WŁODZIMIERZ GRUSZCZYŃSKI, ZYGMUNT SALONI

Notowanie informacji o odmianie rzeczowników w projektowanym „Słowniku gramatycznym języka polskiego”

Celem niniejszego artykułu jest przedyskutowanie zakresu i sposobu podawaniainformacji gramatycznej w „Słowniku gramatycznym języka polskiego”, opracowywa-nym obecnie w ramach grantu KBN nr 2 H01D 007 24. Kwestie fleksji są przedmio-tem naszego zainteresowania od wielu lat. Niejednokrotnie dyskutowaliśmy o nich z profesorem Romanem Laskowskim1, który dwukrotnie przedstawił własny całościo-wy obraz polskiej fleksji (Morfologia 1984, Morfologia 1998).

Informacja gramatyczna podawana w naszym słowniku powinna spełniać dwapostulaty: informować o formach fleksyjnych odbiorcę oraz pozostawać w zgodzieze współczesnymi koncepcjami opisu morfologicznego. Zakładamy oczywiście, że in-formacja nasza będzie eksplicytna i pełna.

Zgodnie z przyjętymi w naszym opisie założeniami, a także w zgodzie z trady-cją słownikową jako cel stawiamy sobie opis języka pisanego (postać dźwiękowawprowadzanych do słownika jednostek może być w pewnej mierze uwzględnionadodatkowo — przez wskazanie nietypowego sposobu odczytywania podawanegow słowniku napisu). Konsekwentnie formułujemy go, odwołując się do jednostek ję-zyka pisanego, przede wszystkim — liter. Zjawiska języka pisanego mają niejedno-krotnie charakter wtórny, są pochodne wobec zjawisk mowy brzmiącej. Jeśli jednakodwołujemy się do zjawisk fonologicznych i morfonologicznych, czynimy to na mar-ginesie, w charakterze dodatkowego wyjaśnienia, albo tylko implicite. Problematy-ka, którą niżej przedstawiamy, w znacznym stopniu sprowadza się do tych zjawisk,które Jan Tokarski nazywał motywacją wyboru końcówek (Tokarski 1973: 57–58).

Prawie cały (ograniczony do rzeczowników pospolitych) materiał wprowadzanydo słownika został już raz gruntownie zanalizowany w książce Gruszczyńskiego (1989).

1 Mamy na myśli przede wszystkim dyskusje ustne i niepublikowane. Zainteresowanych odesłaćmożemy jednak np. do artykułów w tomie: Studia Gramatyczne VIII (1987).

Przejęliśmy stamtąd zasadnicze elementy, poddaliśmy je jednak rewizji, zarównow zakresie stosowanej bazy pojęciowej, jak i metod przedstawienia analizowanych fak-tów. Zasady wprowadzenia materiału do słownika zostały wstępnie przedyskutowanew artykule: Gruszczyński (2001) — niniejszy artykuł stanowi jego kontynuację.

1. Zakres paradygmatu

Zakładamy, że rzeczowniki polskie mają dwie podstawowe kategorie fleksyjne: licz-bę i przypadek, oraz dwie dodatkowe: deprecjatywność (opozycja form typu gene-rałowie — generały) i uniformizm (opozycja form typu funkcyj — funkcji)2. Pierwszaz nich obejmuje tylko rzeczowniki rodzaju M1 (męskoosobowe), druga — tylko rze-czowniki rodzaju F (żeńskie) o określonej budowie morfologicznej. Maksymalna licz-ba klatek paradygmatu (ściślej, sieci paradygmatycznej) obejmuje 17 pozycji — por.Tabela 1, powtórzona za artykułem Gruszczyńskiego (2001). W poszczególnych sche-matach paradygmatów, które podajemy niżej, nie będziemy jednak wprowadzali 17klatek, tylko zastosujemy uproszczenia wspólne dla rozpatrywanych klas.

Tabela 1

Do paradygmatu nie wchodzą opozycje, które tradycyjnie uznaje się za słowo-twórcze, np. odpowiedniość żeńskich nazw wykonawców czynności i podstawowychrzeczowników męskich, przymiotników odrzeczownikowych (zwłaszcza od nazw miej-scowych) i ich podstaw (por. Bogusławski 1988: 19). Będziemy notować je na innym

Włodzimierz Gruszczyński, Zygmunt Saloni204

Liczba sg pl

-dep nom

dep deprecjatywnoϾ

neut gen

char uniformizm

dat

acc

instr

loc.

-dep

Przy

pade

k

voc

dep deprecjatywnoϾ

2 Rozważamy tu standardowe rzeczowniki, dla których nie ma konieczności wprowadzania jeszczeinnych kategorii fleksyjnych (poprzyimkowość, akcentowość) albo dodatkowych wartości kategorii wymie-nionych tutaj (przypadek zwany dystrybutiwem), por. Saloni (1981), Łojasiewicz (1987).

poziomie, poza właściwym paradygmatem. Zanotowanie formy podstawowej dery-watu stanowić będzie w gruncie rzeczy odsyłacz do innego miejsca w słowniku.

2. Informacja o rodzaju

Zasadniczym elementem opisu leksemu rzeczownikowego jest charakterystyka ro-dzajowa. Jest to typowa cecha składniowa: rodzaj określamy na podstawie jego łącz-liwości. Ma ona jednak wyraźny wpływ na właściwości fleksyjne leksemu. Wypeł-nienie niektórych klatek paradygmatu danego leksemu zależy bowiem od jego rodza-ju. Z tego powodu charakterystyka rodzajowa jest też częścią informacji fleksyjnej.

Ze względu na uwarunkowanie tworzenia form fleksyjnych istotne jest wyróż-nienie następujących rodzajów (por. Saloni 1976):

M1 — np. dla rzeczowników pan, wujcio, satelita ‘państwo zależne’ (konwencjo-nalnie „męskoosobowy”);

M2 — np. dla rzeczowników pies, babsztyl, trup, prawdziwek (konwencjonalnie„męskozwierzęcy”);

M3 — np. dla rzeczowników stół, kolektyw (konwencjonalnie „męskorzeczowy”);F — np. dla rzeczowników kobieta, osoba, szafa (konwencjonalnie „żeński”);N — np. dla rzeczowników okno, dziecko, zwierzę, muzeum, tabu (konwencjonal-

nie „nijaki”)3;P1 — np. dla rzeczowników rodzice, narzeczeni, wujostwo („przymnogi męskooso-

bowy”); P2 — np. dla rzeczowników drzwi, nożyce, sanie, pomyje („przymnogi niemęsko-

osobowy”)4.

3. Grupy (wzorce) deklinacyjne

Zbiór rzeczowników — zgodnie z tradycją — dzielimy na grupy deklinacyjne napodstawie ich cech intuicyjnie uznawanych za ważne (postaci mianownika liczbypojedynczej i sposobu tworzenia zasadniczej serii form przypadkowo-liczbowych).Przyjmujemy podział na pięć dużych grup deklinacyjnych:

A. grupę męską,B. grupę żeńską samogłoskową,C. grupę żeńską spółgłoskową,D. grupę nijaką,

Notowanie informacji o odmianie rzeczowników... 205

3 Ze względów składniowych wprowadzana w słowniku informacja będzie dokładniejsza: N2 (bodwa okna) i N1 (bo dwoje dzieci).

4 Ze względów składniowych wprowadzana w słowniku informacja będzie dokładniejsza: P21 (bodwoje drzwi) i P22 (bo niemożliwe *dwoje pomyj ani inne połączenie formy rzeczownika pomyje z formąliczebnika dwa).

Włodzimierz Gruszczyński, Zygmunt Saloni206

E. grupę rzeczowników przyjmujących końcówki typowe dla deklinacji przymiot-nikowej.

Rzeczowniki grupy E mają bardzo zróżnicowane serie końcówek w zależnościod tego, jakiego są rodzaju. Sposób tworzenia form jest jednak zawsze ten sam —przez wybór odpowiedniego podzbioru rodzajowego końcówek z wzorcowego para-dygmatu przymiotnikowego.

Istnieją ponadto rzeczowniki odmienne nie należące do żadnej z wymienionychgrup:

F. grupka rzeczowników typu generałostwo (rzeczowniki przymnogie, tj. plura-le tantum, przyjmujące końcówki podobne jak końcówki rzeczowników grupy dekli-nacyjnej nijakiej w liczbie pojedynczej).

Poza grupką F nie tworzymy odrębnej grupy deklinacyjnej dla rzeczownikówtypu plurale tantum. Rzeczowniki nie mające form liczby pojedynczej włączamy doodpowiednich grup (A, B, C, D, E lub F) i przypisujemy im paradygmat defektyw-ny. Zakładamy, że nie istnieje w ogóle klasa rzeczowników singulare tantum (takącechę musi mieć przypisaną kilka zaimków, którymi nie zajmujemy się w niniejszymtekście), choć od sporej liczby rzeczowników formy liczby mnogiej tworzone są tylkosporadycznie (por. podpunkt 5.5).

Istnieje oczywiście również grupka (G) tzw. rzeczowników nieodmiennych,mających tylko jeden tekstowy wykładnik dla wszystkich form. Charakterystyka gra-matyczna rzeczowników sprowadza się do podania dwu parametrów: rodzaju i nazwygrupki: G. Do grupki tej należy wiele skrótów i skrótowców, które również musząbyć potraktowane jako rzeczowniki.

4. Klasy zakończeń tematu fleksyjnego

Poszczególne grupy deklinacyjne dzielimy na podgrupy w zależności od zakończeniatematu fleksyjnego. Decyzja nasza ma uwarunkowania morfonologiczne, ale interesu-ją nas przecież przede wszystkim czynniki ortograficzne. Uzależnienie sposobu odmia-ny rzeczowników od zakończenia ich tematów zostało pokazane w stworzonych przezJana Tokarskiego tabelach odmiany rzeczowników zamieszczonych w „Słowniku języ-ka polskiego” pod red. W. Doroszewskiego (SJPDor.) (i powtarzanych — ze zmiana-mi na gorsze — w niektórych późniejszych słownikach PWN). Nasze analizy (Grusz-czyński 1989 i Saloni 1992) doprowadziły do modyfikacji zestawu uwzględnionych tamzakończeń tematowych: powiększenia ich liczby z czterech do siedmiu.

Za temat podstawowy dla rzeczowników z grup A–D przyjmujemy ciąg liter po-wstały z wykładnika tekstowego formy celownika liczby mnogiej po odcięciu końców-ki -om, a dla rzeczowników z grupki F — -u. Natomiast za temat podstawowy dla rze-czowników z grupy E przyjmujemy ciąg liter powstały z wykładnika, nieistniejącej —być może, ale łatwej do zsyntetyzowania, formy mianownika liczby pojedynczej rodza-ju żeńskiego po odcięciu od niego końcówki -a (a więc np. dla rzeczownika komorneciąg komorn- powstaje z potencjalnej formy *komorna przez odcięcie końcówki -a).

Wyróżniamy następujące podgrupy (przyjmujemy kolejność z pracy Gruszczyń-ski 1989):

(k) tematy zakończone na litery k, g;(t) tematy zakończone na litery (odpowiadające większości spółgłosek twardych)

p, b, m, w, f, t, d, s, z (z wyjątkami wymienionymi w grupie (ż)), ł, n, (c)h5;(r) tematy zakończone na literę r;(ż) tematy zakończone na dwuznaki cz, dz, rz, sz oraz litery c, ż (także w dwu-

znaku dż);(l) tematy zakończone na literę l;(j) tematy zakończone na literę j oraz i odpowiadające wymawianemu [í] (jak

w wyrazie parodia);(ń) tematy zakończone na i (tzw. zmiękczające)6.

Poza tą klasyfikacją pozostają nieliczne rzeczowniki, których temat kończy sięna literę samogłoskową inną niż i, np. statua, stoa, idea. Mogą być one włączonedo którejś z podgrup arbitralnie — po zanalizowaniu zbioru ich form i ewentual-nym wydzieleniu w nich końcówek.

Aby zilustrować omówione do tej pory zasady opisu, podajemy przykładowozestaw typowych końcówek dla rzeczowników podgrupy (r) grupy deklinacyjnej Awraz z uwarunkowaniami rodzajowymi:

Tabela 2

a W rodzajach M1 i M2 tak jak gen, w rodzaju M3 tak jak nom.b Dla rodzajów M2 i M3 formy tej nie tworzy się.c W rodzaju M1 tak jak gen, w rodzajach M2 i M3 tak jak nom.

Notowanie informacji o odmianie rzeczowników... 207

5 Inaczej niż w SJPDor., gdzie zostały one włączone do jednej podklasy z tematami zakończonymina k i g — wbrew pisowni, por. bok+iem, loch+em.

6 Ortograficznie obie grupy tematów zakończonych na i wyraźnie różnią się w niektórych formachniepodstawowych, por. odmianę wyrazów: mania, manii... i Mania, Mani...

pl sg

-dep dep

nom -] -zyb -y

gen -a -ów

dat -owi -om

acc w zale¿noœci od rodzajua w zale¿noœci od rodzajuc

instr -em -ami

loc -ze -ach

voc -ze tak jak nom pl

Czytelnik może sprawdzić zasady tworzenia form na odpowiednich przykładach,choćby trójce rzeczowników o homonimicznych formach podstawowych bokser:‘człowiek’, ‘pies’, ‘silnik’.

Powyższe zasady tworzenia grup i podgrup odnoszą się do dużych serii lekse-mów, a zastosowane do niewielkich grup o budowie nietypowej mogą dać wynikinieoczekiwane (np. w grupie D rzeczownik kurczę musiałby być uznany za repre-zentanta podgrupy (t), bo kurczęt-om, a regale — podgrupy (ń), bo regali-om). Dlatakich leksemów wyniki uzyskane z podziału na podgrupy muszą być uznane zawstępne i poddane rewizji. W ostatecznym wyniku mogą być dla nich tworzone spe-cjalne podgrupy. Dla rzeczowników pospolitych będzie ich niewiele, natomiast wpro-wadzenie do słownika nazw własnych w pisowni przyjmowanej w ostatnich dziesię-cioleciach może spowodować radykalne zwiększenie liczby podgrup leksemów rze-czownikowych o odmianie specjalnej (por. np. Balzac — Balzaca — Balzakiem,Remarque — Remarque’a — Remarkiem, Rabelais — Rabelais’go, Joyce — Joyce’a— Joysie)7.

Dla niektórych z podanych wyżej podgrup zachodzą obligatoryjne alternacje te-matowe. Zasadnicza ich część została wskazana w tabelach dodatkowych Ia i Ibw opisie fleksji rzeczownika w SJPDor. Pozwalają one utworzyć warianty tematu o danym zakończeniu występujące w kontekście określonej końcówki. Przykład takiejalternacji ograniczonej do wariantu mówionego polszczyzny zawiera podany wyżejzestaw końcówek w podgrupie (r) grupy deklinacyjnej A — w opisie wariantu pisa-nego polszczyzny można jednak nie uwzględniać tej wymiany, dzieląc dwuznak rzpomiędzy temat i końcówkę. Dla rzeczowników z innych podgrup, w których zacho-dzą alternacje, reguły tworzenia tematu dodatkowego (lub tematów dodatkowych)muszą być wskazane explicite, np. dla zakończenia tematu t wymiana t : ci (wariat :wariaci-], wariaci-e). Za alternacje obligatoryjne uznajemy tylko wymiany końco-wych liter spółgłoskowych, zachodzących bez wyjątków w podanej podgrupie dekli-nacyjnej.

Omówione dotychczas cechy pozwalają na opis fleksji znacznego podzbioru rze-czowników polskich. Przykładowo podajemy tabelę regularnych końcówek rzeczow-ników poszczególnych podgrup i rodzajów (F i M — głównie M1, w izolowanychwypadkach M2) dla grupy B. Symbol #, występujący w tabeli, oznacza, że w danymkontekście występuje obligatoryjna alternacja, która przedstawiona będzie w tabelidodatkowej.

Włodzimierz Gruszczyński, Zygmunt Saloni208

7 Część takich podgrup obejmie zresztą nie tylko nazwy własne, ale też niektóre spośród niedaw-no zapożyczonych rzeczowników pospolitych, np. software — software’u.

Tabela 3

Istnieje jednak sporo czynników, które muszą być wzięte pod uwagę przy opi-sie pozostałych rzeczowników.

5. Cechy dodatkowe

Dodatkowe cechy uwzględnione w opisie dotyczą dwu zasadniczych typów: modyfi-kacji i nieuwzględnionych wcześniej alternacji tematu oraz występowania końcówekuznanych za niezasadnicze8 (faktycznie w planowanym przez nas słowniku ta infor-macja będzie również stabelaryzowana, ale w tabelach znacznie niższej rangi, które

Notowanie informacji o odmianie rzeczowników... 209

B

(k) (t) (r) (¿) (j) (l) (ñ)

³¹ka kolega

mata poeta

kora pediatra

dusza zdrajca

funkcja paria

szala m¹drala

zlewnia dziadzia

sg nom -a

sg gen -i -y -y -y -i -i -]

sg dat #-e #-e -ze -y -i -i -]

sg acc -ê

sg instr -¹

sg loc #-e #-e -ze -y -i -i -]

sg voc -o

pl nom/voc dep -i -y -y -e -e -e -e

pl nom/voc -depa #-y #-i -zy -y -owie -e -owie

M -ów pl gen neut F -] -] -] -] -i -] -]

pl gen charb – – – – #-] – *)

pl dat -om

pl acc w zale¿noœci od rodzajuc

pl instr -ami

pl loc -ach

8 Ta zasada podawania końcówek w tabelach nawiązuje do koncepcji Jana Tokarskiego, który w tabelach w SJPDor. umieścił tylko jednoznacznie „formy deklinacyjne rzeczownika nie podawane przyhaśle”. Formy tworzone inaczej (z innymi końcówkami) powinny były być podawane w artykułach ha-słowych.

*) Forma — o ile istnieje (np. kopalń) — zawsze jest podawana przy haśle.a Tylko dla rodzaju M1. b Tylko dla rodzaju F. c Dla rodzaju M1 tak jak gen pl, dla rodzaju M2 i F tak jak nom pl.

wcale nie muszą być przytaczane w dziele opublikowanym na papierze, jeśli takiebędzie — por. Saloni, Woliński 2005).

5.1. Modyfikacje i alternacje tematu

Przez modyfikacje tematu rozumiemy rozszerzenia i ucięcia, przez alternacje — wy-miany powodowane w języku mówionym regułami morfonologicznymi.

Do pierwszych należą rozszerzenia tematu o cząstki morfologiczne typu -in, -ę(ci) : -ęt : -ąt, -ę : eni : on. Znaczna ich część jest zasadniczą przyczyną wyróżnie-nia wymienionych wyżej podgrup leksemów o odmianie specjalnej.

Alternacjami, oprócz występujących całkowicie regularnie i dlatego podlegają-cych tabelaryzacji wymian końcowej części tematu przed określonymi typami koń-cówek, o czym była mowa wyżej, nazywamy następujące zjawiska:

a) e wstawne, np. płótno — płócien (ale piętno — piętn);b) ą : ę, np. ręka — rąk (ale szczęka — szczęk);c) o : ó, np. jagoda — jagód (ale lebioda — lebiod); d) a : e, np. sąsiad — sąsiedzie (ale dziad — dziadzie);e) o : ó : e, np. kościołom — kościół — kościele (ale dzięciołom — dzięcioł —

dzięciole);f) marginesowo — kilka innych, mniej charakterystycznych, np. o wstawne (ko-

zioł — kozła).

5.2. Końcówki uwzględniane w hasłach

W artykułach hasłowych muszą być podane wszelkie końcówki odbiegające od tych,które podano w tabelach, np. w szczególności dla grupy rzeczowników męskich:

-u w sg gen;-u w sg dat;-u w sg loc, jeśli w podgrupie przewidziane jest -e jako zasadnicze, i -e, jeśli

w podgrupie przewidziane jest -u;końcówki inne niż przewidziane w tabelach dla pl nom -depr;końcówki inne niż przewidziane w tabelach dla pl gen; -mi w pl instr; -a w pl nom.Oczywiście muszą być również specjalnie odnotowane niektóre końcówki rze-

czowników odmieniających się według deklinacji przymiotnikowej (grupa E) i mają-ce z tego punktu widzenia nietypowe formy, np.: Zakopanem, królowo.

W wypadku występowania w którejś z klatek alternatyw (kiedy używane sąformy wariantywne), muszą być one podane przy haśle. W szczególności dotyczy towariantów w klatce odpowiadającej formie hasłowej (mianowniku liczby pojedyn-czej, jeśli występuje), np.: wiater — wiatr. Jeśli jeden z wariantów jest nacechowa-ny, powinien przy nim być zanotowany kwalifikator (por. niżej punkt 5.5). Niektó-

Włodzimierz Gruszczyński, Zygmunt Saloni210

re wypadki wariancji mogą być opisywane inaczej — przez przypisanie danemu rze-czownikowi dwu alternatywnych wzorów.

5.3. Supletywizm

Jako leksemy o odmianie specjalnej muszą być również wskazane wszystkie lekse-my mające tematy supletywne. Do ogólnie znanych przykładów, np. rok — lata, czło-wiek — ludzie, dorzucić można te, które rzadziej są w ten sposób opisywane, np.dziecko — dzieci. Podobieństwo obu alternantów tematu jest tu oczywiste, tylko ichstosunku nie da się włożyć do żadnej ogólnie znanej serii.

5.4. Defectiva

Przewiduje się potraktowanie pewnej grupy leksemów jako defektywnych. Przykła-dem szczególnie charakterystycznym jest rzeczownik krzta, od którego nie wiado-mo, jak utworzyć dopełniacz liczby mnogiej, choć użycie tej formy wydaje się cał-kowicie uzasadnione. Zdarzają się też leksemy występujące w tekstach tylko w niektó-rych formach. Tak więc, jeśli przyjmiemy, że informacja w słownikach jest słuszna,za występujący tylko w wołaczu uznamy leksem ober9.

Klasa ta ulegnie znacznemu zwiększeniu skutkiem zaliczenia do wskazanychwyżej grup i podgrup rzeczowników występujących tylko w liczbie mnogiej, czyli plu-rale tantum.

5.5. Kwalifikatory i informacja o ograniczeniach

Jest wysoce pożądane, aby w słowniku gramatycznym znalazły się wszelkie infor-macje na temat ograniczeń w użyciu wyrazów i form. W szczególności leksemy z róż-nych powodów rzadkie we współczesnym języku polskim powinny mieć wprowa-dzony odpowiedni kwalifikator (arch., reg., rzadkie). Informacja gramatyczna przytakich wyrazach będzie miała z założenia znacznie mniejszy stopień kategoryczno-ści i pewności niż przy leksemach należących do neutralnych warstw współczesnegojęzyka polskiego.

Trudniejsze będzie zanotowanie ograniczeń w użyciu poszczególnych form (naj-częściej: jednej z form wariantywnych). Jednak ogólnie rzecz biorąc, wszystkie formynacechowane pod jakimś względem (np. przestarzałe lub ograniczone do użycia tylkow ściśle określonym socjolekcie lub stylu), a w szczególności formy potencjalne,powinny być komentowane za pomocą kwalifikatorów. Stosunkowo najprostsze jestzanotowanie tu ograniczeń na tworzenie określonych form (np. w wypadku rze-czowników tradycyjnie uważanych za singularia tantum, od których form liczby mno-

Notowanie informacji o odmianie rzeczowników... 211

9 Jednak kwalifikacja taka wydaje się nam wątpliwa. W powieści nie budziłoby chyba sprzeciwuzdanie: Dokoła gości uwijał się ober i jego dwóch pomocników. Wątpliwe jest natomiast przypisanie temuleksemowi pozostałych przypadków: nie wiemy bowiem, czy jest w nim e wstawne, czy nie.

Włodzimierz Gruszczyński, Zygmunt Saloni212

giej używa się zupełnie wyjątkowo, oraz nacechowanych rzeczowników rodzaju M1,od których forma niedeprecjatywna może być użyta tylko z bardzo wyrazistym zamia-rem stylistycznym, np. chami albo przedszkolaczkowie, czy takich, od których z koleiforma deprecjatywna używana jest niezwykle rzadko, np. rektory, górniki). Niektóreformy zostaną zapewne oznaczone kwalifikatorem już na poziomie wzorca (przedewszystkim formy o wartości char kategorii uniformizmu).

6. Podsumowanie

Zasady opisu podane w tym artykule zostały przedstawione przy założeniu, że „infor-macja gramatyczna w SGWJP będzie w znakomitej większości informacją ogólną,czyli pośrednią [...]. Napisy umieszczane w poszczególnych artykułach hasłowychbędą odsyłały do tabel, ukazujących te gramatyczne cechy leksemów, które dadząsię uogólnić, tzn. takie, które właściwe są większej grupie haseł. Informacja szcze-gółowa (czy indywidualna) pojawiać się będzie tylko w artykułach hasłowych opisu-jących jednostki wyjątkowe pod względem gramatycznym, i to w odniesieniu do wy-jątkowych cech” (Gruszczyński 2001: 101).

W trakcie prac nad słownikiem — skutkiem zachodzących w ostatnich latachradykalnych przeobrażeń techniki gromadzenia i udostępniania informacji — zmie-niliśmy jednakże zamierzenia dotyczące jego postaci. Uznaliśmy mianowicie, że przy-gotowywanie słownika gramatycznego o objętości ponad 100 000 haseł w zasadni-czej postaci na papierze mija się z celem: byłoby to dzieło dostępne tylko dla spe-cjalistów (por. Saloni, Woliński 2005). Dlatego materiał leksykalny słownika będzieopublikowany zasadniczo w postaci elektronicznej, z której informację na tematform danego leksemu bez trudu odczyta każdy użytkownik. Jednak informacja o od-mianie nie ograniczy się do samego zsyntetyzowania form. Zostaną opracowanetabele podające klasyfikację leksemów i sposób dochodzenia do form zsyntetyzo-wanych, stanowiące ogólny obraz polskiej fleksji, w rozważanym tu fragmencie —deklinacji rzeczowników.

Bibliografia

B o g u s ł a w s k i A., 1988, Język w słowniku: desiderata semantyczne do wielkiego słownika polszczyzny,Wrocław.

G r u s z c z y ń s k i W., 1989, Fleksja rzeczowników pospolitych we współczesnej polszczyźnie pisanej, Wro-cław.

— 2001, Rzeczowniki w słowniku gramatycznym współczesnego języka polskiego, [w:] Nie bez znacze-nia... Prace ofiarowane profesorowi Zygmuntowi Saloniemu z okazji jubileuszu 15 000 dni pracynaukowej, red. W. Gruszczyński i in., Białystok, 99–116.

Morfologia 1984 — Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia, red. R. Grzegorczykowa, R. Laskowski, H. Wróbel, Warszawa 1984.

Morfologia 1998 — Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia, red. R. Grzegorczykowa,R. Laskowski, H. Wróbel, wyd. II zmienione, Warszawa 1998.

Ł o j a s i e w i c z A., 1987, O budowie wyrażeń z przyimkiem po dystrybutywnym, Polonica V, 153–160.M ę d a k S., 2003, Słownik odmiany rzeczowników polskich, Kraków.P i o t r o w s k a J., 2005, rec. pozycji: Mędak 2003, Poradnik Językowy, z. 6, 81–85.S a l o n i Z., 1976, Kategoria rodzaju we współczesnym języku polskim, [w:] Kategorie gramatyczne grup

imiennych we współczesnym języku polskim, Wrocław, 43–78.— 1981, Uwagi o opisie fleksyjnym tzw. zaimków rzeczownych, Acta Universitatis Lodziensis. Folia Lin-

guistica 2, 265–271.— 1992, Rygorystyczny opis polskiej deklinacji przymiotnikowej, Prace Językoznawcze. Uniwersytet

Gdański 16, Gdańsk, 215–228.S a l o n i Z., Wo l i ń s k i M., 2005, O planowanej postaci Słownika gramatycznego języka polskiego.

Poradnik Językowy, z. 9, 74–81.Studia Gramatyczne VIII, 1987, red. R. Laskowski, Wrocław.To k a r s k i J., 1973, Fleksja polska, Warszawa.Ve t u l a n i Z., Wa l c z a k B., O b r ę b s k i T., Ve t u l a n i G., 1998, Unambiguous coding of the inflec-

tion of Polish nouns and its application in the electronic dictionaries — format POLEX / Jedno-znaczne kodowanie fleksji rzeczownika polskiego i jego zastosowanie w słownikach elektronicznych— format POLEX, Poznań.

Notowanie informacji o odmianie rzeczowników... 213