑΠΟΘΕΜΑΠΟΡΩΝ

ΧΩΡΙΚΗ ΔΙΚΤΥΩΣΗΒΑΘΜΟΣ

ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗΣΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

μητρ

οπολ

ιτικ

ές

νησι

ωτι

κές

παρά

κτιε

ς

ενδο

χώρα

ς

φυσ

ικοί

πολι

τιστ

ικοί

οικι

στικ

ό δί

κτυο

δίκτ

υομε

ταφ

ορώ

ν

υπηρ

εσίε

ς στ

ήριξ

ης

τουρ

ισμο

ύ

ανεπ

τυγμ

ένες

αναπ

τυσσ

όμεν

ες

αναπ

τύξι

μες

1 Αττικής • ++ +++ +++ +++ +++ •2 Θεσσαλίας • • +++ ++ ++ +(+) ++ •3 Στερ. Ελλάδας • • ++ +++ + +(+) + •4 Ηπείρου • • +++ +++ ++ +(+) ++ •5 Δυτ. Ελλάδας • +++ +++ ++ +(+) ++ •6 Πελοποννήσου • ++ ++ ++ + + •7 Ιονίων Νήσων • +++ ++ ++ +(+) +++ •8 Κρήτης • +++ +++ ++ ++ +++ •9 Νοτ. Αιγαίου • +++ +++ ++ ++ +++ •

10 Βορ. Αιγαίου • + ++ + + ++ •

11Δυτικής

Μακεδονίας• +++ + + +(+) + •

12Κεντρικής

Μακεδονίας• +++ +++ +++ +++ +++ •

13Ανατ. Μακεδονίας-

Θράκης• +++ + ++ ++(+) ++ •

Επεξεργασία στοιχείων ΕΟΤ, ΥΠΕΧΩΔΕ

Πόροι Χωρική Δικτύωση

+ υπερτοπικής σημασίας + μέτρια ++ εθνικής σημασίας +(+) μέτρια με προοπτικές +++ διεθνούς σημασίας ++ καλή +++ πολύ καλή

Πηγή: Καλοκάρδου Ρ., Κραντονέλλης Κ., «Φυσικό και πολιτιστικό περιβάλλον ως παράγων τουριστικής ανάπτυ-ξης: Χαρακτηριστικά παραδείγματα περιφερειών», 2008.

35Ο

Ι ΤΟ

ΥΡΙΣ

ΤΙΚ

ΕΣ Ε

ΠΕΝ

ΔΥΣΕΙΣ

ΠΑ

ΡΑΜ

ΕΤΡΟ

Σ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΑΝ

ΑΘ

ΕΩ

ΡΗ

ΣΗ

ΤΟ

Υ Ε

ΙΔΙΚ

ΟΥ Χ

ΩΡΟ

ΤΑΞΙΚ

ΟΥ Π

ΛΑ

ΙΣΙΟ

Υ Γ

ΙΑ Τ

ΟΝ

ΤΟ

ΥΡΙΣ

ΜΟ

Ε. ΧΑΤΖΗΝΙΚΟΛΑΟΥ

Οι τουριστικές επενδύσεις παράμετρος για την αναθεώρηση του Ειδικού Χωροταξικού Πλαισίου για τον Τουρισμό

Στόχος της σύντομης αυτής παρέμβασης είναι να καταδείξει ότι τα λάθη και οι αστοχίες της πολιτικής ενίσχυσης τουριστικών επενδύσεων κατά το διάστημα 2005-2009 διαμορφώ-

νουν ένα ολοκληρωτικά διαφορετικό πλαίσιο για τον ελληνικό τουρισμό από αυτό της περιόδου εκπόνησης της Μελέτης του Ειδικού Πλαισίου για τον Τουρισμό και της διαβούλευσης, και επομένως ένα πλαίσιο που θα πρέπει να ληφθεί υπόψη κατά την προωθούμενη αναθεώρηση του Ειδικού Πλαισίου.

Αν επιχειρήσουμε μια σύντομη σύγκριση του ν. 3299/04 με τον προγενέστερό του ν. 2601/98, διαπιστώνουμε τα ακόλουθα:

1. Αρχικά ο νέος νόμος πρόβλεψε: Μια νέα κατηγορία κινήτρων, την «επιχορήγηση κόστους δημιουργούμενης από το επενδυ-

τικό σχέδιο απασχόλησης». Συνεπώς, τα εναλλακτικά είδη κινήτρων ήταν τρία: α) επιχορήγηση και επιδότηση χρηματο-

δοτικής μίσθωσης, β) φορολογική απαλλαγή και γ) επιχορήγηση κόστους απασχόλησης. Κατάργηση του κινήτρου επιδότησης τόκων δανείων, που ίσχυε και στα δύο πακέτα κινή-

τρων του ν. 2601/98. Διαίρεση της Επικράτειας σε 4 Περιοχές Κινήτρων, κοινή για όλους τους παραγωγικούς το-

μείς, παρά το γεγονός ότι οι τομείς αυτοί έχουν διαφορετικές ανάγκες και διαφορετική κατα-νομή της ανάπτυξής τους στο χώρο. Επίσης πρόβλεψε στην πρώτη του εφαρμογή περαιτέρω διαίρεση της Δ Ζώνης σε Δ1, Δ2, Δ3. Έτσι, όμως, όλη η Ρόδος (πλην του Γ.Π.Σ της πόλης της Ρόδου) και όλη η Κως ήταν Δ Ζώνη.

Το χρονικό διάστημα της επταετίας όσον αφορά τον εκσυγχρονισμό ξενοδοχείων και κά-μπινγκ, που θα έπρεπε να έχει παρέλθει από την προηγούμενη ενίσχυση της μονάδας με κίνητρα, έγινε πενταετία.

Νέα ποσοστά κινήτρων επιχορήγησης και επιδότησης χρηματοδοτικής μίσθωσης ανά πε ριοχή.

OIK

ON

OM

IKH

ΣΥΓΚ

ΥΡΙΑ

ΚΑ

Ι Χ

ΩΡΟ

ΤΑΞΙΑ

ΤΟ

Υ Τ

ΟΥΡΙΣ

ΜΟ

Υ

36

Η ίδια συμμετοχή ορίστηκε στο 25% (αντί του 40% του Ν.2601/98 προκειμένου για την πρώτη ομάδα κινήτρων και 30% για τη δεύτερη).

Η ΚΥΑ σε πολλές περιπτώσεις επέτρεπε (ως «εξαίρεση της εξαιρέσεως») την επιχορήγηση ξενοδοχειακών μονάδων 4* ή και 3*, ενώ περιλάμβανε και μια γενικής εφαρμογής διάταξη, ισχύουσα για όλες τις περιοχές κινήτρων, σύμφωνα με την οποία μπορούσαν παντού να επιχορηγηθούν επενδυτικά σχέδια ίδρυσης ή επέκτασης μονάδων 5*.

Κατάργησε ακόμη την απαγόρευση της επιχορήγησης νέων κτηρίων ξενοδοχείων μέσα σε παραδοσιακούς οικισμούς.

Τέλος, η Κ.Υ.Α αυτή τέθηκε σε εφαρμογή όταν ήδη είχαν καταργηθεί οι «κορεσμένες περιο-χές» και οι περιορισμοί ανέγερσης νέων ξενοδοχείων που ίσχυαν μέσα σε αυτές.

2. Τα μεγέθη των τουριστικών επενδύσεων που υπάχθηκαν στο ν. 2601/98 έχουν ως εξής:

ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΠΟΥ ΥΠΑΧΘΗΚΑΝ ΣΤΟ Ν. 2601/98(από 1998 έως Α΄ εξάμηνο 2005)

ΜΟΡΦΗ ΕΠΕΝΔΥΣΗΣΑΡΙΘΜΟΣ ΕΠΕΝΔΥ-

ΣΕΩΝ ΚΛΙΝΕΣ

ΝΕΕΣ ΘΕΣΕΙΣ ΕΡΓ/ΙΑΣ

ΣΥΝΟΛΙΚΟΣ Π/Υ

ΕΠΙΧΟΡΗΓΗΣΗ ΙΔΙΑ ΣΥΜΜΕ-

ΤΟΧΗ

Ίδρυση-επέκταση

ξενοδοχείων70 5.818 1.071 142.807.448 29.517.318 66.549.770

Εκσυγχρονισμός

ξενοδοχείων628 79.195 2.848 567.859.190 139.861.676 314.107.483

Εκσυγχρονισμός κάμπινγκ 12 25 2.981.788 730.633 1.919.880

Μετατροπή παραδοσιακών

κτισμάτων σε ξενοδοχεία232 4.862 1.508 143.760.389 58.666.011 69.262.648

Προσθήκη

συμπληρωματικών

εγκαταστάσεων σε

ξενοδοχεία

17 182 17.188.095 4.297.022 10.907.005

Ίδρυση, επέκταση,

εκσυγχρονισμός

εγκαταστάσεων ειδικής

τουριστικής υποδομής

28 2.067 211.692.991 76.096.934 94.047.379

ΣΥΝΟΛΟ 987 89.785 7.701 1.086.289.91 309.169.657 556.794.826

37Ο

Ι ΤΟ

ΥΡΙΣ

ΤΙΚ

ΕΣ Ε

ΠΕΝ

ΔΥΣΕΙΣ

ΠΑ

ΡΑΜ

ΕΤΡΟ

Σ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΑΝ

ΑΘ

ΕΩ

ΡΗ

ΣΗ

ΤΟ

Υ Ε

ΙΔΙΚ

ΟΥ Χ

ΩΡΟ

ΤΑΞΙΚ

ΟΥ Π

ΛΑ

ΙΣΙΟ

Υ Γ

ΙΑ Τ

ΟΝ

ΤΟ

ΥΡΙΣ

ΜΟ

3. Σύμφωνα με τον παραπάνω πίνακα διαπιστώνουμε ότι: Τα ίδια κεφάλαια υπερβαίνουν κατά μέσο όρο το 50% (51,3%) του συνολικού προϋπολογι-

σμού. Η επιχορήγηση είναι κατά μέσο όρο 28,5%, αν και φυσικά διαφέρει ανά μορφή επένδυσης,

πραγματικά δεδομένα της κάθε επένδυσης και περιοχή. Από τις 987 υπαχθείσες επενδύσεις οι 70 μόνο (ή το 7,1%) αφορούν σε νέες ξενοδοχειακές

κλίνες, ενώ οι 628 (ή το 64% περίπου) αφορούν σε εκσυγχρονισμό ξενοδοχείων, οι 12 σε εκσυγχρονισμό κάμπινγκ (1,2%), οι 232 (ή το 23,5%) σε μετατροπή παραδοσιακών ή διατηρητέων κτισμάτων σε ξενοδοχεία και οι 28 (ή το 2,8%) σε ίδρυση, επέκταση ή εκσυγ-χρονισμό εγκαταστάσεων ειδικής τουριστικής υποδομής.

4. Οι τουριστικές επενδύσεις που υπάχθηκαν στον νέο ν. 3299/04 έχουν ως ακολούθως:

ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΠΟΥ ΥΠΑΧΘΗΚΑΝ ΣΤΟ Ν. 3299/04(μέχρι Οκτώβριο 2009 – Στοιχεία ΕΟΤ)

ΜΟΡΦΗ ΕΠΕΝΔΥΣΗΣ ΑΡΙΘΜΟΣΕΠΕΝΔΥ-

ΣΕΩΝ ΚΛΙΝΕΣ

ΝΕΕΣ ΘΕΣΕΙΣ

ΕΡΓΑΣΙΑΣ

ΣΥΝΟΛΙΚΟΣ Π/Υ

ΕΠΙΧΟΡΗΓΗΣΗΙΔΙΑ ΣΥΜΜΕ-

ΤΟΧΗ

Ίδρυση-επέκταση

ξενοδοχείων659 62.745 10.859 3.462.795.84 1.522.703.229 1.940.092.65

Εκσυγχρονισμός

ξενοδοχείων 797 141.09 2.945 1.874.793.09 775.153.013 1.099.640.06

Εκσυγχρονισμός κάμπινγκ 11 11 8.494.332 4.034.347 4.459.985

Μετατροπή

παραδοσιακών κτισμάτων

σε ξενοδοχεία

258 4. 386 763 193.850.181 93.589.348 100.260.833

Προσθήκη

συμπληρωματικών

εγκαταστάσεων σε

ξενοδοχεία

43 176 83.063.541 230.824.971 52.238.570

Ίδρυση, επέκταση,

εκσυγχρονισμός

εγκαταστάσεων ειδικής

τουριστικής υποδομής

22 486 161.970.073 74.534.735 87.435.338

ΣΥΝΟΛΟ 1.790 208.180 15.240 5.784.967.090 2.500.839.643 3.284.127.47

OIK

ON

OM

IKH

ΣΥΓΚ

ΥΡΙΑ

ΚΑ

Ι Χ

ΩΡΟ

ΤΑΞΙΑ

ΤΟ

Υ Τ

ΟΥΡΙΣ

ΜΟ

Υ

38

5. Από τον παραπάνω πίνακα συμπεραίνουμε ότι: Αν και η εξεταζόμενη περίοδος εφαρμογής του ν. 3299/04 είναι μικρότερη αυτής του

ν. 2601/98, ο συνολικός προϋπολογισμός των επενδύσεων που υπάχθηκαν σε αυτόν είναι πολύ μεγαλύτερος (πενταπλάσιος).

Η επιχορήγηση είναι σημαντικά αυξημένη κατά μέσο όρο (δηλαδή 43,45% έναντι 28,5% του ν. 2601/98), με άλλα λόγια η συμμετοχή του Δημοσίου στις επενδύσεις αυτές έχει αυξη-θεί κατά 15 ποσοστιαίες μονάδες.

Από τις 1.790 επενδύσεις οι 659 (ή το 36,8%) αφορούν σε νέες ξενοδοχειακές κλίνες (ένα-ντι 7,1% του ν. 2601/98), ενώ οι 797 (ή το 44,5% έναντι 64% του ν. 2601/98) αφορούν σε εκσυγχρονισμό ξενοδοχείων, οι 11 (ή το 0,6%) σε εκσυγχρονισμό κάμπινγκ, οι 258 (ή το 14,4% έναντι 23,5% του ν. 2601/98) σε μετατροπή παραδοσιακών ή διατηρητέων κτι-σμάτων σε ξενοδοχεία, οι 43 (ή το 2,4%) σε προσθήκη συμπληρωματικών εγκαταστάσεων σε ξενοδοχεία και οι 22 (ή το 1,23% έναντι 2,8% του ν. 2601/98) σε εγκαταστάσεις ειδικής τουριστικής υποδομής.

Το μέσο ανά κλίνη κόστος των επενδύσεων ίδρυσης-επέκτασης ξενοδοχείων που υπάχθη-καν στο ν. 2601/98 είναι 24.546 €, ενώ όσων υπάχθηκαν στο ν. 3299/04 είναι 55.188 € (αύξηση 125%).

Το μέσο ανά κλίνη κόστος των επενδύσεων εκσυγχρονισμού ξενοδοχείων είναι για μεν το ν. 2601/98 7.170 €, ενώ για το ν. 3299/04

13.292 € (αύξηση 85,3%). Στο πλαίσιο του ν. 2601/98 το μέσο κόστος ανά δημιουργούμενη νέα θέση εργασίας ήταν στο

σύνολο των τουριστικών επενδύσεων 141.058 €, ενώ σε αυτό του ν. 3299/04 379.591€ (αύξηση κατά 169%). Όσον αφορά σε επενδύσεις ίδρυσης και επέκτασης ξενοδοχείων το μέσο κόστος ανά θέση εργασίας είναι στον μεν ν. 2601/98 133.340 €, στον δε ν. 3299/04 318.887 € (αύξηση 139%).

6. Η περιφερειακή κατανομή των τουριστικών επενδύσεων του ν. 3299/04, που ενδια-φέρει ιδιαίτερα όσους ασχολούνται με το νέο Ε.Π. για τον Τουρισμό, έχει ως εξής:

39Ο

Ι ΤΟ

ΥΡΙΣ

ΤΙΚ

ΕΣ Ε

ΠΕΝ

ΔΥΣΕΙΣ

ΠΑ

ΡΑΜ

ΕΤΡΟ

Σ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΑΝ

ΑΘ

ΕΩ

ΡΗ

ΣΗ

ΤΟ

Υ Ε

ΙΔΙΚ

ΟΥ Χ

ΩΡΟ

ΤΑΞΙΚ

ΟΥ Π

ΛΑ

ΙΣΙΟ

Υ Γ

ΙΑ Τ

ΟΝ

ΤΟ

ΥΡΙΣ

ΜΟ

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΩΝ ΤΟΥ Ν. 3299/04(ΕΩΣ ΟΚΤΩΒΡΙΟ 2009 – ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΕΟΤ)

ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΚΛΙΝΕΣ

ΑΝ. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ-ΘΡΑΚΗ 21 1.111

Κ. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ 53 4.634

Δ. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ 22 884

ΗΠΕΙΡΟΣ 68 3.140

ΘΕΣΣΑΛΙΑ 78 3.338

ΙΟΝΙΑ ΝΗΣΙΑ 29 3.629

ΔΥΤΙΚΗ ΕΛΛΑΔΑ 52 2.800

ΣΤΕΡ. ΕΛΛΑΔΑ 40 2.094

ΑΤΤΙΚΗ 4 191

ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ 123 9.993

ΒΟΡΕΙΟ ΑΙΓΑΙΟ 36 1.816

ΝΟΤΙΟ ΑΙΓΑΙΟ 84 19.872

ΚΡΗΤΗ 49 9.249

ΣΥΝΟΛΟ ΧΩΡΑΣ 659 62.745

7. Από τον παραπάνω πίνακα συμπεραίνουμε ότι: Οι Περιφέρειες που συγκεντρώνουν τα υψηλότερα ποσοστά επενδυτικών κεφαλαίων είναι

τελικά η Κεντρική Μακεδονία, τα Ιόνια Νησιά, το Νότιο Αιγαίο και η Κρήτη, δηλαδή οι Πε-ριφέρειες στις οποίες βρίσκονται οι ανεπτυγμένοι τουριστικοί προορισμοί της χώρας (Θεσ-σαλονίκη – Χαλκιδική, Κέρκυρα – Ζάκυνθος, Κυκλάδες – Δωδεκάνησα, Κρήτη) και η Πελο-πόννησος (λόγω κυρίως των κινήτρων στις πυρόπληκτες περιοχές, βλ. Μεσσηνία υπαγωγή 5.220 νέων κλινών).

Ο συνολικός προϋπολογισμός των επενδύσεων ίδρυσης-επέκτασης ξενοδοχείων ήταν μέ-χρι τον Οκτώβριο του 2009 60% του συνόλου του προϋπολογισμού όλων των τουριστικών επενδύσεων.

Γενικά συμπεράσματα για το ν. 3299/04:

Ο ν. 3299/04 προώθησε κυρίως επενδύσεις σε νέες ξενοδοχειακές κλίνες σε περιοχές με

OIK

ON

OM

IKH

ΣΥΓΚ

ΥΡΙΑ

ΚΑ

Ι Χ

ΩΡΟ

ΤΑΞΙΑ

ΤΟ

Υ Τ

ΟΥΡΙΣ

ΜΟ

Υ

40

υπερπροσφορά τέτοιων κλινών και έθεσε σε δεύτερη μοίρα τις επενδύσεις εκσυγχρονισμού ξενοδοχείων και κάμπινγκ, εγκαταστάσεων ειδικής τουριστικής υποδομής και μετατροπής παραδοσιακών κτηρίων σε ξενοδοχεία, με άλλα λόγια τις επενδύσεις που υποστηρίζουν την ποιοτική στροφή και τη διαφοροποίηση της υφιστάμενης τουριστικής προσφοράς

Βασική αδυναμία του ν. 3299/04 ήταν η βραχυπρόθεσμη θεώρηση του τι συνιστά ανάπτυξη, με αποτέλεσμα τα κονδύλια που διατέθηκαν σε πολλές περιπτώσεις να μην είναι τίποτε άλλο παρά μια τεράστια σπατάλη κρατικών πόρων. Συμπεραίνουμε ότι το ζητούμενο δεν ήταν μια ενισχυόμενη βιώσιμη ανάπτυξη, αλλά μια γρήγορη απορρόφηση κονδυλίων και μια βραχυ-πρόθεσμη θετική επίδραση σε ορισμένα μεγέθη (π.χ. ετήσιο εισόδημα – απασχόληση), που να οφείλεται κυρίως στη διαδικασία ανέγερσης (οικοδομή, υλικά) και όχι στη λειτουργία της επένδυσης.

Η τουριστική χρονιά που έκλεισε και η πικρή εμπειρία που άφησε πίσω της, η μείωση των αφίξεων στα σύνορα, η καθίζηση των συνολικών εισπράξεων από τον τουρισμό, η μείωση των διανυκτερεύσεων, η μείωση των ακαθάριστων και καθαρών εισπράξεων των ξενοδοχεί-ων πόλης και υπαίθρου, και τέλος η δύσκολη τουριστική περίοδος του 2010, καταδεικνύουν ότι η πολιτική ενίσχυσης νέων ξενοδοχείων 5* π.χ. στη Ρόδο με επιχορήγηση 55% ή έστω μικρότερη κατά περίπτωση ήταν μια πολιτική άστοχη, την οποία πληρώνει ήδη με πολλούς τρόπους ο τουρισμός της χώρας μας.

Ο υπό κατάρτιση νέος αναπτυξιακός νόμος (Ν.Α.Ν.)

Γνωρίζουμε μόνο τις βασικές αρχές του Ν.Α.Ν., όπως τέθηκαν σε ανοικτή διαβούλευση, και επομένως σημαντικές παράμετροι του νέου συστήματος κινήτρων μάς είναι άγνωστες, όπως: α) Ο τρόπος εφαρμογής των διαφόρων μορφών κινήτρων, αν με άλλα λόγια κάποια από αυτά

θα συντρέχουν σωρευτικά ή μόνο εναλλακτικά και ποια. β) Ποιες θα είναι οι περιοχές κινήτρων ανά τομέα ή αν όλοι οι παραγωγικοί τομείς θα έχουν

ενιαίο καθορισμό των περιοχών κινήτρων (φυσικά μέσα στο πλαίσιο του ισχύοντος Χάρτη Περιφερειακών Ενισχύσεων).

γ) Κατά πόσον θα χορηγούνται κίνητρα (έστω και φορολογικά) σε περιοχές και μορφές επεν-δύσεων που υπάρχουν σε υπερεπάρκεια.

δ) Ποιες προϋποθέσεις-προσόντα θα απαιτούνται για τους φορείς αξιολόγησης και ελέγχου και πώς θα ελέγχεται (προληπτικά και κατασταλτικά) η αξιοπιστία και η αντικειμενικότητά τους, και το κυριότερο

ε) ποιες μορφές επενδύσεων θα ενισχύονται.

Σύμφωνα με τις βασικές κατευθύνσεις του Ν.Α.Ν.: Δεν προκύπτει ότι η βραχυπρόθεσμη θεώρηση της ανάπτυξης, στην οποία αναφερθήκαμε,

41Ο

Ι ΤΟ

ΥΡΙΣ

ΤΙΚ

ΕΣ Ε

ΠΕΝ

ΔΥΣΕΙΣ

ΠΑ

ΡΑΜ

ΕΤΡΟ

Σ Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΑΝ

ΑΘ

ΕΩ

ΡΗ

ΣΗ

ΤΟ

Υ Ε

ΙΔΙΚ

ΟΥ Χ

ΩΡΟ

ΤΑΞΙΚ

ΟΥ Π

ΛΑ

ΙΣΙΟ

Υ Γ

ΙΑ Τ

ΟΝ

ΤΟ

ΥΡΙΣ

ΜΟ

θα αποκλειστεί, αντίθετα δεν φαίνεται να αποκλείονται επενδύσεις σε υπερεπάρκεια ακόμη και στις πιο ανεπτυγμένες περιοχές.

Δεν προβλέπεται χωριστό σύστημα κριτηρίων βαθμολόγησης ανά παραγωγικό τομέα (ενώ δεν είναι γνωστή η βαρύτητα του κάθε κριτηρίου, που και αυτή θα πρέπει να διαφοροποιεί-ται ανά τομέα).

Ως προς την Περιφερειακή Διάσταση, που ανεπαρκώς προκύπτει από τις βασικές κατευθύν-σεις του Ν.Α.Ν., είναι αναγκαίο να γνωρίζει κανείς όχι μόνο τα ανώτατα ποσοστά κινήτρων ανά ζώνη, βάσει του Χάρτη Περιφερειακών Ενισχύσεων, που είναι γνωστά, αλλά τη χρήση που προτίθεται να κάνει η κυβέρνηση, π.χ. κατά πόσον θα εξαντλήσει τα εν λόγω ποσοστά σε όλους τους παραγωγικούς τομείς και σε όλες τις μορφές επενδύσεων.

Η επενδυτική πολιτική και το ειδικό πλαίσιο για τον τουρισμό

Λαμβάνοντας υπόψη όσα σημειώσαμε στη σύντομη αυτή παρουσίαση, αντιλαμβανόμαστε ότι: Ο σημερινός τουριστικός χάρτης απαιτεί αυστηρές επιλογές αν θέλουμε η χώρα μας να έχει

πράγματι ένα ικανοποιητικό μέλλον στον τουρισμό. Οι επιλογές του νέου Ειδικού Πλαισίου για τον Τουρισμό θα είναι οι μόνες που μπορούν να

διαφυλάξουν και να εγγυηθούν τη βιώσιμη ανάπτυξη, το περιβάλλον των προορισμών και, τελικά, τα μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα συμφέροντα του τουριστικού τομέα.

OIK

ON

OM

IKH

ΣΥΓΚ

ΥΡΙΑ

ΚΑ

Ι Χ

ΩΡΟ

ΤΑΞΙΑ

ΤΟ

Υ Τ

ΟΥΡΙΣ

ΜΟ

Υ

42

Γ. ΖΑΧΑΡΑΤΟΣ

Θέματα προς προβληματισμό για το Ειδικό Πλαίσιο για τον Τουρισμό

Καλημέρα σας. Ευχαριστώ πολύ το Πολυτεχνείο για την πρόσκληση και την ευκαιρία που μου δίνει να συμμετέχω σε αυτή τη συζήτηση.

Θα ήθελα να σας πω ότι με την πρόσκληση αυτή προβληματίστηκα ως προς το γενικότερο θέμα της ημερίδας αυτής. Δύο τρόποι υπήρχαν για να το προσεγγίσω. Ή να κάνω μια κριτική με βάση δεδομένες θέσεις ή να προχωρήσω σε μια επιστημονική προσέγγιση. Για να κάνω όμως μια αναλυτική προσέγγιση στο χωροταξικό θα έπρεπε να διαθέτω και τις απαιτούμενες γνώσεις. Ανταποκρίθηκα λοιπόν σ’ αυτή την πρόκληση με κάπως ανορθόδοξο τρόπο.

Κάθε ρυθμιστικό σχέδιο, κάθε νόμος που πάει να ρυθμίσει και να διαμορφώσει τα κοινω-νικά, οικονομικά και γενικότερα χωροταξικά και περιβαλλοντικά δρώμενα και καταστάσεις σε αυτή τη χώρα συνοδεύεται από ένα επιχείρημα. Αυτό είναι η εισηγητική έκθεση, που συνή-θως, ακόμη και στο Κοινοβούλιο, την ακούνε αλλά δεν την προσέχουν πολύ, γιατί όλη τους η προσοχή είναι στραμμένη στα άρθρα και στις ρυθμίσεις του νομοσχεδίου. Πιστεύω όμως ότι μια τέτοια έκθεση καθορίζει εν πολλοίς και το περιεχόμενο του νόμου και του ρυθμιστικού σχεδίου.

Πήρα λοιπόν αυτή την εισηγητική έκθεση της Κ.Υ.Α., δηλαδή την πρόταση γενικά του Χωρο-ταξικού, που ο πυρήνας του είναι η «δεύτερη κατοικία». Εν ολίγοις, πρόκειται για την ανάπτυξη και την εσωτερική πολεοδόμηση μεγάλων εκτάσεων.

Στην ουσία η πρόταση του ειδικού χωροταξικού πλαισίου για τον Τουρισμό (πέρα από δε-δομένες θέσεις πολιτικές και ιδεολογικές) δεν παύει να αναπτύσσει ένα συγκεκριμένο κατανα-λωτικό πρότυπο. Αυτό με λίγα λόγια ανατρέπει όλη τη σύνδεση της παραγωγής με την άμεση κατανάλωση. Επομένως ο τουρίστας δεν γίνεται πια αγοραστής τουριστικών υπηρεσιών, αλλά γίνεται ιθαγενής. Αυτό το μοντέλο έχει ήδη αναπτυχθεί σε αρκετά μεγάλη κλίμακα.

Στη συνέχεια θα ήθελα να αναφερθώ και στην οικονομική συγκυρία, όρος που περιέχεται και στον τίτλο της ημερίδας αυτής.

Αυτό που συμβαίνει σήμερα, δεν έχει καμία σχέση με τις κρίσεις που ξέρουμε. Δεν πρό-

43Θ

ΕΜ

ΑΤΑ

ΠΡΟ

Σ Π

ΡΟ

ΒΛ

ΗΜ

ΑΤΙΣ

ΜΟ

ΓΙΑ

ΤΟ

ΕΙΔ

ΙΚΟ

ΠΛ

ΑΙΣ

ΙΟ

ΓΙΑ

ΤΟ

Ν Τ

ΟΥΡΙΣ

ΜΟ

κειται καν για οικονομική συγκυρία. Είναι δομική κρίση με οικονομικές και εισοδηματικές επιπτώσεις. Στην ουσία η κρίση αυτή χτυπάει τους δύο βασικούς παράγοντες ανάπτυξης του τουρισμού: το χρήμα και το χρόνο. Το χρήμα ως επιπλέον εισόδημα και το χρόνο ως διαθέσιμο χρόνο. Μετατρέπει την έννοια του διαθέσιμου εισοδήματος και το χρόνο από σταθερές σχέσεις εργασίας σε ευέλικτες.

Με λίγα λόγια, την επομένη της κρίσης πολλά πράγματα θα έχουν ριζικά αλλάξει. Άρα, οποιοσδήποτε σχεδιασμός ή πολιτική θα ακολουθηθεί, θα πρέπει να λάβει υπόψη της αυτά τα δεδομένα.

Θα ήθελα να επικεντρωθώ σε τέσσερα-πέντε σημεία της εισηγητικής έκθεσης, για να εξετά-σουμε πόσο αξιόπιστα είναι.

Σε ένα σημείο της η εισηγητική έκθεση αναφέρει ότι σύμφωνα με τα στοιχεία του Παγκό-σμιου Οργανισμού Τουρισμού το 1/6 του παγκόσμιου πληθυσμού μετακινείται τουλάχιστον μία φορά το χρόνο για τουρισμό. Εάν ήταν τουλάχιστον μία φορά το χρόνο, το 1/6 θα ήταν πολύ παραπάνω από τις αφίξεις, που είναι περίπου 950 εκατομμύρια. Συνεπώς στο σημείο αυτό εμπλέκονται θεμελιώδη ζητήματα των μετρήσεων του τουρισμού.

Έχουμε την τάση να τεκμηριώνουμε ό,τι θέλουμε και να μεγαλοποιούμε πολλά πράγματα. Σε ένα σημείο της η έκθεση αναφέρει ότι «Ο τουρισμός αποτελεί για τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης τον δυναμικότερο οικονομικό τομέα». Δεν συμφωνώ με αυτή την άποψη. Μπορεί αυτό να ισχύει για τη χώρα μας, αλλά όχι και για τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Ένα τρίτο θέμα είναι: «Η χώρα έχει καθιερωθεί μεταξύ των κορυφαίων τουριστικών προορι-σμών διεθνώς. Ωστόσο το μέλλον του εθνικού τουριστικού προϊόντος δεν πρέπει να θεωρείται εξασφαλισμένο. Η διατήρηση υψηλών ρυθμών ανάπτυξης των τουριστικών αφίξεων και ει-σπράξεων, παρά τον αυξανόμενο ανταγωνισμό, έχει ζωτική σημασία για την εθνική οικονομία». Η έκθεση εννοεί δηλαδή ότι είναι επιθυμητό, με διαρκείς τουριστικές αυξήσεις, η χώρα να καταστεί αποκλειστικά τουριστική.

Αποσπασματικά η ανωτέρω έκθεση αναφέρει: «Η εμπλοκή μεγάλων τουριστικών γραφείων του εξωτερικού (εδώ υπάρχει μια τάση κριτικής) αρχικά στη διακίνηση και στη συνέχεια στη συ-νολική διαχείριση της τουριστικής δραστηριότητας, διαμόρφωσε σιγά σιγά τις συνθήκες, ώστε να καθοριστεί το μοντέλο της τουριστικής ανάπτυξης της χώρας μονομερώς, από φορείς εκτός αυτής…» Επομένως ο τουρισμός καθορίζεται από φορείς εκτός χώρας. Από το απόσπασμα της έκθεσης, το οποίο σας παρέθεσα, δεν μπορώ να αντιληφθώ την επιχειρηματολογία ή αν θέλετε τους λόγους για τους οποίους πρέπει να ανοικοδομηθούν περισσότερα σπίτια.

Με δεδομένο ότι το 70% της παγκόσμιας και της εθνικής τουριστικής κίνησης εξυπηρετείται αεροπορικά, επιβάλλεται η δημιουργία περισσότερων αεροδρομίων. Ένα άλλο θεμελιώδες στοι-χείο της Κ.Υ.Α. είναι ότι δεν συνδέεται ο τουρισμός με τους άλλους παραγωγικούς τομείς.

Μα αυτό δεν εξαρτάται από τον τουρισμό. Βέβαια, η σύνδεση με τους άλλους παραγωγικούς τομείς θα γίνει άμεσα και σωστά, εάν έχει προηγηθεί ένας ορθολογικός χωροταξικός σχεδια-

OIK

ON

OM

IKH

ΣΥΓΚ

ΥΡΙΑ

ΚΑ

Ι Χ

ΩΡΟ

ΤΑΞΙΑ

ΤΟ

Υ Τ

ΟΥΡΙΣ

ΜΟ

Υ

44

σμός. Αμφιβάλλω αν μπορεί ο παράγων χωροταξικός σχεδιασμός να είναι αυτός που θα συν-δέσει τη ζήτηση με την κατανάλωση. Μάλιστα κάτω από αυτές τις προϋποθέσεις με τις οποίες καθορίζεται ότι όλη η χώρα θα είναι αποκλειστικά τουριστική. Θυμάστε, σε κάποια παλαιά χωροταξικά σχέδια που πρότειναν ήδη από το 1970 περιοχές με πληθυσμό δέκα πέντε εκα-τομμυρίων κατοίκων να είναι αποκλειστικά τουριστικές; Ο χωροταξικός σχεδιασμός αποτελεί αναγκαία προϋπόθεση για την ανάπτυξη τουριστικών ενοτήτων. Ωστόσο, διατηρώ αμφιβολίες κατά πόσον μπορεί οργανικά να συνδεθεί η οικονομία με τη ζήτηση 15 εκατομμυρίων κατανα-λωτών.

Πρέπει να ληφθούν νέα μέτρα και να ακολουθηθεί νέα γραμμή.Κλείνοντας θα ήθελα να σας επισημάνω ότι εγώ δεν κρίνω το χωροταξικό αλλά την επιχει-

ρηματολογία της δικαίωσής του. Με λίγα λόγια, θα το πω χωρίς να ντρέπομαι, ότι η επιχειρη-ματολογία αυτή είναι ευάλωτη από όλες τις πλευρές. Δεν είναι επιχειρηματολογία σωστή για ένα χωροταξικό σχέδιο αυτού του μεγέθους και αυτού του βεληνεκούς. Το βασικότερο απ’ όλα είναι ότι βρίσκεται σε θεμελιώδη αντίφαση. Δεν θα μπω σε λεπτομέρειες – αυτές τις ξέρουν πολύ καλά άλλοι. Το πρόταγμά του βρίσκεται σε θεμελιώδη αντίθεση με την ίδια τη λογική. Το πρό-ταγμά του είναι να δημιουργηθεί αειφορία, το πρόταγμά του είναι να συνδεθεί ο τουρισμός με τους υπόλοιπους παραγωγικούς φορείς. Το πρόταγμά του είναι να αυξάνεται συνεχώς ο τουρι-σμός σύμφωνα με τον βασικό πυρήνα της πρότασής του, δηλαδή, σπίτια, σπίτια και πάλι σπίτια. Συγκροτήματα τέτοιου είδους. Τότε όμως θα υπάρξει πρόβλημα οικοδομικό, όχι χωροταξικό.

Όλα αυτά θα πρέπει να τα λάβει υπόψη του ο υπό κατάρτιση νέος αναπτυξιακός νόμος. Πρέπει να ληφθεί υπόψη στον υπό κατάρτιση αναπτυξιακό νόμο ότι πάρα πολλά, εκατοντάδες ξενοδοχεία πωλούνται σε όλη τη χώρα. Είναι άξιο απορίας τι κίνητρα θα δοθούν και σε ποιες περιοχές και πόσα ξενοδοχεία θα ανοικοδομηθούν.

45ΤΟ

ΥΡΙΣ

ΜΟ

Σ Κ

ΑΙ

ΑΝ

ΑΠ

ΤΥΞΗ

– Χ

ΑΡΑ

ΚΤΗ

ΡΙΣ

ΤΙΚ

Α Κ

ΑΙ

ΤΑΣΕΙΣ

ΣΕ Δ

ΙΕΘ

ΝΕΣ, ΕΥΡΩ

ΠΑ

ΪΚΟ

ΚΑ

Ι ΕΘ

ΝΙΚ

Ο Ε

ΠΙΠ

ΕΔ

Ο

Γ. ΤΣΕΚΟΥΡΑΣ

Τουρισμός και ανάπτυξη – Χαρακτηριστικά και τάσεις σε διεθνές, ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο

Θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ίσως ως η πλέον δύσκολη και ακατάλληλη στιγμή για να αναλογιστεί κανείς όχι τόσο τα χαρακτηριστικά και τις τάσεις, αλλά τις εξελίξεις που θα

διαμορφώσουν θέματα τουρισμού και ανάπτυξης στο άμεσο μέλλον. Είναι προφανές ότι τόσο το 2010 όσο και τα τελευταία παρελθόντα χρόνια, σε ό,τι αφορά

στις επιπτώσεις που θα έχουν στη διαμόρφωση πολιτικής για το εγγύς μέλλον, χαρακτηρίζο-νται από πολυάριθμα συμβάντα που επηρεάζουν κυρίως αρνητικά, αφενός θέματα ζήτησης και προσφοράς τουριστικών προϊόντων και αφετέρου τις αλληλεπιδράσεις τους με το φυσικό και πολιτιστικό περιβάλλον.

Τα σημαντικότερα από αυτά τα γεγονότα αφορούν: Την παγκόσμια οικονομική κρίση και, σε ό,τι αφορά την Ελλάδα, η εγχώρια κρίση γιγαντιαί-

ων διαστάσεων, δεδομένης της σημασίας του τουρισμού στην ανάπτυξη της χώρας, είναι και θα συνεχίσει να είναι ιδιαίτερα οδυνηρή.

Την πανδημία που προκλήθηκε από τον ιό Η1Ν

1, ανεξαρτήτως της τελικής έκβασης αυτού

του φαινομένου. Τις αρνητικές εξελίξεις στα συστήματα κοινωνικής ασφάλισης και κοινωνικών παροχών,

ιδιαίτερα σε ευρωπαϊκό επίπεδο, καθώς δραστικές παρεμβάσεις αυτού του τύπου έλαβαν χώρα και προγραμματίζονται στο άμεσο μέλλον, διευρυμένες για τις περισσότερες ευρωπα-ϊκές χώρες, εκτός της Ελλάδας. Συνεκτιμώντας δε τη γήρανση του ευρωπαϊκού πληθυσμού, γίνεται εμφανής η ανάγκη προσαρμογής σε νέες απαιτήσεις, όχι μόνο από την άποψη του τουριστικού προϊόντος αυτού καθαυτού, αλλά κυρίως από την άποψη των έμμεσα συνυφα-σμένων συνοδευτικών υποδομών και υπηρεσιών.

Τις τρομοκρατικές δράσεις, δεδομένου ότι η φοβία που προκαλούν και οι άμεσες επιπτώ-σεις στον ταξιδιωτικό τομέα και τον τουρισμό είναι ιδιαίτερα καταστροφικές. Οι μνήμες του Σεπτεμβρίου του 2001 και άλλων συμβάντων, όπως αυτών στη Ρωσία, στην Άπω Ανατολή, στην Κεντρική και Νότια Αμερική και πρόσφατα στη Μέση Ανατολή, αποτελούν θλιβερές

OIK

ON

OM

IKH

ΣΥΓΚ

ΥΡΙΑ

ΚΑ

Ι Χ

ΩΡΟ

ΤΑΞΙΑ

ΤΟ

Υ Τ

ΟΥΡΙΣ

ΜΟ

Υ

46

υπενθυμίσεις ως προς τα οικονομικά αποτελέσματα και τις χωροταξικές ανακατατάξεις στη βιομηχανία του τουρισμού. Στον παραπάνω κατάλογο πρέπει να προστεθούν και οι αναστολές που προκαλούνται στους

οργανωτές και διαχειριστές της τουριστικής βιομηχανίας και κατά συνέπεια στους πελάτες τους, λόγω της ανασφάλειας και των φόβων που προξενούν πολιτιστικές και φυλετικές συγκρούσεις, ιδιαίτερα σε αφρικανικούς και ασιατικούς προορισμούς.

Από τους σημαντικότερους παράγοντες επιρροής με τεράστιες επιπτώσεις στην οικονομία και χωροταξία του τουρισμού, πρέπει να θεωρηθούν η περιβαλλοντική κρίση και οι φυσικές καταστροφές, είτε αυτές συντελούνται λόγω της κακοδιαχείρισης του φυσικού περιβάλλοντος είτε προέρχονται από καθαρά φυσικές διεργασίες εδώ και εκατομμύρια χρόνια.

Η σημασία τους έγκειται κυρίως στην υποβάθμιση των τουριστικών πόρων, στην αύξηση όλων των μορφών κόστους, επανάταξη, μετακινήσεις, υποδομές και λοιπά και απαξίωση επενδύσεων του παρελθόντος, που συνεπάγεται νέες χωροθετήσεις και σημαντικές αλλαγές στα κριτήρια χωρο-θέτησης και στους δείκτες απόδοσης, σε σχέση με τα απαιτούμενα αυξημένα κόστη ανάπτυξης.

Οι παράγοντες της γενικής αύξησης του κόστους και της έλλειψης καυσίμων προφανώς εμπε-ριέχονται, τουλάχιστον μερικώς, σε όλους σχεδόν τους άλλους παράγοντες που έχουν αναφερ-θεί μέχρι στιγμής. Χρήζουν όμως ιδιαίτερης μνείας, δεδομένου ότι η πρόοδος στην τεχνολογία παίρνει αρκετό χρονικό διάστημα μέχρι να επηρεάσει θετικά τις ανισορροπίες (εντροπία δηλα-δή) που δημιουργούνται στην τουριστική ανάπτυξη από τις δυσλειτουργίες αυτού του τύπου.

Παρά την απαισιόδοξη μάλλον εικόνα που ίσως έχει σχηματιστεί μέχρι στιγμής, η ανάλυση διαφόρων δεικτών και στατιστικών στοιχείων καταδεικνύει ότι οι ανθρώπινες δυνατότητες για την υπέρβαση δυσμενών συνθηκών είναι αξιόλογες και συχνά προκαλούν έκπληξη.

Τα τόσα απογοητευτικά ποσοτικοποιημένα στοιχεία για τις αρχές του 2009 δείχνουν για την Ευρώπη μια μείωση των αυξήσεων της τάξης του 10% και παγκοσμίως 4%, ενώ για το τελευ-ταίο τέταρτο του 2009 παρατηρείται άνοδος κατά 2%. Η πρόγνωση του United Nations World Travel Organization για το 2010 είναι της τάξης του +3% έως +4%. Ενώ ακόμα και το ΔΝΤ δίνει αύξηση 3,1%.

Παγκοσμίως, η άμεση συμβολή του τουρισμού στην οικονομία είναι περίπου 4% του ΑΕΠ. Δημιουργεί δύο εκατομμύρια επιχειρήσεις, απασχολεί 4% του εργατικού δυναμικού σε οκτώ εκατομμύρια θέσεις εργασίας, ενώ έμμεσα προσφέρει 11% του ΑΕΠ, 12% στην απασχόληση εργατικού δυναμικού σε είκοσι τέσσερα εκατομμύρια θέσεις εργασίας. Ο μαζικός τουρισμός αναμφίβολα αποτελεί την κυρίαρχη μορφή, με βελτιώσεις και εμπλουτισμό σε καθημερινή βάση των προσφερόμενων τουριστικών προϊόντων.

Οι προοπτικές για το 2010 θεωρούνται θετικές, υποβοηθούμενες σημαντικά από τους χειμερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες στον Καναδά, το Παγκόσμιο Πρωτάθλημα Ποδοσφαίρου στη Ν. Αφρική και την Παγκόσμια Εμπορική Έκθεση στην Κίνα. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Τουρισμού δηλώνει ότι οι εποχές κρίσης υποβοηθούν την αναθεώρηση πολιτικών, ώστε να

47ΤΟ

ΥΡΙΣ

ΜΟ

Σ Κ

ΑΙ

ΑΝ

ΑΠ

ΤΥΞΗ

– Χ

ΑΡΑ

ΚΤΗ

ΡΙΣ

ΤΙΚ

Α Κ

ΑΙ

ΤΑΣΕΙΣ

ΣΕ Δ

ΙΕΘ

ΝΕΣ, ΕΥΡΩ

ΠΑ

ΪΚΟ

ΚΑ

Ι ΕΘ

ΝΙΚ

Ο Ε

ΠΙΠ

ΕΔ

Ο

υπερκεραστούν δομικές αδυναμίες, και τη διατύπωση στρατηγικής για βιώσιμη ανάπτυξη και πράσινη οικονομία.

Θα μπορούσε κάλλιστα να περιγράφει τη δική μας περίπτωση, πλην όμως δεν φαίνεται να υπάρχει από τη χώρα μας ούτε η απαραίτητη στρατηγική ούτε η αίσθηση των τεράστιων κιν-δύνων που προξενεί το πέρασμα του χρόνου, όπως προσπορισμός άλλων αγορών, περαιτέρω υποβάθμιση τουριστικών πόρων, φυγή επενδυτών κλπ. Αναμφισβήτητα, ο τουρισμός οδεύει προς τη βιώσιμη ανάπτυξη, αν και με βραδύτερους ρυθμούς από αυτούς που επιβάλλουν οι καταστάσεις.

Η ζήτηση εξελίσσεται από προνόμιο των ολίγων σε κατάκτηση των πολλών και αυτό ίσχυε και για την ελληνική αγορά, τουλάχιστον μέχρι την αρχή της οικονομικής μας κρίσης. Από κυνηγούς προορισμών μετεξελισσόμεθα σε κυνηγούς αξιών, με υψηλότερο επίπεδο περιβαλλο-ντικής συνείδησης. Εντούτοις, μια αρνητική εξέλιξη περιλαμβάνει το κυνήγι προορισμών και τη θέαση «ιδίοις όμμασι» περιοχών όπου έλαβαν χώρα συνταρακτικές καταστροφές από τσουνάμι, ηφαίστεια, σεισμούς, πλημμύρες κλπ. ή ακόμη και περιοχών ανθρώπινης εξαθλίωσης, όπως οι αστικοί συνοικισμοί του Τρίτου Κόσμου.

Σε ό,τι αφορά την εικόνα στην Ευρώπη, οι διαφορές είναι ελάχιστες. Ως αξιοσημείωτες θα μπορούσε κανείς να αναφέρει κάποιες ιδιομορφίες όπως η γήρανση του πληθυσμού, που επιφέρει σημαντικές επιπτώσεις στη βιομηχανία του τουρισμού, το γεγονός ότι εξακολουθεί να αποτελεί κορυφαίο προορισμό, λόγω διαφορετικότητας και ποικιλομορφίας, η σχετική ασφά-λεια που προσφέρει στους επισκέπτες και οι αυξανόμενες πιέσεις στην οικονομία της.

Τέλος, αξιοσημείωτη είναι η ευρωπαϊκή ατζέντα για τον βιώσιμο και ανταγωνιστικό τουρι-σμό, με εκφρασμένη τη μακροπρόθεσμη δέσμευση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και των λοιπών θεσμικών οργάνων, με γνώμονα τη στρατηγική για αειφόρο ανάπτυξη.

Ως προς την ελληνική πραγματικότητα, παρ’ όλα τα μειονεκτήματα που δημιουργεί ο συν-δυασμός της έλλειψης βιώσιμης μακροχρόνιας στρατηγικής, της σημαντικής ασυνέχειας ή και έλλειψης ειδικού θεσμικού πλαισίου και κινήτρων, του μεγέθους της κρατικής αυθαιρεσίας και των πολιτών σε όποιον τομέα σχετίζεται άμεσα ή έμμεσα με την ανάπτυξη του τουρισμού και ιδιαίτερα οι βιαιοπραγίες εναντίον του περιβάλλοντος, η στατιστική τουλάχιστον εικόνα για την προηγούμενη δεκαετία δείχνει κάποιες όχι τόσο αμελητέες επιδόσεις. Όπως 3,5% ετήσιο ρυθ-μό ανάπτυξης, 41% αύξηση των αφίξεων και 40% αύξηση των κλινών. Είναι όμως λυπηρή η διαπίστωση ότι το 52% των αφίξεων πραγματοποιήθηκε κατά τους τρεις καλοκαιρινούς μήνες, ισοδυναμώντας με έναν όρο θερινού προς χειμερινό τρίμηνο ίσο με 10 προς 1, ενώ ο μέσος όρος παγκοσμίως είναι 2,5 προς 1. Με άλλα λόγια καταδεικνύοντας έντονα φαινόμενα υπολει-τουργίας υποδομών και υποαπασχόλησης για εννέα μήνες το χρόνο.

Ένας κατάλογος με επιλεγμένες και επιτακτικές παρεμβάσεις και κατευθύνσεις για την οικο-νομική ανάπτυξη και χωροταξική οργάνωση του τουρισμού στην Ελλάδα, οφείλει να εστιάσει-εμπεριέχει τουλάχιστον τα ακόλουθα:

OIK

ON

OM

IKH

ΣΥΓΚ

ΥΡΙΑ

ΚΑ

Ι Χ

ΩΡΟ

ΤΑΞΙΑ

ΤΟ

Υ Τ

ΟΥΡΙΣ

ΜΟ

Υ

48

Άμεση διαμόρφωση μακροχρόνιας στρατηγικής που θα διέπεται από τις αρχές της αειφορίας για τη χωροταξική οργάνωση, τις υποδομές και τη θεσμική στήριξη.

Η χωροταξική οργάνωση πρέπει να αντιμετωπίσει το χώρο σύμφωνα με το βαθμό ευθραυ-στότητάς του και τους πόρους ως εξαιρετικά σπάνιους και πολύτιμους,

Χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή σε αυτό τον τόσο μικρό χώρο στο πεδίο των αλληλεπιδράσεων του τουρισμού με άλλες δραστηριότητες και χρήσεις γης (βιομηχανία, κατοικία, ενέργεια).

Αποτελεσματικότερες ενέργειες για την επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου. Επαναθεώρηση απόψεων και επιλογών σχετικά με: επιθυμητούς στόχους, επιθυμητές παρε-

χόμενες ειδικές υπηρεσίες και προϊόντα. Δημιουργία σταθερού και ελκυστικού επενδυτικού πλαισίου. Προστασία και ανάπτυξη πολιτιστικού και φυσικού περιβάλλοντος. Επιτάχυνση ανάπτυξης σπουδών σχετικών με τον τουρισμό και τον ελεύθερο χρόνο. Ταχύρρυθμη βελτίωση επιχειρηματικότητας, ανταγωνιστικότητας μικρής ή νέων τεχνολογι-

ών, καινοτομικών εργαλείων. Ιδιαίτερη προσοχή στην ποικιλία και ποιότητα τουριστικών περιοχών, δραστηριοτήτων,

υπηρεσιών και αγαθών. Αναβάθμιση υπηρεσιών υγείας και ασφάλειας.

Δεύτερη Συνεδρία

51ΤΟ

ΕΙΔ

ΙΚΟ

ΧΩ

ΡΟ

ΤΑΞΙΚ

Ο Π

ΛΑ

ΙΣΙΟ

ΓΙΑ

ΤΟ

Ν Τ

ΟΥΡΙΣ

ΜΟ

Μ

Ε Τ

Ο Π

ΡΙΣ

ΜΑ

ΜΙΑ

Σ Τ

ΟΥΡΙΣ

ΤΙΚ

ΗΣ Π

ΟΛ

ΙΤΙΚ

ΗΣ

Μ. ΜΑΡΑΚΑ-ΡΩΜΑΝΟΥ

Το Ειδικό Χωροταξικό Πλαίσιο για τον Τουρισμό με το πρίσμα μιας τουριστικής πολιτικής

1. Η τουριστική πολιτική

Απαραίτητη προϋπόθεση για την εξασφάλιση ενός τουριστικού προϊόντος με χαρακτηριστικά αειφορίας είναι η διαμόρφωση ενός πλαισίου κατάλληλων στρατηγικών επιλογών και κατευ-θύνσεων για την ανάπτυξη του τουρισμού.

Για την επίτευξη των διατυπωμένων κάθε φορά στόχων και επιδιώξεων και τη διαμόρφωση του επιχειρησιακού σκέλους της τουριστικής πολιτικής, χρειάζεται να τεθεί σε εφαρμογή ένα πλέγμα ενεργειών και δράσεων.

Αυτά είναι:- ο σχεδιασμός όχι μόνο σε εθνικό αλλά και σε περιφερειακό επίπεδο για την επίτευξη της

κατάλληλης για κάθε χωρική ενότητα ανάπτυξης, - τα κίνητρα, οικονομικά, πολεοδομικά ή κανονιστικά (ή τα αντικίνητρα) μέσω των οποίων

ενισχύονται (ή αποτρέπονται) συγκεκριμένες παρεμβάσεις και ενέργειες και στην πράξη ενι-σχύεται ή περιορίζεται η τουριστική ανάπτυξη κάθε χωρικής ενότητας,

- η αναβάθμιση των υπηρεσιών μέσα από την εκπαίδευση και επιμόρφωση του ανθρώπινου δυναμικού του κλάδου, και

- η συσχέτιση τουριστικών προορισμών και συγκεκριμένων ομάδων της τουριστικής αγοράς μέσω εξειδικευμένης προβολής. Οι στρατηγικές επιλογές που εμπνέονται από τις αρχές της αειφόρου τουριστικής ανάπτυξης

οδηγούν σε ένα σχεδιασμό που αποσκοπεί: στην αρμονική ένταξη της τουριστικής δραστηριότητας στο σύστημα των υπόλοιπων οικονο-

μικών τομέων, στη δημιουργία ενός αποτελεσματικού μηχανισμού διαχείρισης και παρακολούθησης της

τουριστικής ανάπτυξης που μεταξύ άλλων επιτρέπει τη λήψη έγκαιρων διορθωτικών μέ-τρων,

στην προστασία και τη συνετή χρήση των τουριστικών πόρων,

OIK

ON

OM

IKH

ΣΥΓΚ

ΥΡΙΑ

ΚΑ

Ι Χ

ΩΡΟ

ΤΑΞΙΑ

ΤΟ

Υ Τ

ΟΥΡΙΣ

ΜΟ

Υ

52

στην εμπλοκή της τοπικής κοινωνίας σε όλο το φάσμα της εξέλιξης της τουριστικής δραστη-ριότητας.Η απουσία αντίθετα της διαδοχής «στρατηγικοί στόχοι-σχεδιασμός στον τουρισμό» απο-

δεικνύεται βλαβερή για την εξέλιξη του τομέα αλλά και της γενικότερης ανάπτυξης, αφού οδηγεί:α) σε ανισορροπίες και στρεβλώσεις του τουριστικού κλάδου και των σχέσεών του με τους

υπόλοιπους οικονομικούς τομείς, με αρνητικές οικονομικές, κοινωνικές-πολιτιστικές και πε-ριβαλλοντικές επιπτώσεις σε ολόκληρη την περιοχή επιρροής.

β) σε μοντέλα ανάπτυξης που δεν αξιοποιούν μακροπρόθεσμα τα συγκριτικά πλεονεκτήματα κάθε τουριστικού προορισμού και δεν οδηγούν σε τουριστική ανάπτυξη με ταυτότητα.

γ) σε αρνητικές συνέπειες για την ποιότητα ζωής της τοπικής κοινότητας και την εικόνα (αισθη-τική και λειτουργική) της περιοχής υποδοχής.

2. Η ισχύουσα τουριστική πολιτική

Η έλλειψη συγκεκριμένου προσανατολισμού και προγραμματισμού σε κεντρικό επίπεδο για την ανάπτυξη του τουρισμού κατά τις τελευταίες δεκαετίες είχε ως αποτέλεσμα να αναπτυχθεί ένα τουριστικό προϊόν με εγγενείς αδυναμίες και σοβαρά προβλήματα.

Τα κύρια χαρακτηριστικά του ελληνικού τουριστικού προϊόντος είναι: η εξάρτηση από συγκεκριμένες ευρωπαϊκές αγορές και ο μαζικός χαρακτήρας του τουρι-

σμού η υπερσυγκέντρωση της τουριστικής δραστηριότητας σε συγκεκριμένες περιοχές του ελληνι-

κού χώρου και η συγκέντρωση του 50% των αφίξεων των διεθνών επισκεπτών κατά το τρίμηνο Ιούλιος έως

Σεπτέμβριος με δυσμενείς επιπτώσεις στην απασχόληση του ανθρώπινου δυναμικού του τομέα, στη χρήση των φυσικών πόρων και στη βιωσιμότητα των επιχειρήσεων.Οι αρνητικές επιπτώσεις στις περιοχές υποδοχής από την επικράτηση του μοντέλου του μα-

ζικού τουρισμού επηρεάζουν πλέον τους ίδιους τους πόρους στους οποίους ο τομέας στηρίζεται, ενισχύουν μηχανισμούς που βρίσκονται έξω από το οικονομικό σύστημα κάθε περιοχής, και αναδεικνύουν τα περιορισμένα οφέλη των τοπικών κοινωνιών.

Η έως σήμερα τουριστική ανάπτυξη στηρίχθηκε, σε μεγάλο βαθμό, στην ιδιωτική πρωτο-βουλία η οποία λειτούργησε ανάλογα με τους ατομικούς-βραχυπρόθεσμους στόχους του κάθε μεμονωμένου επιχειρηματία (όχι απαραίτητα μεγάλου επιχειρηματία). Το κράτος τις πιο πολλές φορές επενέβαινε αποσπασματικά και εκ των υστέρων χωρίς όραμα για το επιθυμητό και μα-κροπρόθεσμα αποτελεσματικό τουριστικό μοντέλο.

Η πρόσφατη διεθνής οικονομική κρίση επηρέασε την τουριστική δραστηριότητα στη χώρα μας όχι μόνο με ποσοτικούς-οικονομικούς όρους, αλλά και επειδή έγιναν περισσότερο εμφα-

53

νείς οι δομικές αδυναμίες ενός μοντέλου που αναπτύχθηκε έξω από ορθές κεντρικές επιλογές και συγκεκριμένες κατευθύνσεις.

Η νέα τουριστική πολιτική είναι προσαρμοσμένη στην ανάγκη αναστροφής της αρνητικής κατάστασης, μέσα από επαναπροσδιορισμό και ποιοτική αναβάθμιση της τουριστικής προσφο-ράς και επανατοποθέτηση του ελληνικού τουριστικού προϊόντος στις αγορές με ανταγωνιστικούς όρους. Παράλληλα χρειάζεται να ληφθούν υπόψη και οι λοιπές δομικές αδυναμίες που ανέδειξε η κρίση και να καθιερωθεί ο ρόλος της κεντρικής διοίκησης στη χάραξη μακροπρόθεσμης του-ριστικής πολιτικής.

Η ανάδειξη του νέου τουριστικού μοντέλου που προωθείται σήμερα, δίνει ιδιαίτερη έμφαση σε δράσεις συμβατές με την πράσινη τουριστική ανάπτυξη και στην ενσωμάτωση περιβαλλο-ντικής τεχνολογίας και πρακτικών στις επιχειρήσεις του κλάδου, καθώς και στην ανάπτυξη των εναλλακτικών μορφών τουρισμού.

3. Μέσα εφαρμογής της τουριστικής πολιτικής

Εργαλεία για την προώθηση των στρατηγικών επιλογών στον τουρισμό είναι:

οι κρατικές ενισχύσεις και τα οικονομικά κίνητρα που δίδονται στις τουριστικές επιχειρήσεις μέσω ΕΣΠΑ και Αναπτυξιακού Νόμου,

οι δημόσιες επενδύσεις για τη δημιουργία υποδομών που υποστηρίζουν την τουριστική ανά-πτυξη,

οι δράσεις προβολής της χώρας έξω από το καθιερωμένο μοντέλο «ήλιος-θάλασσα» και προ-ώθησης θεματικών τουριστικών προϊόντων,

η εφαρμογή συστημάτων πιστοποίησης για την ολοκληρωμένη περιβαλλοντική διαχείριση επιχειρήσεων και προορισμών,

η βελτίωση και εξειδίκευση της τουριστικής κατάρτισης των απασχολούμενων του κλάδου, και βέβαια

το θεσμικό πλαίσιο και ο χωροταξικός σχεδιασμός, με έμφαση στο χωροταξικό πλαίσιο του τουρισμού.

Στο πλαίσιο του Ε.Π. «Ανταγωνιστικότητα και Επιχειρηματικότητα» της προγραμματι-κής περιόδου 2007-2013 προωθείται η ενίσχυση μέσω εθνικών και κοινοτικών πόρων τριών «πράξεων» για την πράσινη και εναλλακτική επιχειρηματικότητα των Μικρο-Μεσαίων Επιχει-ρήσεων (ΜΜΕ): α) Ενίσχυση της υλοποίησης ιδιωτικών επενδύσεων σε τουριστικά καταλύματα (ξενοδοχεία ή

ενοικιαζόμενα) για τη βελτίωση, με οικολογικό προσανατολισμό, των λειτουργικών τους υπο-δομών και των επιχειρησιακών τους διαδικασιών και με στόχο να αναδειχθούν και να αξιο-ποιηθούν τα ιδιαίτερα τοπικά, γεωγραφικά και ποιοτικά χαρακτηριστικά της περιοχής τους.

ΤΟ

ΕΙΔ

ΙΚΟ

ΧΩ

ΡΟ

ΤΑΞΙΚ

Ο Π

ΛΑ

ΙΣΙΟ

ΓΙΑ

ΤΟ

Ν Τ

ΟΥΡΙΣ

ΜΟ

Μ

Ε Τ

Ο Π

ΡΙΣ

ΜΑ

ΜΙΑ

Σ Τ

ΟΥΡΙΣ

ΤΙΚ

ΗΣ Π

ΟΛ

ΙΤΙΚ

ΗΣ

OIK

ON

OM

IKH

ΣΥΓΚ

ΥΡΙΑ

ΚΑ

Ι Χ

ΩΡΟ

ΤΑΞΙΑ

ΤΟ

Υ Τ

ΟΥΡΙΣ

ΜΟ

Υ

54

β) Ενίσχυση της δικτύωσης μεταξύ επιχειρήσεων διαφορετικών μορφών που μπορούν από κοινού να υποστηρίξουν ένα ολοκληρωμένο τουριστικό προϊόν.

γ) Ενίσχυση μηχανισμών και δράσεων που εξασφαλίζουν την ανάπτυξη εναλλακτικών μορφών τουρισμού σε απόλυτη αρμονία με τα τοπικά οικονομικά, περιβαλλοντικά ή πολιτιστικά χα-ρακτηριστικά κάθε περιοχής.

Στο πλαίσιο του ΕΣΠΑ και του Ε.Π. «Ανταγωνιστικότητα και Επιχειρηματικότητα» προωθού-νται έργα δημοσίων επενδύσεων για τη δημιουργία υποδομών υποστήριξης της ανάπτυξης θαλάσσιου τουρισμού ή δικτύων εναλλακτικού τουρισμού, μέσα από την αποκατάσταση μνημει-ακών συνόλων και τη δημιουργία μονοπατιών μεταξύ πόλων τουριστικού ενδιαφέροντος.

Μέσω του νέου Αναπτυξιακού Νόμου, που πρόκειται να υποβληθεί για συζήτηση και ψή-φιση στη Βουλή, προωθείται ένα νέο επιχειρηματικό πρότυπο που, με αιχμή την πράσινη ανά-πτυξη, θα συμβάλει στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας, στη διατήρηση και αύξηση της απασχόλησης και στην περιφερειακή σύγκλιση.

Στις θετικές μεταρρυθμίσεις που εισάγονται στον νέο νόμο και απουσίαζαν από τον προηγού-μενο, πρέπει να αναφερθούν: η αξιολόγηση που εισάγει τη διαγωνιστική διαδικασία μεταξύ των επενδυτικών προτά-

σεων, βάσει βαθμολογούμενων ποιοτικών κριτηρίων, προχωρώντας πέραν των ελάχιστων απαιτούμενων προϋποθέσεων για την ένταξη των επιχειρήσεων, που ίσχυαν με το προηγού-μενο καθεστώς,

η ευελιξία σε σχέση με το είδος και εύρος των δραστηριοτήτων που ενισχύονται, και

η σύσταση μηχανισμού εποπτείας της εφαρμογής του νόμου που θα εισηγείται βελτιώσεις και αλλαγές κατά τη διάρκεια εφαρμογής του, προκειμένου να αντιμετωπίζονται οι αποκλίσεις από τους βασικούς στόχους και οι εκάστοτε προκλήσεις.

4. Ερωτήματα για τον νέο Αναπτυξιακό Νόμο

Δεν είναι σαφές στη φάση αυτή αν μέσω του νέου Αναπτυξιακού Νόμου, του σημαντικού αυτού εργαλείου εφαρμογής της τουριστικής πολιτικής, θα προωθούνται επιλογές που εναρ-μονίζονται με τους διατυπωμένους στρατηγικούς στόχους και έχουν χωροταξικό περιεχόμενο, όπως είναι:

η ποιοτική αναβάθμιση της υπάρχουσας ανωδομής και η εισαγωγή διαχειριστικών μηχανι-σμών και πρακτικών φιλικών στο περιβάλλον,

η προστασία των παραδοσιακών οικισμών, π.χ. η εξαίρεση της ενίσχυσης νέων κλινών εντός αλλά και στην άμεση περιοχή πέριξ αυτών,

η προστασία των προστατευόμενων περιοχών και σημαντικών τουριστικών πόρων μέσω της εξαίρεσης της ενίσχυσης επενδύσεων σε αυτούς,

55

η ενίσχυση επενδύσεων για δημιουργία νέων κλινών με κριτήρια όχι μόνο στενά επιχειρη-ματικά αλλά κυρίως με γνώμονα την αειφορία του τουριστικού προορισμού.

Με το νόμο 3299/2004, που ίσχυσε έως τον Ιανουάριο του τρέχοντος έτους, επιχορηγήθηκε η ίδρυση νέων ξενοδοχειακών κλινών σε περιοχές που παρουσιάζουν τη μεγαλύτερη τουρι-στική ανάπτυξη, με αποτέλεσμα η δημιουργία νέων κλινών που έχουν υπαχθεί στα κίνητρα του Νόμου στην Κρήτη, Ρόδο και Κω να αποτελεί το 43% του συνόλου της χώρας (και το 40% περίπου της συνολικής εθνικής επιχορήγησης).

Αντίθετα τα κίνητρα για ανέγερση νέων ξενοδοχειακών κλινών σε παραδοσιακούς και δια-τηρητέους οικισμούς ήταν ιδιαίτερα ελκυστικά με αποτέλεσμα τον περιορισμό της μετατροπής παραδοσιακών ή διατηρητέων κτισμάτων σε ξενοδοχεία στο 3,11% μόνο του συνολικά διατε-θέντος ποσού.

5. Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού για τον Τουρισμό:

Όσον αφορά, τέλος, στο ισχύον βάσει ΚΥΑ Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού για τον τουρισμό, που αποτελεί σημαντικό εργαλείο για τη χωρική διάρθρωση του τομέα και την εξειδίκευση των βασικών τομεακών επιλογών στο χώρο, μπορούν να γίνουν τα εξής σχόλια:

Οι κατευθύνσεις του σχεδίου αντιμετωπίζουν (εκτός ειδικών περιπτώσεων) τον τουριστικό κλάδο ως αποκομμένο από τις υπόλοιπες οικονομικές δραστηριότητες με τις οποίες βρίσκε-ται σε συνέργεια στο πλαίσιο κάθε έννοιας αειφόρου ανάπτυξης.

Η πρόβλεψη διάχυσης των τουριστικών ροών από τις ανεπτυγμένες τουριστικά περιοχές στον ευρύτερο χώρο με βάση ασαφή και μη μετρήσιμα στοιχεία, μπορεί εύκολα να οδηγήσει σε μεταφορά των αρνητικών επιπτώσεων του τουρισμού σε περιοχές συχνά ευαίσθητες και ανέτοιμες να τον δεχθούν. Η πρακτική αυτή δεν μπορεί να θεωρηθεί γενικό μέτρο.

Το θέμα του τοπίου και της σχέσης του με την τουριστική ανάπτυξη θα έπρεπε να διαπερνά οριζόντια όλες τις θεματικές ενότητες του σχεδίου. Αν και γίνονται συχνά αναφορές στην αντιμετώπιση παρενεργειών του τουρισμού στο τοπίο, δεν υπάρχει σαφής κατεύθυνση για τη διαμόρφωση μιας πολιτικής τοπίου. Κάτι τέτοιο είναι διπλά αναγκαίο στην περίπτωση του ελληνικού τουρισμού, δεδομένου ότι το τοπίο αποτελεί μείζονα τουριστικό πόρο, ενώ συγχρόνως αποτελεί το περισσότερο εμφανές, ίσως, πεδίο δυσμενών παρενεργειών από το κυρίαρχο μοντέλο ανάπτυξης του ελληνικού τουρισμού.

Στις ορεινές περιοχές που αποτελούν ήδη, ή είναι εν δυνάμει, προορισμοί τουριστικού ενδιαφέροντος, βασικός τουριστικός πόρος είναι η ιδιαίτερη συνύπαρξη φυσικού και αν-θρωπογενούς περιβάλλοντος-τοπίου και στόχος θα έπρεπε να είναι η διατήρηση της ευαί-σθητης αυτής ισορροπίας. Η ισχύς ζωνών με ενδιάμεσο συντελεστή δόμησης γύρω από τους οικισμούς αλλοιώνει τη μορφή των οικισμών και διαφοροποιεί τη σχέση μεταξύ ανθρωπο-

ΤΟ

ΕΙΔ

ΙΚΟ

ΧΩ

ΡΟ

ΤΑΞΙΚ

Ο Π

ΛΑ

ΙΣΙΟ

ΓΙΑ

ΤΟ

Ν Τ

ΟΥΡΙΣ

ΜΟ

Μ

Ε Τ

Ο Π

ΡΙΣ

ΜΑ

ΜΙΑ

Σ Τ

ΟΥΡΙΣ

ΤΙΚ

ΗΣ Π

ΟΛ

ΙΤΙΚ

ΗΣ

OIK

ON

OM

IKH

ΣΥΓΚ

ΥΡΙΑ

ΚΑ

Ι Χ

ΩΡΟ

ΤΑΞΙΑ

ΤΟ

Υ Τ

ΟΥΡΙΣ

ΜΟ

Υ

56

γενούς και φυσικού περιβάλλοντος (μεταξύ του οικισμού και του φυσικού του πλαισίου) που, στους πιο πολλούς ορεινούς αλλά και νησιωτικούς οικισμούς, αποτελεί βασικό τουριστικό προσόν.

Όσον αφορά στον παραθεριστικό τουρισμό δεν τεκμηριώνεται ο θετικός ρόλος του στον εμπλουτισμό και στην αναβάθμιση του τουριστικού προϊόντος, τόσο με όρους βιωσιμότητας όσο και ανταγωνιστικότητας. Παράλληλα αγνοείται σχεδόν πλήρως η κλασική παραθερι-στική κατοικία (διάχυτη εκτός σχεδίου), που αποτελεί κυρίαρχο στοιχείο της εκτός σχεδίου δόμησης στον ελληνικό χώρο και επηρεάζει άμεσα την τουριστική ανάπτυξη.

Η ένταξη της παραθεριστικής κατοικίας στο τουριστικό προϊόν και η εξ αυτού δυνατότητα χρηματοδότησής της από τον Αναπτυξιακό Νόμο, θα ήταν σκόπιμο να περιοριστεί στην αξι-οποίηση του υφιστάμενου κτιριακού πλούτου της χώρας για ανάπτυξη τουριστικών κατα-λυμάτων και παραθεριστικών κατοικιών μέσω της αποκατάστασης και αναβίωσης εγκαταλε-λειμμένων και φθινόντων οικισμών. Σε αντίθεση με την παραθεριστική τουριστική κατοικία που προβλέπει η ΚΥΑ, η ανάπτυξη τουρισμού και παραθεριστικού τουρισμού σε παλαιούς οικισμούς δρα σε συνέργεια και ενισχύει την αειφορική ανάπτυξη. Ενισχύει δηλαδή τις παραδοσιακές δραστηριότητες, τα τοπικά επαγγέλματα και τα τοπικά προϊόντα και εν τέλει συμβάλλει στην ισόρροπη αναδιανομή εσόδων στις τοπικές κοινωνίες.

Επανέρχομαι στη σημερινή οικονομική συγκυρία και στην επακόλουθη δημοσιονομική στε-νότητα. Είναι φανερό ότι θα οδηγηθούμε αναγκαστικά σε επαναπροσδιορισμό των προτεραιο-τήτων των πάσης φύσεως δημοσίων δαπανών που αφορούν στον τουρισμό, και κατά συνέπεια και των ιδιωτικών, στο βαθμό που αυτοί επηρεάζονται από τις κεντρικές επιλογές.

Με τα σημερινά δεδομένα ο σχεδιασμός που εκπορεύεται από τις στρατηγικές πολιτικές επι-λογές και υπακούει στις αρχές της αειφόρου τουριστικής ανάπτυξης εξασφαλίζει αφενός μεν τη βέλτιστη και επωφελέστερη ανάπτυξη για τις τουριστικές περιοχές και τη βιωσιμότητα του τουρι-στικού προϊόντος, αφετέρου δε αναδεικνύει τις ιδιαιτερότητες και τα συγκριτικά πλεονεκτήματα των τουριστικών προορισμών.

Συνάδει επομένως με τις επιδιώξεις των διατυπωμένων στόχων και κινείται στο πλαίσιο της πολιτικής περιορισμού ανάλωσης πόρων, όχι μόνο οικονομικών πόρων αλλά και περιβαλλο-ντικών.

57

Π. ΖΕΪΚΟΥ

Το χωρικό πρότυπο τουριστικής ανάπτυξης και οι θέσεις- προτάσεις του ΥΠΕΚΑ για την επίτευξη του σκοπού αυτού

1. Εισαγωγή

Θα ξεκινήσουμε τη σημερινή παρουσίαση με μια σύντομη αναφορά σε κύρια σημεία και σε ορισμένες διαπιστώσεις και προτάσεις για τον τουρισμό, της μελέτης του Εθνικού Χωροτα-

ξικού Σχεδίου και Αειφόρου Ανάπτυξης που συντάχθηκε το 2006. Σταχυολογούμε. Τα κύρια διαρθρωτικά προβλήματα του τουρισμού στην Ελλάδα είναι:1. Η συγκέντρωση της τουριστικής προσφοράς σε συγκεκριμένους χώρους.2. Η εποχικότητα της ζήτησης.Για το λόγο αυτό, πάγιες επιδιώξεις της τουριστικής πολιτικής τελευταία αποτελούν: η αποκέντρωση και η άμβλυνση της εποχικότητας.

Σήμερα, συνεχίζει η μελέτη, θεωρείται δεδομένο ότι η βιωσιμότητα του τουρισμού διαχρονι-κά στηρίζεται στο τρίπτυχο ανάπτυξη-πολιτισμός-περιβάλλον, με τελικό ζητούμενο την ανταγω-νιστικότητα του κλάδου σε διεθνές επίπεδο και τη συμπληρωματικότητα έναντι άλλων τομέων σε εθνικό επίπεδο.

Η ανάπτυξη του τουρισμού χαρακτηρίζεται από χωρικές ανισότητες. Μεγάλες συγκεντρώσεις τουριστικών καταλυμάτων και δραστηριοτήτων στην παράκτια περιοχή και σε «καθιερωμένες» περιοχές προκαλούν δυσμενείς περιβαλλοντικές, οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις, ενώ παράλληλα υποβαθμίζουν το τουριστικό προϊόν και το κάνουν μη ανταγωνιστικό.

Το μεγάλο απόθεμα φυσικών και πολιτιστικών πόρων και η διασπορά του σε όλες τις Περι-φέρειες προσφέρει δυνατότητες τουριστικής ανάπτυξης σε νέες περιοχές.

Η προσπελασιμότητα και η δικτύωση για την εξασφάλιση υποδομής και υπηρεσιών στήρι-ξης του τουρισμού είναι προϋπόθεση.

Η προώθηση εναλλακτικών μορφών τουρισμού στις περιοχές αυτές προσφέρει δυνατότητες εμπλουτισμού και διεύρυνσης του τουριστικού προϊόντος, αναστροφής του τουριστικού προτύ-

ΤΟ

ΧΩ

ΡΙΚ

Ο Π

ΡΟ

ΤΥΠ

Ο Τ

ΟΥΡΙΣ

ΤΙΚ

ΗΣ Α

ΝΑ

ΠΤΥΞΗ

Σ Κ

ΑΙ

ΟΙ

ΘΕΣΕΙΣ

- Π

ΡΟ

ΤΑΣΕΙΣ

ΤΟ

Υ Υ

ΠΕΚ

Α Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΠ

ΙΤΕΥΞΗ

ΤΟ

Υ Σ

ΚΟ

ΠΟ

Υ Α

ΥΤΟ

Υ

OIK

ON

OM

IKH

ΣΥΓΚ

ΥΡΙΑ

ΚΑ

Ι Χ

ΩΡΟ

ΤΑΞΙΑ

ΤΟ

Υ Τ

ΟΥΡΙΣ

ΜΟ

Υ

58

που, διάχυσης των τουριστικών ροών από την παράκτια ζώνη στην ενδοχώρα, με συνέπεια την άμβλυνση των ενδοπεριφερειακών ανισοτήτων.

Η έλλειψη όμως στρατηγικών προγραμματισμού και σχεδιασμού αποτέλεσαν για τη χώρα μας τα κύρια χαρακτηριστικά της τουριστικής ανάπτυξης.

Ανάλογα με τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της κάθε περιοχής, το τουριστικό προϊόν πρέπει να αναπτυχθεί και να διαφοροποιηθεί, έτσι ώστε να οδηγηθεί ο τουρισμός σε ποιοτική αναβάθμιση και επίτευξη της διεύρυνσης της περιόδου, διάχυσης ευκαιριών για ανάπτυξη του τουρισμού στα αστικά κέντρα, στην ύπαιθρο, την ορεινή περιοχή, στα νησιά, σε όλες τις Περιφέρειες.

Χωροταξικοί στόχοι που υποστηρίζονται από την τουριστική ανάπτυξη είναι: η συγκράτηση του πληθυσμού στον αγροτικό και νησιωτικό χώρο, ο σχεδιασμός αλληλεξάρτησης του τουρισμού με άλλους παραδοσιακούς και νέους κλά-

δους παραγωγής.Ζητούμενο εκείνης της χρονικής περιόδου ήταν η εναρμόνιση του τότε εκπονούμενου Ειδι-

κού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδίου του Τουρισμού με το Γενικό Πλαίσιο, που αποτελεί και τον βασικό χωροταξικό θεσμό, και ειδικότερα ως προς τις εκτιμήσεις για τα εξής στοιχεία:

σκοπό-στόχους, χωρική διάρθρωση, εξειδίκευση και συμπληρωματικότητα παραγωγικών τομέων, στρατηγικές επιλογές οργάνωσης του εθνικού χώρου, κατηγορίες χώρου, κατευθύνσεις κατά κατηγορία χώρου, περιορισμός της δόμησης στις εκτός σχεδίου περιοχές, οικονομία του πόρου γη

(βλ. άρθρα 1, 2, 7, 9, 10 του ΓΠΧΣΑΑ).

Υπενθυμίζουμε ότι το Γενικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού εγκρίθηκε το 2008 και στη συνέχεια, τον Ιούνιο του 2009, εγκρίθηκε το Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού για τον Τουρισμό, πράγμα που σημαίνει ότι οι δύο μελέτες έχουν εκπονηθεί σχεδόν παράλληλα (από το 2005 έως το 2007).

Το Υπουργείο Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής (ΥΠΕΚΑ), σήμερα, σε συ-νεργασία με το Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού και με τη συνδρομή ειδικών συνεργατών, μελετά ένα νέο Ειδικό Πλαίσιο για τον τουρισμό, αναθεωρώντας και εξειδικεύοντας το ισχύον.

Η νέα αντίληψη προσέγγισης του Πλαισίου που θα αντικαταστήσει την ισχύουσα Κοινή Υπουργική Απόφαση (ΚΥΑ) εστιάζεται στα παρακάτω σημεία: 1. Το νέο Πλαίσιο να αποκτήσει έναν στρατηγικό χαρακτήρα όπως αρμόζει στο σχεδιασμό αυ-

τού του επιπέδου, απαλλαγμένο από τις κανονιστικές ρυθμίσεις που χαρακτηρίζουν το υπό αναθεώρηση κείμενο.

59ΤΟ

ΧΩ

ΡΙΚ

Ο Π

ΡΟ

ΤΥΠ

Ο Τ

ΟΥΡΙΣ

ΤΙΚ

ΗΣ Α

ΝΑ

ΠΤΥΞΗ

Σ Κ

ΑΙ

ΟΙ

ΘΕΣΕΙΣ

- Π

ΡΟ

ΤΑΣΕΙΣ

ΤΟ

Υ Υ

ΠΕΚ

Α Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΠ

ΙΤΕΥΞΗ

ΤΟ

Υ Σ

ΚΟ

ΠΟ

Υ Α

ΥΤΟ

Υ2. Να προταχθεί ένα χωρικό πρότυπο ανάπτυξης του τουριστικού τομέα.3. Να γίνει αναφορά στην έννοια της φέρουσας ικανότητας (τουριστικής εν προκειμένω) για τις

περιοχές με τουριστικές εγκαταστάσεις ή όπου προβλέπεται να γίνει ανάπτυξη.4. Να ενισχυθεί η αντίληψη εκπόνησης διαχειριστικών στρατηγικών μελετών (π.χ. υδάτινων

πόρων, ολοκληρωμένου συστήματος αφαλάτωσης νερού και απαιτούμενης ενέργειας με τη μεγαλύτερη κατά το δυνατόν διείσδυση Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας) σε περιοχές με προτεραιότητα τον τουρισμό και ιδιαίτερα στα νησιά.

5. Να αναπτυχθεί επαρκώς και να υποστηριχτεί η πρόταση του προωθούμενου Πλαισίου με μεθοδολογία προσέγγισης των τοπίων (ανάλυσης και ρύθμισης) στη χωροταξική κλίμακα.

6. Τέλος, διερευνάται το θέμα απόσυρσης απαξιωμένων καταλυμάτων ή και η κατεδάφισή τους για απόδοση ελεύθερων χώρων στην κοινή χρήση ή η προώθηση επαναχρησιμοποίησής τους με εναλλακτική μορφή χρήσης του κτηρίου.

2. Χωρικό πρότυπο τουριστικής ανάπτυξης

Το ισχύον Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού για τον Τουρισμό δεν προτάσσει διαρθρωμένο χωρικό πρότυπο τουριστικής ανάπτυξης. Υπάρχουν όμως διάσπαρτα στοιχεία χωρικού προ-τύπου, που κατά περίπτωση και κατά κατηγορία χώρου ή ανά μορφή τουρισμού (ιδιαίτερα στα άρθρα 5 και 6 της ΚΥΑ) αναφέρονται στο κείμενο, έτσι όπως θεσμοθετήθηκε. Έτσι, είτε σαν κατευθύνσεις χωρικής οργάνωσης υπό μορφή ενεργειών και δράσεων είτε σαν όροι και προϋ-ποθέσεις ανάπτυξης ειδικών μορφών τουρισμού, γίνεται αποσπασματική κατά την άποψή μας αναφορά σε ζητήματα που αφορούν στοιχεία προτύπου, ενώ απουσιάζουν αναφορές στη διεθνή ένταξη της χώρας στον ευρύτερο περιβάλλοντα χώρο (Ευρώπη – Μεσόγειο – διασυνοριακές σχέσεις – συμπληρωματικότητα ως προς τον πολιτιστικό τουρισμό σε σχέση με την απέναντι ακτή του Αιγαίου) ή ακόμη η σχέση της Ελλάδας με τις νέες τουριστικές αγορές λόγω της έντα-σης του ανταγωνισμού και ο νέος ρόλος της.

Το ίδιο απόντα είναι τα στοιχεία που αφορούν τον προσδιορισμό χωρικών ενοτήτων του-ριστικής ανάπτυξης, στην κατεύθυνση της αναγνώρισης των περιοχών εκείνων που συνθέτουν βιώσιμους διευρυμένους προορισμούς.

Εύστοχα παραδείγματα που αναφέρονται στη μελέτη του Ειδικού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού του Τουρισμού (βλ. εισηγητική έκθεση του Ειδικού αυτού Πλαισίου) φαίνεται ότι δεν υιοθετήθηκαν στο τελικό υπό μορφή ΚΥΑ κείμενο. Ενδεικτικά διακρίνουμε π.χ.

Ι) τον δυτικό παράκτιο χώρο απαρτιζόμενο από τη νησιωτική ενότητα του Ιονίου και τις απέ-ναντι ακτές της Ηπείρου, της Στερεάς και της Πελοποννήσου,

ΙΙ) ή ακόμη την τουριστική ενότητα που περιλαμβάνει τις ακτές της Ανατολικής Μακεδονίας και της Θράκης με τα νησιά Θάσος και Σαμοθράκη, που παρουσιάζει εκτεταμένη γειτνίαση

OIK

ON

OM

IKH

ΣΥΓΚ

ΥΡΙΑ

ΚΑ

Ι Χ

ΩΡΟ

ΤΑΞΙΑ

ΤΟ

Υ Τ

ΟΥΡΙΣ

ΜΟ

Υ

60

σημαντικών χερσαίων και παράκτιων τουριστικών πόρων κι έτσι κρίνεται κατάλληλη για την ανάπτυξη πολυθεματικών τουριστικών δικτύων, και τέλος,

ΙΙΙ) με την ολοκλήρωσή της, η Εγνατία Οδός, χωρίς να δημιουργεί χώρο με ταυτότητα ενιαίου προορισμού λόγω των μεγάλων αποστάσεων και του χαρακτήρα των περιοχών που πε-ριλαμβάνει, εντούτοις οι επιμέρους τουριστικές ενότητες που τη συγκροτούν εμφανίζουν χωρική συνέχεια.

Μπορεί και προτείνουμε για το τελευταίο αυτό στοιχείο να οργανωθεί κατά μήκος της οδού και υπό μορφή αναρτήσεων ως προς τις κάθετες συνδέσεις, ένα πολυθεματικό και συγκροτημέ-νο σύστημα προορισμών. Μια μελέτη ΠΕΧΠ, σύμφωνα με το ν. 2742/99 για τον χωροταξικό σχεδιασμό, θεωρούμε ότι μπορεί να αντιμετωπίσει τα χωρικά χαρακτηριστικά του θέματος και την κρισιμότητα της επέμβασης σε αυτά με τη δημιουργία και λειτουργία του σημαντικού οδικού αυτού άξονα, που διαπερνά απ’ άκρη σ’ άκρη το βόρειο τμήμα της χώρας. Υπογραμμίζουμε τον πολυκεντρικό χαρακτήρα της περιοχής, πράγμα συμβατό με τα χαρακτηριστικά της ήπιας και χωρικής και χρονικά διευρυμένης τουριστικής ανάπτυξης.

3. Προτάσεις

Ο στρατηγικός προσανατολισμός για βιώσιμη ανάπτυξη, παίρνοντας υπόψη τις πολιτικές προ-σαρμογής ή της κλιματικής αλλαγής στον εθνικό, περιφερειακό και τοπικό σχεδιασμό και προ-γραμματισμό, αναφέρεται στη χωρική διάρθρωση των τουριστικών περιοχών, στην ένταση και στο είδος της τουριστικής ανάπτυξης, στις ειδικές κατηγορίες χώρου και στην προστασία ειδι-κών κατηγοριών τουριστικών πόρων.

Σαν στοιχεία χωρικού προτύπου καταγράφουμε τη θέση και το ρόλο της χώρας στη διεθνή και ευρωπαϊκή κατανομή του τουρισμού. Τη συσχέτιση με τους διεθνείς άξονες ανάπτυξης και μεταφορών. Χωροταξικά, ως προς τη χωρική οργάνωση του τουριστικού προϊόντος σε εθνικό επίπεδο,

συσχέτιση με εθνικούς άξονες και πόλους. Πολυκεντρική ανάπτυξη μέσω δικτύου τουριστικών περιοχών – ιδιαίτερων τόπων και το-

πίων, όπου θα οργανώνονται και θα αναπτύσσονται υποδοχείς με εγκαταστάσεις, υπηρεσίες και υποδομές επιπέδου, με προστασία των φυσικών και ανθρωπογενών πόρων και με στόχο την αειφόρο ανάπτυξη (βλέπε το τρίπτυχο που προαναφέρθηκε στην εισαγωγή του Γενικού Πλαισίου, ανάπτυξη-πολιτισμός-περιβάλλον) .

Οργάνωση ανά Περιφέρεια ή διαπεριφερειακά διευρυμένων ενοτήτων τουριστικών προορι-σμών, σε επίπεδο γεωγραφικών περιοχών.

Σύνδεση του δικτύου τουριστικών περιοχών και πόλων, που προαναφέραμε, με το δίκτυο των πόλεων και αξόνων του Γενικού Πλαισίου, με στόχο την ενίσχυση και ανάδειξή του.

Ειδικότερα, διασύνδεση των φυσικών και πολιτιστικών πόρων των τουριστικών περιοχών

61ΤΟ

ΧΩ

ΡΙΚ

Ο Π

ΡΟ

ΤΥΠ

Ο Τ

ΟΥΡΙΣ

ΤΙΚ

ΗΣ Α

ΝΑ

ΠΤΥΞΗ

Σ Κ

ΑΙ

ΟΙ

ΘΕΣΕΙΣ

- Π

ΡΟ

ΤΑΣΕΙΣ

ΤΟ

Υ Υ

ΠΕΚ

Α Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΠ

ΙΤΕΥΞΗ

ΤΟ

Υ Σ

ΚΟ

ΠΟ

Υ Α

ΥΤΟ

Υμε το αστικό δίκτυο και μέσω αυτού με τη σύγχρονη πολιτιστική και κοινωνική πραγματικό-τητα.

Σταδιακή απομάκρυνση από το μοντέλο του μαζικού καλοκαιρινού τουρισμού, που μεταβάλ-λεται λόγω της ανάγκης προσαρμογής στις νέες αγορές και στην κλιματική αλλαγή, αναπρο-σαρμόζοντας τους στόχους.

Προτεραιότητα στην εξισορρόπηση και διαχείριση των τουριστικών ροών σε χωρικό επίπε-δο, όπως σε νησιά, ακτές, ορεινούς οικισμούς και σε διάφορες γεωγραφικές περιοχές (ΟΤΑ, Περιφέρειες).

Εποχική επέκταση του τουρισμού ποιότητας σε ποικίλες κατηγορίες χώρου, π.χ. παράκτιες, ορεινές κ.ά. και όλων των μορφών που προσανατολίζονται στα δεδομένα της χώρας και στους πόρους της, έχοντας υπόψη τη φέρουσα ικανότητα ως προς το διαθέσιμο νερό, το τοπίο, τις ακτές.

Δίκτυο παραδοσιακών οικισμών ή και εγκαταλειμμένων, διαμορφώνοντας ειδικούς προορι-σμούς.

Προστασία του τοπίου μέσω δράσεων που έχουν σκοπό τη διατήρηση και τη συντήρηση βασικών ιδιαίτερων χαρακτηριστικών, βάσει της αξίας που προέρχεται από τη φυσική του διαμόρφωση και την ανθρώπινη δραστηριότητα.

4. Φέρουσα ικανότητα

Ως προς την έννοια της φέρουσας ικανότητας, το ισχύον Πλαίσιο αναφέρεται σε αυτήν όταν δίνει τον ορισμό της «υψηλής συγκέντρωσης τουρισμού» (νοείται συγκέντρωση επισκεπτών σε περιοχές εγγύς των ορίων της φέρουσας ικανότητας των πόρων του περιβάλλοντος και των υποδομών που εκφράζεται ως ο μέγιστος αριθμός ανθρώπων που μπορεί να φιλοξενούν οι πε-ριοχές αυτές, χωρίς να υποβαθμίζεται η ποιότητα τόσο του περιβάλλοντος όσο και της ζωής των κατοίκων και των επισκεπτών τους. Μπορεί να αφορά μαζικό ή εναλλακτικό τουρισμό).

Γνωρίζοντας ότι σε χωροταξικό επίπεδο το συγκεκριμένο θέμα δεν είναι απλό να ποσοτικο-ποιηθεί, όπως για παράδειγμα για θέματα θεώρησης άλλων επιστημονικών πεδίων, προτείνου-με το ακόλουθο:

Ως φέρουσα ικανότητα για περιοχές με τουριστική ανάπτυξη νοείται ο μέγιστος αριθμός ανθρώπων που μπορεί να φιλοξενείται σε μια περιοχή, χωρίς να υποβαθμίζεται η ποιότητα τόσο του περιβάλλοντος όσο και της ζωής των κατοίκων και των επισκεπτών της. Συναρτάται με τις παραμέτρους της πυκνότητας οίκησης εκφρασμένης σε συνολικές κλίνες, του ποσοστού απασχόλησης του ενεργού πληθυσμού στον τουριστικό τομέα και του αριθμού τουριστών ή διανυκτερεύσεων ανά μόνιμο κάτοικο. Επίσης, για τον υπολογισμό της πρέπει ιδιαίτερα να προσεγγίζονται οι εξής παράμετροι της περιοχής:

OIK

ON

OM

IKH

ΣΥΓΚ

ΥΡΙΑ

ΚΑ

Ι Χ

ΩΡΟ

ΤΑΞΙΑ

ΤΟ

Υ Τ

ΟΥΡΙΣ

ΜΟ

Υ

62

Προσπελασιμότητα (π.χ. ανάλογος σχεδιασμός της κλίμακας των λιμενικών ή αεροπορικών εγκαταστάσεων για ένα νησί με το προσδοκώμενο πρότυπο τουριστικής ανάπτυξης).

Κάλυψη αναγκών σε νερό και έλεγχος βιωσιμότητας των ενεργειακών αναγκών έπειτα από πλήρη διαχειριστική μελέτη στρατηγικού χαρακτήρα, ώστε να αναφερόμαστε, λόγου χάρη, σε ολοκληρωμένο σύστημα αφαλάτωσης νερού όπου απαιτείται σε συνδυασμό με ΑΠΕ.

Δίκτυα και εγκαταστάσεις υποδομών (ύδρευση, αποχέτευση, βιολογικός καθαρισμός, διάθε-ση ιλύος, ΧΥΤΑ-ΧΥΤΥ, οδική εξυπηρέτηση και προσβασιμότητα των περιοχών).

Άλλο στοιχείο που θα πρέπει να συνεκτιμηθεί σε μια τέτοια διαδικασία προσέγγισης είναι το μέγεθος της νέας τουριστικής μονάδας σε σχέση με τον πληθυσμό της περιοχής, την ικανό-τητα του χώρου υποδοχής, π.χ. ακτή ικανή να υποστηρίξει την εγκατάσταση, θέμα κλίμακας της κατασκευής σε σχέση με άλλα κτίσματα της περιοχής και το τοπίο.Πέραν αυτών γίνεται προσπάθεια σκιαγράφησης της έννοιας, ενώ υπάρχει η σκέψη παρα-

πομπής σε μια π.χ. Υπουργική Απόφαση που θα εκδοθεί στο άμεσο μέλλον και που θα προ-διαγράφει τον τρόπο υπολογισμού της ικανότητας αυτής, εκτιμώντας τη για κάθε περιοχή (ή στο χωρικό επίπεδο αναφοράς που θα έχει σαν βάση το Δημοτικό Διαμέρισμα), έτσι ώστε να εφαρμόζεται, τόσο από τους ενδιαφερόμενους να ιδρύσουν μια νέα εγκατάσταση στην περιοχή, όσο και από τους ελέγχοντες που ασκούν την αρμοδιότητα της αδειοδότησής της.

Η χωροταξική προσέγγιση του τοπίουΑντίθετα με την κοινή πρακτική σε χώρες με ισχυρή παράδοση χωροταξικού σχεδιασμού και γεωγραφίας, όπου το τοπίο αντιμετωπίζεται σε χωροταξική κλίμακα, στη χώρα μας το τοπίο αντι-μετωπίζεται κυρίως από αρχιτεκτονικής άποψης και αποσπασματικά, προσεγγισμένο σε επίπεδο μικρών σε έκταση περιοχών, όπως πάρκα, περιαστικό πράσινο, περιορισμένες χωρικά ακτές. Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Σύμβαση της Φλωρεντίας «…τοπίο είναι μια ζώνη ή ένας χώρος όπως τον αντιλαμβάνονται οι κάτοικοι ή οι επισκέπτες του, η εμφάνιση και ο χαρακτήρας του οποίου αποτελούν απόρροια της δράσης φυσικών ή/και πολιτιστικών, δηλαδή ανθρωπογενών παραγόντων».

Η Σύμβαση υπογραμμίζει ότι το τοπίο είναι ένα σύνθετο σύνολο με φυσικά, τεχνικά και πο-λιτισμικά στοιχεία σε συνεχή εξέλιξη. Δεν κάνει διάκριση μεταξύ τοπίων άξιων για προστασία και αδιάφορων τοπίων και υπογραμμίζει ότι κάθε τοπίο αποτελεί πλαίσιο ζωής.

Θεωρούμε ότι στην κατεύθυνση αυτή κινήθηκε πολύ αποτελεσματικά ο κινηματογραφικός φακός από άξιους σκηνοθέτες, καταγράφοντας κοινωνικά σύνολα σε συγκεκριμένα τοπία όπου αυτά έζησαν και έδρασαν. Τα παραδείγματα είναι πολλά. Περιοριζόμαστε στον «Πατέρα αφέντη» ή στο «Η νύχτα του Σαν Λορέντζο» των Ταβιάνι, όπου τοπία τόπων αναδεικνύονται με σύνθετη ματιά προσέγγισης ανεξάρτητα από την αισθητική τους.

Σύμφωνα με αυτά, η κατάλληλη κλίμακα και μεθοδολογία προσέγγισης των τοπίων είναι η χωροταξική, γιατί επιτρέπει αφενός μια συνθετική και όχι αποσπασματική προσέγγιση μεγά-

63ΤΟ

ΧΩ

ΡΙΚ

Ο Π

ΡΟ

ΤΥΠ

Ο Τ

ΟΥΡΙΣ

ΤΙΚ

ΗΣ Α

ΝΑ

ΠΤΥΞΗ

Σ Κ

ΑΙ

ΟΙ

ΘΕΣΕΙΣ

- Π

ΡΟ

ΤΑΣΕΙΣ

ΤΟ

Υ Υ

ΠΕΚ

Α Γ

ΙΑ Τ

ΗΝ

ΕΠ

ΙΤΕΥΞΗ

ΤΟ

Υ Σ

ΚΟ

ΠΟ

Υ Α

ΥΤΟ

Υλων ενοτήτων εκεί που γίνονται αντιληπτές οι στρατηγικού χαρακτήρα αλλαγές και πιέσεις στα τοπία και αφετέρου μπορεί να συνδυάσει μορφές, φυσικά και κοινωνικά δεδομένα του γήινου ανάγλυφου, της γεωλογίας, της οικολογίας, της εξέλιξης των ανθρώπινων παρεμβάσεων στην εκμετάλλευση της γης και της εξέλιξης των οικισμών, των παραγωγικών δραστηριοτήτων και των τεχνικών έργων. Επίσης, μπορεί να χρησιμοποιήσει «αντικειμενικές» και «υποκειμενικές» μεθόδους προσδιορισμού των τοπίων και επιπλέον μπορεί να υποστηρίξει μια μεθοδολογία προσδιορισμού και χαρτογράφησης ενοτήτων ή ζωνών τοπίων, εργαλείο μεγάλης χρησιμότητας για τον χωροταξικό σχεδιασμό. Οι ενότητες ή ζώνες τοπίου έχουν προσδιοριστεί σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες (www.landscape-europe.net), όχι όμως στην Ελλάδα. Μια παρόμοια προ-σέγγιση σκεφτόμαστε, ως Διεύθυνση Χωροταξίας, να προωθήσουμε στη χώρα μας, ώστε να εξειδικεύεται σε επιμέρους περιοχές σε κατάλληλη κλίμακα, διατηρώντας όμως τον στρατηγικό και συνθετικό χαρακτήρα της.

5. Αλλαγή χρήσης-Απόσυρση-Κατεδάφιση απαξιωμένων κτηρίων τουριστικών καταλυμάτων

1. Με το ν. 3498/2006 προστέθηκε στο ν. 1577/1985 (ΓΟΚ 1985) η δυνατότητα αλλαγής χρήσης κτηρίων τουριστικών καταλυμάτων για περιοχέςα) εντός σχεδίου ή εντός προϋφιστάμενων οικισμών του 1923 και β) κατά μήκος της ΠΑΘΕ (500 μ. από τον άξονα), με όρους, όπως η ανάπτυξη σε αυτά προ-

βλεπόμενων χρήσεων γης από τον θεσμοθετημένο σχεδιασμό, εφόσον έχουν συμπληρώ-σει διάρκεια μεγαλύτερη της εικοσαετίας από τη χορήγηση της πρώτης άδειας λειτουργίας και με την προϋπόθεση να μην έχουν υπαχθεί σε αναπτυξιακό νόμο.

2. Υπενθυμίζουμε ότι το Ειδικό Πλαίσιο του Τουρισμού αναφέρει σαν ένα από τα κύρια χαρα-κτηριστικά του τουρισμού «την απαξίωση σημαντικού ποσοστού των τουριστικών καταλυ-μάτων παρά την προωθούμενη ποιοτική αναβάθμιση του ξενοδοχειακού δυναμικού βάσει νέων προτύπων». Επίσης, στις κατευθύνσεις χωρικής οργάνωσης για τις περιοχές τουριστικής ανάπτυξης, το

ίδιο πάντα κείμενο αναφέρει «αναβάθμιση υφισταμένων καταλυμάτων και κατά περίπτωση κα-τασκευή νέων 4 ή 5 αστέρων σε κατάλληλες θέσεις κατά προτεραιότητα εντός σχεδίου, εντός οικισμών ή εντός ζωνών τουριστικής δραστηριότητας» και ακόμη «παροχή κινήτρων για ολο-κληρωμένο εκσυγχρονισμό τουριστικών υποδομών».

Ακόμη, αναφέρεται «σε παροχή κινήτρων για μερική ή ολική απόσυρση μη αξιόλογων και απαξιωμένων κτηρίων χρήσης τουρισμού συνδυαζόμενης με τη διεύρυνση της χορήγησης νέων αδειών».

Τέλος, γίνεται αναφορά «σε παροχή κινήτρων για κατεδάφιση κτηρίων με χρήση τουρισμού που προσβάλλουν το τοπίο».

OIK

ON

OM

IKH

ΣΥΓΚ

ΥΡΙΑ

ΚΑ

Ι Χ

ΩΡΟ

ΤΑΞΙΑ

ΤΟ

Υ Τ

ΟΥΡΙΣ

ΜΟ

Υ

64

Οι προτάσεις αυτές εξαιρούνται ρητά από τις προβλέψεις των αναπτυσσόμενων περιοχών με χαρακτηριστικό Β1, όπως επίσης των μητροπολιτικών περιοχών με χαρακτηριστικό Δ. Στις πε-ριοχές αυτές δεν ισχύουν οι διατάξεις της απόσυρσης ούτε της δυνατότητας κατεδάφισης. Περι-έργως όμως, συνεχίζοντας την καταγραφή ρυθμίσεων, το Πλαίσιο ορίζει ότι στις μητροπολιτικές περιοχές προβλέπεται η παροχή κινήτρων για απόσυρση παλαιών κτηρίων που προσβάλλουν υπέρμετρα την αισθητική της πόλης. Διαπιστώνεται έτσι μια αντίφαση για τις ίδιες περιοχές και για αντιμετώπιση ίδιας κατηγορίας προβλημάτων.

Το ΥΠΕΚΑ διερευνά σήμερα το ζήτημα της απόσυρσης και τον τρόπο επαναδιατύπωσής του. Εάν δηλαδή και κατά πόσον θα επιτρέπεται και πού η απόσυρση υφιστάμενου τουριστικού καταλύματος με μεταφορά της αποσυρόμενης δυναμικότητας σε νέα αναβαθμισμένη μονάδα, ή ακόμη η κατεδάφισή της με προφανές πολεοδομικό όφελος και απόδοση του χώρου σε κοινή χρήση. Το ζήτημα είναι εύγλωττο όταν αναφερόμαστε σε εγκαταλειμμένα, τελείως απαξιωμένα και προσβλητικά για το περιβάλλον του οικισμού ή του χώρου, κτήρια κυρίως της περιόδου της επταετίας, που συχνά δεν χρησιμοποιήθηκαν ποτέ ή και εγκαταλείφθηκαν από την τουριστική τους χρήση.

65ΕΛ

ΕΥΘ

ΕΡΕΣ Τ

ΟΠ

ΟΘ

ΕΤΗ

ΣΕΙΣ

-ΣΥΖΗ

ΤΗ

ΣΗ

ΕΛΕΥΘΕΡΕΣ ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΕΙΣ – ΣΥΖΗΤΗΣΗ

Δ. ΜΕΛΙΣΣΑΣ: Ευχαριστώ όλες τους ομιλητές για τις συμβολές τους και ιδιαίτερα την κα Πο-λυξένη Ζεΐκου για τις επισημάνσεις της, όπως επίσης και για την ενδιαφέρουσα ενημέρωση για τα σημεία εκείνα που θα περιληφθούν στο Ειδικό Χωροταξικό για τον Τουρισμό. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν επίσης οι προβληματισμοί και οι προτάσεις του ΥΠΕΚΑ για την τροποποίηση του υφισταμένου νομοθετικού πλαισίου.

Ας προχωρήσουμε στη συζήτηση, θέτοντας ερωτήματα και προβληματισμούς. Έχει ζητήσει το λόγο ο κ. Παύλος Λουκάκης.Π. ΛΟΥΚΑΚΗΣ: Στην επόμενη ενότητα, θα μιλήσω για τις θέσεις του ΣΕΠΟΧ, όπως και οι

άλλοι φορείς, σε σχέση με την ήδη θεσμοθετημένη κοινή πολιτική απόφαση, για την οποία πολ-λή συζήτηση έγινε μέχρι να θεσμοθετηθεί. Και πάρα πολλά από αυτά τα οποία συζητάμε (για το τι πρέπει να γίνει κλπ.), τα συζητούσαμε κατά τη διάρκεια της πολύμηνης διαβούλευσης, μέχρι να θεσμοθετηθεί. Και αναρωτιέμαι αν είμαστε ακόμα σε μία φάση που πρέπει να συζητάμε τι θα θεσμοθετήσουμε και δεν συζητάμε και τι κάνουμε με αυτά που είναι ήδη θεσμοθετημένα και έχουμε κάποιο εργαλείο, από το οποίο καλείται σήμερα η Πολιτεία να ερευνήσει.

Από την πρώτη ενότητα που έγινε, έβγαλα το συμπέρασμα (και η κα Χατζηνικολάου και ο κ. Ζαχαράτος ας με διαψεύσουν) ότι εν πάση περιπτώσει, μέχρι σήμερα, το πρότυπο της παρα-θεριστικής κατοικίας σταθερού προσανατολισμού που προβλέπει η ΚΥΑ, άρθρο 9 και 10, δεν έχει προκύψει ως υφιστάμενη διαδικασία. Άκουσα για τουριστικά κρεβάτια, για κατηγορίες, για ξενοδοχεία κλπ., αλλά ως σημερινή τάση, στο πέρασμα του χρόνου η παραθεριστική κατοικία και δεν άκουσα να υπάρχει (εκτός από την κα Ρωμανού, η οποία μίλησε περί παραθεριστικής κατοικίας) καθόλου το κομμάτι της παραθεριστικής κατοικίας, που προφανώς δεν είναι τουρι-στική δραστηριότητα, αλλά συνδέεται ευθέως με τη διαδικασία του τουρισμού και του ελεύθερου χώρου. Και πρέπει να σας πω ότι είναι μία πολύ σημαντική τάση η οποία διαφοροποιείται στο πέρασμα του χρόνου και δημιουργεί σημαντικά δεδομένα τα οποία δεν μπορούμε να αγνοήσου-με. Όχι στις αστικές μόνο περιοχές, αλλά και παραπέρα.

Θα ήθελα να ρωτήσω ποια είναι σήμερα, μετά από 9 μήνες που λειτουργεί η σημερινή κυ-βερνητική εξουσία, η τύχη αυτής της βασικής αναπτυξιακής επιλογής για τον τουρισμό, για την προώθηση επενδύσεων για μονάδες παραθεριστικής κατοικίας σταθερού προσανατολισμού.

Άρθρα 9 και 10 μένουν; Φεύγουν; Τροποποιούνται; Δηλαδή εδώ δεν ξανασυζητούν από την αρχή τα πάντα. Ας το πουν. Ότι τα αναθεωρούμε όλα.

Δεύτερον, όλη αυτή η πολιτική, την οποία ακούσαμε και η οποία είναι πολύ γοητευτική, πως υφίσταται, με τη ρητή υποχρέωση και του νυν Υπουργείου, μετά από 5 χρόνια, να αναθεωρήσει

OIK

ON

OM

IKH

ΣΥΓΚ

ΥΡΙΑ

ΚΑ

Ι Χ

ΩΡΟ

ΤΑΞΙΑ

ΤΟ

Υ Τ

ΟΥΡΙΣ

ΜΟ

Υ

66

και να ελέγξει αν έχουν εφαρμοσθεί τα θεσμοθετημένα, στα πλαίσια του 2003 βάσει του Νόμου 2742; Πώς συσχετίζονται επίσης οι Κ.Υ.Α. μεταξύ τους;

Είχαμε εισηγηθεί στο Εθνικό Συμβούλιο Χωροταξίας και το είχε δεχθεί ο προηγούμενος Υπουργός, ότι τα κριτήρια χωροθέτησης των αιολικών πάρκων θα ισχύουν για όσες επιχει-ρήσεις αυτή τη στιγμή τρέχουν προς αδειοδότηση και είναι στο στάδιο των περιβαλλοντικών διαδικασιών. Ισχύει αυτό; Ή με την καινούρια νομοθεσία αλλάχτηκαν; Σε ποιο βαθμό είναι συμβατά αυτά τα πράγματα μεταξύ τους; Θα γίνονταν, βάσει της Κ.Υ.Α. κάποιες μελέτες σε μικρά νησιά, κατοικημένα κλπ. και θα προωθούσε κάποιες τέτοιες διαδικασίες. Έχουν γίνει τέτοια; Το λέω αυτό παραδειγματικά.

Όπως και άλλα πράγματα, τα οποία θα μου δοθεί η ευκαιρία να τα πω και μετά, αλλά είναι πάρα πολύ σημαντικά. Γιατί δυστυχώς δεν ξέρω πώς έχει οργανωθεί αυτή τη στιγμή. Ακούμε τώρα τι κάνει το Υπουργείο και στην επόμενη ενότητα θα κάνουμε μία ενότητα όπου θα κάνουμε κριτική για το θεσμικό πλαίσιο που είναι ήδη θεσμοθετημένο. Οι απόψεις των Φορέων.

Δεν ξέρω πού θα δοθεί η ευκαιρία αυτά τα πράγματα να συζητηθούν, αλλά υπάρχουν πραγ-ματικά σήμερα μέσα από την κρίση πολλά νέα δεδομένα. Γιατί έχουν βελτιωθεί οι υποδομές, υπάρχει μεγάλη κινητικότητα στο εσωτερικό της χώρας για τον τουρισμό.

Μπορώ να σας πω και πολλά παραδείγματα προσωπικά που υπάρχουν. Μετακινήσεις από την Ανατολική Μακεδονία στα Ιόνια νησιά, λόγω Εγνατίας ή λόγω βελτίωσης των μεταφορών ή υπάρχουν τάσεις πράγματι να συμβαίνει αυτό.

Να αναβιώνουν αυθόρμητα από ξένους παραδοσιακοί πυρήνες οικισμών της ενδοχώρας, σε σχέση με αυτό που υπάρχει σήμερα. Υπάρχει σαν τάση. Στην Κρήτη και σε όλα τα νησιά δεν ήταν τα δασοχώρια. Ήταν τα χωριά της ενδοχώρας. Ο τουρισμός έφερε την κατοίκηση για τον τουρισμό στην παραλία και ερήμωσαν τα χωριά. Αυτό συμβαίνει και στην Κρήτη. Υπάρχει όμως σήμερα μία τάση επαναφοράς αυτού του πράγματος. Τι κάνει μέσα από όλη αυτή τη διαδικασία μία σημερινή τουριστική πολιτική; Νομίζω ότι θα ήταν ενδιαφέρον θέμα να συζητήσουμε πραγ-ματικά δεδομένα.

Και κάτι άλλο αν θέλετε, μέσα σε όλη αυτή τη διαδικασία αλλαγών, το γεγονός ότι ειδικά για την Κ.Υ.Α. του τουρισμού, είναι γνωστό ότι το Εθνικό Συμβούλιο Χωροταξίας είχε καταψηφίσει αυτήν την Κ.Υ.Α., δεν θεωρείτε υποχρέωσή σας κάποια στιγμή να ζητήσετε και τη γνώμη του Εθνικού Συμβουλίου Χωροταξίας, ως διαβούλευση; Όχι ως γνωμοδότηση. Ο Νόμος λέει ότι το Εθνικό Συμβούλιο Χωροταξίας διαπλέκεται κιόλας, δεν γνωμοδοτεί μόνο. Πού είναι αυτή η διαδικασία;

Ευχαριστώ.Δ. ΜΕΛΙΣΣΑΣ: Δεν ξέρω αν θέλει κάποιος να απαντήσει στο ερώτημα του κ. Παύλου Λου-

κάκη. Ο κ. Πίττας.Γ. ΠΙΤΤΑΣ: Ευχαριστώ, κ. Πρόεδρε.Εγώ θέλω να κάνω ένα σχόλιο σχετικά με κάποιες παρατηρήσεις του κ. Γεράσιμου Ζαχαράτου

67

ΕΛ

ΕΥΘ

ΕΡΕΣ Τ

ΟΠ

ΟΘ

ΕΤΗ

ΣΕΙΣ

– Σ

ΥΖΗ

ΤΗ

ΣΗ

ή μάλλον να τις προεκτείνω, γιατί ήταν πολύ σωστές. Δύο πράγματα συγκρατώ. Το πρώτο είναι ότι το αύριο δεν θα είναι πλέον το ίδιο, λόγω της σημερινής οικονομικής συγκυρίας. Κάνοντας μια παρένθεση, θα ήθελα να πω ότι το σκέλος της οικονομικής συγκυρίας στην ημερίδα δεν εκπροσω-πήθηκε επαρκώς σε σχέση με το δεύτερο σκέλος, δηλαδή της χωροταξίας του τουρισμού.

Αυτή λοιπόν ήταν η μία παρατήρηση του κ. Γεράσιμου Ζαχαράτου και το δεύτερο πράγμα που συγκρατώ είναι η αναφορά του ότι ο χωροταξικός σχεδιασμός μπορεί να επηρεάσει τις σχέσεις (τις διασυνδέσεις μάλλον) της τουριστικής δραστηριότητας με τις άλλες οικονομικές δραστηριότητες.

Έχοντας διαβάσει, τα τελευταία χρόνια, τα θεσμοθετημένα κείμενα κάθε είδους χωροταξικών σχεδίων, όπως επίσης και κείμενα σχεδίων –όχι μόνο χωροταξικών– που δόθηκαν σε διαβού-λευση αλλά και κάποια που ψηφίστηκαν, σχημάτισα τη γνώμη ότι ζητάμε πάρα πολλά από τη χωροταξία. Δηλαδή, τη φορτώνουμε ευθύνες και δυνατότητες που πιστεύω ότι πραγματικά δεν έχει. Αυτό φαίνεται πολύ έντονα μέσα σε αυτά τα κείμενα, όταν τίθενται στόχοι και επιδιώξεις που δεν μπορεί η χωροταξία να εξασφαλίσει. Αυτό όμως έχει ως αποτέλεσμα να δημιουργού-νται απαιτήσεις στις οποίες δεν μπορεί να ανταποκριθεί ο χωροταξικός σχεδιασμός με συνέπεια να προκύπτουν και πολλές περιπλοκές αργότερα. Ιδίως όταν πρόκειται για θεσμοθετημένα κεί-μενα, που κάποια στιγμή εμφανίζονται στα δικαστήρια.

Επίσης, βλέπουμε συχνά να εντάσσονται μέσα σε αυτές τις επιδιώξεις αυτονόητα πράγματα, τα οποία και πάλι πιστεύω ότι αδυνατίζουν τα όρια του χωροταξικού σχεδιασμού και τον καθι-στούν αιχμάλωτο σε κάθε είδους κριτικές. Αυτό είναι κάτι που πρέπει να μας προβληματίσει, διότι το να ζητάμε πράγματα που δεν μπορούμε να εξασφαλίσουμε, νομίζω ότι μας εισάγει σε μια μεγάλη κριτική.

Θα ήθελα όμως να αναφερθώ και στη λειτουργία του Εθνικού Συμβουλίου Χωροταξίας που αναφέρθηκε ο κ. Παύλος Λουκάκης.

Κι εγώ πιστεύω (και επειδή θα έχω και κάποιο ρόλο στη λειτουργία αυτού του οργάνου) ότι η δυνατότητα του Εθνικού Συμβουλίου Χωροταξίας, να εκφράζεται αυτόνομα, να βουλεύεται και να εκφράζει απόψεις έξω από το στενά τυπικό πλαίσιο της γνωμοδότησης σε κείμενα που του στέλνουν οι υπηρεσίες του Υπουργείου Περιβάλλοντος, έχει υποτιμηθεί και πρέπει στο μέλλον να αναδειχτεί. Ελπίζω να το καταφέρουμε.

Τέλος, όσον αφορά τις επιπτώσεις (και πάλι γυρίζω στην παρατήρηση του κ. Ζαχαράτου) που θα έχει η οικονομική συγκυρία, φοβάμαι ότι αυτή η υποτίμηση της σημασίας των συνθηκών που θα έχουμε αύριο σε σχέση με χτες, θα εκθέσει και πάλι ανεπανόρθωτα τη χωροταξία, που βρίσκεται αυτή τη στιγμή σε μια δεινή θέση. Από τη μία μεριά πρέπει να υπερασπίσει κάποιες αξίες, που πιθανόν κινδυνεύουν, κι από την άλλη όμως κινδυνεύει, αν δογματίσει υπερβολικά, να παρασυρθεί από την πραγματικότητα. Να θεωρηθεί ως άχρηστη ή να περιθωριοποιηθεί από ένα κύμα πραγματισμού, που επικρατεί όλο και περισσότερο μέσα στην οικονομική κρίση, και συνεπώς να τεθεί στο περιθώριο. Να θεωρηθεί ως μια πολυτέλεια.

OIK

ON

OM

IKH

ΣΥΓΚ

ΥΡΙΑ

ΚΑ

Ι Χ

ΩΡΟ

ΤΑΞΙΑ

ΤΟ

Υ Τ

ΟΥΡΙΣ

ΜΟ

Υ

68

Η εξισορρόπηση αυτών των δύο τάσεων είναι μια πολύ μεγάλη πρόκληση για τη χωροταξία στα επόμενα χρόνια, όμως και άμεσα λόγω των σχεδίων που τροποποιούνται, αλλά και λόγω των εξελίξεων και του ρόλου που καλείται να παίξει.

Ευχαριστώ πολύ.Δ. ΜΕΛΙΣΣΑΣ: Το λόγο έχει ο κ. Αραβαντινός.K. ΑΡΑΒΑΝΤΙΝΟΣ: Το θέμα είναι πολύ σημαντικό και καλά κάνετε και το αναδείξατε. Επει-

δή δεν μπορώ να μιλήσω επί παντός επιστητού, θέλω μόνο να αναδείξω τέσσερα σημεία. Το ένα είναι «Τουρισμός και πόλεις». Θεωρώ ότι πρέπει να ενισχυθεί η προσπάθεια, πρέπει να δούμε αυτή τη στιγμή τι κάνουν οι άλλες ευρωπαϊκές πόλεις (αστικά κέντρα και μικρότερες πόλεις) στα θέματα του τουρισμού. Το δεύτερο σημείο είναι «Τουρισμός στην πόλη δώδεκα μήνες το χρόνο». Το Λονδίνο, η Βιέννη, το Παρίσι κ.ά έχουν τουρισμό δώδεκα μήνες το χρόνο με χει-ρότερες καιρικές συνθήκες. Πρέπει λοιπόν να εξετάσουμε τι βήματα θα κάνουμε προς αυτή την κατεύθυνση.

Για να συνοψίσω, πρώτο θέμα είναι «Τουρισμός – Κέντρο» και δεύτερο «Τουρισμός όλη την περίοδο», στο οποίο αναφέρθηκαν και άλλοι συνομιλητές. Το τρίτο σημείο είναι η «Παραθερι-στική κατοικία». Υπαινίχθηκαν κάποιοι ότι το κυρίαρχο μοντέλο είναι αυτό της παραθεριστικής κατοικίας. Διαφωνώ με αυτή τη γνώμη και πιστεύω ότι είναι το μοντέλο της εκτός σχεδίου δό-μησης, νόμιμης ή αυθαίρετης. Γιατί το μεγαλύτερο ποσοστό της παραθεριστικής κατοικίας εκεί πάει.

Βρέθηκα πέρυσι στην Πάρο και είδα μία έκταση μισού τετραγωνικού χιλιομέτρου, που πε-ριλάμβανε πέντε κατοικίες. Πέντε παραθεριστικές κατοικίες, με εκατό στύλους της ΔΕΗ. Το θέμα είναι οικονομικό, πρώτης προτεραιότητας. Ο λόγος είναι ότι έχουμε μία πολιτεία η οποία προσπαθεί να συντηρήσει αυτό τον οικοδομικό πλούτο, ο οποίος χρησιμοποιείται μόνο εξήντα μέρες το χρόνο και τις υπόλοιπες τριακόσιες ημέρες είναι κενός.

Θεωρώ λοιπόν ότι ένα μέρος της παραθεριστικής κατοικίας πρέπει να πάει προς τις ξενο-δοχειακές εγκαταστάσεις. Ένας πολύ αξιόλογος δημοσιογράφος και περιβαλλοντολόγος, ο κ. Σχίζας, είχε γράψει ότι θα πρέπει «να εκτρέψουμε την παραθεριστική κατοικία προς τις ξενοδο-χειακές εγκαταστάσεις». Με την προϋπόθεση βέβαια κι αυτές να αναβαθμιστούν.

Το τέταρτο σημείο είναι ο «Αγροτοτουρισμός». Ειπώθηκε πολύ σωστά ότι η Ελλάδα μέσα στα πλαίσια αυτής της οικονομικής συγκυρίας θα πρέπει να μετατρέψει τον πρωτογενή τομέα σε έναν παραγωγικό τομέα πρώτης προτεραιότητας. Μπορούμε λοιπόν να συνδυάσουμε τον πρω-τογενή τομέα με τον αγροτουρισμό.

Ευχαριστώ.Δ. ΜΕΛΙΣΣΑΣ: Κι εμείς ευχαριστούμε.Το λόγο έχει η κα Ελένη Κάρκα.Ε. ΚΑΡΚΑ: Με αφορμή τα λόγια του κ. Παύλου Λουκάκη, που τοποθετήθηκε ως προς τα

προβλήματα του ειδικού χωροταξικού πλαισίου για τον τουρισμό και επειδή οι δύο εκπρόσωποι

69

ΕΛ

ΕΥΘ

ΕΡΕΣ Τ

ΟΠ

ΟΘ

ΕΤΗ

ΣΕΙΣ

– Σ

ΥΖΗ

ΤΗ

ΣΗ

του δημοσίου στο θέμα αυτό δεν ανέπτυξαν τα προβλήματα (έστω και συνοπτικά) του υφιστάμε-νου Ειδικού Πλαισίου, θα ήθελα να κάνω μία σχετική σύνοψη. Το πρόβλημα των άρθρων 9 και 10, που έχει συγκεντρώσει το ενδιαφέρον και τη μεγαλύτερη πολεμική, σαν ένα βασικό σημείο του Ειδικού Πλαισίου, που είναι όντως πολύ σοβαρό, όμως δεν είναι το κρίσιμο με την έννοια, ότι δεν είναι άμεσα εφαρμόσιμο. Για να μπορέσουν να εφαρμοστούν τα άρθρα 9 και 10 πρέπει να γίνει τροποποίηση της νομοθεσίας.

Άρα, δεν είναι αυτό που πρέπει να μας απασχολεί αυτή τη στιγμή. Άλλα θέματα είναι αυτά που απασχολούν στο ειδικό χωροταξικό για τον τουρισμό. Είναι, θα έλεγα, τέσσερις βασικές κατηγορίες προβλημάτων.

Το πρώτο θέμα είναι ότι το Πλαίσιο εκφεύγει των ορίων της αρμοδιότητάς του. Δεν δίνει κατευθύνσεις-στρατηγικές χωροταξικού σχεδιασμού, αλλά αντίθετα υπεισέρχεται σε τροποποι-ήσεις ειδικών νομοθεσιών (της εκτός σχεδίου δόμησης, της τουριστικής νομοθεσίας κλπ.). Είναι κρίσιμο ερώτημα κατά πόσον αυτό έχει δικαιοδοσία να το κάνει και με συνέπειες που θα αναφέρω παρακάτω.

Το δεύτερο είναι ότι υπάρχουν θέματα τομεακής και χωρικής πολιτικής ως προς τις επιλογές του για την ανάπτυξη του τουρισμού. Ποιά επιλογή κάνει; Ουσιαστικά αυτή τη στιγμή εμποδίζει την ανάπτυξη μικρών επιχειρήσεων σε ποσοστό περισσότερο από το 80% επί του συνόλου της χώρας, και αντίθετα ενθαρρύνει μονάδες 4 και 5 αστέρων, ακόμα και στις κορεσμένες περιοχές – τις ήδη ανεπτυγμένες. Επίσης, επιτρέπει τα μεγάλα σχήματα, τις ολοκληρωμένες τουριστικές επενδύσεις, κατ’ εξαίρεση των γενικών κατευθύνσεων του ίδιου του Πλαισίου, ακόμη και σε γη υψηλής παραγωγικότητας κλπ.

Υπάρχει επίσης ένα ιδιαίτερης σημασίας θέμα αναφορικά με τις επιλογές της χωρικής πολιτι-κής. Δηλαδή, το Πλαίσιο επιτρέπει, όπως σας είπα, τις αναπτυγμένες μονάδες και δεν επιτρέπει ούτε καν μικρούς ξενώνες σε παραμεθόριες περιοχές, σε απομονωμένες νησιωτικές περιοχές κλπ.. Είναι, δηλαδή, οι επιλογές αυτές ως προς το χώρο ενδεικτικές για την κατεύθυνση που έχει πάρει το πλαίσιο και στην οποία αναφέρθηκε πολύ καθαρά ο κ. Ζαχαράτος.

Και κάτι τελευταίο. Υπάρχει ένα θέμα ως προς την εφαρμογή του. Αν θέλετε, το πιο αδύνατο σημείο αυτού του Πλαισίου είναι ότι είναι ανεφάρμοστο. Είναι ανεφάρμοστο για δύο λόγους:1. Δεν είναι δυνατόν, με βάση το χάρτη που τον συνοδεύει, να αποφασίζουν οι υπηρεσίες αν

ένα οικόπεδο μπορεί να δομηθεί όσο μεγάλο και αν είναι ή δεν μπορεί καθόλου. Δηλαδή, σε χάρτη Α4 δεν μπορείς να κάνεις επιλογές σε επίπεδο οικοπέδου. Αυτή τη στιγμή το με-γαλύτερο πρόβλημα σε όλη την Ελλάδα είναι η ερμηνεία. Ειδικά όταν είναι διαφορετικές οι επιλογές, δηλαδή, δεν μπορεί κάπου να επιτρέπει τη δόμηση τουριστικών καταλυμάτων με βάση το παλαιό καθεστώς και αλλού να μην την επιτρέπει καθόλου. Δηλαδή, να μην επιτρέπει μια παιδική κατασκήνωση στην ορεινή Αρκαδία, ας πούμε. Γιατί με τέτοιου τύπου επιλογές έχουμε να κάνουμε.

2. Ο δεύτερος λόγος αφορά την εφαρμοσιμότητα του μέσα στο χρόνο. Το Πλαίσιο βάζει πάρα

OIK

ON

OM

IKH

ΣΥΓΚ

ΥΡΙΑ

ΚΑ

Ι Χ

ΩΡΟ

ΤΑΞΙΑ

ΤΟ

Υ Τ

ΟΥΡΙΣ

ΜΟ

Υ

70

πολύ μεγάλους περιορισμούς. Ακούμε ότι στις περιοχές Natura, αυτή τη στιγμή, δεν επιτρέ-πει τίποτε, παρά μόνο δόμηση μέσα σε οικισμούς και σε μια ακτίνα πεντακοσίων μέτρων και για μονάδες μέχρι εκατόν κλινών. Μετά από λίγο χρόνο όμως, όταν θα έχουν γίνει χρήσεις γης, με βάση τα γενικά πολεοδομικά σχέδια και τα ΣΧΟΟΑΠ, δηλαδή, όπου η κάθε τοπική αρχή θα έχει κάνει κάποιες επιλογές, που ξέρουμε τι τύπου είναι, τότε θα μπορεί να κάνει τα πάντα. Δηλαδή, στην ουσία βάζει έναν αυστηρό φραγμό για ένα μικρό χρονικό διάστημα και στη συνέχεια το αφήνει ελεύθερο σε επιλογές που δεν φιλτράρονται, γιατί δεν υπάρχουν κατευθύνσεις στο ανώτερο επίπεδο.Ευχαριστώ.Δ. ΜΕΛΙΣΣΑΣ: Κι εμείς ευχαριστούμε.Το λόγο έχει ο κ. Γεράσιμος Ζαχαράτος. Γ. ΖΑΧΑΡΑΤΟΣ: Γεια σας. Αρχικά, θα ήθελα να αναφερθώ για λίγο στην παραθεριστική κατοικία, με βάση κάποιες εμπει-

ρίες. Στη συνέχεια θα μιλήσουμε για τη θέση του ΞΕΕ σε ό,τι αφορά το Ειδικό Χωροταξικό.Αυτή τη στιγμή έχουμε μπροστά μας κάποια δεδομένα που θα πρέπει να τα σταθμίσουμε και

να μη μιλήσουμε αφοριστικά. Το πρώτο δεδομένο είναι η οικονομική συγκυρία. Δηλαδή, κάποιες δραστηριότητες, όπως

η βιομηχανία κ.ά., που έδιναν ένα μεγάλο κομμάτι του εθνικού εισοδήματος, τώρα βρίσκονται πραγματικά σε απελπιστική θέση. Πρέπει λοιπόν να σκεφτούμε πώς θα παραχθεί ένας νέος πλούτος στα πλαίσια της τιμαριθμοποίησης και με βάση κάποια συγκριτικά πλεονεκτήματα που έχουμε.

Ένα δεύτερο δεδομένο είναι οι διεθνείς τάσεις που απαιτούν μια παραθεριστική κατοικία. Περί τα δέκα εκατομμύρια Ευρωπαίοι θέλουν να ξεχυθούν στη Μεσόγειο.

Ένα τρίτο δεδομένο είναι ότι πάρα πολλοί επισκέπτες-τουρίστες της παλαιάς σχολής, όχι του μαζικού τουρισμού αλλά των περιηγητών που έχουν αγαπήσει την Ελλάδα, έχουν φτάσει σε μια ηλικία που σκέφτονται τα τελευταία είκοσι χρόνια της ζωής τους να τα περάσουν στην Ελλάδα (όχι για δεκαπέντε ημέρες, που θα μπορούσαν να ενσωματωθούν σε κάποιο ξενοδοχείο, αλλά να ζήσουν την Ελλάδα όπως τη γνώρισαν), δηλαδή, σε περιοχές γύρω από οικισμούς, γύρω από δραστηριότητες. Θέλουν να ενταχθούν στον ελληνικό περίγυρο· όχι στο ξενοδοχειακό. Γιατί το ξενοδοχειακό είναι κάτι το οποίο το χειμώνα είναι νεκρό. Αλίμονο αν θέλεις να κάνεις διακο-πές το χειμώνα και να συνδέσεις την παραμονή σου στα «νεκροταφεία-ξενοδοχεία».

Ένα τέταρτο δεδομένο είναι οι εμπειρίες των παραθεριστικών συγκροτημάτων που έγιναν είτε στην Ισπανία είτε στην Τουρκία. Αν ταξιδέψουμε σε όλη την περιοχή απέναντι από την Κω, τη Σύμη και τη Σάμο, θα δούμε απίστευτα συγκροτήματα να αναπτύσσονται σαν «καρκινώματα». Πραγματικά είναι «καρκίνωμα». Αναπτύσσονται σε όλες τις πλαγιές των βουνών. Είναι κάτι το ανατριχιαστικό.

Το πέμπτο δεδομένο είναι η θέση της χώρας μας. Η θέση της χώρας μας στον ευρωπαϊκό

71

ΕΛ

ΕΥΘ

ΕΡΕΣ Τ

ΟΠ

ΟΘ

ΕΤΗ

ΣΕΙΣ

– Σ

ΥΖΗ

ΤΗ

ΣΗ

περίγυρο έχει αρκετά αποδυναμωθεί. Συνεπώς η ύπαρξη κάποιων ξένων ανθρώπων που ζουν και βλέπουν μια άλλη Ελλάδα –όχι την Ελλάδα των σκανδάλων–, μια άλλη Ελλάδα που υπάρχει ευτυχώς στην περιφέρεια, θα είναι ένας πολύ καλός σύμμαχος για εμάς.

Άρα, όλα αυτά κατά τη γνώμη μου συνηγορούν στο ότι πρέπει να σκεφτούμε πώς θα μπορέ-σουμε αυτή η παραθεριστική κατοικία να λειτουργεί έτσι ώστε:1. Το αξιακό σύστημα που έχουμε για την τουριστική ανάπτυξη να λειτουργήσει με αειφόρο συ-

μπεριφορά, με αξιοποίηση του πολιτιστικού μας πλούτου, της ανάπτυξης του πρωτογενούς τομέα και της σύνδεσής του με τον τουρισμό και όλα τα σχετικά.

2. Αυτό να το αποσυνδέσουμε από την απειλή των οικονομικών συμφερόντων, που είναι έτοι-μα με πρόφαση την οικονομική ανάπτυξη να ξεχυθούν, για να διεκδικήσουν ένα μεγάλο μερίδιο παραγωγής, με κίνδυνο να καταστρέψει το αξιακό μας σύστημα, και

3. Πρέπει να αντιμετωπίσουμε την πραγματικότητα, ότι δηλαδή υπάρχει μια ζήτηση που θα φέρει μια οικονομική ανάπτυξη.Θεωρώ λοιπόν εγώ ότι όλα τα δεδομένα πρέπει να τα βάλουμε στο χάρτη και να σκεφτούμε

με ποιον τρόπο η διαχείριση της παραθεριστικής κατοικίας, όχι για τους Έλληνες αλλά για τους ξένους, θα γίνει ένα κομμάτι που θα συνάδει με τις σύγχρονες αξίες μας.

Επίσης υπογραμμίζω την επισήμανση της κας Μαρίας Καλτσά, ότι δεν πρέπει η κρίση και η οικονομική δυστοκία που έχουμε να μας οδηγήσει σε επιλογές που θα τις πληρώνουμε χρόνια. Γιατί η κρίση υπάρχει. Σε πέντε δέκα χρόνια θα περάσει, αλλά οι επιπτώσεις του πανικού θα είναι αιώνιες.

Δ. ΜΕΛΙΣΣΑΣ: Το λόγο έχει η κα Ελισάβετ Χατζηνικολάου. Ε. ΧΑΤΖΗΝΙΚΟΛΑΟΥ: Θα ήθελα να πω δύο λόγια για το πόσο είναι ή δεν είναι επείγον το

να καταργηθούν τα άρθρα 9 και 10.Κατ’ αρχάς, συμφωνώ με αυτά που είπε ο κ. Γεώργιος Πίττας και στα οποία αναφέρθηκε

και ο κ. Παύλος Λουκάκης. Δηλαδή, ότι αυτή τη στιγμή η ζήτηση για παραθεριστική κατοι-κία (καθαρά παραθεριστική, όχι ψευδοτουριστική) διοχετεύεται προς διάφορες κατευθύν-σεις, συμπεριλαμβανομένων και των φθινόντων οικισμών με διάφορους τρόπους που ξέρει η αγορά. Για παράδειγμα στην Κρήτη, αλλά και σε άλλα μέρη, είναι αρκετοί οι ξένοι που έχουν αγοράσει είτε ολόκληρους οικισμούς (συμπτωματικά βέβαια), είτε διάσπαρτα σπίτια που πουλιούνται. Βέβαια, υπάρχουν απεριόριστες δυνατότητες από το υφιστάμενο τουριστικό δυναμικό. Γιατί δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ένα μέρος του τουριστικού δυναμικού, κυρίως τα ενοικιαζόμενα δωμάτια και διαμερίσματα, έχουν δομηθεί με όρους δόμησης κατοικίας. Οπό-τε ανά πάσα στιγμή μπορούν να αλλάξουν χρήση. Να πάψουν να έχουν σήμα λειτουργίας και να πουληθούν.

Εντούτοις το κράτος δεν έχει κάνει μέχρι τώρα καμία προσπάθεια να διαχειριστεί την όποια ζήτηση. Δεν έχει γίνει καμία έρευνα που να μας λέει πόση είναι η ζήτηση για παραθεριστική κατοικία ξένων στην Ελλάδα. Δεν είναι συγκρίσιμα μεγέθη η Ισπανία και η Ελλάδα, γιατί η χρο-

OIK

ON

OM

IKH

ΣΥΓΚ

ΥΡΙΑ

ΚΑ

Ι Χ

ΩΡΟ

ΤΑΞΙΑ

ΤΟ

Υ Τ

ΟΥΡΙΣ

ΜΟ

Υ

72

νοαπόσταση είναι πολύ διαφορετική. Η Τουρκία είναι, αλλά έχει άλλα «πλεονεκτήματα». Ας μη τα συζητήσουμε τώρα.

Ενδεχομένως υπάρχει μια τέτοια ζήτηση, που θα μπορούσε όμως να ικανοποιηθεί από το υφι-στάμενο δυναμικό που βρίσκεται προς πώληση ή που θα μπορούσε να είναι προς πώληση. Γιατί πολλά από αυτά τα καταλύματα που σας είπα και που έχουν δομηθεί με όρους δόμησης κατοικίας, ήδη είναι απαξιωμένα ως τουριστικά καταλύματα. Θα μπορούσαν με τη βοήθεια του κράτους (στην οργάνωση κυρίως των πωλήσεων) να διοχετευθούν στην αγορά. Λείπει όμως η έρευνα.

Ακόμα, δεν συμφωνώ με τη λογική ότι δεν μπορούν να εφαρμοστούν αυτή τη στιγμή τα άρθρα 9 και 10, ούτε με τη λογική ότι επειδή δεν μπορούν να εφαρμοστούν αυτή τη στιγμή δεν αποτελούν κρίσιμο προς συζήτηση θέμα.

Κατ’ αρχάς, για πολλά πράγματα του Εθνικού Πλαισίου απαιτείται πρόσθετη νομοθεσία και η πρόσθετη νομοθεσία έχει τεθεί στο Σχέδιο Δράσης που, σύμφωνα με το Νόμο, συνοδεύει το Ειδικό Πλαίσιο.

Εδώ όμως τα πράγματα είναι διαφορετικά. Αυτοί που ενδεχομένως θέλουν να κάνουν αυτά τα «ολοκληρωμένα συγκροτήματα», είναι οι λεγόμενοι επενδυτές (developers). Δηλαδή, είναι κυρίως μεγάλες εταιρείες που έχουν αποκτήσει τεράστια κομμάτια γης σε διάφορες περιοχές και συνεχίζουν να αποκτούν γι’ αυτόν το σκοπό, ακόμα και σε μικρά ή μεσαία νησιά. Πίσω από αυτούς κρύβονται μεγάλες επιχειρήσεις στο χώρο των Δημόσιων Έργων.

Επομένως, είναι παράγοντες –δυνητικοί επενδυτές– που μπορούν να ασκήσουν τρομακτικές πιέσεις. Όμως δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι όσο το κράτος θα κρατάει αυτά τα δύο άρθρα σε ισχύ, έστω και αν δεν εφαρμόζονται, είναι σαν να τους επιτρέπει να έχουν προσδοκίες. Είναι σαν να τους κλείνει το μάτι (συγχωρήστε μου και την έκφραση) και τους λέει: «Περίμενε λίγο, να δούμε τι θα γίνει...».

Βέβαια, δεν θα πρέπει σε καμία περίπτωση να ξεχνάμε ότι αυτοί οι επενδυτές (developers) θα μπορούσαν αύριο το πρωί να επικαλεστούν τον Αναπτυξιακό Νόμο, τις ισχύουσες προδι-αγραφές και να ζητήσουν έγκριση από τον ΕΟΤ, γιατί το κατάλυμα που διαθέτουν, υποτίθεται, είναι ξενοδοχείο και θα πληροί εξ αντικειμένου αρκετές προδιαγραφές, παραδείγματος χάριν θα έχουν τα 120 τ.μ. που απαιτεί ο ΣΕΤΕ. Θα εμφανίζεται ένα ξενοδοχείο με κεντρικές λειτουργίες, θα πάρει έγκριση καταλληλότητας, θα πάρει έγκριση σχεδίων, θα πάρει ένταξη στον Αναπτυξι-ακό και στη συνέχεια θα ασκούνται πιέσεις για μακροχρόνιες μισθώσεις, που ούτως ή άλλως επιτρέπονται στην τουριστική νομοθεσία ή, ακόμη χειρότερα, να συσταθεί κάθετη και οριζόντια ιδιοκτησία στο ξενοδοχείο και να πουληθεί.

Επομένως, το θέμα δεν είναι τόσο απλό. Το κράτος πρέπει να δώσει το στίγμα του, αν δη-λαδή πρόκειται ή όχι να διατηρήσει σε ισχύ αυτόν των «τεχνόντων ολοκληρωμένων συγκροτη-μάτων».

Ευχαριστώ.Δ. ΜΕΛΙΣΣΑΣ: Σας ευχαριστώ. Το λόγο έχει η κα Καλοκάρδου.

73

ΕΛ

ΕΥΘ

ΕΡΕΣ Τ

ΟΠ

ΟΘ

ΕΤΗ

ΣΕΙΣ

– Σ

ΥΖΗ

ΤΗ

ΣΗ

Ρ. ΚΑΛΟΚΑΡΔΟΥ: Ακούστηκαν διάφορα πράγματα και θα ήθελα να τονίσω ορισμένα ση-μεία, μιας και μπήκαμε στο θέμα του Πλαισίου, παρόλο που δεν άρχισε η συζήτηση γι’ αυτό.

Είναι ξεκάθαρο ότι υπάρχει ζήτηση για παραθεριστική κατοικία από ξένους αλλά και από Έλληνες. Είναι γεγονός ότι η παραθεριστική κατοικία στην Ελλάδα έχει μια άθλια εμφάνιση (το ανέφερε και ο κ. Αραβαντινός) και ότι θα έπρεπε να έχει κάνει κάτι το ΥΠΕΚΑ για να ρυθμίσει το θέμα της παραθεριστικής κατοικίας, που συνήθως γίνεται εκτός σχεδίου, με κάποιους κανό-νες και με τις λιγότερες κατά το δυνατόν επιπτώσεις στο περιβάλλον.

Επομένως, το θέμα παραθεριστική κατοικία υπάρχει. Δεν είναι τουριστική κατοικία. Δεν αφορά μόνο τους ξένους. Η τουριστική κατοικία μπορεί να γίνει. Μπορούν να μετατρέψουν, μπορούν να αγοράσουν. Δεν είναι εκεί το πρόβλημα. Το πρόβλημα είναι στις πολύ μεγάλες εκτάσεις, όπου οι επιχειρήσεις real estate κλπ. σκοπεύουν να κάνουν τεράστια συγκροτήματα και που, δυστυχώς, κάποια στιγμή θα αναγκαστούμε να «βάλουμε νερό στο κρασί μας» λόγω της οικονομικής κρίσης και να δεχτούμε ορισμένες από αυτές τις επενδύσεις.

Θέλουμε όμως να γίνουν «γκέτο τουριστών» ή «γκέτο αλλοδαπών» μεγάλα συγκροτήματα, όπως έχουν γίνει στην Ισπανία και στην Τουρκία;

Θα βοηθήσουν στην τοπική ανάπτυξη αυτά; Έχουν γίνει αντίστοιχες κριτικές, καθ’ όλη τη διάρκεια της συζήτησης του Εθνικού Συμβουλίου όπου και εκφράστηκαν οι φορείς;

Επομένως, αν θέλουμε και παραθερισμό, θα πρέπει να γίνει ένα Πλαίσιο για τον Παραθερι-σμό ή αυτό το Πλαίσιο να θεωρηθεί «Τουρισμού και Παραθερισμού» και να μπουν περισσότεροι κανόνες για να ξεκαθαρίσουν τα πράγματα.

Επίσης, ένα πλαίσιο δεν μπορεί να είναι ΓΟΚ, δεν μπορεί να έχει όρους δόμησης, δεν μπο-ρεί να έχει αποστάσεις από το δρόμο, από το διπλανό οικόπεδο. Και δεν μπορεί να καλύπτει (το είπε η κα Ελισάβετ Χατζηνικολάου) και να αναιρεί άλλες νομοθεσίες που αφορούν αυτά τα πράγματα.

Επομένως, θα πρέπει να είναι ένα γενικό πλαίσιο κατευθύνσεων, όρων και κανόνων για την οργάνωση και ανάπτυξη του τουρισμού και των αναγκαίων προς τούτο υποδομών. Από εκεί και πέρα, ας αφήσουμε τα ΣΧΟΟΑΠ και κάποια άλλα σχέδια να αποσαφηνίσουν περισσότερο τις λεπτομέρειες.

Ευχαριστώ.Δ. ΜΕΛΙΣΣΑΣ: Το λόγο έχει η κα Πολυξένη Ζεΐκου. Π. ΖΕΪΚΟΥ:. Επειδή συνεχίζετε να συζητάτε κάτι, θα ήθελα να το αποσαφηνίσω. Μία φράση

θα πω μόνο, σεβόμενη το πρόγραμμα, σχετικά με την ΚΥΑ με την έννοια της αναλυτικής παρου-σίασης ή κριτικής. Με αυτή την έννοια, όταν ακολουθούμε μία ενότητα με θέμα την πολιτική του Υπουργείου σήμερα, θέλουμε δεν θέλουμε, θα αναφερθούμε και στην ΚΥΑ.

Να πω ακόμη ότι η ομάδα στην οποία συμμετείχα –και είναι πολλοί παρόντες και παρούσες σήμερα εδώ– έχει κάνει την πρόταση για κατάργηση των άρθρων 9 και 10 (Γ κεφαλαίου). Η πρόταση είναι καταγραμμένη και μάλιστα υποβλήθηκε και στην Υπουργό.

OIK

ON

OM

IKH

ΣΥΓΚ

ΥΡΙΑ

ΚΑ

Ι Χ

ΩΡΟ

ΤΑΞΙΑ

ΤΟ

Υ Τ

ΟΥΡΙΣ

ΜΟ

Υ

74

Δ. ΜΕΛΙΣΣΑΣ: Ευχαριστούμε, κα Ζεΐκου.Το λόγο έχει ο κ. Γεράσιμος Ζαχαράτος.Γ. ΖΑΧΑΡΑΤΟΣ: Εγώ θα είμαι πολύ σύντομος. Η οικονομική κρίση θα αλλάξει αμετάκλητα τον βασικό πυλώνα του ελληνικού τουρισμού.

Ενώ τη δεκαετία του ’70 ο Έλληνας δεν ήταν ευπρόσδεκτος ως πελάτης στα ξενοδοχεία, από τη δεκαετία του ’80 και μετά, στα πλαίσια μιας διαμορφούμενης αγοραστικής δύναμης, μεσαίας ή μη, ο Έλληνας πελάτης έγινε ο βασικός πυλώνας του ελληνικού τουρισμού.

Αυτό βέβαια τώρα θα αλλάξει. Η κρίση δεν θα τον αφήσει έτσι. Θα χτυπήσει σε βαθμό μεγά-λο τη μέση αγοραστική δύναμη.

Κλείνοντας, θα ήθελα να πω ότι άκουσα με πάρα πολύ ενδιαφέρον τις προτάσεις ή και τα μέ-τρα που διατύπωσαν οι κυρίες συνάδελφοι από τον κρατικό τομέα. Όλα αυτά όμως, σαν πλέγμα, διαμορφώνουν μια χωροταξική πολιτική επιτακτικού χαρακτήρα.

Και σας ερωτώ: Αυτή η δύσκολη περίοδος της οικονομικής κρίσης συνάδει με τη λογική της μη ισχυρής παρέμβασης του κράτους; Γιατί χωροταξική πολιτική σημαίνει περιορισμό της αγοράς στο χώρο.

Δεν έχω να προσθέσω τίποτε άλλο. Σας ευχαριστώ.Δ. ΜΕΛΙΣΣΑΣ: Το λόγο έχει η κα Ελισάβετ Παναγιωτάτου. Ε. ΠΑΝΑΓΙΩΤΑΤΟΥ: Δεν θα μακρηγορήσω, κ. Πρόεδρε. Θέλω να ενώσω τις δυνάμεις μου με τους συναδέλφους που εστίασαν στο θέμα της κρίσης

και να προεκτείνω τα τελευταία λόγια του κ. Γεράσιμου Ζαχαράτου. Αυτό που δεν συζητάμε και οφείλουμε να συζητήσουμε είναι ποιοι είναι οι καινούργιοι παίκτες στη νέα κρίση και ποιους θίγει η κρίση. Αυτή είναι μια κοινωνία μικρομεσαίων νοικοκυριών, που θα τα αφανίσει η κρί-ση, όπως πολύ ωραία περιέγραψε ο κ. Γεράσιμος Ζαχαράτος.

Δεν μου αρκεί η προαναγγελία της πράσινης ανάπτυξης για τον τουρισμό, γιατί δεν γίνεται περαιτέρω συζήτηση για πολύ σημαντικά ζητήματα. Δηλαδή, ενόψει της κρίσης και της επιτακτι-κής αναγκαιότητας για επενδύσεις, φοβάμαι ότι θα είμαστε ανοιχτοί για κάθε είδους επένδυση και για κάθε είδους τεχνολογία. Αυτό δεν συζητιέται καθόλου και δεν θα συζητιέται, όταν θα κρεμόμαστε από τις ελάχιστες επενδύσεις που θα πραγματοποιούνται σ’ αυτή τη χώρα.

Θέλω επίσης να πω δυο πράγματα για το θέμα της παραθεριστικής κατοικίας. Άκουσα με πολ-λή χαρά αυτά που είπε η κα Πολυξένη Ζεΐκου και οι άλλοι συνάδελφοι. Χαίρομαι που τα άρθρα 9 και 10 έχουν φύγει από την ΚΥΑ. Δεν μου αρκεί όμως. Θα ήθελα να ξέρω τι θα γίνει με την Ανατολική και Δυτική Αττική, όπου βρίσκονται σήμερα τα μικρομεσαία νοικοκυριά, τα νοικο-κυριά που πλήττονται από την κρίση και που θα πλήττονται περαιτέρω, εκεί που δεν υπάρχουν υποδομές. Συζητάμε σήμερα ότι δεν μας αρέσει το πρότυπο παραθεριστικής κατοικίας και αγνο-ούμε ότι όλη η Ελλάδα είναι φτιαγμένη έτσι. Χρειαζόμαστε υποδομές, χρειαζόμαστε να σώσουμε αυτούς τους τόπους, να σώσουμε τις τοπικές κοινωνίες που ζουν σ’ αυτή την αθλιότητα και να ρωτήσουμε τελικά τις τοπικές κοινωνίες τι άποψη έχουν για όλα αυτά, τι προσδοκίες έχουν.

75

ΕΛ

ΕΥΘ

ΕΡΕΣ Τ

ΟΠ

ΟΘ

ΕΤΗ

ΣΕΙΣ

– Σ

ΥΖΗ

ΤΗ

ΣΗ

Αναζητώ ένα άλλο είδος διαβούλευσης. Μου είναι πάρα πολύ ευχάριστο το ότι θα κινητοποι-ηθεί το Εθνικό Συμβούλιο Χωροταξίας, αλλά πρέπει η διαβούλευση να κατέβει και στα χαμηλό-τερα επίπεδα. Πρέπει ο Εθνικός Σχεδιασμός να έχει εισροές από τις βάσεις.

Το θέμα της παραθεριστικής κατοικίας είναι πολύ σημαντικό και δεν νομίζω ότι είναι απλό να πούμε στον μικροϊδιοκτήτη, στον μικροεπενδυτή, ότι σταματάει «ξαφνικά» η εκτός σχεδίου δόμηση. Είναι τεράστιο κοινωνικό ζήτημα, που δεν μπορούμε να αγνοήσουμε, όσο και αν συμ-φωνούμε στο πόσο άσχημα έχει αναπτυχθεί ο «περιαστικός» χώρος. Ναι μεν έχει υποβαθμίσει την ποιότητα ζωής και τα όνειρα όσων επένδυσαν σε παραθεριστική κατοικία –υποβάθμισε και απαξίωσε την επένδυση–, αλλά έχει λύσει κοινωνικά ζητήματα. Δεν είναι επομένως καθόλου εύκολο να τα κλοτσήσουμε όλα αυτά με μια γρήγορη συνταγή συμπαγούς πόλης, όπου θα αυξή-σουμε τους συντελεστές στην πόλη και θα σταματήσουμε την εκτός σχεδίου δόμηση.

Εκείνο το οποίο επίσης πρέπει να τονίσουμε είναι ότι τα άρθρα 9 και 10 συσχετίζονταν, αν θυμάμαι καλά, με τουριστικά συγκροτήματα τεσσάρων ή πέντε αστέρων. Επομένως, η παραθεριστική ή τουριστική κατοικία που συνδυάζεται μαζί τους προφανώς θα είχε αγορα-στικό κοινό νοικοκυριά με υψηλά εισοδήματα. Το θέμα των εισοδημάτων των νοικοκυριών που απειλούνται από την κρίση είναι κάτι που αφορά τη χωροταξική πολιτική και την του-ριστική ανάπτυξη και τον τρόπο που η στρατηγική τουριστικής ανάπτυξης κατευθύνεται σ’ αυτή τη χώρα.

Ευχαριστώ.Δ. ΜΕΛΙΣΣΑΣ: Το λόγο έχει η κα Μπουσκαρά.ΜΠΟΥΣΚΑΡΑ: Δεν μας χωρίζουν παρά λιγότερο από ένας χρόνος από την τεράστια διαβού-

λευση και συζήτηση που είχε γίνει στο παρελθόν για το ειδικό και το τυπικό πλαίσιο που σήμερα ισχύει. Eπειδή είχα παρακολουθήσει όλες τις συζητήσεις και τότε, θεωρώ ότι στη σημερινή συζήτηση ξαναλέμε τα ίδια πράγματα.

Αυτή τη στιγμή, κατά την άποψή μου, είμαστε μπροστά σε δύο προκλήσεις, όπως είπε και ο κ. Λουδοβίκος Βασενχόβεν. Την πρόκληση της κρίσης και ό,τι αυτό συνεπάγεται και τις πιέσεις που θα δεχτεί ο σχεδιασμός από την κρίση. Σε αυτό το πλαίσιο νομίζω ότι πρέπει να επικεντρω-θούμε κυρίως στο τι θα κάνουμε ως χωροταξία με την ανάγκη επενδύσεων και με το δεύτερο θέμα, την πρόκληση της αξιοποίησης της δημόσιας περιουσίας. Εδώ θα δοκιμαστεί σοβαρά η χωροταξία στο θέμα του τουρισμού. Σε αυτό θα πρέπει να απαντήσουμε στα πλαίσια του Ειδικού Πλαισίου σε σχέση με τον τουρισμό ως παραγωγική και οικονομική δραστηριότητα και λαμβά-νοντας υπόψη όχι μόνο τις μεσοπρόθεσμες αλλά και τις μακροπρόθεσμες και τις βραχυπρόθε-σμες κυρίως προοπτικές.

Επομένως, στο θέμα τις παραθεριστικής κατοικίας θεωρώ ότι τίποτα δεν έχει προστεθεί στην επιστημονική γνώση της προηγούμενης φάσης της συζήτησής μας και οι περισσότεροι είχαμε καταλήξει, νομίζω, ότι πρέπει να πάμε πιο πέρα.

Ένα θέμα που θα πρέπει να μας απασχολήσει ιδιαίτερα για την παραθεριστική κατοικία

OIK

ON

OM

IKH

ΣΥΓΚ

ΥΡΙΑ

ΚΑ

Ι Χ

ΩΡΟ

ΤΑΞΙΑ

ΤΟ

Υ Τ

ΟΥΡΙΣ

ΜΟ

Υ

76

(είχαμε δε τότε οι περισσότεροι συμφωνήσει) είναι ότι, παρ’ όλες τις πιέσεις των επενδυτών (και τότε και τώρα μιλάμε για 10 εκατομμύρια που θέλουν να έρθουν στην Ελλάδα), δεν υπάρ-χει σοβαρή μελέτη που να μας λέει τι γίνεται με τη ζήτηση, πού κατευθύνεται, τι κάνουμε με την κατάσταση της κατοικίας. Ταυτόχρονα δεν υπήρχε σοβαρή μελέτη στα πλαίσια του Ειδικού Πλαισίου του Τουρισμού, δεδομένου ότι για το θέμα της παραθεριστικής έχουμε μια ολόκληρη παράλληλη νομοθεσία (πολεοδομική και χωροταξική) που το αντιμετωπίζει. Υπήρχαν προηγού-μενες μελέτες και προσεγγίσεις (μία από αυτές ήταν και της κα Ελισάβετ Παναγιωτάτου νομίζω) στα πλαίσια της χωροταξίας όταν συζητιόνταν το εθνικό, τα περιφερειακά, τα χωροταξικά κλπ., που ήταν και θέμα συζήτησης στα περιφερειακά πλαίσια.

Στο θέμα της παραθεριστικής κατοικίας είχαμε καταλήξει σχεδόν όλοι ότι θα έπρεπε να το δούμε ξεχωριστά και σοβαρά, και να αφήσουμε το θέμα του τουρισμού και της τουριστικής κα-τοικίας να ρυθμιστεί από το Ειδικό Πλαίσιο για τον τουρισμό.

Επίσης θα ήθελα να προσθέσω ότι στο θέμα της παραθεριστικής κατοικίας και της αντιμετώ-πισης των αναγκών, λόγω της οικονομικής κρίσης (επενδύσεων, αξιοποίησης δημόσιας γης), εκεί θα πιεστεί η χωροταξία γενικά και ειδικότερα για το θέμα του τουρισμού. Πολλές από τις επενδύσεις και πάρα πολλά κομμάτια από τη δημόσια γη θα προκαλέσουν το ενδιαφέρον των επενδυτών.

Για να είμαστε πιο συγκεκριμένοι λοιπόν, θα πρέπει να δούμε κατά πόσο μπορούν να γίνουν επενδύσεις, τι είδους και προς ποια κατεύθυνση· επενδύσεις που μπορούν να συνδυαστούν π.χ. με το γεγονός ότι ο τουρισμός στην εξέλιξή του είναι η βαριά μας βιομηχανία, και αν ναι ποιος τουρισμός όμως;

Σ’ αυτό το ερώτημα υπάρχουν απαντήσεις από παρόμοιες χώρες σαν τη δική μας, που και εκεί ο τουρισμός είναι η βαριά τους βιομηχανία. Η Γαλλία έχει απαντήσει τα τελευταία χρόνια και στο θέμα της παραθεριστικής και στο θέμα του τουρισμού και των νέων αγορών. Πρέπει να μας απασχολήσει σοβαρά, όπως είπε και ο κ. Γεράσιμος Ζαχαράτος, αν οι νέες αγορές που μας ενδιαφέρουν, όπως η Κίνα, η Ινδία, η Βραζιλία, είναι αγορές που ζητάνε παραθεριστική κατοι-κία ή τουρισμό. Και ποιον τουρισμό;

Επομένως, η πρότασή μου είναι να επικεντρωθούμε κυρίως (γιατί όλα τα άλλα τα έχουμε σχεδόν συζητήσει) και να απαντήσουμε σοβαρά στο ποια είναι η δική μας απάντηση στην κρίση σε σχέση με την ανάγκη επενδύσεων και με την αξιοποίηση της δημόσιας περιουσίας.

Δ. ΜΕΛΙΣΣΑΣ: Σας ευχαριστούμε. Κ. ΖΑΧΑΡΑΤΟΣ: Δύο πράγματα συγκράτησα: το ένα είναι ότι ο τουρισμός, επειδή είναι ου-

σιαστικά μια βιομηχανία, χρειάζεται βιομηχανικά πάρκα –αυτό το αναφέρω συμπληρωματικά– σχετικά με αυτά που ελέχθησαν για την Τουρκία και την Ισπανία.

Θυμάμαι όταν ο κ. Μπαλόπουλος, πριν από σαράντα χρόνια, πήγε στην Ισπανία και είδε τι είδους τουρισμό δεν θέλουμε. Η Ισπανία πέτυχε με τα τουριστικά πάρκα –αντίστοιχα προς τα βιομηχανικά– να συγκεντρώσει τον τουρισμό. Κακώς βέβαια που τον λέμε τουρισμό, γιατί είναι

77

ΕΛ

ΕΥΘ

ΕΡΕΣ Τ

ΟΠ

ΟΘ

ΕΤΗ

ΣΕΙΣ

– Σ

ΥΖΗ

ΤΗ

ΣΗ

πληρωμένες διακοπές. Οι άνθρωποι αυτοί πήγαιναν διακοπές σε κάποια άλλη χώρα, διότι αυτές οι διακοπές τους έχουν πληρωθεί από τον εργοδότη τους. Λοιπόν δεν είναι αυτοί οι οποίοι θα πάνε να δουν τα μνημεία της χώρας, τα οποία όπως τα γνώρισα εγώ πριν από εξήντα χρόνια, όταν έκανα την πρώτη μου δουλειά, που ήταν η επέκταση του ξενοδοχείου στα Σπάτα ή στην Ολυμπία, δηλαδή οι ελληνικές αρχαιότητες ήταν ζωντανές. Αργότερα όταν ξαναπήγα σ' αυτά τα μέρη θαρρείς οι αρχαιότητες είχανε εξαφανιστεί, αφού ο τουρισμός τις είχε διώξει.

Ένα θέμα είναι πώς θα διαφυλάξουμε την πολιτιστική περιουσία μας, να μην γίνει έρμαιο των τουριστών, να μην είναι εμπόρευμα, όπως γίνεται με τα περίφημα βιομηχανικά, ξενοδοχει-ακά και τουριστικά πάρκα που έχει η Ισπανία και η Τουρκία. Ανεξαρτήτως των επιλογών του μέλους της χούντας κου Μπαλόπουλου.

Δεν είναι ωραίο πράγμα, αλλά θα γλιτώσει την υπόλοιπη χώρα.Το άλλο θέμα είναι αυτό που ελέχθη περί εποχικού τουρισμού. Ο εποχικός τουρισμός δεν

συμφέρει. Συμφέρει ο τουρισμός που είναι year around, όπως λένε και οι Αμερικανοί. Το 1952, όταν επισκέφθηκα τη Φλόριντα, συνάντησα δυο φοιτητές από την Αγγλία που πή-

γαιναν να δουν τον παππού τους. Ο παππούς ήταν εγκατεστημένος στη Νέα Σμύρνη της Φλόρι-ντα – στη Φλόριντα υπάρχουν ελληνικοί οικισμοί, όπως και δρόμοι με ελληνικές ονομασίες.

Στη Νέα Σμύρνη της Φλόριντα υπήρχε οικισμός από ηλικιωμένους συνταξιούχους. Μεγάλες ασφαλιστικές εταιρείες παραχωρούσαν στους συνταξιούχους μόνιμη κατοικία στη Φλόριντα. Μετά το θάνατό τους η κατοικία θα μεταβιβαζόταν στον επόμενο ασφαλισμένο.

Με τις μόνιμες κατοικίες των συνταξιούχων, η Φλόριντα εξασφάλισε συνεχή τουρισμό, αφού οι συγγενείς των συνταξιούχων τούς επισκέπτονταν πολύ συχνά. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να αναπτυχθεί η γύρω περιοχή, να χτιστούν ξενοδοχεία, να διοργανώνονται φεστιβάλ και άλλες πολιτιστικές εκδηλώσεις.

Θα μπορούσαμε κι εμείς να υιοθετήσουμε μια τέτοια τουριστική πολιτική με την ψήφιση ενός νόμου που θα επέτρεπε στις ελληνικές ασφαλιστικές εταιρείες, σε συνεργασία με τουριστικές και ξένες ασφαλιστικές, να αναπτύξουν αυτού του είδους τον μόνιμο τουρισμό.

Από την άλλη μεριά μπορούμε να καθορίσουμε περιοχές οι οποίες να μπορούν να αναπτυ-χθούν χωρίς αρνητικές επιπτώσεις στον υπόλοιπο χώρο, ανεξαρτήτως είδους ανάπτυξης. Οι ουρανοξύστες π.χ., αν είναι να είναι το γκέτο των τουριστών, αυτό είναι δυσάρεστο μεν, όμως αν αυτό επιθυμούν οι τουρίστες γιατί να μη το έχουν;

Ευχαριστώ.Δ. ΜΕΛΙΣΣΑΣ: Εμείς σας ευχαριστούμε για τον ιδιαίτερα ζωντανό διάλογο.

Σας ευχαριστώ πολύ.

OIK

ON

OM

IKH

ΣΥΓΚ

ΥΡΙΑ

ΚΑ

Ι Χ

ΩΡΟ

ΤΑΞΙΑ

ΤΟ

Υ Τ

ΟΥΡΙΣ

ΜΟ

Υ

78

Τρίτη Συνεδρία

81Π

ΡΟ

ΫΠ

ΟΘ

ΕΣΕΙΣ

ΚΑ

Ι Π

ΡΟ

ΤΑΣΕΙΣ

ΓΙΑ

ΕΝ

Α Ν

ΕΟ

ΕΙΔ

ΙΚΟ

ΧΩ

ΡΟ

ΤΑΞΙΚ

Ο Σ

ΧΕΔ

ΙΟ Γ

ΙΑ Τ

ΟΝ

ΤΟ

ΥΡΙΣ

ΜΟ

ΣΟΦΙΑ ΑΥΓΕΡΙΝΟΥ-ΚΟΛΩΝΙΑ

Προϋποθέσεις και προτάσεις για ένα νέο Ειδικό Χωροταξικό Πλαίσιο για τον Τουρισμό

Ο ελληνικός τουρισμός αποτελεί μια προσοδοφόρα και ανταγωνιστική δραστηριότητα η

οποία εντάσσεται σε ένα πλέγμα σύνθετο εθνικών και διεθνών παραγόντων, ιδιαίτερα

ευαίσθητων στη διεθνή και εθνική οικονομική και πολιτική συγκυρία. Αναγνωρίζεται ότι συ-

νέβαλε ιστορικά σε μια πιο ισόμετρη κατανομή του περιφερειακού εισοδήματος, ενώ σήμερα

(Πίνακας 1) διαμορφώνει μια αυξανόμενη και υπολογίσιμη συμμετοχή στο ΑΕΠ (16,23%) και

στη συνολική απασχόληση (19,76% ).

Πίνακας 1

Ποσοστό συμμετοχής

στο ΑΕΠΠοσοστό συμμετοχής

στην απασχόληση

2000

Εκτιμήσεις Σχεδίου

Ανάπτυξης 2000-6

10% 10%

2008

Ετήσια Έκθεση Ελληνικού

Τουρισμού 2008-ΞΕΕ

16,23% 19,76%

Πηγή: Στοιχεία ΞΕΕ 2008.

Αν και οι γενικές τάσεις του ελληνικού τουρισμού εμφανίζονται εκ πρώτης όψεως μακρο-

χρόνια αυξητικές, ο τρόπος που διαμορφώθηκε η δραστηριότητα συνδέεται με φαινόμενα αστά-

θειας, άνισων κατανομών στο χρόνο και στο χώρο με τελικό αποτέλεσμα τον κορεσμό και τις

πιέσεις στο κοινωνικό, οικιστικό και φυσικό περιβάλλον και προβλήματα υποβάθμισης του

ελληνικού τουριστικού προϊόντος.

OIK

ON

OM

IKH

ΣΥΓΚ

ΥΡΙΑ

ΚΑ

Ι Χ

ΩΡΟ

ΤΑΞΙΑ

ΤΟ

Υ Τ

ΟΥΡΙΣ

ΜΟ

Υ

82

Ο χώρος αποτελεί πρωταρχικά τον φυσικό αποδέκτη της τουριστικής δραστηριότητας. Σή-μερα αναγνωρίζεται επίσης ότι αποτελεί ουσιώδη μηχανισμό-διαμορφωτή της τουριστικής αγοράς.

Υποστηρίζεται λοιπόν ότι ο τουριστικός χώρος αποτελεί μια σύνθετη έννοια η οποία διαμορ-φώνεται (Αυγερινού Κολώνια Σ., 2001) από το τρίπτυχο: τόποι προέλευσης, τόποι προορισμού, με τους φυσικούς, πολιτιστικούς πόρους, τους εξοπλισμούς (ανωδομές,

υποδομές και ειδικές υποδομές) και τις υπηρεσίες που διαθέτουν, οικονομικοί και κοινωνικοί μηχανισμοί, οι οποίοι διαμορφώνουν τα κριτήρια ζήτησης και

προσφοράς, αλλά κυρίως τους όρους διαχείρισης της τουριστικής δραστηριότητας. Κατά την πρώτη μεταπολεμική περίοδο ο τουρισμός ενισχύθηκε από τις δημόσιες επεν-

δύσεις, οι οποίες στόχευαν στη δημιουργία βασικών υποδομών. Ενδεικτικά αναφέρονται ταΞΕΝΙΑ, κατασκευές τουριστικών περιπτέρων , διαμορφώσεις ακτών, κατασκευές προσπελά-σεων. Σκοπός ήταν να δημιουργηθεί ένα πάγιο κεφάλαιο, ώστε να προσελκυστεί και να παρα-δειγματιστεί το ιδιωτικό ενδιαφέρον (Ζαχαράτος Γ., 1995). Κατά την πρώτη αυτή περίοδο ο ελληνικός τουρισμός κατευθύνεται προς παραθαλάσσιες περιοχές και οικισμούς, ενώ σταδιακά διαμορφώνεται σε τουρισμό διακοπών μαζικού χαρακτήρα. Το πρότυπο αυτό ενισχύεται από την επενδυτική πολιτική, η οποία επιβάλλεται από τους αναγκαστικούς νόμους κινήτρων της δικτατορίας (Κομίλης, 1986). Συνακόλουθα διαμορφώνονται οι τάσεις πίεσης στο φυσικό περι-βάλλον, στη δόμηση, στις τοπικές κοινωνίες και παρουσιάζονται τα φαινόμενα υπερσυγκέντρω-σης σε ορισμένες περιοχές.

Η επενδυτική πολιτική από τη δεκαετία του ογδόντα και μετά, παρά την αναγνώριση των προβλημάτων και την εισαγωγή νέων στόχων όπως η διεύρυνση του τουριστικού προϊόντος και η εισαγωγή εναλλακτικών μορφών τουρισμού, δεν κατορθώνει να μεταβάλει τη χωρική συμπε-ριφορά του ελληνικού τουρισμού. Συνεπώς και παρά τις απόπειρες να τεθούν εξειδικευμένες χωρικές παράμετροι, ώστε να ελεγχθεί και να περιοριστεί η υπερσυγκέντρωση στην προσφορά τουριστικών καταλυμάτων, στη διαμόρφωση κριτηρίων άμβλυνσης της εποχικότητας και αύξη-σης της ανταγωνιστικότητας, ο ελληνικός τουρισμός διατηρεί γενικά τα αρχικά χαρακτηριστι-κά της χωρικής συμπεριφοράς του. Περαιτέρω παρατηρείται αξιοσημείωτη διασπορά, η οποία ενισχύεται από την έλλειψη σε χωρικό επίπεδο συντονισμού διαφόρων ευρωπαϊκών πρωτο-βουλιών, όπως τα προγράμματα του αγροτουρισμού και σχετικές δράσεις των Περιφερειών. Στην απουσία χωρικού σχεδιασμού της τουριστικής δραστηριότητας οφείλεται επίσης η έντονη ανάμιξή της με περιοχές δεύτερης κατοικίας και της παράλληλης εμφάνισης του φαινομένου της παραξενοδοχίας (Ζαχαράτος Γ., 1988).

Ως εκ τούτου οι επιλογές των αναπτυξιακών πολιτικών που υιοθετήθηκαν από τη δεκαετία του εξήντα και μετά, διαμόρφωσαν σταδιακά ένα επενδυτικό πλαίσιο για τον τουρισμό, το οποίο λειτούργησε επιλεκτικά στο χώρο διαμορφώνοντας τουριστικές περιοχές ανεξάρτητα από κάθε

83

πρόθεση σχεδιασμού του εθνικού χώρου (Κομίλης Π., 1986, Κατοχιανού Δ., 1995).Αποτέλε-σμα ήταν να διαμορφωθούν οι ασύμμετρες και άνισες χωρικές κατανομές ανάλογα με τη δια-θέσιμη προσφορά φυσικών και πολιτιστικών πόρων, που υπερβαίνοντας σήμερα τα όρια της φέρουσας ικανότητας των περιοχών τουριστικού ενδιαφέροντος, ασκούν πιέσεις σε ευαίσθητες (περιβαλλοντικά και πολιτιστικά) περιοχές (χάρτες 1, 2).

Σημαντικές είναι οι οικιστικές-πολεοδομικές, περιβαλλοντικές συνέπειες που απορρέουν από τη χωρική συμπεριφορά του ελληνικού τουρισμού ως εξής:

δημιουργία οικιστικών περιοχών χωρίς σχεδιασμό και λειτουργική οργάνωση, αλλοίωση προϋφισταμένων και συχνά ιστορικών οικισμών, οικοδόμηση σε ευαίσθητες οικολογικά και πολιτιστικά περιοχές, αλλοίωση των φυσικών και πολιτιστικών τοπίων, αλόγιστη υπερεκμετάλλευση και υποβάθμιση των φυσικών τουριστικών πόρων.

Ένας σημαντικός παράγοντας που συνέβαλε επιπλέον στην ενίσχυση και διάδοση των προα-ναφερομένων φαινομένων, είναι η εφαρμοζόμενη πολεοδομική πρακτική (ΟΚΕ, 2008).

Όπως φαίνεται η χωρική συμπεριφορά του τουρισμού καθορίστηκε στην πράξη από: τις εκάστοτε υφιστάμενες ευνοϊκές προϋποθέσεις δόμησης, την κατανάλωση φυσικών πόρων, που δεν απαιτούσαν κατ’ αρχήν ειδικές υποδομές, την απουσία οργανωμένης χωρικής παρέμβασης της κρατικής πολιτικής.

Πιο συγκεκριμένα, βασικό χαρακτηριστικό της πολεοδομικής πρακτικής, ιδιαίτερα από τα τέλη της δεκαετίας του εξήντα και μετά, είναι η νομοθεσία για την εκτός σχεδίου δόμηση του-ριστικών καταλυμάτων, που περιλάμβανε ισχυρές δυνατότητες δόμησης (ψηλός ΣΔ, χαμηλές αρτιότητες), χωρίς σχεδιασμό χρήσεων γης, γεγονός που λειτούργησε και λειτουργεί ανταγωνι-στικά σε σχέση με τον οργανωμένο ή εντός σχεδίου τουρισμό, συνεργώντας παράλληλα σε μια υποβάθμιση των αντιστοίχων φυσικών πόρων. Επίσης η γενικότερη νομοθεσία περί εκτός σχε-δίου δόμησης είχε αρνητικές επιπτώσεις, ευνοώντας την άναρχη δόμηση και τις συγκρούσεις χρήσεων. Οι αρνητικές της επιπτώσεις συνέβαλαν σε μια περαιτέρω υποβάθμιση των φυσικών πόρων και της αισθητικής του τοπίου.

Από τη δεκαετία του ογδόντα θεσπίζονται προδιαγραφές και όροι δόμησης για τις ξενοδοχει-ακές εγκαταστάσεις (Χατζηνικολάου Ε., 2002). Παρατηρείται όμως ότι δημιουργήθηκαν σοβα-ρές ανακολουθίες επειδή, παρά τη θέσπιση των νόμων περί βιώσιμης ανάπτυξης των πόλεων και χωροταξίας (ν. 2508/97, ν. 2742/99), εμφανίζεται μεγάλη καθυστέρηση στη θεσμοθέτηση χρήσεων τόσο στον αστικό όσο και εξωαστικό χώρο (Ενημερωτικό Δελτίο ΤΕΕ 2515/2010). Συγκεκριμένα ο Τομέας Χωρικού Σχεδιασμού και Αυτοδιοίκησης του ΤΕΕ καταγράφει την έγκρι-ση μόλις 40 μελετών ΓΠΣ/ΣΧΟΑΠ για τους 910 Καποδιστριακούς Δήμους της χώρας, πλην Αττικής (Εν. Δελτίο ΤΕΕ 2579, Χάρτης 3). Είναι επομένως αναμενόμενο ότι η απουσία κατευ-θύνσεων και ρυθμίσεων για τη χωροθέτηση της τουριστικής δραστηριότητας να δημιουργεί αρνητικό επενδυτικό περιβάλλον. Λειτουργεί αρνητικά επίσης και για την ίδια την τουριστική

ΠΡΟ

ΫΠ

ΟΘ

ΕΣΕΙΣ

ΚΑ

Ι Π

ΡΟ

ΤΑΣΕΙΣ

ΓΙΑ

ΕΝ

Α Ν

ΕΟ

ΕΙΔ

ΙΚΟ

ΧΩ

ΡΟ

ΤΑΞΙΚ

Ο Σ

ΧΕΔ

ΙΟ Γ

ΙΑ Τ

ΟΝ

ΤΟ

ΥΡΙΣ

ΜΟ

OIK

ON

OM

IKH

ΣΥΓΚ

ΥΡΙΑ

ΚΑ

Ι Χ

ΩΡΟ

ΤΑΞΙΑ

ΤΟ

Υ Τ

ΟΥΡΙΣ

ΜΟ

Υ

84

χρήση, η οποία πρέπει να υπηρετείται από προδιαγραφές ποιότητας στο περιβάλλον της προκει-μένου να διατηρήσει την ελκυστικότητά της.

Ένα άλλο σοβαρό ζήτημα που θα πρέπει να επισημανθεί είναι η ασαφής σχέση τουρισμού και δεύτερης (παραθεριστικής) κατοικίας. Το φαινόμενο αποκτά ιδιαίτερη βαρύτητα, επειδή καταγράφεται σαφής τάση ζήτησης οργανωμένης παραθεριστικής κατοικίας και από την άλλη πλευρά εμφανίζεται σημαντική δραστηριότητα παραγωγής και προσφοράς της. Από έρευνα που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του Σπουδαστηρίου Χωροταξίας και Οικιστικής Ανάπτυξης κα-ταμετρήθηκαν 45 ιδιωτικά προγράμματα παραγωγής παραθεριστικής κατοικίας, τα οποία πραγ-ματοποιούνται σε κατ’ εξοχήν τουριστικές περιοχές της χώρας και κατά προτίμηση στον νησιω-τικό χώρο (Χάρτες 4, 5, Πίνακας 2).

Πίνακας 2

ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΣΕ ΠΑΡΑΘΕΡΙΣΤΙΚΕΣ ΚΑΤΟΙΚΙΕΣ

Α/Α ΦΟΡΕΑΣ ΕΠΕΝΔΥΣΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ

1 ΑΕΓΕΚ Ν. Επτανήσων - Κέρκυρα

2 ΑΕΓΕΚ Ν. Κυκλάδων - Μύκονος

3 ΑΕΓΕΚ Ν. Κυκλάδων - Πάρος

4 ΑΕΓΕΚ Ν. Χανίων - Ελαφόνησος 600 στρ.

5 ΑΕΓΕΚ Κρήτη

6 Aristo Developers Α.Ε. Ν. Μαγνησίας - Νηές - Lavender Hill Resorts3.389 στρ. - Ξενοδοχείο 999 κλινών,

Βίλες, Τουριστικές κατοικίες

7ΑΧΟΝ Development

(Όμιλος Λιακουνάκος)Ν. Βοιωτίας - Αράχωβα - Kastallia Village

8ΑΧΟΝ Development (Όμιλος

Λιακουνάκος)Ν. Κυκλάδων - Μύκονος - Villa Perla 9 αυτοτελείς κατοικίες

9 ΓΕΚ Ν. Κυκλάδων - Πάρος - Υστέρνι - Mediterra 58.000 τ.μ. - 38 κατοικίες

10 ΓΕΚ Ν. Λασιθίου - Ελούντα

11 ΓΕΚ 61 κατοικίες

12 CRE (Όμιλος Κοπελούζος) Ν. Κυκλάδων - Νάξος - Πυργάκι - Naxos Resort 37 στρ. - 26 κατοικίες

13 CRE (Όμιλος Κοπελούζος) Ν. Κυκλάδων - Πάρος - Καστράκι

14 Cybarco Ανάπτυξης ΑκινήτωνΝ. Δωδεκανήσων - Ρόδος - Κάλαθος -

Helios Resort 64 στρ - 36 κατοικίες

15 Cybarco Ανάπτυξης Ακινήτων Ν. Δωδεκανήσων - Ρόδος - Λαχανιά 54 κατοικίες σε 21 οικόπεδα των 500

τ.μ. το καθένα

16 Cybarco Ανάπτυξης Ακινήτων Ν. Επτανήσων - Κέρκυρα

17 Cybarco Ανάπτυξης Ακινήτων N. Χανίων - Καλαθάς 5 βίλες

18 Cybarco Ανάπτυξης Ακινήτων N. Χανίων - Μάλεμε 3.5 στρ. - 24 κατοικίες 2.000 τ.μ.

19 ΕΚΤΕΡ Ν. Κυκλάδων - Πάρου - Αγ. Ιωάννης Δέτης 250 στρ.

85

ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΣΕ ΠΑΡΑΘΕΡΙΣΤΙΚΕΣ ΚΑΤΟΙΚΙΕΣ

Α/Α ΦΟΡΕΑΣ ΕΠΕΝΔΥΣΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ

20 Ικτίνος Τεχνική - Τουριστική N. Χανίων - Φανερωμένη2.000 στρ. - 300 κατοικίες,

Ξενοδοχείο 5* 700 κλινών

21 J&P Development Ν. Αττικής - Σπέτσες - Πιτυούσα 35 στρ. - 74 κατοικίες

22 J&P Development Ν. Λασιθίου 4.000 στρ.

23 J&P Development Ν. Χανίων - Καλύβες - Panorama Village 2.400 τ.μ. - 19 κατοικίες

24 J&P Development Ν. Χανίων - Καστέλι - Thalassa Residences 1.166 τ.μ. - 12 κατοικίες

25 J&P Development Ν. Χανίων - Μάλεμε - Amalthia Residences 2.483 τ.μ. - 14 κατοικίες

26 J&P Development N. Χανίων - Μάλεμε - Pasiphae Village 4,7 στρ. - 33 κατοικίες

27 J&P Development Ν. Χανίων - Οικιστική ανάπτυξη στο Καστέλι 4.000 τ.μ.

28 J&P DevelopmentΤουριστική και οικιστική ανάπτυξη στην Ανατολική

Κρήτη 4.300 στρ.

29 Λοκρός Μονοπρόσωπη Ε.Π.Ε. N. Φθιώτιδας - Αtalanti Ηills12.500 στρ. - 3 ξενοδοχειακές μονάδες

5*, 5.000 τουριστικές κατοικίες

30Μπάμπης Βωβός - Διεθνής

ΤεχνικήΝ. Αττικής - Γαλατά - Πόρος

Εμβαδόν Οικοπέδου: 88.000 τ.μ. -

Εμβαδόν κτηρίου: 22.000 τ.μ.

31Μπάμπης Βωβός - Διεθνής

ΤεχνικήΝ. Αττικής - Πουνταζέζα - Σούνιο

Εμβαδόν Οικοπέδου: 62.144 τ.μ. -

Εμβαδόν κτηρίου: 12.000 τ.μ.

32Minoan Group

(πρώην Loyalward)Ν. Λασιθίου - Μονή Τοπλού 25.000 στρ. - 1.500 κατοικίες

33 Όμιλος Αγγελόπουλου Ν. Κυκλάδων - Ίος

34 Όμιλος Επιχειρήσεων Λεπτού Ν. Χανίων - Νοπήγια 640 στρ.

35 Όμιλος Επιχειρήσεων Φωτιάδη Ν. Ρεθύμνου1.600 στρ. - 2 Ξενοδοχειακές μονάδες

600 κλινών

36Όμιλος Ξενοδοχειακών

Επιχειρήσεων ΑνδρεάδηΝ. Κυκλάδων - Σαντορίνη - Maris Santorini Ξενοδοχείο Α τάξης 300 κλινών

37 Όμιλος Παρασκευαϊδη Ν. Μαγνησίας - Δ. Ιωλκού - Apollo Resort1.500 στρ. - 452 κατοικίες, Ξενοδοχειακή μονάδα των 300 κλινών

38 Olympia Resorts S.A. Ν. Ηλεία - Δήμος Πύργου - Olympia Resorts

39 Πλαστικά Κρήτης Ν. Λασιθίου

40 Paros VillageΝ. Κυκλάδων - Πάρος - Νάουσα - Paros Village

Resort 26 στρ. - 24 κατοικίες

41 RED Ν. Επτανήσων - Κέρκυρα - Lake Korission 1.600 στρ. - 500 σουίτες

42Sabro Development

(Σαραντόπουλος)Ν. Κυκλάδων - Πάρος - Νάουσα 125 στρ. - 110 κατοικίες

43 ΤΕΑΚ Ν. Ηρακλείου - Θησέας 165 στρ. - 350 κατοικίες

44ΤΕΜΕΣ (Όμιλος

Κωνσταντακόπουλου)

Ν. Μεσσηνίας (Ρωμανός, Πύλος, Ριζόμυλος,

Κυνηγός)

100 κατοικίες 17.500 τ.μ., 250 κατοικίες 40.000 τ.μ., 250 κατοικίες 25.000 τ.μ.

45 Ν. Επτανήσων - Κεφαλονιά - Νησί Αρκούδι 5.500 στρ.

Δεν υπάρχουν συγκεκριμένες πληροφορίες

Πηγή: Έρευνα Εργαστηρίου Χωροταξίας και Οικιστικής Ανάπτυξης.

ΠΡΟ

ΫΠ

ΟΘ

ΕΣΕΙΣ

ΚΑ

Ι Π

ΡΟ

ΤΑΣΕΙΣ

ΓΙΑ

ΕΝ

Α Ν

ΕΟ

ΕΙΔ

ΙΚΟ

ΧΩ

ΡΟ

ΤΑΞΙΚ

Ο Σ

ΧΕΔ

ΙΟ Γ

ΙΑ Τ

ΟΝ

ΤΟ

ΥΡΙΣ

ΜΟ

OIK

ON

OM

IKH

ΣΥΓΚ

ΥΡΙΑ

ΚΑ

Ι Χ

ΩΡΟ

ΤΑΞΙΑ

ΤΟ

Υ Τ

ΟΥΡΙΣ

ΜΟ

Υ

86

Ο αναπτυξιακός Νόμος 3299/04 διαμορφώνοντας κατά προτεραιότητα το επενδυτικό κλίμα αναφορικά με τον τουρισμό ενίσχυσε στην πράξη τις ήδη αναπτυγμένες τουριστικά περιοχές (Χάρτες 6, 7), όπως είναι οι νησιωτικού νομοί και η Κρήτη.

Συνοψίζοντας τις προαναφερθείσες διαπιστώσεις, εντοπίζονται δύο βασικοί μηχανισμοί στους οποίους οφείλονται κατ’ εξοχήν οι αρνητικές συνέπειες αναφορικά με τη χωρική οργά-νωση του τουρισμού:

απουσία κατάλληλων αναπτυξιακών και θεσμικών εργαλείων, απουσία ενός χωρικού σχεδιασμού του, στρατηγικού χαρακτήρα.

Στη συνέχεια της γενικά πλέον αποδεκτής αναγκαιότητας να τεθούν χωρικές προτεραιότητες για το μέλλον του ελληνικού τουρισμού, αλλά και της νομοθετικής υποχρέωσης να δεσμευτεί το Εθνικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης, συντάχθηκε και κατατέθη-κε προς ψήφιση (2009) το Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τον Τουρισμό. Το Σχέδιο που κατατέθηκε αποτελούνταν από δώδεκα άρθρα, όπου πέραν του σκοπού και των στόχων περιλαμβάνονται επίσης: ορισμοί, κατηγοριοποίηση του Εθνικού Χώρου και αντίστοιχες κατευθύνσεις χωρικής οργάνωσης, οι προτεινόμενες ειδικές μορφές τουρισμού και ειδικές υποδομές, κατευθύνσεις για κατηγορίες χώρου με ειδικό καθεστώς, προ-τάσεις για την ανάπτυξη σύνθετων και ολοκληρωμένων τουριστικών υποδομών (άρθρα 9 και 10) και πρόγραμμα δράσης.

Αφότου παρουσιάστηκε το Σχέδιο του ΕΠΧΣΑΑ για τον Τουρισμό αναπτύχθηκε έντονη κρι-τική συζήτηση (ΤΕΕ, ΣΕΠΟΧ, ΣΑΔΑΣ, ΞΕΕ, Δ. Σύλλογος Αθήνας, Αρκτούρος, Αρχέλων, Ελ-ληνική Εταιρεία Προστασίας Περιβάλλοντος και Πολιτισμού, Εταιρεία Προστασίας της Φύσης, Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, Καλλιστώ κ.ά.) από την οποία καταγράφονται παρακάτω τα σημαντικότερα σημεία: Ενθαρρύνεται στην πράξη η εκτός σχεδίου δόμηση και μέσω των άρθρων 9 και 10 και υι-

οθετείται η ανάπτυξη μεγάλης κλίμακας εμπορευματοποιημένης παραθεριστικής κατοικίας, ακόμη και σε περιοχές εκτός σχεδίου.

Ακολουθεί τις τάσεις της ήδη διαμορφωμένης χωρικής κατανομής της τουριστικής δραστη-ριότητας, ενισχύοντας περαιτέρω το πρότυπο μαζικού τουρισμού, ενώ δεν υποστηρίζεται ου-σιαστικά και επαρκώς μια στροφή προς μακροχρόνια ανταγωνιστικές, νέες και εναλλακτικές μορφές τουρισμού και απουσιάζει μια σαφής χωροθέτησή τους.

Απουσιάζει η έννοια της «βιώσιμης τουριστικής ανάπτυξης» σύμφωνα με τις διεθνείς και κοινοτικές κατευθύνσεις και δεν εφαρμόζεται η καθιερωμένη έννοια «φέρουσα ικανότητα του περιβάλλοντος» ως κριτήριο πολιτικής.

Εμφανίζεται χαμηλός βαθμός συσχέτισης ως προς τη διατυπωμένη αναπτυξιακή πολιτική μέσω του Εθνικού Σχεδίου Πλαισίου Αναφοράς (Πίνακας 3).

Δεν εφαρμόζονται βασικές αρχές ορθολογικού χωρικού σχεδιασμού. Συγκεκριμένα παρου-

87

σιάζεται σύγχυση ως προς την ιεραρχική διάρθρωση των επιπέδων σχεδιασμού. Επιπλέον δεν παρουσιάζεται ικανοποιητική αξιολόγηση των φυσικών και πολιτιστικών πόρων, γεγο-νός που επιβαρύνεται από την καθυστέρηση των ΕΠΧΣΑΑ για τον Ορεινό και Παράκτιο-Νησιωτικό χώρο.Στην προοπτική τροποποίησης του Ειδικού Χωροταξικού Πλαισίου και ενώ ο ελληνικός

τουρισμός βρίσκεται στην πρώτη γραμμή της επικαιρότητας, όπως αυτή διαμορφώνεται από την κρίσιμη οικονομική συγκυρία την οποία βιώνει η χώρα, διατυπώνεται το αίτημα η νέα πρόταση του ΥΠΕΚΑ να προσλάβει στρατηγικό χαρακτήρα. Αναζητείται δηλαδή μια πρόταση συμμετο-χικού ορθολογικού και διαδραστικού χωρικού σχεδιασμού στη βάση των αρχών της βιώσι-μης ανάπτυξης της τουριστικής δραστηριότητας (Χάρτης Αειφόρου Τουρισμού ΠΟΤ, Κοινοτική Ατζέντα για έναν Αειφόρο και Ανταγωνιστικό Ευρωπαϊκό Τουρισμό κ.ά.). Σύμφωνα με τις αρχές αυτές θα πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στην ποιότητα έναντι της ποσότητας, στο σεβασμό του φυσικού περιβάλλοντος, στη διάσωση και προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς, στην προ-ώθηση των αναγκαίων τεχνολογικών εκσυγχρονισμών κ.ά.

Όπως έχει αποδειχθεί από τη διεθνή και κυρίως την ευρωπαϊκή εμπειρία, βασική προϋπό-θεση επιτυχίας για το στόχο αυτό αποτελεί ο συντονισμός των ποικίλων δρώντων συντελεστών και φορέων, οι οποίοι δραστηριοποιούνται στους σχετικούς αναπτυξιακούς τομείς, είτε κατά την κατακόρυφη έννοια από το ευρωπαϊκό επίπεδο στα εθνικά, περιφερειακά και τοπικά επίπεδα, είτε κατά την οριζόντια σε τοπικό-περιφερειακό επίπεδο.

Τέλος, μέσω της αυτοδικοικητικής μεταρρύθμισης (Καλλικράτης) αναμένεται να δημιουρ-γηθεί εκείνο το στρατηγικό πλαίσιο, διά μέσου του οποίου μπορεί να αναγνωριστεί η εδαφική επίδραση της αναπτυξιακής τουριστικής πολιτικής και να προωθηθεί μια συντονισμένη και ολοκληρωμένη προσέγγισή της.

Η πρότασή μας για ένα νέο Ειδικό Χωροταξικό Σχέδιο Στρατηγικού χαρακτήρα για τον του-ρισμό θα πρέπει να βασίζεται στο ακόλουθο τρίπτυχο: Να διαπραγματεύεται την έννοια του Εθνικού Τουριστικού Προϊόντος διά μέσου της χωρικής

του έκφρασης. Να καθορίζει την τουριστική εικόνα διά μέσου μιας συστηματικής και πολυκριτηριακής διά-

γνωσης των τουριστικών φυσικών και πολιτιστικών πόρων. Να συγκροτεί τις προτάσεις του στη βάση: α) των χωρο-εδαφικών ενοτήτων, οι οποίες θα

διαμορφωθούν με χωρικά κριτήρια βιωσιμότητας και εδαφικής διακυβέρνησης, β) της του-ριστικής αγοράς, γ) της σύνθεσης-διάρθρωσης του εθνικού τουριστικού προϊόντος. Ο γενικός στρατηγικός στόχος του νέου Πλαισίου για τον τουρισμό θα πρέπει να είναι η

διαμόρφωση ενός είδους «χωρικού οδηγού» για τον οικονομικό προγραμματισμό και τις επεν-δύσεις, ενόψει μάλιστα του υπό διαβούλευση νέου αναπτυξιακού νόμου, που προτείνεται από το Υπ. Οικονομίας, Ανταγωνιστικότητας και Ναυτιλίας. Υπό την οπτική αυτή θα πρέπει να απο-

ΠΡΟ

ΫΠ

ΟΘ

ΕΣΕΙΣ

ΚΑ

Ι Π

ΡΟ

ΤΑΣΕΙΣ

ΓΙΑ

ΕΝ

Α Ν

ΕΟ

ΕΙΔ

ΙΚΟ

ΧΩ

ΡΟ

ΤΑΞΙΚ

Ο Σ

ΧΕΔ

ΙΟ Γ

ΙΑ Τ

ΟΝ

ΤΟ

ΥΡΙΣ

ΜΟ

OIK

ON

OM

IKH

ΣΥΓΚ

ΥΡΙΑ

ΚΑ

Ι Χ

ΩΡΟ

ΤΑΞΙΑ

ΤΟ

Υ Τ

ΟΥΡΙΣ

ΜΟ

Υ

88

Πίνακας 3

ΘΕΜΑΤΙΚΕΣ & ΧΩΡΙΚΕΣ ΠΡΟΤΕΡΑΙΟΤΗΤΕΣ ΤΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗΣ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗΣ

Επένδυση στον παρα-

γωγικό τομέα της οικονο-

μίας

Κοινωνία της Γνώσης και Καινο-

τομία

Απασχό-ληση και Κοινωνική

Συνοχή

Θεσμικό Περι-

βάλλον

Ελκυστικότητα της Ελλάδας και των Περιφερειών ως

τόπου επενδύσεων, εργασίας και δια-

βίωσης

Βιώσιμη Αστική

Ανάπτυξη

Ανάπτυξη της

Υπαίθρου

Διασυνοριακή, Διακρατική &

Διαπεριφερεια-κή Συνεργασία

ΣΤΟΧΟΙ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΓΙΑ ΤΟΝ ΤΟΥΡΙΣΜΟΠροώθηση αειφόρου & ισόρ-ροπης ανάπτυξης

++ + + + +++

– (+) –

Ποιοτική περιβαλλοντική ανα-βάθμιση, θεματική, χωρική και χρονική διεύρυνση της τουριστικής δραστηριότητας και ενίσχυση της ανταγωνι-στικότητας του ελληνικού τουριστικού προϊόντος

+++ ++ + + +++

Προώθηση υγιούς επιχειρη-ματικότητας (δημιουργία συν-θηκών για την προσέλκυση σημαντικών επενδύσεων)

+++ ++ + +++ +++

Διάχυση της ανάπτυξης του τουρισμού σε περισσότερες γεωγραφικές περιοχές με πο-λιτικές που θα ενθαρρύνουν ή θα αποθαρρύνουν τη συ-γκέντρωση των επενδύσεων στον τουρισμό

++ + + + +++

Διάχυση των αποτελεσμάτων του τουρισμού στους υπόλοι-πους τομείς της οικονομίας, με πολιτικές που ενισχύουν τη διασύνδεσή τους

+ + + + +

Βελτίωση συνολικού οικονο-μικού αποτελέσματος της του -ριστικής δραστηριότητας και του βαθμού απόδοσής της

+ + + + +

Πηγή: ΕΣΠΑ, ΕΠΧΣΑΑ Τουρισμού, Ιδία επεξεργασία.

Επεξήγηση συμβόλων

– Καμία συνάφεια

(+) Μικρή έως ασήμαντη συνάφεια ++ Άμεση συνάφεια

+ Έμμεση συνάφεια +++ Άμεση και σημαντική συνάφεια

89

τιμηθεί και να αξιολογηθεί η τουριστική πολιτική που διαμορφώθηκε τις τελευταίες δεκαετίεςκαι τα εργαλεία που χρησιμοποιήθηκαν (ρυθμίσεις, μέτρα, έργα, κίνητρα), η αξιολόγηση των οποίων θα βοηθούσε στην αντικειμενική τεκμηρίωση ορισμένων νέων προτάσεων. Θα πρέπει επίσης να υιοθετηθούν οι βασικές αρχές του συμμετοχικού ορθολογικού και διαδραστικού χωρικού σχεδιασμού, ώστε να διατυπωθούν σαφείς αρχές χωρικού σχεδιασμού και οργάνω-σης της τουριστικής ανάπτυξης, στο πλαίσιο της αναπτυξιακής διαδικασίας όλων των παρα-γωγικών τομέων.

Σύμφωνα με τα παραπάνω, απαραίτητη προϋπόθεση αποτελεί η εναρμόνιση του Ειδικού Χωροταξικού Πλαισίου Τουρισμού με το υπερκείμενο (ΓΠΧΣΑΑ) και υποκείμενα επίπεδα σχεδιασμού (ΠΠΧΣΑΑ και ΕΠΧΣΑΑ), τα οποία επιβάλλεται να επικαιροποιηθούν. Σημειώ-νεται μάλιστα ότι με τις μεγάλες καθυστερήσεις στην πρόοδο των ΓΠΣ/ΣΧΟΟΑΠ το Πλαίσιο Τουρισμού έχει χρονικά προηγηθεί και επιβάλει τουριστικές αναπτύξεις χωρίς να συναντάται με την αναγκαία σε τοπικό περιφερειακό επίπεδο πολεοδομική νομοθεσία και τη νομοθεσία προστασίας των περιβαλλοντικά ευαίσθητων περιοχών. Στην περίπτωση που δεν πραγματο-ποιηθεί αυτή η εναρμόνιση, διαφαίνεται ο κίνδυνος να ενθαρρύνεται η εκτός σχεδίου δόμηση, επειδή ο σχεδιασμός των χρήσεων γης μέσω των κατωτέρων επιπέδων σχεδιασμού (Γ.Π.Σ./Σ.Χ.Ο.Ο.Α.Π., Ε.Χ.Μ.) θα διερευνά τη σκοπιμότητα καθορισμού ή και ορισμού κατά περίπτω-ση ζωνών τουριστικής ανάπτυξης στις εκτός σχεδίου και εκτός ορίων οικισμών περιοχές.

Η κατηγοριοποίηση του εθνικού χώρου θα πρέπει να γίνει σαφέστερη λαμβάνοντας επιπλέ-ον υπόψη την αυτοδιοικητική μεταρρύθμιση, σε συνδυασμό με κατευθύνσεις επιθυμητής έντα-σης κλιμακούμενης στον χρονικό ορίζοντα εφαρμογής του Πλαισίου, καθώς και κατευθύνσεις αναφορικά με τη συμπληρωματικότητα και τη σύνθεση ποικίλων μορφών τουρισμού. Επίσης θα πρέπει να καθιερωθεί σαφής διάκριση χρήσης μεταξύ τουρισμού-τουριστικών εγκαταστάσεων και ιδιωτικού παραθερισμού-παραθεριστικής ή/και μόνιμης κατοικίας, για πολεοδομικούς όσο και για δημοσιονομικούς και χρηματοοικονομικούς λόγους.

Είναι απαραίτητο να αποσυρθούν τα άρθρα 9 και 10 που έχουν προταθεί από το Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού για τον Τουρισμό το 2009, επειδή υιοθετώντας άκριτα τις τάσεις της αγοράς δίνουν τη δυνατότητα ανάπτυξης μεγάλης κλίμακας εμπορευματοποιημένης παραθεριστικής κατοικίας εκτός σχεδίου με αυξημένο συντελεστή δόμησης 0,2 και με επιδοτή-σεις τουρισμού μέσω των «σύνθετων και ολοκληρωμένων» τουριστικών υποδομών. Πιο συγκε-κριμένα, πρέπει να αρθεί κατηγορηματικά η δυνατότητα μαζικής παραγωγής «παραθεριστικής κατοικίας» προς πώληση, οργανωμένης σε μικτής χρήσης τουριστικά συγκροτήματα-υποδοχείς, εντός και εκτός σχεδίου, με άτυπη πολεοδόμηση ευνοϊκότερων όρων από τους ισχύοντες για την απλή παραθεριστική κατοικία. Επειδή δε παρέχεται η δυνατότητα σύστασης κάθετης ιδιοκτησίας θα πρέπει να ληφθούν μέτρα προκειμένου να αποτραπεί η αλόγιστη κατάτμηση της γης εντός των «τουριστικών υποδοχέων».

ΠΡΟ

ΫΠ

ΟΘ

ΕΣΕΙΣ

ΚΑ

Ι Π

ΡΟ

ΤΑΣΕΙΣ

ΓΙΑ

ΕΝ

Α Ν

ΕΟ

ΕΙΔ

ΙΚΟ

ΧΩ

ΡΟ

ΤΑΞΙΚ

Ο Σ

ΧΕΔ

ΙΟ Γ

ΙΑ Τ

ΟΝ

ΤΟ

ΥΡΙΣ

ΜΟ

OIK

ON

OM

IKH

ΣΥΓΚ

ΥΡΙΑ

ΚΑ

Ι Χ

ΩΡΟ

ΤΑΞΙΑ

ΤΟ

Υ Τ

ΟΥΡΙΣ

ΜΟ

Υ

90

Τέλος, ένα νέο Εθνικό Χωροταξικό Σχέδιο για τον Τουρισμό οφείλει να παρακολουθεί και να εναρμονίζεται γενικότερα με διεθνή, κοινοτικά (Κατευθύνσεις Παγκόσμιου Οργανισμού Τουρισμού, Κοινοτική Ατζέντα για έναν Αειφόρο και Ανταγωνιστικό Ευρωπαϊκό Τουρισμό), εθνικά, τομεακά και περιβαλλοντικά προγραμματικά (ΕΣΠΑ, Αναπτυξιακός Νόμος) και κα-νονιστικά πλαίσια, την ισχύουσα νομοθεσία και τις προδιαγραφές μορφών και τουριστικών καταλυμάτων.

Χάρτης 1 – Τουριστική ζήτηση – μεταβολή ανά νομό 1981-2001

91

Χάρτης 2 – Πίεση της τουριστικής δραστηριότητας ανά νομό

Χάρτης 3 – 75 θεσμοθετημένες ΖΟΕ 1983-2009

ΠΡΟ

ΫΠ

ΟΘ

ΕΣΕΙΣ

ΚΑ

Ι Π

ΡΟ

ΤΑΣΕΙΣ

ΓΙΑ

ΕΝ

Α Ν

ΕΟ

ΕΙΔ

ΙΚΟ

ΧΩ

ΡΟ

ΤΑΞΙΚ

Ο Σ

ΧΕΔ

ΙΟ Γ

ΙΑ Τ

ΟΝ

ΤΟ

ΥΡΙΣ

ΜΟ

OIK

ON

OM

IKH

ΣΥΓΚ

ΥΡΙΑ

ΚΑ

Ι Χ

ΩΡΟ

ΤΑΞΙΑ

ΤΟ

Υ Τ

ΟΥΡΙΣ

ΜΟ

Υ

92

Χάρτης 4 – Ανάπτυξη παραθεριστικής κατοικίας

Χάρτης 5 – Τουριστική προσφορά – μεταβολή ανά νομό 1981-2001

93

Χάρτης 6 - Περιοχές αναπτυξιακού νόμου

Χάρτης 7 - Κατανομή και μέσο ύψος επενδύσεων ανά νομό

ΠΡΟ

ΫΠ

ΟΘ

ΕΣΕΙΣ

ΚΑ

Ι Π

ΡΟ

ΤΑΣΕΙΣ

ΓΙΑ

ΕΝ

Α Ν

ΕΟ

ΕΙΔ

ΙΚΟ

ΧΩ

ΡΟ

ΤΑΞΙΚ

Ο Σ

ΧΕΔ

ΙΟ Γ

ΙΑ Τ

ΟΝ

ΤΟ

ΥΡΙΣ

ΜΟ

OIK

ON

OM

IKH

ΣΥΓΚ

ΥΡΙΑ

ΚΑ

Ι Χ

ΩΡΟ

ΤΑΞΙΑ

ΤΟ

Υ Τ

ΟΥΡΙΣ

ΜΟ

Υ

94

ΠΗΓΕΣ

Αυγερινού-Κολώνια Σ., Χωρική δομή του τουρισμού 1961-1991, Η Ελλάδα μπροστά στην τρίτη χιλιετία:

χώρος, οικονομία, κοινωνία τα τελευταία 40 χρόνια, ΤΟΠΑ Παντείου, Αθήνα 2001

Εθνικό Στρατηγικό Πλαίσιο Αναφοράς 2007-2013, Υπουργείο Οικονομίας & Οικονομικών, Γενική Γραμμα-

τεία Επενδύσεων & Ανάπτυξης, Αθήνα, Ιανουάριος 2007

Ελισάβετ Χατζηνικολάου, Το δίκαιο των καταλυμάτων και των λοιπών τουριστικών εγκαταστάσεων, Προπομπός,

Αθήνα 2002

Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, ανακοίνωση της επιτροπής Ατζέντα για έναν αειφόρο και ανταγωνιστικό

ευρωπαϊκό τουρισμό, Βρυξέλλες, 19.10.2007, COM(2007) 621 τελικό

Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, ανακοίνωση της επιτροπής Η ανανεωμένη πολιτική της ΕΕ για τον του-

ρισμό: για μια ισχυρότερη σύμπραξη υπέρ του ευρωπαϊκού τουρισμού, Βρυξέλλες, 17.3.2006, COM(2006) 134

τελικό

Επιτροπή των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, Ανακοίνωση της επιτροπής προς το Συμβούλιο, το Ευρωπαϊκό Κοι-

νοβούλιο, την Επιτροπή των περιφερειών και την Ευρωπαϊκή Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή, Πράσινη

Βίβλος για την εδαφική συνοχή. Μετατροπή της εδαφικής ποικιλομορφίας σε προτέρημα [SEC(2008) 2550], Βρυξέλ-

λες, 6.10.2008 COM(2008) 616 τελικό

Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, Οι πτυχές περιφερειακής ανάπτυξης του αντίκτυπου του τουρισμού στις παράκτιες περιφέ-

ρειες, P6_TA(2008)0597 Ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου της 16ης Δεκεμβρίου 2008 σχετικά με τις

πτυχές περιφερειακής ανάπτυξης του αντίκτυπου του τουρισμού στις παράκτιες περιοχές [2008/2132(INI)],

(2010/C 45 E/01)

Ζαχαράτος Γερ., Φύση, «Λειτουργία και προβλήματα πολιτικής του ελληνικού τουρισμού», στα Σύγχρονα Θέμα-

τα: Τουρισμός, Κοινωνικές Ταυτότητες και Χώρος, τεύχος 55 (Απρίλιος, Ιούνιος 1995)

Ζαχαράτος Γερ., «Τα προβλήματα και οι προοπτικές του τουρισμού στην Ελλάδα» στο Η Ελλάδα προς το 2000

– Πολιτική Κοινωνία Οικονομία Εξωτερικές Σχέσεις, Εκδόσεις Παπαζήση, Αθήνα 1988

Θέσεις επί του Σχεδίου ΚΥΑ (Σεπτεμβρίου 2008) του Ειδικού Πλαισίου Χωροταξίας για τον Τουρισμό, Σύλ-

λογος Ελλήνων Πολεοδόμων και Χωροτακτών (ΣΕΠΟΧ), Αθήνα, 9 Δεκεμβρίου 2008

ΙΤΕΠ, Η εικόνα του ξενοδοχειακού δυναμικού της Ελλάδας. Ανάγκη αλλαγής της πολιτικής των επενδυτικών κινήτρων,

Αθήνα, Οκτώβριος 2008

Κατοχιανού Δ., «Οικονομική και χωροταξική ανάπτυξη του τουρισμού στην Ελλάδα: μια πρώτη εικόνα», στα

Σύγχρονα Θέματα: Τουρισμός, Κοινωνικές Ταυτότητες και Χώρος, τεύχος 55, Απρίλιος-Ιούνιος 1995

Κομίλης Π., Τουριστικές δραστηριότητες, ΚΕΠΕ, Αθήνα 1986

Κομίλης Π., Χωρική Ανάλυση του Τουρισμού, ΚΕΠΕ, Αθήνα 1986

Νόμος 3299/2004, Κίνητρα ιδιωτικών επενδύσεων για την οικονομική ανάπτυξη και την περιφερειακή σύ-

γκλιση, δημοσιεύτηκε στο ΦΕΚ 261/Τεύχος Α /23-12-2004

ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΕΙΣ: Ν.3470/2006, άρθρο 25 (Φ.Ε.Κ. 132/τ. Α /28-6-2006), Ν. 3522/2006, άρθρο 37

(Φ.Ε.Κ. 276/τ. Α /22-12-2006), Ν. 3631/2008, άρθρο 7 (Φ.Ε.Κ. 6/τ. Α /29-1-2008), Ν. 3752/2009,

άρθρα 3 και 4 (Φ.Ε.Κ. 40/τ. Α /4-3-2009)

95

ΞΕΕ, Ετήσια Έκθεση Ελληνικού Τουρισμού 2009

ΟΚΕ: Γνώμη πρωτοβουλίας ΟΚΕ: «Τουρισμός και περιβάλλον», 22 Δεκεμβρίου 2008

Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων της εφαρμογής του Ειδικού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τον Τουρισμό, Υπουργείο Περιβάλλοντος, Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων, Διεύθυν-ση Χωροταξίας, Αθήνα, Ιούνιος 2007

ΤΕΕ, Τομέας Χωρικού σχεδιασμού και Αυτοδιοίκησης, Παρατηρητήριο Χωροταξίας (site)

ΤΕΕ Ενημερωτικό Δελτίο (i) 2301, 28/6/2004 (ii) 2515, 08/12/2008 (iii) 2518, 29/12/2008 (iv) 2579, 12/04/2010

Declaration of Madrid within the scope of the informal ministerial meeting for tourism under the Spanish presidency in April 2010 in Madrid under the motto “Τowards a socially responsible tourism model”.

Εtat de l’environnement et du développement en Μéditerranée – 2009, Plan Bleu Sous la coordination du Centre d’activités régionales PNUE/PAM

Tsartas P., La Grèce du tourisme de masse au tourisme alternatif, L’ Harmattan, Paris 1998

UNWTO Charter for Sustainable Tourism, by the World Conference on Sustainable Tourism, Lanzarote, April 1995

UNWTO Tourism Highlights 2009 Edition

ΠΡΟ

ΫΠ

ΟΘ

ΕΣΕΙΣ

ΚΑ

Ι Π

ΡΟ

ΤΑΣΕΙΣ

ΓΙΑ

ΕΝ

Α Ν

ΕΟ

ΕΙΔ

ΙΚΟ

ΧΩ

ΡΟ

ΤΑΞΙΚ

Ο Σ

ΧΕΔ

ΙΟ Γ

ΙΑ Τ

ΟΝ

ΤΟ

ΥΡΙΣ

ΜΟ

OIK

ON

OM

IKH

ΣΥΓΚ

ΥΡΙΑ

ΚΑ

Ι Χ

ΩΡΟ

ΤΑΞΙΑ

ΤΟ

Υ Τ

ΟΥΡΙΣ

ΜΟ

Υ

96

Μ. ΝΙΚΟΛΑΚΟΠΟΥΛΟΥ

Κριτική αποτίμηση του Ειδικού Χωροταξικού Πλαισίου για τον Τουρισμό – Ο ρόλος του ΤΕΕ

ως Τεχνικού Συμβούλου της Πολιτείας

Ο χωροταξικός σχεδιασμός και η ενεργοποίησή του αποτελούσε –και εξακολουθεί να αποτε-λεί– ένα πάγιο αίτημα του ΤΕΕ, αλλά και όλων των επιστημονικών φορέων που έχουν ως

αντικείμενο το σχεδιασμό.Η απόφαση του ΥΠΕΧΩΔΕ για την κατάρτιση των Πλαισίων Χωροταξικού Σχεδιασμού και

Αειφόρου Ανάπτυξης, τόσο του Γενικού όσο και των τριών Ειδικών που αφορούν στον Τουρι-σμό, στις ΑΠΕ και στη Βιομηχανία, κρίθηκε ως ιδιαίτερα θετική και αποτέλεσε σημαντικό βήμα στην κατεύθυνση μιας ολοκληρωμένης και προγραμματικής προσέγγισης για τη χωροταξία στον τόπο μας.

Ειδικότερα για τον τουρισμό, που αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους κλάδους της ελληνικής οικονομίας και επηρεάζει σχεδόν όλο το φάσμα των οικονομικών δραστηριοτήτων, η ύπαρξη ενός Πλαισίου χωρικών κατευθύνσεων κρίνεται ότι θα συμβάλει ουσιαστικά στη βι-ώσιμη τουριστική ανάπτυξη.

Το ΤΕΕ, όπως ίσως γνωρίζετε, δεν κλήθηκε από το ΥΠΕΧΩΔΕ να συμμετάσχει κατά τη διαδι-κασία των μελετών των Πλαισίων Χωροταξικού Σχεδιασμού, παρά μόνο στο Εθνικό Συμβούλιο Χωροταξίας, και επομένως δεν έχει εκπληρώσει τον θεσμικό του ρόλο ως Τεχνικού Συμβού-λου της Πολιτείας. Ρόλος που στην προκειμένη περίπτωση δεν είναι τυπικός, αλλά μείζων και ουσια στικός, εφόσον με τον χωροταξικό σχεδιασμό χαράζεται η αναπτυξιακή πορεία του τόπου για τα επόμενα χρόνια.

Προκειμένου το ΤΕΕ να αποκτήσει ολοκληρωμένες απόψεις και θέσεις για τα προωθούμενα Πλαίσια Χωροταξικού Σχεδιασμού, οργανώθηκαν στρογγυλά τραπέζια για κάθε Πλαίσιο (ΑΠΕ, Τουρισμός, Βιομηχανία και Εθνικό Χωροταξικό) με συμμετοχή μελών του που δραστηριοποι-ούνται στους συγκεκριμένους τομείς, επιστημονικών φορέων, περιβαλλοντικών οργανώσεων, των αναδόχων μελετητών καθώς και πανεπιστημιακών.

Ειδικά για το Ειδικό Χωροταξικό Πλαίσιο του Τουρισμού, η Διοικούσα Επιτροπή του ΤΕΕ

97Κ

ΡΙΤ

ΙΚΗ

ΑΠ

ΟΤΙΜ

ΗΣΗ

ΤΟ

Υ Ε

ΙΔΙΚ

ΟΥ

ΧΩ

ΡΟ

ΤΑΞΙΚ

ΟΥ Σ

ΧΕΔ

ΙΟΥ Γ

ΙΑ Τ

ΟΝ

ΤΟ

ΥΡΙΣ

ΜΟ

συγκάλεσε, επιπλέον, και τους Προέδρους των Περιφερειακών Τμημάτων, ώστε να καταλήξει σε ολοκληρωμένες θέσεις και προτάσεις, έπειτα από έναν επιστημονικό και δημοκρατικό διάλογο. Μέσω δε της συμμετοχής του στο Εθνικό Συμβούλιο Χωροταξίας, αλλά και με τη δημοσιοποίη-ση των θέσεών του, να συμβάλει εποικοδομητικά στην ανάπτυξη του τουρισμού, στην ενίσχυση της χωρικής συνοχής και στην ισόρροπη περιφερειακή ανάπτυξη της χώρας.

Ενημερωτικά αναφέρω ότι από τα δεκαεπτά Περιφερειακά Τμήματα του ΤΕΕ μόνο ένα Τμήμα πρότεινε να συνεχιστεί η συμμετοχή μας στο Εθνικό Συμβούλιο με κείμενο βάσης το σχέδιο της ΚΥΑ του ΥΠΕΧΩΔΕ.

Ορισμένα Τμήματα, κυρίως του νησιωτικού χώρου, πρότειναν την πλήρη απόσυρση του σχεδίου της ΚΥΑ.

Τα περισσότερα Τμήματα έθεσαν ως προϋπόθεση για την περαιτέρω συμμετοχή του ΤΕΕ στο Εθνικό Συμβούλιο την απόσυρση των άρθρων 9 και 10 που αφορούν στις σύνθετες και ολοκληρωμένες τουριστικές υποδομές σταθερού παραθερισμού –ή «μεικτής χρήσης» όπως τε-λικά ονομάστηκαν– και αυτό διότι οι επενδύσεις σε ξενοδοχειακές μονάδες σε συνδυασμό με «τουριστικές» κατοικίες, εγκαταστάσεις εμπορίου, παροχής υπηρεσιών, αναψυχής κλπ. κύριο στόχο έχουν την προώθηση μεγάλων οικιστικών συγκεντρώσεων παραθεριστικής κατοικίας προς πώληση, σε περιοχές εκτός σχεδίου, χωρίς προγραμματισμό και χωρίς καν σχεδιασμό της ευρύτερης χωρικής ενότητας, δηλαδή:

χωρίς μελέτες ΓΠΣ και ΣΧΟΟΑΠ, χωρίς αξιολόγηση των επιπτώσεων στις τοπικές κοινωνίες και στο φυσικό περιβάλλον,

και χωρίς εκτίμηση της φέρουσας ικανότητας, συνιστώσα που συνδέεται με την αναπτυξιακή

κατεύθυνση και το βαθμό ανάπτυξης κάθε περιοχής. Είναι φανερό ότι ο νέος τύπος τουριστικής εγκατάστασης που ενσωματώνει την κατοικία σε

εγκαταστάσεις κλειστού τύπου και αφήνει, χωρίς κριτήρια, την ανάπτυξη των περιοχών στη βούληση των επενδυτών, δεν ωφελεί ούτε οικονομικά ούτε πολιτισμικά τις τοπικές κοινωνίες.

Επιπλέον, η αποδοχή αυτής της διάταξης, εκτός όλων των άλλων, ανατρέπει πλήρως την ισχύουσα πολεοδομική νομοθεσία και κρίνεται ως αντισυνταγματική.

Δεν είναι δυνατόν με μια ΚΥΑ να τροποποιείται ο Οικιστικός Νόμος και τα σχετικά Προεδρι-κά Διατάγματα, αλλά και να παραβιάζεται πάγια νομολογία του ΣτΕ.

Η θέση αυτή, δηλαδή η απόσυρση των άρθρων 9 και 10, υπήρξε η τελική θέση του ΤΕΕ.Τέθηκε, δε, ως προϋπόθεση προκειμένου να συνεχίσουμε να συμμετέχουμε στο Εθνικό Συμ-

βούλιο Χωροταξίας κατά τη διαδικασία της κατ’ άρθρο συζήτησης.Την απόσυρση των άρθρων 9 και 10 ζήτησαν πολλά μέλη του Εθνικού Συμβουλίου. Οι

επιστημονικοί σύλλογοι ΣΑΔΑΣ και ΣΕΠΟΧ, το ΓΕΩΤΕΕ, συνδικαλιστικοί, επαγγελματικοί και παραγωγικοί φορείς (ΓΣΕΕ, ΠΑΣΕΓΕΣ, ΣΕΒ, ΞΕΕ, ΓΣΕΒΕΕ) καθώς και ο εκπρόσωπος δέκα πε-ριβαλλοντικών οργανώσεων που συμμετείχαν στο Εθνικό Συμβούλιο, αλλά και όλα τα κόμματα

OIK

ON

OM

IKH

ΣΥΓΚ

ΥΡΙΑ

ΚΑ

Ι Χ

ΩΡΟ

ΤΑΞΙΑ

ΤΟ

Υ Τ

ΟΥΡΙΣ

ΜΟ

Υ

98

της τότε αντιπολίτευσης. Παρ’ όλα αυτά, τα επίμαχα άρθρα 9 και 10 συμπεριλήφθηκαν στην ΚΥΑ του ΕΠ και εξακολουθούν να ισχύουν μέχρι σήμερα.

Το δεύτερο σημείο διαφωνίας μας, που αφορά επίσης στην καταστρατήγηση της πολεοδο-μικής νομοθεσίας, είναι η εισαγωγή νέων κανονιστικών διατάξεων, όπως η διάταξη που, χω-ρίς μελέτη και κριτήρια, επιτρέπει την κατασκευή τουριστικών καταλυμάτων σε ζώνη πλάτους 500 μ . από τα όρια των οικισμών, πάλι σε περιοχές εκτός σχεδίου, με μείωση της αρτιότητας των γηπέδων σε 2 στρέμματα και την αύξηση του Συντελεστή Δόμησης σε 0,3.

Η θέση του ΤΕΕ για την εκτός σχεδίου δόμηση είναι ότι επιβάλλεται πλέον ο δραστικός περιορισμός και η σταδιακή κατάργησή της. Εδώ πρέπει να επισημάνουμε ότι η σταδιακή κα-τάργηση της εκτός σχεδίου δόμησης αναφέρεται ως κατεύθυνση και στο θεσμοθετημένο Εθνικό Χωροταξικό Σχέδιο (άρθρο 12). Εντούτοις στο Ειδικό Πλαίσιο για τον Τουρισμό προβλέπονται διατάξεις που την ενθαρρύνουν.

Το Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης ως στρατηγικό σχέ-διο οφείλει να δώσει τους βασικούς κατευθυντήριους άξονες τομεακής πολιτικής σε εθνικό επίπεδο ως προς το είδος και την ένταση της επιθυμητής ανάπτυξης και να αποτελέσει πλαί-σιο σχεδιασμού που θα οριστικοποιείται με τα υποκείμενα επίπεδα σχεδιασμού (Περιφερειακά Πλαίσια, ΓΠΣ και ΣΧΟΟΑΠ).

Μια άλλη σημαντική αντίρρηση που εκφράστηκε έντονα από όλα τα Περιφερειακά Τμήματα αφορά στην κατηγοριοποίηση του εθνικού χώρου. Η κατηγοριοποίηση αυτή είναι άστοχη και αναιτιολόγητη, καθώς παρατίθεται μια συγκεχυμένη επικάλυψη κατηγοριών χώρου με ασαφή κριτήρια, χωρίς την αξιολόγηση των ιδιαίτερων συνθηκών ανάπτυξης κάθε περιοχής.

Επιπλέον, είχαμε επισημάνει ότι δεν γίνεται καμία διασύνδεση-συσχέτιση του ΕΠ με αντί-στοιχες αναφορές του ΕΣΠΑ τόσο σε στρατηγικό όσο και σε επιχειρησιακό επίπεδο, κάτι που κρίνεται απαραίτητο δεδομένου ότι και τα δύο αναφέρονται στην ίδια χρονική περίοδο (2007–2013).

Για τη βιώσιμη ανάπτυξη του τουρισμού στη χώρα μας απαιτείται μια νέα στρατηγική, ένα νέο όραμα, που να παρέχει ένα μεγαλύτερο φάσμα επιλογών, ένα διαφοροποιημένο και αναβαθμι-σμένο τουριστικό προϊόν, και όχι η επιμονή στην αύξηση των ξενοδοχειακών μονάδων χωρίς ποιότητα σε υπηρεσίες, υποδομές και μεταφορές.

Για την ενίσχυση αυτής της θέσης θα σας παραθέσω ορισμένα στοιχεία από μια μελέτη του 2008 για την «Εικόνα του ξενοδοχειακού δυναμικού της Ελλάδας», που κατέθεσε στο Εθνικό Συμβούλιο Χωροταξίας το ΞΕΕ.

Από τα στοιχεία της μελέτης γίνεται σαφές ότι μέχρι σήμερα έχει προωθηθεί μονομερώς ο τουρισμός που προσφέρει «ήλιο και θάλασσα». Για παράδειγμα, η Κρήτη και τα νησιά του Νο-τίου Αιγαίου συγκεντρώνουν περί τις 473.000 κλίνες –μη συμπεριλαμβανομένων των ενοικια-ζόμενων δωματίων–, δηλ. περίπου το 60% του ξενοδοχειακού δυναμικού της χώρας.

Ένα δεύτερο σημαντικό στοιχείο είναι ότι η παραγωγική δυναμικότητα είναι πλεονάζουσα. Η

99Κ

ΡΙΤ

ΙΚΗ

ΑΠ

ΟΤΙΜ

ΗΣΗ

ΤΟ

Υ Ε

ΙΔΙΚ

ΟΥ

ΧΩ

ΡΟ

ΤΑΞΙΚ

ΟΥ Σ

ΧΕΔ

ΙΟΥ Γ

ΙΑ Τ

ΟΝ

ΤΟ

ΥΡΙΣ

ΜΟ

φέρουσα ικανότητα των τουριστικών κλινών υπερβαίνει τις 182 εκατ. διανυκτερεύσεις, ενώ οι διανυκτερεύεις που πραγματοποιήθηκαν το 2007 ήταν μόλις 64 χιλιάδες. Δηλαδή, σε εθνικό επίπεδο υπάρχει πλεονάζουσα δυναμικότητα κατά 184,2%. Τα στοιχεία αυτά αποδεικνύουν ότι με βάση το πλέον αισιόδοξο σενάριο, όπως αναφέρεται στη μελέτη, δηλ. με μέση ετήσια αύξηση 8%, το υπάρχον δυναμικό μπορεί να καλύψει τη ζήτηση για τα επόμενα 13-14 χρόνια.

Επίσης, στην ίδια μελέτη επισημαίνεται η έλλειψη τουριστικών καταλυμάτων υψηλών κατη-γοριών, σε αντίθεση με τις άλλες ανταγωνίστριες χώρες της περιοχής, γεγονός που χαρακτηρί-ζεται ως μειονέκτημα.

Είναι φανερό, λοιπόν, ότι δεν απαιτείται αύξηση των τουριστικών κλινών, ιδιαίτερα στις ήδη ανεπτυγμένες, στις «κορεσμένες» περιοχές, αλλά διαφοροποίηση και αναβάθμιση του προ-σφερόμενου προϊόντος με τον εκσυγχρονισμό και την αναβάθμιση των τουριστικών καταλυμά-των, τη βελτίωση των υποδομών και των υπηρεσιών, την ανάδειξη του πολιτιστικού και του φυσικού περιβάλλοντος κλπ.

Ο χωρικός σχεδιασμός δεν μπορεί να είναι ουδέτερος στη μάχη των πάσης φύσεως συμ-φερόντων – οικονομικών, κοινωνικών, πολιτικών, περιφερειακών και τοπικών. Η μάχη αυτή, μέχρι σήμερα, έχει αποδειχτεί σκληρή σε ό,τι αφορά την πολιτική γης και την κατανομή των πόρων, και πολλές φορές έχει χαθεί.

Επιβάλλεται πλέον μια διαφορετική προσέγγιση της έννοιας της τουριστικής δραστηριότητας και του σχεδιασμού των επενδύσεων.

Το μοντέλο «ήλιος και θάλασσα», και μόνον αυτό, δεν αρκεί και δεν δημιουργεί ευοίωνες συνθήκες για τη βιώσιμη ανάπτυξη του τουρισμού και τη διεύρυνσή του σε νέες αγορές.

Η πρόκληση την οποία καλείται να αντιμετωπίσει σήμερα ο σχεδιασμός στον τομέα του τουρισμού, σε ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο και ανταγωνιστικό περιβάλλον, επιβάλλει τη διαφο-ρετική προσέγγιση του σχεδιασμού των επενδύσεων, ώστε να μπορέσουμε να διεκδικήσουμε μια σημαντική θέση ανάμεσα σε τουριστικούς προορισμούς της Μεσογείου που προσφέρουν παρόμοιο τουριστικό προϊόν.

Το Ειδικό Πλαίσιο οφείλει να μην προσανατολίζεται μόνο στην αύξηση των τουριστικών καταλυμάτων και στην προσέλκυση νέων επενδύσεων, αλλά να προωθεί τη βιώσιμη ανάπτυξη, να επιδιώκει την αναβάθμιση της ποιότητας και της ανταγωνιστικότητας του τουριστικού προϊό-ντος και τη συμπληρωματικότητα του τουρισμού με τους άλλους παραγωγικούς τομείς, ώστε να συμβάλει στην επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου, στην ενίσχυση της χωρικής συνοχής και στην ισόρροπη περιφερειακή ανάπτυξη.

OIK

ON

OM

IKH

ΣΥΓΚ

ΥΡΙΑ

ΚΑ

Ι Χ

ΩΡΟ

ΤΑΞΙΑ

ΤΟ

Υ Τ

ΟΥΡΙΣ

ΜΟ

Υ

100

Π. ΛΟΥΚΑΚΗΣ

Οι δυνατότητες ανάπτυξης του τουρισμού στον ελληνικό χώρο – παράκτιο και ορεινό

Πάρα πολλά από αυτά που θα ήθελα να πω ως θέσεις του Συλλόγου Ελλήνων Πολεοδόμων και Χωροτακτών που διατυπώθηκαν σε όλη την πορεία της λειτουργίας του Εθνικού Συμ-

βουλίου Χωροταξίας, τα κάλυψε η Μαρία Νικολακοπούλου και έτσι με διευκολύνει. Δεν θα ήθελα να σταθώ, να επαναλάβω και δεν έχει κανένα νόημα, όσα περί των άρθρων 9 και 10 ανέφερε προηγουμένως.

Απλώς θα ήθελα να κάνω ορισμένες επισημάνσεις, μία από τις οποίες έκανε το πρωί η, εξ αριστερών, κα Πρόεδρος. Ότι τα άρθρα 9 και 10 αποτείνονται σε μονάδες για την παραθερι-στική κατοικία σταθερού προσανατολισμού, σε μονάδες 5 αστέρων, δηλαδή πολυτελείας. Επο-μένως σε οικισμούς οι οποίοι έχουν και αυτοί καθαυτοί ιδιαίτερες προδιαγραφές ως οικισμοί, αλλά δημιουργούνται και ιδιαίτερες απαιτήσεις από τον κλάδο των μεταφορών και στο χώρο στον οποίο καλούνται να ενταχθούν από πλευράς υποδομών, απαιτήσεων κλπ.

Είναι ιδιόρρυθμη έξοδος για ένα προϊόν real estate εκτός προγραμματισμού μέσα από τις συνθήκες χαρτογράφησης.

Άλλωστε θα πρέπει να πω ότι μέσα στις βασικές αρχές της ΚΥΑ δίδεται ιδιαίτερη έμφαση, πρόκληση, να εκπονηθεί η διαδικασία ανταγωνισμού, και καλά κάνει. Η αγορά είναι το σύστημα το οικονομικό που έχουμε αλλά κάπου υποβαθμίζεται. Δεν το αρνείται. Αλλά υποβαθμίζεται η αναγκαία συζήτηση που πρέπει να έχει η διαδικασία ανταγωνισμού με την προστασία του πε-ριβάλλοντος. Το περιβάλλον, το ανθρωπογενές και όλες τις άλλες παραμέτρους που συνδέουν ένα κοινωνικοοικονομικό πλαίσιο. Νομίζω ότι αυτό είναι ένα πάρα πολύ σημαντικό στοιχείο, το οποίο καθόρισε και τη δική μας θέση για τα άρθρα 9 και 10.

Στη συζήτηση μπορούμε να συμπληρώσουμε αν θέλουμε οτιδήποτε. Θα ήθελα να σταθώ σε ορισμένα άλλα ζητήματα.

Κατ' αρχάς τα έθιξε και ο κ. Ζαχαράτος το πρωί διαβάζοντας, ανατρέχοντας στην εισηγητική έκθεση. Από αυτή την κύρια αλλά και γενικών άλλων, δεν υπάρχει μια εμβάθυνση στο τουριστι-κό πρότυπο της χώρας, δηλαδή πώς έχει εξελιχθεί.

Επιτρέψτε μου πολύ σύντομα με εκφράσεις κλειδιά να επισημάνω ορισμένες φάσεις. Πρώ-

101Ο

Ι ΔΥΝ

ΑΤΟ

ΤΗ

ΤΕΣ Α

ΝΑ

ΠΤΥΞΗ

Σ Τ

ΟΥ Τ

ΟΥΡΙΣ

ΜΟ

Υ

ΣΤΟ

Ν Ε

ΛΛ

ΗΝ

ΙΚΟ

ΧΩ

ΡΟ

– Π

ΑΡΑ

ΚΤΙΟ

ΚΑ

Ι Ο

ΡΕΙΝ

Ο

τον, δεκαετία του '60. Ξενία, μια ολόκληρη πολιτική για τα ξενοδοχεία. Δεκαετία του '70. Δικτατορία, λυόμενα σπίτια. Άρα οι γνωστοί περιαστικοί παραθεριστικοί οικισμοί. Συγχρό-νως, κίνητρα για ξενοδοχεία και άλλες παραγωγικές δραστηριότητες που ανέδειξαν ορισμένα νησιά, κυρίως την Κρήτη, τη Ρόδο, τη Μύκονο, την Κέρκυρα, ως νησιά με μεγάλη διέλευση του τουρισμού. Συγχρόνως, η εξέλιξη τη δεκαετία του '80 της παραθεριστικής κατοικίας, από τα λυόμενα στην προσπάθεια ρύθμισης από πλευράς Υ.ΧΟ.Π. και Υ.ΠΕ.ΧΩ.ΔΕ. Μέσα από την παραθεριστική κατοικία και τις ειδικές χωροταξικές μελέτες που έγιναν, στη συνέχεια, αν θέλετε, μέσα από κάποιες νέες μορφές ως αποτέλεσμα μόνιμου εισοδήματος, βελτίωση των υποδομών, αύξηση του ελεύθερου χρόνου, εν πάση περιπτώσει της κρίσης που είχαμε, οι παράμετροι που ανέφερε η Μαρία, ήλιος και θάλασσα, λόγω μόλυνσης περιβάλλοντος, λόγω ακρίβειας, λόγω διαφόρων στοιχείων και η ανακάλυψη ξανά του ορεινού χώρου και την ενδοχώρας των περιοχών, θα πρέπει να πω, το είπα και το πρωί, θα σας φανεί παράξενο, ενώ είμαστε χώρα που περιβρέχεται από τη θάλασσα, δεν είμαστε και οικιστικά τόσο περί του νησιωτικού χώρου. Παραθαλάσσια; Ο τουρισμός έκανε τους παραθαλάσσιους οικισμούς και προκάλεσε μια αύξηση του δικτύου των οικισμών της χώρας, λόγω ακριβώς των νέων οικισμών που γίνανε. Το ίδιο και στην Κρήτη και σε άλλες περιοχές της ηπειρωτικής χώρας. Είμαστε λοιπόν σε μια φάση που ξαναανακαλύπτεται ο ορεινός χώρος, είτε ως παραδοσιακοί οικισμοί, είτε ως φυσικό περιβάλλον είτε ως πολιτισμός. Μέσα λοιπόν σε αυτό, μέσα από τις συνθήκες κρίσης, δεν είχαμε καταφέρει να μορφοποιήσουμε κάποιο χωροταξικό σχέδιο, αν και πολλά συζητούσαμε. Δεν είναι της στιγμής, να τα πούμε δεν έχουμε το χρόνο. Θα περίμενε κανείς και για αυτό, όπως και για τα άλλα πλαίσια, να υπάρχει στις προτάσεις κάποιο όραμα.

Εγώ πιστεύω, έστω αν υπάρχουν ψήγματα οράματος στο εθνικό χωροταξικό, λίγο συγκεχυ-μένα ή αρκετά συγκεχυμένα, στην στοιχειά του τουρισμού δεν υπάρχει νόμος.

Τι μας λέει τώρα; Δηλαδή να αναπτύξουμε μόνο τέτοιες μονάδες; Καταργείται ένας απίθανος αριθμός τουριστικών περιοχών με βάση γεωγραφικά, πολιτι-

στικά, λειτουργικά κριτήρια, τα οποία δεν θα εξελιχθούν. Απουσιάζουν από αυτή την ΚΥΑ, αν θέλετε, πλήρως κάποια στοιχειώδη προγραμματικά μεγέθη, δηλαδή για το 2020 τι τουρισμό; Πόσο; Τι μεγέθη τουρισμού και ποια θα είναι η συμμετοχή αυτού του τομέα στο αναπτυξιακό πρότυπο της χώρας;

Το λέω αυτό γιατί πρέπει να σας πω ότι δεν υπάρχει σε κανένα ουσιαστικό χωροταξικό σχέ-διο στοιχειωδώς ένα προγραμματικό μέγεθος. Το εθνικό χωροταξικό δεν μιλάει για ποσότητες τουρισμού της χώρας μετά το 2020 ή 2025. Πώς θα σχεδιάσουμε; Πώς θα δούμε χωρητικό-τητες; Πώς θα δούμε, πώς το λένε, φυσικά διαθέσιμα; Και τη φέρουσα ικανότητα; Αφού δεν ξέρουμε με τι μεγέθη θα κινηθούμε για να δούμε τι είναι. Δεν είναι μόνο σύμμαχος η φέρουσα ικανότητα του φυσικού περιβάλλοντος, ή, αν θέλετε, εάν το χωροταξικό σχέδιο μιλάει και λέει ότι πάμε σε ένα πολυπολικό σύστημα, όπου μιλάει για δίπολα, τρίπολα, εν πάση περιπτώσει για μια εξέλιξη της αστικής ανάπτυξης, η αστική ανάπτυξη δεν είναι μόνη της. Αυτή συνάδει με το

OIK

ON

OM

IKH

ΣΥΓΚ

ΥΡΙΑ

ΚΑ

Ι Χ

ΩΡΟ

ΤΑΞΙΑ

ΤΟ

Υ Τ

ΟΥΡΙΣ

ΜΟ

Υ

102

υπόλοιπο της μη αστικής, του μη αστικού χώρου. Είναι σωστό; Θα έλεγα εγώ όχι; Είναι θέση …κάποιες νέες αρχές.

Θα μπορούσαμε παραδείγματος χάριν να μιλούσαμε για διαμονή στις ορεινές ή στους οικι-σμούς της ενδοχώρας και αναψυχή στις ακτές. Ποιοι είναι οι πρωτεύοντες πολιτιστικοί πόροι; Ποια είναι τα πρωτεύοντα νησιά; Αυτά κρατάει. Πού είναι συγκεντρωμένη σήμερα η τουριστική ανάπτυξη; Αυτό μετράει.

Πέρα από το τι έχει και αν θέλετε πολύ αμφισβητήσιμο ή και καθόλου, είναι δυνατόν ο του-ρισμός να μιλάει και να μη μας λέει τι θεωρεί ορεινό ή παράκτιο χώρο;

Το νομοθέτημα του 1952, που ήταν πολύ σημαντικό ως πρόταση, μιλούσε για όριο του παράκτιου χώρου τα δέκα χιλιόμετρα. Έτσι σχεδιαστήκαν πολλά νησιά, σχεδιάστηκε ο Κορινθι-ακός και η Χαλκιδική.

Πολύ σημαντικό επίσης ήταν μια πολύ ενδιαφέρουσα προσπάθεια, δηλαδή θα μπορού-σαμε, παραδείγματος χάριν, να μιλάμε για την περιφέρεια Πελοποννήσου, αντί να μιλάμε για την Ολυμπία, τον Μυστρά. Να μιλήσουμε δηλαδή για ένα δίκτυο. Η πορεία του φράγκου ήταν η Κυλλήνη, η Ολυμπία, η Καρύταινα, ο Μυστράς, η Μονεμβασιά. Δεν θα μπορούσαμε να μι-λήσουμε για την Πελοπόννησο; Για ένα δίκτυο πολιτιστικών πυρήνων, οι οποίοι θα είχαν μια σειρά εκδηλώσεων, κυκλώματα κλπ.

Είναι δυνατόν να μιλά για ορεινές περιοχές και να έχει έναν κύκλο κόκκινο στην Πίνδο, έναν στη Ροδόπη και να μην έρχονται εκεί ποτέ; Σε ολόκληρη Πελοπόννησο με όλες αυτές τις ορεινές περιοχές και τόσο ορεινό χώρο να μη θεωρείται ορεινός για τουρισμό; Θέλω να πω ότι θα περίμενε κανείς, και σύμφωνα και με το γράμμα του νομοθέτη, να εξειδικευθεί το εθνικό χωροταξικό σχέδιο τόσο για τον τουρισμό όσο και για τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και για τη βιομηχανία. Να είναι δηλαδή μια εξειδίκευση κατευθύνσεων, επιλογών αναπτυξιακών, οι οποίες θα εξειδικευθούν στα κατώτερα επίπεδα σχεδιασμού. Το ανέφερε και η Μαρία. Το ανα-φέραμε σήμερα στην ημερίδα κατά κόρον.

Θέλω λοιπόν να πω ότι το θέμα δεν είναι μόνο να διευκολύνουμε επενδύσεις και διαδικασί-ες. Προφανώς ο τουρισμός είναι μια οικονομική δραστηριότητα και πρέπει να διευκολυνθούν. Θέλω να πω ότι αν δεν είχαμε αυτή την ΚΥΑ δεν θα μπορούσαν οι επενδυτές να επιλέξουν να κάνουν επενδύσεις, να επιλέξουν πού θα πάνε να κάνουν επενδύσεις και πώς θα αναπτυχθεί ο τουρισμός ή πώς θα αναπτυχθούν τα μονοπάτια, οι ορεινές περιοχές, οι διαδρομές, τα ορεινά χωριά, η μεγάλη Κρήτη, οι τουριστικοί πυρήνες.

Όλον αυτό τον άπειρο πολιτισμό που έχουμε στο χώρο, να κάνουμε νέα πράγματα μέσα εκεί. Θα σας πω κάτι, με την προοπτική αυτής της ημερίδας κάθισα και το ξανασκέφτηκα και το βάζω για συζήτηση. Είναι σωστό αυτό που κάνουν στην Ελλάδα αναφορικά με την τουριστική περίο-δο; Λοιπόν πρέπει να θεωρήσουμε ότι στην Ελλάδα η τουριστική περίοδος είναι ένας χρόνος. Είναι ετήσια. Δεν μιλάμε μόνο για τους δύο μήνες, τον παραθερισμό ή τους επτά μήνες στην Κρήτη που είναι καλό το κλίμα και τους δύο μήνες ή τον έναν στη Θάσο γιατί είναι αλλιώς το κλίμα, όταν έχουμε όλη αυτή την γκάμα των δραστηριοτήτων, η οποία δεν είναι μόνο ελκυστική

103Ο

Ι ΔΥΝ

ΑΤΟ

ΤΗ

ΤΕΣ Α

ΝΑ

ΠΤΥΞΗ

Σ Τ

ΟΥ Τ

ΟΥΡΙΣ

ΜΟ

Υ

ΣΤΟ

Ν Ε

ΛΛ

ΗΝ

ΙΚΟ

ΧΩ

ΡΟ

– Π

ΑΡΑ

ΚΤΙΟ

ΚΑ

Ι Ο

ΡΕΙΝ

Ο

για εμάς, είναι και για τους ξένους, τους αλλοδαπούς. Υπάρχουν ξένοι που έχουν σπίτια παρα-θεριστικά και δεν έρχονται τους δύο (2) μήνες το καλοκαίρι. Έρχονται το χειμώνα. Ξέρουμε π.χ. πως κάποιοι Αυστριακοί που έχουν χτίσει σπίτια έρχονται τα Χριστούγεννα και κάνουν τότε διακοπές. Δεν είναι μονοσήμαντα τα πράγματα.

Επομένως, μήπως πρέπει κάποια στιγμή να ρισκάρουμε και να πούμε να δώσουμε διεξό-δους, να αφήσουμε τη φαντασία μας να τρέξει και να μην προσπαθήσουμε να ανακαλύψουμε μόνο τη μεγάλη κλίμακα των επενδύσεων αλλά να αναζητήσουμε την ποιότητα;

Γιατί προφανώς δεν μπορούμε να ανταγωνιστούμε την Τουρκία, κατεβάζοντας τις τιμές χα-μηλότερα από τους Τούρκους. Είναι ουτοπία. Πώς θα ανταγωνιστούμε; Μόνο με ποιότητα, και έχουμε πολλά στοιχεία για μικρές ποιοτικές τουριστικές δραστηριοτήτες σε όλο τον εθνικό χώρο, ο οποίος έχει μια ποικιλία φυσικού περιβάλλοντος, οικοσυστημάτων, πολιτισμού, συνηθειών διατροφής, εθίμων κλπ.

Άρα δεν μπορεί μόνο να σχεδιάσουμε κεντρικά, να δώσουμε κατευθύνσεις. Να πούμε τώρα που συζητάμε για το σχέδιο «Καλλικράτης» και έχουμε τις διοικητικές περιφέ-

ρειες και τους δήμους, πως βλέπουμε πραγματικά μια νέα διάσταση σχεδιασμού που είναι παρά πολύ σημαντική. Οι τοπικές κοινωνίες έχουν την ευκαιρία να αναδιατάξουν το τοπικό ανθρώπινο δυναμικό, την καινοτομία, τις ιδέες, χωρίς γιατί και με διάθεση πραγματικά να υπερβούν, όχι τις αδυναμίες της κεντρικής διοίκησης, εν προκειμένω, αλλά τις αδυναμίες των τοπικών αντιθέσεων. Γιατί εκεί είναι επίσης ένα πάρα πολύ μεγάλο θέμα, το οποίο πρέπει να ξεπεράσουν.

Αλλά πρέπει να σας πω ότι στην επιτροπή πολεοδομίας του Σ.Ε.ΠΟ.Χ., επί ένα χρόνο αρκε-τοί άνθρωποι της επιτροπής και εμείς ως εκπρόσωποί της κουβεντιάσαμε πολύ. Πρέπει να σας πω ότι υπάρχουν τα πρακτικά των συνελεύσεων του Εθνικού Συμβουλίου Χωροταξίας (μπορεί κανείς να ανατρέξει) και έχω ειδικά ένα τόσο ντοσιέ με απόψεις φορέων που διατυπώνονταν, κατά τη διάρκεια της λειτουργίας του Εθνικού Συμβουλίου Χωροταξίας τις οποίες και σημείωνα. Όλο αυτό το υλικό δεν πρέπει να ξαναδιαβαστεί; Να δούμε πριν από ενάμισι, δύο χρόνια τι έλεγαν όλοι αυτοί; Τι θέσεις είχαν διατυπώσει; Δήμαρχοι, νομάρχες, φυσικά πρόσωπα, φορείς; Υπάρχει ένα πάρα πολύ μεγάλο υλικό. Αν δεν έχει τη δυνατότητα το Υπουργείο να το κάνει, θα μπορούσε να ανατεθεί ή μέσω Επιμελητηρίου ή και σε κάποιο Ίδρυμα και να του πει: «Ελάτε εδώ, κάντε μας μια ταξινόμηση όλων αυτών των θέσεων».

Και εν πάση περιπτώσει, σήμερα ξέρουμε να πούμε ότι «ψάχνονται» θεσμικά ο ορεινός χώρος και ο παράκτιος. Ένα από τα δικά μας αιτήματα, όταν κουβεντιάζαμε πριν, ήταν αυτό. Αλλά είναι δυνατόν να κουβεντιάζουμε περί τουρισμού και να μην τα έχουμε (τα σχέδια); Εν πάση περιπτώσει, πριν από το 2004, είχαν περάσει από το Εθνικό Συμβούλιο, αλλά δεν είχαν πραγματοποιηθεί, τα σχέδια για τον τουρισμό και τον παράκτιο χώρο. Δεν άρεσαν; Να αναθεω-ρηθούν. Μα ακόμη δεν αρέσουν; Έδωσε ο προηγούμενος Υπουργός πέρυσι ένα σχέδιο για τις παράκτιες περιοχές. Να συζητηθεί αυτό το πράγμα. Η γνώμη η δική μας είναι ότι αυτή τη στιγμή πριν αναθεωρηθεί η ΚΥΑ για τον τουρισμό, θα πρέπει να εξετασθεί οπωσδήποτε σε συνάρτηση με τα δυο άλλα σχέδια, το ένα για τον παράκτιο νησιωτικό χώρο και το άλλο για τον ορεινό.

OIK

ON

OM

IKH

ΣΥΓΚ

ΥΡΙΑ

ΚΑ

Ι Χ

ΩΡΟ

ΤΑΞΙΑ

ΤΟ

Υ Τ

ΟΥΡΙΣ

ΜΟ

Υ

104

Γ. ΠΙΤΤΑΣ

Η κριτική τοποθέτηση του ΞΕΕ για το Ειδικό Χωροταξικό Πλαίσιο για τον Τουρισμό

Το ΞΕΕ, εκπροσωπώντας 9.500 ξενοδοχεία, αποτελεί σταθερά εδώ και χρόνια τον μεγαλύ-τερο επενδυτή της ελληνικής οικονομίας, συνεισφέροντας καθοριστικά στην περιφερειακή

ανάπτυξη και την περιφερειακή απασχόληση. Παρ’ όλες τις προσπάθειες που καταβάλλονται από τα μέλη του για εκσυγχρονισμό των

ξενοδοχείων αλλά και την αναβάθμιση των παρεχόμενων υπηρεσιών, χρόνο με το χρόνο πα-ρακολουθούμε τη διολίσθηση της θέσης του ελληνικού τουρισμού, στην Παγκόσμια Τουριστική Αγορά, τη μείωση των εσόδων του και συνακόλουθα την αρνητική αποδοτικότητα των ιδίων κεφαλαίων της πλειοψηφίας των ελληνικών ξενοδοχείων.

Οι λόγοι λίγο πολύ είναι σε όλους γνωστοί, και έχουν να κάνουν με την κατάσταση των έργων υποδομής, με τα μέσα μεταφοράς, με τον τρόπο προβολής της Ελλάδας ως τουριστικού προορισμού, την έλλειψη ενός ευρύτερου Στρατηγικού Σχεδιασμού για τον ελληνικό τουρισμό, με τη γενικότερη πολιτική κατάσταση και τα δραματικά απόνερά της, θέματα που ευρίσκονται έξω από το χώρο της Ελληνικής Ξενοδοχείας καθεαυτόν.

Παρ’ όλη τη σχετική στασιμότητα των οικονομικών μας επιδόσεων και τη δραματική σχέση των ρυθμών ανάπτυξης της χώρας μας με αυτούς της Τουρκίας, που φέτος θα ξεπεράσει τους 30.000.000 τουρίστες, η Ελλάδα εξακολουθεί να κατέχει τη 10η θέση στον κόσμο όσον αφορά τα έσοδα από τον τουρισμό, τη 17 θέση όσον αφορά τις διανυκτερεύσεις, κάποιοι προορισμοί της, σύμφωνα με τα αποτελέσματα από έγκυρες έρευνες διεθνών οργανισμών, είναι οι πρώτοι στον κόσμο. (Σαντορίνη, Μύκονος, Κυκλάδες). Μάλιστα η δε συνεισφορά του τουρισμού στην εθνική οικονομία πλησιάζει το 18% του ΑΕΠ και το σύνολο των εσόδων του να είναι αντίστοιχο της αξίας των ελληνικών εξαγωγών.

Το ΞΕΕ με ιδιαίτερο ενδιαφέρον θέλησε να συμμετάσχει στο Εθνικό Συμβούλιο Χωροταξίας, ώστε μαζί με όλους τους εμπλεκόμενους φορείς να συμβάλει και αυτό με τις γνώσεις του και την εμπειρία του στην επίλυση χρόνιων και κομβικών προβλημάτων.

Το ΞΕΕ ως θεσμικός σύμβουλος του κράτους σε θέματα ξενοδοχίας και τουρισμού, κατά τη

105Η

ΚΡΙΤ

ΙΚΗ

ΤΟ

ΠΟ

ΘΕΤΗ

ΣΗ

ΤΟ

Υ Ξ

ΕΕ Γ

ΙΑ Τ

Ο Ε

ΙΔΙΚ

Ο

ΧΩ

ΡΟ

ΤΑΞΙΚ

Ο Π

ΛΑ

ΙΣΙΟ

ΓΙΑ

ΤΟ

Ν Τ

ΟΥΡΙΣ

ΜΟ

διάρκεια της δημόσιας διαβούλευσης με το ΥΠΕΧΩΔΕ τόσο στο πλαίσιο του Γενικού Χωροτα-ξικού όσο και του Ειδικού Χωροταξικού για τον Τουρισμό πορεύτηκε με γνώμονα την αειφόρο ανάπτυξη. Μια ανάπτυξη, όπου η διαχείριση της τουριστικής ανάπτυξης να γίνει με τέτοιον τρό-πο ώστε να μην υπερβαίνει τα όρια των διαθέσιμων πόρων, καθώς και τις δυνατότητες αναπα-ραγωγής τους, εξασφαλίζοντας παράλληλα την οικονομική επιτυχία του κλάδου. Με απλά λόγια να επιχειρηθεί εκείνη η τουριστική ανάπτυξη που να πάψει να καταστρέφει το σημαντικότερο κεφάλαιό της, το φυσικό και πολιτιστικό με την ευρεία έννοια περιβάλλον της χώρας μας.

Πάγια θέση εδώ και χρόνια τώρα του ΞΕΕ είναι να επιζητεί από την Πολιτεία να οριοθετη-θούν οι ποσοτικοί και οι ποιοτικοί στόχοι για την περαιτέρω ανάπτυξη του τουρισμού, οι τρόποι που αυτοί θα επιτευχθούν και, κυρίως, το πώς θα διασφαλισθεί η επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου. Απαραίτητη, βεβαίως, προϋπόθεση για έναν τέτοιο αναπτυξιακό προγραμματισμό είναι η προστασία του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος, που αποτελούν την πρώτη ύλη για την επιβίωση του τουρισμού, και η εξασφάλιση πόρων και υποδομών (αεροδρόμια, οδικά δίκτυα, υδάτινοι πόροι, διαχείριση λυμάτων κλπ). Για αυτόν το λόγο περιμέναμε από το Εθνικό Χωροταξικό και το Ειδικό Χωροταξικό για τον Τουρισμό να διαμορφώσουμε μια ακριβή εικόνα για τον προγραμματισμό του μέλλοντος και τελικά μας δόθηκε για διαβούλευση ένα κείμενο γενικών κατευθύνσεων.

Αναμέναμε να δοθούν λύσεις σε προβλήματα, όπως το ποιο είναι το πρότυπο χωρικής ανάπτυξης που επιλέγεται για τους σημαντικούς κλάδους της οικονομίας όπως ο τουρισμός, η βιομηχανία, η γεωργία, η αστική ανάπτυξη.

Αναμέναμε να εξασφαλισθεί η χωροταξική πρόνοια για τις ανάγκες εξυπηρέτησης του μεγά-λου πλήθους των τουριστών σε δημόσιες υποδομές και εγκαταστάσεις, οι εναέριες οδοί και η αεροπορική υποδομή.

Να τεθούν τα θέματα των θαλασσίων μεταφορών και των λιμενικών εξυπηρετήσεων, των αυξημένων αναγκών της νησιωτικής χώρας σε υδάτινους πόρους, ενέργεια, υπηρεσίες, υγεία, πληροφόρηση.

Τη θέσπιση κατευθύνσεων για την αντιμετώπιση της αυθαίρετης δόμησης, για τη νόμιμη εκτός σχεδίου δόμηση, για την προστασία των περιοχών ΝΑTURΑ.

Περιμέναμε το Γενικό Χωροταξικό και το Ειδικό Χωροταξικό για τον Τουρισμό, για να έχου-με μια ακριβή εικόνα για τον προγραμματισμό του μέλλοντος, και τελικά μας δόθηκε για διαβού-λευση ένα κείμενο γενικών κατευθύνσεων.

Το μόνο συγκεκριμένο αυτού του σχεδίου ήταν η σαφής πρόθεση να θεσμοθετηθούν του-ριστικά συγκροτήματα, που θα περιέχουν και τουριστικές κατοικίες. Με βάση, λοιπόν, αυτό το σχέδιο που γνωρίζετε όλοι, επιχειρείται η εισαγωγή μιας νέας λειτουργικής μορφής τουριστικής εγκατάστασης, που φέρει τον τίτλο «σύνθετη και ολοκληρωμένη ανάπτυξη τουριστικής υποδομής σταθερού παραθερισμού».

Πρόκειται στην ουσία για εισαγωγή της παραθεριστικής κατοικίας και μάλιστα εκτός σχεδίου,

OIK

ON

OM

IKH

ΣΥΓΚ

ΥΡΙΑ

ΚΑ

Ι Χ

ΩΡΟ

ΤΑΞΙΑ

ΤΟ

Υ Τ

ΟΥΡΙΣ

ΜΟ

Υ

106

με σαφή πρόθεση να την εντάξει ως τουριστική εγκατάσταση, για να έχει τους αυξημένους συ-ντελεστές δόμησης ξενοδοχείων εκτός σχεδίου πόλεως.

Έχοντας το αίσθημα ευθύνης το ΞΕΕ διερεύνησε το θέμα της συνταγματικότητας του Ειδικού Χωροταξικού αναθέτοντάς το σε εξειδικευμένους επιστήμονες και στην έκθεση διαπιστώθηκε ότι το Σχέδιο του Ειδικού Χωροταξικού του Τουρισμού δεν είχε στηριχθεί σε μια Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικής Εκτίμησης όπως επιβάλλεται από την ΕΕ σε φάση προγενέστερη κάθε μεγάλου έργου, σχεδίου ή προγράμματος.

Όταν αργότερα τον Ιούνιο του 2009 το Ειδικό Χωροταξικό του Τουρισμού δημοσιεύτηκε παρά τις αντιρρήσεις σημαντικών φορέων όπως το ΞΕΕ, το ΤΕΕ, ο ΣΕΒ, η ΓΣΕΒΒΕ, η ΓΣΕΕ, με ομόφωνη απόφαση του ΔΣ του ΞΕΕ κατατέθηκε αίτηση ακύρωσης στο Συμβούλιο Επικρατείας, με το σκεπτικό ότι «οι προσβαλλόμενες διατάξεις υπό το πρόσχημα του νέου είδους τουριστικού καταλύματος εισάγουν τη δυνατότητα δημιουργίας περιοχών παραθεριστικής κατοικίας με ευνο-ϊκότερους όρους και προϋποθέσεις από εκείνους που ισχύουν γενικά ή ειδικά σε εντός ή εκτός σχεδίου περιοχές».

Το ΞΕΕ σήμερα διατυπώνει τις εξής απόψεις για το σχετικό θέμα. Συμφωνεί στην προώθηση του μικτού μοντέλου παραθεριστικής κατοικίας και ξενοδοχείου

αποκλειστικά και μόνο σε συνδυασμό με εγκαταστάσεις ειδικής τουριστικής υποδομής και κυ-ρίως εγκαταστάσεις γκολφ, μονάδες θεραπευτικού τουρισμού, κέντρα θαλασσοθεραπείας, συ-νεδριακά κέντρα, πολιτιστικά κέντρα, προκειμένου να ενισχυθεί η βιωσιμότητα των εν λόγω επενδύσεων που εμπλουτίζουν το προϊόν του τουριστικού προορισμού. Το ποσοστό των κατοι-κιών όμως δεν θα πρέπει σε καμιά περίπτωση να υπερβαίνει το 20% της συνολικής επιφάνειας των εγκαταστάσεων διαμονής με όριο αρτιότητας σημαντικό αριθμό στρεμμάτων. Ενδεχομένως, τα 150 στρέμματα, που ορίζει το σχέδιο, να είναι λίγα για τέτοιες επενδύσεις. Για όλες τις άλλες περιπτώσεις ανάπτυξης παραθεριστικής κατοικίας, οι ενδιαφερόμενοι επενδυτές θα έχουν τη δυνατότητα να επιλέξουν, σύμφωνα με το ισχύον δίκαιο, ουκ ολίγες μορφές ή διαδικασίες, όπως η ιδιωτική πολεοδόμηση (ΠΕΡΠΟ), ΠΟΤΑ, ΣΧΟΟΑΠ, αφού βεβαίως οι απαιτούμενες διαδικασίες απλοποιηθούν και επισπευσθούν.

Πρέπει επίσης να αποκλειστούν οι πωλήσεις «διαμερισμάτων» σε «πολυκατοικίες» εντός των τουριστικών συγκροτημάτων, κάτι σαν το παράδειγμα της Ισπανίας, γιατί θα οδηγηθούμε σε πλήρη υποβάθμιση του προσφερόμενου τουριστικού προϊόντος και της τουριστικής ταυτότητας της χώρας μας.

Όσον αφορά στα υπόλοιπα θέματα που διαπραγματεύεται το χωροταξικό έχουμε να παρα-τηρήσουμε τα εξής: Το ΞΕΕ ζητεί να δοθεί η δυνατότητα απόσυρσης του απαξιωμένου ξενοδο-χειακού δυναμικού της χώρας, δηλαδή να δοθεί η δυνατότητα αλλαγής χρήσης. Αυτό αποτελεί πρώτιστο βήμα για την εξυγίανση της ξενοδοχειακής προσφοράς και της συνολικής αναβάθμι-σης της τουριστικής εικόνας μιας περιοχής, κάτι που στο χωροταξικό σχέδιο γίνεται μια απλή αναφορά.

107Η

ΚΡΙΤ

ΙΚΗ

ΤΟ

ΠΟ

ΘΕΤΗ

ΣΗ

ΤΟ

Υ Ξ

ΕΕ Γ

ΙΑ Τ

Ο Ε

ΙΔΙΚ

Ο

ΧΩ

ΡΟ

ΤΑΞΙΚ

Ο Π

ΛΑ

ΙΣΙΟ

ΓΙΑ

ΤΟ

Ν Τ

ΟΥΡΙΣ

ΜΟ

Τα όρια αρτιότητας των γηπέδων, η πυκνότητα των κλινών και τα ανώτατα όρια δυναμικότη-τας πρέπει να επανεξεταστούν με βάση το κριτήριο των διαθέσιμων πόρων και των υποδομών, καθώς και της οικονομικής βιωσιμότητας των ξενοδοχειακών μονάδων.

Τέλος, η «επίλυση συγκρούσεων της τουριστικής χρήσης με άλλες χρήσεις» παρουσιάζει ασάφειες και αοριστολογίες, ενώ πρέπει να προστατευθεί η νόμιμη τουριστική χρήση από άλλες οχλούσες χρήσεις (από βιομηχανίες μέχρι μάντρες υλικών και μονάδες παραγωγής σκυροδέμα-τος) με τρόπο οριστικό και απόλυτο.

Θα επιθυμούσα να τελειώσω την ομιλία μου με κάποιες προσωπικές σκέψεις, θέτοντας κά-ποια δεδομένα που θα μπορούσαν να βοηθήσουν σε έναν ευρύτερο προβληματισμό σχετικά με την παραθεριστική κατοικία. 1. Η τάση δέκα εκατομμυρίων Ευρωπαίων να αποκτήσουν σπίτι στις περιοχές της ηλιόλουστης

Μεσογείου.2. Η ανάγκη πολλών κατοίκων της Ευρώπης να αποκτήσουν εξοχική κατοικία στη χώρα μας

για να περάσουν τα τελευταία χρόνια της ζωής τους στην Ελλάδα, που έχουν είδη αγαπήσει γιατί έχουν περάσει όμορφα χάρη στη σχέση τους με τους κατοίκους της, το τοπίο και τον πολιτισμό της.

3. Το μοντέλο Τουρκίας στο κομμάτι της παραθεριστικής κατοικίας είναι πραγματικά ένα μοντέλο προς αποφυγήν. Παραθεριστικοί οικισμοί που εξαπλώνονται σαν καρκινώματα πάνω στο τοπίο και να καταλαμβάνουν ολόκληρες πλαγιές παραθαλάσσιων λόφων δεν θα μπορούσαν να αποτελέσουν το πρότυπο οικιστικής ανάπτυξης στον τόσο ευαίσθητο χώρο των ελληνικών νησιών.

4. Η οικονομική ανάπτυξη της χώρας μας έχοντας, λόγω έλλειψης ανταγωνιστικότητας, χάσει πολλές δραστηριότητες που μέχρι σήμερα συνεισέφεραν στο εθνικό προϊόν, θα πρέπει να ανακαλύψει νέες δραστηριότητες που θα προσφέρουν πλούτο και απασχόληση σε εθνικό αλλά κυρίως σε περιφερειακό επίπεδο. Όλες αυτές οι διατυπώσεις μάς οδηγούν στο να αντιμετωπίσουμε το θέμα της παραθεριστικής

κατοικίας είτε σε σχέση με τον τουρισμό είτε μεμονωμένα με μια ιδιαίτερη ευαισθησία, σχετικά με το φυσικό περιβάλλον και τις φέρουσες ικανότητες των περιοχών, με μια υπευθυνότητα, υλοποιώντας όλες εκείνες τις μελέτες που θα τεκμηριώσουν τη ζήτηση αλλά και την προσφορά της, αλλά και με έναν αποτελεσματικό τρόπο ώστε να συμβάλουν στην οικονομική ανάπτυξη της χώρας, όχι μόνον σαν έσοδα από τον κατασκευαστικό τομέα αλλά κυρίως σαν μια πηγή διαρκών εσόδων από την παραμονή των παραθεριστών στη χώρα μας για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα.

OIK

ON

OM

IKH

ΣΥΓΚ

ΥΡΙΑ

ΚΑ

Ι Χ

ΩΡΟ

ΤΑΞΙΑ

ΤΟ

Υ Τ

ΟΥΡΙΣ

ΜΟ

Υ

108

Κ. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ

Η ανάπτυξη των τουριστικών επενδύσεων και ο Σύνδεσμος Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων για τον τουρισμό

Ευχαριστώ για την πρόσκλησή σας και την ευκαιρία που μας δίνετε να παραθέσουμε κάποιες σκέψεις γύρω από το θέμα της ανάπτυξης τουριστικών επενδύσεων σε σχέση με τη θεσμο-

θέτηση του ΕΧΠ για τον Τουρισμό.Είναι σημαντικό, νομίζω, να αναφερθούμε κατ’ αρχάς σε μερικά στοιχεία που βοηθούν στην

κατανόηση της σημερινής τουριστικής εικόνας της χώρας: Ο ελληνικός τουρισμός συνεισφέρει περίπου το 16-18% του ΑΕΠ. Στον ελληνικό τουρισμό απασχολούνται άμεσα ή έμμεσα 800.000 εργαζόμενοι, που είναι

εγκατεστημένοι κυρίως στην περιφέρεια, δηλαδή το 20% των εργαζομένων της χώρας. Τα έσοδα από τον τουρισμό είναι ισοδύναμα με την αξία του συνόλου των εξαγωγών της

χώρας, και αντιστοιχούν στο 30% του εξωτερικού χρέους. Σύμφωνα με στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Τουρισμού, η χώρα μας κατατάσσεται

12η στον κόσμο ως προς τις τουριστικές εισπράξεις και 16η ως προς τις αφίξεις, γεγονός εντυπωσιακό αν κάνουμε αναγωγή στο μικρό μέγεθος της χώρας.

Αναλύοντας τις υφιστάμενες ξενοδοχειακές υποδομές της χώρας θα διαπιστώσουμε μια ισχνή παρουσία των ξενοδοχειακών κλινών 5 αστέρων, που αντιπροσωπεύουν μόνο το 12% του υφιστάμενου δυναμικού. Το ποσοστό γίνεται πολύ μικρότερο αν συνυπολογιστούν τα οικογενειακά τουριστικά καταλύματα. Ο στρατηγικός προσανατολισμός της χώρας μας στον τομέα των νέων επενδύσεων στον

τουρισμό πρέπει να είναι ένας: «Στροφή στις ποιοτικές αναβαθμισμένες επενδύσεις υπη-ρεσιών σε όλα τα επίπεδα».

Αυτό επιτυγχάνεται αφενός με επανακαθορισμό του marketing των υφιστάμενων μονά-δων χωρίς αποκλεισμούς μεγέθους και κατηγορίας, με αντίστοιχη αναμόρφωση και εκσυγχρο-νισμό των εγκαταστάσεών τους, και αφετέρου με νέες ποιοτικές σύγχρονες επενδύσεις, που θα πρέπει να προηγούνται του σύγχρονου μεσογειακού ανταγωνισμού.

Μη μας φοβίζει το μέγεθος των επενδύσεων. Όλες οι επενδύσεις χρειάζονται, και οι μικρές

109Η

ΑΝ

ΑΠ

ΤΥΞΗ

ΤΩ

Ν Τ

ΟΥΡΙΣ

ΤΙΚ

ΩΝ

ΕΠ

ΕΝ

ΔΥΣΕΩ

Ν Κ

ΑΙ

Ο Σ

ΥΝ

ΔΕΣΜ

ΟΣ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΚ

ΩΝ

ΤΟ

ΥΡΙΣ

ΤΙΚ

ΩΝ

ΕΠ

ΙΧΕΙΡ

ΗΣΕΩ

Ν Γ

ΙΑ Τ

ΟΝ

ΤΟ

ΥΡΙΣ

ΜΟ

μονάδες μέσα σε παραδοσιακούς οικισμούς με ποιοτικά χαρακτηριστικά, που θα πουληθούν ακριβά (γιατί φθηνές έχουμε πάρα πολλές), και οι μεγάλες σε χωροθετημένες περιοχές εκτός σχεδίου με όρους δόμησης που ανταποκρίνονται στην ελληνική κλίμακα και μορφολο-γία, που μπορούν να καλύψουν τις ανάγκες των Ευρωπαίων και των Ανατολικών πελατών που επιζητούν ολοκληρωμένες υπηρεσίες διακοπών, με συνεδριακές υποδομές, spa, water parks, υποδομές για παιδιά, πολλαπλές επιλογές εστίασης και δραστηριοτήτων.

Οι τουριστικές επενδύσεις αποτελούν μετά βεβαιότητας το μοχλό ανάπτυξης της ελληνικής περιφέρειας. Οι προγραμματιζόμενες νέες επενδύσεις, σε συνδυασμό με τη δέσμευση ότι το 80% των πόρων του 4ου ΚΠΣ κατευθύνεται στην περιφέρεια, αποτελούν μια θετική προοπτική για την περιφερειακή ανάπτυξη της χώρας μας. Συνοπτικά προκύπτουν κάποια συμπεράσματα:

μεγάλη συμβολή του τουρισμού στο εισόδημα και στην απασχόληση, μεγάλη συμβολή στην περιφερειακή ανάπτυξη, διάχυση της τουριστικής δραστηριότητας στα κοινωνικά στρώματα, αναγκαιότητα και δυνατότητα ποιοτικής αναβάθμισης της προσφοράς.

Τουριστικές επενδύσεις και Ειδικό Χωροταξικό Πλαίσιο για τον Τουρισμό.Δεν μπορούμε να μιλάμε για χωροταξικό σχεδιασμό όσο υφίσταται η εκτός σχεδίου δόμη-

ση, όπως ισχύει σήμερα στη χώρα.Το αποτέλεσμα είναι ένα οικονομικό, χωροταξικό και περιβαλλοντικό χάος, με αρνητικές

επιπτώσεις στην αποδοτικότητα και ανταγωνιστικότητα των επενδύσεων (ασύμβατες χρήσεις, έλλειψη οικονομιών κλίματος), στην ανάπτυξη και απόσβεση των υποδομών, στην κοινωνική συνοχή, στην αισθητική του χώρου.

Ο τουρισμός έχει ως πρώτη ύλη το φυσικό περιβάλλον και την αρχιτεκτονική και πολιτιστική κληρονομιά του τόπου. Η υγιής τουριστική επιχειρηματικότητα πιστεύει και διαφυλάσσει την αειφόρο ανάπτυξη. Οι ηγέτες του κλάδου συναγωνίζονται στην ορθή περιβαλλοντική ανάπτυξη και λειτουργία των επενδύσεών τους και στην καταξίωση των μονάδων τους με αναγνωρισμένες διακρίσεις περιβαλλοντικής διαχείρισης. Επενδύσεις χωρίς επιπτώσεις στο περιβάλλον δεν νοούνται. Όμως αυτές καθαυτές οι επενδύσεις, ειδικά οι τουριστικές, αντιμετωπίζουν το περι-βάλλον ως πολύτιμο σύμμαχο και επιδιώκουν την ανάδειξη, τον εμπλουτισμό και την αειφόρο διαχείρισή του. Πιστεύουμε ότι πρέπει να αναθεωρηθούν ακραίες απόψεις ασυμβατότητας της δασικής νομοθεσίας ειδικά όσον αφορά στη διαχείριση των δασικών εκτάσεων (όχι του δά-σους) και διατάξεις για τη σχέση των τουριστικών εγκαταστάσεων με τον αιγιαλό. Τα παραδείγ-ματα που ακολουθούν προέρχονται από την Τουρκία και παρατηρούμε την ένταξη μιας ξενοδο-χειακής εγκατάστασης σε μια δασική έκταση.

Τα κτίσματα ανεγέρθηκαν μέσα στα «ξέφωτα» και όπου παρέστη η ανάγκη να κοπεί ένα δέ-ντρο, τότε ο ιδιοκτήτης υποχρεούται να φυτέψει 10 δέντρα, είτε στον ίδιο χώρο είτε σε αναδα-σωτέα περιοχή που θα του υποδείξει η δασική υπηρεσία. Όλα τα δέντρα είναι αριθμημένα και ελέγχονται κατ’ έτος από την υπηρεσία.

OIK

ON

OM

IKH

ΣΥΓΚ

ΥΡΙΑ

ΚΑ

Ι Χ

ΩΡΟ

ΤΑΞΙΑ

ΤΟ

Υ Τ

ΟΥΡΙΣ

ΜΟ

Υ

110

Η νομοθεσία πρέπει να συμφιλιώνει τον πολίτη-ιδιοκτήτη με τους φυσικούς πόρους, ώστε ο πολίτης να τους προστατεύει και να μην τους αντιστρατεύεται.

Το θέμα του αιγιαλού είναι επίσης ένα ιδιαίτερα σύνθετο και ευαίσθητο θέμα, που με την προσέγγιση ενός ισοπεδωτικού μαθηματικού τύπου γενικής εφαρμογής που εισάγεται με το Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης θα δημιουργήσει πολλά προβλήματα και θα οδηγήσει στην απαξίωση του ελληνικού τουριστικού προϊόντος. Η υπολο-γιζόμενη με βάση τον μαθηματικό τύπο απόσταση, που φθάνει μέχρι και 100 μ. από τη γραμμή αιγιαλού (δηλαδή μέχρι 120-150 μ. από την ακτογραμμή), οδηγεί στην απώλεια κάθε έννοιας ανταγωνιστικότητας σε σχέση με τον διεθνή ανταγωνισμό και στερεί τον τουρισμό της πατρίδας μας από το σημαντικότερο φυσικό του πλεονέκτημα, ειδικά στις νησιωτικές περιοχές όπου απο-δομείται όλη η παράκτια ζώνη και απομένουν οι εκτάσεις έναντι των περιμετρικών επαρχιακών δρόμων. Παράλληλα, δεν προσφέρει τίποτα στο περιβάλλον, δεδομένου ότι η επιπλέον δημι-ουργούμενη απαγορευμένη ζώνη εξακολουθεί να βρίσκεται εντός της ιδιοκτησίας του καταλύμα-τος χωρίς κοινόχρηστο χαρακτήρα. Θεωρούμε ότι ο μαθηματικός τύπος πρέπει να αποσυρθεί και το θέμα του αιγιαλού, ως θέμα ύψιστης σημασίας, να αντιμετωπιστεί με ιδιαίτερες προσε-κτικές και λεπτομερείς ρυθμίσεις από άλλο νομοσχέδιο για τον παράκτιο χώρο, με διάλογο όλων των φορέων. Σε μια βραχώδη και απροσπέλαστη ακτή χωρίς κοινόχρηστο χαρακτήρα, το κοινωνικό όφελος και οι επενδύσεις δεν είναι ασύμβατες έννοιες.

Ο ΣΕΤΕ υποστηρίζει με επιμονή εδώ και πολλά χρόνια την ανάγκη για ποιοτικό προσανα-τολισμό του ελληνικού τουριστικού προϊόντος. Μορφές της ποιοτικής αυτής αναβάθμισης μπο-ρούν να αποτελέσουν οι ανωδομές, όπως οι τουριστικές κατοικίες, τα γήπεδα γκολφ (γνωστή η τεράστια αριθμητική υστέρηση της χώρας), οι μαρίνες, τα κέντρα wellness-spa κλπ.

Η κατασκευή και προσφορά προς πώληση τουριστικών κατοικιών αποτελεί ένα θέμα που πρέπει να αντιμετωπιστεί στο πλαίσιο μιας γενικότερης τουριστικής ανάπτυξης, ώστε να υποβο-ηθήσει και την άμβλυνση της συνεχιζόμενης εποχικότητας του ελληνικού τουρισμού.

Το ζήτημα αυτό έχει εξεταστεί πολλές φορές σε διάφορες ημερίδες στην Ελλάδα και έχουν αρχίσει να βγαίνουν κάποια συμπεράσματα, σε μερικά από τα οποία θα ήθελα να αναφερθώ στη συνέχεια: Η επί δεκαετίες ανυπαρξία χωροταξικού σχεδιασμού και χρήσεων γης καθώς και κατάλλη-

λου ξεκάθαρου νομοθετικού-πολεοδομικού πλαισίου αποτελούσε τροχοπέδη στην υλοποίη-ση σοβαρών επενδύσεων στον τομέα αυτό.

Η ζήτηση τουριστικής κατοικίας αποτελεί μια κοινωνική και οικονομική ανάγκη για τον Ευ-ρωπαίο πολίτη, όπως ανάγκη αποτελεί η παραθεριστική κατοικία για την ελληνική οικογέ-νεια, με αποτέλεσμα να υλοποιείται σήμερα άναρχα, διασκορπισμένα στο χώρο, χωρίς προ-διαγραφές και πολλές φορές παράνομα με κατατμήσεις και υπερβάσεις, που συνεπάγονται μελλοντικά προβλήματα στους αγοραστές. Στις περιπτώσεις αυτές ενέχεται και ο κίνδυνος δυσφήμισης του προϊόντος, πριν καλά καλά αναπτυχθεί στη χώρα μας.

111Η

ΑΝ

ΑΠ

ΤΥΞΗ

ΤΩ

Ν Τ

ΟΥΡΙΣ

ΤΙΚ

ΩΝ

ΕΠ

ΕΝ

ΔΥΣΕΩ

Ν Κ

ΑΙ

Ο Σ

ΥΝ

ΔΕΣΜ

ΟΣ

ΕΛ

ΛΗ

ΝΙΚ

ΩΝ

ΤΟ

ΥΡΙΣ

ΤΙΚ

ΩΝ

ΕΠ

ΙΧΕΙΡ

ΗΣΕΩ

Ν Γ

ΙΑ Τ

ΟΝ

ΤΟ

ΥΡΙΣ

ΜΟ

Με δεδομένη την ελληνική πρωτοτυπία ότι όποιος έχει 4 στρέμματα εκτός σχεδίου μπορεί να κτίσει οτιδήποτε οπουδήποτε, βλέπει κανείς μια ετερόμορφη ανάμειξη χρήσεων της γης σε ένα περιβαλλοντικό κομφούζιο. Η νομοθεσία περί τουριστικής κατοικίας πρέπει να αποφύγει τη δημιουργία παραθεριστι-

κών γκέτο και να αναπτύσσεται στο πλαίσιο της αναλογικής ύπαρξης και λειτουργίας των ξε-νοδοχειακών και τουριστικών εν γένει υπηρεσιών. Σε διαφορετική περίπτωση θα πρέπει να γίνεται στο πλαίσιο πολεοδόμησης ολοκληρωμένων παραθεριστικών οικισμών, είτε να ανα-πτύσσεται εντός των εγκεκριμένων ορίων των οικισμών αλλά με μέτρο που να διαφυλάσσει τον κοινωνικό ιστό και την αρχιτεκτονική τους φυσιογνωμία.

Υπάρχουν αρνητικά παραδείγματα σε άλλες χώρες όπου αναπτύχθηκε τουριστική κατοικία σε συνδυασμό μόνο με γήπεδα γκολφ, που λειτούργησαν ως πρόσχημα για να δραστηριοποιηθεί αποκλειστικά το real estate και μετά τα γήπεδα είτε εγκαταλείφθηκαν είτε υπολειτουργούν.

Σ’ αυτές τις χώρες δημιουργήθηκε η στεγαστική «φούσκα» που έσκασε, αφήνοντας τεράστιες οικονομικές στρεβλώσεις.

Υπάρχουν επίσης αρνητικά παραδείγματα όπου το μέγεθος των τουριστικών projects επε-βλήθη του μικρού μεγέθους και της φυσιογνωμίας των οικισμών που κτίστηκαν σε βάθος χρό-νου απέριττα και διαχρονικά. Εμείς πρέπει να αποφύγουμε την αρνητική εμπειρία και τα λάθη άλλων χωρών.

Η ανάπτυξη πρέπει να σεβαστεί τις ιδιαιτερότητες και την κλίμακα του κάθε γεωγραφικού χώρου –και ιδιαίτερα του νησιωτικού– και τα χαρακτηριστικά του κάθε οικισμού στο πλαίσιο του οποίου πιθανόν να αναπτύσσεται.

Πρέπει να ξεκαθαριστούν οι στόχοι της στρατηγικής ανάπτυξης της τουριστικής κατοικίας ποιοτικά και ποσοτικά, στη βάση ενός ξεκάθαρου μεσοπρόθεσμου και μακρόπνοου σχεδιασμού που θα στηρίζεται: Σε ήπια και όχι επιθετική πολιτική άμεσα, αλλά με προοπτική αύξουσας ανάπτυξης. Θα μπο-

ρέσουν έτσι να αντληθούν αρχικά τα κατάλληλα συμπεράσματα που θα αξιοποιηθούν στις επόμενες φάσεις ανάπτυξης.

Στη θεώρηση της «παραθεριστικής» κατοικίας ως ενός τουριστικού προϊόντος με υποβοη-θητικό ρόλο στην επέκταση της τουριστικής περιόδου και όχι ως ενός απλού αυτοτελούς εργαλείου του real estate.

Στη δημιουργία τουριστικής κατοικίας ανταγωνιστικής, με υψηλές προδιαγραφές και προστι-θέμενη αξία, που δεν προσανατολίζεται απλώς στην προσέλκυση των χαμηλοσυνταξιούχων της Ευρώπης αλλά κυρίως των εύπορων στρωμάτων. Γι’ αυτό και ο ΣΕΤΕ προτείνει να καθο-ριστούν από τον ΕΟΤ τεχνικές προδιαγραφές για το ελάχιστο μέγεθος και την ποιότητα των κατοικιών.

Στην προστασία του περιβάλλοντος και της ταυτότητας της κάθε συγκεκριμένης περιοχής στην οποία αναπτύσσεται παραθεριστική κατοικία.

OIK

ON

OM

IKH

ΣΥΓΚ

ΥΡΙΑ

ΚΑ

Ι Χ

ΩΡΟ

ΤΑΞΙΑ

ΤΟ

Υ Τ

ΟΥΡΙΣ

ΜΟ

Υ

112

Τα ανωτέρω όμως δεν πρέπει να αποτελέσουν άλλοθι για αναβλητικότητα στον αναγκαίο υποκείμενο χωροταξικό σχεδιασμό, που πρέπει να είναι συγκεκριμένος και επιστημονικά τεκ-μηριωμένος. Πρέπει να ακολουθήσει άμεσα η διαδικασία για την ανάθεση του υποκείμενου σχεδιασμού έστω και με το υφιστάμενο πλαίσιο και ως τότε υπάρχει χρόνος για αναθεώρηση του γενικού πλαισίου. Διότι ο ελλαδικός χώρος πάσχει από την καλπάζουσα ασθένεια της τερα-τόμορφης εκτός σχεδίου δόμησης.

Είναι, πιστεύω, κοινή η διαπίστωση ότι ο γεωγραφικός χώρος της Ελλάδας περιέχει υπε-ραξίες που πρέπει να διαχειριστούμε με σύνεση, χωρίς επιπολαιότητα και προχειρότητα, δια-σφαλίζοντας όλες τις προϋποθέσεις ώστε η ανάπτυξη της τουριστικής δραστηριότητας να γίνει με υψηλά ποιοτικά χαρακτηριστικά, στόχευση ποιοτικής πελατείας και με προσανατολισμό τη διαφύλαξη και ανάδειξη των αξιών της κάθε περιοχής.

Θα μπορέσουμε με τον τρόπο αυτό, με σωστή δόμηση που ανταποκρίνεται στις σύγχρονες απαιτήσεις και παραμέτρους αειφορίας, να παραδώσουμε στις επόμενες γενιές ένα καλύτερο φυσικό και οικονομικό περιβάλλον.

Σας ευχαριστώ.

113Ο

Ι Θ

ΕΣΕΙΣ

ΤΟ

Υ Σ

ΥΛΛ

ΟΓΟ

Υ Μ

ΗΧ

ΑΝ

ΙΚΩ

Ν Ε

ΟΤ Α

ΠΕΝ

ΑΝ

ΤΙ

ΣΤΟ

Θ

ΕΣΜ

ΟΘ

ΕΤΗ

ΜΕΝ

Ο Ε

ΙΔΙΚ

Ο Χ

ΩΡΟ

ΤΑΞΙΚ

Ο Π

ΛΑ

ΙΣΙΟ

ΓΙΑ

ΤΟ

Ν Τ

ΟΥΡΙΣ

ΜΟ

Α. ΧΑΤΖΗΔΑΚΗΣ

Οι θέσεις του Συλλόγου Μηχανικών ΕΟΤ απέναντι στο θεσμοθετημένο Ειδικό Χωροταξικό Πλαίσιο για τον

Τουρισμό και το αίτημα αναθεώρησής του

Θα παρουσιάσω συνοπτικά το περίγραμμα των βασικών θέσεων του Συλλόγου Διπλωμα-τούχων Μηχανικών του ΕΟΤ, διευκρινίζοντας πάντως ότι δεν το κάνω με την ιδιότητα του

προϊσταμένου της Διεύθυνσης Τουριστικών Εγκαταστάσεων, που υπάγεται το Τμήμα Χωροταξί-ας και Περιβάλλοντος του ΕΟΤ, αλλά ως μέλος του Συλλόγου.

Είναι οπωσδήποτε θετικό ότι η Πολιτεία έχει πλέον αρχίσει να αναγνωρίζει την αναγκαιότητα του σχεδιασμού, και ειδικότερα του χωροταξικού σχεδιασμού, ως αναγκαίου εργαλείου για τη χάραξη και την άσκηση πολιτικών στους επιμέρους τομείς, μεταξύ των οποίων και στον τουρι-σμό. Οι μελέτες για την τουριστική ανάπτυξη των περιφερειών της χώρας, που είχαν εκπονηθεί για λογαριασμό του ΕΟΤ πριν λίγα χρόνια (2003), έχουν αποτελέσει από τότε, μαζί με τα εγκε-κριμένα Περιφερειακά Πλαίσια Χωροταξικού Σχεδιασμού, χρήσιμα εργαλεία για τη χάραξη και την εφαρμογή της πολιτικής της περιφερειακής τουριστικής ανάπτυξης και τη χωροθέτηση των τουριστικών δραστηριοτήτων.

Σήμερα όμως, που η χώρα διέρχεται μια οικονομική κρίση και υφίσταται μια ευρύτατη και ποικιλόμορφη επίθεση από λογής λογής διεθνείς και εγχώριους μεταπράτες του χρήματος, σπεκουλαδόρους ή «μπάνκστερς», αναδεικνύεται επιτακτική η ανάγκη για συλλογική άμυνα. Η αναγκαία αναθεώρηση των αναπτυξιακών προτύπων δεν μπορεί παρά να αγγίζει και τον τουρι-στικό τομέα. Η αναμόρφωση του εγκεκριμένου Ειδικού Πλαισίου για τον Τουρισμό είναι και γι’ αυτόν το λόγο επιβεβλημένη.

Έτσι, τίθενται ερωτήματα τόσο ως προς το περιεχόμενο των συγκεκριμένων ρυθμίσεων που προβλέπει η ΚΥΑ με την οποία εγκρίθηκε το Ειδικό Πλαίσιο ΧΣΑΑ για τον Τουρισμό, όσο και ως προς τις διαδικασίες σύνταξης, έγκρισης αλλά και αναθεώρησής του.

Σε ημερίδα που είχαμε οργανώσει, ως Σύλλογος Διπλωματούχων Μηχανικών του ΕΟΤ, εγκαίρως, πριν από τρία χρόνια (στις 3 Ιουλίου του 2007) και με συμμετοχή του ΤΕΕ, του ΕΜΠ, του ΣΕΠΟΧ και οικολογικών οργανώσεων, είχαμε επισημάνει τις καταστροφικές συνέπειες που

OIK

ON

OM

IKH

ΣΥΓΚ

ΥΡΙΑ

ΚΑ

Ι Χ

ΩΡΟ

ΤΑΞΙΑ

ΤΟ

Υ Τ

ΟΥΡΙΣ

ΜΟ

Υ

114

θα είχε η υιοθέτηση του αρχικού σχεδίου Ειδικού Πλαισίου, τόσο στο φυσικό περιβάλλον και το τοπίο όσο και στην ελεγχόμενη και βιώσιμη ανάπτυξη δραστηριοτήτων του τουριστικού τομέα. Ζητούσαμε τότε, ρητά και απερίφραστα, την απόσυρση όχι μόνο των άρθρων 9 και 10 αλλά ολόκληρου του Σχεδίου εκείνου και τη σύνταξη νέου Ειδικού Πλαισίου για τον Τουρισμό.

Σήμερα, 37 μήνες μετά την πρώτη δημοσιοποίηση του αρχικού σχεδίου της ΚΥΑ, έχει κυ-λήσει βέβαια αρκετό νερό στο αυλάκι. Εξακολουθούν, όμως, να υπάρχουν τέσσερα βασικά ζητήματα στα οποία αναπτύσσεται ο προβληματισμός μας για το Ειδικό Πλαίσιο ΧΣΑΑ για τον Τουρισμό: διαδικασίες, περιεχόμενο, παραθεριστική κατοικία, επόμενα βήματα.

Ειδικότερα, τα ζητήματα αυτά είναι:1. Ανάλυση, σχολιασμός και αξιολόγηση των διαδικασιών

εκπόνησης των αντίστοιχων μελετών (Χωροταξικής και Στρατηγικής Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων)

σύνταξης του κειμένου της ΚΥΑ γνωμοδοτήσεων και διαβούλευσης τελικής έγκρισης του Ειδικού Πλαισίου και της Στρατηγικής ΜΠΕ.

Κριτήρια της παραπάνω αξιολόγησης: νομιμότητα, διαφάνεια, πληρότητα και αποτελεσματι-κότητα.

Συμπέρασμα της ανάλυσής μας: αρνητικό. Οι υπηρεσίες του ΕΟΤ παρακάμφθηκαν. Η τότε ηγε-σία του ΕΟΤ και του υπουργείου Τουριστικής Ανάπτυξης αγνόησε πλήρως τις επισημάνσεις, τις επι φυ-λάξεις και τις αντιρρήσεις που διατύπωσαν με συγκροτημένο τρόπο υπηρεσιακά στελέχη και ο Σύλλογος των Μηχανικών του ΕΟΤ.2. Αξιολόγηση του περιεχομένου των συγκεκριμένων προτάσεων-ρυθμίσεων που περιλαμβά-

νονται στο Ειδικό Πλαίσιο. Κριτήρια: συνοχή και συνέπεια ακρίβεια της τεκμηρίωσης πληρότητα βαθμός προσαρμογής στην πραγματικότητα και τις ανάγκες του φυσικού χώρου βαθμός προσαρμογής στην πραγματικότητα και τις ανάγκες του τομέα τουρισμού εφαρμογή αρχών αειφορίας, ιδιαίτερα στην παραλιακή ζώνη, στα νησιά και στους ορει-

νούς όγκους.Συμπέρασμα της ανάλυσής μας: σε μεγάλο μέρος του περιεχομένου, αρνητικό. Στο υπόλοιπο,

ορισμένα θετικά σημεία πρέπει να διατηρηθούν και άλλα μπορεί να γίνουν αποδεκτά υπό προϋ-ποθέσεις (έχουν διατυπωθεί αναλυτικές παρατηρήσεις).3. Το ζήτημα της παραθεριστικής (ή «τουριστικής») κατοικίας αποτελεί χωριστό κεφάλαιο, λόγω

της ειδικής φύσης του και των ιδιαίτερων προβλημάτων που παρουσιάζει, και χρειάζεται ιδιαίτερη αντιμετώπιση. Είναι χαρακτηριστικό ότι 30 νησιά (από τα περίπου 90 κατοικημένα στον ελληνικό χώρο) έχουν απειληθεί με συγκαλυμμένη ή απροκάλυπτη οικοπεδοποίηση

115Ο

Ι Θ

ΕΣΕΙΣ

ΤΟ

Υ Σ

ΥΛΛ

ΟΓΟ

Υ Μ

ΗΧ

ΑΝ

ΙΚΩ

Ν Ε

ΟΤ Α

ΠΕΝ

ΑΝ

ΤΙ

ΣΤΟ

Θ

ΕΣΜ

ΟΘ

ΕΤΗ

ΜΕΝ

Ο Ε

ΙΔΙΚ

Ο Χ

ΩΡΟ

ΤΑΞΙΚ

Ο Π

ΛΑ

ΙΣΙΟ

ΓΙΑ

ΤΟ

Ν Τ

ΟΥΡΙΣ

ΜΟ

της υπαίθρου τους, με τις ευλογίες του Ειδικού Πλαισίου. Χρειάζεται λοιπόν να γίνει αυτοτε-λής αντιμετώπιση του πεδίου της παραθεριστικής-«τουριστικής» κατοικίας, με κριτήρια: το υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο ρύθμισης του χώρου τις διαπιστωμένες ανάγκες της τουριστικής ζήτησης τις αρχές της αειφορίας και ειδικότερα στα παράλια της ηπειρωτικής χώρας και στα νη-

σιά, αλλά και στους ορεινούς όγκους την κοινωνική αποδοχή.

Συμπέρασμα της ανάλυσής μας: από πολλές πλευρές, αρνητικό. Να αποσυρθούν τα άρθρα 9 και 10, να απαλειφθεί κάθε σχετική αναφορά στα υπόλοιπα άρθρα. Το ζήτημα πρέπει να αντι-μετωπιστεί σε καταλληλότερο πλαίσιο, που θα αναφέρεται στη δεύτερη ή παραθεριστική κατοικία, ως οικιστικό-πολεοδομικό ζήτημα.4. Τα ερωτήματα που προκύπτουν σχετικά με τα επόμενα βήματα για τις διαδικασίες αναμόρ-

φωσης του Ειδικού Πλαισίου είναι: Μερική αναστολή εφαρμογής της ΚΥΑ έως ότου συνταχθεί νέο αναμορφωμένο Ειδικό

Πλαίσιο ή ολική κατάργηση (θα προτείναμε το πρώτο). Πλήρης αναθεώρηση του Ειδικού Πλαισίου ή θέσπιση μεταβατικών ρυθμίσεων (θα προ-

τείναμε το πρώτο). Εναρμόνιση και συνέργια με άλλα εγκεκριμένα ή υπό διαμόρφωση Ειδικά Πλαίσια (ΑΠΕ,

βιομηχανία, παράκτιος χώρος, και τα προς αναθεώρηση Περιφερειακά Πλαίσια) ή υπο-ταγή στις προβλέψεις άλλων Ειδικών Πλαισίων (θα προτείναμε το πρώτο).

Συμπέρασμα της ανάλυσής μας – Προτάσεις Συμμετοχή των στελεχών του ΕΟΤ, που διαθέτουν γνώσεις και εμπειρία, σε μια εντατική,

λεπτομερή και σε βάθος επεξεργασία ενός νέου Ειδικού Πλαισίου για τον Τουρισμό. Αξιοποίηση των τεκμηριωμένων σχολίων, επιφυλάξεων, αντιρρήσεων και υποδείξεων

που έχουν διατυπωθεί έως σήμερα από επιστημονικούς και κοινωνικούς φορείς και εν-σωμάτωσή τους στη διαδικασία σύνταξης του νέου Ειδικού Πλαισίου για τον Τουρισμό.

Θα κλείσω θυμίζοντας ότι, πριν από έναν περίπου χρόνο, στις 4 Μαρτίου 2009, ο τότε αρ-μόδιος υπουργός δήλωνε περήφανα στη Βουλή των Ελλήνων, μεταξύ άλλων ότι: «…Μένουν42 νησιά στα οποία είναι κατ’ αρχήν δυνατή η ανάπτυξη τουριστικών εγκαταστάσεων με κατοι-κίες …», αναφερόμενος βέβαια στις προς πώληση «τουριστικές κατοικίες».

Ας επαναλάβω λοιπόν την καταληκτική διατύπωση μιας παλιάς διάλεξης τελειοφοίτων αρχι-τεκτόνων, που είχε γίνει σε διπλανό αμφιθέατρο πριν από 40 ακριβώς χρόνια, με θέμα το ρόλο του αρχιτέκτονα στη σύγχρονη κοινωνία: «Εκείνο που τελικά έχει σημασία δεν είναι η συγκεκριμένη απάντηση, μα η διαπίστωση πως κάτι αρχίζει να αλλάζει».

Ή μήπως όχι;

Ευχαριστώ.

OIK

ON

OM

IKH

ΣΥΓΚ

ΥΡΙΑ

ΚΑ

Ι Χ

ΩΡΟ

ΤΑΞΙΑ

ΤΟ

Υ Τ

ΟΥΡΙΣ

ΜΟ

Υ

116

ΕΛΕΥΘΕΡΕΣ ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΕΙΣ – ΣΥΖΗΤΗΣΗ

Ε. ΠΑΝΑΓΙΩΤΑΤΟΥ: Ανοίγουμε τον κατάλογο των ομιλητών και θα πρότεινα να καθίσουμε μέχρι τις 16:30 π.μ.

Κα Κατωχιανού, έχετε το λόγο.Κα ΚΑΤΩΧΙΑΝΟΥ: Εκείνο που θα ήθελα να τονίσω και το θεωρώ σημαντική παράλειψη

της σημερινής κουβέντας είναι το θέμα του εσωτερικού τουρισμού. Κατά την αμέσως μεταπολε-μική περίοδο ο εσωτερικός τουρισμός ήταν ουσιαστικά παραθερισμός δίπλα στα μεγάλα αστικά κέντρα. Ο εργαζόμενος εγκαθιστούσε την οικογένειά του στο εξοχικό και αυτός πηγαινοερχόταν καθημερινά.

Έτσι, αναπτύχθηκαν πολλές παραθεριστικές κατοικίες γύρω από την Αττική και τη Θεσσα-λονίκη.

Κατ’ αρχάς ο Έλληνας τουρίστας ήταν φτωχός και είχε πάει στα μεγάλα αστικά κέντρα για να βρει κάποια δουλειά.

Με την άνοδο του βιοτικού επιπέδου των Ελλήνων, βλέπουμε τον Έλληνα τουρίστα να δια-θέτει ένα με δύο αυτοκίνητα, με ανακατασκευασμένο το πατρικό σπίτι στο χωριό και να ξοδεύει αρκετά χρήματα για φαγητό και διασκέδαση.

Σε ένα άλλο σημείο που θα ήθελα να σταθώ είναι ότι οι ξενοδόχοι προτιμούσαν τον ξένο τουρίστα παρά τον Έλληνα. Κι αυτό γιατί ο ξένος τουρίστας έφερνε ξένο συνάλλαγμα. Εξάλλου είναι μεγάλη η συμβολή του εξωτερικού τουρισμού στην αύξηση του Α.Ε.Π.

Όμως μην ξεχνάμε ότι αυτός ο ομαδικός τουρισμός «του ήλιου και της θάλασσας» περιορι-ζόταν σε δύο μήνες το χρόνο, δηλαδή τους καλοκαιρινούς μήνες. Οπότε την περίοδο αυτή οι ξενοδόχοι προτιμούσαν τους ξένους τουρίστες και όχι τους Έλληνες. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα την εμφάνιση των ενοικιαζόμενων δωματίων και της παραξενοδοχίας.

Παρακολουθήσαμε στο ΚΕΠΕ την εξέλιξη του τουρισμού από πολύ κοντά. Είδαμε κατ’ αρχάς ότι ο μόνος τουρισμός με στατιστικά στοιχεία ήταν ο τουρισμός από το εξωτερικό. Κι αυτό γιατί τα μεγάλα ξενοδοχεία ήταν τα μόνα που κρατούσαν βιβλία με τον αριθμό των ξένων τουριστών που διέμεναν σε αυτά. Επίσης, τα αεροδρόμια έδιναν στοιχεία για τον αριθμό των αφίξεων ξένων τουριστών.

Ο ελληνικός τουρισμός ποτέ δεν μετρήθηκε με στοιχεία – ούτε από τη Στατιστική Υπηρεσία. Και όμως αυτός ο ελληνικός τουρισμός εξελίχτηκε πολύ πιο γρήγορα –όπου μπορούσαν να τον μετρήσουν–, συνήθως στα ενοικιαζόμενα δωμάτια. Τα οποία σας πληροφορώ ότι μέχρι το 1985-1990 δεν είχαν μετρηθεί και όταν τους ανάγκασαν να τα δηλώσουν, δηλώθηκαν τα μισά. Αυτό έκανε τα ξενοδοχεία να χαμηλώσουν τις τιμές και να είναι προσιτές και για τον Έλληνα τουρίστα.

117ΕΛ

ΕΥΘ

ΕΡΕΣ Τ

ΟΠ

ΟΘ

ΕΤΗ

ΣΕΙΣ

-ΣΥΖΗ

ΤΗ

ΣΗ

Κλείνοντας, θα ήθελα να πω ότι, τα τελευταία χρόνια, ο Έλληνας τουρίστας δείχνει μια προ-τίμηση και προς τους ορεινούς προορισμούς. Οι επιλογές που προσφέρουν στον τουρίστα είναι παρά πολλές: σκι σε χιονοδρομικά κέντρα, εξορμήσεις σε φαράγγια, ράφτινγκ σε ποτάμια, ορει-βασία, ιππασία, πεζοπορία κ.ά.

Με αυτό τον τρόπο λοιπόν οι τουρίστες ήρθαν σε επαφή με ορεινούς προορισμούς και έκα-ναν γνωστά και στους ξένους τις τοπικές κουζίνες, τα τοπικά κρασιά, τα τοπικά ήθη και έθιμα και προϊόντα.

Από την άλλη μεριά, οι παραλίες χάλασαν, καταστράφηκαν, έγιναν θορυβώδεις.Σας ευχαριστώ πολύ.Ε. ΠΑΝΑΓΙΩΤΑΤΟΥ: Σας ευχαριστούμε πολύ, κα Κατωχιανού. Η κα Χουσιανάκου έχει το λόγο.Κα ΧΟΥΣΙΑΝΑΚΟΥ: Θα ήθελα να κάνω μια παρέμβαση ή μια προσθήκη αν θέλετε. Το θέμα της κλιματικής αλλαγής, μολονότι είχε αναφερθεί και στην κριτική που έγινε στο

προηγούμενο πλαίσιο και στο πλαίσιο του Εθνικού Συμβουλίου, δεν έχει απασχολήσει ιδιαί-τερα το Ειδικό Πλαίσιο και την υπάρχουσα ΚΥΑ και θεωρώ ότι είναι ένα καίριο θέμα για τον τουρισμό, με δύο διαστάσεις.

Σε σχέση με τα πρότυπα, που λίγο έως πολύ, από ό,τι φαίνεται από τις σημερινές τοποθετή-σεις, όλοι συμφωνούμε.

Τα χωρικά πρότυπα του τουρισμού θα πρέπει να κατευθύνονται προς τη βιώσιμη και αν είναι δυνατόν στην αειφορική ανάπτυξη.

Σε αυτό το πλαίσιο θα μας βοηθήσει ιδιαίτερα σε περίοδο οικονομικής κρίσης το θέμα της κλιματικής αλλαγής. Και λέω θα μας βοηθήσει ιδιαίτερα γιατί η οικονομική κρίση που εμείς βιώνουμε δεν είναι μόνο ελληνική οικονομική κρίση.

Σήμερα ξέρουμε ότι υπάρχει μεγάλη πρόκληση της οικονομικής κρίσης και της κλιματικής αλλαγής, από χρόνια συζητούμενη, και σε αυτήν επάνω δώσαμε διαφόρων τύπων απαντήσεις και διερευνήσεις, είτε αυτό λέγεται πράσινη ανάπτυξη είτε πράσινη οικονομία, που δυστυχώς μέχρι τώρα έχει ένα ασαφές πλαίσιο. Όπως και εσείς είπατε, κα Παναγιωτάτου, προηγουμένως, δεν έχουμε σαφείς ενδείξεις για το τι είδους πρότυπο παράγει η ανατροπή αυτή ή προς ποιο πρότυπο κατευθύνει.

Σε αυτό τό πλαίσιο, το θέμα της προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή ξέρουμε ότι εισάγει διάφορα αντικείμενα προς συζήτηση, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται τα θέματα του επανα-προσδιορισμού της περιφέρειας, αλλά και των περιφερειακών αγορών, της περιφέρειας σε σχέ-ση με την υφήλιο, αλλά και των περιφερειακών αγορών σε σχέση με τις παγκόσμιες αγορές.

Σήμερα μιλάμε για επαναπροσδιορισμό των περιφερειακών αγορών στηριζόμενοι στις επι-ταγές προσαρμογής, στα νέα μεγέθη που εισάγει η κλιματική αλλαγή καθώς επίσης και στην ανάγκη και στις δυνατότητες αξιοποίησης του λεγόμενου πράσινου χώρου και του εσωτερικού τουρισμού που αποκτούν ιδιαίτερη σημασία με τις κλιματικές αλλαγές. Αυτές οι αλλαγές θέτουν

OIK

ON

OM

IKH

ΣΥΓΚ

ΥΡΙΑ

ΚΑ

Ι Χ

ΩΡΟ

ΤΑΞΙΑ

ΤΟ

Υ Τ

ΟΥΡΙΣ

ΜΟ

Υ

118

πιεστικά προς συζήτηση τα θέματα ποιότητας και ποσότητας κυρίως σε περιοχές σαν τη δικιά μας, της Μεσογείου, που είναι ιδιαίτερα ευάλωτη στις κλιματικές αλλαγές, αλλά και θέματα σχε-τικά με τους υδάτινους πόρους. Επομένως τα θέματα της τρωτότητας στις κλιματικές αλλαγές, ειδικά για το κλίμα της Ελλάδας, θέτουν πολύ σοβαρά θέματα ποσότητας-ποιότητας και αυτό θα πρέπει να είναι ένα θέμα που πρέπει να αντιμετωπίσει το Ειδικό Πλαίσιο, σε σχέση με τη βιώ-σιμη τουριστική ανάπτυξη σε συνθήκες αειφορίας.

Ε. ΠΑΝΑΓΙΩΤΑΤΟΥ: Ευχαριστούμε, κα Χουσιανάκου.Καταλαβαίνω το θέμα που θέτετε. Το θέμα των κλιματικών αλλαγών θέτει επί τάπητος και το

θέμα νέων πολιτικών μεγεθών και νέων δικτυώσεων.Σας προτείνω να πάρουμε τις ερωτήσεις από το ακροατήριο. Μετά που θα δώσω το λόγο στα

μέλη του τραπεζιού μπορεί να γίνει σχολιασμός και να κλείσουμε τη συζήτηση.Κα ΝΟΜΠΙΛΑΚΗ: Καλησπέρα σας. Ονομάζομαι Νομπιλάκη και είμαι υπεύθυνη του τμήμα-

τος τουριστικών επενδύσεων του ΕΟΤ. Ήθελα πέρα από όλες τις παρατηρήσεις που ακούστηκαν, να συζητήσουμε το θέμα του χρο-

νοδιαγράμματος της αναθεώρησης, της συζήτησης και της ολοκλήρωσης του σχεδίου του Ει-δικού Χωροταξικού, διότι παρατηρώ ότι εν μέρει εφαρμόζεται σε ορισμένες διατάξεις ενώ σε άλλες όχι.

Πιο συγκεκριμένα, θέλω να αναφερθώ στα προβλήματα που έχουν δημιουργηθεί στις πυ-ρόπληκτες περιοχές. Το έτος 2008, σε διάφορες περιοχές που επλήγησαν από τις φωτιές, θέ-λοντας τότε το Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας να δώσει μια εύνοια στους επενδυτές, έδωσε τη δυνατότητα να δημιουργηθούν ξενοδοχεία και να προσκομίσουν τα διάφορα δικαιολογητικά ένα χρόνο αργότερα, όταν θα γινόταν η πρώτη εκταμίευση από τον Αναπτυξιακό Νόμο.

Το έτος 2009, η ψηφισθείσα ΚΥΑ αλλάζει την αρτιότητα στην εκτός σχεδίου δόμηση και αυξάνει από τα 4 στρέμματα που επιτρεπόταν πριν, κατ’ ελάχιστο στα 8 στρέμματα. Έτσι έχουμε επενδυτές που έχουν ήδη ενταχθεί στον Αναπτυξιακό Νόμο και με τα σημερινά δεδομένα της ΚΥΑ δεν μπορούν να πάρουν εγκρίσεις καταλληλότητας και σχεδίου και να προχωρήσουν, και συνεπώς το κράτος εμφανίζεται ανακόλουθο.

Νομίζω ότι πρέπει η συζήτηση να καταλήξει σε ένα χρονοδιάγραμμα που θα περιέχει την αναστολή, στο αν θα γίνει αναστολή και το τι πρόκειται να εφαρμοστεί.

Ε. ΠΑΝΑΓΙΩΤΑΤΟΥ: Στο τέλος της δικής μας συζήτησης, φαντάζομαι.Κα ΝΟΜΠΙΛΑΚΗ: Στο τέλος της διαβούλευσης που γίνεται γενικότερα και θα πρέπει το

αρμόδιο Υπουργείο να αποφασίσει εάν θα εφαρμόζεται στο σύνολό του ή εν μέρει, γιατί θα γίνει τροποποίηση σε εύλογο χρονικό διάστημα.

Ευχαριστώ.Ε. ΠΑΝΑΓΙΩΤΑΤΟΥ: Ευχαριστούμε, κα Νομπιλάκη.. Ο κύριος Μπαλτάς έχει το λόγο.Μ. ΜΠΑΛΤΑΣ: Ευχαριστώ πολύ.

119ΕΛ

ΕΥΘ

ΕΡΕΣ Τ

ΟΠ

ΟΘ

ΕΤΗ

ΣΕΙΣ

-ΣΥΖΗ

ΤΗ

ΣΗ

Ονομάζομαι Μανώλης Μπαλτάς. Εργάζομαι σε υπηρεσίες τεχνικού συμβούλου και διοίκη-σης έργων, οργανωμένης πολεοδόμησης, ειδικών περιοχών.

Από αυτή τη θέση έχω μελετήσει όλα τα χωροταξικά σχέδια. Τα τελευταία δύο χρόνια ασχο-λούμαι συστηματικά με την ωρίμανση επιχειρηματικών σχεδίων σε περιοχές ειδικά οργανωμέ-νης πολεοδόμησης. Ενδεχομένως, η παραθεριστική κατοικία αποτελεί για όλους τους ομιλητές, σήμερα, έναν βασικό στόχο στον τομέα της ανάπτυξης τουρισμού που πρέπει να ενισχυθεί. Παρατήρησα όμως ότι όλοι οι ομιλητές που μίλησαν εδώ σήμερα ήταν εναντίον των άρθρων 9 και 10 του Χωροταξικού και με έκπληξή μου διάβασα την προσφυγή του Ξενοδοχειακού Επιμε-λητηρίου εναντίον των άρθρων 9 και 10.

Δεν βλέπω μια ιδιαίτερη ένταση στις συζητήσεις για την ενίσχυση των προσπαθειών για την ανάπτυξη της αειφορίας, περιοχών φυσικά ρυθμιζόμενης πολεοδόμησης, δηλαδή ανάπτυξη παραθεριστικής κατοικίας, δεύτερης κατοικίας, σύμφωνα με το άρθρο 24 του ν. 2508/1997.

Η κα Ζεΐκου που μίλησε εκ μέρους του ΥΠΕΧΩΔΕ σχολίασε ότι η θεσμοθέτηση που έγινε στο ν. 2508/1997 και άνοιξε τη διαδικασία λίγο πιο καλά από άποψη θεσμικών διαδικασιών, δεν προχώρησε. Βέβαια υπάρχουν λόγοι που οδήγησαν στο να μην προχωράνε αυτές οι το-μές. Υπάρχουν πρωτοβουλίες, είτε επενδυτικές είτε θεσμικές της αυτοδιοίκησης, που βλέπουν αυτό το εργαλείο (αυτή τη θεσμοθέτηση) να είναι ένα εργαλείο πραγματικής κατάργησης της εκτός σχεδίου δόμησης και υποκατάστασης της ανάπτυξης προγραμμάτων παραθεριστικής κατοικίας μέσα από οργανωμένη πολεοδόμηση, με πρωτογενή απόφαση της πρωτοβάθμιας αυτοδιοίκησης.

Θα ήθελα να ρωτήσω τον εκπρόσωπο του Ξενοδοχειακού Επιμελητηρίου αν γνωρίζει ότι υπάρχει μια κινηματική στρατηγική των ξενοδόχων και του συνδέσμου ξενοδόχων εναντίον της ανάπτυξης.

Ε. ΠΑΝΑΓΙΩΤΑΤΟΥ: Ένα λεπτό να δώσουμε το μικρόφωνο στον κ. Γιώργο Πίττα να σας απαντήσει και συνεχίζετε.

Γ. ΠΙΤΤΑΣ: Απ’ όσο τουλάχιστον ξέρω, οι ξενοδόχοι δεν έχουν οργανωθεί για να διεκδική-σουν κάποια αιτήματα δικά τους και θα έρθουν σε σύγκρουση με άλλα συμφέροντα;

Προσωπική μου άποψη είναι ότι στο χώρο των ξενοδοχείων υπάρχουν δύο τάσεις. Εκδη-λώνεται ένα ενδιαφέρον για την ανάπτυξη κάποιων τύπων, το δε ΞΕΕ είναι λιγότερο ενήμερο ως προς τις τάσεις αυτές, γιατί το ΞΕΕ περιλαμβάνει αποκλειστικά ξενοδόχους. Τώρα είναι οι ξενοδόχοι που νομίζετε ότι είναι εναντίον ή αυτοί που θέλουν την ανάπτυξη της παραθεριστικής κατοικίας μέσα από το ειδικό πλαίσιο τουρισμού; Δεν ξέρω και τι υπαινίσσεστε.

Μ. ΜΠΑΛΤΑΣ: Κατ’ αρχάς είναι οι οπαδοί της δεύτερης τάσης στην οποία αναφερθήκατε που δημιουργούν κοινωνικές συγκρούσεις και εντάσεις σχετικά με μορφές ανάπτυξης, ενώ δεν πρέπει στις τοπικές κοινωνίες να αναφύονται τέτοιου είδους φαινόμενα, αφού ούτως ή άλλως ο ρόλος τους είναι τοπικός. Σας το λέω ως διαπίστωση και όχι ως πρόβλεψη.

Ε. ΠΑΝΑΓΙΩΤΑΤΟΥ: Θέλω να παρακαλέσω το ακροατήριο, οι ερωτήσεις ή οι τοποθετήσεις

OIK

ON

OM

IKH

ΣΥΓΚ

ΥΡΙΑ

ΚΑ

Ι Χ

ΩΡΟ

ΤΑΞΙΑ

ΤΟ

Υ Τ

ΟΥΡΙΣ

ΜΟ

Υ

120

να απαντηθούν από το τραπέζι ειδικά στο τέλος. Σας παρακαλώ ολοκληρώστε, κ. Μπαλτά, και νομίζω ότι μπορεί ο κ. Γιώργος Πίττας να σας απαντήσει στο τέλος.

Γ. ΠΙΤΤΑΣ: Εντάξει.Μ. ΜΠΑΛΤΑΣ: Θα ήθελα να σας δώσω μια εικόνα των δυσκολιών, τόσο στο κοινωνικό

πεδίο όσο και στο διοικητικό σύστημα, ως προς την έγκριση καινοτομικών σχεδίων, ώστε να ενθαρρύνω όλους όσοι προβληματίζονται θετικά με την ενίσχυση τέτοιων προσπαθειών. Ο λόγος είναι ότι θεωρώ ότι πραγματικά σε μια χώρα που έχει την ανάγκη της ανάπτυξης, όπως όλοι είπανε, σε μια χώρα όπου οι δημόσιοι χώροι που διατίθενται για την πολεοδόμηση θα είναι όλο και πιο περιορισμένοι. Αυτό το εργαλείο θα ενισχύσει την προσπάθεια προσέλκυσης συναλλάγματος και επενδύσεων.

Έστω και αν το θέμα αυτό φαίνεται να είναι εκτός θεμάτων συζήτησης (εγώ νομίζω ότι δεν είναι), θα παρακαλούσα όλους, και τον κ. Παύλο Λουκάκη και τον ΕΟΤ και το ΥΠΕΚΑ, να συν-δράμουν σε μια στρατηγική εξοικείωσης τόσο των υπηρεσιών όσο και των κοινωνικών οργα-νώσεων και των τοπικών θεσμών με την εννοιοδότηση και την ενημέρωση για τα αποτελέσματα που μπορούν να παραχθούν στις τοπικές οικονομίες και κοινωνίες, με τη λειτουργία του θεσμού ΠΕΚΟ (και να μην τα αφήσουμε έρημα να λειτουργούν με αποφάσεις κάτω από φορτικές αντι-λήψεις των διαφόρων οργάνων). Ευχαριστώ.

Ε. ΠΑΝΑΓΙΩΤΑΤΟΥ: Εμείς ευχαριστούμε. Ενδεχομένως κάποιος από τους ομιλητές να θέλει να σχολιάσει. Θα παρακαλούσα όμως τους

επόμενους ομιλητές, για τη σωστή κατανομή του χρόνου, να είναι όσο το δυνατόν πιο σύντομοι.Παρακαλώ.ΚΩΣΤΑΚΗ: Ονομάζομαι Τζούλια Κωστάκη. Θα ήθελα να θέσω μια άλλη διάσταση, ορμώμε-

νη από μια έρευνα που είχα διαβάσει πέρυσι, ήταν νομίζω από κάποια τοπική οργάνωση των Κυκλάδων, μέσω της ΚΕΔΚΕ, η οποία μιλούσε για το ταξιδιωτικό ισοδύναμο.

Θα ήθελα να το θέσω και σαν θέμα συζήτησης στο πλαίσιο της τουριστικής ανάπτυξης, γιατί ο τουρισμός για να αναπτυχθεί προϋποθέτει ευκολία διακίνησης των προσώπων και των αντι-κειμένων που μεταφέρουν.

Σε αυτή τη μελέτη, λοιπόν, οι κάτοικοι των Κυκλάδων ζητούσαν να θεσμοθετηθεί από το κράτος ένα ισοδύναμο κόστος της μεταφοράς στα διάφορα μέρη, έτσι ώστε να έχουν μια κοινή αναπτυξιακή βάση.

Εάν δεν υπάρξει μια ταυτόχρονη οργάνωση των μεταφορών, τότε δεν θα έχουμε τα επιθυ-μητά αποτελέσματα. Για παράδειγμα, εκεί που θα υπάρχει το μεγάλο αεροδρόμιο με φθηνά αε-ροπορικά εισιτήρια από τη Φρανκφούρτη ή από το Ανόβερο, εκεί θα αναπτυχθεί και το μεγάλο τουριστικό συγκρότημα.

Άρα, εάν δεν συνδυαστεί το ειδικό χωροταξικό με κάποια ανάπτυξη, κάποια οργάνωση μετα-φορικών συστημάτων ή κάποιες επιδοτήσεις συγκεκριμένων μεταφορικών συστημάτων στους τόπους που θέλουμε να επιταχυνθεί μια τέτοια ανάπτυξη, θα μείνει γράμμα του νόμου.

121ΕΛ

ΕΥΘ

ΕΡΕΣ Τ

ΟΠ

ΟΘ

ΕΤΗ

ΣΕΙΣ

-ΣΥΖΗ

ΤΗ

ΣΗ

Ε. ΠΑΝΑΓΙΩΤΑΤΟΥ: Ευχαριστούμε την κα Κωστάκη.Νομίζω ότι από το ακροατήριο θα κλείσω με τον κ. Γεράσιμο Ζαχαράτο. Γ. ΖΑΧΑΡΑΤΟΣ: Είτε μιλάμε για το αναπτυξιακό είτε για το χωροταξικό, το σίγουρο είναι ότι

η Ελλάδα έχει μπει στη διαδικασία της πράσινης ανάπτυξης.Οι Γερμανοί, οι Άγγλοι, οι Γάλλοι, οι Αμερικανοί όταν λένε πράσινη ανάπτυξη εννοούν πλή-

ρη και ριζική τεχνολογική αναδιάταξη της παραγωγής και της οικονομίας. Αλλάζουν τα πάντα. Όταν εμείς λέμε πράσινη ανάπτυξη τι εννοούμε; Έχουμε συνειδητοποιήσει ότι θα πρέπει να

γίνουν ριζικές αλλαγές σε διάφορα επίπεδα, και μάλιστα σε μια δύσκολη οικονομικά εποχή. Η πράσινη ανάπτυξη προϋποθέτει μιαν επαναστατική, νέα οριοθέτηση ανάμεσα στο δημό-

σιο και στο ιδιωτικό, στο κράτος και στο κεφάλαιο, στη δημοκρατία και στην αυθαιρεσία των αγορών.

Να είστε καλά.Ε. ΠΑΝΑΓΙΩΤΑΤΟΥ: Σας ευχαριστούμε. κ. Ζαχαράτο. Θα δώσω το λόγο στον κ. Αλέξη Χα-

τζηδάκη, για να σχολιάσει και να απαντήσει στα ερωτήματα που τέθηκαν.Α. ΧΑΤΖΗΔΑΚΗΣ: Δεν νομίζω ότι τέθηκαν ειδικά ερωτήματα που να απευθύνονται ειδικά

σ’ εμένα, το μόνο που θέλω να επισημάνω είναι ότι όσα ανέφερα και εγώ στη δική μου εισή-γηση-παρουσίαση και πολλά από όσα ειπώθηκαν σαν σχόλια ή παρατηρήσεις και από άλλους ομιλητές και από το ακροατήριο, θα άξιζε τον κόπο να κατατείνουν ώστε το αρμόδιο Υπουργείο, που έχει αναλάβει να υιοθετήσει και να προωθήσει το αναμορφωμένο Ειδικό Πλαίσιο για τον Τουρισμό, να τα λάβει αυτά που λέμε σοβαρά υπόψη του και να αποφύγει να επαναλάβει τα σφάλματα, τις αδεξιότητες και τις ατέλειες που έκαναν οι προηγούμενοι.

Ευχαριστώ.Ε. ΠΑΝΑΓΙΩΤΑΤΟΥ: Ευχαριστούμε τον κ. Αλέξη Χατζηδάκη. Γ. ΠΙΤΤΑΣ: Στο διάλειμμα, σε ανύποπτο χρόνο αν θυμάστε, σας είπα ότι η παραθεριστική

κατοικία θα πρέπει να αντιμετωπιστεί με μεγάλη σοβαρότητα. Όχι αποφεύγοντας ή αποσύροντας ένα νόμο ή κάνοντας ότι δεν υφίσταται σαν πρόβλημα, αλλά τουναντίον.

Το θέμα είναι να βρούμε τα κατάλληλα εργαλεία, ώστε να προστατεύσουμε τις αξίες εκείνες που έχουμε καταθέσει ότι πρέπει να υπερασπίσουμε.

Ε. ΠΑΝΑΓΙΩΤΑΤΟΥ: Ευχαριστούμε τον κ. Γιώργο Πίττα. Π. ΛΟΥΚΑΚΗΣ: Βέβαια τα θέματα που θίχτηκαν είναι σχεδιασμού μικρής κλίμακας, όπως

η χρήση γης, και απαιτούν συγκεκριμένη ρύθμιση. Κατά τη γνώμη μου, μπορούμε οικονομικά και κοινωνικά μεγέθη να τα μετατρέψουμε σε φυ-

σικά μεγέθη, σε στρέμματα, και εκεί να δούμε εναλλακτικά πώς θα τα ρυθμίσουμε.Αν σε κάποια περιοχή έχουμε ανάπτυξη βιομηχανίας και θέλουμε να προσδιορίσουμε πόση

βιομηχανική περιοχή χρειάζεται, έχει σημασία αν έχουμε μονάδες εντάσεως κεφαλαίου ή εντά-σεως εργασίας γιατί είναι διαφορετικά τα πρότυπα ως προς την απαιτούμενη έκταση.

Έχουμε τη δυνατότητα να προσδιορίσουμε κάποιες απαιτήσεις σε εκτάσεις, όπως είναι οι

OIK

ON

OM

IKH

ΣΥΓΚ

ΥΡΙΑ

ΚΑ

Ι Χ

ΩΡΟ

ΤΑΞΙΑ

ΤΟ

Υ Τ

ΟΥΡΙΣ

ΜΟ

Υ

122

ξενοδοχειακές μονάδες, οι κατοικίες, οι σχολικές μονάδες. Σε αυτή την περίπτωση γίνεται ένας κοινωνικός σχεδιασμός, πόσοι μαθητές φοιτούν, και βάσει αυτού του ποσοστού θα υπολογι-στούν πόσα στρέμματα γης απαιτούνται γι’ αυτή την κατασκευή.

Χρειαζόμαστε περίπου 16.000 στρέμματα για περίπου 300.000 συνολικό πληθυσμό. Για τον ίδιο πληθυσμό το ΥΠΕΧΩΔΕ δέσμευσε 42.000 στρέμματα. Βάσει του ποσοστού κάλυψης και των συντελεστών δομήσεως θα κάλυπταν ανάγκες 500.000 κατοίκων αντί των 300.000 κατοί-κων εκτιμώντας ότι δεν αποτελούσε πρόβλημα η διαφορά αυτή.

Από μελέτες προκύπτει το εξής πρόβλημα στην Κέρκυρα, το οποίο δεν υπάρχει μόνο στην Ελλάδα. Ανάλογα συμβαίνουν και στην Ευρώπη. Υπάρχουν 9.500 χιλιάδες κρεβάτια 5 αστέρων. Από αυτά μόνο 2.500 χιλιάδες είναι τα ξενοδοχεία πολυτελείας. Τα 9.500 χιλιάδες κρεβάτια κατά τους 7 μήνες που διαρκεί η τουριστική περίοδος, λαμβάνοντας υπ' όψιν και τις πληρότη-τες, αντιστοιχούν σε 15.000 τουρίστες, όπου πρέπει να προσθέσουμε και τους κατοίκους του νησιού. Ξέρετε τι εγκαταστάσεις και τι υπηρεσίες διαθέτει το νησί; Έναν αγροτικό γιατρό, γιατί το Υπουργείο Πρόνοιας θεωρεί, ότι ένας αγροτικός γιατρός επαρκεί για να καλύψει τις ανάγκες μόνιμου πληθυσμού 2.500 χιλιάδων κατοίκων. Όλα αυτά είναι αντικειμενικές αλήθειες και με τέτοια δεδομένα εκτιμάται και η φέρουσα ικανότητα. Σ' αυτά βασίζονται όλες αυτές οι ρυθμίσεις. Δεν είναι απλό πράγμα να προσδιορίσουμε τα μεγέθη. Υπάρχουν και οι συγκρούσεις συμφερό-ντων και, τέλος, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι σε μια σειρά από ζητήματα έχει να παίξει σημαντικό ρόλο και η τοπική αυτοδιοίκηση.

Ε. ΠΑΝΑΓΙΩΤΑΤΟΥ: Ευχαριστούμε πολύ, κ. Λουκάκη.Μ. ΝΙΚΟΛΑΚΟΠΟΥΛΟΥ:Θα ήθελα να κάνω μιαν άλλη επισήμανση στον κ. Γιώργο Πίττα, που είπε ότι ναι μεν δεν

συμφωνούν με τις σύνθετες ολοκληρωμένες μορφές παραθεριστικής κατοικίας ή μεικτών χρή-σεων, όπως καλυμμένα το λέει πλέον η κοινή υπουργική απόφαση, εκτός από τις περιοχές που πρόκειται να γίνουν γκολφ.

Μετά και από την παρέμβαση για την κλιματική αλλαγή που έγινε από τη συνάδελφο (κα Χουσιανάκου), πιστεύω ότι θα θυμηθήκατε ότι δεν μπορούμε να έχουμε γκολφ στην Ελλάδα όχι μόνο λόγω των υδάτινων πόρων, αλλά και λόγω του ότι τα λιπάσματα που ρίχνουν στο γκαζόν μολύνουν το έδαφος.

Νομίζω ότι θα πρέπει να ξεχάσουμε αυτή τη μορφή τουρισμού. Σε αυτό συνηγορεί και το γεγονός ότι πολλές χώρες στην Ευρώπη, ενώ είχαν ξεκινήσει και δημιούργησαν εγκαταστάσεις γκολφ, τώρα μάλλον έχουν αποτύχει και θέλουν να τα καταργήσουν.

Γ. ΠΙΤΤΑΣ: Προσωπικά συμφωνώ.Μ. ΝΙΚΟΛΑΚΟΠΟΥΛΟΥ: Με επενδύσεις τέτοιου είδους διαφωνούμε. Μιλάω εκ μέρους

του Τεχνικού Επιμελητηρίου πάλι, κυρίως διότι αυτές οι εγκαταστάσεις δεν προσφέρουν ούτε οικονομικά οφέλη ούτε τίποτε άλλο περισσότερο στις τοπικές κοινωνίες. Ακόμα και ένα κατά-στημα ενοικίασης αυτοκινήτων το οποίο βρίσκεται σε μια μεγάλη τουριστική εγκατάσταση και,

123ΕΛ

ΕΥΘ

ΕΡΕΣ Τ

ΟΠ

ΟΘ

ΕΤΗ

ΣΕΙΣ

-ΣΥΖΗ

ΤΗ

ΣΗ

όπως ξέρουμε όλοι, δεν συμβάλλει στην ανάπτυξη της χώρας μας, διότι τέτοιου είδους επεν-δύσεις δεν αφήνουν τίποτα πέρα από την πενταετία που κατασκευάζεται το έργο. Όλα τα άλλα χρήματα του επενδυτή πηγαίνουν στο εξωτερικό και αυτό είναι κάτι που, τουλάχιστον αυτή την περίοδο, δεν νομίζω να το θέλουμε στη χώρα μας.

Ε. ΠΑΝΑΓΙΩΤΑΤΟΥ: Ευχαριστώ πάρα πολύ, κα Νικολακοπούλου. Σ. ΑΥΓΕΡΙΝΟΥ: Αυτά τα θέματα που αναδείχθηκαν κατά τη διάρκεια της σημερινής συζήτη-

σης αποδεικνύουν πόσο σύνθετο και περίπλοκο είναι το ζήτημα του τουρισμού και ότι απαιτεί-ται για τη διαχείρισή του ένας συντονισμός και συνεργασία όλων των συντελεστών που παρεμ-βαίνουν στα ζητήματα του χώρου. Δεν είναι, για παράδειγμα, αποδεκτό να εκπονείται πρόταση αναπτυξιακού νόμου χωρίς να υπάρχει συνεργασία και συντονισμός αναφορικά με τις χωρικές του επιπτώσεις και τις αντίστοιχες κατευθύνσεις. Δεν είναι αποδεκτό να πραγματοποιείται ο σχεδιασμός ενός νέου Εθνικού Χωροταξικού Σχεδίου για τον τουρισμό χωρίς να λαμβάνονται υπόψη τα αναπτυξιακά δεδομένα και οι αντίστοιχες αναπτυξιακές κατευθύνσεις. Νομίζω ότι αυτό είναι ένα γενικότερο πρόβλημα αναφορικά με το σχεδιασμό του χώρου στην Ελλάδα. Θα βοηθούσε επίσης να υιοθετηθούν οι εμπειρίες άλλων χωρών που προηγήθηκαν στην επίλυση των προβλημάτων.

Είναι απαραίτητη, τέλος, η συμμετοχή στη διακυβέρνηση του χώρου, όλων των φορέων και των συντελεστών τοπικής ανάπτυξης.

Τέλος, ένα βασικό συμπέρασμα της σημερινής συνάντησης είναι, νομίζω, ότι πρέπει να αλ-λάξει το πρότυπο και ο γενικός στόχος του τουρισμού στην Ελλάδα. Να απομακρυνθούμε κατά το δυνατόν από το μαζικό πρότυπο και να στραφούμε προς τα πρότυπα των ειδικών και εναλλα-κτικών μορφών τουρισμού. Να δοθεί έμφαση στον τουρισμό με επίκεντρο το ενδιαφέρον για τη φύση, στον πολιτιστικό και εκπαιδευτικό τουρισμό, στον τουρισμό των γεγονότων.

Οι εναλλακτικές μορφές πιστεύω ότι μπορούν να εμπλουτίσουν το εθνικό τουριστικό προϊόν, να ενισχύσουν δηλαδή τον ελληνικό τουρισμό ώστε να αντιμετωπιστούν προβλήματα που πα-ρουσιάζονται στο πλαίσιο της σύγχρονης συγκυρίας.

Ευχαριστώ πολύ.Ε. ΠΑΝΑΓΙΩΤΑΤΟΥ: Ευχαριστώ, κα Αυγερινού.Κύριε Κώστα Κωνσταντινίδη, χαιρόμαστε πολύ που είστε μαζί μας. Διαβάσαμε το e-mail που

μας στείλατε και την περίληψή σας. Θα θέλατε σε πολύ σύντομο διάστημα να προσθέσετε κάτι;Κ. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ: (εκτός μικροφώνου)Ε. ΠΑΝΑΓΙΩΤΑΤΟΥ: Ένα δυο λεπτά όμως μπορούμε να τα διαθέσουμε.Κ. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ: Κατ’ αρχάς ζητώ συγγνώμη για την καθυστέρηση. Λόγοι ανωτέρας

βίας, απροσδόκητοι, με έκαναν να χάσω την πτήση από τη Ρόδο και ήρθα με την επομένη. Είχα και στοιχεία για να παρεμβάλω αλλά, δυστυχώς, δεν μπορούμε να τα αναπτύξουμε.

Φαντάζομαι ότι οι προηγούμενοι ομιλητές επαρκώς τα έχουν αναλύσει.Να θέσω μόνο κάποιους ενδεικτικούς παράγοντες, ότι η χώρα μας είναι δωδέκατη στον κό-

OIK

ON

OM

IKH

ΣΥΓΚ

ΥΡΙΑ

ΚΑ

Ι Χ

ΩΡΟ

ΤΑΞΙΑ

ΤΟ

Υ Τ

ΟΥΡΙΣ

ΜΟ

Υ

124

σμο στις αφίξεις και δέκατη έκτη στις διανυκτερεύσεις, που είναι ένας πολύ σημαντικός αριθμός για τα δεδομένα και το μέγεθος της χώρας μας.

Επίσης, ένα άλλο στοιχείο είναι το εξής: ότι το 80% των επενδυμένων κεφαλαίων είναι σε μικρές κλίνες και σε κλίνες χαμηλών κατηγοριών. Μόνο το 12% των επενδυμένων κεφαλαίων σε τουριστικές κλίνες είναι σε ξενοδοχεία πέντε αστέρων.

Έχω στα slides που συνοδεύουν την ομιλία μου και κάποια παραδείγματα από το εξωτερικό και από την Ελλάδα. Δείχνουν ότι οι τουριστικές επενδύσεις έχουν σαν κύριο στρατηγικό στό-χο την προστασία του περιβάλλοντος και όσες δεν το κάνουν, χωρίς να θέλω να δώσω άλλοθι (στην αυτοκριτική που πρέπει να μας διακρίνει σαν τουριστικούς επιχειρηματίες εν γένει στη χώρα), πιστεύω ότι οι επενδυτές του χώρου, αυτή τη στιγμή, προσπαθούν να κάνουν επενδύ-σεις που να είναι σε άμεση εναρμόνιση με το χώρο και το περιβάλλον. Γιατί το χωροδομημένο περιβάλλον θεωρείται ότι είναι η βασική πρώτη ύλη από την οποία αντλούμε σαν χώρα και επενδύουμε στον τουρισμό.

Ο τουρισμός σήμερα δεν είναι μόνο ξενοδοχεία ο τουρισμός, όπως θα είδατε και από την περίληψη, προσφέρει έσοδο καθημερινό στη χώρα μας. Αντιστοιχεί στο σύνολο των εξαγωγών της χώρας. Αυτό μόνο το μέγεθος δείχνει και τη δυνατότητα και τη δυναμική που έχει στην οικο-νομία ο τουρισμός. Επίσης αντιστοιχεί στο 30% του συνολικού χρέους της χώρας με τα στοιχεία του 2009. Ένα άλλο σημείο που φαντάζομαι ότι θα προσέξατε στην εισήγηση είναι σε σχέση με τη διαχείριση, δεν ξέρω αν έχουμε το χρόνο....

Ε. ΠΑΝΑΓΙΩΤΑΤΟΥ: Ευχαριστούμε πολύ, κ. Κωνσταντινίδη. Στα πρακτικά, που ελπίζουμε ότι θα δημοσιευθούν, θα υπάρχει πλήρης η εισήγησή σας.

Ελπίζω να μην αδικήθηκε κανείς από τους ομιλητές.

Σας ευχαριστώ πολύ.

Παράρτημα

127

Κατάλογος επιλεγμένων διπλωματικών εργασιών συναφούς θεματικής με τον τουρισμό

ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΔΟΙ 2009

Α/Α ΟΝΟΜΑ ΣΠΟΥΔΑΣΤΗ ΘΕΜΑΕΠΙΒΛΕΠΟΝΤΕΣ

ΚΑΘΗΓΗΤΕΣ

1 ΖΟΥΜΠΟΥΛΗ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ ΔΕΝΤΡΟΣΠΙΤΑ ΣΤΗΝ ΗΠΕΙΡΟΤΖΙΤΖΑΣ Μ.-Ν.ΜΩΡΑΪΤΗΣ Κ.

2 ΓΕΩΡΓΑΚΑ ΜΑΡΙΕΤΤΑΠΡΟΤΑΣΗ ΑΝΑΒΙΩΣΗΣ ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΟΥ

ΟΙΚΙΣΜΟΥ ΑΝΑΒΑΤΟΥ ΧΙΟΥ

ΤΖΙΤΖΑΣ Μ.-Ν.ΜΩΡΑΪΤΗΣ Κ.

3

ΑΤTΙΕ ΖΙΧΑΝΤ

ΜΑΚΡΗ ΔΕΣΠΟΙΝΑ

ΠΕΡΠΥΡΑΚΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ

ΠΟΡΕΙΕΣ ΣΤΟΝ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΧΩΡΟ ΚΑΙ

ΣΤΟ ΕΥΡΥΤΕΡΟ ΦΥΣΙΚΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΤΟΥ

ΦΡΟΥΡΙΟΥ MSAYLHA ΣΤΟ ΛΙΒΑΝΟ

ΠΑΠΑΛΕΞΟΠΟΥΛΟΣ Δ.

4 ΝΑΚΑΣΗΣ ΑΓΓΕΛΟΣ

ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΩΝ & ΦΥΣΙΚΩΝ

ΠΟΡΩΝ ΔΗΜΟΥ ΙΤΑΝΟΥ. ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

ΤΟΠΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

ΑΥΓΕΡΙΝΟΥ Σ.ΜΑΪΣΤΡΟΥ Ε.

ΠΑ

ΡΑΡΤΗ

ΜΑ

Π

ΙΝΑ

ΚΕΣ Δ

ΙΠΛ

ΩΜ

ΑΤΙΚ

ΩΝ

ΠΡΟ

ΠΤΥΧ

ΙΑΚ

ΩΝ

ΠΙΝΑΚΕΣ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΩΝ ΠΡΟΠΤΥΧΙΑΚΩΝ

OIK

ON

OM

IKH

ΣΥΓΚ

ΥΡΙΑ

ΚΑ

Ι Χ

ΩΡΟ

ΤΑΞΙΑ

ΤΟ

Υ Τ

ΟΥΡΙΣ

ΜΟ

Υ

128

Α/Α ΟΝΟΜΑ ΣΠΟΥΔΑΣΤΗ ΘΕΜΑΕΠΙΒΛΕΠΟΝΤΕΣ

ΚΑΘΗΓΗΤΕΣ

5

ΜΠΟΥΡΣΙΝΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ

ΜΠΟΥΡΣΙΝΟΣ

ΑΡΙΣΤΕΙΔΗΣ

ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΥΠΑΙΘΡΙΩΝ ΧΩΡΩΝ

ΚΑΙ ΕΝΤΑΞΗ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΩΝ ΚΑΙ

ΛΟΥΤΡΙΚΩΝ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΩΝ

ΣΕ ΠΑΡΑΛΙΑ ΤΗΣ ΣΑΡΩΝΙΔΑΣ

ΚΑΦΡΙΤΣΑ Μ.

6

ΖΑΧΑΡΑΤΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ

ΠΑΠΑΛΕΞΑΝΔΡΑΤΟΣ

ΑΝΑΣΤ.

ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΟΙΚΙΑΣ Δ. ΛΑΥΡΑΓΚΑ

ΣΤΟΝ ΟΙΚΙΣΜΟ ΡΑΖΑΤΑ ΚΕΦΑΛΛΟΝΙΑΣ ΚΑΙ

ΠΡΟΣΘΗΚΗ ΞΕΝΩΝΑ ΜΟΥΣΙΚΗΣ

ΓΙΑΝΝΙΤΣΑΡΗΣ Γ. ΡΑΥΤΟΠΟΥΛΟΣ Σ.

7 ΤΣΑΦΟΥΛΙΑ ΛΟΥΚΙΑ ΙΑΜΑΤΙΚΑ ΛΟΥΤΡΑ ΣΤΙΣ ΘΕΡΜΟΠΥΛΕΣ ΗΣΑΪΑΣ Δ.

8ΓΙΑΛΙΑ ΒΑΣΙΛΙΚΗ

ΚΑΤΣΑΚΙΩΡΗ ΑΛΕΞΙΑ

ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟ ΣΥΓΚΡΟΤΗΜΑ

ΣΤΟ ΦΑΡΟ ΣΙΦΝΟΥ

ΡΟΓΚΑΝ Σ.ΡΑΥΤΟΠΟΥΛΟΣ Σ.

9

ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΥ

ΡΕΓΓΙΝΑ

ΠΑΛΙΛΗ ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ

ΑΝΑΠΛΑΣΗ ΠΑΡΑΛΙΑΚΟΥ

ΜΕΤΩΠΟΥ ΑΙΓΙΟΥ.

ΜΟΥΣΕΙΟ ΣΤΑΦΙΔΑΣ ΚΑΙ ΥΠΑΙΘΡΙΕΣ

ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΕΙΣ

ΧΑΪΔΟΠΟΥΛΟΣ Γ. ΗΣΑΪΑΣ Δ.

10 ΔΙΓΙΔΙΚΗ ΠΗΝΕΛΟΠΗ

ΥΔΡΟΘΕΡΑΠΕΥΤΗΡΙΟ ΣΤΙΣ ΙΑΜΑΤΙΚΕΣ

ΠΗΓΕΣ ΤΟΥ ΟΙΚΙΣΜΟΥ ΠΟΛΙΧΝΙΤΟΥ ΤΗΣ

ΛΕΣΒΟΥ

ΡΟΚΑΣ Α. ΤΣΟΥΡΑΣ Β.

11

ΑΛΕΞΟΠΟΥΛΟΣ ΓΙΩΡΓΟΣ

ΜΑΖΑΡΑΚΗΣ ΣΑΡΑΝΤΟΣ

ΜΠΟΥΚΑΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ

ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΟ ΣΤΗ ΜΟΝΕΜΒΑΣΙΑ .

ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΕΓΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ΑΠΕΝΑΝΤΙ

ΑΠΟ ΤΟ ΚΑΣΤΡΟ

ΜΟΝΕΜΒΑΣΙΤΟΥ Α.

129

Α/Α ΟΝΟΜΑ ΣΠΟΥΔΑΣΤΗ ΘΕΜΑΕΠΙΒΛΕΠΟΝΤΕΣ

ΚΑΘΗΓΗΤΕΣ

12 ΚΑΜΠΟΥΡΗΣ ΠΑΥΛΟΣΞΕΝΩΝΑΣ ΓΙΑ ΑΓΡΟΤΟΥΡΙΣΜΟ

ΣΤΗΝ ΑΣΤΥΠΑΛΑΙΑΜΑΪΣΤΡΟΥ Ε.

13ΗΛΙΟΠΟΥΛΟΥ

ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗΞΕΝΟΔΟΧΕΙΟ ΣΤΟΥ ΨΥΡΡΗ ΓΥΦΤΟΠΟΥΛΟΣ Σ.

14ΜΑΤΙΝΟΠΟΥΛΟΣ

ΙΩΑΝΝΗΣ

ΣΟΥΝΙΟ. ΑΠΟΠΕΙΡΑ ΑΝΑΓΝΩΣΗΣ

ΤΟΥ ΤΟΠΟΥΡΟΚΑΣ Α.

ΠΑ

ΡΑΡΤΗ

ΜΑ

Π

ΙΝΑ

ΚΕΣ Δ

ΙΠΛ

ΩΜ

ΑΤΙΚ

ΩΝ

ΠΡΟ

ΠΤΥΧ

ΙΑΚ

ΩΝ

ΣΠΟΥΔΑΣΤΗΣ: ΖΟΥΜΠΟΥΛΗ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ

ΕΠΙΒΛΕΠΟΝΤΕΣ ΚΑΘΗΓΗΤΕΣ: ΤΖΙΤΖΑΣ Μ.-Ν., ΜΩΡΑΪΤΗΣ Κ.

Δεντρόσπιτα στην Ήπειρο

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Πρόκειται για την οικοδομική ανάλυση 3 δεντρόσπιτων σχεδιασμένων με βάση την ελλη-νική πραγματικότητα (μορφές οικείες, ευρέως διαθέσιμα κατασκευαστικά μέσα και υλικά

εύκολα στη χρήση τους – ξύλινες κατασκευές). Το καθένα από αυτά είναι μοναδικό, προορίζεται για διαφορετική χρήση, αντιπροσωπεύει

μια συγκεκριμένη κατασκευαστική λογική και έναν διαφορετικό τρόπο στήριξης πάνω σε κάθε δέντρο χωρίς να το καταστρέφουν ή να εμποδίζουν την περαιτέρω ανάπτυξή τους. Με απλούς αλλά ειδικούς μηχανισμούς στήριξης, ανάρτησης και διαφορετικούς τρόπους πρόσβασης. Και όλα αυτά ενάντια στην τυποποίηση και τη μαζική παραγωγή.

Ενσωματωμένο στα κλαδιά μιας μεγάλης καρυδιάς, το ένα δεντρόσπιτο απαντάει στην ανά-γκη των παιδιών της γειτονιάς για έναν κατεξοχήν διασκεδαστικό χώρο παιχνιδιού με έντονο το αίσθημα της περιπέτειας και του κινδύνου. Αποτελεί όμως και ευχάριστο χώρο για τους με-γάλους για χαλάρωση και απόλαυση του ειδυλλιακού τοπίου.

Ενώ μέσα σε ένα παρθένο περιβάλλον με έλατα ξεπροβάλλουν άλλα 2 μικρά δεντρόσπιτα, 2 ή 3 επιπέδων, ικανοποιητικά εξοπλισμένα (ρεύμα, νερό, μονώσεις) για να προσφέρουν φιλο-ξενία λίγων ημερών σε άτομα που έχουν ανάγκη από εναλλακτικούς τρόπους χαλάρωσης και ηρεμίας.

131Π

ΑΡΑ

ΡΤΗ

ΜΑ

Π

ΙΝΑ

ΚΕΣ Δ

ΙΠΛ

ΩΜ

ΑΤΙΚ

ΩΝ

ΠΡΟ

ΠΤΥΧ

ΙΑΚ

ΩΝ

ΣΠΟΥΔΑΣΤΗΣ: ΓΕΩΡΓΑΚΑ ΜΑΡΙΕΤΑ

ΕΠΙΒΛΕΠΟΝΤΕΣ ΚΑΘΗΓΗΤΕΣ: ΤΖΙΤΖΑΣ Μ.-Ν., ΜΩΡΑΪΤΗΣ Κ.

Πρόταση αναβίωσης μεσαιωνικού οικισμού Αναβάτου Χίου

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Ο Ανάβατος είναι ένα μεσαιωνικό χωριό που βρίσκεται στο γεωγραφικό κέντρο της Χίου και απέχει 23 χιλιόμετρα από την πόλη της Χίου. Στον οικισμό διακρίνονται τρεις ενότητες

που ταυτίζονται με τις τρεις φάσεις επέκτασής του: πρόκειται για την Ακρόπολη, το Μεσοχώρι και το Νέο Χωριό.

Αν και η πρόταση αναβίωσης αφορά το σύνολο του οικισμού, ωστόσο η επέμβαση επικε-ντρώνεται στο Μεσοχώρι. Ο χώρος της Ακρόπολης ανακηρύσσεται ως αρχαιολογικός χώρος και προστατεύεται, ενώ το Νέο Χωριό λειτουργεί και περιλαμβάνει όλες τις απαραίτητες εξυπη-ρετήσεις.

Τέλος, στο Μεσοχώρι προτείνεται η ένταξη μιας νέας συνεχούς κατασκευής που θα επιτρέπει την ασφαλή μετακίνηση και μετάβαση σε όλα τα σημεία του οικισμού, αλλά και την ένταξη λει-τουργιών που δεν θα επιβαρύνουν ούτε θα αλλοιώνουν το χαρακτήρα του οικισμού.

Στα κτίρια του Μεσοχωρίου, κτισμένα με το σύστημα του πετρόκτιστου θόλου, προτείνεται η αποκατάσταση του κελύφους τους, προκειμένου να καταστούν ασφαλή και επισκέψιμα.

Η κατασκευή που εντάσσεται στον οικισμό είναι ένα μονοπάτι που ακολουθεί τα ίχνη των πα-λαιότερων αξόνων του οικισμού και επιτρέπει την περιπλάνηση των επισκεπτών, ενώ επιτρέπει τη μετακίνηση ατόμων με αναπηρίες και διευκολύνει τη μεταφορά αντικειμένων, με προσαρτη-μένο αναβατόριο.

Η ίδια κατασκευή εντάσσεται και στο εσωτερικό των κελυφών επιτρέποντας τη λειτουργία χώρων έκθεσης, εργαστηρίων, ξενώνων και χώρων συγκέντρωσης, με στόχο τη μετατροπή του οικισμού σε πολιτιστικό και τουριστικό αξιοθέατο που θα λειτουργεί στο πλαίσιο εκπαιδευτικών προγραμμάτων.

Τέλος, στο κατώτερο τμήμα της κατασκευής ενσωματώνεται και το σύνολο των δικτύων και εγκαταστάσεων του οικισμού, που θα καθιστούν δυνατή την ομαλή λειτουργία του οικισμού.

133Π

ΑΡΑ

ΡΤΗ

ΜΑ

Π

ΙΝΑ

ΚΕΣ Δ

ΙΠΛ

ΩΜ

ΑΤΙΚ

ΩΝ

ΠΡΟ

ΠΤΥΧ

ΙΑΚ

ΩΝ

ΣΠΟΥΔΑΣΤΗΣ: ΑΤΤΙΕ ΖΙΧΑΝΤ, ΜΑΚΡΗ ΔΕΣΠΟΙΝΑ, ΠΕΡΠΥΡΑΚΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ

ΕΠΙΒΛΕΠΟΝΤΕΣ ΚΑΘΗΓΗΤΕΣ: ΠΑΠΑΛΕΞΟΠΟΥΛΟΣ Δ.

Πορείες στον αρχαιολογικό χώρο και στο ευρύτερο φυσικό περιβάλλον του φρουρίου Msaylha στο Λίβανο

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Η περιοχή μελέτης βρίσκεται στο Λίβανο κατά μήκος της κύριας οδικής αρτηρίας που συν-δέει τις δύο μεγαλύτερες πόλεις της χώρας, τη Βηρυτό και την Τρίπολη. Πρόκειται για έναν

αρχαιολογικό χώρο του 16ου αι. (φρούριο Msaylha) που υπέστη μεγάλη καταστροφή κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου (1975-1990) λόγω της παράνομης λατόμησης που έγινε στην περιοχή εκείνη την περίοδο.

Αντικείμενο της διπλωματικής εργασίας είναι η αποκατάσταση του φυσικού τοπίου και η δημιουργία ενός δικτύου παρατηρητηρίων με στόχο την ανάδειξη του φρουρίου και την εν-δυνάμωση της επικοινωνίας του ανθρώπου με τη φύση. Το ιδιαίτερο ανάγλυφο του βουνού, ο ποταμός Al Jawze, ο αρχαίος δρόμος καθώς και το αυστηρό όριο της Εθνικής Οδού αποτελούν τα βασικά χαρακτηριστικά του τόπου και έχουν πρωταρχική σημασία στη χωροθέτηση των κι-νήσεων και των λειτουργιών.

Η διερεύνηση των γεωμετρικών χαρακτηριστικών του τόπου οδήγησε στην επιλογή δύο βασικών αξόνων κίνησης. Ο ένας άξονας αποτελεί το όριο διαχωρισμού από την όχληση του δρόμου ενώ ο δεύτερος στοχεύει στη δημιουργία μικροκινήσεων και στάσεων πάνω στο βράχο του λατομείου.

Η επιλογή των υλικών (ξύλο, μέταλλο) στοχεύει στη μικρότερη δυνατή αλλοίωση του περι-βάλλοντος και στην αφομοίωση των κατασκευών με τη φύση.

135Π

ΑΡΑ

ΡΤΗ

ΜΑ

Π

ΙΝΑ

ΚΕΣ Δ

ΙΠΛ

ΩΜ

ΑΤΙΚ

ΩΝ

ΠΡΟ

ΠΤΥΧ

ΙΑΚ

ΩΝ

ΣΠΟΥΔΑΣΤΗΣ: ΝΑΚΑΣΗΣ ΑΓΓΕΛΟΣ

ΕΠΙΒΛΕΠΟΝΤΕΣ ΚΑΘΗΓΗΤΕΣ: ΑΥΓΕΡΙΝΟΥ Σ., ΜΑΪΣΤΡΟΥ Ε.

Διερεύνηση πολιτιστικών και φυσικών πόρων Δήμου Ιτάνου - Προτάσεις τοπικής ανάπτυξης

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Στόχος της εργασίας είναι η βιώσιμη ανάπτυξη της περιοχής με την προστασία των αναπτυ-ξιακών της πόρων. Η διερεύνηση γίνεται σε τρία επίπεδα: περιφερειακό επίπεδο, τοπικό

επίπεδο, περιοχή παρέμβασης (ευρύτερη περιοχή Ζάκρου). Σε περιφερειακό επίπεδο αναλύεται η υφιστάμενη κατάσταση της ανατολικής Κρήτης. Σε

τοπικό επίπεδο, καταγράφεται η υφιστάμενη κατάσταση του Δήμου Ιτάνου σε πολεοδομικό και χωροταξικό επίπεδο. Σε επίπεδο περιοχής παρέμβασης, αξιολογούνται προβλήματα φυσικών και πολιτιστικών πόρων, χρήσεων γης, παραγωγής, τουρισμού και οικιστικού δικτύου.

Από τα αποτελέσματα της αξιολόγησης καταρτίστηκαν πίνακες S.W.O.T.Παρουσιάζονται προτάσεις σε τοπικό επίπεδο και σε επίπεδο περιοχής παρέμβασης που

επιλύουν μέρος των προαναφερθέντων προβλημάτων. Τέλος, παρουσιάζονται αναλυτικότερα προτάσεις που αφορούν στον αρχαιολογικό χώρο και

στο Φαράγγι της Κάτω Ζάκρου, οι οποίες μπορούν να αποτελέσουν οδηγό για παρόμοια έργα στην περιοχή.

137Π

ΑΡΑ

ΡΤΗ

ΜΑ

Π

ΙΝΑ

ΚΕΣ Δ

ΙΠΛ

ΩΜ

ΑΤΙΚ

ΩΝ

ΠΡΟ

ΠΤΥΧ

ΙΑΚ

ΩΝ

ΣΠΟΥΔΑΣΤΗΣ: ΜΠΟΥΡΣΙΝΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑΜΠΟΥΡΣΙΝΟΣ ΑΡΙΣΤΕΙΔΗΣ

ΕΠΙΒΛΕΠΟΝΤΕΣ ΚΑΘΗΓΗΤΕΣ: ΚΑΡΦΙΤΣΑ Μ.

Διαμόρφωση υπαίθριων χώρων και ένταξη πολιτιστικών και λουτρικών εγκαταστάσεων σε παραλία της Σαρωνίδας

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Ο χώρος που πραγματοποιείται η διπλωματική εργασία αυτή βρίσκεται σε έναν όρμο του Σα-ρωνικού, σε μικρή απόσταση (3,5 χλμ.) από σημαντικό παραδοσιακό οικισμό. Τα ιδιαίτε-

ρα χαρακτηριστικά του τοπίου σε συνδυασμό με την παρουσία κάποιων ερειπίων της οθωνικής περιόδου προσδίδουν ιδιαίτερη γοητεία στο χώρο. Η εγκατάλειψή τους με αποτέλεσμα τη συνε-χή τους «κακοποίηση» και κατάρρευση και η «κατάχρηση» του χώρου μάς οδηγούν άμεσα στην ανάγκη προστασίας και ανάδειξής τους. Προς την κατεύθυνση αυτή επιλέγουμε την ένταξη στο χώρο κάποιων πολιτιστικών χρήσεων αλλά και την οργάνωση των ήδη υπαρχόντων αναγκών (χρήση παραλίας, περίπατος, αναψυχή, οργάνωση παραστάσεων/συναυλιών). Οργανώνονται δύο ομάδες λειτουργιών, οι υπαίθριες και οι «κλειστές». Αφού προηγηθούν οι εργασίες στήρι-ξης και συντήρησης των ερειπίων, οργανώνουμε τις υπαίθριες λειτουργίες με βασική αρχή τις ήπιες διαμορφώσεις που δεν θα αλλοιώσουν το τοπίο. Οργανώνονται έτσι η παραλία, κάποιες πορείες και τοποθετείται ένα υπαίθριο αμφιθέατρο μπροστά από το κύριο ερείπιο-έκθεμα το οποίο παίρνει τη χρήση σκηνικού.

Η πρώτη ομάδα «κλειστών» λειτουργιών στεγάζεται από το αναψυκτήριο, που τοποθετείται στη ΒΔ πλαγιά του όρμου. Οι χώροι διατάσσονται σε επίπεδα που διαμορφώνονται με πέτρινα τοιχία παράλληλα στις υψομετρικές. Εκμεταλλευόμαστε έτσι την έντονη κλίση της πλαγιάς, διαχωρίζοντας ταυτόχρονα τις λειτουργίες (χώροι υγιεινής, αποδυτήρια, ιατρείο, αποθήκες στο πρώτο επίπεδο, κρυμμένα στο έδαφος και εστιατόριο-καφετέρια σε υψηλότερο επίπεδο στραμμένα προς τη θέα).

Η δεύτερη ομάδα κλειστών λειτουργιών συγκεντρώνεται στο δευτερεύον ερείπιο που χρη-σιμοποιείται σαν κέλυφος. Εδώ επιλέγουμε να εισαγάγουμε κάποιες χρήσεις που θα εξασφα-λίζουν την προσέλευση κόσμου καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους και όχι μόνο την τουριστική περίοδο. Σχεδιάζουμε έτσι ένα Πολιτιστικό Κέντρο Νεότητας που περιλαμβάνει αίθουσα προβο-

139Π

ΑΡΑ

ΡΤΗ

ΜΑ

Π

ΙΝΑ

ΚΕΣ Δ

ΙΠΛ

ΩΜ

ΑΤΙΚ

ΩΝ

ΠΡΟ

ΠΤΥΧ

ΙΑΚ

ΩΝ

λών/κινηματογραφικής λέσχης, internet cafe/ηλεκτρονική βιβλιοθήκη, αίθουσα ψυχαγωγίας, αίθουσες διδασκαλίας-εργαστηρίων και όλους τους απαραίτητους βοηθητικούς χώρους. Όλες οι λειτουργίες εκτονώνονται στον υπαίθριο χώρο που δημιουργείται στο κέντρο του κτιριακού συ-νόλου και είναι στραμμένος προς το εσωτερικό του. Κατασκευαστικά, χρησιμοποιείται ελαφριά, αυτόνομη κατασκευή (ξύλο) που δεν στηρίζεται στο πέτρινο κέλυφος.

ΣΠΟΥΔΑΣΤΗΣ: ΖΑΧΑΡΑΤΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ,ΠΑΠΑΛΕΞΑΝΔΡΑΤΟΣ ΑΝΑΣΤ.

ΕΠΙΒΛΕΠΟΝΤΕΣ ΚΑΘΗΓΗΤΕΣ: ΓΙΑΝΝΙΤΣΑΡΗΣ Γ., ΡΑΥΤΟΠΟΥΛΟΣ Σ.

Αποκατάσταση οικίας Δ. Λαύραγκα στον οικισμό Ραζατά Κεφαλλονιάς και προσθήκη ξενώνα μουσικής

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Η διπλωματική αυτή εργασία κινείται στο πλαίσιο του κτηριολογικού προγράμματος που πρό-τεινε ο σύλλογος με την επωνυμία «Μουσική Εταιρεία Διονύσης Λαυράγκας» και περιλαμ-

βάνει τη μελέτη και κατασκευή ανοικτού θεάτρου 1.150 θέσεων, την αποκατάσταση της παλαιάς διατηρητέας εξοχικής κατοικίας του μουσουργού Δ. Λαυράγκα και μετατροπή αυτής σε μουσικό μουσείο, καθώς και την προσθήκη ξενώνα μουσικών με καφέ-εστιατόριο και στεγασμένη βοη-θητική αίθουσα για τις πρόβες των μουσικών.

Πιο συγκεκριμένα, αντικείμενό της αποτελεί: 1. Η ακριβής αποτύπωση της παλαιάς διατηρητέας οικίας και των επιμέρους κατασκευαστικών

και μορφολογικών στοιχείων αυτής. 2. Η καταγραφή των αστοχιών της κατασκευής και των φθορών που έχει υποστεί από την

εγκατάλειψη, τις επιδράσεις των καιρικών συνθηκών καθώς και την αφαίρεση στοιχείων και τμημάτων της με σκοπό την επανάχρηση αυτών σε άλλες κατασκευές (ειδικά μετά τον καταστρεπτικό σεισμό του 1953).

3. Ανάκτηση μορφολογικών και κατασκευαστικών στοιχείων από κτήρια αντίστοιχης χρονικής περιόδου και τυπολογίας.

4. Αποκατάσταση της οικίας με επιμέρους επεμβάσεις οι οποίες απαιτούνται προκειμένου να αποκατασταθεί η στατική επάρκεια και το κτήριο να ανταποκριθεί στις νέες απαιτήσεις που απορρέουν από τη χρήση του ως μουσείου.

5. Η προσθήκη και η ομαλή ένταξη του νέου κτηρίου στο φυσικό περιβάλλον με ιδιαίτερη έμ-φαση στην αλληλεπίδρασή του με το διατηρητέο κτήριο και το ανοικτό θέατρο (του οποίου η μελέτη έχει ήδη εκπονηθεί από ιδιώτη μηχανικό για λογαριασμό του Δήμου Αργοστολίου). Κεντρική ιδέα για το σχεδιασμό του νέου κτηρίου αποτέλεσε η αλληλοδιείσδυση δύο όγκων

141Π

ΑΡΑ

ΡΤΗ

ΜΑ

Π

ΙΝΑ

ΚΕΣ Δ

ΙΠΛ

ΩΜ

ΑΤΙΚ

ΩΝ

ΠΡΟ

ΠΤΥΧ

ΙΑΚ

ΩΝ

οι οποίοι αναπτύσσονται σε δύο άξονες, όχι κάθετους μεταξύ τους. Στο σημείο τομής των δύο αξόνων δημιουργείται εσωτερικό αίθριο στεγασμένο με γυάλινη οροφή.

6. Η διαμόρφωση του περιβάλλοντος χώρου. Περιορίζεται στην κατασκευή μιας ασκεπούς δεξα-μενής, η οποία θα ευρίσκεται σε επαφή με τον υπάρχοντα αγωγό-υδραγωγείο και θα τροφοδο-τείται με τα όμβρια ύδατα. Το νερό αυτό θα χρησιμοποιείται σαν μέσο αντικατοπτρισμού του μουσείου, σαν ρυθμιστής του μικροκλίματος κατά τους θερινούς μήνες, αλλά και σαν δεξαμενή άντλησης για λόγους πυροπροστασίας ή ποτίσματος της πανίδας του περιβάλλοντος χώρου.

ΣΠΟΥΔΑΣΤΗΣ: ΤΣΑΦΟΥΛΙΑ ΛΟΥΚΙΑ

ΕΠΙΒΛΕΠΟΝΤΕΣ ΚΑΘΗΓΗΤΕΣ: ΗΣΑΪΑΣ Δ.

Ιαματικά Λουτρά στις Θερμοπύλες

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Θέμα της διπλωματικής είναι η διαμόρφωση του τοπίου των ιαματικών πηγών των Θερμο-πύλων και η ενσωμάτωση οργανωμένου κτηρίου λουτρών.

Το νερό, το φως, το σώμα, τα υλικά καθόρισαν το σχεδιασμό και τη γενικότερη αντιμετώπιση του θέματος. Άλλωστε τα λουτρά είναι χώροι που σχετίζονται με τις αισθήσεις. Απώτερος στόχος είναι να επιλέξει ο επισκέπτης ελεύθερα τις δραστηριότητές του, οι οποίες είναι προσανατολι-σμένες στη χαλάρωση και τη φαντασίωση.

Στην πορεία επεξεργασίας της λύσης σημαντικός υπήρξε και ο προβληματισμός για τα επι-μέρους χαρακτηριστικά που συγκροτούν το χώρο σε ένα κτίσμα της λειτουργικής ιδιαιτερότητας των λουτρών. Ο τρόπος με τον οποίο ο χρήστης μυείται στο χώρο αυτόν, ο τρόπος που κυκλο-φορεί ή στέκεται, η σχέση του χρόνου και του χώρου, η έντονη εσωστρέφεια υπήρξαν αφορμές μελέτης και αναζήτησης.

143Π

ΑΡΑ

ΡΤΗ

ΜΑ

Π

ΙΝΑ

ΚΕΣ Δ

ΙΠΛ

ΩΜ

ΑΤΙΚ

ΩΝ

ΠΡΟ

ΠΤΥΧ

ΙΑΚ

ΩΝ

ΣΠΟΥΔΑΣΤΗΣ: ΓΙΑΛΙΑ ΒΑΣΙΛΙΚΗ, ΚΑΤΣΑΚΙΩΡΗ ΑΛΕΞΙΑ

ΕΠΙΒΛΕΠΟΝΤΕΣ ΚΑΘΗΓΗΤΕΣ: ΡΟΓΚΑΝ Σ., ΡΑΥΤΟΠΟΥΛΟΣ Σ.

Τουριστικό συγκρότημα στο Φάρο Σίφνου

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Το οικόπεδο βρίσκεται στον οικισμό του Φάρου της Σίφνου. Χαρακτηριστικό είναι το μονο-πάτι που το συνδέει με τον οικισμό, όπως και τα ερείπια φόρτωσης μεταλλεύματος και ένα

κτήριο διοίκησης των μεταλλείων Αγίου Ιωάννη. Ιδιαίτερη προσοχή δόθηκε στην ομαλή και ήπια ένταξη του συγκροτήματος στο ευαίσθητο

τοπίο.Από τα παραπάνω χαρακτηριστικά, σε συνδυασμό με την έντονη κλίση του εδάφους και τη

μέγιστη αξιοποίηση της θέας, προκύπτει η γραμμική ανάπτυξη του συγκροτήματος, με κεντρι-κό και ενοποιητικό στοιχείο τη διαδρομή μέσω ραμπών και σκαλιών που οδηγεί σταδιακά σε όλους τους χώρους του συγκροτήματος. Βασικά εργαλεία σχεδιασμού αποτελούν τα τοιχία αντι-στήριξης, ο κύβος και τα πλατώματα.

Παράλληλα με τους κοινόχρηστους χώρους του ξενοδοχείου αναμειγνύονται και πολιτιστικές χρήσεις.

145Π

ΑΡΑ

ΡΤΗ

ΜΑ

Π

ΙΝΑ

ΚΕΣ Δ

ΙΠΛ

ΩΜ

ΑΤΙΚ

ΩΝ

ΠΡΟ

ΠΤΥΧ

ΙΑΚ

ΩΝ

ΣΠΟΥΔΑΣΤΗΣ: ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΥ ΡΕΓΓΙΝΑ, ΠΑΛΙΛΗ ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ

ΕΠΙΒΛΕΠΟΝΤΕΣ ΚΑΘΗΓΗΤΕΣ: ΧΑΪΔΟΠΟΥΛΟΣ Γ., ΗΣΑΪΑΣ Δ.

Ανάπλαση παραλιακού μετώπου Αιγίου.Μουσείο σταφίδας και υπαίθριες διαμορφώσεις

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Στόχος της διπλωματικής εργασίας είναι η μελέτη και καταγραφή του παραλιακού χώρου της πόλης του Αιγίου, με όλα τα κατάλοιπα που άφησε σε αυτήν η βιομηχανική επανάσταση

αλλά και ο σύγχρονος τρόπος ζωής. Με βάση την ιστορία και τις προτάσεις που υπάρχουν για την ευρύτερη περιοχή θέτουμε ως

στόχο την ανασυγκρότηση του συνόλου του παραλιακού μετώπου και την επίτευξη συνοχής, καθώς και τη σύνδεσή του με το κέντρο της πόλης.

Η συνοχή καθώς και η σύνδεση με την πόλη επιτυγχάνονται μέσω της χρήσης ρυθμού φυ-τεύσεων, υλικών και των φυσικών πηγών νερού, με την αξιοποίηση των ελεύθερων χώρων αλλά και την αξιοποίηση και επανένταξη του υπάρχοντος λανθάνοντος βιομηχανικού δυναμικού (σταφιδαποθήκες, εγκαταστάσεις χαρτοποιίας, λιμενική προβλήτα) και με μέτρο στον κανόνα και εξαίρεση.

Επιδιώκεται έτσι η προστασία και η επανένταξη του δυναμικού αυτού των παραδοσιακών κτισμάτων στον ιστό της πόλης, η ανάκτηση της επαφής της πόλης με το θαλασσινό της όριο, η δημιουργία ενιαίων περιπάτων, η εξυγίανση και η ανάπλαση του χώρου με έναν τρόπο που θα τον μεταμορφώσει σε έναν πόλο έλξης χειμώνα και καλοκαίρι, οικείο και προσιτό στους κατοί-κους, ωθώντας ταυτόχρονα και στη γενικότερη ευημερία και ανάπτυξη της πόλης με ιδιαίτερη σημασία και έμφαση στην ανάπτυξη της οικονομίας μέσω του εμπορίου, του τουρισμού και του πολιτισμού.

147Π

ΑΡΑ

ΡΤΗ

ΜΑ

Π

ΙΝΑ

ΚΕΣ Δ

ΙΠΛ

ΩΜ

ΑΤΙΚ

ΩΝ

ΠΡΟ

ΠΤΥΧ

ΙΑΚ

ΩΝ

ΣΠΟΥΔΑΣΤΗΣ: ΔΙΓΙΔΙΚΗ ΠΗΝΕΛΟΠΗ

ΕΠΙΒΛΕΠΟΝΤΕΣ ΚΑΘΗΓΗΤΕΣ: ΡΟΚΑΣ Α., ΤΣΟΥΡΑΣ Β.

Υδροθεραπευτήριο στις ιαματικές πηγέςτου οικισμού Πολιχνίτου στη Λέσβο

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Στόχος της διπλωματικής εργασίας αποτέλεσε η δημιουργία ενός σύγχρονου υδροθεραπευτη-

ρίου δυναμικότητας 300 ατόμων στον οικισμό του Πολιχνίτου της Λέσβου. Εκεί βρίσκονται

ιαματικές πηγές, όπου οι θερμοκρασίες αγγίζουν τους 92ο C και γι' αυτό ανήκουν στις θερμό-

τερες της Ευρώπης και θεωρούνται εφάμιλλες του Wiesbaden της Γερμανίας. Παρά τη μεγάλη

θεραπευτική αξία των πηγών, δεν υπάρχει μέχρι στιγμής κάποια αξιόλογη εκμετάλλευση κι έτσι

η δημιουργία ενός υδροθεραπευτηρίου κρίνεται αναγκαία και για την ανάπτυξη του οικισμού.

Η ευρύτερη περιοχή όπου βρίσκονται οι ιαματικές πηγές παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον

εξαιτίας της ύπαρξης ενός ποταμού που σχηματίζεται από τα νερά των ιαματικών πηγών, ο οποί-

ος λόγω της χημικής σύστασής τους έχει ένα χαρακτηριστικό κόκκινο χρώμα. Η χωροθέτηση

του υδροθεραπευτηρίου έγινε στο βουνό που βρίσκεται βόρεια του ποταμού, προκειμένου να

μην αλλοιωθούν τα ηφαιστειογενή πετρώματα που υπάρχουν στο χώρο γύρω από το ποτάμι,

να γίνει εκμετάλλευση της θέας, όπως επίσης και να αποκτήσει το κτίσμα το βέλτιστο προσανα-

τολισμό, τον νοτιοανατολικό. Τέλος, στην περιοχή υπάρχουν, εκτός από τα μικρά υφιστάμενα

λουτρά που λειτουργούν, ερείπια παλιών οθωμανικών λουτρών και ένας μικρός ξενώνας. Στις

επεμβάσεις που προτείνονται στην εργασία, σε αυτά προστίθεται η δημιουργία ενός εστιατορίου,

μιας νέας προσθήκης στα υφιστάμενα λουτρά για την καλύτερη λειτουργία τους, καθώς και ένα

δίκτυο μονοπατιών που θα συνδέει τα κτίσματα και θα επιτρέπει στον επισκέπτη την περιπλά-

νησή του στις ιαματικές πηγές.

149Π

ΑΡΑ

ΡΤΗ

ΜΑ

Π

ΙΝΑ

ΚΕΣ Δ

ΙΠΛ

ΩΜ

ΑΤΙΚ

ΩΝ

ΠΡΟ

ΠΤΥΧ

ΙΑΚ

ΩΝ

ΣΠΟΥΔΑΣΤΗΣ: ΑΛΕΞΟΠΟΥΛΟΣ ΓΙΩΡΓΟΣ, ΜΑΖΑΡΑΚΗΣ ΣΑΡΑΝΤΟΣ, ΜΠΟΥΚΑΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ

ΕΠΙΒΛΕΠΟΝΤΕΣ ΚΑΘΗΓΗΤΕΣ: ΜΟΝΕΜΒΑΣΙΤΟΥ Α.

Ξενοδοχείο στη Μονεμβασιά. Σύγχρονες εγκαταστάσεις απέναντι από το Κάστρο

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Αντικείμενο της διπλωματικής είναι ο σχεδιασμός ξενοδοχείου στην περιοχή της Μονεμ-βασιάς. Το οικόπεδο βρίσκεται απέναντι από το γνωστό «Κάστρο», στα όρια του νέου οι-

κισμού, έχει έντονη κλίση, εφάπτεται με τον παραλιακό δρόμο και έχει θέα το «Κάστρο» και τη θάλασσα.

Στόχος ήταν να σχεδιαστεί ένα ξενοδοχείο δίπλα σε ένα νέο οικισμό χωρίς ιδιαίτερο αρχιτε-κτονικό χαρακτήρα το οποίο όμως βρίσκεται απέναντι από έναν ιστορικό οικισμό με χαρακτη-ριστικό παραδοσιακό χαρακτήρα.

151Π

ΑΡΑ

ΡΤΗ

ΜΑ

Π

ΙΝΑ

ΚΕΣ Δ

ΙΠΛ

ΩΜ

ΑΤΙΚ

ΩΝ

ΠΡΟ

ΠΤΥΧ

ΙΑΚ

ΩΝ

ΣΠΟΥΔΑΣΤΗΣ: ΚΑΜΠΟΥΡΗΣ ΠΑΥΛΟΣ

ΕΠΙΒΛΕΠΟΝΤΕΣ ΚΑΘΗΓΗΤΕΣ: ΜΑΪΣΤΡΟΥ Ε.

Ξενώνας για αγροτουρισμό στην Αστυπάλαια

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Αντικείμενο αυτής της μελέτης είναι η κατασκευή ενός πρότυπου βιοκλιματικού ξενώνα που θα μπορούσε να λειτουργήσει ως κύτταρο αναφοράς για μια βιώσιμη εναλλακτική τουριστι-

κή ανάπτυξη, στο νησί της Αστυπάλαιας.Αφορμή για τη μελέτη αυτή αποτέλεσε η έρευνα που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του

μαθήματος της διάλεξης το 2007, για τις «μάντρες» της Αστυπάλαιας. Πρόκειται για μια προ-σπάθεια προσέγγισης της ιδιαίτερης αρχιτεκτονικής, που αναπτύχθηκε τους προηγούμενους αιώνες σε ειδικά κτίρια κτηνοτροφικών εγκαταστάσεων στο νησί της Αστυπάλαιας (μάντρες) που είναι διάσπαρτα σε όλη την επιφάνεια του νησιού με χαρακτηριστική τυπολογία, έξω από τα όρια των οικισμών που παρουσιάζουν ιδιαίτερη αρχιτεκτονική, κατασκευαστική, λειτουργική και μορφολογική αρτιότητα.

Βασική συνθετική αρχή για την μελέτη είναι η ομαλή προσαρμογή του κτηρίου στο τοπικό κλίμα και το φυσικό περιβάλλον. Για να επιτευχθεί ο βασικός στόχος της ένταξης στο τοπίο, έπρεπε να επιλεγεί αφενός ένας τρόπος κατασκευής που δεν θα επηρέαζε το φυσικό τοπίο και αφετέρου φιλικά προς το περιβάλλον υλικά. Η κατασκευή λοιπόν στηρίζεται στην προκατασκευή όσο το δυνατόν περισσότερων στοιχείων και τα υλικά που έχουν επιλεγεί είναι πέτρα για τον φέροντα οργανισμό, μέταλλο για τα οριζόντια στοιχεία, προκατασκευασμένα στοιχεία για τα χω-ρίσματα και γυαλί με μέταλλο για τα ανοίγματα.

Βασικός παράγοντας της επιλογής των συγκεκριμένων υλικών είναι η χρήση σύγχρονων πρώτων υλών σε παραδοσιακούς μορφολογικά, λειτουργικά και δομικά τρόπους δόμησης.

153Π

ΑΡΑ

ΡΤΗ

ΜΑ

Π

ΙΝΑ

ΚΕΣ Δ

ΙΠΛ

ΩΜ

ΑΤΙΚ

ΩΝ

ΠΡΟ

ΠΤΥΧ

ΙΑΚ

ΩΝ

ΣΠΟΥΔΑΣΤΗΣ: ΗΛΙΟΠΟΥΛΟΥ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ

ΕΠΙΒΛΕΠΟΝΤΕΣ ΚΑΘΗΓΗΤΕΣ: ΓΥΦΤΟΠΟΥΛΟΣ Σ.

Ξενοδοχείο στου Ψυρρή

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Α υτή η διπλωματική εργασία αναφέρεται στο σχεδιασμό μιας ξενοδοχειακής μονάδας μικρής κλίμακας (25 δωμάτια), συνδυαστικά με ένα κέντρο πολιτιστικών δραστηριοτήτων στην

περιοχή του Ψυρρή. Βασική συνθετική αρχή αποτέλεσε ο σχεδιασμός δύο ανεξάρτητων λειτουργικών μονάδων,

σε αντικριστά οικόπεδα, που στεγάζουν τις λειτουργίες που αφορούν την ξενοδοχειακή μονάδα και τις πολιτιστικές δραστηριότητες αντίστοιχα.

Συγκεκριμένα, το κτίριο του ξενοδοχείου περιλαμβάνει τις εξής λειτουργικές ενότητες: δω-μάτια, café-εστιατόριο, υποδοχή, Lobby με αναγνωστήριο και συνδυαστικά έναν μικρό εκθεσι-ακό χώρο που δύναται να λειτουργεί και ανεξάρτητα. Μορφολογικά, αποτελείται από τέσσερις όγκους, οι οποίοι ακολουθώντας τις υπάρχουσες γραμμές των μεσοτοιχιών του οικοπέδου δη-μιουργούν έναν κεντρικό και ζωτικής σημασίας εσωτερικό υπαίθριο. Οι όγκοι επιλέχθηκε στο επίπεδο του ισογείου να είναι διάτρητοι, ενώ καθ’ ύψος σφιχτοί.

Το κτίριο των πολιτιστικών δραστηριοτήτων αναπτύχθηκε σε απέναντι οικόπεδο και περιμε-τρικά ενός υπάρχοντος κτίσματος σε μορφή Π, με έναν κύριο γραμμικό όγκο που στεγάζει τον κυρίως εκθεσιακό χώρο και δύο δευτερεύοντες που περιλαμβάνουν μια αίθουσα πολλαπλών χρήσεων και την επέκταση του εκθεσιακού.

Τα δύο κτίρια ενώνονται με εναέρια μεταλλική κατασκευή που αποτελεί τη βασική πορεία κίνησης τόσο στους εσωτερικούς όσο και στους υπαίθριους που αναπτύσσονται καθ’ ύψος των κτιρίων. Στο ισόγειο σχεδιάστηκε ένα δίκτυο υπαιθρίων που λειτουργεί συνδυαστικά με την πεζοδρόμηση της διαχωριστικής, των δύο οικοπέδων, οδού Αγαθάρχου.

155Π

ΑΡΑ

ΡΤΗ

ΜΑ

Π

ΙΝΑ

ΚΕΣ Δ

ΙΠΛ

ΩΜ

ΑΤΙΚ

ΩΝ

ΠΡΟ

ΠΤΥΧ

ΙΑΚ

ΩΝ

ΣΠΟΥΔΑΣΤΗΣ: ΜΑΤΙΝΟΠΟΥΛΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ

ΕΠΙΒΛΕΠΟΝΤΕΣ ΚΑΘΗΓΗΤΕΣ: ΡΟΚΑΣ Α.

Σούνιο. Απόπειρα ανάγνωσης του τόπου.

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Η ιστορική σημασία του τόπου και το ενδιαφέρον που παρουσιάζει το φυσικό τοπίο της Σουνιακής άκρης, ήταν η αφορμή για τη δημιουργία μιας πορείας που θα παροτρύνει τον

επισκέπτη να περιηγηθεί και να επαναπροσδιορίσει το ακρωτήριο του Σουνίου.Πρώτο μέλημα ήταν η αποκατάσταση του τοπίου. Έτσι, κρίθηκε απαραίτητη η απομάκρυνση

του υπάρχοντος τουριστικού περιπτέρου, που λόγω του όγκου και της θέσης του εμποδίζει την πρόσβαση των επισκεπτών στο ναό του Ποσειδώνα. Επίσης, προτείνεται ειδική επεξεργασία του ασφαλτόδρομου που καταλήγει στο ναό, ώστε να είναι όσο το δυνατόν λιγότερο ορατός στο τοπίο.

Η γενική χάραξη της πορείας που προτείνεται, έχει ως αφετηρία το λόφο που βρίσκεται στα βορειοανατολικά του ναού του Ποσειδώνα. Στο λόφο αυτόν βρίσκονται τα θεμέλια του αρ-χαίου τεμένους του ιερού της Σουνιάδος Αθηνάς. Ο επισκέπτης από εκεί οδηγείται στο ναό του Ποσειδώνα και συνεχίζει μέχρι να φτάσει στην άκρη του φυσικού βραχίονα που αναπτύσσεται στα ανατολικά του ναού. Από εκεί, με μια ήπια χάραξη στην πλαγιά του λόφου, επιστρέφει στο σημείο εκκίνησης της πορείας.

Το ακρωτήριο στα ανατολικά του ναού του Ποσειδώνα αποτέλεσε το βασικό πεδίο της συνθε-τικής ανάλυσης και επεξεργασίας αυτής της διπλωματικής εργασίας. Το γεωφυσικό ενδιαφέρον που παρουσιάζει, με τους απόκρημνους βράχους και το τραχύ έδαφος, αλλά και οι απρόσκοπτες θεάσεις προς το Αιγαίο και τους αρχαιολογικούς τόπους της περιοχής, ήταν η αφορμή για τη δημιουργία μιας πορείας που εξελίσσεται στην κορυφογραμμή αυτού του φυσικού βραχίονα. Η πορεία αυτή ακολουθεί τον άξονα ανατολής-δύσης και ο επισκέπτης «ακροβατώντας» παρακο-λουθεί την εναλλαγή ήλιου-σελήνης.

Στη διαδρομή ενσωματώνονται κάποιες κατασκευές-εξέδρες στις οποίες ο επισκέπτης σαν ένας σύγχρονος Αιγέας έρχεται αντιμέτωπος με το δίλημμα της πτώσης και της αυτοκτονίας.

Τέλος, σε μια φυσική κοιλότητα των βράχων προτείνεται ένα μικρό αναψυκτήριο, μη ορατό από το ναό, το οποίο λειτουργεί και σαν υπαίθριο καθιστικό με θέα στο Αιγαίο.

157Π

ΑΡΑ

ΡΤΗ

ΜΑ

Π

ΙΝΑ

ΚΕΣ Δ

ΙΠΛ

ΩΜ

ΑΤΙΚ

ΩΝ

ΠΡΟ

ΠΤΥΧ

ΙΑΚ

ΩΝ

OIK

ON

OM

IKH

ΣΥΓΚ

ΥΡΙΑ

ΚΑ

Ι Χ

ΩΡΟ

ΤΑΞΙΑ

ΤΟ

Υ Τ

ΟΥΡΙΣ

ΜΟ

Υ

158

ΕΞΕΤΑΣΤΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΔΟΙ 2010

Α/Α ΟΝΟΜΑ ΣΠΟΥΔΑΣΤΗ ΘΕΜΑΕΠΙΒΛΕΠΟΝΤΕΣ

ΚΑΘΗΓΗΤΕΣ

1

ΒΕΛΟΥΔΑΚΗ ΧΡΥΣΑΝΘΗ-

ΑΝΝΑ

ΒΟΥΤΣΙΝΑΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ

ΜΠΟΥΣΟΥΛΑ ΑΜΑΛΙΑ

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΕΣ ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ ΣΤΑ

ΜΕΤΑΛΛΕΥΤΙΚΑ ΤΟΠΙΑ ΤΗΣ ΚΥΘΝΟΥ

ΤΖΙΤΖΑΣ Μ.-Ν.ΜΠΕΛΑΒΙΛΑΣ Ν.

2

ΒΑΪΟΠΟΥΛΟΣ ΕΛ.

ΑΓΝΟΥΣΙΩΤΗΣ ΚΩΝ/ΝΟΣ

ΑΓΝΟΥΣΙΩΤΗΣ ΧΡΗΣΤΟΣ

ΑΝΑΔΕΙΞΗ ΚΑΙ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΦΥΣΙΚΟΥ

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΑΚΤΟΓΡΑΜΜΗΣ

ΠΑΡΑΘΕΡΙΣΤΙΚΟΥ ΟΙΚΙΣΜΟΥ.

ΠΛΑΤΑΝΙΔΙΑ-ΒΟΛΟΣ

ΠΟΛΥΖΟΣ Γ.

3 ΠΡΕΝΤΟΥ ΠΟΛΥΞΕΝΗΔΙΚΤΥΟ ΕΛΕΥΘΕΡΩΝ ΧΩΡΩΝ/ΧΩΡΩΝ

ΠΡΑΣΙΝΟΥ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑΜΠΕΛΑΒΙΛΑΣ Ν.

4ΚΑΒΒΟΥΡΑ ΕΙΡΗΝΗ

ΚΑΡΑΛΗ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ

ΕΠΑΝΑΧΡΗΣΗ ΠΥΡΓΟΥ ΚΑΙ

ΣΥΓΚΡΟΤΗΜΑΤΟΣ ΚΤΗΡΙΩΝ ΩΣ ΚΕΝΤΡΟΥ

ΦΙΛΟΞΕΝΙΑΣ ΣΤΗ ΛΑΓΙΑ ΤΗΣ ΜΑΝΗΣ

ΤΣΟΥΡΑΣ Β.

159Π

ΑΡΑ

ΡΤΗ

ΜΑ

Κ

ΑΤΑ

ΛΟ

ΓΟ

Σ Κ

ΑΙ

ΠΕΡΙΛ

ΗΨ

ΕΙΣ

ΜΕΤΑ

ΠΤΥΧ

ΙΑΚ

ΩΝ

Κατάλογος διπλωματικών εργασιών στο πλαίσιο του διατμηματικού προγράμματος μεταπτυχιακών σπουδών

«Αρχιτεκτονική – Σχεδιασμός του χώρου»ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ: ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑ – ΧΩΡΟΤΑΞΙΑ

Α/Α ΟΝΟΜΑ ΣΠΟΥΔΑΣΤΗ ΘΕΜΑEΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ

1ΣΑΡΑΝΤΑΚΟΥ ΕΥΘΥΜΙΑ

(1999)

ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΗΣ ΕΞΕΛΙΞΗΣ ΚΑΙ ΤΩΝ ΤΑΣΕΩΝ ΤΟΥ

ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΑΙΓΙΝΑ

ΑΥΓΕΡΙΝΟΥ-

ΚΟΛΩΝΙΑ Σ.

2 ΦΡΟΥΣΣΟΥ ΜΑΡΙΑ (1999)ΑΛΥΚΕΣ ΕΥΒΟΙΑΣ: ΑΠΟ ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΣΕ

ΠΑΡΑΘΕΡΙΣΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΧΗ

ΑΥΓΕΡΙΝΟΥ-

ΚΟΛΩΝΙΑ Σ.

3 ΣΩΤΗΡΑΚΗ ΣΤΑΜΑΤΙΑ (2001)ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΧΩΡΙΚΗ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ

ΣΤΗ ΝΗΣΟ ΡΟΔΟΑΓΓΕΛΙΔΗΣ Μ.

4 ΙΩΑΝΝΟΥ ΒΥΡΩΝ (2002)

ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΣΤΙΣ

ΧΩΡΙΚΕΣ ΔΟΜΕΣ ΤΩΝ ΝΗΣΙΩΝ ΤΟΥ Ν. ΑΙΓΑΙΟΥ. ΤΟ

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΤΗΣ ΧΩΡΙΚΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ ΚΩ

ΑΓΓΕΛΙΔΗΣ Μ.

5ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ ΑΓΗΣΙΛΑΟΣ

(2002)

ΕΠΙΔΡΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΣΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ:

ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗΣ ΤΟ ΦΑΛΗΡΑΚΙ ΤΗΣ ΡΟΔΟΥΚΟΣΜΑΚΗ Π.

6ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΗ

(2003)

ΑΓΡΟΤΟΥΡΙΣΜΟΣ, ΕΝΑΣ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΟΣ ΤΡΟΠΟΣ

ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΓΙΑ ΤΟ Ν. ΒΟΙΩΤΙΑΣ

ΑΥΓΕΡΙΝΟΥ-

ΚΟΛΩΝΙΑ Σ.

7 ΑΤΣΑΛΑΚΗ ΕΛΕΝΗ (2003)

Ο ΟΡΕΙΝΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ.

ΥΦΙΣΤΑΜΕΝΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ

ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

ΣΤΕΦΑΝΟΥ Ι.

8ΜΠΑΡΜΠΑΓΙΑΝΝΕΡΗ ΔΑΦΝΗ

(2003)

ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΙ ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΙ ΚΑΙ ΧΩΡΙΚΕΣ

ΕΚΦΡΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ. Η

ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ ΣΚΙΑΘΟΥ

ΠΑΝΑΓΙΩΤΑΤΟΥ Ε.

ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΚΑΙ ΠΕΡΙΛΗΨΕΙΣ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ

OIK

ON

OM

IKH

ΣΥΓΚ

ΥΡΙΑ

ΚΑ

Ι Χ

ΩΡΟ

ΤΑΞΙΑ

ΤΟ

Υ Τ

ΟΥΡΙΣ

ΜΟ

Υ

160

9 ΣΦΑΚΙΑΝΑΚΗ ΕΙΡΗΝΗ (2005)

ΟΙ ΑΣΤΙΚΟΙ ΥΠΑΙΘΡΙΟΙ ΧΩΡΟΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΒΟΛΗ

ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΚΑΙ ΤΟΝ ΑΣΤΙΚΟ ΤΟΥΡΙΣΜΟ. ΤΟ

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΤΗΣ ΒΑΡΚΕΛΩΝΗΣ

ΒΑΣΕΝΧΟΒΕΝ Λ.

10ΦΡΑΓΚΟΠΟΥΛΟΥ ΜΑΡΙΑΝΝΑ

(2005)

Η ΑΝΑΔΕΙΞΗ ΤΗΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗΣ ΦΥΣΙΟΓΝΩΜΙΑΣ

ΤΗΣ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΣ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ.

ΕΡΕΥΝΑ ΤΩΝ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΩΝ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗΣ

ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΤΟΥ Ν. ΚΟΡΙΝΘΙΑΣ

ΣΑΡΗΓΙΑΝΝΗΣ Γ.

11 ΠΕΤΡΙΔΟΥ ΖΩΗ (2006)

ΑΣΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΛΛΑΓΕΣ

ΣΤΙΣ ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΜΕΓΑΛΟΥΠΟΛΕΙΣ.

ΤΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΤΗΣ ΓΛΑΣΚΟΒΗΣ.

ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΕΣ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ

ΒΑΪΟΥ ΚΩΝ.

12 ΞΕΝΟΦΩΝΤΟΣ ΜΑΡΙΑ (2006)

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΩΝ ΜΟΡΦΩΝ

ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΤΟΠΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ.

ΤΑ ΛΕΥΚΑΡΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ

ΑΥΓΕΡΙΝΟΥ-

ΚΟΛΩΝΙΑ Σ.

13ΤΣΙΝΑΡΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ

(2006)

Η ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΚΑΣΤΟΡΙΑΣ

ΩΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟΣ ΠΡΟΟΡΙΣΜΟΣ

ΑΥΓΕΡΙΝΟΥ-

ΚΟΛΩΝΙΑ Σ.

14ΓΙΑΚΚΟΠΟΥΛΟΥ ΣΟΦΙΑ

(2007)

ΙΑΜΑΤΙΚΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ: ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ

ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΜΙΑΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΑΠΟ ΤΙΣ ΙΑΜΑΤΙΚΕΣ

ΤΗΣ ΠΗΓΕΣ. ΤΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΤΗΣ ΑΙΔΗΨΟΥ

ΑΥΓΕΡΙΝΟΥ-

ΚΟΛΩΝΙΑ Σ.

15 ΜΠΡΑΣΙΝΙΚΑ ΜΑΡΙΑ (2008)

Ο ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ ΩΣ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ

ΤΩΝ ΜΕΙΟΝΕΚΤΙΚΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ.

Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΟΥ Ν. ΓΡΕΒΕΝΩΝ

ΑΥΓΕΡΙΝΟΥ-

ΚΟΛΩΝΙΑ Σ.

16ΠΑΝΤΟΥ-ΚΙΚΚΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ

(2008)

ΟΡΓΑΝΩΜΕΝΕΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΕΣ ΚΑΙ ΟΙΚΙΣΤΙΚΕΣ

ΑΝΑΠΤΥΞΕΙΣ ΕΝΤΟΣ ΟΙΚΙΣΤΙΚΩΝ ΠΕΡΙΟΧΩΝ.

ΜΕΛΕΤΗ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗΣ: ΑΤΑΛΑΝΤΗ

ΣΕΡΡΑΟΣ Κ.

17 ΧΑΒΕΛΟΣ ΜΙΛΤΙΑΔΗΣ (2008) ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΟΥ Ν. ΕΥΡΥΤΑΝΙΑΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑΤΟΥ Ε.

18ΤΟΥΦΕΓΓΟΠΟΥΛΟΥ

ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ (2008)

ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ

ΚΑΙ ΝΕΕΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ.

ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ ΤΗΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

ΤΩΝ ΛΟΥΤΡΩΝ ΑΡΙΔΑΙΑΣ

ΑΥΓΕΡΙΝΟΥ-

ΚΟΛΩΝΙΑ Σ.

19ΒΟΥΡΕΚΑΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

(2009)

Ο ΚΕΡΚΥΡΑΪΚΟΣ ΕΛΑΙΩΝΑΣ. ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ

ΚΑΙ ΔΥΝΑΤΟΤΗΤΕΣ ΣΥΝΔΥΑΣΜΟΥ ΑΓΡΟΤΙΚΩΝ

ΚΑΙ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΩΝ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΩΝ ΣΤΗΝ

ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΗ ΤΗΣ ΒΙΩΣΙΜΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

ΑΥΓΕΡΙΝΟΥ-

ΚΟΛΩΝΙΑ Σ.

20 ΚΑΝΤΑΣ ΕΥΣΤΑΘΙΟΣ (2009)

ΜΙΚΡΟΜΕΣΑΙΕΣ ΜΕΤΑΠΟΙΗΤΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΣΕ

ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΚΕΝΤΡΑ ΠΟΥ ΒΡΙΣΚΟΝΤΑΙ ΥΠΟ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗ

ΠΙΕΣΗ – ΟΙ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ ΜΥΤΙΛΗΝΗΣ ΚΑΙ ΡΕΘΥΜΝΟΥ

ΑΥΓΕΡΙΝΟΥ-

ΚΟΛΩΝΙΑ Σ.

21ΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ

(2009)

ΝΕΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΣΤΗΝ

ΕΛΛΑΔΑ: Η ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΤΗΣ Π.Ο.Τ.Α. ΜΕΣΣΗΝΙΑΣ

ΑΥΓΕΡΙΝΟΥ-

ΚΟΛΩΝΙΑ Σ.

161Π

ΑΡΑ

ΡΤΗ

ΜΑ

Κ

ΑΤΑ

ΛΟ

ΓΟ

Σ Κ

ΑΙ

ΠΕΡΙΛ

ΗΨ

ΕΙΣ

ΜΕΤΑ

ΠΤΥΧ

ΙΑΚ

ΩΝ

ΕΥΘΥΜΙΑ ΣΑΡΑΝΤΑΚΟΥ

ΙΟΥΝΙΟΣ 2002

ΕΠΙΒΛΕΠΟΥΣΑ: ΣΟΦΙΑ ΑΥΓΕΡΙΝΟΥ-ΚΟΛΩΝΙΑ, ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ Ε.Μ.Π.

Διερεύνηση της εξέλιξης και των τάσεωντου τουρισμού στην Αίγινα

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Αντικείμενο της διπλωματικής είναι να διερευνήσει την εξέλιξη και τις τάσεις της τουριστικής δραστηριότητας στην Αίγινα.

Το χρονικό πλαίσιο που καλύπτει η εργασία αρχίζει από τη μεταπολεμική περίοδο, όταν η περιοχή παρουσίασε πρώιμη τουριστική ανάπτυξη, και παρακολουθεί τις εξελίξεις έως τη ση-μερινή εποχή. Η εργασία δίνει ιδιαίτερο βάρος στην ανάλυση της σημερινής κατάστασης, ενώ καταλήγει σε εκτιμήσεις για τις τάσεις που διαμορφώνονται και τις προοπτικές βιώσιμης τουρι-στικής ανάπτυξης με αιχμή τους πολιτικούς πόρους του νησιού.

Αναλυτικά η εργασία αποσκοπεί: Στην καταγραφή της εξέλιξης των χαρακτηριστικών του τουρισμού. Στην ερμηνεία των μηχανισμών που διαμορφώνουν τα χαρακτηριστικά κάθε περιόδου. Στην αναγνώριση και ερμηνεία του σύνθετου χαρακτήρα που παρουσιάζει σήμερα ο του-

ρισμός στην Αίγινα. Στην εκτίμηση των προοπτικών που διαμορφώνονται σε τοπικό επίπεδο.

Το τουριστικό φαινόμενο προσεγγίστηκε ως ένα σύστημα παραγόντων που συναρθρώνονται και αλληλεπιδρούν με διαφορετικό σε κάθε περίπτωση και εποχή τρόπο. Η παραπάνω προσέγ-γιση αποτέλεσε και την κύρια υπόθεση της εργασίας.

Οι παράγοντες αυτοί σχετίζονται με: Τις μεταβολές που παρατηρούνται στα χαρακτηριστικά της τουριστικής ζήτησης. Τις μεταβολές που παρατηρούνται στα κύρια χαρακτηριστικά της τουριστικής προσφοράς. Τις μεταβολές στα χαρακτηριστικά συντελεστών επιρροής της τουριστικής ανάπτυξης, κυ-

OIK

ON

OM

IKH

ΣΥΓΚ

ΥΡΙΑ

ΚΑ

Ι Χ

ΩΡΟ

ΤΑΞΙΑ

ΤΟ

Υ Τ

ΟΥΡΙΣ

ΜΟ

Υ

162

ρίαρχα τουριστικά πρότυπα, πολιτική tour operators, κρατική πολιτική και θεσμικό κα-θεστώς, οικονομική δομή και απασχόληση στον τοπικό τουριστικό τομέα, συμπεριφορά και ενέργειες τοπικών φορέων.

Επιλέχθηκε μια σύνθετη μέθοδος, με δευτερογενείς και πρωτογενείς πηγές πληροφορίας. Βασικό εργαλείο αποτέλεσε εμπειρική διερεύνηση ποιοτικού χαρακτήρα σε προσδιορισμένες ομάδες πληροφορητών-κλειδιά αποτελούμενες από εκπροσώπους του τοπικού τουριστικού το-μέα, θεσμικούς και δημόσιους τοπικούς φορείς αλλά και πρόσωπα που εμπλέκονται σε θέματα της τοπικής τουριστικής ανάπτυξης και της πολιτικής κληρονομιάς, που προσεγγίστηκαν με τη μέθοδο των συνεντεύξεων.

Η περιγραφή και ανάλυση του τουριστικού φαινομένου αναπτύχθηκε διαχρονικά κατά τις παρακάτω περιόδους:

Περίοδος 1945-1960Περίοδος 1961-1975Περίοδος 1976-1985Περίοδος 1986-2000Όσον αφορά στην τουριστική αλλαγή του μοντέλου στην κατεύθυνση βιώσιμης τουριστικής

ανάπτυξης, εκτιμάται ότι οι θετικές προοπτικές συναρτώνται με τις εξελίξεις της τουριστικής ζήτησης στον διεθνή και ευρωπαϊκό χώρο, όσο κυρίως με τις εξελίξεις στον ελλαδικό χώρο και στην περιοχή της Αθήνας, ενώ στα θετικά στοιχεία πρέπει να υπολογίσουμε τους σημαντικούς πολιτιστικούς πόρους της περιοχής.

Οι αρνητικές προοπτικές ή οι ανασταλτικοί παράγοντες στην αλλαγή του υφιστάμενου τουρι-στικού μοντέλου στην Αίγινα συναρτώνται κυρίως με δεδομένα που διαμορφώνονται σε τοπικό επίπεδο, όπως η διατήρηση των εξαρτησιακών σχέσεών τους με τους tour operators, τη χαμηλή ποιότητα της τουριστικής υποδομής και ανωδομής, τη χαμηλή ελκυστικότητα της κυρίαρχης του-ριστικής εικόνας, την καθυστέρηση στην ανάπτυξη εξειδικευμένων και καινοτόμων τουριστικών προϊόντων και εμπλουτισμού της τουριστικής προσφοράς και την έλλειψη συνεργασίας μεταξύ των τοπικών φορέων.

163Π

ΑΡΑ

ΡΤΗ

ΜΑ

Κ

ΑΤΑ

ΛΟ

ΓΟ

Σ Κ

ΑΙ

ΠΕΡΙΛ

ΗΨ

ΕΙΣ

ΜΕΤΑ

ΠΤΥΧ

ΙΑΚ

ΩΝ

ΦΡΟΥΣΣΟΥ ΜΑΡΙΑ

ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2000

ΕΠΙΒΛΕΠΟΥΣΑ: ΣΟΦΙΑ ΑΥΓΕΡΙΝΟΥ-ΚΟΛΩΝΙΑ, ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ Ε.Μ.Π.

Αλυκές Ευβοίας: Από αγροτική σε παραθεριστική περιοχή

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Η παρούσα εργασία ασχολείται με τις διαδικασίες μετασχηματισμού που λαμβάνουν χώρα στις παράκτιες ζώνες και ειδικότερα στην ευρύτερη περιοχή των Αλυκών Ευβοίας.

Τα σύνθετα και δυναμικά παράκτια οικοσυστήματα δημιουργούν την πρόκληση για το συμβι-βασμό αντικρουόμενων και συχνά ασυμβίβαστων στόχων και δράσεων. Ο σχετικά ταχύς ρυθμός με τον οποίο μεταβάλλεται το φυσικό περιβάλλον, σε συνδυασμό με την υψηλή συγκέντρωση ανθρώπινων δραστηριοτήτων, καθορίζουν το βαθμό στον οποίο οι παράκτιες ζώνες επιδέχο-νται νέες και ολοένα αυξανόμενες πιέσεις.

Επιμέρους δημογραφικές, οικονομικές, διοικητικές μεταβολές και μεταβολές των χρήσεων γης σε παράκτιες περιοχές, είναι δυνατό να οδηγήσουν στο μετασχηματισμό των χαρακτηριστι-κών της περιοχής και στην αλλαγή της φυσιογνωμίας της. Αντίστοιχες μεταβολές στην ευρύτερη περιοχή των Αλυκών Ευβοίας κατά την τελευταία εικοσαετία μετασχημάτισαν τον αγροτικό της χαρακτήρα σε παραθεριστικό.

Για τη διερεύνηση του φαινομένου αυτού έγινε χρήση δευτερογενών πηγών, όπως είναι η σχετική βιβλιογραφία, στοιχεία της Ε.Σ.Υ.Ε. και όπου δεν ήταν επαρκείς, έγινε χρήση πρωτογε-νών πηγών, όπως είναι η προσωπική παρατήρηση και καταγραφή καθώς και η κατευθυνόμενη συζήτηση με άτομα αντιπροσωπευτικών ομάδων.

Τελικά σε ποιο βαθμό και κάτω από ποιες προϋποθέσεις θα μπορούσαν μετασχηματιζόμενες περιοχές του ελληνικού παράκτιου χώρου να διασφαλίσουν τη βιωσιμότητά τους;

OIK

ON

OM

IKH

ΣΥΓΚ

ΥΡΙΑ

ΚΑ

Ι Χ

ΩΡΟ

ΤΑΞΙΑ

ΤΟ

Υ Τ

ΟΥΡΙΣ

ΜΟ

Υ

164

ΣΩΤΗΡΑΚΗ ΣΤΑΜΑΤΙΑ

2001

ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ: ΜΗΝΑΣ ΑΓΓΕΛΙΔΗΣ, ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ Ε.Μ.Π.

Τουρισμός και χωρική παρέμβαση στη νήσο Ρόδο

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Η επιλογή της Ρόδου ως τόπου μελέτης για την ανάπτυξη του τουρισμού και τη χωρική πα-ρέμβαση η οποία πραγματοποιήθηκε, οφείλεται στο γεγονός ότι η Ρόδος αποτελεί χαρα-

κτηριστικό παράδειγμα περιοχής η οποία έχει αναπτυχθεί τουριστικά και αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα θέρετρα όχι μόνο σε επίπεδο Ελλάδας αλλά με διεθνή εμβέλεια.

Στον συγκεκριμένο τόπο, η ανάπτυξη του τουρισμού υπήρξε αποτέλεσμα των ευρύτερων γεωγραφικών, πολιτικών, ιστορικών παραγόντων μέσα από τις διεθνείς συγκυρίες αλλά και από τις κρατικές επιλογές, όπως συμβαίνει με όλα τα επίπεδα ανάπτυξης σε διεθνές επίπεδο. Πρόκειται για ένα νησί με μακρόχρονη ιστορία, που υπήρξε για αρκετά χρόνια κάτω από την επίδραση ανθρώπων με διαφορετική προέλευση και πολιτισμό και φέρει έντονα τα στοιχεία της επίδρασής τους στη γενική πολεοδομική εξέλιξη της πόλης.

Όμως η επιλογή έγινε κυρίως διότι η μελέτη τουρισμού στην περιοχή αυτή ερμηνεύει κατά βάση τις χωρικές ανισότητες στη Ρόδο, η μελέτη την οποίων θα αποτελέσει το κύριο θέμα της εργασίας, η οποία θα ασχοληθεί με την ανάπτυξη της τουριστικής δραστηριότητας στην περιο-χή, που δεν πραγματοποιήθηκε με τον ίδιο ρυθμό παντού, αλλά και την επίδραση της υπερανά-πτυξης του τουρισμού στους άλλους παραγωγικούς τομείς.

Η Ρόδος θα αποτελέσει τη βάση της εργασίας, η οποία διαμέσου του συγκεκριμένου παρα-δείγματος έχει ως στόχο την αναγνώριση των προβλημάτων περιοχών όπου η ανάπτυξη του τριτογενούς τομέα και κυρίως του τουρισμού περιόρισε σημαντικά τη δραστηριότητα των άλλων παραγωγικών τομέων, με όλες τις θετικές και αρνητικές συνέπειες που συνεπάγεται μια παρό-μοια κατάσταση.

Ειδικότερα, η αλματώδης ανάπτυξη του τριτογενούς τομέα και ειδικότερα του τουρισμού οδήγησε στη σταδιακή εγκατάλειψη του δευτερογενούς τομέα, που υποτονεί σε σχέση με τον

165

τριτογενή, ενώ η εγκατάλειψη του πρωτογενούς είναι πιο έντονη. Ο τουριστικός κλάδος απορ-ρόφησε όλες τις παραγωγικές ηλικίες, στοιχείο το οποίο ενισχύει τις χωρικές ανισότητες στην περιοχή.

Όσον αφορά την ανάπτυξη του τουρισμού στη Ρόδο, η οποία πραγματοποιήθηκε από πολύ νωρίς, δεν προηγήθηκε κανένας χωροταξικός σχεδιασμός, με αποτέλεσμα την ύπαρξη πολλα-πλών προβλημάτων στη γενικότερη διεύρυνση η οποία επήλθε. Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε από πολύ νωρίς στο βόρειο τρίγωνο του νησιού και ειδικότερα στην παραλιακή ζώνη της πόλης. Η πόλη της Ρόδου διαμορφώθηκε και ενισχύθηκε ως τουριστικός πόλος προσέλκυσης τουρισμού και αποτέλεσε χωρική ενότητα ανάπτυξης για το ευρύτερο σύνολο του νησιού.

Σε αντίθεση με το βόρειο τμήμα του νησιού, η νότια Ρόδος παρουσιάζει μια τελείως διαφο-ρετική εικόνα. Η τουριστική ανάπτυξη του βορείου τριγώνου της Ρόδου δεν ήταν παράλληλη με αυτή στο νότιο τμήμα. Η απομάκρυνση των κατοίκων της περιοχής για την πόλη και γενικά για τις τουριστικές περιοχές ήταν φυσικό επακόλουθο, με αποτέλεσμα την υπερ-συγκέντρωση στις αναπτυγμένες-βόρειες περιοχές και την αντίστοιχη εγκατάλειψη του νότιου τμήματος του νησιού.

Για τη μελέτη της πόλης, αλλά και ευρύτερα όλου του νησιού, υπάρχουν στοιχεία και κατα-γραφές που επιτρέπουν τη μελέτη του.

Η ειδική χωροταξική μελέτη νήσου Ρόδου, νομού Δωδεκανήσου, καθώς και η χωροταξική μελέτη Νοτίου Αιγαίου, θα αποτελέσουν σημαντική πηγή πληροφοριών για την επίτευξη της εργασίας, η οποία θα βασιστεί επίσης σε μελέτες και αναλύσεις που αναφέρονται στη Ρόδο, αλλά και στα νησιά του Αιγαίου γενικότερα, και αφορούν περιφερειακά επιχειρησιακά προγράμματα, στόχους οι οποίοι τέθηκαν μέσα από τα Κ.Π.Σ., καθώς και ευρωπαϊκές μελέτες οι οποίες αφο-ρούν τη βιώσιμη ανάπτυξη του τουρισμού. Καταγραφές και στοιχεία της Στατιστικής Υπηρεσίας, τα οποία δέχτηκαν επεξεργασία και αποτυπώθηκαν σε χάρτες ως πρωτότυπο υλικό, αλλά και η βοήθεια της αντίστοιχης βιβλιογραφίας θα αποτελέσουν επίσης εργαλεία διεξαγωγής της διπλω-ματικής εργασίας.

ΠΑ

ΡΑΡΤΗ

ΜΑ

Κ

ΑΤΑ

ΛΟ

ΓΟ

Σ Κ

ΑΙ

ΠΕΡΙΛ

ΗΨ

ΕΙΣ

ΜΕΤΑ

ΠΤΥΧ

ΙΑΚ

ΩΝ

OIK

ON

OM

IKH

ΣΥΓΚ

ΥΡΙΑ

ΚΑ

Ι Χ

ΩΡΟ

ΤΑΞΙΑ

ΤΟ

Υ Τ

ΟΥΡΙΣ

ΜΟ

Υ

166

ΙΩΑΝΝΟΥ ΒΥΡΩΝ

ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2002

ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ: ΜΗΝΑΣ ΑΓΓΕΛΙΔΗΣ, ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ Ε.Μ.Π.

Οι επιπτώσεις της τουριστικής ανάπτυξης στις χωρικές δομές των νησιών του Νοτίου Αιγαίου.

Το παράδειγμα της χωρικής ενότητας Κω

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Η εργασία διερευνά τις επιπτώσεις της τουριστικής ανάπτυξης στις χωρικές δομές των νή-σων του Αιγαίου επιλέγοντας μια χαρακτηριστική περιοχή μελέτης περίπτωσης, τη χωρική

ενότητα Κω.Στην αρχή διατυπώνεται και αναλύεται η υπόθεση εργασίας και περιγράφεται η δομή και η

μεθοδολογία διερεύνησης που ακολουθήθηκε καθώς και τα αντικείμενα διερεύνησης.Με βάση την υπόθεση εργασίας δομείται ένα θεωρητικό πλαίσιο που προσπαθεί να συνθέσει

ευρύτερες έννοιες σχετικές με το χώρο και τις χωρικές δομές, την τουριστική ανάπτυξη και τα νησιά.

Στη συνέχει καταγράφονται τα βασικά σημεία από τη διαδικασία της τουριστικής ανάπτυ-ξης της Περιοχής Μελέτης, όπως προέκυψαν από τις πρωτογενείς και δευτερογενείς πηγές. Η καταγραφή αυτή αποτελεί, μαζί με την υπόθεση εργασίας, ένα κοινό πλαίσιο αναφοράς για τις επιμέρους διερευνήσεις που αφορούν:

τις μεταβολές στην πληθυσμιακή εξέλιξη και τη χωρική κατανομή του πληθυσμού, τις μεταβολές στη δομή του εργατικού δυναμικού και στη λειτουργία της τοπικής αγοράς

εργασίας, στις χρήσεις γης, τις μεταφορές και την οργάνωση των κεντρικών λειτουργιών, στην οικιστική οργάνωση, το ρόλο των οικισμών και τις χωρικές δικτυώσεις μεταξύ τους, στις λειτουργικές εξαρτήσεις των τουριστικών περιοχών με τους οικισμούς.

167

Η εργασία καταλήγει σε γενικότερα συμπεράσματα ερωτήματα και κατευθύνσεις για περαιτέ-ρω διερεύνηση.

Λέξεις-κλειδιά:

Τουρισμός, τουριστικές περιοχές, οικιστικό δίκτυο, Κως, νησιά, Αιγαίο, χωρική ανάλυση.

ΠΑ

ΡΑΡΤΗ

ΜΑ

Κ

ΑΤΑ

ΛΟ

ΓΟ

Σ Κ

ΑΙ

ΠΕΡΙΛ

ΗΨ

ΕΙΣ

ΜΕΤΑ

ΠΤΥΧ

ΙΑΚ

ΩΝ

OIK

ON

OM

IKH

ΣΥΓΚ

ΥΡΙΑ

ΚΑ

Ι Χ

ΩΡΟ

ΤΑΞΙΑ

ΤΟ

Υ Τ

ΟΥΡΙΣ

ΜΟ

Υ

168

ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ ΑΓΗΣΙΛΑΟΣ

ΑΘΗΝΑ 2002

ΕΠΙΒΛΕΠΟΥΣΑ: ΚΟΣΜΑΚΗ ΠΟΛΥΞΕΝΗ, ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ Ε.Μ.Π.

Επιδράσεις του τουρισμού στο περιβάλλον:Μελέτη περίπτωσης το Φαληράκι της Ρόδου

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Προσέγγιση της εργασίαςΗ εργασία εστίασε στην τουριστική ανάπτυξη της περιοχής Φαληράκι της Ρόδου από το 1970 μέχρι σήμερα. Τα στάδια τα οποία ακολουθήθηκαν είναι:

Αρχικά έγινε μελέτη της υφιστάμενης κατάστασης της περιοχής, του φυσικού και οικιστικού περιβάλλοντος και των υποδομών. Στη συνέχεια εξετάστηκε το ιδιοκτησιακό καθεστώς της περι-οχής και το νομικό πλαίσιο το οποίο εφαρμόστηκε για την περιοχή του Φαληρακίου.

Στη συνέχεια αναλύθηκε η τουριστική κίνηση γενικά της Ν. Ρόδου και ειδικότερα του Φα-ληρακίου κατά τις τελευταίες δεκαετίες. Σκοπός ήταν να ερευνηθούν οι τάσεις ανάπτυξης του τουρισμού στην περιοχή και ποιοι παράγοντες επιδρούν στη διαμόρφωσή τους.

Μελετήθηκαν επίσης η πληθυσμιακή εξέλιξη της περιοχής, ο βασικός κοινωνικός εξοπλι-σμός και έγινε εκτίμηση του πληθυσμού. Στη συνέχεια μελετήθηκε η εξέλιξη των κάδων πα-ραγωγής για να διαπιστωθεί σε ποιο βαθμό η τουριστική ανάπτυξη έχει επιδράσει στην οικο-νομική διάρθρωση της περιοχής. Όσον αφορά τη γεωργία εξετάστηκε η έκταση της γεωργικής γης, η απασχόληση στον γεωργικό τομέα, τα είδη καλλιέργειας και το μορφωτικό επίπεδο του πληθυσμού. Σχετικά με τον δευτερογενή και τον τριτογενή τομέα εξετάστηκε ο οικονομικά ενερ-γός πληθυσμός στους τομείς αυτούς και το είδος των επιχειρήσεων που εμφανίστηκαν κατά την ανάπτυξη του τουρισμού.

Στη συνέχεια χρησιμοποιήθηκε η μέθοδος των συνεντεύξεων για τον εντοπισμό: των περιβαλλοντικών προβλημάτων λόγω της τουριστικής ανάπτυξης, της εκτίμησης των τάσεων της τουριστικής ανάπτυξης της περιοχής,

169

της ευαισθητοποίησης των πολιτών στην προστασία του περιβάλλοντος.Οι συνεντεύξεις έγιναν βάσει ερωτηματολογίου στο οποίο δόθηκε έμφαση στις επιπτώσεις

του τουρισμού στο φυσικό περιβάλλον. Περιλάμβαναν και ανοικτές ερωτήσεις οι οποίες είχαν ως στόχο τον εντοπισμό προβλημάτων που ενδεχομένως να μην είχαν επισημανθεί, και κυ-ρίως για να ελεγχθεί η ευαισθητοποίηση των ερωτηθέντων στα περιβαλλοντικά προβλήματα. Απευθύνθηκαν στους διευθυντές-ιδιοκτήτες των ξενοδοχείων και σε φορείς της τοπικής αυτο-διοίκησης.

Επίσης έγιναν και συνεντεύξεις με τους προέδρους της Ένωσης Ξενοδόχων Ρόδου και Ελλά-δος, του σωματείου ομπρελάδων και της ένωσης ενοικιαζόμενων δωματίων του Φαληρακίου, καθώς επίσης και με άλλους πολίτες οι οποίοι έχουν κάποια τουριστική επιχείρηση.

Παράλληλα έγιναν επι τόπου παρατηρήσεις για να διαπιστωθούν και να καταγραφούν τα προβλήματα στο χώρο. Έγινε μια προσπάθεια εκτίμησης των περιβαλλοντικών επιπτώσεων της τουριστικής ανάπτυξης του Φαληρακίου και προτάθηκαν μέτρα για την αντιμετώπισή τους με κατεύθυνση τη διατήρηση του περιβάλλοντος και τη βελτίωση της ποιότητας προϊόντος.

Η παραπάνω προσέγγιση βασίστηκε σε πρωτογενή και δευτερογενή στοιχεία.Τα πρωτογενή στοιχεία ήταν απαραίτητα διότι μας δείχνουν μια σαφή και ολοκληρωμένη

εικόνα για τις δραστηριότητες οι οποίες εμφανίζονται στην περιοχή.Ως πρωτογενή στοιχεία χρησιμοποιήθηκαν οι προσωπικές συνεντεύξεις με το προσωπικό

του Δήμου, οι οποίες έχουν μια γενική εικόνα για την εξέλιξη των γεωργικών εκμεταλλεύσεων και των νέων δραστηριοτήτων που εμφανίζονται σήμερα στην περιοχή.

Οι προσωπικές συνεντεύξεις με τους υπεύθυνους των ξενοδοχειακών μονάδων οι οποίοι γνωρίζουν καλύτερα τον τουριστικό τομέα, και προσωπικές συνεντεύξεις πολιτών που ασκούν κάποια επιρροή και ανήκουν σε κάποιο σωματείο ή σύλλογο.

Επίσης για την εξέλιξη της περιοχής χρησιμοποιήθηκαν και αεροφωτογραφίες για τα έτη 1960, 1975 και 1990, καθώς επίσης και ορθοφωτοχάρτης της περιοχής, και η σημερινή βιβλι-ογραφία, και στοιχεία για το Γενικό Πολεοδομικό Σχέδιο της περιοχής.

Τα δευτερογενή στοιχεία δεν αποδίδουν πλήρως την πραγματικότητα λόγω των μετασχη-ματισμών που υφίσταται η περιοχή, αλλά αποτελούν μια χρήσιμη ενδεικτική ως προς την τάση προσέγγιση. Έτσι με τη βοήθεια των στοιχείων αυτών μπορούμε να προσδιορίσουμε την τάξη μεγέθους των παραπάνω φαινομένων.

Πηγές

Για την συλλογή των πρωτογενή στοιχείων χρησιμοποιήθηκαν διάφορες πηγές. Ως πηγή των στοιχείων για τις γεωργικές εκμεταλλεύσεις της περιοχής και τον εντοπισμό των προβλημάτων ήταν ο Δήμος Καλλιθέας.

ΠΑ

ΡΑΡΤΗ

ΜΑ

Κ

ΑΤΑ

ΛΟ

ΓΟ

Σ Κ

ΑΙ

ΠΕΡΙΛ

ΗΨ

ΕΙΣ

ΜΕΤΑ

ΠΤΥΧ

ΙΑΚ

ΩΝ

OIK

ON

OM

IKH

ΣΥΓΚ

ΥΡΙΑ

ΚΑ

Ι Χ

ΩΡΟ

ΤΑΞΙΑ

ΤΟ

Υ Τ

ΟΥΡΙΣ

ΜΟ

Υ

170

Για την εκτίμηση της τουριστικής τάσης και τη διερεύνηση των επιπτώσεων του τουρισμού οι ξενοδοχειακές μονάδες.

Η πηγή των αεροφωτογραφιών ήταν η ΓΥΣ, του ορθοφωτοχάρτη και των ψηφιακών δεδομέ-νων υψομέτρων το Υπουργείο Γεωργίας και των χαρτών πολεοδομικού σχεδίου το ΥΠΕΧΩΔΕ

Κύρια πηγή των δευτερογενών στοιχείων ήταν τα στοιχεία απογραφής του 51-2001 της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας (ΕΣΥΕ).

Επίσης ως πηγές χρησιμοποιήθηκαν διάφορες μελέτες οι οποίες έχουν γίνει καθώς επίσης και διάφορες βιβλιογραφικές πηγές από ΕΜΠ, ΥΠΕΧΩΔΕ, UNEP Αθήνας, Δασική Υπηρεσία Αθήνας, Διεύθυνση Δασών Δωδεκανήσου, ενώσεις και σωματεία της περιοχής.

171Π

ΑΡΑ

ΡΤΗ

ΜΑ

Κ

ΑΤΑ

ΛΟ

ΓΟ

Σ Κ

ΑΙ

ΠΕΡΙΛ

ΗΨ

ΕΙΣ

ΜΕΤΑ

ΠΤΥΧ

ΙΑΚ

ΩΝ

ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΗ

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2002

ΕΠΙΒΛΕΠΟΥΣΑ: ΣΟΦΙΑ ΑΥΓΕΡΙΝΟΥ-ΚΟΛΩΝΙΑ, ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ Ε.Μ.Π.

Ο αγροτουρισμός ως εναλλακτικός τρόπος ανάπτυξης για το Ν. Βοιωτίας.

Η δυναμική των γυναικών: Συνεταιρισμός «Η ΚΥΠΑΡΙΣΣΟΣ»

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Η ανάπτυξη του τουρισμού και μάλιστα του αγροτουρισμού στις ορεινές περιοχές που είχαν ερημωθεί λόγω της βιομηχανικής ανάπτυξης και της αστυφιλίας προβάλλει σήμερα σαν

μέσο συγκράτησης του γεωργικού πληθυσμού και περιφερειακής αποκέντρωσης.Δίδει επιπλέον τη δυνατότητα ενσωμάτωσης ομάδων πληθυσμού όπως οι γυναίκες, οι οποίες,

αν και ενεργές, είναι στο περιθώριο της απασχόλησης.Η Κοινή Αγροτική Πολιτική μπορεί να πέτυχε κάποιους στόχους της, όπως την αυτάρκεια

σε γεωργικά προϊόντα, όμως απέτυχε σε άλλους, διότι η ανάπτυξη της εντατικής καλλιέργειας ενίσχυσε τις περιφερειακές ανισότητες και ευνόησε τους μεγαλογεωργούς.

Με τη μεταρρύθμιση του 1992 προωθείται η δημιουργία εναλλακτικών ευκαιριών απασχό-λησης για τους αγρότες και δίνεται ιδιαίτερη σημασία στην προώθηση των ολοκληρωμένων αναπτυξιακών προγραμμάτων των αγροτικών περιοχών και στη δημιουργία εναλλακτικών πη-γών εισοδήματος μέσω του αγροτουρισμού. Η πρωτοβουλία LEADER είναι το μέσον που θα βοηθήσει στην επίτευξη αυτών των στόχων.

Εξετάστηκε σ' αυτή τη διπλωματική ο Συνεταιρισμός Γυναικών Αράχοβας «Η Κυπάρισσος» και η προσπάθειά του να συνεισφέρει στην τοπική ανάπτυξη, αφού λήφθηκαν υπ’ όψιν οι πολι-τικές της Ε.Ε. για τον τουρισμό και τη γεωργία, το καταναλωτικό πρότυπο διακοπών του μέσου Ευρωπαίου και οι προτάσεις ισόρροπης ανάπτυξης για το Ν. Βοιωτίας.

OIK

ON

OM

IKH

ΣΥΓΚ

ΥΡΙΑ

ΚΑ

Ι Χ

ΩΡΟ

ΤΑΞΙΑ

ΤΟ

Υ Τ

ΟΥΡΙΣ

ΜΟ

Υ

172

ΑΤΣΑΛΑΚΗ ΕΛΕΝΗ

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2002

ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ: ΙΩΣΗΦ ΣΤΕΦΑΝΟΥ, ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ Ε.Μ.Π.

Ο ορεινός τουρισμός στην Ελλάδα: Υφιστάμενη κατάσταση και προοπτικές ανάπτυξης

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Με δεδομένη την πολυμορφία του ελληνικού χώρου, σε συνδυασμό με τη μοναδικότητα της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς, το ζήτημα του ορεινού τουρισμού αποτελεί μια

κρίσιμη παράμετρο στην υπόθεση της ολοκληρωμένης ανάπτυξη των ορεινών περιοχών.Το κείμενο που ακολουθεί περιλαμβάνει έξι κεφάλαια.Στο πρώτο κεφάλαιο παρουσιάζεται μια σύντομη αναδρομή στον μύθο και στην ιστορία προ-

κειμένου να κατανοήσουμε την ιδιαίτερη σχέση που καλλιέργησε ο άνθρωπος με τα βουνά και γενικότερα με το φυσικό του περιβάλλον.

Το δεύτερο κεφάλαιο επικεντρώνεται στην καταγραφή των φυσικών, κοινωνικών και οικο-νομικών χαρακτηριστικών των ορεινών περιοχών, προκειμένου να καταγραφεί το δυναμικό και τα προβλήματά τους.

Στο τρίτο κεφάλαιο αναλύονται βασικές έννοιες όπως: αναψυχή, τουρισμός, αειφόρος-βιώσιμη ανάπτυξη, των οποίων η κατανόηση θεωρείται απαραίτητη για την όσο το δυνατόν καλύτερη προσέγγιση του θέματος.

Στο τέταρτο κεφάλαιο εξετάζεται αναλυτικότερα η υφιστάμενη κατάσταση των εναλλακτικών μορφών τουρισμού που έχουν εφαρμοστεί στις ορεινές περιοχές της Ελλάδας, προκειμένου να διατυπωθούν οι δυνατότητες, τα μειονεκτήματα και τα προβλήματα στη χάραξη πολιτικής για την περαιτέρω ανάπτυξη του ορεινού τουρισμού.

Το πέμπτο κεφάλαιο αναφέρεται στις αναπτυξιακές επιλογές για τις ορεινές και μειονεκτικές περιοχές, όπως καταγράφονται σε προγράμματα και μελέτες παγκόσμιων οργανισμών, της Ευ-ρωπαϊκής Ένωσης και του ΥΠΕΧΩΔΕ.

Στο κεφάλαιο έξι, τέλος, επιχειρείται η διακρίβωση της αναπτυξιακή δυναμικής του ορεινού τουρισμού στην Ελλάδα.

173Π

ΑΡΑ

ΡΤΗ

ΜΑ

Κ

ΑΤΑ

ΛΟ

ΓΟ

Σ Κ

ΑΙ

ΠΕΡΙΛ

ΗΨ

ΕΙΣ

ΜΕΤΑ

ΠΤΥΧ

ΙΑΚ

ΩΝ

ΔΑΦΝΗ ΜΠΑΡΜΠΑΓΙΑΝΝΕΡΗ

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2004

ΕΠΙΒΛΕΠΟΥΣΑ: ΕΛΙΖΑ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑΤΟΥ, ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ Ε.Μ.Π.

Κοινωνικοί μετασχηματισμοί και χωρικές εκφράσεις της τουριστικής ανάπτυξης: Η περίπτωση της Σκιάθου

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Σε αυτή την εργασία, παρουσιάζεται μια έρευνα πεδίου που πραγματοποιήθηκε στη Σκιάθο (Ιούνιος – Ιούλιος 2004). Βασική υπόθεση εργασίας είναι ότι εξετάζοντας παραμέτρους του

χώρου μπορούν να αναδειχθούν μετασχηματισμοί της ατομικής ταυτότητας και της ταυτότητας της κοινωνική δομής του τόπου.

Η ραγδαία τουριστική ανάπτυξη της Σκιάθου από τη δεκαετία του 1970 και μετά, οδήγησε στην αποκλειστική σύνδεση και εξάρτηση της τοπικής της οικονομίας από τον τουρισμό.

Επιλέγοντας ως περιοχή μελέτης την παραλιακή ζώνη της πόλης, καταγράφονται οι αλλαγές στη μορφή και στις χρήσεις του συνόλου των ακινήτων προ του 1950 μέχρι σήμερα (2004), με στόχο την ανάδειξη των ριζικών μετασχηματισμών που επέφερε η τουριστική ανάπτυξη, τόσο στο χώρο όσο και στις δραστηριότητες. Στη συνέχεια, μέσα από την καταγραφή των χρηστών των ακινήτων –ιδιοκτητών και επιχειρηματιών– ως προς την προέλευση και τον τόπο μόνιμης κατοικίας, αναδεικνύονται παράμετροι των μετασχηματισμών στην ατομική ταυτότητα και την ταυτότητα της κοινωνικής δομής του τόπου. Συγκεκριμένα, μέσα από τις αλλαγές στην απασχό-ληση διαπιστώνεται το μέγεθος του μεταναστευτικού ρεύματος που έλκεται από την τουριστική ανάπτυξη του συγκεκριμένου τόπου, η δυναμική διάσταση που αυτό καταλαμβάνει στις κοινω-νικές εξελίξεις και οι αντιδράσεις της τοπικής κοινωνίας.

Η μέθοδος που χρησιμοποιήθηκε περιλάμβανε:1. Προ-έρευνα στο πλαίσιο της οποίας, παράλληλα με τη μελέτη της τοπικής ιστορίας και της

εξέλιξης της περιοχής έρευνας, πραγματοποιήθηκαν συνεντεύξεις ημικατευθυνόμενου τύ-που με στόχο τον τελικό προσδιορισμό των υποθέσεων εργασίας, και

2. Έρευνα πεδίου με i. Κλειστά ερωτηματολόγια με στόχο τη δημιουργία μιας βάσης χωρικών και κοινωνικών

OIK

ON

OM

IKH

ΣΥΓΚ

ΥΡΙΑ

ΚΑ

Ι Χ

ΩΡΟ

ΤΑΞΙΑ

ΤΟ

Υ Τ

ΟΥΡΙΣ

ΜΟ

Υ

174

δεδομένων ικανής να συνδεθεί με άλλες βάσεις πληροφοριών για την πληρέστερη και αντικειμενικότερη επεξεργασία των απαντήσεων, και

ii. Προσωπικές συνεντεύξεις ημικατευθυνόμενου τύπου με δείγμα χρηστών, με στόχο την ανάδειξη των σχέσεων που έχει και δημιουργεί ο ερωτώμενος με τον τόπο και τη δραστηριότητα.

Συνολικά, καταγραφήκαν 79 ακίνητα, 87 ιδιοκτήτες και 98 επιχειρηματίες.Από την επεξεργασία των δεδομένων προέκυψε ότι 1. Σταθμούς στην εξέλιξη της περιοχής έρευνας εκτός από τα στάδια τουριστικής ανάπτυξης

του νησιού, αποτελούν και οι παρεμβάσεις της Πολιτείας.2. Οι αλλαγές στις χρήσεις των ακινήτων ακολουθούν τα στάδια ανάπτυξης της περιοχής

έπειτα από κεντρικές παρεμβάσεις.3. Η συντριπτική πλειοψηφία των αγοραπωλησιών σημειώνεται πριν από το 19704. Πολύ μικρό ποσοστό ιδιοκτητών στεγάζει στο ακίνητο δική του επιχείρηση.5. Οι ιδιοκτήτες των ακινήτων είναι στη συντριπτική τους πλειοψηφία Σκιαθίτες και από

αυτούς το 45,6% δεν είναι μόνιμοι κάτοικοι Σκιάθου.6. Οι επιχειρηματίες είναι στην πλειοψηφία τους εσωτερικοί μετανάστες και από αυτούς το

75% δεν είναι μόνιμοι κάτοικοι Σκιάθου.7. Από τους Σκιαθίτες επιχειρηματίες το 64,5% είναι μόνιμοι κάτοικοι Σκιάθου.8. Οι Σκιαθίτες εκτός από την εκμετάλλευση των ακινήτων (ενοικίαση σε τρίτους σε ποσο-

στό 57%) δραστηριοποιούνται στις τουριστικές επιχειρήσεις (εστίαση 20% και εμπόριο 12,5%), κυρίως μετά τη δεκαετία του 1990.

9. Πλήρης ανατροπή της κοινωνικο-οικονομικής δομής.Συμπερασματικά καταλήγουμε ότι όταν ο χώρος γίνεται τόπος, αποκτούν και διαμορφώνουν

ταυτότητα τόσο οι κεντρικές παρεμβάσεις όσο και οι ατομικές ενέργειες που τις ακολουθούν.Στην πορεία που διανύει η συγκεκριμένη κοινωνία μιας τουριστικής περιοχής, ξεχωρίζει ο

μετασχηματισμός της ταυτότητας του κατοίκου.Η συγκρότηση της ατομικής, της κοινωνικής, αλλά και της ανθρωπολογικής ταυτότητας υπό-

κειται σε συνεχείς επηρεασμούς και διαμορφώνεται στην πορεία του χρόνου.Η σημερινή τοπική κοινωνία φαίνεται να είναι πολυσημασιακή και ανομοιογενής στη βάση

και ενδεχομένως χωρίς συνοχή. Θεωρούμε ότι οργανώνεται και εξαρτάται άμεσα από το βαθμό και τον τύπο της ακολουθούμενης τουριστικής ανάπτυξης της συγκεκριμένης περιοχής, τις ση-μασίες, τις έννοιες και τις λειτουργίες που αυτή συνεπάγεται. Σίγουρα, η κεντρική αλλαγή πολ-λαπλούς σημασίας σε πραγματικό, συμβολικό αλλά και φαντασιακό επίπεδο η οποία επηρεάζει το ασυνείδητο και συνειδητό μέρος του ψυχισμού, ατομικού και συλλογικού, του σύγχρονου κατοίκου και του επισκέπτη τουρίστα, είναι η ολοκληρωτική μετατροπή ενός τόπου ναυτιλίας, γεωργίας και εμπορίου, σε τόπο μαζικού-βιομηχανικού τουρισμού.

175Π

ΑΡΑ

ΡΤΗ

ΜΑ

Κ

ΑΤΑ

ΛΟ

ΓΟ

Σ Κ

ΑΙ

ΠΕΡΙΛ

ΗΨ

ΕΙΣ

ΜΕΤΑ

ΠΤΥΧ

ΙΑΚ

ΩΝ

ΣΦΑΚΙΑΝΑΚΗ ΕΙΡΗΝΗ

ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2005

ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ: ΛΟΥΔΟΒΙΚΟΣ ΒΑΣΕΝΧΟΒΕΝ, ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ Ε.Μ.Π.

Οι αστικοί υπαίθριοι χώροι για την προβολή της πόλης και τον αστικό τουρισμό.

Το παράδειγμα της Βαρκελώνης

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Το αντικείμενο της εργασίας αυτής αφορά τη σχέση που αναπτύσσεται ανάμεσα στους δη-μόσιους υπαίθριους χώρους, την προβολή της πόλης και τον αστικό τουρισμό. Μέσα από

την ανάλυση του ρόλου των τριών αυτών παραγόντων, η εργασία αυτή διερευνά κατά πόσο οι αστικοί υπαίθριοι χώροι διαμορφώνουν την εικόνα της πόλης η οποία μέσα από την προβολή της στοχεύει στην έλκυση επισκεπτών. Για την καλύτερη κατανόηση του ζητούμενου και κατά τη διάρκεια των παραγράφων που παρατίθενται, πριν από την ανάλυση του θέματος τίθενται μερικά κρίσιμα ερωτήματα και προβληματισμοί που αφορούν το αντικείμενο. Τα πιο σημαντικά διατυπώνονται ως εξής: Για ποιον σχεδιάζουμε την ανάπλαση μιας περιοχής και ποιους κατά προτεραιότητα καλείται

να εξυπηρετήσει ο σχεδιασμός για την αναδόμηση μιας πόλης και ο προγραμματισμός των λειτουργιών της;

Υπάρχει σήμερα κάποια συγκεκριμένη τάση που ωθεί τις κατευθύνσεις σχεδιασμού αστικών περιοχών προς διαφορετικές πορείες από εκείνες που συναντήσαμε ως τώρα;Για την ανάλυση και την επεξεργασία του θέματος αυτού, με τρόπο που θα καταστήσει δυνατή

την απάντηση των ερωτημάτων που τέθηκαν παραπάνω, έγινε διάκριση του θέματος σε πέντε κεφάλαια. Μερικά από αυτά είναι αυτοτελή σε δομή και περιεχόμενο και άλλα λειτουργούν ως συνδετικοί κρίκοι ανάμεσα σε προηγούμενα διευκολύνοντας τη μετάβαση στο στάδιο των γε-νικών συμπερασμάτων του τελευταίου κεφαλαίου. Από πλευράς νοηματικού περιεχομένου, η εργασία αυτή διακρίνεται σε τρία βασικά στάδια.

OIK

ON

OM

IKH

ΣΥΓΚ

ΥΡΙΑ

ΚΑ

Ι Χ

ΩΡΟ

ΤΑΞΙΑ

ΤΟ

Υ Τ

ΟΥΡΙΣ

ΜΟ

Υ

176

Στο πρώτο στάδιο περιλαμβάνονται τα δύο πρώτα κεφάλαια αρχικά ως αυτοτελείς ενότητες, σχεδόν ανεξάρτητες μεταξύ τους, και το τρίτο κεφάλαιο που καλείται να διερευνήσει τα σημεία τομής και τη σχέση των δύο προηγούμενων. Πιο αναλυτικά: Στο πρώτο κεφάλαιο αναφέρονται κάποια γενικά στοιχεία για την εμφάνιση, την πορεία και

την εξέλιξη του αστικού τουρισμού και η σταδιακή πορεία της ένταξής του ανάμεσα στους αστικούς πόρους. Αργότερα αναφέρονται τα κίνητρα για την ανάπτυξη του τουρισμού και εξε-τάζεται η συμβολή της προβολής της πόλης για την έλκυση επισκεπτών. Γίνεται μια σύντομη καταγραφή των χαρακτηριστικών που διαθέτουν οι αστικές περιοχές στις οποίες κατευθύνο-νται τα τουριστικά ρεύματα, βάσει στατιστικών δεδομένων κυρίως, όπως αυτά αναφέρονται στη βιβλιογραφία. Σ’ ένα τελευταίο επίπεδο εξετάζονται οι επιπτώσεις, θετικές και αρνητικές, από την ανάπτυξη του τουρισμού.

Από άποψη περιεχομένου, τα βασικότερα στοιχεία του κεφαλαίου αυτού είναι η δεδο-μένη σχέση του τουρισμού με προορισμό την πόλη ιστορικότητά της. Αν και σαν όρος ο αστικός τουρισμός εμφανίστηκε σχετικά πρόσφατα, σε πολλές περιπτώσεις αποτελεί κύριο τομέα διαβίωσης για ορισμένες περιοχές. Σε πολλές περιπτώσεις δε, και υπό τις κατάλλη-λες προϋποθέσεις σχεδιασμού, ο αστικός τουρισμός μπορεί να συμβάλει στην αναβάθμιση υποβαθμισμένων περιοχών και τμημάτων της πόλης, προσφέροντας σημαντικά εισοδήματα στους κατοίκους της περιοχής. Ωστόσο, πέρα από τις θετικές επιπτώσεις που μπορεί να έχει, εμφανίζονται και κάποιες αρνητικές συνέπειες που αφορούν κυρίως την αλλοίωση της ταυ-τότητας περιοχών λόγω της υπερφόρτισής τους από τουρίστες και διάφορες άλλες όπως την οικονομική μονοκαλλιέργεια ή μονολειτουργικότητα, τη λειτουργική υπερεξειδίκευση και την ένταξη στη λογική της μουσειοποίησης.

Το δεύτερο κεφάλαιο αφορά την πόλη και τους αστικούς υπαίθριους χώρους της. Έπειτα από μια ιστορική αναδρομή στην εξέλιξη των αστικών υπαίθριων χώρων και την ανάλυση της κατά καιρούς σημασία τους για την πόλη, τους κατοίκους και τους επισκέπτες της, γίνεται μια προσπάθεια προσδιορισμού του ρόλου τους για τη σημερινή μεταβιομηχανική πόλη.

Από την περιγραφή της διαχρονικής εξέλιξης και όσον αφορά το περιεχόμενο του κεφα-λαίου αυτού, παρατηρούμε πως ένα δίκτυο υπαίθριων χώρων μπορεί να αυτονομηθεί από τις ιστορικές συνθήκες μέσα στις οποίες δημιουργήθηκε και να ενταχθεί οργανικά στη νέα ανάπτυξη της πόλης προσλαμβάνοντας νέες χρήσεις, ενώ συχνά οι δημόσιοι υπαίθριοι χώ-ροι αποτελούν αποδέκτες επιρροών στις μεγάλης κλίμακας αλλαγές και ανακατατάξεις που διέπουν την ιστορία των σύγχρονων αστικών συγκροτημάτων. Η ταυτότητα μιας πόλης είναι άμεσα συνδεδεμένη με το δίκτυο των αστικών υπαίθριων χώρων της. Σήμερα, όπως χαρα-κτηριστικά αναφέρεται και από τη βιβλιογραφία, συνυπάρχουν δύο αντίθετες κατευθύνσεις για το χαρακτήρα των πόλεων, η πόλη που είναι φτιαγμένη για τον άνθρωπο και η πόλη που είναι φτιαγμένη για τα αυτοκίνητα. Παρά το γεγονός ότι οι περισσότερες κατηγορίες

177

δημόσιων υπαίθριων χώρων συνυπάρχουν κάτω από διαφορετικές εκφράσεις και αρχές σχεδίασης, είναι λίγες οι περιπτώσεις που αυτοί συγκροτούν δίκτυα.

Στο τρίτο κεφάλαιο, γίνεται μια προσπάθεια περιγραφής της σχέσης του αστικού τουρισμού με τους δημόσιους υπαίθριους χώρους της πόλης και προσδιορίζεται ο βαθμός επίδρασης των αστικών ελεύθερων χώρων στον τουρισμό. Η παραπάνω επίδραση διερευνάται μέσω της διαντίδρασης του φυσικού και του ανθρωπογενούς περιβάλλοντος της πόλης και πώς αυτή η σχέση διαμορφώνεται και εξελίσσεται μέσα από τις αστικές αναπλάσεις, οι οποί-ες θεωρούνται από τις πιο επίκαιρες πράξεις στην υπηρεσία της αναβάθμισης της εικόνας υποβαθμισμένων περιοχών. Οι επιπτώσεις από τις αλλαγές που επιφέρουν οι αναπλάσεις στην κοινωνικοπολιτισμική δομή μιας περιοχής και στον αστικό τουρισμό, αποτελούν και το τελευταίο στάδιο για το κλείσιμο του κεφαλαίου αυτού.

Όσον αφορά το περιεχόμενο του κεφαλαίου αυτού, το γενικότερο συμπέρασμα που προ-κύπτει είναι πως δεν είναι εύκολο να εκτιμήσει κανείς τις ευεργετικές αλληλεπιδράσεις με-ταξύ του τουρισμού και των μεγάλων αστικών παρεμβάσεων και αναπλάσεων, όπως είναι η ανάκτηση των ιστορικών κέντρων, η ανάδειξη της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς, η διευθέτη-ση των θαλάσσιων αστικών μετώπων, οι περιαστικές παρεμβάσεις, οι οργανωμένες πολεο-δομικές επεκτάσεις. Το σίγουρο είναι πως η ποιότητα του αστικού τοπίου είναι ένας από τους παράγοντες εξέλιξης του αστικού τουριστικού πόρου. Οι πολιτικές των πολεοδομικών πα-ρεμβάσεων που πραγματοποιήθηκαν τις προηγούμενες δεκαετίες έχοντας σαν στόχο τη βελ-τίωση της ζωής των κατοίκων, έχουν ενισχύσει την ελκυστικότητα των πόλεων και ευνοούν εξαιρετικά την ανάπτυξη του αστικού τουρισμού, με συνέπεια ο τουρισμός να αποκαθίσταται οργανικά στο πλαίσιο του αστικού σχεδιασμού. Οι φορείς των πολιτικών ανάπτυξης του αστικού τουρισμού, είναι ποικίλοι και σε πολλές περιπτώσεις παρουσιάζονται συγκρούσεις μεταξύ τους.

Στο δεύτερο στάδιο περιγράφεται η μελέτη περίπτωσης που αφορά την πόλη της Βαρκε-λώνης, δηλαδή το τέταρτο κεφάλαιο.

Στο τέταρτο κεφάλαιο περιγράφεται η μελέτη περίπτωσης που αφορά την πόλη της Βαρκελώ-νης, η οποία όπως θα δούμε και παρακάτω αναφέρεται πολύ συχνά στη διεθνή βιβλιογραφία σήμερα και για πολλούς αποτελεί ένα πρότυπο στον τομέα του αστικού σχεδιασμού.

Η Βαρκελώνη αποτελεί αντιπροσωπευτικό παράδειγμα πόλης η οποία σύμφωνα με πολ-λούς διαθέτει επιτυχείς προσπάθειες ανάκτησης των δημόσιων υπαίθριων χώρων της. Ανά-μεσα στις σημαντικότερες περιόδους που οδήγησαν την πόλη στη σημερινή της εικόνα από την περίοδο της αναδόμησης μέχρι τα σημερινά στρατηγικά αστικά σχέδια, ιδιαίτερο ενδια-φέρον παρουσιάζει η συμβολή των Ολυμπιακών Αγώνων στη διαδικασία της αστικής ανά-πτυξης της πόλης. Μέσα από την περιήγηση στους αστικούς υπαίθριους χώρους της πόλης σήμερα, όπως αυτοί περιγράφονται από την αντίστοιχη βιβλιογραφία και αποτυπώθηκαν από την έρευνα πεδίου, συμπεραίνει κανείς πως η πόλη αυτή έχει ενταχθεί σε μια διαδικασία

ΠΑ

ΡΑΡΤΗ

ΜΑ

Κ

ΑΤΑ

ΛΟ

ΓΟ

Σ Κ

ΑΙ

ΠΕΡΙΛ

ΗΨ

ΕΙΣ

ΜΕΤΑ

ΠΤΥΧ

ΙΑΚ

ΩΝ

OIK

ON

OM

IKH

ΣΥΓΚ

ΥΡΙΑ

ΚΑ

Ι Χ

ΩΡΟ

ΤΑΞΙΑ

ΤΟ

Υ Τ

ΟΥΡΙΣ

ΜΟ

Υ

178

σχεδιασμού που της προσφέρει επιτυχημένα αποτελέσματα και αρκετές περιπτώσεις πρω-τοτυπίας τόσο όσον αφορά το πρακτικό αποτέλεσμα αλλά όσον αφορά και τις διαδικασίες προγραμματισμού και εκτέλεσης των αστικών της προγραμμάτων.Το τρίτο στάδιο αφορά τα γενικά συμπεράσματα που αφορούν το σύνολο της εργασίας αυτής.

Πιο αναλυτικά περιλαμβάνει: Το πέμπτο και τελευταίο κεφάλαιο, όπου γίνεται μια γενική σύνοψης, και μια παράλληλη

αναφορά στη σημερινή τάση παγκοσμιοποίησης που παρουσιάζουν πολλές πόλεις μετά την τριτογενοποίηση της παραγωγής τους και εξετάζεται ο ρόλος του τουρισμού ως καταλυτικού παράγοντα από τη μια και ως μιας νέας μορφής «βιομηχανίας» από την άλλη.

Ο ρόλος του αστικού τουρισμού στις παγκόσμιες εξελίξεις του αστικού σχεδιασμού δεν αποτελεί παρά έναν ανερχόμενο πόρο του οποίου η συνεισφορά στην ανάπτυξη και ενίσχυ-ση της τοπικής οικονομίας ανακαλύφθηκε εκ των υστέρων. Οι νέες χρήσεις, μεταξύ των οποίων ο τουρισμός και η αναψυχή, παίζουν έναν αποφασιστικό ρόλο, λειτουργώντας κατα-λυτικά προς τη γενίκευση της αλλαγής των χρήσεων, είτε επειδή συνοδεύονται από συμπλη-ρωματικές τους δραστηριότητες είτε επειδή έλκουν νέες. Ωστόσο ο αστικός τουρισμός, αν και προϊόν αναζήτησης ενός ήπιου τρόπου μετάβασης από τη βιομηχανική και μεταβιομηχανική εποχή στη σημερινή τάση κυριαρχίας του τριτογενούς τομέα και των υπηρεσιών υψηλής εξειδίκευσης, μπορεί να συμβάλει και στην αστική ανάπτυξη.

Από την άλλη, οι υπερβολικές, σε ορισμένες περιπτώσεις, προσπάθειες που καταβάλλουν οι πόλεις προκειμένου να συγκροτήσουν μια εικόνα, να τη διαδώσουν και να την προω-θήσουν τέλος, απευθύνονται εξίσου προς τους μονίμους κατοίκους και τους ενδεχόμενους επισκέπτες (εν δυνάμει τουρίστες). Η παγκοσμιοποιησμένη τουριστική βιομηχανία ήταν η πρώτη που αναπτύχθηκε σε παγκόσμιο επίπεδο ανάμεσα σε άλλες παραδοσιακές βιομη-χανίες, αδιαφορώντας για τα εθνικά σύνορα. Το μεγαλύτερο μέρος του τουρισμού γεννάται και ελέγχεται από τον ανεπτυγμένο κόσμο. Η βιωσιμότητα και οι μακροπρόθεσμοι στόχοι που για άλλους τομείς βιομηχανίας αποτελούν κοινά χαρακτηριστικά, στην περίπτωση του τουρισμού παραβλέπονται για χάρη του προσωρινού κέρδους με επιβλαβείς συνέπειες για το μέλλον.

179Π

ΑΡΑ

ΡΤΗ

ΜΑ

Κ

ΑΤΑ

ΛΟ

ΓΟ

Σ Κ

ΑΙ

ΠΕΡΙΛ

ΗΨ

ΕΙΣ

ΜΕΤΑ

ΠΤΥΧ

ΙΑΚ

ΩΝ

ΜΑΡΙΑΝΝΑ ΦΡΑΓΚΟΠΟΥΛΟΥ

ΙΟΥΝΙΟΣ 2005

ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ: ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΣΑΡΗΓΙΑΝΝΗΣ, ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ Ε.Μ.Π.

Η ανάδειξη της τουριστικής φυσιογνωμίας της Περιφέρειας Πελοποννήσου. Έρευνα των δυνατοτήτων τουριστικής

ανάπτυξης του Νομού Κορινθίας.

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Σκοπός της παρούσης εργασίας είναι να διερευνήσει τις δυνατότητες του τουριστικού τομέα στην Περιφέρεια Πελοποννήσου μέσω της καταγραφής και ανάλυσης των χαρακτηριστικών

της, των προϋποθέσεων ανάπτυξης, των προοπτικών της αλλά και των αδυναμιών και πιέ-σεων που έχουν αναπτυχθεί έως σήμερα. Επίκεντρο της μελέτης μας θα αποτελέσει ο Νομός Κοριν θίας, ο ένας από τους δύο πρώτους νομούς της Περιφέρειας, όπου ξεκίνησε η τουριστική ανάπτυξη, λόγω της αυξημένης ζήτησης του παραλιακού χώρου για παραθεριστική κατοικία, κυρίως από τους κατοίκους της πρωτεύουσας.

Η εργασία αποτελείται από πέντε κεφάλαια. Το πρώτο κεφάλαιο περιλαμβάνει μια συνοπτική παρουσίαση της εξέλιξης του ελληνικού τουρισμού, αναλύοντας τα βασικά μεγέθη και τις τάσεις του. Επίσης γίνεται μια σύγκριση της Ελλάδας με τις ανταγωνίστριες χώρες (Ισπανία, Τουρκία, Κύπρος, Πορτογαλία, Αίγυπτος), σχετικά με την εξέλιξη των αφίξεων, τη χωρική συγκέντρωση της ξενοδοχειακής προσφοράς, την εποχικότητα της τουριστικής ζήτησης και την υποστηρικτική τουριστική υποδομή.

Στο δεύτερο κεφάλαιο εξετάζονται οι σημαντικότερες επιπτώσεις της τουριστικής δραστηρι-ότητας στην οικονομία, τον πολιτισμό και το φυσικό περιβάλλον των περιοχών ή χωρών όπου αναπτύσσεται ο τουρισμός. Στο κεφάλαιο αυτό αναλύονται τόσο το γενικό πλαίσιο αναφοράς των τεσσάρων κατηγοριών επιπτώσεων σε διάφορα επίπεδα, όσο και το ειδικότερο πλαίσιο ανάλυσης αυτών για την Ελλάδα και την Περιφέρεια Πελοποννήσου.

Στο τρίτο κεφάλαιο αναδεικνύεται η τουριστική φυσιογνωμία της Περιφέρειας Πελοπον-

OIK

ON

OM

IKH

ΣΥΓΚ

ΥΡΙΑ

ΚΑ

Ι Χ

ΩΡΟ

ΤΑΞΙΑ

ΤΟ

Υ Τ

ΟΥΡΙΣ

ΜΟ

Υ

180

νήσου. Πρόκειται για μια Περιφέρεια που παρουσιάζει έναν αρκετά σημαντικό πλούτο σε πολιτιστικά αξιοθέατα και φυσικές ομορφιές. Η τουριστική δραστηριότητα όμως αναπτύσσε-ται με βραδύ ρυθμό σε σύγκριση με άλλες περιφέρειες της χώρας, λόγω της μη αξιοποίησης πολλών περιοχών-τόπων που διαθέτουν μια σειρά από αξιόλογους πόλους έλξης τουριστών. Στο κεφάλαιο αυτό ασχολούμαστε με την εξέλιξη των αφίξεων, των διανυκτερεύσεων και της μέσης ετήσιας πληρότητας στα ξενοδοχειακά καταλύματα της Περιφέρειας. Επίσης γίνεται αξιολόγηση των υφιστάμενων τουριστικών πόρων και διάκριση των τουριστικών περιοχών σε κατηγορίες, ανάλογα με την τουριστική προσφορά και ζήτηση που παρουσιάζουν. Τέλος γίνεται αναφορά στις βασικές μορφές τουρισμού που συγκροτούν τη ζήτηση στην Περιφέρεια Πελοποννήσου.

Στο τέταρτο κεφάλαιο εξετάζεται αναλυτικά η τουριστική δραστηριότητα στο Νομό Κορινθίας, που ξεκίνησε δύο δεκαετίες νωρίτερα από τους άλλους νομούς της Περιφέρειας, με αποτέλεσμα ορισμένες περιοχές του να εμφανίζονται τώρα σχετικά κορεσμένες τουριστικά, ενώ άλλοι νομοί εμφανίζουν ελάχιστη τουριστική δραστηριότητα. Αυτό αποτελεί ένα στοιχείο χωροταξικής ανι-σότητας όσον αφορά την τουριστική τους ανάπτυξη.

Οι φυσικοί και πολιτιστικοί πόροι του Νομού συνετέλεσαν στη δημιουργία του κατάλληλου υπόβαθρου ανάπτυξης του τουρισμού, ενώ παράλληλα η μικρή απόσταση από την πρωτεύουσα διαμόρφωσε το τουριστικό προφίλ του, το οποίο συντίθεται κυρίως από δύο είδη: τον παραθε-ριστικό τουρισμό και τον τουρισμό διακοπών, με σημειακούς αλλά παράλληλα ανεπτυγμένους τουριστικούς πόλους, όπως προκύπτει τόσο από την ανάλυση της τουριστικής προσφοράς του Νομού όσο και της ζήτησης.

Στο τελευταίο κεφάλαιο της εργασίας διεξάγονται τα συμπεράσματα σχετικά με την πορεία της τουριστικής ανάπτυξης στην Περιφέρεια και προσδιορίζονται οι βασικότεροι άξονες παρέμβα-σης στο πλαίσιο μιας ολοκληρωμένης στρατηγικής τουριστικής ανάπτυξης. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην έρευνα των δυνατοτήτων ανάπτυξης του Νομού Κορινθίας, με στόχο την ανάκαμψη της περιοχής και την ανάδειξή της σε έναν σημαντικό τουριστικό προορισμό.

Τόσο η Περιφέρεια Πελοποννήσου όσο και ο Νομός Κορινθίας παρουσιάζουν πολλές και σημαντικές δυνατότητες τουριστικής ανάπτυξης, λόγω του φυσικού και πολιτιστικού πλούτου που διαθέτουν. Ο συνδυασμός της θάλασσας και των φυσικών τοπίων με τα πλούσια αρχαι-ολογικά, ιστορικά και άλλα πολιτιστικά μνημεία αποτελούν τους παράγοντες προσέλκυσης και μετακίνησης του επισκέπτη προς την Περιφέρεια και το Νομό αντίστοιχα. Παρ’ όλα αυτά τα σημαντικά συγκριτικά πλεονεκτήματα που διαθέτουν, ο τουρισμός δεν έχει αναπτυχθεί στο βαθμό που θα μπορούσε. Αυτό ανάμεσα σε άλλα οφείλεται στο χαμηλό επίπεδο της ξενοδοχει-ακής υποδομής, το οποίο σε κάποιες περιοχές υποβαθμίζεται περαιτέρω τα τελευταία χρόνια, στην έλλειψη υπηρεσιών υψηλής ποιότητας προς τους επισκέπτες και στην ύπαρξη πολλών αναξιοποίητων περιοχών, τόσο στον ορεινό όσο και στον παραθαλάσσιο χώρο. Παράλληλα, η απουσία καλής οργάνωσης των τουριστικών επιχειρήσεων σε συνδυασμό με την έλλειψη

181

επαρκώς εξειδικευμένου ανθρώπινου δυναμικού επιβαρύνουν επιπλέον την ποιότητα του προ-σφερόμενου προϊόντος.

Έπειτα από όσα εξετάζονται και διατυπώνονται στην εργασία αυτή και μέσα από έναν έντονο προβληματισμό για την τουριστική ανάπτυξη της Περιφέρειας Πελοποννήσου και του Νομού Κορινθίας, σαν γενικό συμπέρασμα μπορούμε να πούμε ότι η τουριστική τους δραστηριότητα αντιμετωπίζει πολλά προβλήματα, τα οποία όμως μέσα από έναν κατάλληλο σχεδιασμό και μια αποτελεσματική τουριστική πολιτική μπορούν, αν όχι να εξαλειφθούν πλήρως, να περιορι-στούν όσο το δυνατόν περισσότερο προκειμένου να αναδειχθεί η φυσιογνωμία τους και να αποτελέσουν έναν σημαντικό τουριστικό προορισμό!

Λέξεις-κλειδιά:

τουριστικοί πόροι, διανυκτερεύσεις, αφίξεις, εναλλακτικές μορφές τουρισμού, Περιφέρεια Πελοποννήσου, Νομός Κορινθίας.

ΠΑ

ΡΑΡΤΗ

ΜΑ

Κ

ΑΤΑ

ΛΟ

ΓΟ

Σ Κ

ΑΙ

ΠΕΡΙΛ

ΗΨ

ΕΙΣ

ΜΕΤΑ

ΠΤΥΧ

ΙΑΚ

ΩΝ

OIK

ON

OM

IKH

ΣΥΓΚ

ΥΡΙΑ

ΚΑ

Ι Χ

ΩΡΟ

ΤΑΞΙΑ

ΤΟ

Υ Τ

ΟΥΡΙΣ

ΜΟ

Υ

182

ΠΕΤΡΙΔΟΥ ΖΩΗ

ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ: ΣΕΡΡΑΟΣ ΚΩΣΤΑΣ, ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ Ε.Μ.Π.

Αστικός τουρισμός και μεταλλαγές στις σύγχρονες μεγαλουπόλεις. Το παράδειγμα της Γλασκόβης.Δυνατότητες και προοπτικές της Θεσσαλονίκης

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Η διπλωματική αυτή εργασία αποτελεί ουσιαστικά μια προσπάθεια για καλύτερη ανάγνωση και κατανόηση της πόλης της Θεσσαλονίκης, της σημερινής εικόνας της, του χαρακτήρα

της και της δυναμικής της σε μελλοντικό επίπεδο, όπως αυτή παρουσιάζεται, εξελίσσεται και δι-αφοροποιείται τα τελευταία χρόνια. Η έρευνα επιχειρήθηκε μέσω συγκεκριμένων πλαισίων που αφορούν, πιο συγκεκριμένα, τις διαδικασίες μετασχηματισμού των σύγχρονων μεγαλουπόλεων και της εμφάνισης, ανάπτυξης και κυριάρχησης του φαινομένου του λεγόμενου αστικού του-ρισμού, ως παράγοντα διαφοροποίησης και εξέλιξης της πόλης. Παράλληλα με τα παραπάνω, επιχειρήθηκε μια ανάλυση και παρουσίαση της πόλης της Γλασκόβης, ως παράδειγμα σχεδια-σμού και εφαρμογής συγκεκριμένων δράσεων και προγραμμάτων, με στόχο την προβολή και προώθηση της πόλης, στο πλαίσιο του αστικού τουρισμού, με σκοπό την καλύτερη κατανόηση και πληρέστερη ανάλυση και παρουσίαση του θέματος.

Αναλυτικότερα, η εργασία διαρθρώνεται σε τέσσερα κεφάλαια. Στο πρώτο κεφάλαιο αναλύεται και παρουσιάζεται το θεωρητικό πλαίσιο που αφορά το φαι-

νόμενο του αστικού τουρισμού. Συγκεκριμένα, παρατίθεται μια συνοπτική καταγραφή της εξέλι-ξης του φαινομένου τα τελευταία χρόνια, των αιτιών εμφάνισής του, των παραγόντων ανάπτυ-ξής του, των θετικών και αρνητικών συνεπειών του.

Στο δεύτερο κεφάλαιο επιχειρείται μια συνοπτική ανάλυση του φαινομένου, όπως παρουσι-άστηκε και παρουσιάζεται στο χώρο της Ευρώπης.

Στο τρίτο κεφάλαιο γίνεται μια προσπάθεια μεγαλύτερης κατανόησης της εμφάνισης, ανά-πτυξης και προώθησης του αστικού τουρισμού, μέσω της παρουσίασης και ανάλυσης του φαι-νομένου στη πόλη της Γλασκόβης. Η επιλογή του συγκεκριμένου παραδείγματος βασίστηκε

183

στην αναγνώρισή του ως ενός από τα πιο γνωστά και επιτυχημένα παραδείγματα ανάπτυξης και προώθησης αστικού τουρισμού.

Στο τέταρτο κεφάλαιο, παρουσιάζονται οι προοπτικές και οι δυνατότητες που παρουσιάζει η πόλη της Θεσσαλονίκης, ως προορισμός και στόχος αστικού τουρισμού. Παράλληλα, γίνεται αναφορά στις δράσεις που αφορούν την πόλη και στοχεύουν στην ανάπτυξη του παραπάνω φαινομένου, καθώς και των διαφόρων μορφών του (επαγγελματικός, συνεδριακός, ψυχαγωγικός, πολιτιστικός τουρισμός).

Τέλος, τονίζεται η αναγκαιότητα για αντιμετώπιση του φαινομένου του αστικού τουρι-σμού στο πλαίσιο της βιώσιμης και κοινωνικά προσανατολισμένης ανάπτυξης. Η παραπά-νω διατύπωση ουσιαστικά εκφράζει την αναγκαιότητα για έλεγχο και περιορισμό του κοινω-νικού και περιβαλλοντικού κόστος της ανάπτυξης, και προϋποθέτει διαδικασίες επίγνωσης των αναμενόμενων αρνητικών συνεπειών και σχεδιασμό πρόληψης ή αντιμετώπισής τους.

Λέξεις-κλειδιά:

αστικός τουρισμός, στρατηγικό σχέδιο, παράγοντες ανάπτυξης, Γλασκόβη, Θεσσαλονίκη.

ΠΑ

ΡΑΡΤΗ

ΜΑ

Κ

ΑΤΑ

ΛΟ

ΓΟ

Σ Κ

ΑΙ

ΠΕΡΙΛ

ΗΨ

ΕΙΣ

ΜΕΤΑ

ΠΤΥΧ

ΙΑΚ

ΩΝ

OIK

ON

OM

IKH

ΣΥΓΚ

ΥΡΙΑ

ΚΑ

Ι Χ

ΩΡΟ

ΤΑΞΙΑ

ΤΟ

Υ Τ

ΟΥΡΙΣ

ΜΟ

Υ

184

ΞΕΝΟΦΩΝΤΟΣ ΜΑΡΙΑ

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2001

ΕΠΙΒΛΕΠΟΥΣΑ: ΣΟΦΙΑ ΑΥΓΕΡΙΝΟΥ-ΚΟΛΩΝΙΑ, ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ Ε.Μ.Π.

Ο ρόλος των εναλλακτικών μορφών τουρισμού στην τοπική ανάπτυξη: Τα Λεύκαρα της Κύπρου

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Το πρόβλημα που πρόκειται να μας απασχολήσει στη συγκεκριμένη εργασία είναι η μέχρι σήμερα μονομερής ανάπτυξη του τουρισμού στην Κύπρο, η οποία είχε σαν επακόλουθο την

προώθηση μιας μορφής μαζικού τουρισμού με όλες τις καταστροφικές για τον τόπο συνέπειές της. Παρ' όλα αυτά δεν λείπουν από το νησί και ορισμένες περιοχές που αποτελούν εξαίρεση στον κανόνα, όπως αυτή των Λευκάρων, όπου φαίνεται να πραγματοποιείται τα τελευταία χρό-νια μια διαφορετικής μορφής τουριστική δραστηριότητα που αφορά στους φυσικούς και πολι-τισμικούς πόρους του τόπου.

Το πρώτο λοιπόν κεφάλαιο της εργασίας ασχολείται με την εννοιολογική προσέγγιση του τουρισμού και των εναλλακτικών μορφών του, προκειμένου να δημιουργηθεί ένα υπόβαθρο όπου θα στηριχθεί η δομή της εργασίας αυτής.

Στο δεύτερο κεφάλαιο της εργασίας περιγράφονται οι υποθέσεις εργασίας και τα ερωτήματα που προκύπτουν από αυτές, ενώ λαμβάνονται και οι αποφάσεις ως προς τη μέθοδο που πρόκει-ται να ακολουθηθεί ώστε να δοθούν οι απαντήσεις στα ερωτήματα αυτά.

Οι υποθέσεις εργασίας και τα επιμέρους ερωτήματα έχουν να κάνουν με τα Λεύκαρα, ένα χωριό με ιδιαίτερη φυσική ομορφιά και ξεχωριστό παραδοσιακό χαρακτήρα, όπου εξακολου-θούν να αναβιώνουν τα παραδοσιακά επαγγέλματα της κεντητικής και της αργυροχρυσοχοΐας. Καθώς τα τελευταία χρόνια παρατηρείται μια στροφή της τοπικής ανάπτυξης από τις καθαρά παραδοσιακές δραστηριότητες προς άλλες, οι οποίες έχουν σχέση με τον τουρισμό, και συγκε-κριμένα το τουριστικό εμπόριο, διερευνάται εάν ο τουρισμός μπορεί να αποτελέσει το κλειδί για τη μελλοντική ανάπτυξη του τόπου και εάν στα Λεύκαρα μπορούν να αναπτυχθούν ήπιες μορφές

185

τουρισμού, φιλικές προς το περιβάλλον, τα πολιτιστικά χαρακτηριστικά και το ανθρωπογενές δυναμικό του χωριού. Σκοπός της μελέτης είναι η ανάπτυξη μιας μεθόδου για την αντιμετώπιση περιπτώσεων όπως αυτής των Λευκάρων.

Για τη διερεύνηση των υποθέσεων και των ερωτημάτων τους ακολουθείται η εξής προ-σεγγιστική μέθοδος: Ως παρατηρητές και αναγνώσεις της περιοχής μελέτης επιλέγουμε να την εξετάσουμε από δύο διαφορετικές αλλά αλληλοσυμπληρούμενες οπτικές γωνίες. Στη πρώτη πε-ρίπτωση βλέπουμε το χώρο μελέτης ως «περιέχοντα» χώρο, όπου εξετάζουμε τις λειτουργίες και δραστηριότητες τις οποίες περιλαμβάνει, και στη δεύτερη ως «περιεχόμενο» χώρο, μέσα στην ευρύτερη χωρική ενότητα.

Βάση της παραπάνω μεθόδου οδηγούμαστε στο τρίτο κεφάλαιο, το οποίο έχει σαν θέμα: «Ένας ιστορικός οικισμός τουριστικού ενδιαφέροντος: Τα Πάνω και Κάτω Λεύκαρα». Στο πρώ-το υποκεφάλαιο παρουσιάζεται συνοπτικά η τουριστική πολιτική που εφαρμόζεται σήμερα στο νησί, προκειμένου να αντλήσουμε τα απαραίτητα στοιχεία για το γενικότερο πλαίσιο μέσα στο οποίο εντάσσεται-«περιέχεται» η περιοχή μελέτης. Στη συνέχεια, στο δεύτερο υποκεφάλαιο δι-ερευνάται μέσω πρόσφατης βιβλιογραφίας ο «περιέχων» πλέον χώρος, τα Λεύκαρα. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο εξετάζουμε τη νομοθεσία που ισχύει στην υπό εξέταση περιοχή, τη γεωγραφική της θέση, τα δημοσιογραφικά της στοιχεία, την ιστορική της εξέλιξη, το χαρακτήρα του τοπίου όπου χωροθετείται, τη συγκρότηση των οικισμών και τους φυσικούς, πολιτισμικούς-ιστορικούς και λοιπούς πόρους που διαθέτει.

Στο τέταρτο κεφάλαιο αναλύεται και παρουσιάζεται η άμεση-επιτόπια έρευνα της περιοχής μελέτης, η οποία πραγματοποιείται προκειμένου να δοθούν απαντήσεις στα ερωτήματα που έμειναν αναπάντητα, καθώς και για να επιβεβαιωθούν αλλά και να συμπληρωθούν οι μέχρι στιγμής διαπιστώσεις από τη δευτερογενή-έμμεση έρευνα. Κατά την άμεση-επιτόπια έρευνα πραγματοποιούνται ερωτηματολόγια σε κατοίκους του χωριού, δηλαδή στο ανθρωπογενές δυναμικό των Λευκάρων, σε εργαζόμενους σε τουριστικές εγκαταστάσεις και σε απασχολού-μενους στα παραδοσιακά επαγγέλματα. Τέλος, πραγματοποιούνται κατευθυνόμενες συνεντεύ-ξεις σε «πληροφορητές-κλειδιά», ώστε να επιβεβαιωθούν οι σκέψεις και οι ερμηνείες που δόθηκαν κατά τη μελέτη της σχετική βιβλιογραφίας στην έμμεση έρευνα, καθώς και κατά την επεξεργασία των απαντήσεων των ερωτηματολογίων που πραγματοποιήθηκαν στην άμεση-επιτόπια έρευνα.

Με βάση τις διαπιστώσεις και τα συμπεράσματα της ανάλυσης οδηγούμαστε στο κεφάλαιο πέντε, όπου εξάγονται τα πορίσματα των υποθέσεων εργασίας και των ερωτημάτων που προ-κύπτουν από αυτές, και επαγωγικά στο κεφάλαιο έξι, όπου αναλύεται το παρατηρητήριο βάσεις του οποίου αξιολογείται το ενδογενές δυναμικό της περιοχής μελέτης και οι επιδράσεις και επιπτώσεις που δέχεται από την ευρύτερη περιοχή μέσα στην οποία εντάσσεται, προκειμένου να χαραχθούν οι κατευθύνσεις του σχεδιασμού που θα αποτελέσει το κλειδί για την ανάπτυξη και την οικονομική ανάκαμψη των Λευκάρων.

ΠΑ

ΡΑΡΤΗ

ΜΑ

Κ

ΑΤΑ

ΛΟ

ΓΟ

Σ Κ

ΑΙ

ΠΕΡΙΛ

ΗΨ

ΕΙΣ

ΜΕΤΑ

ΠΤΥΧ

ΙΑΚ

ΩΝ

OIK

ON

OM

IKH

ΣΥΓΚ

ΥΡΙΑ

ΚΑ

Ι Χ

ΩΡΟ

ΤΑΞΙΑ

ΤΟ

Υ Τ

ΟΥΡΙΣ

ΜΟ

Υ

186

ΤΣΙΝΑΡΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ

ΑΘΗΝΑ 2000

ΕΠΙΒΛΕΠΟΥΣΑ: ΣΟΦΙΑ ΑΥΓΕΡΙΝΟΥ-ΚΟΛΩΝΙΑ, ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ Ε.Μ.Π.

Η πόλη της Καστοριάς ως τουριστικός προορισμός

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Στην παρούσα διπλωματική εργασία με τίτλο «Η πόλη της Καστοριάς ως τουριστικός προορι-σμός», μελετάται η σχέση τουρισμού και πόλης, εξετάζοντας αν η αλλαγή που παρατηρείται

σήμερα στη φυσιογνωμία της πόλης οφείλεται κατά κύριο λόγο στον τουρισμό.Η Καστοριά είναι μια ιδιόμορφη πόλη μέσα στον ελλαδικό χώρο. Το βιοτικό επίπεδο στην

πόλη ήταν υψηλό από το 1960 έως τις αρχές της δεκαετίας του 1990 και δεν υπήρχε πρόβλημα ανεργίας. Επιπλέον ο ρυθμός αύξησης του πληθυσμού ήταν υψηλότερος από τον μέσο όρο στην Ελλάδα και το ακαθάριστο κατά κεφαλήν εισόδημα φανέρωνε την ύπαρξη μιας οικονομικής ευρωστίας στην πόλη και γενικά στο νομό. Αυτή η οικονομική άνθηση είχε τη βάση της στη βιοτεχνία της γούνας, που άκμαζε και αποτελούσε την κύρια απασχόληση του πληθυσμού της πόλης. Η δυσκολία στην πρόσβαση και η απομόνωση λόγω της γεωγραφικής θέσης της πόλης φαίνονταν να μην αποτελούν πρόβλημα.

Ωστόσο, μετά την κρίση της γούνας, από το 1990, η Καστοριά βρέθηκε στον αντίποδα. Έγινε μια από τις πιο φτωχές πόλεις, μαστιζόμενη από την ανεργία, και μεγάλο μέρος του πληθυσμού άρχισε να μεταναστεύει.

Η φύση και η ιστορία όμως φάνηκαν γενναιόδωρες στην Καστοριά χαρίζοντάς της τη λίμνη της, μια από τις ωραιότερες της Ελλάδας, και το πλούσιο παραδοσιακό οικιστικό της απόθεμα.

Η προβολή και εκμετάλλευση αυτών των δύο πλεονεκτημάτων της, ώστε ο μικρός αριθμός επισκεπτών του παρελθόντος να μετατραπεί σε πραγματική τουριστική κίνηση, καθώς και η στροφή των κατοίκων σε άλλες παραγωγικές δραστηριότητες, πέρα από τη γούνα, αποτελούν ευκαιρίες αναπλήρωσης του χαμένου εισοδήματος των Καστοριανών.

Λαμβάνοντας υπόψη την επικρατούσα κατάσταση στην Καστοριά, εξετάζονται στην παρούσαεργασία η ανάπτυξη του τουρισμού στην πόλη, οι πραγματικοί λόγοι που ώθησαν στην εμφά-

187

νισή του, καθώς και οι επιπτώσεις του στη φυσιογνωμία της πόλης. Επιπλέον, εξετάζονται οι μετασχηματισμοί που εντοπίζονται στην πόλη της Καστοριάς κατά την μετάβασή της από τον δευτερογενή στον τριτογενή τομέα.

Η εργασία στηρίζεται σε πέντε υποθέσεις οι οποίες σχετίζονται με την ανάπτυξη του τουρι-σμού στην πόλη της Καστοριάς, με την ιστορικότητά της, με τους τουριστικούς της πόρους, με τη μορφή τουρισμού που δέχεται και με τη δυνατότητα οικονομικής ανάκαμψης.

Όλες αυτές οι υποθέσεις συμβάλλουν στην επίτευξη του κύριου στόχου της εργασίας, ο οποί-ος είναι η μελέτη του μετασχηματισμού της πόλης σε τουριστικό προορισμό.

Αρχικά, με τη βοήθεια στατιστικών στοιχείων αποκτούμε μια εικόνα για την ανάπτυξη του τουρισμού στην τελευταία δεκαετία.

Στη συνέχεια επιχειρείται να διαπιστωθεί η έννοια της ιστορικότητας και αν αυτή αποτυπώ-νεται στον πολεοδομικό ιστό της Καστοριάς, ώστε αυτή να θεωρηθεί ιστορική πόλη και συνε-πώς να πληροί και τις προϋποθέσεις για την ανάπτυξη του τουρισμού. Η βιβλιογραφική έρευνα απέδειξε ότι η ιστορία και ο πολιτισμός γενικά είναι από τις βασικότερες παραμέτρους που επη-ρεάζουν τον τουρισμό και αποτελούν κίνητρα επίσκεψης μιας περιοχής.

Στην περίπτωση της Καστοριάς η έρευνα οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η πόλη διαθέτει αυτό το πλεονέκτημα.

ΠΑ

ΡΑΡΤΗ

ΜΑ

Κ

ΑΤΑ

ΛΟ

ΓΟ

Σ Κ

ΑΙ

ΠΕΡΙΛ

ΗΨ

ΕΙΣ

ΜΕΤΑ

ΠΤΥΧ

ΙΑΚ

ΩΝ

OIK

ON

OM

IKH

ΣΥΓΚ

ΥΡΙΑ

ΚΑ

Ι Χ

ΩΡΟ

ΤΑΞΙΑ

ΤΟ

Υ Τ

ΟΥΡΙΣ

ΜΟ

Υ

188

1. Τοπογραφικό σχέδιο της πλατείας Δαβάκη όπου σημειώνονται οι θέσεις του ΒΔ τείχους και της Πορ-τάρας (Α).

2. Κομμάτι από την ιστορική συνοικία Ντολτσό.

Πηγή: Τσολάκης (1996), Πολεοδομικές και αρχιτεκτονικές έρευνες στην Καστοριά, σελ 34.

Με την καταγραφή των πόρων, η εργασία προχωρά στη συνέχεια στη διερεύνηση του είδους του τουρισμού που εντοπίζεται στην πόλη και επιχειρεί να διαπιστώσει αν αυτός ο τουρισμός συνδέεται με αυτό που αποκαλούμε «αστικό τουρισμό». Τέλος, για μία ακόμη φορά μέσα από στατιστικά στοιχεία μελετώνται και συγκρίνονται το φαινόμενο της ανάπτυξης του τουρισμού με το φαινόμενο της πτώσης του εμπορίου της γούνας και εξάγονται συμπεράσματα για το κοι-νωνικοοικονομικό γίγνεσθαι της Καστοριάς, καθώς ένα πολεοδομικό πρόβλημα άπτεται, τις περισσότερες φορές, ενός κοινωνικού προβλήματος.

Η αναζήτηση πληροφοριών από δευτερογενείς πηγές όπως η βιβλιογραφία, τα στατιστικά στοιχεία, οι αναπτυξιακές και πολεοδομικές μελέτες, έδειξε ότι η Καστοριά:

Αποτελεί σήμερα τουριστικό προορισμό μικρής εμβέλειας, γεγονός που προκύπτει από την αύξηση των επενδύσεων, καθώς και από τον αριθμό διανυκτερεύσεων μέσα στην τελευταία δεκαετία.

Διαθέτει πλούσια ιστορικότητα που ανάγεται στις διάφορες ιστορικές της φάσεις καθώς και πληθώρα άλλων τουριστικών πόρων, που δεν έχουν αξιοποιηθεί ακόμη πλήρως.

Δέχεται διάφορες κατηγορίες τουριστών, η καθεμία από τις οποίες έχει τα δικά της ενδι-αφέροντα, και επομένως διαθέτει όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά που απαιτούνται για την ανάπτυξη του αστικού τουρισμού, χωρίς ωστόσο να μπορεί να συνδεθεί σαφώς με αυτόν.

Στηρίζει μερικώς την οικονομία της στον τουρισμό, ο οποίος όμως δεν έχει κατορθώσει να καλύψει πλήρως τη γενική απώλεια των εισοδημάτων που προκλήθηκε από την κρίση της γούνας.

189

Προκειμένου να διασταυρωθούν τα στοιχεία από τη δευτερογενή πληροφόρηση, να καλυφθούν κάποια κενά και να εξαχθούν πιο ασφαλή συμπεράσματα, η εργασία προχωρά σε έρευνα πεδίου.

Η έρευνα πεδίου στηρίχθηκε σε ερωτηματολόγια τα οποία μοιράστηκαν σε ξενοδόχους της πόλης και σε συνεντεύξεις αιχμής εκπροσώπων ιδιωτικών και δημοσίων φορέων, οι οποίοι σχετίζονται με τον τουρισμό στην Καστοριά.

Η επεξεργασία των αποτελεσμάτων από την άμεση συλλογή πληροφοριών φανέρωσε ότι: Υπάρχει αξιόλογη ξενοδοχειακή υποδομή, ωστόσο με απασχολούμενο προσωπικό μι-

κρότερο του αναμενόμενου και χωρίς ιδιαίτερη κατάρτιση. Υπάρχει μέτρια ετήσια πληρότητα των ξενοδοχείων και μικρή διάρκεια παραμονής του-

ριστών. Ως κυριότεροι λόγοι επίσκεψης προέκυψαν η ξεκούραση, η αναψυχή, οι εμπορικές δρα-

στηριότητες και οι πολιτιστικές εκδηλώσεις, οι οποίες σχετίζονται με τους κυριότερους πό-ρους της περιοχής δηλαδή στη λίμνη, στην παράδοση και στην πολιτιστική κληρονομιά.

Η θεωρητική προσέγγιση του ζητήματος σε συνδυασμό με την επιτόπια έρευνα απέδειξαν ότι ο τουρισμός προκαλεί αλλοιώσεις στη μορφή της πόλης, στις θεωρούμενες τουριστικές ζώνες.

Επίσης, αν και το ισοζύγιο τουριστικής ζήτησης και προσφοράς βρίσκεται σε ικανοποιητικό επίπεδο, η γενική εντύπωση που προκύπτει είναι ότι η προβολή της πόλης ως τουριστικού προ-ορισμού είναι ελλιπής και χρειάζεται βελτίωση.

Το γενικό συμπέρασμα είναι ότι, αν και η Καστοριά πληροί τις προϋποθέσεις για ανάπτυξη αστικού-πολιτιστικού τουρισμού, η έλλειψη στρατηγικού σχεδιασμού, η μη αξιοποίηση των πόρων και η απουσία επιστράτευσης στρατηγικών μάρκετινγκ δεν έχουν επιτρέψει τη σωστή διαχείριση του τουριστικού ρεύματος, με αποτέλεσμα η Καστοριά να μην έχει μετατραπεί σε τουριστικό προορισμό με την έννοια της αειφόρου ανάπτυξης. Αντίθετα, οι λανθασμένοι χειρι-σμοί επέτρεψαν στην ιδιωτική πρωτοβουλία να δράσει αυθαίρετα και με τις επεμβάσεις της να αλλοιώσει τη γαλήνια εικόνα της πόλης.

Η περαιτέρω τουριστική ανάπτυξη είναι αναγκαίο να προχωρήσει με πολύ προσεκτικά βήμα-τα, ώστε να μην τρωθεί αλλά να αξιοποιηθεί η παραδοσιακή, ιστορική, φυσιογνωμία της πόλης και να μην αποτελέσει ο τουρισμός μονόδρομο οικονομικής ανάκαμψης, καθώς είναι ευαίσθητο προϊόν, εξαρτημένο από πολλές συγκυρίες, και μια λανθασμένη εκμετάλλευσή του μπορεί εύκο-λα να οδηγήσει σε ίδιες με τη γούνα δυσμενείς καταστάσεις.

Λέξεις-κλειδιά:

τουριστική ανάπτυξη, αστικός τουρισμός, πολιτιστική κληρονομιά, τουριστικοί πόροι.

ΠΑ

ΡΑΡΤΗ

ΜΑ

Κ

ΑΤΑ

ΛΟ

ΓΟ

Σ Κ

ΑΙ

ΠΕΡΙΛ

ΗΨ

ΕΙΣ

ΜΕΤΑ

ΠΤΥΧ

ΙΑΚ

ΩΝ

OIK

ON

OM

IKH

ΣΥΓΚ

ΥΡΙΑ

ΚΑ

Ι Χ

ΩΡΟ

ΤΑΞΙΑ

ΤΟ

Υ Τ

ΟΥΡΙΣ

ΜΟ

Υ

190

ΓΙΑΚΟΠΟΥΛΟΥ ΣΟΦΙΑ

ΙΟΥΝΙΟΣ 2007

ΕΠΙΒΛΕΠΟΥΣΑ: ΣΟΦΙΑ ΑΥΓΕΡΙΝΟΥ-ΚΟΛΩΝΙΑ, ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ Ε.Μ.Π.

Ιαματικός τουρισμός: Δυνατότητες ανάπτυξης μιας περιοχής από τις ιαματικές της πηγές – Το παράδειγμα της Αιδηψού

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Η διπλωματική εργασία με θέμα «Ιαματικός τουρισμός: Δυνατότητες ανάπτυξης μιας περιοχής από τις ιαματικές της πηγές – το παράδειγμα της Αιδηψού» ασχολείται με τη διερεύνηση

των δυνατοτήτων ανάπτυξης μιας περιοχής με την αξιοποίηση των συγκριτικών της πλεονεκτη-μάτων/φυσικών πόρων, που στην προκειμένη περίπτωση είναι οι ιαματικές της πηγές.

Η περιοχή των Λουτρών της Αιδηψού επελέγη ως μελέτη περίπτωσης αφού η ιστορία της, η ύπαρξή της και φυσικά η τουριστική της ταυτότητα συνδέεται άμεσα με τις ιαματικές πηγές, οι οποίες από την αρχαιότητα και κυρίως επί της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας είχαν γίνει γνωστές για τις θεραπευτικές τους ιδιότητες. Η Αιδηψός γνώρισε μεγάλη αίγλη στις αρχές του 19ου αιώνα και ανεδείχθη σε κοσμοπολίτικο κέντρο παραθερισμού.

Σήμερα με πληθυσμό 6.670 κατοίκων και αριθμό 40.000 επισκεπτών, με πολλές δεκάδες ξενοδοχειακών μονάδων όλων των κατηγοριών (112) και συγκροτημάτων ενοικιαζόμενων δι-αμερισμάτων-δωματίων (7.000), αποτελεί κέντρο παραδοσιακού κοινωνικού τουρισμού, θερα-πείας και πρόληψης, με έντονη εποχικότητα από Ιούλιο μέχρι και Σεπτέμβριο.

Αποτελεί τουριστικό προορισμό που απευθύνεται κυρίως σε ορισμένη κατηγορία ατόμων –άτομα της τρίτης ηλικίας με χαμηλά εισοδήματα– αφού το 80% των επισκεπτών-παραθεριστών της είναι συνταξιούχοι των Ασφαλιστικών Ταμείων του Δημοσίου, του Ι.Κ.Α., του Ο.Γ.Α. και άλλων φορέων.

Οι μεταβολές που έχουν πραγματοποιηθεί στην περιοχή, όπως η μετεξέλιξη του χώρου των ιαματικών πηγών, το συνεχώς αυξανόμενο ενδιαφέρον για ιαματικό τουρισμό, η στροφή των κατοίκων στην ενασχόληση με τους τουριστικούς πόρους, πέραν των ιαματικών πηγών, ώστε να εμπλουτιστεί και να διευρυνθεί το προσφερόμενο τουριστικό προϊόν, αποτελούν τα θέματα προς διερεύνηση.

191

Η εργασία προσπαθεί, ακολουθώντας συγκεκριμένη οργανωμένη μεθοδολογία, να δώσει απαντήσεις σε τέσσερα ερωτήματα-προβλήματα που τέθηκαν ως υπόθεση εργασίας:

Υπάρχει δυνατότητα και προοπτικές επιμήκυνσης της τουριστικής περιόδου –για όλο το χρόνο– με τη διαφοροποίηση και τον εμπλουτισμό του προσφερόμενου τουριστικού προ-ϊόντος;

Μπορεί η αξιοποίηση και οργάνωση των ιαματικών πηγών, εκτός από προορισμό για ια-ματικό τουρισμό, να αποτελέσουν τον πόλο έλξης για ξεκούραση-αναζωογόνηση-ανανέωση -αναψυχή και γενικότερα ευεξία ώστε να διευρυνθεί το ηλικιακό φάσμα των επισκεπτών;

Υπάρχει δυνατότητα συνδυασμού με άλλες δραστηριότητες και κοινωνικές υποδομές, όπως αθλητισμό για όλες τις ηλικίες, εγκαταστάσεις αναψυχής για παιδιά και νέους, πο-λιτιστικά κέντρα, πάρκα πρασίνου κλπ., με στόχο αφενός την περαιτέρω ανάπτυξη του ιαματικού τουρισμού και αφετέρου άλλων εναλλακτικών μορφών τουρισμού, ώστε να αναδειχθεί σε παραθεριστικό κέντρο μακράς παραμονής;

Η αξιοποίηση της θεραπευτικής ικανότητας και της δυναμικότητας των ιαματικών πηγών μπορεί να προσελκύσει αναπτυξιακές και επενδυτικές πρωτοβουλίες προς όφελος της κοινωνίας και οικονομίας σε τοπικό, περιφερειακό και εθνικό επίπεδο;

Αξιοποιήθηκαν όλα τα στοιχεία-πληροφορίες που συγκεντρώθηκαν μέσα από δευτερογενείς πηγές, όπως ελληνική-ξένη-βιβλιογραφία και αποδελτίωση σχετικών μελετών στην προσπάθεια μιας θεωρητικής προσέγγισης του τουριστικού φαινομένου, των παραμέτρων που επηρεάζουν την προσφορά και τη ζήτηση και προσδιορίζουν το τουριστικό προϊόν, των τάσεων που επι-κρατούν σε διεθνές, ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο καθώς και των προοπτικών ανάπτυξης του ιαματικού τουρισμού-θερμαλισμού που αποτελεί μορφή τουρισμού με ιδιαίτερη άνθηση τόσο στον ευρωπαϊκό όσο και στον διεθνή χώρο.

Ακόμα αναζητήθηκαν στοιχεία της υφιστάμενης κατάστασης της περιοχής των Λουτρών της Αι-δηψού και άλλων σχετικών που αφορούν την ανάπτυξη του ιαματικού τουρισμού της περιοχής.

Η εργασία και αξιολόγηση των στοιχείων της πρωτογενούς και δευτερογενούς έρευνας οδήγη-σε στο συμπέρασμα ότι: η περιοχή των Λουτρών της Αιδηψού έχει όλες τις δυνατότητες ώστε να αποτελέσει «πολυθεματικό τουριστικό προορισμό» και να προσελκύσει αναπτυξιακές και επενδυ-τικές πρωτοβουλίες που θα συμβάλουν στην ενίσχυση της κοινωνικής και οικονομικής ανάπτυ-ξης, στη βάση ενός ολοκληρωμένου ορθολογικού σχεδιασμού με στόχο την αειφόρο και βιώσιμη ανάπτυξη και προστασία των φυσικών πόρων της περιοχής.

Λέξεις-κλειδιά:

ιαματικός τουρισμός, φυσικοί πόροι, τουριστική ανάπτυξη, πολυθεματικός προορισμός, εναλλακτικές μορφές.

ΠΑ

ΡΑΡΤΗ

ΜΑ

Κ

ΑΤΑ

ΛΟ

ΓΟ

Σ Κ

ΑΙ

ΠΕΡΙΛ

ΗΨ

ΕΙΣ

ΜΕΤΑ

ΠΤΥΧ

ΙΑΚ

ΩΝ

OIK

ON

OM

IKH

ΣΥΓΚ

ΥΡΙΑ

ΚΑ

Ι Χ

ΩΡΟ

ΤΑΞΙΑ

ΤΟ

Υ Τ

ΟΥΡΙΣ

ΜΟ

Υ

192

ΜΠΡΑΣΙΝΙΚΑ ΜΑΡΙΑ

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2007

ΕΠΙΒΛΕΠΟΥΣΑ: ΣΟΦΙΑ ΑΥΓΕΡΙΝΟΥ-ΚΟΛΩΝΙΑ, ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ Ε.Μ.Π.

Ο τουρισμός ως αναπτυξιακή πολιτική των μειονεκτικών περιοχών. Η περίπτωση του Νομού Γρεβενών

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Ο Νομός Γρεβενών αποτελεί μια χρόνια απομονωμένη, δυσπρόσιτη ορεινή περιοχή της Δυ-τικής Μακεδονίας, που για μεγάλο χρονικό διάστημα μαστιζόταν από τη χωρική απομόνω-

ση, την ανεργία, την πληθυσμιακή γήρανση και αποδεκατισμό λόγω της έντονης εξωτερικής και εσωτερικής μετανάστευσης. Η οικονομία του νομού βασιζόταν αποκλειστικά στη γεωργία και την κτηνοτροφία. Όμως, ο ορεινός και ημιορεινός χαρακτήρας της καλλιεργήσιμης γης αποτέλεσε περιοριστικό παράγοντα οικονομικής ανάπτυξης αυτού του τομέα παραγωγής. Ουσιαστικά ποτέ δεν παρατηρήθηκε αξιόλογη ανάπτυξη του δευτερογενούς τομέα, ικανού να απορροφήσει το υπάρχον ενεργό εργατικό δυναμικό της περιοχής, ενώ μόνο την τελευταία δεκαετία παρατηρεί-ται έντονη τάση ανάπτυξης του τριτογενούς τομέα.

Σήμερα, η ανάπτυξη της χαρακτηριζόμενης από τα σύγχρονα προγραμματικά κείμενα «μειο-νεκτικής» περιοχής του Νομού Γρεβενών βασίζεται, εν μέρει:

στη διάνοιξη και λειτουργία της Εγνατίας Οδού, η οποία διασχίζει το Νομό Γρεβενών, συνδέοντας παλαιότερες δυσπρόσιτες περιοχές με ισχυρότερα οικονομικά κέντρα, αί-ροντας την περιοχή από τη γεωγραφική απομόνωση και εντάσσοντάς τη σε ένα διεθνές δίκτυο μεταφορών,

στην αξιοποίηση του πλούσιου ανεκμετάλλευτου φυσικού περιβάλλοντος μέσω της προώ-θησης του εναλλακτικού τουρισμού ως μοντέλου οικονομικής ενδυνάμωσης της περιοχής,

στις συμπληρωματικές ως προς τα παραπάνω δράσεις-επεμβάσεις (βιολογική καλλιέργεια και εκτροφή, πιστοποιήσεις τοπικών προϊόντων, δημιουργία υποδομών και ανωδομών κ.ά.) και με πλήθος άλλων ενισχύσεων.

193

Αφετηρία για την παρούσα εργασία αποτέλεσε το ενδιαφέρον διερεύνησης της αναπτυξια-κής διαδικασίας που λαμβάνει χώρα στις μειονεκτικές-ορεινές περιοχές των παραμεθόριων ελ-ληνικών περιφερειών, μέσω της θεώρησης του εναλλακτικού τουρισμού ως «μοχλού» βιώσιμης ανάπτυξης των τοπικών οικονομιών, μέσα από τη μελέτη περίπτωσης του Νομού Γρεβενών.

Έναυσμα αποτέλεσε ο ερευνητικός προβληματισμός: «Γιατί ο Νομός Γρεβενών βρίσκε-ται σε μια διαδικασία κοινωνικών και οικονομικών μεταλλαγών και χωρικών μετασχηματισμών; Ποιοι είναι οι κύριοι μηχανισμοί μεταβολών και πώς τείνουν να διαμορφώσουν την υπάρχου-σα κατάσταση;». Ενδιαφέρον παρουσιάζει η διερεύνηση των αλλαγών αυτών τόσο εξαιτίας της ανάπτυξης της τουριστικής «βιομηχανίας» όσο και εξαιτίας των «μεγάλων έργων» υποδομής που πραγματοποιούνται σε επίπεδο νομού αλλά και στον ευρύτερο γεωγραφικό χώρο.

Χωρικά η διερεύνηση επικεντρώνεται στη δυτική ζώνη του Νομού, όπου σχεδόν την τελευ-ταία δεκαετία εντοπίζεται χωρική συγκέντρωση τουριστικών επενδύσεων αλλά και η πλειοψηφία των προβαλλόμενων τουριστικών πόρων του Νομού. Πρόκειται για την περιοχή της Πίνδου, όπου τα γνωστά Βλαχοχώρια, οι εγκαταστάσεις του Χιονοδρομικού Κέντρου, η πλούσια χλω-ρίδα και πανίδα, το Εθνικό Πάρκο, το αλπικό τοπίο κ.ά. συνθέτουν το σκηνικό.

Χρονικά η μελέτη επικεντρώνεται περίπου στην τελευταία δεκαετία, περίοδο κατά την οποία παρουσιάστηκαν σημαντικές αλλαγές στο Νομό Γρεβενών, με αφετηρία το 1995. Μετά την κρί-ση των παραδοσιακών οικονομικών δραστηρι-οτήτων, έγινε εμφανής η στροφή της περιφε-ρειακής πολιτικής προς τη βιώσιμη ανάπτυξη των μειονεκτικών, ορεινών και παραμεθόριων περιοχών μέσω της αξιοποίησης των συγκριτι-κών πλεονεκτημάτων τους. Το ενδιαφέρον εστι-άστηκε στην ανάπτυξη των εναλλακτικών μορφών τουρισμού, ενώ παράλληλα διανοίχτηκε και λειτούργησε τμήμα της Εγνατίας Οδού αίροντας την περιοχή των Γρεβενών από τη χωρική απομόνωση και αναπτυξιακή καθυστέρηση. Παράλληλα, πλήθος κρατικών και κοινοτικών προ-γραμμάτων-ενισχύσεων έλαβαν χώρα με στόχο την οικονομική ανάπτυξη και κοινωνική ευημε-ρία των κατοίκων του Νομού και της ευρύτερης περιφέρειας, ενώ ο σεισμός του 1995 επέφερε πολλές αλλαγές στο δομημένο περιβάλλον του τόπου.

Η επιλογή μελέτης της συγκεκριμένης περιοχής βασίστηκε σε τρία κυρίως στοιχεία: στη βιωματική εμπειρία της υποφαινόμενης, στο ενδιαφέρον για τη μελέτη των μεταβολών που λαμβάνουν χώρα σε μια παλαιότερα

δυσπρόσιτη «μειονεκτική» περιοχή, εξαιτίας:

Επιμέρους περιοχή μελέτης Νομού ΓρεβενώνΠηγή: ΕΟΤ

ΠΑ

ΡΑΡΤΗ

ΜΑ

Κ

ΑΤΑ

ΛΟ

ΓΟ

Σ Κ

ΑΙ

ΠΕΡΙΛ

ΗΨ

ΕΙΣ

ΜΕΤΑ

ΠΤΥΧ

ΙΑΚ

ΩΝ

OIK

ON

OM

IKH

ΣΥΓΚ

ΥΡΙΑ

ΚΑ

Ι Χ

ΩΡΟ

ΤΑΞΙΑ

ΤΟ

Υ Τ

ΟΥΡΙΣ

ΜΟ

Υ

194

της σταδιακής μετάβασης από τη γεωργία απευθείας στην ανάπτυξη του τριτογενούς τομέα –χωρίς την παρεμβολή της βιομηχανικής ανάπτυξης– και

των σημαντικών επεμβάσεων και δράσεων, στο ενδιαφέρον μελέτης των χαρακτηριστικών της τουριστικής ανάπτυξης για την περι-

οχή μελέτης. Ο Νομός Γρεβενών ανήκει στη μοναδική περιφέρεια, αυτήν της Δυτικής Μακεδονίας, η οποία δεν βρέχεται από θάλασσα, οπότε δεν μπορεί να προσφέρει την καθιερωμένη τουριστική εικόνα του ηλιοτροπικού προτύπου. Αυτό που προσφέρει είναι ένα όλο και αυξανόμενο ενδιαφέρον προς ένα εναλλακτικό μοντέλο τουριστικής ανάπτυ-ξης, βασιζόμενο στους φυσικούς και πολιτιστικούς πόρους της περιοχής.

Βασικός ερευνητικός στόχος είναι η εξαγωγή συμπερασμάτων για τη φυσιογνωμία της τουρι-στικής ανάπτυξης και την αλληλεπίδραση μεταξύ του εναλλακτικού τουρισμού και των χωρικών, κοινωνικών και οικονομικών χαρακτηριστικών μιας «μειονεκτικής» περιοχής. Η εργασία στο-χεύει στην ποιοτική διερεύνηση και ερμηνεία των μεταλλαγών μέσω ενός ερμηνευτικού πλαισίου που μελετά την αλληλεπίδραση μεταξύ της τουριστικής ανάπτυξης και των δυναμικών κοινωνικο-οικονομικών, χωρικών και πολιτιστικών χαρακτηριστικών του Νομού Γρεβενών. Η παρούσα έρευ-να αποτελεί μια συνθετική διαδικασία που βασίζεται σε διαφορετικές τεχνικές συλλογής στοιχείων, οι οποίες αλληλοσυμπληρώνονται με στόχο την ελαχιστοποίηση των μειονεκτημάτων τους.

Αυτό που αποτελεί θεμελιώδη υπόθεση είναι ότι η ανάπτυξη του εναλλακτικού τουρισμού σε μια αγροτική-μειονεκτική περιοχή της ελληνικής περιφέρειας δύναται, κάτω από προϋποθέσεις, να αποτελέσει βιώσιμη και εφαρμόσιμη αναπτυξιακή προοπτική, ανάλογα με τις ενδογενείς ανα-πτυξιακές δυνατότητες του τόπου και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του. Σε αυτή την αναπτυξιακή πορεία μπορεί να συμβάλει τόσο ένα «μεγάλο» έργο, όπως η Εγνατία Οδός, όσο και πλήθος άλλων συμπληρωματικών δράσεων που προέρχονται από την κρατική και κοινοτική περιφερειακή πο-λιτική, επηρεάζοντας τα κοινωνικά, οικονομικά και χωρικά χαρακτηριστικά του Νομού. Γύρω από αυτή την κεντρική υπόθεση εργασίας επιχειρείται να απαντηθούν διάφορα ερευνητικά ερωτήμα-τα, ο προσδιορισμός των οποίων προήλθε από τέσσερις φάσεις διερεύνησης:

Α ΦΑΣΗ: Μελέτη της υφιστάμενης κατάστασης του Νομού Γρεβενών. Β ΦΑΣΗ: Μελέτη των μηχανισμών μετασχηματισμών στην υπο διερεύνηση περιοχή. Γ ΦΑΣΗ: Ειδικότερη διερεύνηση της φυσιογνωμίας του τουρισμού και του ρόλου του ως

μηχανισμού μεταβολών για το Νομό Γρεβενών. Δ ΦΑΣΗ: Μελέτη της μελλοντικής εξέλιξης-προοπτικών από την εφαρμογή του εναλλα-

κτικού τουρισμού ως «μοχλού» βιώσιμης ανάπτυξης μιας μειονεκτικής περιοχής.Το μεθοδολογικό πλάνο διερεύνησης που ακολουθήθηκε αποτελείται από την προκαταρ-

κτική έρευνα, που περιλαμβάνει τη βιβλιογραφική επισκόπηση, την έρευνα πεδίου και τη σύν-θεση των πορισμάτων της παραπάνω διαδικασίας για την εξαγωγή συμπερασμάτων ποιοτικού χαρακτήρα, χωρίς να ακολουθείται μια απόλυτα γραμμική πορεία μεταξύ αυτών των φάσεων.

Η προκαταρκτική φάση περιλαμβάνει τη θεωρητική προσέγγιση ενός ευρύτερου θεματι-

195

κού πλαισίου μέσα από τη μελέτη της σύγχρονης βιβλιογραφίας, από το οποίο επιλέχθηκε ένα συγκεκριμένο ερευνητικό πεδίο (οι σύγχρονοι μηχανισμοί ανάπτυξης των μειονεκτικών -ορεινών περιοχών της ελληνικής περιφέρειας). Από τη βιβλιογραφική επισκόπηση γεννήθη-καν διάφορες απορίες, που επιζήτησαν απαντήσεις μέσα από τη μελέτη περίπτωσης του Νομού Γρεβενών. Σε αυτή τη φάση έγινε μια έρευνα για την περιοχή μελέτης μέσα από δευτερογενείς πηγές πληροφόρησης, από την οποία προέκυψε το αντικείμενο της έρευνας, ο κύριος άξονας διερεύνησης και οι επιμέρους ερευνητικοί προβληματισμοί.

Αφού σχηματίστηκε μια γενική εικόνα για τα κοινωνικά, οικονομικά και χωρικά χαρακτη-ριστικά της περιοχής καθώς και για τις μεταβολές που σταδιακά συντελούνται, διατυπώθηκε η υπόθεση εργασίας και επαναπροσδιορίστηκαν τα επιμέρους ερευνητικά ερωτήματα, με βάση την παραπάνω υπόθεση.

Τα ζητήματα που δεν μπόρεσαν να προσεγγιστούν μέσα από την επεξεργασία των παραπάνω στοιχείων, ανάγκασαν την υποφαινόμενη να οργανώσει και να διεξαγάγει επιτόπια έρευνα σε καθορισμένο πληθυσμό-στόχο με βάση συγκεκριμένα κριτήρια.

Η διεξαγωγή της έρευνας πεδίου έγινε σε τρεις βασικές φάσεις που αποτελούνται από α) την παρατήρηση –την εμπειρική διερεύνηση και τις άτυπες συζητήσεις με κατοίκους της περιο-χής–, β) την επιτόπια έρευνα μέσω ερωτηματολογίων σε καθορισμένο πληθυσμό-στόχο για την ερμηνεία των καταστάσεων και γ) τις συνεντεύξεις αιχμής σε πληροφορητές-κλειδιά.

Μέσω των ερωτηματολογίων, διερευνήθηκαν κρίσιμα ζητήματα τα οποία δεν προσεγ-γίστηκαν επαρκώς μέσα από τις προηγούμενες ερευνητικές διαδικασίες. Απευθύνθηκαν σε δύο πληθυσμούς-στόχους: α) σε (24) επισκέπτες (που αντιπροσωπεύουν μέρος της τουρι-στικής ζήτησης) και β) (26) ιδιοκτήτες τουριστικών καταλυμάτων (που αντιπροσωπεύουν μέρος της τουριστικής προσφοράς). Σκοπός αυτής της ερευνητικής διαδικασίας δεν είναι η εξαγωγή ποσοτικών στοιχείων, αλλά η ποιοτική πληροφόρηση και προσέγγιση των σύγχρο-νων καταστάσεων.

Με βάση τα πορίσματα της δευτερογενούς έρευνας αλλά και τα ποιοτικά συμπεράσματα από τη φάση των ερωτηματολογίων, δομήθηκαν και διεξήχθησαν (4) κατευθυνόμενες συνεντεύξεις αιχμής σε άτομα εμπλεκόμενα στην τουριστική ανάπτυξη. Κύριος στόχος είναι η απόκτηση σφαι-ρικότερης αντίληψης για την αναπτυξιακή εικόνα του νομού και για θέματα που χρήζουν περαιτέ-ρω διευκρίνισης, τα οποία δεν προσεγγίστηκαν επαρκώς στις προηγούμενες ερευνητικές φάσεις.

Τέλος, κατά τη φάση της συγγραφής, έγινε σύνθεση των ευρημάτων ολόκληρης της ερευ-νητικής διαδικασίας, καταλήγοντας σε συνεπή συμπεράσματα ως προς τους αρχικούς στόχους και την υπόθεση εργασίας.

Μέσα από αυτή τη συνθετική ερευνητική διαδικασία προκύπτουν κάποια συμπεράσματα ποιοτικού χαρακτήρα για τα διερευνούμενα ζητήματα που εξαρχής επιλέχθηκαν. Παρουσιάζεται μια συνολική εκτίμηση της φυσιογνωμίας και του ρόλου του τουρισμού ως «μηχανισμού» ανά-πτυξης μιας περιοχής της ελληνικής περιφέρειας με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά, καθώς και των

ΠΑ

ΡΑΡΤΗ

ΜΑ

Κ

ΑΤΑ

ΛΟ

ΓΟ

Σ Κ

ΑΙ

ΠΕΡΙΛ

ΗΨ

ΕΙΣ

ΜΕΤΑ

ΠΤΥΧ

ΙΑΚ

ΩΝ

OIK

ON

OM

IKH

ΣΥΓΚ

ΥΡΙΑ

ΚΑ

Ι Χ

ΩΡΟ

ΤΑΞΙΑ

ΤΟ

Υ Τ

ΟΥΡΙΣ

ΜΟ

Υ

196

διαμορφούμενων τάσεων για τη βιώσιμη ανάπτυξη του τουρισμού μέσα στο σύγχρονο ανταγω-νιστικό τοπίο.

Ο νομός βρίσκεται σε μια διαδικασία αναζήτησης της θέσης που του αναλογεί στο χάρτη των εναλλακτικών προορισμών της χώρας. Παρατηρείται μια δυναμική αύξησης της τουριστικής ζήτησης που αποτυπώνεται με την έντονη χωρική συγκέντρωση τουριστικών εγκαταστάσεων και δραστηριοτήτων στην ορεινή περιοχή της Πίνδου. Βασικό κριτήριο που επιτρέπει την τουριστι-κή ανάπτυξη είναι: η ύπαρξη σημαντικών στοιχείων τουριστικής έλξης (αναλλοίωτοι φυσικοί και ανθρωπογενείς πόροι). Παρουσιάζονται όμως και προβλήματα που αποτελούν τροχοπέδη στη βιώσιμη τουριστική ανάπτυξη. Αν και ορισμένα πράγματα δημιουργήθηκαν συγκυριακά, η ανάπτυξη του τουριστικού τομέα θεωρείται ότι θα έχει μέλλον στο σύγχρονο ανταγωνιστικό περιβάλλον των γειτονικών νομών και χωρών κάτω από ορισμένες βασικές προϋποθέσεις, που προκύπτουν από την ανάγνωση των προβλημάτων που παρουσιάζει η τουριστική δραστη-ριότητα στο Νομό. Ορισμένες από τις προϋποθέσεις είναι:

η ανάγκη σύλληψης του συνόλου των μεταβολών που λαμβάνουν χώρα και χειρισμού των νέων δεδομένων-καταστάσεων, με στόχο την ενδυνάμωση της τοπικής οικονομίας, τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης των κατοίκων και τη βιώσιμη κοινωνική, οικονο-μική, χωρική και πολιτιστική πορεία της περιοχής, μέσα από συντονισμένες δράσεις και προτάσεις,

ο προσδιορισμός της επιδιωκόμενης μορφής τουριστικής ανάπτυξης με σαφείς στόχους, η συντονισμένη βελτίωση της τουριστικής προσφοράς και προώθησής της μέσα από πε-

ραιτέρω δράσεις, η ύπαρξη ενός ενιαίου κοινά αποδεκτού φορέα, με συντονιστικό και συμβουλευτικό χα-

ρακτήρα, η προώθηση συνεργασιών μεταξύ των τομέων παραγωγής, η εκπαίδευση και κατάρτιση του προσωπικού για παροχή υπηρεσιών υψηλού επιπέδου, η οργανωμένη προώθηση του τουριστικού προϊόντος τόσο μέσω της νομαρχιακής αυτο-

διοίκησης όσο και μέσω του ιδιωτικού τομέα, η βελτίωση των τοπικών παραδοσιακών προϊόντων και σύνδεσης της ονομασίας τους με

τον τόπο προέλευσης, αλλά και το τουριστικό προϊόν του Νομού, η μελέτη μοντέλων ανάπτυξης που εφαρμόστηκαν σε διάφορες περιοχές με χρόνια ανα-

πτυξιακή υστέρηση, με στόχο την εξαγωγή χρήσιμων συμπερασμάτων για τη μεθοδολο-γία που πρέπει να ακολουθηθεί στην περίπτωση του Νομού Γρεβενών,

η συνεχής διαβούλευση μεταξύ φορέων, επιχειρηματιών και ανθρώπων κατάλληλα κα-ταρτισμένων πάνω σε θέματα βιώσιμης τουριστικής ανάπτυξης, όπου θα τίθενται οι προ-βληματισμοί, απόψεις, ανησυχίες και οι αναπτυξιακές δυνατότητες,

να γίνει συνείδηση στους κατοίκους και επιχειρηματίες της περιοχής ότι το προσφερόμε-νο τουριστικό προϊόν του Νομού οφείλει να αποκτήσει μια αναγνωρισιμότητα, μια ταυ-

197

τότητα μέσα από κατάλληλες μεθόδους πιστοποίησης και το σχεδιασμένο μάρκετινγκ, αποτελώντας το συγκριτικό πλεονέκτημα του νομού,

η ενίσχυση όλων των τομέων παραγωγής ώστε να μη δημιουργηθούν μονομερείς εξαρ-τήσεις της τοπικής οικονομίας. Η μονόπλευρη ανάπτυξη κάποιου τομέα, όπως έχει φανεί μέσα από πολλά παραδείγματα, δεν μπορεί να ανταποκριθεί σε ενδεχόμενη κρίση ούτε βελτιώνει την ποιότητα διαβίωσης του συνόλου των κατοίκων. Αντίθετα δημιουργεί έντο-νες αναδιαρθρώσεις προκαλώντας πολλά προβλήματα στον εντόπιο πληθυσμό και στο περιβάλλον.

Ανάμεσα στους αναπτυξιακούς μηχανισμούς, ο εναλλακτικός τουρισμός καλείται να διαδρα-ματίσει μια νέα πορεία στην κοινωνική, οικονομική και χωρική ζωή της περιοχής, εκμεταλλευό-μενος τους διατιθέμενους τουριστικούς πόρους της. Κάτω από ορισμένες προϋποθέσεις μπορεί να αναγνωριστεί σαν βασικός συντελεστής αναζωογόνησης της τοπικής οικονομίας, βελτίωσης της ποιότητας ζωής των κατοίκων και να προκαλέσει τις απαραίτητες αναδιαρθρώσεις στους παραγωγικούς τομείς που βρίσκονται σε κρίση, προκαλώντας πολλαπλασιαστικά οφέλη για τη βιώσιμη ανάπτυξη της περιοχής στο σύγχρονο ανταγωνιστικό τοπίο.

Λέξεις-κλειδιά:

ήπιες μορφές τουριστικής ανάπτυξης, εναλλακτικός τουρισμός, οι μειονεκτικές-ορεινές περιοχές, τοπική βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη.

ΠΑ

ΡΑΡΤΗ

ΜΑ

Κ

ΑΤΑ

ΛΟ

ΓΟ

Σ Κ

ΑΙ

ΠΕΡΙΛ

ΗΨ

ΕΙΣ

ΜΕΤΑ

ΠΤΥΧ

ΙΑΚ

ΩΝ

OIK

ON

OM

IKH

ΣΥΓΚ

ΥΡΙΑ

ΚΑ

Ι Χ

ΩΡΟ

ΤΑΞΙΑ

ΤΟ

Υ Τ

ΟΥΡΙΣ

ΜΟ

Υ

198

ΠΑΝΤΟΥ-ΚΙΚΚΟΥ ΧΡΙΣΤΙΝΑ

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2007

ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ: ΚΩΣΤΑΣ ΣΕΡΡΑΟΣ, ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ Ε.Μ.Π.

Οργανωμένες τουριστικές και οικιστικές αναπτύξεις εντός οικιστικών περιοχών. Μελέτη περίπτωσης: Αταλάντη

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Τα τελευταία χρόνια σε παγκόσμιο επίπεδο παρατηρείται έντονα, σε περιοχές που χαρακτηρί-ζονται τουριστικές, η ανάπτυξη σύνθετων τουριστικών και οικιστικών συγκροτημάτων που

κύρια συνδυάζουν παραθεριστική κατοικία, ξενοδοχειακές μονάδες και τουριστικές εγκαταστά-σεις ειδικής υποδομής (συνεδριακά κέντρα, χώρους αναψυχής και άθλησης).

Η Ελλάδα, καθώς εντάσσεται στο σύγχρονο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης, δεν γίνεται να μείνει ανεπηρέαστη από τη «νέα» αυτή τάση για «σύνθετες και ολοκληρωμένες αναπτύξεις του-ριστικών υποδομών σταθερού παραθερισμού»1.

Ως μελέτη περίπτωσης ερευνάται μια περιοχή 12.500 στρεμμάτων που ανήκει διοικητικά στο Δήμο Αταλάντης και στην οποία βάσει πληροφοριών προβλέπεται η δημιουργία μιας «ολο-κληρωμένης τουριστικής-οικιστικής ανάπτυξης» που θα συνδυάζει τουρισμό, αναψυχή, γκολφ και κατοικία.

Η ανάπτυξη ενός παγκόσμιου πλέγματος περιηγητικού, ιστορικού, θρησκευτικού, εναλλα-κτικού και μαζικού τουρισμού καθιστά την Ελλάδα ως έναν από τους κύριους τουριστικούς προορισμούς. Παραδοσιακά, ο τουρισμός αποτελεί για την Ελλάδα έναν σημαντικότατο τομέα οικονομικής δραστηριότητας και συμβάλλει στην τόνωση πολλών πρωτογενών και δευτερογε-νών δραστηριοτήτων αλλά και στη διατήρηση του οικονομικού ιστού πολλών περιφερειακών οικονομιών.

1. Οργανωμένα συγκροτήματα που συνδυάζουν ξενοδοχειακές εγκαταστάσεις υψηλών προδιαγραφών, εγκατα-στάσεις ειδικής τουριστικής υποδομής (συνεδριακά κέντρα, γκολφ, κέντρα θαλασσοθεραπείας) καθώς και κατοικίες προς πώληση (Ειδικό Χωροταξικό Πλαίσιο για τον Τουρισμό, Απρίλιος 2007).

199

Δεδομένου ότι το υπάρχον θεσμικό πλαίσιο της Ελλάδας δεν «καλύπτει» τέτοιες μορφές ανάπτυξης, ο κίνδυνος της άναρχης δόμησης είναι τεράστιος με σημαντικές επιπτώσεις στο οικονομικό και φυσικό περιβάλλον καθώς και στα κοινωνικοοικονομικά χαρακτηριστικά της εκάστοτε περιοχής.

Είναι επιτακτική, επομένως, η ανάγκη ενός συνολικού χωροταξικού σχεδιασμού με στόχο αφενός την ολοκληρωμένη ανάπτυξη του ελλαδικού χώρου και αφετέρου το σεβασμό και την προστασία του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος. Η ανάπτυξη του κατάλληλου εθνι-κού χωροταξικού σχεδιασμού σε συνδυασμό με τη σωστή εφαρμογή της υπάρχουσας εθνικής και ευρωπαϊκής περιβαλλοντικής και χωροταξικής νομοθεσίας θα οδηγήσει στην επίτευξη της ενδογενούς αειφόρου και βιώσιμης εθνικής και τοπικής ανάπτυξης και αειφόρου τουρισμού.

Λέξεις-κλειδιά:

τουριστική ανάπτυξη, οικιστική ανάπτυξη, Δήμος Αταλάντης, σύνθετα τουριστικά και οικιστικά συγκροτήματα, εκτός σχεδίου δόμηση.

ΠΑ

ΡΑΡΤΗ

ΜΑ

Κ

ΑΤΑ

ΛΟ

ΓΟ

Σ Κ

ΑΙ

ΠΕΡΙΛ

ΗΨ

ΕΙΣ

ΜΕΤΑ

ΠΤΥΧ

ΙΑΚ

ΩΝ

OIK

ON

OM

IKH

ΣΥΓΚ

ΥΡΙΑ

ΚΑ

Ι Χ

ΩΡΟ

ΤΑΞΙΑ

ΤΟ

Υ Τ

ΟΥΡΙΣ

ΜΟ

Υ

200

ΧΑΒΕΛΟΣ ΜΙΛΤΙΑΔΗΣ

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2008

ΕΠΙΒΛΕΠΟΥΣΑ: ΕΛΙΖΑ ΠΑΝΑΓΙΩΤΑΤΟΥ, ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ Ε.Μ.Π.

Τουριστική ανάπτυξη του Νομού Ευρυτανίας

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Γενικά για τον τουρισμό

Το θέμα με το οποίο επέλεξα να ασχοληθώ στη διπλωματική μου εργασία είναι ο τουρισμός και οι επιπτώσεις του (ευμενείς ή δυσμενείς) σε μια περιοχή, ως απόρροια της τουριστικής

της ανάπτυξης. Υπάρχουν πολλοί ορισμοί για τον τουρισμό. Από τους επικρατέστερους είναι ότι ο τουρισμός είναι η δραστηριότητα κατά την οποία άτομα ή ομάδες ανθρώπων μετακινούνται προσωρινά από τον τόπο κατοικίας τους σε άλλον τόπο για τουριστικό σκοπό και χρησιμο-ποιούν για αυτόν τον σκοπό μέσα που προσφέρονται από την τουριστική βιομηχανία. Τα άτομα που μετακινούνται γι’ αυτόν το σκοπό ονομάζονται τουρίστες.

Ο τουρισμός είναι ένας κλάδος ο οποίος ανήκει στον τριτογενή τομέα της παραγωγής και είναι ο σπουδαιότερος κλάδος της οικονομικής δραστηριότητας της χώρας μας αλλά και παγκο-σμίως. Συμβάλλει σε μείζονα βαθμό στην αύξηση του Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος στις πε-ρισσότερες χώρες της υφηλίου, τόσο σε επίπεδο εισοδήματος όσο και σε επίπεδο απασχόλησης και επενδύσεων.

Στη χώρα μας θεωρείται ως η βαριά βιομηχανία της, καθώς η Ελλάδα είναι μια χώρα η οποία αποτελεί προορισμό για πολλούς αλλοδαπούς, από όλες τις χώρες του πλανήτη, αλλά και για πολλούς ημεδαπούς. Ο τουρισμός όμως είναι και ένας κλάδος ο οποίος εκτός από τα πλεονεκτήματα που έχει λόγω των ευεργετημάτων του στον τομέα της οικονομίας, έχει και μειο-νεκτήματα, αφού είναι πολύ επιρρεπής σε διάφορες εξελίξεις που μπορεί να συμβούν σε κάθε χώρα όπως πόλεμος, εγκληματικότητα, επικίνδυνα φυσικά φαινόμενα κ.ά., με αποτέλεσμα, όταν

201

δεν λειτουργεί σωστά, είναι δυνατόν να προκαλέσει αρκετά προβλήματα, κυρίως σε περιοχές που στηρίζονται αποκλειστικά σ’ αυτόν. Για παράδειγμα οι κάτοικοι των ελληνικών νησιών, το μεγαλύτερο ποσοστό των οποίων στηρίζουν την οικονομία τους αποκλειστικά στον τουρισμό, θα έρθουν αντιμέτωποι με πολλά οικονομικά προβλήματα σε ενδεχόμενη περίπτωση μείωσης του τουρισμού στον τόπο τους.

Εύκολα λοιπόν μπορεί να συμπεράνει κανείς τη σπουδαιότητα του τουρισμού και ιδιαίτερα στη χώρα μας.

Διακρίσεις του τουρισμού

Μπορούν να γίνουν πολλές διακρίσεις του τουρισμού ανάλογα με τα κριτήρια που θα θέσουμε. Έτσι έχουμε:1. Με κριτήριο την προέλευση των τουριστών

τον εγχώριο και τον διεθνή τουρισμό

2. Με κριτήριο τη χρονική διάρκεια των τουριστικών δραστηριοτήτων τον συνεχή και τον εποχιακό τουρισμό

3. Με κριτήριο την κινητικότητα κατά την παραμονή του τουρίστα στο τόπο προορισμού τον στατικό και τον κινητικό τουρισμό

4. Με κριτήριο το μέγεθος του τουριστικού πλήθους τον ατομικό και τον ομαδικό ή μαζικό τουρισμό

5. Με κριτήριο την ηλικιακή διάρθρωση των τουριστών τον τουρισμό των νέων τον τουρισμό της τρίτης ηλικίας

6. Με κριτήριο το κύριο σκοπό του τουριστικού ταξιδιού τον γενικό και τον τουρισμό ειδικών ενδιαφερόντων ή εναλλακτικό τουρισμό.

Από τα παραπάνω είδη τουρισμού εκείνο που παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον και θα απο-τελέσει αντικείμενο έρευνας στην εργασία αυτή είναι ο εναλλακτικός τουρισμός και αυτό γιατί διαθέτει πάρα πολλά πλεονεκτήματα έναντι του γενικού ή αλλιώς του μαζικού τουρισμού, που είναι η πιο συνηθισμένη κατηγορία τουρισμού σε ολόκληρο τον πλανήτη όπως και στη χώρα μας. Ο εναλλακτικός τουρισμός είναι σαφώς μικρότερης κλίμακας από το μαζικό και μπορεί κα-νείς να πει ότι δεν απευθύνεται μόνο σε ανθρώπους που έχουν ως απώτερο στόχο την αναψυχή

ΠΑ

ΡΑΡΤΗ

ΜΑ

Κ

ΑΤΑ

ΛΟ

ΓΟ

Σ Κ

ΑΙ

ΠΕΡΙΛ

ΗΨ

ΕΙΣ

ΜΕΤΑ

ΠΤΥΧ

ΙΑΚ

ΩΝ

OIK

ON

OM

IKH

ΣΥΓΚ

ΥΡΙΑ

ΚΑ

Ι Χ

ΩΡΟ

ΤΑΞΙΑ

ΤΟ

Υ Τ

ΟΥΡΙΣ

ΜΟ

Υ

202

αλλά απευθύνεται κυρίως σε άτομα που έχουν και άλλα ενδιαφέροντα που αφορούν στη φύση τον πολιτισμό, τη θρησκεία, τον αθλητισμό κ.ά.

Αν προσπαθούσε να δώσει κάποιος έναν ορισμό για τον εναλλακτικό τουρισμό θα δυσκο-λευόταν αρκετά, διότι αποτελεί μια κατηγορία τουρισμού η οποία διαθέτει πολλές και διαφορε-τικές μορφές που η καθεμία ξεχωριστά σέβεται το περιβάλλον και τον πολιτισμό κάθε τόπου και προβάλλει την πολιτιστική του κληρονομιά, ενώ συγχρόνως ωφελεί τους πολλούς και μικρούς (και όχι λίγους και μεγάλους), προσφέρει στους τουρίστες εμπειρίες με ποιότητα και χρώμα και συμβάλλει στην επιβίωση και αναζωογόνηση της υπαίθρου.

Περιοχή μελέτης

Σε προηγούμενη παράγραφο αναφέρθηκα στον τουρισμό και στη σημασία του για την ανάπτυξη μιας χώρας. Πολλά μπορεί να είναι τα ευεργετήματα από μια αυξημένη τουριστική δραστηρι-ότητα σε μια περιοχή, αλλά επίσης πολλά μπορεί να είναι και τα προβλήματα τα οποία μπορεί να συνοδεύουν μια τέτοια ανάπτυξη, εάν δεν ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα. Έτσι σε πολλές του-ριστικές περιοχές οι κάτοικοι, στο βωμό του εύκολου και γρήγορου κέρδους, θυσιάζουν ακόμα και τον τόπο στον οποίο διαμένουν και ο οποίος τους αποφέρει αυτά τα οικονομικά κατά κύριο λόγο οφέλη. Τα προβλήματα που μπορεί να δημιουργηθούν από μια ανεξέλεγκτη και χωρίς πολιτική τουριστική ανάπτυξη είναι πολλά και τα περισσότερα απ’ αυτά δυστυχώς δημιουργούν πληγές στην ίδια την περιοχή, οι οποίες δύσκολα επουλώνονται. Τέτοιου είδους μπορεί να είναι βραχυπρόθεσμα αλλά και μακροπρόθεσμα, μπορεί δηλαδή οι αρνητικές επιπτώσεις τους να εμφανιστούν άμεσα αλλά μπορεί να εμφανιστούν και σε βάθος χρόνου. Βέβαια κάθε ανάπτυξη έχει και πολλά πλεονεκτήματα, έτσι και η τουριστική. Το πρόβλημα όμως είναι όταν οι αρνητικές επιπτώσεις απ’ αυτή την ανάπτυξη παίρνουν μορφή χιονοστιβάδας και από κάποιο σημείο και μετά ξεπερνούν τις θετικές. Οι επιπτώσεις αυτές μπορεί να είναι οικονομικές, κοινωνικές αλλά και περιβαλλοντικές.

Με αφορμή λοιπόν τα παραπάνω, τα οποία αποτελούν γεγονός και τα οποία εύκολα εντοπίζει κανείς όντας κάτοικος μιας περιοχής η οποία βιώνει τα τελευταία χρόνια μια έντονη ανάπτυξη, που οφείλεται στη συνεχώς αυξανόμενη τουριστική δραστηριότητα, επέλεξα ως περιοχή μελέ-της το Νομό Ευρυτανίας.

Η αγάπη μου για την περιοχή στην οποία γεννήθηκα και μεγάλωσα και η ανησυχία μου για την εξέλιξή της, η οποία οφείλεται αποκλειστικά στην τουριστική της ανάπτυξη και την οποία παρατηρούσα καθημερινά όλα αυτά τα χρόνια, με έσπρωξε να ασχοληθώ με το θέμα αυτό στη διπλωματική μου εργασία. Να εντοπίσω δηλαδή όλα εκείνα τα θετικά στοιχεία που προέκυψαν από την ανάπτυξη αυτή αλλά και τα αρνητικά, τα οποία θέτουν σε κίνδυνο μια τόσο όμορφη και γεμάτο πράσινο περιοχή, με αμέτρητα ήθη και έθιμα, τα οποία κάνουν την περιοχή αυτή μοναδική.

203

Το στοιχείο εκείνο που χαρακτηρίζει το Νομό Ευρυτανίας και αποτελεί την ταυτότητά του εί-ναι το φυσικό περιβάλλον. Πρωταρχικός στόχος λοιπόν της εργασίας μου είναι το πώς μπορεί το περιβάλλον να αναδειχθεί μέσα από μια τέτοια εξέλιξη στην περιοχή και όχι να καταστραφεί.

Παρακάτω, σε επόμενα κεφάλαια θα αναφερθώ διεξοδικά στην περιοχή μελέτης με στοιχεία που έχουν συγκεντρωθεί από προσωπικές εμπειρίες από την προσωπική γνωριμία με την πε-ριοχή αλλά και από στοιχεία που πάρθηκαν από την επί τόπου έρευνα στην περιοχή.

ΠΑ

ΡΑΡΤΗ

ΜΑ

Κ

ΑΤΑ

ΛΟ

ΓΟ

Σ Κ

ΑΙ

ΠΕΡΙΛ

ΗΨ

ΕΙΣ

ΜΕΤΑ

ΠΤΥΧ

ΙΑΚ

ΩΝ

OIK

ON

OM

IKH

ΣΥΓΚ

ΥΡΙΑ

ΚΑ

Ι Χ

ΩΡΟ

ΤΑΞΙΑ

ΤΟ

Υ Τ

ΟΥΡΙΣ

ΜΟ

Υ

204

ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥΦΕΓΓΟΠΟΥΛΟΥ

ΑΘΗΝΑ 2008

ΕΠΙΒΛΕΠΟΥΣΑ: ΣΟΦΙΑ ΑΥΓΕΡΙΝΟΥ-ΚΟΛΩΝΙΑ, ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ Ε.Μ.Π.

Εναλλακτικές μορφές τουρισμού και νέες τουριστικές περιοχές.

Διερεύνηση της τουριστικής ανάπτυξης των Λουτρών Αριδαίας

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Αντικείμενο της παρούσας εργασίας συνιστά η διερεύνηση της τουριστικής ανάπτυξης που συντελείται σε μια αγροτική περιοχή της Ελλάδας, τα Λουτρά της Αριδαίας στο Νομό Πέλ-

λας με κυρίαρχο τουριστικό προϊόν τις ιαματικές πηγές. Η περιοχή των Λουτρών Αριδαίας έχει γνωρίσει σημαντικές αλλαγές την τελευταία δεκαετία σε διάφορα επίπεδα της οικονομικής κοινωνικής και πολιτισμικής ζωής, οι οποίες συναρτώνται με τη ραγδαία ανάπτυξη του τουρι-σμού. Για την επίτευξη το στόχου απαιτείται η σύνδεση της εν λόγω περιοχής και συγκεκριμένης μορφής τουρισμού με το ευρύτερο τουριστικό σύστημα. Στο πλαίσιο αυτό, επιλέγεται αρχικά να αιτιολογηθεί η ανάδυση των εναλλακτικών μορφών τουρισμού καθώς και οι προοπτικές της ανάπτυξης αυτών των μορφών, με ιδιαίτερη μνεία στον ιαματικό τουρισμό. Έπεται η παρουσία-ση της εξέλιξης της χωρικής κατανομής του τουρισμού στον ελλαδικό χώρο καθώς οι κυριότεροι παράγοντες που την διαμόρφωσαν. Στη συνέχεια, το επίκεντρο του ενδιαφέροντος εστιάζεται στο τοπικό επίπεδο και ειδικότερα στην παρουσίαση και αξιολόγηση της τουριστικής ανάπτυξης των Λουτρών. Παρά το γεγονός ότι οι σημαντικές μεταβολές στα μεγέθη της τοπικής οικονομίας και απασχόλησης δεν αποδεικνύονται, η συνθετική αξιολόγηση καταδεικνύει ότι τα Λουτρά Αριδαίας σταδιακά κερδίζουν μια θέση στον τουριστικό χάρτη της χώρας.

Λέξεις-κλειδιά:

εναλλακτικές μορφές τουρισμού, ιαματικός τουρισμός, τουριστικές περιοχές δείκτες αξιολόγησης.

205Π

ΑΡΑ

ΡΤΗ

ΜΑ

Κ

ΑΤΑ

ΛΟ

ΓΟ

Σ Κ

ΑΙ

ΠΕΡΙΛ

ΗΨ

ΕΙΣ

ΜΕΤΑ

ΠΤΥΧ

ΙΑΚ

ΩΝ

ΒΟΥΡΕΚΑΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

2009

ΕΠΙΒΛΕΠΟΥΣΑ: ΣΟΦΙΑ ΑΥΓΕΡΙΝΟΥ-ΚΟΛΩΝΙΑ, ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ Ε.Μ.Π.

Ο κερκυραϊκός ελαιώνας. Χαρακτηριστικά και δυνατότητες συνδυασμού αγροτικών και τουριστικών δραστηριοτήτων στην

κατεύθυνση της βιώσιμης ανάπτυξης

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Κεντρική ιδέα της παρούσας εργασίας είναι η διερεύνηση των σχέσεων πρωτογενούς και τρι-τογενούς τομέα και ειδικότερα των αγροτικών και τουριστικών δραστηριοτήτων στην Κέρ-

κυρα, εστιάζοντας στην ελαιοκαλλιέργεια και κατ’ επέκταση στην υφιστάμενη κατάσταση και στο μέλλον του κερκυραϊκού ελαιώνα. Εξετάζοντας τη διάρθρωση των τριών τομέων παραγωγής στο νησί διαπιστώνουμε την κυριαρχία της ελαιοκαλλιέργειας στον πρωτογενή τομέα και των τουρι-στικών δραστηριοτήτων στον τριτογενή. Διαπιστώνουμε επίσης το έλλειμμα του δευτερογενούς τομέα και ειδικότερα της μεταποίησης. Η ανταγωνιστική σχέση ελαιοκαλλιέργειας και τουρισμού τεκμηριώνεται μέσω των συγκρούσεων που αφορούν τις χρήσης γης και της υπανάπτυξης της αγροτικής ενδοχώρας του νησιού.

Η αναδιάρθρωση του τουριστικού κλάδου σε ολόκληρη τη Μεσόγειο, που συνίσταται στη συμπίεση του κόστους και τη στροφή στον τουρισμό πολυτελείας, επηρεάζει και τη θέση της Κέρκυρας στον διεθνή ανταγωνισμό. Η γεωγραφική της θέση και ο πλούτος και η ποικιλία των τουριστικών της πόρων συντέλεσαν αποφασιστικά στην ανάπτυξή της, αλλά σήμερα η κυριαρχία του συμβατικού μοντέλου τουρισμού και των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων έχει οδηγηθεί σε μια αναπτυξιακή στασιμότητα με τάσεις ύφεσης. Η υποβάθμιση φυσικού και δομημένου πε-ριβάλλοντος του νησιού εκφράζεται μέσω της κυρίαρχης τυπολογίας της παρόδιας δόμησης σε παράκτιες θέσεις.

Η κρίση της ελαιοκαλλιέργειας στο νησί αλλά και σε όλη την Ελλάδα σχετίζεται με παράγοντες εξωγενείς και ενδογενείς. Στους εξωγενείς παράγοντες συγκαταλέγονται η τάση απελευθέρωσης

OIK

ON

OM

IKH

ΣΥΓΚ

ΥΡΙΑ

ΚΑ

Ι Χ

ΩΡΟ

ΤΑΞΙΑ

ΤΟ

Υ Τ

ΟΥΡΙΣ

ΜΟ

Υ

206

του εμπορίου αγροτικών προϊόντων μέσω του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου, σε συνδυα-σμό με το ορατό τέλος της στήριξης που παρέχεται στο πλαίσιο της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής. Η μοναδική προοπτική για την ελληνική ελαιοκαλλιέργεια υπό τους σημερινούς συσχετισμούς είναι η στροφή στην παραγωγή ποιοτικού-βιολογικού προϊόντος σε συνδυασμό με την επιτόπου τυποποίησή του. Στον κερκυραϊκό ελαιώνα προϋπόθεση της παραγωγής ποιοτικού προϊόντος είναι το πολύ αυστηρό κλάδεμα των ελαιόδεντρων (καρατόμηση), που όμως έρχεται σε σύ-γκρουση με τον αισθητικό ρόλο του. Γι’ αυτό προτείνεται η πραγματοποίηση τέτοιων επεμβάσε-ων μακριά από τους οικισμούς, το οδικό δίκτυο και το θαλάσσιο μέτωπο, η παραγωγή ποιοτικού προϊόντος, η τυποποίησή του και η σύνδεσή του με τον τουρισμό κατά το πρότυπο του κουμ κουάτ. Επίσης έχει προταθεί η χάραξη φυσικών-πολιτιστικών διαδρομών που θα διασχίζουν τον ελαιώνα, στην κατεύθυνση της ανάπτυξης εναλλακτικών μορφών τουρισμού που θα συμπε-ριλαμβάνουν και την ύπαιθρο.

Αυτό που δεν έχει διευκρινιστεί στις υφιστάμενες προτάσεις, είναι πώς θα διαφυλαχθεί η εικόνα του ελαιώνα, η οποία δημιουργήθηκε από τις παραδοσιακές καλλιεργητικές πρακτικές, οι οποίες κινδυνεύουν να εκλείψουν. Η απάντηση πιστεύουμε ότι εντάσσεται στο πλαίσιο της πολυλειτουργικής γεωργίας, όπου δίνεται έμφαση στις γεωργικές πρακτικές ως παράγοντα προ-στασίας του τοπίου και της βιοποικιλότητας και όχι αποκλειστικά ως συντελεστή παραγωγής τροφίμων. Σήμερα δεν είναι μόνο το φυσικό τοπίο το οποίο θεωρείται ότι χρήζει προστασίας αλλά και το ανθρωπογενές, αγροτικό. Η προστασία του πολιτιστικού τοπίου εντάσσεται στις κα-τευθύνσεις του ευρωχωροταξικού και υπάρχουν ήδη παραδείγματα εφαρμογής στον ευρωπαϊκό και στον ελληνικό χώρο.

Πιστεύουμε, τέλος, ότι η αισθητική αξία του τοπίου του κερκυραϊκού ελαιώνα μπορεί να θεμελιωθεί σε μια αντίληψη του τοπίου σαν σχέση ανάμεσα στο φυσικό αντικείμενο και το βλέμμα του παρατηρητή που το νοηματοδοτεί, σχέση που παράγεται από τις πρακτικές. Τέτοιες πρακτικές είναι μεταξύ άλλων οι αγροτικές φροντίδες των παραγωγών, η περιπλάνηση των επι-σκεπτών και η καλλιτεχνική αναπαράσταση του τοπίου από την πλευρά των καλλιτεχνών.

207Π

ΑΡΑ

ΡΤΗ

ΜΑ

Κ

ΑΤΑ

ΛΟ

ΓΟ

Σ Κ

ΑΙ

ΠΕΡΙΛ

ΗΨ

ΕΙΣ

ΜΕΤΑ

ΠΤΥΧ

ΙΑΚ

ΩΝ

ΕΥΣΤΑΘΙΟΣ ΚΑΝΤΑΣ

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2009

ΕΠΙΒΛΕΠΟΥΣΑ: ΣΟΦΙΑ ΑΥΓΕΡΙΝΟΥ-ΚΟΛΩΝΙΑ, ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ Ε.Μ.Π.

Μικρομεσαίες μεταποιητικές επιχειρήσεις (Μ.Μ.Ε.) σε ιστορικά αστικά κέντρα που βρίσκονται υπό τουριστική πίεση

– Οι περιπτώσεις Μυτιλήνης και Ρεθύμνου

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Η παρούσα διπλωματική εργασία συντελέστηκε στο πλαίσιο του ΔΠΜΣ «Αρχιτεκτονική – Σχεδιασμός του χώρου», στην κατεύθυνση «Πολεοδομία – Χωροταξία», υπό την καθο-

δήγηση της Καθηγήτριας Σοφίας Αυγερινού-Κολώνια. Τα ζητήματα που άπτονται του χώρου στην Ελλάδα διακρίνονται για την οξύτητα των προβλημάτων τους και την πολυπλοκότητά τους. Αυτό είναι αποτέλεσμα πολλών παραγόντων στο πέρασμα του χρόνου, αλλά και παραμέ-τρων που σχετίζονται με τον τρόπο και τις διαδικασίες που ακολουθούνται για το σχεδιασμό του χώρου στην ελληνική επικράτεια. Στο πλαίσιο αυτό, λειτουργίες και δραστηριότητες των κατοίκων, άμεσα συνδεδεμένες με την ιδιαιτερότητα κάθε τόπου, διακρίνονται από έντονα διαρθρωτικά προβλήματα. Η διπλωματική εργασία είναι ένα ακόμα στάδιο εντατικότερης με-λέτης του χώρου, σε θέματα άμεσου προσωπικού ερευνητικού ενδιαφέροντος. Προσεγγίζει το θέμα των παραδοσιακών μικρομεσαίων μεταποιητικών επιχειρήσεων και τις νέες, σύγχρο-νες επιδράσεις και αλληλεξαρτήσεις που δημιουργούνται με το φαινόμενο του τουρισμού, σε συγκεκριμένες χωρικές ενότητες, αυτές των ιστορικών αστικών κέντρων, οι οποίες δέχονται τουριστική πίεση.

Κίνητρο ενασχόλησης με το συγκεκριμένο αντικείμενο αποτέλεσε η βαρύνουσα σημασία των δύο βασικών αξόνων της εργασίας, των μικρομεσαίων μεταποιητικών επιχειρήσεων και του τουρισμού, στην εθνική οικονομία. Αυτές οι θεματικές ενότητες έχουν τύχει αναλυτικής διε-ρεύνησης. Δεν έχει συμβεί, όμως, με την ίδια ένταση η εξέταση των αλληλεπιδράσεων και των μεταβολών που εμφανίζονται στο χώρο από την πίεση της μιας παραγωγικής δραστηριότητας

OIK

ON

OM

IKH

ΣΥΓΚ

ΥΡΙΑ

ΚΑ

Ι Χ

ΩΡΟ

ΤΑΞΙΑ

ΤΟ

Υ Τ

ΟΥΡΙΣ

ΜΟ

Υ

208

έναντι της άλλης και ειδικότερα εντός των ιστορικών κέντρων των πόλεων, τα οποία παρουσιά-ζουν σημαντικές μεταβολές στα ποιοτικά τους χαρακτηριστικά τα τελευταία χρόνια.

Σκοπός της διπλωματικής είναι να διερευνηθεί η ορθότητα της υπόθεσης εργασίας και των αρχικών θέσεων, μέσω μεθοδολογικών εργαλείων έρευνας. Οι διαδικασίες αυτές καθορίζουν την ανάγνωση του χώρου και την αποτελεσματικότητα στην εξαγωγή επιστημονικά τεκμηριωμέ-νων συμπερασμάτων. Με τις δύο περιοχές μελέτης, με διαφορετικά φυσιογνωμικά χαρακτηρι-στικά, στοχεύεται η ανάδειξη στοιχείων που αποτελούν ίσως καθοριστικές αιτίες διαμόρφωσης των αλληλεπιδράσεων και των χωρικών εξαρτήσεων ανάμεσα στο τουριστικό φαινόμενο και στην παραδοσιακή μεταποίηση. Αυτή η μεθοδολογία επιλέχθηκε ως η κατάλληλη για να τεκ-μηριώσει αν το τουριστικό φαινόμενο είναι ο βασικός καταλύτης χωρικών επιδράσεων και επιπτώσεων προς τη μεταποιητική δραστηριότητα.

Η ολοκλήρωση της διπλωματικής εργασίας αποδεικνύει ότι η επίδραση των λειτουργιών και των φαινομένων στο χώρο είναι ένα ζήτημα με πολλούς αστάθμητους παράγοντες. Η αντιμετώ-πισή τους χρήζει πολύπλευρης προσέγγισης, χωρίς να είναι εξασφαλισμένη η απόλυτη επίτευξη των στοχεύσεων.

Λέξεις-κλειδιά:

μικρομεσαίες μεταποιητικές επιχειρήσεις, τουριστικό φαινόμενο, ιστορικά αστικά κέντρα, πολιτισμική παράδοση, σχεδιασμός, αστική και περιφερειακή ανάπτυξη.

209Π

ΑΡΑ

ΡΤΗ

ΜΑ

Κ

ΑΤΑ

ΛΟ

ΓΟ

Σ Κ

ΑΙ

ΠΕΡΙΛ

ΗΨ

ΕΙΣ

ΜΕΤΑ

ΠΤΥΧ

ΙΑΚ

ΩΝ

ΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ, 2009

ΕΠΙΒΛΕΠΟΥΣΑ: ΣΟΦΙΑ ΑΥΓΕΡΙΝΟΥ-ΚΟΛΩΝΙΑ, ΚΑΘΗΓΗΤΡΙΑ Ε.Μ.Π.

Νέες μορφές τουριστικής ανάπτυξης στην Ελλάδα:Η περίπτωση της Π.Ο.Τ.Α. Μεσσηνίας

ΠΕΡΙΛΗΨΗ

Βασικό ζητούμενο της παρούσας διπλωματικής εργασίας αποτελεί η διερεύνηση της του-ριστικής ανάπτυξης που συντελείται στο Νομό Μεσσηνίας, η οποία στηρίζεται κατά βάση

στο πρότυπο τουριστικής ανάπτυξης σε θύλακες και σε αυτό του παραθεριστικού προτύπου και αναπτύσσεται στα γεωγραφικά όρια της Περιοχής Ολοκληρωμένης Τουριστικής Ανάπτυξης (Π.Ο.Τ.Α.) του Νομού. Είναι ξεκάθαρο ότι δεν στοχεύει στην παρουσίαση μιας μελέτης τουρι-στικής ανάπτυξης για το Νομό Μεσσηνίας, αυτό που επιχειρείται στο παρόν είναι η διερεύνηση της συνολικής πιθανής ωφελιμότητας και σκοπιμότητας ανάπτυξης των συγκεκριμένων τουρι-στικών προτύπων στην ελληνική επικράτεια, η διερεύνηση του βαθμού συμβατότητας αυτών με τα χωρικά επίπεδα (εθνικό, περιφερειακό, τοπικό), τους διάφορους τομείς της ανάπτυξης (οικονομική, κοινωνική, πολιτισμική, περιβαλλοντική) και τις υπόλοιπες ειδικές και εναλλα-κτικές μορφές τουρισμού που αναπτύσσονται στο Νομό, και δευτερευόντως η διερεύνηση της αναπτυξιακής φυσιογνωμίας του τόπου και του ρόλου του τουρισμού στη διαμόρφωση αυτής της εικόνας.

Λέξεις-κλειδιά:

Περιοχές Ολοκληρωμένης Τουριστικής Ανάπτυξης, Πρότυπο Τουριστικής Ανάπτυξης σε Θύλακες, Πρότυπο Παραθερισμού, Αειφορία.

OIK

ON

OM

IKH

ΣΥΓΚ

ΥΡΙΑ

ΚΑ

Ι Χ

ΩΡΟ

ΤΑΞΙΑ

ΤΟ

Υ Τ

ΟΥΡΙΣ

ΜΟ

Υ

210

ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ

ΤΕΥΧΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ Αρ. Φύλλου 113811 Ιουνίου 2009

14345

ΑΠΟΦΑΣΕΙΣ Αριθμ. 24208Έγκριση Ειδικού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού

και Αειφόρου Ανάπτυξης για τον Τουρισμό και της Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσε−ων αυτού.

Η ΕΠΙΤΡΟΠH ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟY ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΤΙΚHΣ ΠΟΛΙΤΙΚHΣ ΣΤΟΝ ΤΟΜEΑ ΤΟΥ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟY ΣΧΕΔΙΑΣΜΟY ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΕΙΦOΡΟΥ ΑΝAΠΤΥΞΗΣ

Α. Έχοντας υπόψη:1. Τις διατάξεις του ν. 2742/1999 «Χωροταξικός σχε−

διασμός και αειφόρος ανάπτυξη και άλλες διατάξεις» (ΦΕΚ 207 Α΄).

2. Τις διατάξεις της υπ’ αριθμ. ΥΠΕΧΩΔΕ/ΕΥΠΕ/οικ. 107017/28.8.2006 κοινής απόφασης των Υπουργών Οι−κονομίας και Οικονομικών, Περιβάλλοντος Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων και του Υφυπουργού Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποκέντρωσης «Εκτίμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων ορισμένων σχεδίων και προγραμμάτων, σε συμμόρφωση με τις διατάξεις της υπ’ αριθμ. 2001/42/ΕΚ οδηγίας «σχετικά με την εκτίμηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων ορισμένων σχεδί−ων και προγραμμάτων» του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 27ης Ιουνίου 2001» (ΦΕΚ 1225 Β΄/5.9.2006).

3. Το Γενικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης (ΦΕΚ 128 A΄).

4. Τη μελέτη του Ειδικού Πλαισίου Χωροταξικού Σχε−διασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τον Τουρισμό, (Φεβρουάριος 2007).

5. Την Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώ−σεων (Σ.Μ.Π.Ε.) για το Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τον Τουρισμό (Μάιος 2007).

6. Το υπ’ αριθμ. οικ. 20076/15.5.2007 έγγραφο της Δι−εύθυνσης Χωροταξίας του Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε., με το οποίο διαβιβάστηκε στην Ε.Υ.ΠΕ./ Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. η Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (Σ.Μ.Π.Ε.) του Ει−δικού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τον Τουρισμό.

7. Το υπ’ αριθμ. 129714/6.6.2007 έγγραφο της Ε.Υ.ΠΕ. / Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε., με το οποίο διαβιβάστηκε αντίγραφο της Σ.Μ.Π.Ε. προς:

α) τα Υπουργεία Ανάπτυξης, Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, Πολιτισμού, Τουριστικής Ανάπτυξης, Εμπορι−

κής Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής και Μεταφορών και Επικοινωνιών,

β) τη Διεύθυνση Περιβαλλοντικού Σχεδιασμού, τη Δι−εύθυνση Πολεοδομικού Σχεδιασμού και την Κεντρική Υπηρεσία Υδάτων του Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε.,

γ) τους Οργανισμούς Ρυθμιστικού Σχεδίου και Προ−στασίας Περιβάλλοντος Αθήνας και Θεσσαλονίκης,

δ) τα Περιφερειακά Συμβούλια των δεκατριών Περι−φερειών της Χώρας και

ε) τη Δ/νση Χωροταξίας του Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε., προκειμένου να δημοσιοποιήσει τη Σ.Μ.Π.Ε. στο κοινό.

8. Την από 8.6.2007 ανακοίνωση που δημοσιεύθηκε στις εφημερίδες ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ και ΕΘΝΟΣ, καθώς και στο διαδικτυακό κόμβο του Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε., με την οποία γνωστοποιήθηκε στο κοινό η έναρξη της διαδικασίας διαβούλευσης επί της οικείας Σ.Μ.Π.Ε.

9. Τις απόψεις που διατυπώθηκαν στο πλαίσιο της διαδικασίας δημόσιας διαβούλευσης για το Ειδικό Χω−ροταξικό Πλαίσιο για τον Τουρισμό και τη Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων αυτού.

10. Την από 26.9.2008 εισήγηση της Διεύθυνσης Χω−ροταξίας του Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. προς το Εθνικό Συμβούλιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης.

11. Τη υπ’ αριθμ. 1/4.2.2009 γνωμοδότηση του Εθνικού Συμβουλίου Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης.

12. Την από 29.4.2009 εισήγηση του Υπ. ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. προς την Επιτροπή Συντονισμού της Κυβερνητικής Πο−λιτικής στον τομέα του Χωροταξικού Σχεδιασμού και της Αειφόρου Ανάπτυξης.

13. Το γεγονός ότι από τις κανονιστικές διατάξεις της απόφασης αυτής δεν προκαλείται δαπάνη σε βάρος του κρατικού προϋπολογισμού.

Β. Εκτιμώντας ιδίως τα ακόλουθα:1. H τουριστική δραστηριότητα διογκώνεται ραγδαία

ως οικονομικό, κοινωνικό και πολιτισμικό φαινόμενο σε παγκόσμιο επίπεδο, με ρυθμούς άνω του 6% ετησίως που αναμένεται να συνεχισθούν μεσοπρόθεσμα και απο−κτά νέα ποιοτικά χαρακτηριστικά, υπό το καθεστώς ενός διαρκώς εντεινόμενου διεθνούς ανταγωνισμού.

Ειδικότερα σύμφωνα με μακροπρόθεσμες προβλέψεις1 η Ευρώπη μέχρι το 2020 αναμένεται να έχει ετήσια ρυθμό ανάπτυξης της τάξης του 4% και το μερίδιο της στην παγκόσμια τουριστική κίνηση να διαμορφωθεί στο 46%.

1 UNWTO, Tourism 2020 Vision

Digitally signed byTheodoros MoumourisDate: 2009.06.15 09:43:28EESTReason: Signed PDF(embedded)Location: Athens, EthnikoTypografio

Signature NotVerified

211ΕΦ

ΗΜ

ΕΡΙΣ

ΤΗ

Σ Κ

ΥΒΕΡΝ

ΗΣΕΩ

Σ

14346 ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ (ΤΕΥΧΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ)

2. Οι αλλαγές που συντελούνται στην παγκόσμια του−ριστική αγορά έχουν άμεσα αποτελέσματα στα χαρα−κτηριστικά, τον τρόπο διάθεσης και τις απαιτήσεις για τη διαμόρφωση του ελληνικού τουριστικού προϊόντος. Ιδιαίτερα επισημαίνεται η αυξημένη ζήτηση κατοικίας σε οργανωμένα συγκροτήματα τουρισμού καθώς και μορφών διαχείρισης τουριστικών καταλυμάτων (π.χ. condo hotels) στη λογική της πώλησης ή και της μα−κροχρόνιας μίσθωσης σε τρίτους, ενός ποσοστού της τουριστικού συγκροτήματος υπό τη μορφή ανεξάρτη−των διαμερισμάτων ή κατοικιών που χρησιμοποιούνται από τον φορέα της τουριστικής επιχείρησης ως τμήμα του ξενοδοχείου δυνάμει μισθωτικών συμβάσεων που συνάπτονται μεταξύ αυτού και των κυρίων των δημι−ουργούμενων αυτοτελών ιδιοκτησιών.

3. Η έλλειψη συγκροτημένης κοινής τουριστικής πολι−τικής στο πλαίσιο της ΕΕ, δυσχεραίνει τη σχεδιασμένη τουριστική ανάπτυξη της χώρας, μειώνει τις δυνατότη−τες προγραμματισμού και ελέγχου επί της τουριστι−κής πολιτικής, περιορίζει τη δυνατότητα της χώρας να υποστηρίξει με υποδομές τη χωρική διάχυση και την ποιοτική αναβάθμιση της τουριστικής δραστηριότητας (παρά τις σημαντικές προσπάθειες εκσυγχρονισμού και βελτίωσης της ανταγωνιστικότητας που έχουν γίνει στο πλαίσιο του εκάστοτε ισχύοντος αναπτυξιακού νόμου και τα επί μέρους προγράμματα του Β΄ και Γ΄ ΚΠΣ), ενώ ταυτόχρονα οξύνει τους κινδύνους που προέρχο−νται από τις απαιτήσεις που διαμορφώνει ο διεθνής ανταγωνισμός.

4. Το σύνολο των συγκριτικών πλεονεκτημάτων της χώρας (πολιτισμικό κεφάλαιο, κλίμα, πολυνησιακός χαρακτήρας, μήκος και ποιότητα των ακτών, φυσικό περιβάλλον, ποικιλία και έντονη εναλλαγή της μορφής και του είδους των πόρων, πυκνότητα και ποικιλία των περιοχών ιδιαίτερου φυσικού κάλλους), την καθιστούν μοναδική στον παγκόσμιο τουριστικό χάρτη ως προς τις δυνατότητες ανάπτυξης των περισσοτέρων από τις σύγχρονες μορφές τουρισμού και μάλιστα υψηλών απαιτήσεων.

5. Η διατήρηση και ανάδειξη των φυσικών και πολιτι−στικών πόρων και του τοπίου καθώς και η αντιμετώπιση των επιπτώσεων που σχετίζονται με τις κλιματικές αλ−λαγές αποτελούν βασική προϋπόθεση για την επίτευξη ενός αειφόρου τουρισμού, ο οποίος επιδρά με θετικό τρόπο στην απασχόληση και την ανάπτυξη.

6. Τα κύρια χαρακτηριστικά του ελληνικού τουρισμού και ειδικότερα:

− Η απήχηση της χώρας κυρίως στις αγορές της Δυ−τικής Ευρώπης.

− Η επικράτηση του μαζικού τουρισμού και η περιορι−σμένη ανάπτυξη άλλων μορφών τουρισμού.

− Η περιβαλλοντική υποβάθμιση σε μερικούς προο−ρισμούς.

− Η έντονη εποχικότητα που καθιστά αναγκαίο τον εμπλουτισμό του τουριστικού προϊόντος με δραστηρι−ότητες που επιμηκύνουν την τουριστική περίοδο (προ−ώθηση αστικού τουρισμού, συνεδριακού τουρισμού, τουρισμού γκολφ).

− Η μειωμένη προσβασιμότητα των προορισμών.− Η κυριαρχία του αεροπλάνου ως μέσου άφιξης αλ−

λοδαπών επισκεπτών.− Το μη ικανοποιητικό επίπεδο υπηρεσιών, η απαξίωση

σημαντικού ποσοστού των τουριστικών καταλυμάτων παρά την επιχειρούμενη αργή αλλά σταθερή ποιοτική

αναβάθμιση του ξενοδοχειακού δυναμικού βάσει νέων πρότυπων, οι ελλείψεις σε ειδικές τουριστικές υποδομές καθώς και οι δυσλειτουργίες (κυκλοφοριακή συμφόρηση, έλλειψη χώρων στάθμευσης κ.λπ.) που παρουσιάζουν πολλοί τουριστικοί προορισμοί με την παρεπόμενη υπο−βάθμιση του περιβάλλοντος.

− Η ριζική ανασυγκρότηση της προβολής του στις διε−θνείς αγορές και η ανάδειξη νέων μορφών τουρισμού.

7. Με τον κατάλληλο χωρικό σχεδιασμό η τουριστική ανάπτυξη μπορεί να επηρεάσει θετικά ένα σημαντικό τμήμα των λοιπών παραγωγικών δραστηριοτήτων μιας περιοχής.

8. Η υιοθέτηση ενός επιστημονικά ολοκληρωμένου χωροταξικού σχεδιασμού αποτελεί προϋπόθεση για την ορθολογική ανάπτυξη των ανθρώπινων δραστηριοτήτων (μεταξύ των οποίων ο τουρισμός) στο χώρο. Ο χωροτα−ξικός σχεδιασμός προσφέρει ένα επιχειρησιακό πλαίσιο αναφοράς για την αναζήτηση συμπληρωματικότητας και συνέργειας στις επιμέρους τομεακές πολιτικές καθώς και για τη διευθέτηση των ενδεχόμενων συγκρούσεων ως προς τη χρήση των φυσικών και πολιτιστικών πόρων και ιδίως ως προς τις χρήσεις γης.

9. Η οργάνωση της τουριστικής ανάπτυξης μέσω του χωροταξικού σχεδιασμού που βασίζεται στις αρχές της αειφόρου και ισόρροπης ανάπτυξης, συμβάλλει στη δη−μιουργία κλίματος εμπιστοσύνης των επενδυτών και αναδεικνύει τη χώρα σε ώριμο τουριστικό προορισμό, αποφασίζουμε:

Άρθρο Πρώτο

Εγκρίνουμε: α) Tη Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσε−

ων για το Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τον Τουρισμό με την ενσω−μάτωση σε αυτό όρων, περιορισμών και κατευθύνσεων για την προστασία και διαχείριση του περιβάλλοντος και την αντιμετώπιση των σημαντικών περιβαλλοντι−κών επιπτώσεων που ενδέχεται να προκύψουν από την εφαρμογή του και

β) Tο Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τον Τουρισμό, στο οποίο εν−σωματώνονται οι αναγκαίοι όροι, περιορισμοί και κα−τευθύνσεις για την προστασία και διαχείριση του πε−ριβάλλοντος που έχουν προκύψει κατά τη διαδικασία στρατηγικής περιβαλλοντικής εκτίμησης, το κείμενο του οποίου ακολουθεί:

ΕΙΔΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΚΑΙ ΑΕΙΦΟΡΟΥ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΤΟΥΡΙΣΜΟ

Άρθρο 1ΣΚΟΠΟΣ

Σκοπός του Ειδικού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδια−σμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τον Τουρισμό είναι η παροχή κατευθύνσεων, κανόνων και κριτηρίων για τη χωρική διάρθρωση, οργάνωση και ανάπτυξη του τουρι−σμού στον ελληνικό χώρο και των αναγκαίων προς τού−το υποδομών καθώς και η διατύπωση ενός ρεαλιστικού προγράμματος δράσης για την επόμενη δεκαπενταετία (2009 – 2024).

Βασικός άξονας που διατρέχει το περιεχόμενου του Ειδικού Πλαισίου είναι η προστασία και ανάδειξη του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος η οποία εξάλ−λου αποτελεί προϋπόθεση για την επιβίωση και την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας του τομέα.

OIK

ON

OM

IKH

ΣΥΓΚ

ΥΡΙΑ

ΚΑ

Ι Χ

ΩΡΟ

ΤΑΞΙΑ

ΤΟ

Υ Τ

ΟΥΡΙΣ

ΜΟ

Υ

212

ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ (ΤΕΥΧΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ) 14347

Με το εν λόγω Ειδικό Πλαίσιο επιδιώκεται επίσης η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας του τουριστικού προϊόντος, η εξασφάλιση της προστασίας και της βιω−σιμότητας των πόρων που ενδιαφέρουν τον τουρισμό, η ενίσχυση των πολιτικών περιφερειακής ανάπτυξης καθώς και η διαμόρφωση ενός σαφέστερου πλαισίου κατευθύνσεων προς τον υποκείμενο σχεδιασμό, τις αδειοδοτούσες αρχές και τις ενδιαφερόμενες επιχει−ρήσεις.

Άρθρο 2ΣΤΟΧΟΙ

Το Ειδικό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αει−φόρου Ανάπτυξης για τον Τουρισμό στοχεύει στη δια−μόρφωση συνθηκών για:

− Την προώθηση της αειφόρου και ισόρροπης ανάπτυ−ξης του τουρισμού της χώρας, σύμφωνα με τις φυσικές, πολιτιστικές, οικονομικές και κοινωνικές ιδιαιτερότητες κάθε περιοχής με ιδιαίτερη έμφαση στην προστασία, ανάδειξη και αποκατάσταση του περιβάλλοντος, της πολιτιστικής κληρονομιάς και του τοπίου και ειδικότερα στην προστασία των υδατικών πόρων και του εδάφους και στη διατήρηση της βιοποικιλότητας.

− Την ποιοτική περιβαλλοντική αναβάθμιση, θεματική, χρονική και χωρική διεύρυνση της τουριστικής δραστη−ριότητας και ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας του Ελληνικού τουριστικού προϊόντος, με ειδική μέριμνα για την ανάδειξη και προβολή της ταυτότητάς του.

− Την προσαρμογή του σχεδιασμού στις νέες προκλή−σεις και πολιτικές, για τη βελτίωση της απόδοσης στον τομέα του τουρισμού.

− Την προώθηση της υγιούς επιχειρηματικότητας, μέσα από τη δημιουργία σταθερού πλαισίου κανόνων που αφορούν στη χωροθέτηση επιχειρήσεων που σχετίζο−νται με τον τουρισμό και τη δημιουργία συνθηκών για την προσέλκυση σημαντικών, για την εθνική οικονομία, τουριστικών επενδύσεων.

− Την εξειδίκευση και συμπλήρωση των βασικών κα−τευθύνσεων, προτεραιοτήτων και επιλογών του Γενικού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανά−πτυξης, στον τομέα του τουρισμού.

− Τη διάχυση της ανάπτυξης του τουρισμού σε πε−ρισσότερες γεωγραφικές περιοχές με πολιτικές που θα ενθαρρύνουν ή θα αποθαρρύνουν τη συγκέντρωση των επενδύσεων στον τουρισμό.

− Τη διάχυση των αποτελεσμάτων του τουρισμού στους υπολοίπους τομείς της οικονομίας, με πολιτικές οι οποίες ενισχύουν τη διασύνδεσή τους.

− Τη βελτίωση του συνολικού (άμεσου και έμμεσου) οικονομικού αποτελέσματος της τουριστικής δραστη−ριότητας και του βαθμού απόδοσής της.

− Την ενσωμάτωση στο παρόν ειδικό πλαίσιο των σχε−τικών με τον τουρισμό κατευθύνσεων, παρεμβάσεων και έργων, των προγραμμάτων δημοσίων επενδύσεων, των προγραμμάτων περιφερειακής ανάπτυξης, καθώς και άλλων γενικών ή ειδικών αναπτυξιακών προγραμμάτων που έχουν αξιόλογες επιπτώσεις στη διάρθρωση και ανάπτυξη του εθνικού χώρου, καθώς και τη διατύπωση προτάσεων για νέες παρεμβάσεις, έργα κ.λπ.

− Την παροχή των αναγκαίων κατευθύνσεων προς τα υποκείμενα επίπεδα χωρικού σχεδιασμού για την προώθηση της τουριστικής ανάπτυξης στο πλαίσιο της αειφόρου, ισόρροπης, συνεκτικής και ολοκληρωμένης διαχείρισης του χώρου.

− Την εξειδίκευση και αναπροσαρμογή των στόχων, κατευθύνσεων και προτεραιοτήτων της αναπτυξιακής νομοθεσίας, όσον αφορά στην τουριστική ανάπτυξη και την παροχή ειδικότερων κατευθύνσεων ως προς την αξιοποίηση των αναπτυξιακών κινήτρων.

Άρθρο 3ΟΡΙΣΜΟΙ

1. Μια περιοχή διαθέτει «αναγνωρίσιμη τουριστική ταυτότητα» όταν:

− Αποτελεί δημοφιλή τόπο (τουριστικό προορισμό) με ισχυρή φήμη.

− Χαρακτηρίζεται από διαμορφωμένη υψηλή και συ−νεχή ζήτηση ανεξαρτήτως χαρακτηριστικών ηλικίας και εισοδηματικής τάξης των επισκεπτών.

2. Ως «μαζικός» ορίζεται ο τουρισμός, που πληροί σω−ρευτικά τα παρακάτω: απευθύνεται στο ευρύ τουριστικό κοινό, διαμορφώνεται και διεκπεραιώνεται με οργανωμέ−νο τρόπο από τουριστικούς φορείς και επιχειρήσεις και συνδέεται με τις εκάστοτε κυρίαρχες μορφές του.

3. Ως «εναλλακτικός τουρισμός» ορίζεται ο τουρισμός που διαφέρει κατά περίπτωση από το κυρίαρχο μοντέλο μαζικού τουρισμού ως προς τους πόρους που αξιοποι−εί, το βαθμό χωρικής συγκέντρωσης, τον τρόπο και το χώρο διάθεσής του καθώς και τη χρονική περίοδο ανάπτυξής του.

4. Ως «υψηλή συγκέντρωση τουρισμού» νοείται η συ−γκέντρωση επισκεπτών σε περιοχές εγγύς των ορίων της φέρουσας ικανότητας των πόρων του περιβάλλο−ντος και των υποδομών που εκφράζεται ως ο μέγιστος αριθμός ανθρώπων που μπορούν να φιλοξενούν οι πε−ριοχές αυτές χωρίς να υποβαθμίζεται η ποιότητα τόσο του περιβάλλοντος όσο και της ζωής των κατοίκων και των επισκεπτών τους. Μπορεί να αφορά μαζικό ή εναλλακτικό τουρισμό.

6. Ως «αποδεκτό επίπεδο υποδομών» νοείται η επάρ−κεια τεχνικών, κοινωνικών και περιβαλλοντικών υπο−δομών για την εξυπηρέτηση κατοίκων και επισκεπτών.

7. Ως «σύνθετη και ολοκληρωμένη τουριστική υπο−δομή μικτής χρήσης» νοείται η συνδυασμένη ανάπτυξη ξενοδοχείων διαφόρων λειτουργικών μορφών / τύπων υψηλών προδιαγραφών (4 ή 5 αστέρων), υπηρεσιών ανα−ψυχής και άθλησης, εγκαταστάσεων ειδικής τουριστικής υποδομής (συνεδριακά κέντρα, γκολφ, κέντρα θαλασ−σοθεραπείας, κ.ά.) ως διακεκριμένα τμήματα των ξενο−δοχειακών εγκαταστάσεων και προαιρετικά κατοικιών προς πώληση στις οποίες θα προβλέπεται η δυνατότητα παροχής ξενοδοχειακών υπηρεσιών υψηλού επιπέδου.

Άρθρο 4ΚΑΤΗΓΟΡΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ

Για τις ανάγκες του παρόντος Ειδικού Πλαισίου, ο εθνικός χώρος, που προσεγγίζεται βάσει της έντασης και του είδους της τουριστικής δραστηριότητας, της γεωμορφολογίας και της ευαισθησίας των πόρων του, κατατάσσεται στις ακόλουθες κατηγορίες περιοχών που απεικονίζονται διαγραμματικά στο χάρτη που ακο−λουθεί σε σμίκρυνση.

(Α) Αναπτυγμένες τουριστικά περιοχέςΔιαθέτουν τα εξής χαρακτηριστικά:− Αναγνωρίσιμη τουριστική ταυτότητα με ισχυρή

φήμη.− Υψηλή συγκέντρωση μαζικού τουρισμού.− Αυξημένη πιθανότητα για φθίνουσα οικονομική από−

δοση του τουριστικού πόρου.

213

14348 ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ (ΤΕΥΧΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ)

− Υψηλό βαθμό εξάρτησης της τοπικής οικονομίας από την τουριστική δραστηριότητα.

(Β) Αναπτυσσόμενες τουριστικά περιοχέςΧαρακτηρίζονται από τα εξής στοιχεία:− Συγκέντρωση ιδιαίτερων χαρακτηριστικών φυσικού

και πολιτισμικού περιβάλλοντος.− Αξιόλογη κατά περίπτωση ανάπτυξη τουριστικών

δραστηριοτήτων.− Περιορισμένη αξιοποίηση πόρων που ενδιαφέρουν

τον τουρισμό.− Δυνατότητα μεγαλύτερης διαφοροποίησης και

εμπλουτισμού του τουριστικού προϊόντος σε σύγκριση με τις ήδη αναπτυγμένες τουριστικά περιοχές.

− Ύπαρξη ή προγραμματιζόμενη ανάπτυξη αποδεκτού επιπέδου υποδομών.

Περαιτέρω, σε αυτήν την κατηγορία περιοχών διαμορ−φώνονται τρεις υποκατηγορίες, ως εξής:

(Β1) Περιοχές με περιθώρια ανάπτυξης μαζικού του−ρισμού.

(Β2) Περιοχές με περιθώρια ανάπτυξης ήπιων και εναλ−λακτικών μορφών τουρισμού.

Στην κατηγορία αυτή εντάσσεται μεγάλος αριθμός νησιών καθώς και οι υπό τα στοιχεία Β2.1 – Β2.15 περι−οχές της ηπειρωτικής χώρας.

B2.1 Ανατολική και Δυτική Ροδόπη − Όρη Λεκάνης − Παγγαίο – Σύμβολο – Φαλακρό − Παρανέστια περιοχή − δέλτα Έβρου – Δαδιά − Παράρδιες περιοχές με εξαίρεση τα τμήματα που εμπίπτουν στις περιοχές Γ1 και Γ2.

B2.2 Λίμνη Κερκίνης – Μαυροβούνι – Κερκίνη – Άγγι−στρο – Όρβηλος − Βροντού − Μενοίκιο.

B2.3 Πιέρια − Βέρμιο – Καϊμακτσαλάν – Πάικο − Έδεσ−σα – Βέροια – Νάουσα

Β2.4 Καστοριά – Φλώρινα – Πρέσπες B2.5 Περιοχή Β. Πίνδου – Ζαγορίου − Τζουμέρκων –

Ορεινός χώρος Δυτικής Θεσσαλίας.B2.6 Όλυμπος – Κίσσαβος – ΜαυροβούνιB2.7 Ορεινοί όγκοι Όθρυος – Τυμφρηστού – Καλιακού−

δας – Χελιδώνας − Παναιτωλικού − Ναυπακτίας − Βαρδου−σίων – Γκιώνας − Παρνασσού – Καλλίδρομου − Οίτης

B2.8 Δίρφυς Β2.9 Ορεινός όγκος Καρυστίας Β2.10 ΞηρόμεροΒ2.11 Όρη Βάλτου Β2.12 Αράκυνθος Β2.13 Ορεινός χώρος Πελοποννήσου (Παναχαϊκό, Χελ−

μός, Ζήρεια, Ερύμανθος, Μαίναλο, Πάρνωνας και Ταΰγε−τος, ορεινή κεντρική Μεσσηνία και Νέδα)

Β2.14 Ορεινός χώρος Κέντρο−Δυτικής Κρήτης (Λευ−κά Όρη – Ίδη)

Β2.15 Ορεινός χώρος Κεντρικής Κρήτης (Δίκτη)(Β.3) Αναπτυγμένοι πυρήνες μαζικού τουρισμού εντός

ευρύτερων αναπτυσσόμενων περιοχών με περιθώρια ανάπτυξης εναλλακτικού τουρισμού.

Στην κατηγορία αυτή περιλαμβάνονται οι περιοχές εγκαταστάσεων των υφιστάμενων χιονοδρομικών κέ−ντρων Χελμού, Παρνασσού, Τυμφρηστού και Βερμίου καθώς και των οικισμών που τα περιβάλλουν.

(Γ) Περιοχές τουριστικού ενδιαφέροντος με μειονεκτι−κά χαρακτηριστικά και κυρίαρχες χρήσεις άλλες από τον τουρισμό

Χαρακτηρίζονται από τα εξής στοιχεία:− Κυρίαρχη άλλη χρήση πλην τουρισμού.− Οι περιοχές αυτές διαθέτουν ορισμένα χαρακτη−

ριστικά τουριστικής έλξης (φυσικά και ανθρωπογενή στοιχεία ιδιαίτερης αξίας, κ.α.), αλλά για ποικίλους λό−γους η μέχρι σήμερα ανάπτυξή τους υποστηρίχθηκε από άλλους τομείς, ιδίως τον πρωτογενή και δεν αξιοποίησε αυτά τα χαρακτηριστικά.

− Δυνατότητα συμπληρωματικής λειτουργίας της του−ριστικής δραστηριότητας για την «ενίσχυση» άλλων − κυρίαρχων – χρήσεων και δραστηριοτήτων.

− Χαμηλό επίπεδο ή έλλειψη τουριστικών υποδομών.Στην κατηγορία αυτή εντάσσονται οι υπό τα στοιχεία

Γ1 − Γ3 περιοχές της ηπειρωτικής χώρας:Γ1 Πομακοχώρια (Βόρεια Ξάνθης – Κομοτηνής)Γ2 Ροδόπη (Ελατιά)Γ3 Άγραφα – Ασπροπόταμος(Δ) Μητροπολιτικές περιοχές Ταυτίζονται με τα όρια των μητροπολιτικών συγκρο−

τημάτων Αθήνας και Θεσσαλονίκης.(Ε) Παράκτιες περιοχές και ΝησιάΠρόκειται για τις περιοχές του ηπειρωτικού χώρου

συμπεριλαμβανομένης της νήσου Εύβοιας που αντι−στοιχούν σε χερσαία ζώνη πλάτους 350 μέτρων από την γραμμή αιγιαλού και για το σύνολο της εδαφικής περιφέρειας των νήσων.

(ΣΤ) Ορεινές περιοχέςΠρόκειται για τις περιοχές της χώρας που εκτείνονται

σε υψόμετρο άνω των 600 μ.(Ζ) Πεδινές και ημιορεινές περιοχέςΠρόκειται για τις περιοχές, που δεν κατατάσσονται

στον παράκτιο ή ορεινό χώρο. Συμπεριλαμβάνουν και τον πεδινό ή ημιορεινό χώρο της Εύβοιας και της Κρή−της.

(Η) Περιοχές του Δικτύου Φύση 2000 και λοιπές πε−ριοχές περιβαλλοντικής ευαισθησίας

Περιλαμβάνονται περιοχές του Δικτύου Φύση (NATURA) 2000 και άλλες περιοχές περιβαλλοντικής ευαισθησίας όπως κηρυγμένοι ιστορικοί τόποι, καταφύγια άγριας ζωής, κ.λπ., όπως έχουν οριοθετηθεί σύμφωνα με τις κείμενες διατάξεις.

(Θ) Παραδοσιακοί οικισμοίΠεριλαμβάνονται οι χαρακτηρισμένοι ως τέτοιοι, κατά

τις κείμενες διατάξεις, οικισμοί.(Ι) Αρχαιολογικοί χώροι και μνημείαΠεριλαμβάνονται οι οροθετημένοι κατά τις κείμενες

διατάξεις αρχαιολογικοί χώροι και μνημεία.Όπου από τη διαγραμματική απεικόνιση του συνημμέ−

νου χάρτη «Βασικών κατευθύνσεων χωρικής οργάνωσης του τουρισμού» δεν προκύπτουν με σαφήνεια τα όρια των υπό τα στοιχεία Α – Γ περιοχών του άρθρου αυτού η ακριβής οριοθέτησή τους θα γίνει στο πλαίσιο του υποκείμενου σχεδιασμού ήτοι με Γ.Π.Σ. ή Σ.Χ.Ο.Ο.Α.Π. ή άλλα σχέδια χρήσεων γης.

Άρθρο 5ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΙΣ ΧΩΡΙΚΗΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ

Κατωτέρω καταγράφονται ενέργειες και δράσεις που συνδέονται άμεσα ή έμμεσα με την εξυπηρέτηση του τουρισμού ανά κατηγορία περιοχών του άρθρου 4.

Στις περιπτώσεις περιοχών που εμπίπτουν σε πε−ρισσότερες, της μιας, κατηγορίας, όπου δεν ορίζεται διαφορετικά, ισχύουν οι αυστηρότερες, από άποψη

ΕΦ

ΗΜ

ΕΡΙΣ

ΤΗ

Σ Κ

ΥΒΕΡΝ

ΗΣΕΩ

Σ

OIK

ON

OM

IKH

ΣΥΓΚ

ΥΡΙΑ

ΚΑ

Ι Χ

ΩΡΟ

ΤΑΞΙΑ

ΤΟ

Υ Τ

ΟΥΡΙΣ

ΜΟ

Υ

214

ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ (ΤΕΥΧΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ) 14349

τιθέμενων περιορισμών, ρυθμίσεις και ακολουθούνται σωρευτικά οι σχετικές κατευθύνσεις χωρικής οργάνω−σης και ανάπτυξης του τουρισμού που δίδονται ανά κατηγορία περιοχών.

(Α) Αναπτυγμένες τουριστικά περιοχέςα. Ανάδειξη στοιχείων ταυτότητας και αναγνωρισιμό−

τητας της περιοχής.β. Μέτρα βελτίωσης των εισόδων των πόλεων.γ. Μέτρα βελτίωσης της σήμανσης των πόλεων.δ. Ένταξη των αναξιοποίητων τουριστικά πόρων της

ενδοχώρας στο προσφερόμενο προϊόν, με παράλληλη προστασία και διαφύλαξη των ιδιαίτερων χαρακτηρι−στικών τους.

ε. Μέτρα εξυγίανσης και βελτίωσης των περιοχών που συγκεντρώνουν σημαντικό αριθμό σημείων του−ριστικού ενδιαφέροντος καθώς και των τουριστικών διαδρομών.

στ. Ανάληψη δράσεων αύξησης της χωρητικότητας μιας περιοχής (δημιουργία τουριστικών πόρων με σκοπό τη διάχυση των τουριστικών ροών στο χώρο και την αποφόρτιση φυσικών και ανθρωπογενών πόρων που δέχονται υψηλές πιέσεις, εξοικονόμηση πόρων με την εφαρμογή ολοκληρωμένων πρακτικών διαχείρισης, κ.ά.) με παράλληλη προστασία και αποκατάσταση του πε−ριβάλλοντος και του τοπίου μέσω της βελτίωσης των παραμέτρων που το συνθέτουν.

ζ. Ανάληψη δράσεων αναβάθμισης του δομημένου χώρου, με πολεοδομικές παρεμβάσεις, όπως αναπλά−σεις κοινόχρηστων και ιδιωτικών χώρων με αύξηση των ελεύθερων χώρων και του πρασίνου.

η. Ανάληψη δράσεων οργάνωσης του άτυπα οικιστικά διαμορφωμένου εξωαστικού χώρου.

θ. Προστασία, ανάδειξη και αποκατάσταση του φυσι−κού περιβάλλοντος.

ια. Κατασκευή νέων, συμπλήρωση και αναβάθμιση υφι−στάμενων τεχνικών, κοινωνικών (περίθαλψης και αθλη−τισμού), περιβαλλοντικών και πολιτιστικών υποδομών (μουσεία, κ.λπ.).

ιβ. Αναβάθμιση υφιστάμενων καταλυμάτων και κατά περίπτωση κατασκευή νέων καταλυμάτων 4 και 5 αστέ−ρων σε κατάλληλες θέσεις κατά προτεραιότητα εντός σχεδίων πόλεων, ορίων οικισμών και ζωνών χρήσεων γης που επιτρέπουν τη χωροθέτηση τουριστικών δρα−στηριοτήτων.

ιγ. Παροχή κινήτρων για ολοκληρωμένο εκσυγχρονι−σμό τουριστικών υποδομών.

ιδ. Επανάχρηση αξιόλογων κτιρίων ή συνόλων.ιε. Παροχή κινήτρων για μερική ή ολική απόσυρση μη

αξιόλογων και απαξιωμένων κτιρίων χρήσης τουρισμού συνδυαζόμενη με τη διερεύνηση της σκοπιμότητας χο−ρήγησης νέων αδειών.

ιστ. Παροχή κινήτρων για κατεδάφιση κτιρίων χρήσης τουρισμού που προσβάλλουν το τοπίο.

ιζ. Προσανατολισμός των ιδιωτικών επενδύσεων προς τη συμπλήρωση ελλείψεων σε τύπους και τάξεις κατα−λυμάτων και σε υποδομές που εμπλουτίζουν, αναβαθ−μίζουν και διαφοροποιούν το προσφερόμενο τουριστικό προϊόν.

ιη. Προώθηση μέτρων για τη βελτίωση της κυκλοφο−ρίας και την ασφάλεια των πεζών.

ιθ. Ανάπτυξη τοπικών προγραμμάτων με στόχο τη βελτίωση των παρεχόμενων υπηρεσιών με παράλληλη παρακολούθηση και αξιολόγηση της εφαρμογής τους.

Για τις περιοχές της κατηγορίας αυτής (αναπτυγμένες

τουριστικά περιοχές) το όριο αρτιότητας για τη δόμηση κύριων τουριστικών καταλυμάτων, εκτός σχεδίου και εκτός ορίων οικισμών, αυξάνεται από τα τέσσερα (4) στρέμματα που ισχύουν σήμερα στα δεκαπέντε (15), ενώ η μέγιστη πυκνότητα περιορίζεται από τις 10 και 12 κλίνες/στρέμμα που ισχύουν σήμερα για ξενοδοχεία πέντε και τεσσάρων αστέρων αντίστοιχα σε 8 και 9 κλίνες/στρέμμα.

Οι ρυθμίσεις αυτές δεν έχουν εφαρμογή για τον εκ−συγχρονισμό υφισταμένων, κατά την ημερομηνία δημο−σίευσης του παρόντος, τουριστικών καταλυμάτων κα−θώς και στις περιπτώσεις που βρίσκεται σε ισχύ έγκριση καταλληλότητας από τον Ε.Ο.Τ. υπό την προϋπόθεση ότι η οικοδομική άδεια θα εκδοθεί εντός τριετίας από την δημοσίευση του παρόντος.

Ρυθμίσεις σχεδιασμού του χώρου που σήμερα προ−βλέπουν μεγαλύτερα όρια αρτιότητας κατισχύουν των ανωτέρω ορίων.

(Β) Αναπτυσσόμενες τουριστικά περιοχές (Β1) Περιοχές με περιθώρια ανάπτυξης μαζικού του−

ρισμούΙσχύουν οι κατευθύνσεις για τις περιοχές (Α) πλην των

περιπτώσεων στ, ιβ και ιστ καθώς και οι ακόλουθες:− Λήψη μέτρων για την έγκαιρη πρόληψη φαινομένων

υποβάθμισης της ποιότητας των φυσικών και ανθρωπο−γενών πόρων και συνδυασμένη προβολή τους

− Βελτίωση της προσβασιμότητας των δυσπρόσιτων τουριστικών πόρων.

− Ενθάρρυνση χωροθετήσεων που αξιοποιούν τους εναλλακτικούς πόρους (εκτός ήλιου – θάλασσας) κάθε προορισμού.

− Κατασκευή νέων καταλυμάτων 3, 4 και 5 αστέρων σε κατάλληλες θέσεις κατά προτεραιότητα εντός σχεδίων πόλεων, ορίων οικισμών και ζωνών χρήσεων γης που επιτρέπουν τη χωροθέτηση τουριστικών δραστηριο−τήτων.

(Β2) Περιοχές με περιθώρια ανάπτυξης ήπιου και εναλ−λακτικού τουρισμού

− Διατήρηση, προστασία και ανάδειξη των φυσικών, ιστορικών, αρχιτεκτονικών, κ.α., σημείων του χώρου με «μοναδικά» χαρακτηριστικά καθώς και του χαρακτήρα, της κλίμακας και των χαρακτηριστικών των οικισμών.

− Λήψη μέτρων για την έγκαιρη πρόληψη φαινομένων υποβάθμισης της ποιότητας των φυσικών και ανθρωπο−γενών πόρων και συνδυασμένη προβολή τους.

− Συγκρότηση τοπικών πολυθεματικών δικτύων και βελτίωση της προσβασιμότητας μεταξύ των πόλων και των πόρων που τα συγκροτούν με περιβαλλοντικά ήπιες παρεμβάσεις στις οδικές συνδέσεις.

− Κατασκευή νέων, συμπλήρωση και αναβάθμιση υφι−στάμενων τεχνικών, κοινωνικών (περίθαλψης και αθλη−τισμού), περιβαλλοντικών και πολιτιστικών υποδομών (μουσεία, τεχνολογικά – θεματικά πάρκα, κ.λπ.).

− Περιορισμός της δόμησης νέων υποδομών φιλοξενί−ας, εστίασης και λοιπών σχετικών με τον τουρισμό υπο−δομών, στον Ηπειρωτικό χώρο, εντός οικισμών καθώς και σε μια ζώνη πλάτους 500 μέτρων από τα όριά τους στις περιπτώσεις που διαπιστώνεται σχετικός κορεσμός (ποσοστό αδόμητων γηπέδων <40%).

Ο περιορισμός αυτός δεν ισχύει: α) Για την επέκταση υφισταμένων εγκαταστάσεων για λόγους βιωσιμότη−τας των μονάδων, β) για τη δημιουργία ειδικών του−ριστικών υποδομών με ή χωρίς υποδομές φιλοξενίας που από τη φύση τους συνδέονται με την αξιοποίηση

215

14350 ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ (ΤΕΥΧΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ)

πόρων με έντονη χωρική εξάρτηση π.χ. (ιαματικές πη−γές) και γ) για τη δημιουργία ενός μικρού αριθμού ολοκληρωμένων τουριστικών αναπτύξεων του άρθρου 9 του παρόντος για την υποστήριξη των ευρύτερων περιοχών στις οποίες εντάσσονται.

− Προσαρμογή της τυπολογίας των καταλυμάτων (μορφολογικοί περιορισμοί, δυναμικότητα, τάξεις) και άλλων σχετικών με τον τουρισμό υποδομών σύμφωνα με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της περιοχής και των ειδικών μορφών που υποστηρίζουν.

− Προστασία και ανάδειξη του φυσικού περιβάλλοντος συμπεριλαμβανομένης της προστασίας της βιοποικιλό−τητας και του τοπίου.

− Επανάχρηση αξιόλογων κτιρίων ή συνόλων.− Αξιοποίηση των εκάστοτε τοπικών πόρων που πα−

ρουσιάζουν ενδιαφέρον για την ανάπτυξη ήπιων μορφών τουρισμού (αγροτουρισμού, περιηγητικού, πεζοπορικού, πολιτιστικού τουρισμού, κ.α.)

− Στήριξη δραστηριοτήτων που συμβάλλουν στην ανα−βάθμιση της εικόνας και γενικότερα στην ανάδειξη και προβολή των χαρακτηριστικών και της φυσιογνωμίας του αγροτικού χώρου.

− Δημιουργία δικτύων μονοπατιών (εθνικών, ευρωπα−ϊκών) και διαδρομών («δρόμοι» καπνού, αμπέλου, ελιάς κ.α.) περιβαλλοντικής ευαισθησίας και εκπαίδευσης.

− Δημιουργία υποδομών στήριξης, προώθηση προγραμ−μάτων εκπαίδευσης και πιστοποίησης απασχολουμένων σε εναλλακτικές μορφές τουρισμού (Eco−Management and Audit Scheme− EMAS).

− Προώθηση προγραμμάτων στήριξης αγροτικών ή και παραδοσιακών μεταποιητικών δραστηριοτήτων φιλικών προς το περιβάλλον (στήριξη ολοκληρωμένης ή βιο−λογικής γεωργίας, προϊόντων ονομασίας προέλευσης, παραδοσιακών τεχνικών, κ.ά).

− Ενίσχυση του προσανατολισμού των συνεχιζόμε−νων ευρωπαϊκών προγραμμάτων για τον αγροτικό χώρο (Leader+, ΟΠΑΑΧ) προς μια ολοκληρωμένη αγροτική ανάπτυξη, πέραν της αποκλειστικής χρηματοδότησης καταλυμάτων.

− Προώθηση τοπικών συμφώνων ποιότητας.(Β.3) Αναπτυγμένοι πυρήνες μαζικού τουρισμού εντός

ευρύτερων αναπτυσσόμενων περιοχών με περιθώρια ανάπτυξης εναλλακτικού τουρισμού.

Εφαρμόζονται οι κατευθύνσεις των υπό στοιχείο Β2 περιοχών του παρόντος άρθρου, με εξαίρεση τους ανα−πτυγμένους πυρήνες τους, που ακολουθούν τις κατευ−θύνσεις των υπό στοιχείο Α περιοχών του παρόντος άρθρου.

Για όλες τις υπό το στοιχείο Β περιοχές του άρθρου 4 (αναπτυσσόμενες τουριστικά περιοχές) το όριο αρτιό−τητας για τη δόμηση κύριων τουριστικών καταλυμάτων, εκτός σχεδίου και εκτός ορίων οικισμών, αυξάνεται από τα τέσσερα (4) στρέμματα που ισχύουν σήμερα στα οκτώ (8) στρέμματα, ενώ η μέγιστη πυκνότητα περιο−ρίζεται από τις 10, 12 και 15 κλίνες / στρέμμα που ισχύ−ουν σήμερα για ξενοδοχεία πέντε, τεσσάρων και τριών αστέρων αντίστοιχα σε 8, 9 και 10 κλίνες / στρέμμα.

Οι ρυθμίσεις αυτές δεν έχουν εφαρμογή για τον εκ−συγχρονισμό υφισταμένων, κατά την ημερομηνία δημο−σίευσης του παρόντος, τουριστικών καταλυμάτων κα−θώς και στις περιπτώσεις που βρίσκεται σε ισχύ έγκριση καταλληλότητας από τον Ε.Ο.Τ. υπό την προϋπόθεση ότι η οικοδομική άδεια θα εκδοθεί εντός τριετίας από την δημοσίευση του παρόντος.

Ρυθμίσεις σχεδιασμού του χώρου που σήμερα προ−βλέπουν μεγαλύτερα όρια αρτιότητας κατισχύουν των ανωτέρω ορίων.

(Γ) Περιοχές τουριστικού ενδιαφέροντος με μειονεκτι−κά χαρακτηριστικά και κυρίαρχες χρήσεις άλλες από τον τουρισμό

− Διαφύλαξη φυσικών, ιστορικών, αρχιτεκτονικών, κ.α., σημείων του χώρου με «μοναδικά» χαρακτηριστικά.

− Δημιουργία θεματικών διαδρομών με ανάδειξη στοι−χείων των κυρίαρχων χρήσεων («δρόμοι» ελιάς, αμπέλου, καπνού, κ.α.).

− Αποκατάσταση και αξιοποίηση παλαιών κελυφών.− Δημιουργία μουσείων, κέντρων ερμηνείας του χώρου ή

άλλων εγκαταστάσεων απαραίτητων για την ανάδειξη της κυρίαρχης χρήσης − δραστηριότητας, εντός οικισμών.

− Κατασκευή νέων, συμπλήρωση και αναβάθμιση υφι−στάμενων τεχνικών, κοινωνικών (περίθαλψης και αθλη−τισμού) και περιβαλλοντικών υποδομών.

− Αξιοποίηση των εκάστοτε τοπικών πόρων που πα−ρουσιάζουν ενδιαφέρον για με την ανάπτυξη ήπιων μορ−φών τουρισμού (αγροτουρισμού, περιηγητικού, πεζοπο−ρικού, πολιτιστικού τουρισμού, γεωτουρισμό, κ.α.).

− Ανάδειξη και προστασία φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος και τοπίου (προστασία φυσικού περιβάλ−λοντος, αρχιτεκτονικής κληρονομιάς, άϋλης πολιτιστικής κληρονομιάς, δημιουργία μουσείων, κ.α.).

− Προώθηση προγραμμάτων στήριξης αγροτικών δραστηριοτήτων φιλικών προς το περιβάλλον (στήριξη ολοκληρωμένης ή βιολογικής γεωργίας, προϊόντων ονο−μασίας προέλευσης, παραδοσιακών τεχνικών).

− Ενίσχυση του προσανατολισμού των συνεχιζόμε−νων ευρωπαϊκών προγραμμάτων για τον αγροτικό χώρο (Leader+, ΟΠΑΑΧ) προς μια ολοκληρωμένη αγροτική ανάπτυξη, πέραν της αποκλειστικής χρηματοδότησης καταλυμάτων

− Σε κάθε περίπτωση οι εναλλακτικές μορφές τουρι−σμού δεν πρέπει να θίγουν τις κυρίαρχες χρήσεις αλλά να λειτουργούν συμπληρωματικά με αυτές.

− Δημιουργία υποδομών στήριξης, προώθηση προγραμ−μάτων εκπαίδευσης και πιστοποίησης (Eco−Management and Audit Scheme− EMAS).

Για τις περιοχές της κατηγορίας αυτής (περιοχές με κυρίαρχες χρήσεις άλλες από τον τουρισμό και δυνα−τότητα ανάπτυξης εναλλακτικών μορφών τουρισμού) ορίζονται οι παρακάτω όροι για τη δόμηση κύριων τουριστικών καταλυμάτων σε εκτός σχεδίου και εκτός ορίων οικισμών περιοχές:

α) σε ζώνη πλάτους 500 μέτρων, από τα όρια των οικισμών αρτιότητα δύο (2) στρέμματα, συντελεστής δόμησης 0.3 και πυκνότητα κλινών ανά στρέμμα 15.

β) στις λοιπές εκτός σχεδίου και εκτός ορίων οικισμών περιοχές διατηρούνται οι ισχύοντες όροι δόμησης.

Ρυθμίσεις σχεδιασμού του χώρου που σήμερα προ−βλέπουν μεγαλύτερα όρια αρτιότητας κατισχύουν των ανωτέρω ορίων.

(Δ) Μητροπολιτικές περιοχέςΙσχύουν οι κατευθύνσεις για τις υπό στοιχείο (Α) πε−

ριοχές του παρόντος άρθρου πλην των περιπτώσεων δ, η, θ, ιε και ιστ καθώς και οι ακόλουθες:

− Επιτάχυνση των ρυθμών ανάπλασης του ιστορικού κέντρου και του θαλασσίου μετώπου της Αθήνας και Θεσ/νίκης.

− Προστασία, ανάδειξη και συνδυασμένη προβολή των πόρων του ευρύτερου περιαστικού τους χώρου (ορεινοί όγκοι, κ.α.).

ΕΦ

ΗΜ

ΕΡΙΣ

ΤΗ

Σ Κ

ΥΒΕΡΝ

ΗΣΕΩ

Σ

OIK

ON

OM

IKH

ΣΥΓΚ

ΥΡΙΑ

ΚΑ

Ι Χ

ΩΡΟ

ΤΑΞΙΑ

ΤΟ

Υ Τ

ΟΥΡΙΣ

ΜΟ

Υ

216

ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ (ΤΕΥΧΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ) 14351

− Παροχή κινήτρων για απόσυρση παλαιών κτιρίων, που προσβάλουν υπέρμετρα την αισθητική της πόλης.

− Αναβάθμιση του ρόλου των Μέσων Μαζικής Μετα−φοράς.

− Ενίσχυση της πολιτιστικής δραστηριότητας με διορ−γάνωση εκδηλώσεων διεθνούς ενδιαφέροντος.

− Συνέχιση και εντατικοποίηση της προσπάθειας ενο−ποίησης των αρχαιολογικών χώρων Αθήνας και Θεσ/νίκης.

− Δημιουργία ζωνών εναλλακτικών δραστηριοτήτων και υπαιθρίων πάρκων αναψυχής και αθλητισμού, στην Αττική και τη Θεσσαλονίκη.

− Δρομολόγηση αναπλάσεων σε περιοχές με βιομηχα−νικό ενδιαφέρον, που έχουν χωρική συνέχεια με άλλες περιοχές αστικού τουρισμού.

− Ενίσχυση δράσεων βελτίωσης της περιβαλλοντικής απόδοσης αστικών υποδομών αντιρύπανσης για την πε−ριβαλλοντική αποκατάσταση του Θερμαϊκού Κόλπου.

Για τις περιοχές της κατηγορίας αυτής (μητροπο−λιτικές περιοχές) το όριο αρτιότητας για τη δόμηση κύριων τουριστικών καταλυμάτων, εκτός σχεδίου και εκτός ορίων οικισμών, αυξάνεται από τα τέσσερα (4) στρέμματα που ισχύουν σήμερα στα δέκα (10) στρέμμα−τα, ενώ η μέγιστη πυκνότητα περιορίζεται από τις 10 και 12 κλίνες/ στρέμμα που ισχύουν σήμερα για ξενοδοχεία πέντε, τεσσάρων και τριών αστέρων αντίστοιχα σε 8 και 9 κλίνες/ στρέμμα.

Οι ρυθμίσεις αυτές δεν έχουν εφαρμογή για τον εκ−συγχρονισμό υφισταμένων, κατά την ημερομηνία δημο−σίευσης του παρόντος, τουριστικών καταλυμάτων, κα−θώς και στις περιπτώσεις που βρίσκεται σε ισχύ έγκριση καταλληλότητας από τον Ε.Ο.Τ. υπό την προϋπόθεση ότι η οικοδομική άδεια θα εκδοθεί εντός τριετίας από την δημοσίευση του παρόντος.

Ρυθμίσεις σχεδιασμού του χώρου που σήμερα προ−βλέπουν μεγαλύτερα όρια αρτιότητας κατισχύουν των ανωτέρω ορίων.

(Ε) Νησιά και παράκτιες περιοχές 1. Για την ορθολογική ανάπτυξη του τουρισμού στα

νησιά διακρίνονται τρεις κατηγορίες / ομάδες νησιών, για τις οποίες δίδονται αντίστοιχες κατευθύνσεις.

Ομάδα Ι: 76 νησιά με σχετικά μικρή γεωγραφική έκτα−ση, τα οποία αντιμετωπίζουν κατά κανόνα σοβαρά προ−βλήματα ανάπτυξης, πολλά εκ των οποίων χαρακτηρίζο−νται από συνεχή μείωση πληθυσμού, σοβαρές ελλείψεις σε υποδομές, ελάχιστο βαθμό αξιοποίησης των πόρων τους ή περιορισμένους (ποσοτικά και ποιοτικά) πόρους και αισθητή γεωγραφική απομόνωση.

Στην ομάδα αυτή εντάσσονται όλα τα κατοικημένα νησιά που δεν περιλαμβάνονται στην ομάδα ΙΙ.

Στην ομάδα αυτή επιτρέπονται μικρές ξενοδοχεια−κές μονάδες (μέχρι 100 κλινών) εντός ορίων οικισμών. Ο αριθμός των νέων κλινών, δεν μπορεί να υπερβαίνει ετησίως το 5% του αριθμού των υφισταμένων κλινών στην αρχή του έτους, με ελάχιστο όριο τις 30 κλίνες. Στην περίπτωση που δεν υπάρχει καταγεγραμμένος οικισμός η δυνατότητα ή μη δημιουργίας κύριων του−ριστικών καταλυμάτων οφείλει να προσδιοριστεί από το σχεδιασμό των χρήσεων γης (Γ.Π.Σ. ή Σ.Χ.Ο.Ο.Α.Π.). Εκτός ορίων οικισμών μπορούν να αναπτυχθούν οργα−νωμένες κατασκηνώσεις (camping). Οι μονάδες αυτές πρέπει να είναι προσαρμοσμένες στα μορφολογικά πρότυπα και την κλίμακα των οικισμών.

Ομάδα ΙΙ: 47 νησιά με σημαντική τουριστική δραστη−ριότητα ή νησιά που αναπτύσσονται τουριστικά, με ή

χωρίς άλλη ιδιαίτερα δυναμική παραγωγική δραστηρι−ότητα και εκμεταλλεύσιμους πόρους. Στα νησιά αυτά έμφαση πρέπει να δοθεί σε δράσεις που σκοπό έχουν α) την αντιμετώπιση συγκρούσεων μεταξύ των δραστη−ριοτήτων, β) τον έλεγχο των περιβαλλοντικών πιέσεων και του είδους της ανάπτυξης και γ) την αποτροπή της μονόπλευρης εξάρτησής τους από τον τουρισμό.

Τα νησιά που περιλαμβάνονται στην κατηγορία αυτή είναι τα παρακάτω:

Αίγινα, Αλόνησος, Αμοργός, Άνδρος, Αντίπαρος, Αστυ−πάλαια, Ζάκυνθος, Θάσος, Θήρα, Ιθάκη, Ικαρία, Ίος, Κά−λυμνος, Κάρπαθος, Κάσος, Κέα, Κέρκυρα, Κεφαλονιά, Κρήτη, Κύθηρα, Κύθνος, Κως, Λέρος, Λευκάδα, Λέσβος, Λήμνος, Μήλος, Μύκονος, Νάξος, Πάρος, Πάτμος, Πόρος, Ρόδος, Σαμοθράκη, Σάμος, Σέριφος, Σίφνος, Σκιάθος, Σκόπελος, Σκύρος, Σπέτσες, Σύμη, Σύρος, Τήνος, Ύδρα, Φολέγανδρος, Χίος.

Στην ομάδα αυτή πέραν των κατευθύνσεων που δί−δονται ανά κατηγορία περιοχής (άρθρο 5 του παρό−ντος) και για τη χωρική οργάνωση των ειδικών μορφών τουρισμού (άρθρο 6 του παρόντος) ο σχεδιασμός των χρήσεων γης (Γ.Π.Σ. / Σ.Χ.Ο.Ο.Α.Π., Ε.Χ.Μ.) πρέπει να δι−ερευνά α) τη σκοπιμότητα καθορισμού ζωνών τουρι−στικής ανάπτυξης στις εκτός σχεδίου και εκτός ορίων οικισμών περιοχές και να τις ορίζει κατά περίπτωση και β) τον προσδιορισμό ζωνών προστασίας της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς, των φυσικών πόρων και του τοπίου, στις οποίες θα περιορίζεται ή/και θα απα−γορεύεται η δυνατότητα δόμησης.

Σε κάθε περίπτωση, λαμβάνεται υπόψη η φέρουσα ικανότητα των περιοχών, με την ιδιαίτερη επισήμανση ότι η ανεπάρκεια και υπέρβαση της αντοχής των πόρων θα πρέπει να αποτελεί απαγορευτικό κριτήριο για τη χωροθέτηση ζωνών ή τουριστικών μονάδων.

Ανώτατο όριο δυναμικότητας νέων τουριστικών εγκα−ταστάσεων εντός ορίων οικισμών και σχεδίων πόλεως 100 κλίνες. Ο περιορισμός αυτός δεν ισχύει στις νήσους Κρήτη, Κέρκυρα και Ρόδο και στα οικιστικά κέντρα των νησιών της ομάδας αυτής με πληθυσμό κατά την τε−λευταία απογραφή μεγαλύτερο των 10.000 κατοίκων εφόσον από τον σχεδιασμό σε τοπικό επίπεδο δεν τί−θενται αυστηρότερα όρια. Σε κάθε περίπτωση οι εγκα−ταστάσεις αυτές πρέπει να είναι προσαρμοσμένες στα μορφολογικά πρότυπα και την κλίμακα των οικισμών.

Ομάδα ΙΙΙ: Βραχονησίδες και ακατοίκητα νησιά Κατατάσσονται σε δύο κατηγορίες με βάση τα ιδιαί−

τερα φυσικά και ανθρωπογενή χαρακτηριστικά τους, το μέγεθος και την εγγύτητά τους με κατοικημένες περιοχές. Στην πρώτη κατηγορία περιλαμβάνονται οι βραχονησίδες, τα νησιά εμβαδού μικρότερου των 500 στρεμμάτων καθώς και μεγαλύτερα νησιά τα οποία εμπί−πτουν στο Δίκτυο Φύση (NATURA) 2000 ή είναι σημα−ντικά για προστατευόμενα είδη ορνιθοπανίδας ή άλλης απειλούμενης και σπάνιας πανίδας και χλωρίδας. Στην ίδια κατηγορία περιλαμβάνονται τα απομονωμένα, από άποψη θέσης, νησιά (απόσταση από παράκτιες περιοχές του ηπειρωτικού τμήματος της χώρας ή από νησιά με πληθυσμό μεγαλύτερο των 2.000 κατοίκων μεγαλύτερη των 4 ναυτικών μιλίων) καθώς και τα νησιά που καλύπτο−νται από καθεστώτα προστασίας που απαγορεύουν τη δόμηση. Στα νησιά της κατηγορίας αυτής απαγορεύεται η δημιουργία τουριστικών εγκαταστάσεων.

Στη δεύτερη κατηγορία θα επιτρέπεται η ανάπτυξη τουριστικών εγκαταστάσεων με τον όρο ότι κάλυψή

217

14352 ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ (ΤΕΥΧΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ)

τους δεν θα υπερβαίνει το 3% της έκτασης του νησιού, τηρουμένης της λοιπής νομοθεσίας.

2. Επιπρόσθετα στις παράκτιες περιοχές των υπό στοιχείων Α, Β, και Δ του άρθρου 4 κατηγοριών χώρου (Αναπτυγμένες τουριστικά περιοχές, Αναπτυσσόμενες τουριστικά περιοχές, Μητροπολιτικές Περιοχές) και στα νησιά που σύμφωνα με τις ρυθμίσεις της ενότητας αυτής κατατάσσονται στην ομάδα ΙΙ, διακρίνεται ζώνη υψηλής ανταγωνιστικότητας διαφόρων οικονομικών δραστηριο−τήτων, η οποία εκτείνεται σε απόσταση 350 μ. από τον αιγιαλό και έχει ιδιαίτερη σημασία για την ανάπτυξη του τουρισμού. Στη ζώνη αυτή που παρατηρείται υψηλός ανταγωνισμός χρήσεων γης και δραστηριοτήτων όλων των ειδών, με άμεση ή έμμεση επίπτωση στον τουρισμό, δίδονται οι παρακάτω κατευθύνσεις:

− Ο περιορισμός της δημιουργίας νέων εγκαταστά−σεων – χρήσεων μη συμβατών με την τουριστική δρα−στηριότητα (ιδίως βιομηχανικές / βιοτεχνικές εγκατα−στάσεις χονδρικού εμπορίου, εμπορικές εκθέσεις, κτίρια και γήπεδα αποθήκευσης, γραφεία, κτίρια περίθαλψης, πρατήρια καυσίμων) ιδιαίτερα στις περιοχές που χαρα−κτηρίζονται ως ανεπτυγμένες τουριστικά. Κατ’ εξαίρεση είναι δυνατή η χωροθέτηση βιομηχανικών δραστηριοτή−των, που έχουν ανάγκη θαλάσσιου μετώπου και εξυπη−ρετούν άμεσες τοπικές ανάγκες ή είναι σημαντικές για την εθνική οικονομία, σύμφωνα με τις κατευθύνσεις του Ειδικού Πλαισίου για τη Βιομηχανία ύστερα από συνε−κτίμηση κοινωνικών, οικονομικών και περιβαλλοντικών παραμέτρων και στα τμήματα των περιοχών αυτών που παρουσιάζουν μειωμένο τουριστικό ενδιαφέρον. Στις υπόλοιπες περιοχές τουριστικού ενδιαφέροντος (περιο−χές υπό στοιχεία Β και Δ του άρθρου 4) η χωροθέτηση άλλων χρήσεων επιτρέπεται σε τμήματα τους που δεν παρουσιάζουν τουριστικό ενδιαφέρον είτε μεμονωμένα είτε σε οργανωμένους υποδοχείς.

− Η κατά προτεραιότητα προώθηση δράσεων αποκα−τάστασης της αισθητικής του τοπίου και αναβάθμισης της λειτουργίας του χώρου.

− Η διατήρηση των φυσικών χαρακτηριστικών της ζώ−νης υψηλής ανταγωνιστικότητας σε ορισμένα τμήματα της ακτογραμμής.

3. Για το σύνολο του παράκτιου χώρου και τα νησιά ορίζεται, για τις εκτός σχεδίου και εκτός ορίων οικι−σμών περιοχές, ελάχιστη απόσταση (Ε) τοποθέτησης των κτισμάτων, που εξυπηρετούν υποδομές φιλοξενί−ας, εστίασης και αναψυχής, από τη γραμμή αιγιαλού πενήντα (50,00μ.) μέτρα. Σε περίπτωση που η υψομε−τρική στάθμη του φυσικού εδάφους (Υ) στο πλησιέ−στερο στην ακτογραμμή σημείο τοποθέτησης του κτι−ρίου είναι μικρότερη των δέκα (10,00) μέτρων από την στάθμη της θάλασσας, η ελάχιστη απόσταση τοποθέ−τησης των κτισμάτων (Ε1) από την ακτογραμμή δίδε−ται από τη σχέση Ε1=50+(10−Υ)Χ5. Σε τμήματα με υψο−μετρική στάθμη εδάφους μικρότερη των δύο μέτρων από τη στάθμη της θάλασσας δεν επιτρέπεται η το−ποθέτηση κτισμάτων.

Οι περιορισμοί αυτοί δεν ισχύουν για την επέκταση υφισταμένων τουριστικών εγκαταστάσεων στα γήπε−δα που κατείχαν κατά την ημερομηνία δημοσίευσης του παρόντος καθώς και για εγκεκριμένους, κατά την ημερομηνία δημοσίευσης του παρόντος, οργανωμένους υποδοχείς τουρισμού που μπορούν να τροποποιούνται χωρίς υπέρβαση των προβλεπόμενων, από την εγκριτική τους πράξη, όρων που αφορούν στην απόσταση των

κτισμάτων από τη γραμμή αιγιαλού. Σε κάθε περίπτωση η ελάχιστη απόσταση (Ε) τοποθέτησης των κτισμάτων από τη γραμμή αιγιαλού δεν μπορεί να είναι μικρότερη των πενήντα (50,00μ.) μέτρων.

Ρυθμίσεις σχεδιασμού του χώρου που σήμερα προ−βλέπουν μεγαλύτερες αποστάσεις στην τοποθέτηση των κτισμάτων από την ακτογραμμή κατισχύουν της ανωτέρω διάταξης.

(ΣΤ) Ορεινές περιοχέςΗ βασική κατεύθυνση τουριστικής αξιοποίησης του

ορεινού χώρου συνίσταται στη μέριμνα για την προστα−σία αναβάθμιση και ανάδειξη επιλεγμένων πόρων του, που ενδιαφέρουν τον τουρισμό, τη βελτίωση της προ−σβασιμότητας, τη συγκρότηση τοπικών πολυθεματικών δικτύων, την αξιοποίηση του οικιστικού πλεονάσματος των φθινόντων και εγκαταλελειμμένων οικισμών και την προβολή των προορισμών.

Στο πλαίσιο αυτό επιβάλλονται, επιπρόσθετα των όσων προβλέπονται ειδικά για κάθε κατηγορία χώρου και μορφή τουρισμού που συναντάται στον ορεινό χώρο, τα εξής:

− Η διατήρηση της ποιότητας των φυσικών (στοιχεία χλωριδικά, πανιδικά, γεωλογικά – υδρογεωλογικά, το−πιακά, κ.α.) και ανθρωπογενών (οικισμοί, κατασκευές, υποδομές, μνημεία, παραδοσιακές ασχολίες, εκδηλώ−σεις, κ.λπ.) πόρων με μέτρα πρόληψης των κινδύνων υποβάθμισής τους.

− Λήψη ειδικών μέτρων ενσωμάτωσης τρίτων δρα−στηριοτήτων αναγκαίων για τη λειτουργία του χώρου, που παρουσιάζουν ασυμβατότητες με την τουριστική δραστηριότητα, ώστε να είναι δυνατή η συνύπαρξη τους με αυτήν και ειδικότερα μέτρων αισθητικής και λειτουρ−γικής αναβάθμισης των υποδομών τους (π.χ. σύνταξη ειδικών προδιαγραφών κατασκευής και λειτουργίας).

− Δημιουργία βασικών προτύπων καθώς και εξειδι−κευμένων, κατά περίπτωση, κανόνων για το σχεδιασμό και τη δόμηση λαμβάνοντας υπόψη την παραδοσιακή αρχιτεκτονική και τις τοπικές παραδόσεις, χρήσης υλι−κών και μορφών δόμησης.

− Υιοθέτηση πρακτικών που θα εξασφαλίζουν μειωμέ−νη κατανάλωση ενέργειας και χρήση φιλικών προς το περιβάλλον υλικών.

− Δημιουργία ειδικών κατασκευαστικών προτύπων για την εκτέλεση έργων υποδομών στον ορεινό χώρο (οδο−ποιία, κατασκευές δημόσιων κτιρίων, εγγειοβελτιωτικά, διαμορφώσεις χώρων, κ.λπ.).

− Δημιουργία δικτύων μονοπατιών (εθνικών, ευρωπα−ϊκών) και διαδρομών περιβαλλοντικής ευαισθησίας και εκπαίδευσης.

− Περιορισμός της δόμησης νέων υποδομών φιλοξενί−ας, εστίασης και λοιπών σχετικών με τον τουρισμό υπο−δομών εντός οικισμών καθώς και σε μια ζώνη πλάτους 500 μέτρων από τα όριά τους στις περιπτώσεις που διαπιστώνεται σχετικός κορεσμός (ποσοστό αδόμητων γηπέδων <40%).

Ο περιορισμός αυτός δεν ισχύει: α) Για την επέκταση υφισταμένων εγκαταστάσεων για λόγους βιωσιμότητας των μονάδων β) για τη δημιουργία ειδικών τουριστικών υποδομών με ή χωρίς υποδομές φιλοξενίας που από τη φύση τους συνδέονται με την αξιοποίηση πόρων με έντο−νη χωρική εξάρτηση π.χ. (ιαματικές πηγές) και γ) στους στάσιμους οικισμούς του ηπειρωτικού χώρου με πληθυ−σμό κατά την τελευταία απογραφή μικρότερο των 300 κατοίκων. Ειδικά για τους οικισμούς αυτούς η δόμηση

ΕΦ

ΗΜ

ΕΡΙΣ

ΤΗ

Σ Κ

ΥΒΕΡΝ

ΗΣΕΩ

Σ

OIK

ON

OM

IKH

ΣΥΓΚ

ΥΡΙΑ

ΚΑ

Ι Χ

ΩΡΟ

ΤΑΞΙΑ

ΤΟ

Υ Τ

ΟΥΡΙΣ

ΜΟ

Υ

218

νέων υποδομών φιλοξενίας, εστίασης και λοιπών σχετικών με τον τουρισμό υποδομών περιορίζεται εντός οικισμών καθώς και σε μια ζώνη πλάτους 300 μέτρων από τα όρια τους με τους παρακάτω όρους: αρτιότητα δύο (2) στρέμ−ματα, συντελεστής δόμησης 0.3 και πυκνότητα κλινών ανά στρέμμα 15.

Από τη ρύθμιση της περίπτωσης (γ) της προηγούμενης παραγράφου, εξαιρούνται οι οικισμοί που έχουν κηρυ−χθεί ως παραδοσιακοί ή καταταγεί ως «ενδιαφέροντες» και οι περιοχές που εμπίπτουν στις ζώνες Γ του άρθρου 4 του παρόντος Ειδικού Πλαισίου.

(Ζ) Πεδινές και ημιορεινές περιοχές. Αποτελούν περιοχές προτεραιότητας τουρισμού στο

μέτρο που εμπίπτουν στις υπό τα στοιχεία Α, Β και Γ περιοχές του άρθρου 4. Στις περιπτώσεις αυτές ακο−λουθούν, κατά περίπτωση, τις κατευθύνσεις των υπό τα στοιχεία Α, Β, Γ, Η, Θ και Ι περιοχών του παρόντος άρθρου.

Σε αντίθετη περίπτωση τα χαρακτηριστικά του χώρου και η αναμενόμενη εξ αυτών ένταση των τουριστικών δραστηριοτήτων δεν δικαιολογούν, για την προγραμ−ματική περίοδο του παρόντος Ειδικού Πλαισίου, τη λήψη ειδικών μέτρων, χωρίς ωστόσο να αποκλείουν τη χωροθέτηση τουριστικών δραστηριοτήτων εφόσον δεν υπάρχει σαφής αντίθεση με άλλες ρυθμίσεις σχε−διασμού του χώρου.

Σε κάθε περίπτωση δεν αποκλείεται η εφαρμογή των συνεχιζόμενων ευρωπαϊκών προγραμμάτων για τον αγροτικό χώρο (Leader, ΟΠΑΑΧ) καθώς και η χω−ροθέτηση σύνθετων και ολοκληρωμένων τουριστικών υποδομών μικτής χρήσης του άρθρου 9 του παρόντος Ειδικού Πλαισίου με τους όρους και προϋποθέσεις που τίθενται σε αυτό.

(H) Περιοχές του Δικτύου Φύση (NATURA) 2000 και λοιπές περιοχές περιβαλλοντικής ευαισθησίας

− Αξιοποίηση των εκάστοτε τοπικών πόρων που πα−ρουσιάζουν ενδιαφέρον για την ανάπτυξη ήπιων μορφών τουρισμού (αγροτουρισμού, περιηγητικού, πεζοπορικού, πολιτιστικού τουρισμού, κ.α.).

− Ανάδειξη και προστασία περιβάλλοντος και τοπίου (προστασία φυσικού περιβάλλοντος, αρχιτεκτονικής κληρονομιάς, άϋλης πολιτιστικής κληρονομιάς, δημι−ουργία μουσείων, κ.α.).

− Δημιουργία δικτύων μονοπατιών (εθνικών, ευρωπα−ϊκών) και διαδρομών («δρόμοι» καπνού, αμπέλου, ελιάς, κ.α.) περιβαλλοντικής ευαισθησίας και εκπαίδευσης.

− Προώθηση προγραμμάτων στήριξης αγροτικών δραστηριοτήτων φιλικών προς το περιβάλλον (στήριξη ολοκληρωμένης ή βιολογικής γεωργίας, προϊόντων ονο−μασίας προέλευσης, παραδοσιακών τεχνικών, κ.ά).

− Δημιουργία υποδομών στήριξης, προώθηση προγραμ−μάτων εκπαίδευσης και πιστοποίησης (Eco−Management and Audit Scheme− EMAS).

− Οργανωτική και λειτουργική υποστήριξη των Φορέων Διαχείρισης.

− Θέσπιση ειδικού τέλους υπέρ των Φορέων Διαχεί−ρισης, επί των δραστηριοτήτων του τουρισμού που αναπτύσσονται στις περιοχές αυτές, με σκοπό να χρη−σιμοποιείται για την προστασία, διαχείριση και ανάδειξη του φυσικού περιβάλλοντος και του τοπίου.

Μέχρι τον καθορισμό χρήσεων και δραστηριοτήτων στις περιοχές αυτές η ανάπτυξη τουριστικών δραστηριο−τήτων περιορίζεται στη δημιουργία μικρών, σύμφωνα με την κείμενη τουριστική νομοθεσία, τουριστικών καταλυ−

μάτων στις εντός σχεδίου και εντός ορίων οικισμών περι−οχές, καθώς και σε μια ζώνη πλάτους 500 μέτρων από τα όρια τους στις περιπτώσεις που διαπιστώνεται σχετικός κορεσμός (ποσοστό αδόμητων γηπέδων <40%).

Ο περιορισμός αυτός δεν ισχύει α) στις υπό το στοι−χείο Θ περιοχές (παραδοσιακοί οικισμοί) που η δόμη−ση περιορίζεται μόνο εντός σχεδίου και εντός ορίων οικισμών, β) για την επέκταση υφισταμένων μονάδων για λόγους βιωσιμότητας, γ) για τη δημιουργία ειδικών τουριστικών υποδομών με ή χωρίς υποδομές φιλοξενίας που από τη φύση τους συνδέονται με την αξιοποίηση πόρων με έντονη χωρική εξάρτηση π.χ. (ιαματικές πηγές) και δ) για την ανάπτυξη σύνθετων και ολοκληρωμένων τουριστικών υποδομών μικτής χρήσης για τις οποίες ισχύουν οι όροι και οι προϋποθέσεις που προβλέπονται στο άρθρο 9 του παρόντος.

Σε κάθε περίπτωση κατά την αξιολόγηση των επεν−δυτικών σχεδίων πρέπει να δίδεται η δέουσα βαρύτητα στην οικολογική συνιστώσα.

(Θ) Παραδοσιακοί οικισμοί− Δημιουργία μηχανισμού ελέγχου των χρήσεων γης

και της έντασης της τουριστικής δραστηριότητας βά−σει των εξής κριτηρίων: επιφάνεια δομημένου χώρου, συνολικός αριθμός τουριστικών επιχειρήσεων με έδρα ή πραγματική λειτουργία στον οικισμό, αριθμός υφιστάμε−νων κλινών. Στόχος είναι η διαφύλαξη της αξίας του πό−ρου και η προστασία του παραδοσιακού χαρακτήρα.

− Διαμόρφωση αυστηρότερων κανόνων για τη μορ−φολογία των νέων κτισμάτων, ενίσχυση δράσεων αποκατάστασης κελυφών και ειδικότερα για τους εγκαταλελειμμένους και φθίνοντες οικισμούς, προώ−θηση πρωτοβουλιών στην κατεύθυνση αναζωογόνησης τους.

− Έλεγχος της δυνατότητας επέκτασης ή μη των οι−κισμών κατά τρόπο ώστε να διαφυλάσσεται η αξία του πόρου και να προστατεύεται ο παραδοσιακός τους χαρακτήρας.

− Άμεσος έλεγχος της δόμησης εκτός σχεδίου πόλης και ορίων οικισμών.

− Αξιοποίηση εγκαταλελειμμένων ορεινών οικισμών που παρουσιάζουν αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον, με τη μετατροπή κτιρίων σε καταλύματα ή και με νέες μεγα−λύτερου μεγέθους επενδύσεις (αύξηση μέχρι και 40% της υφισταμένης δομημένης επιφάνειας), με κίνητρα είτε προς τους σημερινούς ιδιοκτήτες είτε προς ενδι−αφερόμενους επενδυτές.

− Η ανάπτυξη δράσεων τοπικών συμφώνων ποιότη−τας (πέρα από τους κατά περίπτωση ισχύοντες κτιρι−ολογικούς κανονισμούς), που αφορούν στη διατήρηση και ανάδειξη αξιόλογων μορφολογικών στοιχείων και την ιδιαίτερη τοπική αρχιτεκτονική παραδοσιακών οι−κισμών.

(Ι) Αρχαιολογικοί χώροι & Μνημεία− Εξασφάλιση της προσβασιμότητας, της επισκεψιμό−

τητας και της οργάνωσής τους, εξωραϊσμός του περι−βάλλοντος χώρου, έλεγχος χρήσεων και της εγκατά−στασης δικτύων υποδομής, ώστε να διασφαλίζεται η βέλτιστη ανάδειξή τους.

Άρθρο 6ΕΙΔΙΚΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ

(Α) Συνεδριακός τουρισμόςΠροωθείται η ανάπτυξη συνεδριακού – εκθεσιακού

τουρισμού στις ευρύτερες περιοχές των αστικών κέ−

ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ (ΤΕΥΧΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ) 14353

219

14354 ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ (ΤΕΥΧΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ)

ντρων της υπό στοιχείο B του παρόντος άρθρου ειδικής μορφής τουρισμού και στις αναπτυγμένες τουριστικά περιοχές της χώρας (περιοχές υπό στοιχείο Α του άρθρου 4) με επαρκή συγκοινωνιακή σύνδεση (κυρίως αεροπορική) και ευκαιρίες για απόλαυση εκδηλώσεων σύγχρονου πολιτισμού (μουσεία, φεστιβάλ, εκθέσεις, κ.α.), γαστρονομία, επίσκεψη αξιοθέατων, κ.λπ.

Επιπρόσθετα, είναι δυνατή η δημιουργία εγκαταστά−σεων συνεδριακού – εκθεσιακού τουρισμού μικρότερης κλίμακας σε μικρότερα αστικά κέντρα και άλλους του−ριστικούς προορισμούς, βάσει κριτηρίων, όπως: ύπαρ−ξη Α.Ε.Ι. ή ερευνητικών κέντρων, παρουσία κάποιου ισχυρού/ κυρίαρχου παραγωγικού τομέα στην περιοχή, ύπαρξη διεθνούς φήμης ή άλλων αξιόλογων στοιχείων του φυσικού ή ανθρωπογενούς περιβάλλοντος, ιστορίας, αθλητικών ή πολιτιστικών εκδηλώσεων, κ.α.

Για την ενίσχυση του συνεδριακού – εκθεσιακού του−ρισμού απαιτούνται:

− Μέτρα για τη βελτίωση της ελκυστικότητάς των πόλεων / τουριστικών περιοχών, τον εκσυγχρονισμό και αναβάθμιση των υφιστάμενων εγκαταστάσεων και τη δημιουργία νέων, είτε αμιγών είτε συνδυασμένων με καταλύματα υψηλών προδιαγραφών με συνεδριακά κέντρα.

− Δράσεις ενσωμάτωσης νέων τεχνολογιών στις υπο−δομές του συνεδριακού − εκθεσιακού τουρισμού.

− Πρόσθετα κίνητρα για αποκατάσταση και επανά−χρηση αξιόλογων παλαιών κελυφών.

− Προώθηση δράσεων σύνδεσης του συνεδριακού με τον εκθεσιακό τουρισμό.

(Β) Αστικός ΤουρισμόςΠροωθείται κατά προτεραιότητα στην Αθήνα, τη Θεσ−

σαλονίκη, τις μεγάλες πόλεις (Πάτρα, Λάρισα, Ηράκλειο) και σε τουριστικές περιοχές με αξιόλογα αστικά κέντρα (όπως ο Βόλος, το Ναύπλιο, η Χώρα της Κέρκυρας, η Χώρα της Ρόδου, η Πόλη των Χανίων, τα Ιωάννινα, η Καστοριά, η Καβάλα, η Ξάνθη, η Ερμούπολη, η Μυτιλήνη, η Κω, η Καλαμάτα, η Κομοτηνή, η πόλη του Ρεθύμνου, η Χαλκίδα, η Κοζάνη, τα Τρίκαλα, η Λαμία, η Δράμα, η χώρα της Καλύμνου).

Σε όλα τα ανωτέρω αστικά κέντρα προτείνεται η κατά προτεραιότητα προώθηση δράσεων, που αφορούν στην ανάδειξη και αναβάθμιση των ιστορικών κέντρων, μνημείων, αρχαιολογικών χώρων και λοιπών αξιόλογων στοιχείων του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντός τους.

Περαιτέρω για την ανάπτυξή του απαιτείται η προ−ώθηση δράσεων :

− Δικτύωσης βάσει θεματικών ενοτήτων π.χ. κοινή ιστορία, αρχιτεκτονική, τοπική παραγωγή, κ.α.

− Εμπλουτισμού παρεχόμενων υπηρεσιών και δραστη−ριοτήτων, όπως μουσεία, εκθετήρια, σύγχρονες εγκατα−στάσεις πληροφόρησης, φεστιβάλ και άλλες θεματικές εκδηλώσεις.

− Εκσυγχρονισμού και βελτίωσης της ποιότητας του ξενοδοχειακού δυναμικού των παραπάνω αστικών πε−ριοχών.

− Ενημέρωσης των επισκεπτών για τη θέση και το περιεχόμενο των τουριστικών πόρων και εξασφάλισης εύκολης πρόσβασης σε αυτούς.

− Αναβάθμισης του ρόλου των Μέσων Μαζικής Με−ταφοράς

− Βελτίωσης της κυκλοφορίας και της ασφάλειας των πεζών.

(Γ) Θαλάσσιος ΤουρισμόςΟ θαλάσσιος τουρισμός προσδιορίζεται από τη δυνα−

τότητα χρήσης ιδιόκτητων και εκμισθωμένων σκαφών αναψυχής διαφορετικών μεγεθών και εμβέλειας ταξι−δίων, με ή άνευ πληρώματος και με ποικίλους τρόπους κίνησης.

Για την ανάπτυξή του επιβάλλεται:− Η δημιουργία ενός αριθμού κέντρων υποστήριξης

έντεκα (11) ενοτήτων θαλάσσιου τουρισμού, τα οποία θα διαθέτουν σύγχρονες υποδομές ελλιμενισμού, ανεφοδι−ασμού και επισκευών και υπηρεσίες διοικητικής υποστή−ριξης για πρακτορεύσεις, ενοικιάσεις, αγοραπωλησίες, κ.λπ. Τα κέντρα αυτά θα εξυπηρετούν το μεγαλύτερο δυνατό συνδυασμό θαλάσσιων δραστηριοτήτων του τουρισμού. Βασική προϋπόθεση για την ανάπτυξη αυτών των κέντρων αποτελεί η ύπαρξη σύγχρονης υποδομής φιλοξενίας, εστίασης και ψυχαγωγίας και η γειτνίαση με αεροδρόμιο. Οι δέκα ενότητες και τα κέντρα που τις υποστηρίζουν ορίζονται ως εξής:

− Λαύριο και η ζώνη με τους υφιστάμενους τουριστι−κούς λιμένες από τον Πειραιά μέχρι τη Βουλιαγμένη, με ακτίνα επιρροής τις Βόρειες και Δυτικές Κυκλάδες, το Νότιο Ευβοϊκό και τον Αργοσαρωνικό αντιστοίχως.

− Θεσσαλονίκη με ακτίνα επιρροής τις ακτές του ομώ−νυμου Νομού, των Νομών Λάρισας, Πιερίας και Χαλκι−δικής.

− Καβάλα σε συνδυασμό με την Αλεξανδρούπολη με ακτίνα επιρροής τις παράκτιες περιοχές και τα νησιά της περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, τη Λήμνο και τον Αη Στράτη.

− Λέσβο με ακτίνα επιρροής τα νησιά της περιφέ−ρειας Βορείου Αιγαίου και τα απέναντι παράλια της Τουρκίας

− Νάξος και Σύρος με ακτίνα επιρροής τις Κεντρικές, Νότιες και Ανατολικές Κυκλάδες.

− Ρόδος και Κως, με ακτίνα επιρροής τα Δωδεκάνησα και τα νησιά Σάμο – Ικαρία.

− Σκιάθος σε συνδυασμό με το Βόλο με ακτίνα επιρ−ροής τις Βόρειες Σποράδες, Μαγνησία, τις ακτές της Λάρισας, Βόρεια Εύβοια και Σκύρο.

− Κέρκυρα και Λευκάδα, με ακτίνα επιρροής τις ακτές της Δυτικής Ελλάδας συμπεριλαμβανομένου και του Αμβρακικού κόλπου, της Β.Δ. Πελοποννήσου και των νησιών του Ιονίου.

− Πάτρα με ακτίνα επιρροής τις ακτές του Κορινθι−ακού και Πατραϊκού Κόλπου, της Δυτικής Ελλάδας και νήσων του Ιονίου.

− Καλαμάτα με ακτίνα επιρροής τις ακτές της Νοτιο Δυτικής και Νοτιο Ανατολικής Πελοποννήσου.

− Ηράκλειο σε συνδυασμό με τα Χανιά με ακτίνα επιρ−ροής κυρίως τις βόρειες ακτές της Κρήτης.

− Η πύκνωση του δικτύου των τουριστικών λιμένων κατά τρόπο ώστε να εξασφαλίζεται η λειτουργική συ−νοχή του δικτύου κάθε επιμέρους ενότητας θαλάσσιου τουρισμού.

− Η βελτίωση των υποδομών των σημείων ελλιμενι−σμού (μαρίνες, αγκυροβόλια) και η εποχική αύξηση της χωρητικότητάς τους (ειδικά στο Ιόνιο, τις Κυκλάδες και τις Σποράδες).

− Η ανάπτυξη «πράσινων υποδομών» (ενέργεια, διαχεί−ριση απορριμμάτων κ.λπ.).

− Η ανάπτυξη και λειτουργία συστημάτων ηλεκτρο−νικής ενημέρωσης για διαθεσιμότητα θέσης, κόστος κ.λπ.

ΕΦ

ΗΜ

ΕΡΙΣ

ΤΗ

Σ Κ

ΥΒΕΡΝ

ΗΣΕΩ

Σ

OIK

ON

OM

IKH

ΣΥΓΚ

ΥΡΙΑ

ΚΑ

Ι Χ

ΩΡΟ

ΤΑΞΙΑ

ΤΟ

Υ Τ

ΟΥΡΙΣ

ΜΟ

Υ

220

ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ (ΤΕΥΧΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ) 14355

Ειδικότερα για την ανάπτυξη του τουρισμού κρουαζι−έρας πέραν από τη βελτίωση των μεταφορικών υποδο−μών και κυρίως ελλιμενισμού σύμφωνα με τις κατευθύν−σεις του Γενικού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης απαιτείται η προώθηση δράσεων βελτίωσης της εικόνας και της λειτουργικότητας του προορισμού (διαχείριση ροών επισκεπτών, εξωραϊσμός σημείων πρόσβασης και περιοχών ενδιαφέροντος).

(Δ) Πολιτισμικός ΤουρισμόςΓια την ανάπτυξη του πολιτισμικού τουρισμού απαι−

τείται:− Η ιεραρχημένη αναβάθμιση και διασύνδεση του μου−

σειακού, μνημειακού, αρχαιολογικού και λαογραφικού κεφαλαίου της χώρας.

− Η διατήρηση και ανάδειξη της αρχιτεκτονικής κληρο−νομιάς και ειδικότερα των ιστορικών κέντρων των πόλε−ων αλλά και μεμονωμένων κτιρίων τα οποία θα πρέπει με κατάλληλα μέτρα να αναζωογονηθούν (ανακαινίσεις κτηρίων, πεζοδρομήσεις και διαμορφώσεις χώρων).

− Η εξασφάλιση της προσβασιμότητας, της επισκε−ψιμότητας και οργάνωσης των αρχαιολογικών χώρων και μνημείων και υποστήριξη τους με κατάλληλα έργα υποδομών. Ένταξή τους σε τουριστικά δίκτυα.

− Η δημιουργία μουσείων και θεματικών πάρκων συ−μπεριλαμβανομένων των τεχνολογικών για την ανάδει−ξη των πολιτιστικών πόρων και ιδιαιτεροτήτων κάθε περιοχής.

− Η ενίσχυση δράσεων τύπου RI−SE (μεταξύ άλλων προωθείται η σύνδεση καινοτομίας−πολιτισμού) για τη δημιουργία πολυχώρων ψηφιακής αναπαράστασης ιστο−ρικών, μυθολογικών και άλλων πολιτιστικών σεναρίων.

− Η ενίσχυση, προβολή και καθιέρωση φεστιβάλ, πολι−τισμικών θεσμών και άλλων σχετικών εκδηλώσεων.

− Η ανάπτυξη του γαστριμαργικού τουρισμού και η ένταξή του στο τουριστικό προϊόν (ανάπτυξη βιολογικών προϊόντων, συστημάτων διασφάλισης της ποιότητάς τους και πιστοποίησης της αξίας και της μοναδικότη−τάς τους).

(Δ.1) Θρησκευτικός ΤουρισμόςΓια την ανάπτυξη του θρησκευτικού τουρισμού απαι−

τείται:− Η ιεραρχημένη ανάδειξη πόλων ανάπτυξης θρησκευ−

τικού τουρισμού (π.χ. Μετέωρα, Πάτμος, Άγιο Όρος). − Συγκρότηση, οργάνωση και προβολή τους σε δί−

κτυα. − Βελτίωση της προσβασιμότητάς τους καθώς και των

μεταξύ των συνδέσεων.− Προώθηση μέτρων εξωραϊσμού / αναβάθμισης και

ανάδειξης των λατρευτικών χώρων, των συνοδών τους εγκαταστάσεων διημέρευσης και διαμονής καθώς και του περιβάλλοντα χώρου τους. Οι χώροι αυτοί συχνά αποτελούν θαυμάσια τεκμήρια τέχνης και τεχνικής και συνδυάζουν την ελληνική ορθόδοξη παράδοση με την εξέλιξη της αρχιτεκτονικής και της ζωγραφικής στον ελληνικό χώρο.

− Διαφύλαξη των αρχιτεκτονικών χαρακτηριστικών των μοναστηριών από νέες μη προσαρμοσμένες στο χαρακτήρα τους κτιριακές επεκτάσεις.

− Στήριξη δράσεων που αφορούν στην οργάνωση σχε−τικών εκδηλώσεων.

− Προώθηση / στήριξη προγραμμάτων ανταλλαγής επισκέψεων μεταξύ θρησκευτικών κοινοτήτων.

(Ε) Αθλητικός ΤουρισμόςΓια την ανάπτυξη του αθλητικού τουρισμού απαιτεί−

ται:

− Η αξιοποίηση των αθλητικών εγκαταστάσεων της Αθήνας, της Θεσσαλονίκης, της Πάτρας, του Ηράκλει−ου και της Λάρισας − Βόλου, ιδίως για τη διοργάνωση τακτικών διεθνών αθλητικών εκδηλώσεων.

− Η ενίσχυση των υφιστάμενων εξειδικεύσεων (αγώνες ταχύπλοων σκαφών στην Κέρκυρα, κωπηλατικοί αγώνες στα Ιωάννινα, κ.λπ.) σε πόλεις που διαθέτουν υψηλών προδιαγραφών αθλητικές εγκαταστάσεις και ξενοδο−χειακή υποδομή καθώς και αεροδρόμια.

− Η ανάπτυξη προπονητικών κέντρων σε περιοχές του ορεινού και ημιορεινού χώρου που διαθέτουν ικανοποι−ητική πρόσβαση και ξενοδοχειακή υποστήριξη καθώς επίσης σε παραθαλάσσιες και παραλίμνιες περιοχές για τα αθλήματα του θαλάσσιου σκι, ιστιοδρομίες, κ.λπ.

Τα προπονητήρια και οι λοιπές σχετικές υποδομές πρέπει να εναρμονίζονται με την κλίμακα και τα ιδιαί−τερα χαρακτηριστικά της περιοχής εγκατάστασης.

− Η δημιουργία υποδομών μηχανοκίνητου αθλητι−σμού.

− Η προώθηση της σύνδεσης δράσεων αθλητικών φορέων (συλλόγων και σωματείων) με την τουριστική δραστηριότητα.

(Ε.1) Άλλες μορφές αθλητικού τουρισμού(Ε.1.1) Γκολφ Είναι μια μορφή τουρισμού που η ζήτησή της αυξά−

νει διεθνώς και επιπλέον δεν έχει εποχικό χαρακτήρα. Για την ανάπτυξή του δίδονται οι παρακάτω κατευ−θύνσεις:

− Δημιουργία εγκαταστάσεων γκολφ στις ευρύτερες περιοχές2 των μεγάλων αστικών κέντρων που αποτε−λούν τουριστικούς προορισμούς (Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Πάτρα, Βόλος, Ιωάννινα, στις νήσους Κρήτη, Κέρκυρα, Ρόδο και Ζάκυνθο, στους Νομούς Ηλείας, Μεσσηνίας και Χαλκιδικής καθώς και ως τμήμα σύνθετων ολοκλη−ρωμένων τουριστικών επενδύσεων με την προϋπόθεση εξασφάλισης των απαιτούμενων υδατικών πόρων της εγκατάστασης ύστερα από την ικανοποίηση υδρευτικών, αρδευτικών και οικολογικών αναγκών της περιοχής που επηρεάζεται ή τη χρήση ανακυκλωμένου νερού από αξιοποίηση των λυμάτων μετά από τριτοβάθμια επε−ξεργασία ή από αφαλάτωση. Στην κατεύθυνση αυτή είναι επιθυμητή η χρήση ειδών της τοπικής αυτοφυούς χλωρίδας με μικρές απαιτήσεις σε υδατικούς πόρους σε συνδυασμό με κατάλληλες τεχνικές άρδευσης και ο περιορισμός της δημιουργίας τεχνητών λιμνών.

− Αναβάθμιση των ήδη υπαρχόντων γηπέδων golf.Σε κάθε περίπτωση επιβάλλεται η λήψη μέτρων ορθής

περιβαλλοντικής διαχείρισης καθώς και η διασφάλιση της προστασίας του περιβάλλοντος και ιδιαίτερα των υδάτι−νων πόρων, από κινδύνους εξάντλησης και ρύπανσης.

Θετική για τη χωροθέτηση γηπέδων γκολφ θεωρείται η ύπαρξη άλλων ή η συνδυασμένη ανάπτυξη στην ίδια περιοχή δύο ή περισσοτέρων γηπέδων γκολφ.

(Ε.1.2) Χιονοδρομικός τουρισμόςΑπαιτείται ο εκσυγχρονισμός των εγκαταστάσεων, συ−

μπεριλαμβανομένης πιθανής συμπλήρωσης, επέκτασης και αναβάθμισης της ποιότητας των προσφερόμενων υπηρεσιών στα σημαντικότερα τουλάχιστον χιονοδρο−μικά κέντρα και η ταυτόχρονη βελτίωση της ασφάλειας των υποδομών πρόσβασης (οδικό δίκτυο).

2 Ως ευρύτερη περιοχή Αθήνας, Θεσσαλονίκης, Πάτρας, Βόλου και Ιωαννίνων ορίζεται η περιοχή που περικλείεται σε ζώνη πλάτους 50 χιλιομέτρων για τις δύο πρώτες και 30 χιλιομέτρων για τις υπόλοιπες από το κέντρο κάθε πόλης.

221

14356 ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ (ΤΕΥΧΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ)

Προτείνεται η δημιουργία δικτύων διαδρομών ορειβα−τικού σκι σε υφιστάμενες δασικές οδούς και ορειβατικά μονοπάτια, κατά προτεραιότητα, σε ορεινά συγκροτή−ματα που δεν διαθέτουν χιονοδρομικά κέντρα καθώς και γύρω από ορεινούς οικισμούς, οι οποίοι διαθέτουν ικανοποιητική υποδομή φιλοξενίας και εστίασης.

Όσον αφορά στη βελτίωση της προσβασιμότητας, θα πρέπει να λαμβάνονται μέτρα για την προστασία του περιβάλλοντος και του τοπίου. Τα γεωμετρικά χα−ρακτηριστικά των οδών να είναι στο αναγκαίο μέτρο για την εξυπηρέτηση των περιοχών και γενικότερα να λαμβάνεται μέριμνα για τον περιορισμό των επιπτώσεων στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των περιοχών.

(Ε.1.3) Καταδυτικός ΤουρισμόςΟ καταδυτικός τουρισμός προτείνεται να προωθηθεί

για τον εμπλουτισμό του τουριστικού προϊόντος σε ανα−πτυσσόμενες και ανεπτυγμένες τουριστικά περιοχές με την ανάπτυξη οργανωμένων θεματικών καταδυτι−κών πάρκων3. Τα καταδυτικά πάρκα είναι κατάλληλα προστατευόμενοι και διαχειριζόμενοι υποθαλάσσιοι βιότοποι. Η ανάπτυξή τους μπορεί να συνδυαστεί με την ύπαρξη προστατευόμενων θαλάσσιων πάρκων και η λειτουργία τους τόσο με τη διεξαγωγή επιστημονικής έρευνας όσο και με ήπιες μορφές αλιείας στην ευρύτερή τους περιοχή.

Επιλέξιμες περιοχές για την ανάπτυξή τους θεωρού−νται όσες διαθέτουν: α) τους απαιτούμενους προς τού−το πόρους (υποθαλάσσιοι γεωλογικοί σχηματισμοί και πλούσια σε ιχθυοπανίδα οικοσυστήματα ή επιδεχόμενα αναβάθμισης σε αριθμό και μέγεθος ειδών με κατάλλη−λα μέτρα, ναυάγια, ενάλιες αρχαιότητες, κ.λπ), β) ικανή πρόσβαση και γ) βρίσκονται σε χρονοαπόσταση το πολύ 90 λεπτών από υποδομές υγείας για την αντιμετώπιση έκτακτων περιστατικών που συνδέονται με το άθλημα (π.χ. ύπαρξη θαλάμου υπερβαρικής θεραπείας σε λει−τουργία).

Προωθείται επίσης, η κατασκευή χερσαίων εγκατα−στάσεων υποστήριξης της υποβρύχιας δραστηριότητας (μουσείων, ενυδρείων, κ.λπ.) σε περιοχές που γειτνι−άζουν με αυτές όπου αναπτύσσονται οι καταδυτικές δραστηριότητες.

(Ε.1.4) Αθλητικές δραστηριότητες του ορεινού χώ−ρου

Προώθηση δράσεων που αφορούν στην ανάπτυξη αθλητικών δραστηριοτήτων (σπορ) του ορεινού χώρου (π.χ. ορειβασία, αναρρίχηση, κανόε−καγιάκ, rafting, αιω−ροπτερισμός, αλεξίπτωτο πλαγιάς). Ορισμένες από τις δραστηριότητες αυτές μπορούν να αναπτυχθούν σε μικρότερο βαθμό και στον ημιορεινό και πεδινό χώρο.

Η ενίσχυση σωματείων και συλλόγων αθλημάτων του ορεινού χώρου.

(ΣΤ) Ιαματικός και θεραπευτικός τουρισμόςα) Προτείνεται η ιεραρχημένη αξιοποίηση των ιαμα−

τικών φυσικών πόρων με σκοπό την ανάπτυξη κέντρων θερμαλισμού με κριτήρια:

− Την αξία / ιαματικότητα (με βάση σύγχρονα επιστη−μονικά δεδομένα) σε συνδυασμό με την επάρκεια του φυσικού πόρου για τη βιωσιμότητα της επένδυσης.

− Την ποιότητα του φυσικού και οικιστικού περιβάλ−λοντος της ενδοχώρας.

− Το βαθμό χωροταξικής ένταξής τους σε περιοχές που παρουσιάζουν ευρύτερο τουριστικό ενδιαφέρον.

3 Βλ. άρθρο 11, ν. 3409/2005.

− Την προσβασιμότητα της περιοχής και την υποστή−ριξή της με σύγχρονη τεχνική και κοινωνική υποδομή.

− Τη δυνατότητα υποστήριξης με ξενοδοχειακές υπο−δομές υψηλών προδιαγραφών καθώς και με συναφείς εγκαταστάσεις ελευθέρου χρόνου, αναψυχής, αθλητι−σμού.

Επιπρόσθετα απαιτείται: Η λήψη μέτρων για τη διαφύλαξη του φυσικού πόρου

(πηγών) από τη ρύπανση και γενικότερα κάθε είδους υποβάθμιση προερχόμενη από κατασκευή τεχνικών έρ−γων, κ.λπ. και

Η συνεχής παρακολούθηση της ποιότητας των ιαματι−κών μέσων, η ανάπτυξη σχετικής επιστημονικής έρευνας / τεκμηρίωσης των θεραπευτικών ιδιοτήτων σε συνδυ−ασμό με τις εφαρμοζόμενες τεχνικές και εκπαίδευση / εξειδίκευση επιστημονικού και μη προσωπικού.

β) Προτείνεται η δημιουργία κέντρων θαλασσοθερα−πείας και γενικότερα κέντρων θεραπευτικού τουρισμού με έμφαση στον συνδυασμό πρόληψης / θεραπείας − αποκατάστασης, αναψυχής και παραθερισμού σε πε−ριοχές που διαθέτουν, σε αντιστοιχία με το αντικεί−μενο «θεραπείας», κατάλληλους πόρους, ιδιαίτερα σε ανεπτυγμένες ή αναπτυσσόμενες τουριστικά περιοχές της χώρας με καλή συγκοινωνιακή σύνδεση (κυρίως αεροπορική).

(Ζ) Τουρισμός φύσης (οικοτουρισμός – αγροτοτου−ρισμός)

Ο τουρισμός φύσης αναπτύσσεται στον ορεινό χώρο και σε ενδιαφέρουσες περιβαλλοντικά περιοχές όπως περιοχές του δικτύου Φύση (NATURA) 2000, και Τοπία Ιδιαιτέρου Φυσικού Κάλους (Τ.Ι.Φ.Κ.), δάση καθώς και σε περιοχές του αγροτικού χώρου που παρουσιάζουν ενδιαφέρον για τον τουρισμό.

Επιπρόσθετα των δράσεων που αναφέρονται στις υπό τα στοιχεία ΣΤ και Η, του άρθρου 5, περιοχές επι−βάλλεται:

− Η καθιέρωση ενός συστήματος ιεράρχησης των πε−ριβαλλοντικά ευαίσθητων περιοχών που μπορούν να αξιοποιηθούν τουριστικά με κατά περίπτωση κριτήρια που θα αφορούν στις επιτρεπόμενες δραστηριότητες σε κάθε περιοχή.

− Δράσεις ανάδειξης προστατευόμενων περιοχών που διαθέτουν σχετικούς πόρους (φύση, τοπίο), ως πόλων ανάπτυξης τουρισμού φύσης ευρύτερης ακτινοβολίας. Τέτοιες περιοχές αποτελούν καταρχήν οι 27 προστα−τευόμενες περιοχές που διαθέτουν Φορέα Διαχείρισης στις οποίες περιλαμβάνονται:

Οι Εθνικοί Δρυμοί και τα εθνικά πάρκα.Οι υγρότοποι που περιλαμβάνονται στον Κατάλογο

Ραμσάρ, Τα Εθνικά Θαλάσσια Πάρκα Ζακύνθου και Βορείων

Σποράδων κ.λπ. − Η αξιοποίηση επιλεγμένων περιοχών προστασίας της

φύσης ή του τοπίου (περιοχές Δικτύου Φύση (NATURA) 2000, αξιόλογα καταγεγραμμένα φυσικά τοπία, τοπία ιδιαίτερου φυσικού κάλλους, αισθητικά δάση), ως πόλων ανάπτυξης, τοπικής ή ευρύτερης εμβέλειας, ενός ήπιου ρεύματος τουρισμού φύσης.

− Η καθιέρωση τοπικών δικτύων, διαδρομών − μονο−πατιών, πολυθεματικού χαρακτήρα με έμφαση στη φυ−σιολατρική διάσταση.

− Η σήμανση των διαδρομών σύμφωνα με τις προδι−αγραφές που ισχύουν στην Ε.Ε. και η έκδοση χαρτών ορεινής περιήγησης.

ΕΦ

ΗΜ

ΕΡΙΣ

ΤΗ

Σ Κ

ΥΒΕΡΝ

ΗΣΕΩ

Σ

OIK

ON

OM

IKH

ΣΥΓΚ

ΥΡΙΑ

ΚΑ

Ι Χ

ΩΡΟ

ΤΑΞΙΑ

ΤΟ

Υ Τ

ΟΥΡΙΣ

ΜΟ

Υ

222

ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ (ΤΕΥΧΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ) 14357

− Ο εμπλουτισμός των διαδρομών με εναλλακτικές δραστηριότητες (πίστες mountain bike, ιππασία) και η ένταξη σε αυτές, όπου είναι δυνατόν, παραδοσιακών οικισμών με υποδομές εστίασης και αναψυχής.

− Η διατήρηση και ανάδειξη των στοιχείων του παρα−δοσιακού τρόπου ζωής.

− Η δημιουργία υποδομών παρατήρησης και ερμηνείας της φύσης (π.χ. παρατηρητήρια, κέντρα ενημέρωσης επισκεπτών, μουσεία και ορειβατικά καταφύγια).

Ειδικότερα για την προώθηση του αγροτοτουρισμού επιβάλλεται:

− Ενίσχυση των δράσεων ανακαίνισης παραδοσιακών ή εγκαταλελειμμένων κτιρίων και οικισμών ή συνόλων οικισμών με στόχο τη διατήρηση της αγροτικής κλη−ρονομιάς.

− Διασύνδεση της τοπικής παραγωγής με την αγροτο−τουριστική κατανάλωση (σύμφωνα τοπικής ποιότητας, κλπ).

− Ενίσχυση του γαστριμαργικού τουρισμού με δράσεις προώθησης της ελληνικής κουζίνας και των επιμέρους εκδοχών της ως σημαντικού τουριστικού πόρου.

− Προώθηση της εμπορίας γεωργικών προϊόντων ποι−ότητας καθώς και τοπικά μεταποιημένων προϊόντων ποιότητας.

− Ενίσχυση του προσανατολισμού των συνεχιζόμε−νων ευρωπαϊκών προγραμμάτων για τον αγροτικό χώρο (Leader, ΟΠΑΑΧ) προς μια ολοκληρωμένη αγροτική ανά−πτυξη.

(Η) Γεωτουρισμός− Η ιεραρχημένη ανάδειξη και προβολή των γεωτό−

πων της χώρας (ηφαίστεια, σπήλαια, φαράγγια, απο−λιθωματοφόρες θέσεις, μεγάλα γεωλογικά ρήγματα, αρχαία μεταλλεία και λατομία, γεωμορφές και τοπία που δημιούργησε στην διάρκεια των γεωλογικών αιώ−νων η φύση).

− Η εξασφάλιση της προσβασιμότητάς τους και η δια−χείριση ροών επισκεπτών με σεβασμό στην αντοχή του εκάστοτε οικοσυστήματος.

− Η ένταξή τους σε τουριστικά δίκτυα (θεματικά ή μη) ανάλογα με τα ιδιαίτερα (γενικά ή ειδικά) χαρακτηρι−στικά που συγκεντρώνουν.

(Θ) Άλλες ειδικές μορφές τουρισμού Πέραν των ανωτέρω ειδικών μορφών τουρισμού, εί−

ναι επιθυμητή η διασφάλιση των προϋποθέσεων για την προώθηση και άλλων ειδικών μορφών τουρισμού που εμπλουτίζουν το τουριστικό προϊόν μιας περιοχής. Οι μορφές αυτές μπορεί να συνδέονται με τοπικά χα−ρακτηριστικά και δραστηριότητες της κάθε περιοχής (βιομηχανία, ενέργεια, αλιεία, κυνήγι, κ.α.).

Άρθρο 7ΕΙΔΙΚΕΣ ΚΑΙ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΥΠΟΔΟΜΕΣ

(Α) Μεταφορικές υποδομέςΓια την ανάπτυξη του συνόλου των μεταφορικών υπο−

δομών και υπηρεσιών ακολουθούνται οι προτεραιότη−τες του Γενικού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης για τις μεταφορές.

Επιπρόσθετα δίδονται οι ακόλουθες κατευθύνσεις:− Αναβάθμιση υποδομών και υπηρεσιών όλων των

σταθμών διακίνησης επιβατών (λιμάνια, αεροδρόμια, σιδηροδρομικοί σταθμοί).

− Αξιοποίηση του συνόλου των περιφερειακών αερο−δρομίων της χώρας, με τη συμμετοχή τους στα ευρύ−τερα δίκτυα υποδοχέων πτήσεων low cost καθώς και ενεργοποίηση όσο το δυνατό περισσότερων ανενεργών

αεροδρομίων και η λειτουργία ορισμένων από αυτά ως έδρες εταιρειών χαμηλού κόστους.

− Δημιουργία τοπικών δικτύων σύνδεσης τουριστικών προορισμών μέσω της χρήσης υδροπλάνων, με στόχο την ικανοποίηση αναμενόμενης μεγάλης τουριστικής ζήτησης σε παράκτιες, παραλίμνιες περιοχές και νησιά, που υποεξυπηρετούνται σήμερα.

− Πλήρης κάλυψη των τουριστικών πόρων με ειδικές σημάνσεις.

− Ανάπτυξη ολοκληρωμένων σιδηροδρομικών τουριστι−κών διαδρομών σε περιοχές με ιδιαίτερη αισθητική αξία, στις οποίες έχουν ήδη εγκαταλειφθεί ή προβλέπεται να εγκαταλειφθούν τμήματα σιδηροδρομικών γραμμών (λειτουργία τουριστικών τραίνων, αναστήλωση, ανάδει−ξη και επαναλειτουργία παλαιών σταθμών, γεφυρών, κ.λπ., δημιουργία πεζοπορικών διαδρομών, κ.α.).

− Προώθηση της ένταξης του σιδηροδρόμου στη δι−ακίνηση τουριστών – επισκεπτών.

(Β) Σταθμοί εισόδουΑπαιτείται η συμπλήρωση και η αναβάθμιση των

υποδομών και υπηρεσιών των σταθμών εισόδου της χώρας.

(Γ) ΎδρευσηΕίναι αναγκαία η εξασφάλιση ποσοτικής και ποιοτι−

κής επάρκειας των υδατικών πόρων που προορίζονται για την ύδρευση των περιοχών με προτεραιότητα του−ρισμού. Προς την κατεύθυνση αυτή, απαιτείται, κατά προτεραιότητα, η αποτελεσματικότερη διαχείριση των υδατικών πόρων (ολοκληρωμένη), η διαφύλαξη των οι−κοσυστημάτων, η προστασία της φυτοκάλυψης και η εκτέλεση έργων υδρονομίας για τον εμπλουτισμό των υδροφοριών, η αξιοποίηση πηγών, η δημιουργία ταμιευ−τήρων νερού, ο έλεγχος της ρύπανσης, η βελτίωση των δικτύων διανομής και η περιστολή της σπατάλης.

Ειδικότερα για τις περιοχές που είναι από τη φύση τους ελλειμματικές σε υδατικούς πόρους προωθούνται δράσεις εξασφάλισης κατάλληλης ποιότητας νερού μέσω ανακύκλωσης ή αφαλάτωσης.

(Δ) Διαχείριση υγρών και στερεών αποβλήτωνΑπαιτείται:− Να επιταχυνθεί και ενισχυθεί η προσπάθεια για ορ−

θολογικό σχεδιασμό και οργάνωση της ολοκληρωμένης διαχείρισης των απορριμμάτων.

− Να ληφθούν μέτρα για τον καθαρισμό και αποκατά−σταση των χώρων ανεξέλεγκτης διάθεσης απορριμμά−των στις περιοχές με προτεραιότητα τουρισμού.

− Με σκοπό τη διατήρηση της αξίας και ποιότητας των τουριστικών πόρων, να αποφεύγεται η δημιουργία χώρων υγειονομικής ταφής ή άλλος τρόπος διάθεσης / διαχείρισης απορριμμάτων στις περιοχές του Δικτύου Φύση (NATURA) 2000 και στην άμεση περίμετρό τους καθώς και στις περιοχές που προτείνονται για προστα−σία ως τοπία ιδιαίτερου φυσικού κάλους.

− Η κατασκευή συγχρόνου, φιλικού προς το περιβάλ−λον αποχετευτικού συστήματος με επεξεργασία λυ−μάτων (βιολογικό καθαρισμό) σε όλες τις περιοχές με προτεραιότητα τουρισμού.

− Οι τουριστικές επιχειρήσεις θα πρέπει να συμβάλ−λουν ενεργά σε δράσεις μείωσης των παραγόμενων αποβλήτων τους και στη φιλικότερη προς το περιβάλ−λον διαχείρισή τους.

(Ε) ΕνέργειαΣε όλες τις περιοχές με προτεραιότητα τουρισμού

απαιτείται:

223

14358 ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ (ΤΕΥΧΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ)

− Να εξασφαλισθεί η ενεργειακή επάρκεια.− Να θεσπισθούν κανονισμοί και να δοθούν κίνητρα

για τη βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας υφι−στάμενων και νέων κτιρίων φιλοξενίας, εστίασης και αναψυχής.

− Να προωθηθεί η χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέρ−γειας για την εξυπηρέτηση για την κάλυψη των ενερ−γειακών αναγκών των μονάδων και των υποστηρικτικών τους υποδομών (π.χ. μονάδες αφαλάτωσης).

(ΣΤ) ΤηλεπικοινωνίεςΣε όλες τις περιοχές με προτεραιότητα τουρισμού

απαιτείται:− Να καλυφθούν οι ελλείψεις των τηλεπικοινωνιακών

υποδομών.− Η λήψη μέτρων για την εξασφάλιση της πρόσβα−

σης με υψηλές ταχύτητες στο διαδίκτυο και με χαμηλό κόστος.

− Με σκοπό τη διατήρηση της ποιότητας και της αξίας των τουριστικών πόρων στις περιοχές του Δικτύου Φύση (NATURA) 2000 και τα τοπία ιδιαιτέρου φυσικού κάλλους κατά την εγκατάσταση κεραιών πρέπει να λαμβάνεται ιδιαίτερη μέριμνα για την ελαχιστοποίηση των επιπτώ−σεων τους στο περιβάλλον και το τοπίο.

− Προτείνεται η ανάπτυξη κέντρων τηλεργασίας που να διαθέτουν τις πλέον σύγχρονες μεθόδους τηλεπι−κοινωνίας.

(Ζ) ΥγείαΣτις περιοχές με προτεραιότητα τουρισμού απαιτεί−

ται:− Η πύκνωση και αναβάθμιση των υποδομών υγείας

καθώς και ο συσχετισμός τους με τις κυρίαρχες τουρι−στικές δραστηριότητες.

− Ειδικά στις δυσπρόσιτες ορεινές ή νησιωτικές περι−οχές απαιτείται η άμεση, τουλάχιστον, προώθηση των εφαρμογών της τηλεϊατρικής.

Άρθρο 8ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΙΣ ΓΙΑ ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΧΩΡΟΥ

ΜΕ ΕΙΔΙΚΟ ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΚΑΙ ΕΠΙΛΥΣΗ ΣΥΓΚΡΟΥΣΕΩΝ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΧΡΗΣΕΙΣ

1. Κατευθύνσεις για κατηγορίες χώρου με ειδικό κα−θεστώς

Α. Δάση και δασικές εκτάσειςΕπιτρέπεται η εγκατάσταση ελαφρών, μη μόνιμων,

υποδομών εξυπηρέτησης ειδικών μορφών τουρισμού φύσης, αποκλειστικά για τη φύλαξη εξοπλισμού και την αντιμετώπιση έκτακτων αναγκών μετά από έγκριση της αρμόδιας δασικής υπηρεσίας. Κατ’ εξαίρεση είναι δυνα−τή η δημιουργία ορειβατικών καταφυγίων του άρθρου 40 του ν. 3105/2003 και δασικών χωριών του άρθρου 21 παρ. 5 του ν. 998/1979.

Β. Αγροτική γηΑγροτική γη υψηλής παραγωγικότητας: Επιβάλλεται

η διατήρηση του υψηλού καθεστώτος προστασίας που προβλέπεται από την ισχύουσα νομοθεσία.

Κατ’ εξαίρεση είναι δυνατή η δημιουργία τουριστικών υποδομών που σύμφωνα με την παρ. 3 του άρθρου 9 του ν. 3299/2004 όπως ισχύει, προσδιορίζονται ως έχουσες σημαντική επίπτωση στη διεθνή ανταγωνιστικότητα της χώρας και στην απασχόληση.

Η έγκριση της χωροθέτησης των επενδύσεων αυτών γίνεται ύστερα από στάθμιση παραγόντων κόστους ωφέλειας σε κοινωνικό, οικονομικό και περιβαλλοντικό επίπεδο σύμφωνα με τους όρους και τις προϋποθέσεις που τίθενται στο άρθρο 9 του παρόντος.

Η έγκριση της χωροθέτησης των επενδύσεων αυτών γίνεται με απόφαση της Επιτροπής Συντονισμού της Κυβερνητικής Πολιτικής στον τομέα του Χωροταξικού Σχεδιασμού και της Αειφόρου Ανάπτυξης, του άρθρου 3 του ν. 2742/1999, ύστερα από γνώμη του οικείου Νομαρ−χιακού Συμβουλίου. με τη διαδικασία που προβλέπεται στο άρθρο 29 του ν. 2545/1997.

Λοιπή γεωργική γη: Τα Γ.Π.Σ. / Σ.Χ.Ο.Ο.Α.Π. και λοιπά σχέδια χρήσεων γης πρέπει να διερευνούν τη σκοπιμό−τητα για τον καθορισμό ζωνών τουριστικής ανάπτυξης με στόχο τον περιορισμό της διάχυσης τουριστικών εγκαταστάσεων στο χώρο.

2. Επίλυση συγκρούσεων με άλλες χρήσειςΑ. Τουρισμός – Βιομηχανία: Σε περιοχές με αναπτυγ−

μένη ή αναπτυσσόμενη τουριστική δραστηριότητα είναι κατά κανόνα επιθυμητή η συγκέντρωση βιομηχανικών εγκαταστάσεων μέσης και υψηλής όχλησης σε οργανω−μένους υποδοχείς. Η τυχόν επιτρεπόμενη σημειακή χω−ροθέτηση της βιομηχανίας δεν πρέπει να θίγει το περι−βάλλον και το τοπίο ως τουριστικούς πόρους.

Η συνύπαρξη της παραδοσιακής βιοτεχνίας – χειροτε−χνίας καθώς και μονάδων τυποποίησης τοπικών προϊό−ντων ονομασίας προέλευσης με τον τουρισμό κρίνεται επιθυμητή.

Β. Τουρισμός – Εξόρυξη: Η άσκηση εξορυκτικών δρα−στηριοτήτων, η πρωτογενής επεξεργασία των ορυκτών πρώτων υλών στους χώρους εξόρυξης και η εξασφάλιση των αναγκαίων θαλάσσιων διεξόδων για τη διακίνηση των προϊόντων εντός των περιοχών που χαρακτηρίζο−νται με το παρόν ως περιοχές προτεραιότητας τουρι−σμού δεν μπορεί λόγω των ιδιαίτερων χαρακτηριστι−κών και της φύσης της δραστηριότητας να αποκλειστεί. Η επέκταση της δραστηριότητας στις περιοχές αυτές και σε τμήματα που εντοπίζονται νέα κοιτάσματα, είναι δυνατή ύστερα από συνεκτίμηση κοινωνικών, οικονομι−κών και περιβαλλοντικών (εφαρμογή σύγχρονων μεθό−δων εξόρυξης, επεξεργασίας, μεταφοράς, διαχείρισης αποβλήτων, περιορισμού / αντιμετώπισης των οχλήσε−ων και αποκατάστασης του τοπίου) παραμέτρων.

Η «εκμετάλλευση» της δραστηριότητας ως ειδικού ενδιαφέροντος τουριστικού πόρου, συμπεριλαμβανο−μένης της αξιοποίησης των παλιών μεταλλείων είναι υπό προϋποθέσεις δυνατή και επιθυμητή.

Γ. Τουρισμός – Αιολικές Εγκαταστάσεις: Εντός των περιοχών με προτεραιότητα τουρισμού, απαιτείται η ελεγχόμενη συγκέντρωση ανεμογεννητριών χωρίς να αποκλείεται ο συνδυασμός τους με την ανάπτυξη του−ριστικών εγκαταστάσεων με τους όρους που προβλέ−πει το Ειδικό Πλαίσιο για τις Α.Π.Ε.

Δ. Τουρισμός – Υδατοκαλλιέργειες: Η χωροθέτηση νέων μονάδων υδατοκαλλιεργειών πρέπει να αποφεύ−γεται στις περιοχές που χαρακτηρίζονται ως ανεπτυγ−μένες τουριστικά ή παρουσιάζουν μεγάλο ενδιαφέρον για την ανάπτυξη θαλάσσιου τουρισμού. Στις υπόλοι−πες περιοχές τουριστικού ενδιαφέροντος η χωροθέτη−ση μονάδων επιτρέπεται σε διακριτά τμήματά τους που δεν παρουσιάζουν τουριστικό ενδιαφέρον είτε μεμονω−μένα είτε σε οργανωμένους υποδοχείς.

Η «εκμετάλλευση» της δραστηριότητας ως ειδικού ενδιαφέροντος τουριστικού πόρου είναι υπό προϋπο−θέσεις δυνατή και επιθυμητή. Απαραίτητος όρος για τη συνδυασμένη ανάπτυξή τους είναι η διατήρηση υψηλής ποιότητας περιβάλλοντος.

ΕΦ

ΗΜ

ΕΡΙΣ

ΤΗ

Σ Κ

ΥΒΕΡΝ

ΗΣΕΩ

Σ

OIK

ON

OM

IKH

ΣΥΓΚ

ΥΡΙΑ

ΚΑ

Ι Χ

ΩΡΟ

ΤΑΞΙΑ

ΤΟ

Υ Τ

ΟΥΡΙΣ

ΜΟ

Υ

224

ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ (ΤΕΥΧΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ) 14359

Άρθρο 9ΣΥΝΘΕΤΕΣ ΚΑΙ ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΕΣ

ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΕΣ ΥΠΟΔΟΜΕΣ ΜΙΚΤΗΣ ΧΡΗΣΗΣ.

Ως «σύνθετη και ολοκληρωμένη τουριστική υποδο−μή μικτής χρήσης» νοείται η συνδυασμένη ανάπτυξη ξενοδοχείων διαφόρων λειτουργικών μορφών / τύπων υψηλών προδιαγραφών (4 ή 5 αστέρων), υπηρεσιών ανα−ψυχής και άθλησης, εγκαταστάσεων ειδικής τουριστικής υποδομής (συνεδριακά κέντρα, γκολφ, κέντρα θαλασ−σοθεραπείας, κ.ά.) ως διακεκριμένα τμήματα των ξενο−δοχειακών εγκαταστάσεων και προαιρετικά κατοικιών προς πώληση στις οποίες θα προβλέπεται η δυνατότητα παροχής ξενοδοχειακών υπηρεσιών υψηλού επιπέδου.

Α. Η ανάπτυξη σύνθετων και ολοκληρωμένων τουρι−στικών υποδομών μικτής χρήσης δεν επιτρέπεται στον ορεινό χώρο (υψόμετρο > 600 μ.), στα δάση και τις δα−σικές εκτάσεις, στη γεωργική γη υψηλής παραγωγικό−τητας με εξαίρεση τα προβλεπόμενα στην παρ. Β του άρθρου 8, στις μητροπολιτικές περιοχές και στα νησιά με επιφάνεια μικρότερη των 90000 στρέμματα (Από 122 κατοικημένα νησιά πλήν Κρήτης επιτρέπεται στα 30).

Β. Η ανάπτυξη σύνθετων και ολοκληρωμένων τουριστι−κών υποδομών μικτής χρήσης είναι δυνατή εφόσον:

− Συμβάλλουν στον εμπλουτισμό και την αναβάθμιση του τουριστικού προϊόντος, ύστερα από συνεκτίμηση και της κατάστασης / δυνατοτήτων των πόρων που τίθενται προς εκμετάλλευση δηλαδή της φέρουσας ικανότητάς τους, συμπεριλαμβανομένης αφενός της ικανότητας των δικτύων και των υποδομών να υποστηρίξουν υψηλής ποιότητας τουριστικές υπηρεσίες και αφετέρου του σεβασμού στο περιβάλλον και στο τοπίο.

− Ενισχύουν σημαντικά την κοινωνική, οικονομική, και παραγωγική βάση της ευρύτερής των περιοχής.

− Εξασφαλίζουν ικανοποιητική ζήτηση για τη βιωσιμό−τητα των επιμέρους υποδομών της.

− Διαθέτουν ικανοποιητική πρόσβαση.− Εφαρμόζουν βέλτιστες τεχνικές λύσεις στους τομείς

της πρόληψης και αντιμετώπισης των περιβαλλοντικών επιπτώσεων (οικολογικά σήματα και σφραγίδες περι−βαλλοντικής ποιότητας).

− Αναπτύσσονται σε γήπεδα μεγαλύτερα των 150 στρεμμάτων

Ειδικότερα σε περιοχές όπου παρατηρείται έλλειμμα υδατικών πόρων η χωροθέτησή τους είναι δυνατή υπό την προϋπόθεση κάλυψης των αναγκών σε νερό με κα−τάλληλο κατά περίπτωση τρόπο (όπως δημιουργία ταμι−ευτήρων, χρήση ανακυκλωμένου νερού, αφαλάτωση).

Γ. Σε κάθε περίπτωση κατά την αξιολόγηση των εν λόγω επενδυτικών σχεδίων εκτιμάται θετικά η τυχόν:

− Παράλληλη προώθηση δράσεων ανάδειξης / προβο−λής στοιχείων της φυσικής ή και πολιτιστικής κληρονο−μιάς της περιοχής (κέντρα πληροφόρησης, λαογραφικά, κ.ά. μουσεία, αποκατάσταση και προβολή τόσο πολι−τιστικών μνημείων όσο και νεώτερων χαρακτηριστι−κών κτισμάτων της υπαίθρου, όπως παλιοί νερόμυλοι ή ανεμόμυλοι, βρύσες) ή και αναβίωσης παραδοσιακών δραστηριοτήτων.

− Η ενσωμάτωση αξιόλογων στοιχείων της τοπικής αρχιτεκτονικής.

− Η υιοθέτηση σύγχρονων προτύπων περιβαλλοντικής διαχείρισης και εξοικονόμησης ενέργειας (βιοκλιματικός σχεδιασμός) και υδάτινων πόρων

− Η εξασφάλιση ενεργειακής αυτάρκειας με χρήση Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας.

− Αποκατάσταση και αξιοποίηση εγκαταλελειμμένων οικισμών και γενικότερα παλαιών κελυφών, καθώς και αλλοιωμένων φυσικών / τουριστικών πόρων (π.χ. παλιά λατομεία).

− Ενίσχυση των κοινωνικών υποδομών της ευρύτερης περιοχής.

Δ. Ειδικά για τις περιοχές του δικτύου Φύση (NATURA) 2000:

1. Αποκλείεται η χωροθέτηση των υποδομών του πα−ρόντος άρθρου εντός:

− περιοχών απολύτου προστασίας της φύσης και προ−στασίας της φύσης που καθορίζονται κατά τις διατάξεις των άρθρων 19 παρ. 1 και 2 και 21 του ν. 1650/1986.

− οικοτόπων προτεραιότητας.2. Επιβάλλεται η συγκέντρωση της δόμησης με ταυ−

τόχρονο περιορισμό της, όσο και της χρήσης των εγκα−ταστάσεων.

3. Η κάλυψη των εγκαταστάσεων από το 20% που ισχύει σήμερα μειώνεται στο 3% της έκτασης του γη−πέδου και πρέπει να αποδεικνύεται με την κατάλληλη επιστημονική μελέτη ότι η επένδυση δεν θα επηρεάσει την οικολογική ισορροπία των οικοτόπων προτεραιό−τητας.

Οι περιορισμοί αυτοί δεν ισχύουν για τους εγκεκριμέ−νους, κατά την ημερομηνία δημοσίευσης του παρόντος, οργανωμένους υποδοχείς τουρισμού που μπορούν να τροποποιούνται χωρίς υπέρβαση των προβλεπόμενων, από την εγκριτική τους πράξη, όρων και μεγεθών δό−μησης.

Ε. Ειδικά για τα νησιά με έκταση μεγαλύτερη των 90 τ.χλμ. (90000 στρέμματα) τίθενται οι παρακάτω περι−ορισμοί:

α. Για νησιά με επιφάνεια 90 – 100 τ.χλμ. η διατιθέ−μενη, για την ανάπτυξη των υποδομών του παρόντος άρθρου, έκταση δεν μπορεί να υπερβαίνει το 2‰ (δύο τοις χιλίοις) της επιφάνειάς τους.

β. Για νησιά με επιφάνεια 100 – 150 τ.χλμ. η διατιθέμενη, για την ανάπτυξη των υποδομών του παρόντος άρθρου, έκταση δεν μπορεί να υπερβαίνει το 1.5‰ (ενάμιση τοις χιλίοις) της επιφάνειάς τους.

γ. Για νησιά επιφάνειας μεγαλύτερης από 150 τ.χλμ. η διατιθέμενη, για την ανάπτυξη των υποδομών του παρόντος άρθρου, έκταση δεν μπορεί να υπερβαίνει το 1‰ (ένα τοις χιλίοις) της επιφάνειάς τους.

ΣΤ. Οι ρυθμίσεις του παρόντος άρθρου δεν εφαρμό−ζονται στα νησιά των ομάδων Ι, ΙΙ με επιφάνεια μικρό−τερη των 90 τ.χλμ. και ΙΙΙ του άρθρου 5.

Κατ’ εξαίρεση παρέχεται η δυνατότητα για πιλοτικές επενδύσεις σε περιορισμένο αριθμό (έως 3 στο σύνολο του εθνικού χώρου) ακατοίκητων νησιών που εμπίπτουν στη δεύτερη κατηγορία της ομάδας ΙΙΙ της ενότητας Ε του άρθρου 5 υπό την προϋπόθεση ότι θα τεκμηριώνεται η θετική συμβολή της επένδυσης στη βιώσιμη ανάπτυξη του ευρύτερου χώρου στον οποίο εντάσσονται.

Ζ. Η ανάπτυξη σύνθετων κι ολοκληρωμένων τουρι−στικών υποδομών μικτής χρήσης είναι δυνατή σε ορ−γανωμένους υποδοχείς με τους όρους δόμησης που ισχύουν για τις Π.Ο.Τ.Α. με εξαίρεση τον Σ.Δ. που στα νησιά πλην Κρήτης και Εύβοιας μειώνεται από 0.2 σε 0.15. Το όριο αρτιότητας στην περίπτωση αυτή ορίζε−ται σε 150.000 τμ.

225

14360 ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ (ΤΕΥΧΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ)

Άρθρο 10ΛΟΙΠΕΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΙΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΚΑΙ

ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΗΣ ΤΗΣ ΝΟΜΟΘΕΣΙΑΣ

Α. Σε περιοχές όπου παρατηρείται έλλειμμα υδατικών πόρων η τουριστική ανάπτυξη ή η χωροθέτηση απαιτη−τικών σε νερό υποδομών, χρήσεων και λειτουργιών είναι δυνατή υπό την προϋπόθεση κάλυψης των αναγκών σε νερό με κατάλληλο κατά περίπτωση τρόπο (όπως δημιουργία ταμιευτήρων, χρήση ανακυκλωμένου νερού, αφαλάτωση).

Κατά την επιλογή και χωροθέτηση περιοχών από το πολεοδομικό σχεδιασμό που προορίζονται για τουρι−στική ανάπτυξη, λαμβάνεται υπόψη η ανάγκη προστα−σίας του τοπίου και η φέρουσα ικανότητα των περιο−χών με την ιδιαίτερη επισήμανση ότι η ανεπάρκεια και υπέρβαση της αντοχής των πόρων πρέπει να αποτελεί απαγορευτικό κριτήριο για τη χωροθέτηση ζωνών ή τουριστικών μονάδων.

Στις ιδιαίτερα αναπτυγμένες περιοχές, να καθορί−ζονται ζώνες αναβάθμισης του οικιστικού (αστικού και εξωαστικού), μέσω πολεοδομικών παρεμβάσεων, ανα−πλάσεων κοινόχρηστων και ιδιωτικών χώρων, κ.λπ.

Στις περιοχές με περιθώρια ανάπτυξης μαζικού του−ρισμού να καθορίζονται ζώνες για την οργάνωση του άτυπα διαμορφωμένου εξωαστικού χώρου.

Να επιβληθούν πρότυπα και εξειδικευμένοι κανόνες για τον πολεοδομικό σχεδιασμό, τη δόμηση και την εκτέλεση έργων με γνώμονα τη διαφύλαξη των χα−ρακτηριστικών και της κλίμακας και την ανάδειξη του φυσικού και δομημένου χώρου (τοπική αρχιτεκτονική, υλικά και μορφές δόμησης, περιορισμός των γεωμετρι−κών χαρακτηριστικών δρόμων και λοιπών έργων στο αναγκαίο, για την εξυπηρέτηση των περιοχών, μέτρο, κ.α.).

Απαιτείται η προσαρμογή της τουριστικής νομοθεσίας κατά τρόπο ώστε να μην απαιτούνται έργα υποδομής δυσανάλογης κλίμακας με τις απαιτήσεις ανάπτυξης μικρού μεγέθους καταλυμάτων εναλλακτικού τουρισμού σε περιοχές με βραχώδες και με έντονο ανάγλυφο το−πίο.

Όλες οι τουριστικές κατασκευές πρέπει να προσαρμό−ζονται στην κλίμακα και τη φυσιογνωμία του τόπου, να χρησιμοποιούνται υλικά παραδοσιακά και φιλικά προς το περιβάλλον καθώς και τεχνολογίες φιλικές προς το περιβάλλον (βιοκλιματικός σχεδιασμός).

Τα δίκτυα ενέργειας και τηλεπικοινωνιών να υπογειο−ποιηθούν εντός των παραδοσιακών οικισμών και αρχαι−ολογικών χώρων και να μη διέρχονται, κατά το δυνατόν, από τις περιοχές του Δικτύου Φύση (NATURA) 2000 και τα προτεινόμενα τοπία ιδιαιτέρου φυσικού κάλλους.

Επέκταση νομοθετικού πλαισίου για την ανάπτυξη και εφαρμογή τοπικών συμφώνων ποιότητας.

Β. Απαιτείται η προσαρμογή της πολεοδομικής νομο−θεσίας κατά τρόπο που να υποστηρίζει: α) την εξυγίαν−ση, οργάνωση και γενικότερα την ανάπλαση τουριστι−κών περιοχών και ιδιαίτερα των άτυπα διαμορφωμένων, με τις διατάξεις της εκτός σχεδίου δόμησης, τουριστι−κών περιοχών και β) την αξιοποίηση εγκαταλελειμμέ−νων οικισμών σύμφωνα με τις κατευθύνσεις της ενότη−τας (Θ) Παραδοσιακοί οικισμοί του άρθρου 5 του πα−ρόντος Ειδικού Πλαισίου.

Γ. Απαιτείται στο πλαίσιο των κατευθύνσεων του άρ−θρου 9 του παρόντος Ειδικού Πλαισίου η εισαγωγή στη νομοθεσία:

α) Νέου τύπου τουριστικής εγκατάστασης που θα προβλέπει τη συνδυασμένη ανάπτυξη ξενοδοχείων δι−αφόρων λειτουργικών μορφών / τύπων υψηλών προ−διαγραφών (4 ή 5 αστέρων), υπηρεσιών αναψυχής και άθλησης, εγκαταστάσεων ειδικής τουριστικής υποδομής (συνεδριακά κέντρα, γκολφ, κέντρα θαλασσοθεραπείας, κ.ά.) ως διακεκριμένα τμήματα των ξενοδοχειακών εγκα−ταστάσεων και προαιρετικά κατοικιών προς πώληση στις οποίες θα προβλέπεται η δυνατότητα παροχής ξενοδοχειακών υπηρεσιών υψηλού επιπέδου. Στις πε−ριπτώσεις αυτές το ποσοστό των κατοικιών δεν θα ξε−περνά το 20% της συνολικής δόμησης, ενώ το ποσοστό των κοινοχρήστων χώρων θα υπολογίζεται στο σύνολο των υποδομών φιλοξενίας (δωμάτια ξενοδοχείου και κατοικίες). Οι κατοικίες αυτές πρέπει να έχουν σχετι−κή αυτοτέλεια (ανεξάρτητη είσοδο κατ’ ελάχιστο) και ελάχιστη επιφάνεια 80 τ.μ.

β) Νέων μορφών διαχείρισης τουριστικών καταλυμά−των που θα περιλαμβάνουν τη δυνατότητα αγοράς από τρίτους, για χρήση και εκμετάλλευση, τμημάτων του−ριστικού συγκροτήματος υπό τη μορφή ανεξάρτητων διαμερισμάτων ή κατοικιών, με την υποχρέωση να το παραχωρούν, στο φορέα της τουριστικής επιχείρησης, ελεύθερο για χρήση ως τμήμα του ξενοδοχείου, τουλά−χιστον έξι μήνες το χρόνο βάσει ιδιωτικών συμφωνιών. Το ποσοστό του ξενοδοχειακού καταλύματος που θα μπορεί να μεταβιβαστεί δύναται να διαφοροποιείται ανάλογα με τα χαρακτηριστικά της εγκατάστασης και δεν μπορεί να υπερβεί το 20% της δομημένης επιφα−νείας του συνόλου των εγκαταστάσεων. Για το σκοπό αυτό θα επιτρέπεται η σύσταση οριζόντιων συνιδιοκτη−σιών. Αντίστοιχες ρυθμίσεις μπορεί να προβλεφθούν για την πώληση κατοικιών ή ξενοδοχειακών τμημάτων για περιορισμένο χρονικό διάστημα (π.χ. 20 έως 50 έτη) ή την αγορά κάθε «αυτοτελούς τμήματος» από ένα μικρό αριθμό αγοραστών.

Οι εγκαταστάσεις των εδαφίων (α) και (β) δομούνται στο σύνολό τους ως κύρια τουριστικά καταλύματα. Σε περίπτωση συνδυασμένης χρήσης των εδαφίων αυτών (α και β) το συνολικά μεταβιβαζόμενο ποσοστό δεν μπο−ρεί να υπερβαίνει το 20% της δομημένης επιφανείας του συνόλου των εγκαταστάσεων.

Οι ρυθμίσεις των παραγράφων (α) και (β) θα έχουν εφαρμογή σε υφιστάμενες τουριστικές εγκαταστάσεις και σε εκτάσεις που έχουν ενεργοποιηθεί πολεοδομικά με προγενέστερα καθεστώτα δόμησης τα οποία εξα−κολουθούν να ισχύουν δυνάμενα να συμπληρωθούν ή και να τροποποιηθούν.

Οι ρυθμίσεις της παραγράφου (β) θα έχουν ανάλογη εφαρμογή σε υφιστάμενες και νέες τουριστικές εγκα−ταστάσεις τεσσάρων και πέντε αστέρων εντός σχεδίου πόλης και ορίων οικισμών καθώς και εκτός σχεδίου περιοχές χωρίς τους περιορισμούς του άρθρου 9.

Δρόμοι ή και άλλα τεχνικά έργα καθώς και ρέματα που διαπερνούν εκτάσεις που αναπτύσσονται κατά το άρθρο 9 δεν συνιστούν κατάτμηση αυτών.

Απαιτείται η ομογενοποίηση, βάσει των κατευθύνσε−ων του παρόντος, των νομικών καθεστώτων μέσω των οποίων είναι δυνατή η προώθηση εγκαταστάσεων του άρθρου 9.

Για τα τμήματα της επένδυσης που αφορούν κατά τα ανωτέρω στη δημιουργία κατοικιών προς πώληση δεν θα έχουν εφαρμογή τα κίνητρα του αναπτυξιακού νόμου.

*02011381106090020*ΕΦ

ΗΜ

ΕΡΙΣ

ΤΗ

Σ Κ

ΥΒΕΡΝ

ΗΣΕΩ

Σ

OIK

ON

OM

IKH

ΣΥΓΚ

ΥΡΙΑ

ΚΑ

Ι Χ

ΩΡΟ

ΤΑΞΙΑ

ΤΟ

Υ Τ

ΟΥΡΙΣ

ΜΟ

Υ

226

Δ. Σκόπιμη κρίνεται η διαφοροποίηση των επενδυτι−κών κινήτρων μεταξύ ανεπτυγμένων και αναπτυσσόμε−νων τουριστικά περιοχών. Στις αναπτυγμένες περιοχές οι επιδοτήσεις πρέπει να κατευθυνθούν στον εμπλουτι−σμό και αναβάθμιση της υφιστάμενης προσφοράς και στη βελτίωσης των παρεχομένων υπηρεσιών, εξαιρου−μένων των δωματίων. Στις περιοχές αυτές είναι θετική η πρόβλεψη μέτρων για την απόσυρση των απαξιωμέ−νων καταλυμάτων καθώς η λειτουργία τους υποβαθμί−ζει το φυσικό και αστικό περιβάλλον, αλλά και το σύ−νολο του τουριστικού προϊόντος.

Στις υπόλοιπες περιοχές, τα κίνητρα πρέπει να επι−κεντρωθούν εκεί όπου απουσιάζει ή συρρικνώνεται η συμμετοχή των άλλων τομέων της οικονομίας.

Ε. Απαιτείται να περιληφθούν στα κίνητρα του ανα−πτυξιακού νόμου:

α) Η ίδρυση, επέκταση και ο εκσυγχρονισμός εγκατα−στάσεων και υποδομών που αφορούν στην ανάπτυξη των ειδικών μορφών τουρισμού που περιλαμβάνονται στο Ε.Π.Χ.Σ.Α.Α. για τον Τουρισμό.

β) Η προώθηση δράσεων ανάδειξης, προβολής, υπο−στήριξης, κατάρτισης – επιμόρφωσης, εφαρμογής συ−στημάτων αξιολόγησης, δεικτών επίδοσης – απόδοσης, εγκαταστάσεων, υπηρεσιών και περιβαλλοντικής ποιό−τητας όλων των επιλεγμένων ειδικών μορφών τουρισμού που περιλαμβάνοντα στο παρόν Ειδικό Πλαίσιο.

γ) Η ίδρυση, επέκταση και ο εκσυγχρονισμός τουρι−στικών λιμένων σκαφών αναψυχής (μαρίνες) και αγκυ−ροβολίων.

Απαιτείται επίσης να εξεταστεί: − η περαιτέρω ενίσχυση των κινήτρων για την επανά−

χρηση κελυφών αξιόλογων κτιρίων ή συνόλων για χρήση τουρισμού τόσο στα όρια παραδοσιακών οικισμών όσο και εκτός αυτών,

− η ενίσχυση δράσεων για την προσέλκυση τουριστι−κών επενδύσεων σε φθίνοντες και εγκαταλελειμμένους οικισμούς,

− η δυνατότητα παροχής πρόσθετων κινήτρων, στις αναπτυσσόμενες τουριστικά περιοχές με περιθώρια ανάπτυξης εναλλακτικών μορφών τουρισμού, για την ανάληψη του κόστους επιβολής μέτρων ενσωμάτωσης τρίτων δραστηριοτήτων αναγκαίων για τη λειτουργία του χώρου που παρουσιάζουν ασυμβατότητες με την τουριστική δραστηριότητα και ειδικότερα μέτρων αι−σθητικής και λειτουργικής αναβάθμισης των υποδομών τους

− η δυνατότητα επιδότησης της διαφοράς του κό−στους μεταξύ παραδοσιακών και μη υλικών και

− η παροχή πρόσθετων κινήτρων για την υιοθέτηση φιλικών, προς το περιβάλλον, πρακτικών.

Άρθρο 11ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΔΡΑΣΗΣ

Το πρόγραμμα δράσης αφορά στην δεκαπενταετή (15ετη) προγραμματική περίοδο 2008 – 2023 και περι−λαμβάνει:

Α. ΜΕΤΡΑ ΚΑΙ ΔΡΑΣΕΙΣ ΘΕΣΜΙΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ1. Προσαρμογή Προγραμμάτων, δράσεων και ενεργει−

ών των Υπουργείων, των Περιφερειών και της Αυτοδιοί−κησης στις κατευθύνσεις του παρόντος Πλαισίου.

α. Ενέργεια: Προσαρμογή των Προγραμμάτων, δράσε−ων και ενεργειών των Υπουργείων, των Περιφερειών και των Οργανισμών Τοπικής και Νομαρχιακής Αυτοδιοίκη−σης, οι αρμοδιότητες και δραστηριότητες των οποίων

συνδέονται ή επηρεάζουν, κατά οποιοδήποτε τρόπο, τον Τουρισμό, με τις κατευθύνσεις και τις επιλογές του παρόντος Πλαισίου.

β. Αρμόδιοι φορείς: Υπουργεία, Περιφέρειες, Οργανι−σμοί Τοπικής και Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης.

γ. Αναγκαία μέτρα και δράσεις: Κατάρτιση εκθέσε−ων αξιολόγησης των σχεδίων, ενδιάμεσων και τελικών Αναπτυξιακών Προγραμμάτων (τομεακών, ΠΕΠ κ.λπ.) και ενέργειες προσαρμογής.

δ. Χρηματοδότηση: Ανά Πρόγραμμα. 2. Εναρμόνιση των Περιφερειακών Πλαισίων Χωροτα−

ξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης.α. Ενέργεια: Εναρμόνιση των εγκεκριμένων Περιφε−

ρειακών Πλαισίων προς τις κατευθύνσεις του παρόντος Ειδικού Πλαισίου.

β. Αρμόδιος φορέας: Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε.γ. Αναγκαία μέτρα και δράσεις: Κατάρτιση εκθέσεων

αξιολόγησης των Περιφερειακών Πλαισίων Χωροταξικού Σχεδιασμού και εκπόνηση μελετών για την τροποποί−ηση/ αναθεώρησή τους και την εναρμόνισή τους προς τις κατευθύνσεις του παρόντος (άρθρο 8 παρ. 6 και 5 ν. 2742/1999).

δ. Χρηματοδότηση: Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Περι−βάλλον & Αειφόρος Ανάπτυξη» − ΕΣΠΑ 2007−2013.

3. Εναρμόνιση των Γενικών Πολεοδομικών Σχεδίων (Γ.Π.Σ.) και των Σχεδίων Χωρικής και Οικιστικής Οργά−νωσης Ανοικτών Πόλεων (Σ.Χ.Ο.Ο.Α.Π.).

α. Ενέργεια: Εναρμόνιση των εγκεκριμένων Γ.Π.Σ. και Σ.Χ.Ο.Ο.Α.Π. προς τις κατευθύνσεις του παρόντος Ειδι−κού Πλαισίου.

β. Αρμόδιοι φορείς: Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. – Περιφέρειες – ΟΤΑ.

γ. Αναγκαία μέτρα και δράσεις: Εκπόνηση μελετών για την τροποποίηση/ αναθεώρηση των Γ.Π.Σ. και Σ.Χ.Ο.Ο.Α.Π. και την εναρμόνισή τους προς τις κατευθύνσεις του πα−ρόντος Ειδικού Πλαισίου (άρθρο 9 ν. 2742/1999, άρθρο 4 παρ. 7 ν. 2508/1997 όπως συμπληρώθηκε με την παρ. 3 του άρθρου 19 του ν. 3212/2003).

δ. Χρηματοδότηση: Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Περι−βάλλον & Αειφόρος Ανάπτυξη» και ΠΕΠ – Ε.Σ.Π.Α. 2007−2013.

4. Τροποποίηση των προδιαγραφών εκπόνησης των Γ.Π.Σ. και των Σ.Χ.Ο.Ο.Α.Π.

α. Ενέργεια: Προσαρμογή των προδιαγραφών εκπόνη−σης Γ.Π.Σ. και Σ.Χ.Ο.Ο.Α.Π. με σκοπό την υποστήριξη της εφαρμογής των κατευθύνσεων του παρόντος Ειδικού Πλαισίου (υπουργική απόφαση 9572/1845/2000, ΦΕΚ 209 Δ΄/2000).

β. Αρμόδιος φορέας: Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε.γ. Αναγκαία μέτρα και δράσεις: Ενσωμάτωση σχετικής

δράσης επικαιροποίησης – προσαρμογής των προδια−γραφών εκπόνησης των Γ.Π.Σ. και Σ.Χ.Ο.Ο.Α.Π. προς τις κατευθύνσεις του σχεδιασμού εθνικού επιπέδου.

δ. Χρηματοδότηση: Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Περι−βάλλον & Αειφόρος Ανάπτυξη» − Ε.Σ.Π.Α. 2007−2013.

5. Προσαρμογή της νομοθεσίας που αφορά στις ανα−πλάσεις, στις απαιτήσεις του τομέα του τουρισμού.

α. Ενέργεια: Προσαρμογή της νομοθεσίας περί ανα−πλάσεων, ώστε να εξυπηρετεί τις κατευθύνσεις του παρόντος σχεδίου.

β. Αρμόδιοι φορείς: Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. – Υπουργείο Τουρι−στικής Ανάπτυξης.

ΦΕΚ 1138 ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ (ΤΕΥΧΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ) 14361

227

14362 ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ (ΤΕΥΧΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ)

γ. Αναγκαία μέτρα και δράσεις: Ανάθεση σχετικής δράσης προσαρμογής και τροποποίησης της νομοθε−σίας.

δ. Χρηματοδότηση: Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Περι−βάλλον & Αειφόρος Ανάπτυξη»− Ε.Σ.Π.Α. 2007−2013.

6. Πιλοτικές μελέτες οργάνωσης και ανάπλασης περι−οχών σύμφωνα με τις κατευθύνσεις του παρόντος.

α. Ενέργεια: Εκπόνηση πιλοτικών μελετών με αντικεί−μενο την οργάνωση και ανάπλαση περιοχών εξειδικεύ−οντας τις κατευθύνσεις που παρέχει το παρόν.

β. Αρμόδιος φορέας: Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε..γ. Αναγκαία μέτρα και δράσεις: Προκήρυξη – ανάθεση

σχετικών μελετών.δ. Χρηματοδότηση: Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Περι−

βάλλον & Αειφόρος Ανάπτυξη»− Ε.Σ.Π.Α. 2007−2013.Β. ΜΕΤΡΑ ΚΑΙ ΔΡΑΣΕΙΣ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟΥ – ΟΡΓΑΝΩΤΙ−

ΚΟΥ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ1. Δημιουργία μηχανισμού παρακολούθησης και αξιο−

λόγησης της εφαρμογής του Ειδικού Πλαισίουα. Ενέργεια: Δημιουργία μηχανισμού παρακολούθησης

και αξιολόγησης της εφαρμογής του σχεδιασμού κατά τρόπο που να υποστηρίζει και τις ανάγκες του Ειδικού Πλαισίου για τον Τουρισμό.

β. Αρμόδιος φορέας: Υ.ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε.γ. Αναγκαία μέτρα και δράσεις: α) συλλογή, ταξινό−

μηση και επεξεργασία στοιχείων και δεδομένων για τη χωρική διάρθρωση και οργάνωση του τουρισμού, β) επεξεργασία δεικτών παρακολούθησης και αξιολόγησης της εφαρμογής του Ειδικού Πλαισίου, γ) παρακολούθη−ση των σημαντικών επιπτώσεων στο περιβάλλον από την εφαρμογή του Ειδικού Πλαισίου, εντοπισμός απρό−βλεπτων επιπτώσεων και πρόταση για τη λήψη επα−νορθωτικών μέτρων, δ) παρακολούθηση και αξιολόγηση της τήρησης των βασικών επιλογών, προτεραιοτήτων και κατευθύνσεων του Ειδικού Πλαισίου (άρθρα 7 παρ. 6 και 14 ν. 2742/1999, άρθρο 9 κοινή υπουργική απόφαση 107017/28.8.2006, ΦΕΚ 1225Β΄/5.9.2006).

δ. Χρηματοδότηση: Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Περι−βάλλον & Αειφόρος Ανάπτυξη» − Ε.Σ.Π.Α. 2007−2013.

2. Αξιολόγηση του ρόλου των παραδοσιακών οικισμών για τον τουρισμό

α. Ενέργεια: Δημιουργία μηχανισμού ελέγχου των χρήσεων γης και της έντασης της τουριστικής δρα−στηριότητας, με στόχο τη διαφύλαξη της αξίας των παραδοσιακών οικισμών ως τουριστικού πόρου και την προστασία του παραδοσιακού χαρακτήρα τους.

β. Αρμόδιοι φορείς: Υπουργεία ΠΕ.ΧΩ.Δ.Ε. – Τουρι−στικής Ανάπτυξης – Πολιτισμού – Αιγαίου και Νησιωτι−κής Πολιτικής και Μακεδονίας – Θράκης (Συντονισμένη δράση).

γ. Αναγκαία μέτρα και δράσεις: α) δημιουργία ενός τμήματος σε κάθε Υπουργείο, β) επεξεργασία κριτη−ρίων και δεικτών (όπως: επιφάνεια δομημένου χώρου, συνολικός αριθμός τουριστικών επιχειρήσεων με έδρα ή πραγματική λειτουργία στον οικισμό, αριθμός υφι−στάμενων κλινών).

δ. Χρηματοδότηση: Επιχειρησιακά Προγράμματα «Πε−ριβάλλον & Αειφόρος Ανάπτυξη» και «Ανταγωνιστικό−τητα».

Άρθρο 12ΤΕΛΙΚΕΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΡΓΟΥΜΕΝΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ

1. Ρυθμίσεις για την προστασία του περιβάλλοντος που έχουν εκδοθεί ή εκδίδονται κατ’ εξουσιοδότηση του άρθρου 21 του ν. 1650/1986 κατισχύουν των κατευ−θύνσεων του παρόντος ως προς τις χρήσεις γης και τους όρους και περιορισμούς δόμησης.

2. Λοιπές ρυθμίσεις χρήσεων γης που έχουν εκδοθεί πριν την έκδοση του παρόντος κατισχύουν των κατευ−θύνσεων του παρόντος ως προς τις χρήσεις γης και τους όρους και περιορισμούς δόμησης εφόσον είναι αυστηρότεροι του παρόντος ειδικού πλαισίου.

3. Κάθε άλλη διάταξη που αντίκειται στις διατάξεις της παρούσας απόφασης ή ανάγεται σε θέματα που ρυθμίζονται από αυτήν, παύει να εφαρμόζεται.

Άρθρο ΔΕΥΤΕΡΟ

1. Το χρονικό διάστημα ισχύος των εγκρινόμενων κατά το προηγούμενο άρθρο όρων, περιορισμών και κατευθύνσεων για την προστασία και διαχείριση του περιβάλλοντος από την εφαρμογή του Ειδικού Πλαισίου για τον Τουρισμό ορίζεται σε 15 έτη. Τυχόν αναθεώρηση ή (μείζων) τροποποίησή του, σύμφωνα με τα οριζόμενα στο άρθρο 7 παρ. 5 του ν. 2742/1999, συνεπάγεται την υποχρέωση πραγματοποίησης νέας διαδικασίας Στρα−τηγικής Περιβαλλοντικής Εκτίμησης.

2. Η παρακολούθηση των σημαντικών περιβαλλοντικών επιπτώσεων από την εφαρμογή του Ειδικού Πλαισίου για τον Τουρισμό διενεργείται σύμφωνα με τα οριζόμενα στο άρθρο 7 παρ. 5 του ν. 2742/1999 και στην παρά−γραφο 1 της ενότητας Β του άρθρου 11 του παρόντος Ειδικού Πλαισίου.

Άρθρο ΤΡΙΤΟ

Η ισχύς της παρούσας απόφασης αρχίζει από τη δη−μοσίευσή της στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως.

Η απόφαση αυτή να δημοσιευθεί στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως.

Αθήνα, 4 Ιουνίου 2009

Ο ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΥΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΣΤΟΝ ΤΟΜΕΑ ΤΟΥ ΧΩΡΟΤΑΞΙΚΟΥ

ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΕΙΦΟΡΟΥ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

ΥΠΟΥΡΓΟΣ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ ΚΑΙ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΕΡΓΩΝ

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΣΟΥΦΛΙΑΣ

ΤΑ ΜΕΛΗ ΤΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ

ΟΙ ΥΠΟΥΡΓΟΙ

ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ

ΠΡ. ΠΑΥΛΟΠΟΥΛΟΣ ΙΩΑΝ. ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΙΟΥ

ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΤΡΟΦΙΜΩΝ

ΚΩΣ. ΧΑΤΖΗΔΑΚΗΣ ΣΩΤ. ΧΑΤΖΗΓΑΚΗΣ

ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ

ΑΝΤ. ΣΑΜΑΡΑΣ ΚΩΝ/ΝΟΣ ΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΣ

ΜΕΤΑΦΟΡΩΝ ΕΜΠΟΡΙΚΗΣ ΝΑΥΤΙΛΙΑΣ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ ΑΙΓΑΙΟΥ ΚΑΙ ΝΗΣΙΩΤΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ

ΕΥΡ. ΣΤΥΛΙΑΝΙΔΗΣ ΑΝ. ΠΑΠΑΛΗΓΟΥΡΑΣ

ΕΦ

ΗΜ

ΕΡΙΣ

ΤΗ

Σ Κ

ΥΒΕΡΝ

ΗΣΕΩ

Σ

OIK

ON

OM

IKH

ΣΥΓΚ

ΥΡΙΑ

ΚΑ

Ι Χ

ΩΡΟ

ΤΑΞΙΑ

ΤΟ

Υ Τ

ΟΥΡΙΣ

ΜΟ

Υ

228

ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ (ΤΕΥΧΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ) 14363

229

14364 ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ (ΤΕΥΧΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ)

ΑΠΟ ΤΟ ΕΘΝΙΚΟ ΤΥΠΟΓΡΑΦΕΙΟΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΟΥ 34 * ΑΘΗΝΑ 104 32 * ΤΗΛ. 210 52 79 000 * FAX 210 52 21 004ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ: http://www.et.gr – e-mail: webmaster.et@et.gr*02011381106090020*

ΕΦ

ΗΜ

ΕΡΙΣ

ΤΗ

Σ Κ

ΥΒΕΡΝ

ΗΣΕΩ

Σ