Dlaczego Wielkopolanki nie robią badań mammograficznych? – Raport

169

Zeszyty Naukowe Wielkopolskiego Centrum Onkologii

Zesz Nauk WCO 2012;9(4)

Dlaczego Wielkopolanki nie robią badań mammograficznych? – RaportAgnieszka Dyzmann-Sroka1, Katarzyna Bagniewska2, Kinga Chyła2, Kinga Dec2, Jacek Dominiak2, Marlena Dubnowska2, Dorota Fabian2, Aleksandra Fajge2, Katarzyna Fedon2, Paulina Foryszewska2, Natalia Grabicka2, Paweł Jaworski2, Marcin Kacierzewski2, Damian Kantel2, Karolina Kosiewicz2, Marianna Kostaniak2, Joanna Kozłowska2, Patryk Król2, Joanna Majrowska2, Katarzyna Malikowska2, Marta Michalska2, Aleksandra Pachucka2, Ziemowit Pakuła2, Jacek Patalas2, Maciej Piec2, Anna Popiołek2, Martyna Poznachowska2, Agnieszka Pyziemska2, Katarzyna Rafalska2, Danuta Rosiek2, Joanna Siuda2, Kinga Sładczyk2, Joanna Steckel2, Magdalena Stefanowicz2, Karolina Suska2, Ewelina Szpura2, Filip Tomaszek2, Joanna Tomiak2, Michał Tonder2, Elżbieta Zawada2.1 Zakład Epidemiologii i Profilaktyki Nowotworów (Wojewódzki Ośrodek Koordynujący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi), Wielkopolskie Centrum Onkologii 2 Zakład Elektroradiologii, Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu

Adres do korespondencji: Agnieszka Dyzmann-Sroka, Wielkopolskie Centrum Onkologii, im. Marii Skłodowskiej-Curie, ul. Garbary 15, 61-866 Poznań, Tel. 61 8850 915, faks 61 8850 916, mail: [email protected]

Zeszyty Naukowe 2012;9(4): 169-181

przyjęcie pracy: 12.11.2012; akceptacja: 14.12.1212

Streszczenie

Analiza statystyk epidemiologicznych Wielkopolskiego Rejestru Nowotworów oraz demograficznych Głównego Urzędu Sta-tystycznego nie pozostawia wątpliwości, że w XXI wieku walka z rakiem, aby była skuteczna, musi opierać się na profilaktyce pierwotnej i wtórnej. Dlatego też Wielkopolskie Centrum Onkologii prowadzi aktywną działalność z zakresu promocji zdrowia i profilaktyki nowotworów (jako Biuro Programu Prewencji Pierwotnej dla Wielkopolski oraz Wojewódzki Ośrodek Koordynu-jący Populacyjny Program Wczesnego Wykrywania Raka Piersi). Ma ona na celu podniesienie świadomości zdrowotnej oraz, poprzez zmianę stylu życia, stopniowe zmniejszenie zachorowalności na nowotwory złośliwe. Tu także gromadzi się i anali-zuje dane o zachorowalności na nowotwory złośliwe w województwie, gdyż w strukturach Centrum znajduje się Wielkopolski Rejestr Nowotworów.

Działania, takie jak dydaktyka przyszłych kadr medycznych oraz przeprowadzanie badań będących podstawą prezentowa-nego Raportu, są logiczną konsekwencją realizowanej przez Centrum misji. Mamy nadzieję, że wiedza dostarczona przez ten Raport będzie służyła nie tylko nam, ale także innym osobom zaangażowanym w walkę z rakiem piersi. W realizację Raportu zostali zaangażowani studenci studiów magisterskich kierunku Elektroradiologia Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu. W ten sposób wiedza zdobywana na zajęciach powiązana została z praktyką.

Dzięki licznym kampaniom społecznym (w tym akcjom podejmowanym z upoważnienia i ze środków Ministerstwa Zdrowia przez WCO) udało się w Wielkopolsce upowszechnić wiedzę o zagrożeniach związanych z chorobami nowotworami, a także sposobach zapobiegania im (Europejski Kodeks Walki z Rakiem). Zdumiewa niezadawalające uczestnictwo Polek (w tym także Wielkopolanek) w mammograficznych badaniach profilaktycznych. Powszechne (tj. na poziomie min. 70% populacji) i regularne (tzn. badanie co 24 miesiące) uczestnictwo kobiet w programie badań profilaktycznych pozwoliłoby na zmniejszenie umieralno-ści z przyczyn raka piersi przynajmniej o 25%. Narzuca się pytanie: co jest powodem, że ponad połowa kobiet nie zgłasza się na te badania, które są bezpłatne, a mogą uratować ich życie i zdrowie? Być może nie w pełni potrafimy zidentyfikować przyczyny, które należy uwzględnić w kolejnych kampaniach edukacyjnych i działaniach naprawczych?

Pytania te stały się punktem wyjścia poniższego Raportu. Przygotowanie i przeprowadzenie badania przez studentów Uni-wersytetu Medycznego pod kierunkiem nauczyciela miało także dodatkowy cel – edukację przyszłych kadr medycznych.

Z pewnością dobra współpraca pomiędzy lekarzami, dziennikarzami, urzędnikami i innymi specjalistami może przynieść przełom w walce z rakiem piersi. Inicjatywa studentów i opiekuna warta jest promowania także ze względu na jeszcze jeden aspekt – ekonomiczny – nic nie kosztowała, a niewątpliwie praktyczna wiedza zdobyta w ten sposób utrwali się studentom i zaowocuje w ich życiu zawodowym.

Słowa kluczowe: rak piersi, badania przesiewowe, badanie ankietowe

170 Zesz Nauk WCO 2012;9(4)

Agnieszka Dyzmann-Sroka i wsp. Dlaczego Wielkopolanki nie robią badań mammograficznych? – Raport

Women in the Wielkopolska region, why don’t they take mammography?

Abstract:

The statistics of the Wielkopolska Cancer Registry and demographic data of the Central Statistical Office demonstrate beyond any doubt that to be effective the combat against cancer in the 21st century will have to be based on primary and secondary prophylaxis. Keeping that in mind, the Greater Poland Cancer Centre carries out extensive activity in the area of health promo-tion and cancer prevention (as an office for the Primary Prevention Programme for Wielkopolska and the Provincial Coordina-tion Centre for the Population-Based Programme for Early Detection of Breast Cancer). Its aim is to raise health awareness of society and gradually reduce cancer incidence by encouraging lifestyle changes. The Centre also collects and analyses data regarding cancer incidence in the region through the Wielkopolska Cancer Registry being part of its organisational struc-ture.

Actions such as educating future medical staff and conducting studies underlying this Report constitute a natural continu-ation of the Centre’s mission. I believe the knowledge provided by this Report will serve not only ourselves, but also many other people involved in the combat against cancer. I engaged a group of level 2 students of the Poznań University of Medi-cal Sciences, Department of Radiation Technology in the development of this Report. Thus, their classroom knowledge could be translated into practice.

Owing to a number of social campaigns (including initiatives taken by the GPCC under authorisation and with financial sup-port of the Ministry of Health), there is a growing awareness in the region of Wielkopolska of the risks related to cancer and methods of preventing them (European Code Against Cancer). Amazingly, however, the participation of Polish women (includ-ing those from Wielkopolska) in predictive mammography tests is far from satisfactory. Women’s common (i.e. comprising at least 70% of the population) and regular (i.e. taken every 24 months) attendance in preventive screening programmes would allow to reduce the breast cancer mortality by at least 25%. A question arises then why more than a half of the female popu-lation do not report for such tests, even though they are free of charge and may very well save their life or health.

Perhaps, we are not fully able to identify the reasons for that situation, while such reasons should be taken into consideration in any future educational campaigns and corrective actions? Questions like that became a starting point for this Report. The development and implementation of the study by University students under the guidance of their teacher had an additional objective of educating future medical staff.

I believe that a good cooperation between physicians, journalists, officials and other specialists may produce a breakthrough in the combat against breast cancer. The initiative of students and their monitor is worth promoting if only for the economic reason: it cost nothing and the practical knowledge thus gained will surely bring a fruition in the students’ future professional life.

Key words: Breast cancer, Screening, Survey

Zesz Nauk WCO 2012;9(4) 171


WPROWADZENIE

Rak piersi jest doskonałym przykładem nowotworu złośli-wego, o którym wiedza jest szeroka, w tym poznanych jest wiele czynników ryzyka [1], ale nie ma skutecznych spo-sobów zapobiegania [2–10], dlatego nadal najskuteczniej-szym sposobem walki z tym schorzeniem pozostaje pro-filaktyka wtórna, czyli wczesne wykrycie [11]. To decyduje o sukcesie leczenia raka gruczołu piersiowego. Leczenie nowotworów złośliwych, pomimo że u dużej grupy chorych skuteczne, nadal jest związane z wystąpieniem powikłań [12–15].

Dzięki prostemu, taniemu i nieinwazyjnemu badaniu, jakim jest mammografia (MMG), można wykryć raka piersi, jeszcze zanim ujawni się klinicznie. Wykrycie nowotworu tylko o jedno stadium wcześniej zwiększa szanse na cał-kowite wyleczenie o około 25%! [2]. Jak podaje Światowa Organizacja Zdrowia, skuteczne programy badań prze-siewowych w ciągu 8–10 lat obniżają umieralność kobiet z przyczyn raka piersi o 25–45%! [3]. Zgodnie z rekomen-dacją Rady Europejskiej w sprawie badań przesiewowych raka (2 grudnia 2003 r.), powinien być on, jako element spo-łecznej polityki zdrowotnej, skierowany do kobiet w wieku 50–69 lat i oferować badania mammograficzne w odstę-pach 2-letnich [4]. W Polsce dotyczy to ponad 5 milionów kobiet.

Polska jest krajem wielu sprzeczności, zachorowal-ność na raka piersi gwałtownie wzrasta [5], wyniki 5-letnich przeżyć są niezadawalające, w szczególności w porówna-niu z innymi krajami Europy (Polska 73,9%; Szwecja 86,3%; Islandia 93,4%) [6]. Za ten stan rzeczy w opinii specjalistów odpowiada zbyt późne wykrycie choroby, co wiąże się także z niskim poziomem uczestnictwa kobiet w badaniach profi-laktycznych. Tym bardziej zadziwia więc fakt, że wiele Polek (aż 58%!) nie decyduje się na udział w badaniach profi-laktycznych (zgodnie z danymi SIMP na dzień 1 stycznia 2012 roku badaniami objęto 2 170 397 Polek wobec popu-lacji liczącej 5 112 773). Warto zadać sobie pytania, czy kobiety nie wiedzą, że warto w takich badaniach uczest-niczyć, może nie wiedzą, gdzie takie badanie wykonać, a może po prostu nie mają gdzie go wykonać? Może przy-czyny rezygnacji są bardziej złożone? Co w opinii samych kobiet zachęciłoby je do uczestnictwa w badaniach profi-laktycznych? Celem raportu jest uzyskanie odpowiedzi na tych kilka, wydawałoby się prostych pytań.

W CZYM RApoRt oDBIEGA oD INNYCH?

Dnia 1 grudnia 2006 roku Minister Zdrowia na drodze kon-kursu ofert wybrał 16 ośrodków, którym powierzył zadania Wojewódzkich Ośrodków Koordynujących Populacyjny Pro-gram Wczesnego Wykrywania Raka Piersi (WOK), a Cen-trum Onkologii – Instytut w Warszawie uczynił Centralnym Ośrodkiem Koordynującym (COK).

Od 2007 roku Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ) płaci świadczeniodawcom na bieżąco za każde zrealizowane badanie (badania przesiewowe nie są limitowane!). Roz-poczęto także wysyłkę zaproszeń imiennych, początkowo przez NFZ, a od sierpnia 2009 roku bezpośrednio przez WOK-i. Dodatkowo w 2007 roku został stworzony i uru-chomiony na serwerach NFZ System Informatyczny Moni-torowania Profilaktyki, który pozwala on-line monitorować efektywność badań skryningowych. Po początkowych suk-cesach związanych ze stałym wzrostem liczby wykonanych badań w 2008 roku następuje zatrzymanie tego korzyst-nego trendu i problemem coraz istotniejszym staje się ustalenie barier i przyczyn rezygnacji sporej części Polek z udziału w bezpłatnych badaniach profilaktycznych. Prze-prowadzono kilka badań:

Pierwsze, wykonane na zlecenie NFZ, zostało prze- –prowadzone przez studentów Executive MBA z Wyż-szej Szkoły Przedsiębiorczości i Zarządzania im. L. Koźmińskiego w Warszawie na przełomie marca i kwiet-nia 2008 roku. Ankietę zawierającą 25 pytań wysłano do 2500 kobiet w wieku 50–69 lat, wybranych losowo spośród pań, które pomimo otrzymania zaproszenia nie zgłosiły się na badanie profilaktyczne – znamienne jest, że ankietę wypełniło i odesłało zaledwie 429 kobiet (17%)! Celem badania była pomoc w odpowiedzi na dwa pytania: Dlaczego kobiety nie korzystają z darmowych badań w ramach przesiewowego programu finansowa-nego przez NFZ? Jakie są preferencje kobiet w zakresie badań mammograficznych?Drugie badanie, na zlecenie COK, zrealizowała Polska –Agencja Badawcza. Rozpoczęto je zogniskowanymi wywiadami grupowymi na grupie 90 kobiet w wieku 50–69 lat (listopad/grudzień 2009), a następnie kontynu-owano ankietą przeprowadzoną na grupie 1000 kobiet (w badaniu 62% ankietowanych wykonało mammogra-fię w przeciągu ostatnich 2 lat).Cele badania były dwojakie: 1) Zdiagnozowanie przy-czyn, które sprawiają, że kobiety znajdujące się w prze-dziale wiekowym 50–69 lat nie poddają się regularnie profilaktycznym badaniom mammograficznym. 2) Roz-poznanie argumentów, które pozwolą nakłonić kobiety do poddawania się okresowym badaniom mammogra-ficznym.Trzecie badanie typu Capibus zostało zrealizowane –przez agencję Millward Brown na przełomie stycz-nia i lutego 2010 roku na grupie 318 kobiet w wieku 50–69 lat (50% respondentek wykonało badanie mam-mograficzne w przeciągu ostatnich 2 lat).Głównym celem badania była rekonstrukcja przy-czyn niesatysfakcjonującej efektywności programu pro-filaktyki raka piersi i stwierdzenie, dlaczego nie wszyst-kie kobiety poddały się badaniu mammograficznemu w ramach programu oraz jak zwiększyć efektywność programu w przyszłości? Szczegółowymi aspektami



oceny były: świadomość funkcjonowania programu, źródła informacji o programie, postawy wobec tego typu programu, uczestnictwo w bezpłatnych badaniach mammograficznych piersi, obawy związane z wykona-niem badania, deklaracja uczestniczenia w podobnym programie w przyszłości.Spektrum zrealizowanych badań jest dosyć szerokie,

obejmowało zarówno kobiety, które nie zdecydowały się na zrobienie mammografii (badanie Ex MBA), jak i grupy rozłożone po równo (Millward Brown) czy z przewagą pań uczestniczących w badaniach (PAB). Badania różnią się także liczbą wybranych barier i liczebnością ankietowa-nych.

Badania podjęte przez Zakład Epidemiologii i Profilak-tyki Nowotworów zaprezentowane w powyższym Raporcie zdecydowanie wyróżniają się:

skalą (objęły ponad 3000 respondentek), –ograniczeniem liczby pytań do założonego celu bada- –nia (ankieta zawierała tylko 6 pytań),zaangażowaniem studentów w działalność ankietową –będącą kontynuacją edukacji z zakresu badań maso-wych w onkologii realizowanych w ramach studiów magisterskich.Doświadczenia autorów projektu wykazują, że w ostat-

nich latach zainteresowania polityków, mediów i sponsorów skupiają się na profilaktyce raka szyjki macicy. Wiele się mówi o tym raku w aspekcie szczepionek przeciwko HPV, w 2011 roku firma SIEMENS sfinansowała przeprowadzenie badania, które miało ustalić, dlaczego Polki nie robią badań

cytologicznych, a w maju 2012 roku Sejm zatwierdził utwo-rzenie Koalicji na rzecz walki z rakiem szyjki macicy.

W sytuacji gdy rak szyjki macicy rozpoznawany jest co roku u około 3100 kobiet, a rak piersi u 15 750 – nie umniejszając powagi problemu, jakim jest rak szyjki macicy w Polsce – odczuwano niedosyt po opublikowaniu Reportu prof. Łuszczyńskiej przeprowadzonego na zlecenie firmy SIEMENS [7], a zajmującego się wyłącznie problematyką raka szyjki macicy. Dostrzeżono przy tym potrzebę zwró-cenia uwagi na problematykę raka piersi, a przede wszyst-kim, mając świadomość obciążenia populacji polskiej tym nowotworem, postanowiono zaprojektować i przeprowa-dzić takie badanie.

Specjaliści z zakresu profilaktyki nowotworów i promocji zdrowia wiele mówią o potrzebie edukacji na temat badań profilaktycznych i nieskuteczności „straszenia rakiem” – warto wysłuchać, co na temat skutecznych form zachęca-nia do badań myślą same kobiety. Mamy nadzieję, że nasz Raport udziela odpowiedzi na to pytanie.

BADANA GRUPA KOBIET I ZASTOSOWANA METODA

Wprowadzając słuchaczy Uniwersytetu Medycznego do projektu badania ankietowego, kierownik Wojewódzkiego Ośrodka Koordynującego Populacyjny Program Wcze-snego Wykrywania Raka Piersi dr n. med. Agnieszka Dyz-mann-Sroka wiele czasu poświeciła na przybliżenie stu-dentom I roku studiów uzupełniających magisterskich (stacjonarnych i zaocznych), na kierunku Elektroradiologia,

Tabela 1. Propozycje zwiększenia zgłaszalności na badania zaproponowane przez Wielkopolanki

Liczba bezwzględna Propozycja % odpowiedzi

180kampania w mediach, ulotki, plakaty z adresami placówek w kościołach, lokalnych samorządach, supermarketach, broszurki, film, festyny podczas których można wykonać badanie i akcje promujące w małych miejscowościach, upominki, nagrody pieniężne, wycieczki albo niższe składki zdrowotne

23

142 łatwiejszy dostęp do mammografii, więcej ośrodków, najlepiej przy lokalnych przychodniach lub podczas wizyt u ginekologa, badania blisko m. zamieszkania lub dowóz na badania czy bezpłatny dojazd, mammobusu i badania stacjonarne także w dni wolne od pracy 18

119przymus, podwyższenie składki ubezpieczenia zdrowotnego za brak badań profilaktycznych, badanie obowiązkowe np. jako badanie okresowe, wysyłanie na badanie przez zakład pracy lub badanie w zakładzie pracy i w czasie pracy, kara za niestawienie, podwyżka za wykonanie lub dzień wolny, szkolenia w miejscu pracy

15

113

większy nacisk na profilaktykę, zwiększanie świadomości zdrowotnej, zmiany nastawienia do badań, promowanie badań poprzez różne akcje, pozytywne statystyki, hasła: „wczesne wykrycie ratuje życie”, „zdrowie i długie życie z rodziną”, „samokontrola”, „zbadaj się, przecież to nic nie kosztuje, a tak wiele znaczy”, wiedza o samym badaniu, jego celu i znaczeniu, zapewnienie o jakości sprzętu i bez-płatności oraz skuteczności badania

14

71 zaangażowanie w kampanie lekarzy rodzinnych, ginekologów i innych specjalistów 9

44 spotkania z Amazonkami, koleżanka, rodzina, sąsiadka, znane osoby, obecność męża przy badaniu, zetknięcie z rakiem, rozmowa z lekarzem na temat zachorowania na nowotwory, łatwiejszy dostęp do specjalisty onkologa 6

22 przyjazne podejście personelu, a po badaniu możliwość wypicia kawy 319 zakres wiekowy od 30. rż., 40. rż., 45. rż., do 70. rż., a nawet bez ograniczeń wiekowych lub częstsze badanie 218 zmiany w piersiach, troska o zdrowie lub predyspozycje genetyczne 216 gwarancja bezbolesnego badania, mniej bolesne badanie 212 przełamanie strachu przed diagnozą choroby, wyniszczającym organizm leczeniem, utratą życia 2

11 internetowa rejestracja, krótki okres oczekiwania na badanie, natychmiastowy wynik, badanie bez wcześniejszej rejestracji, większa elastyczności terminów 1

9 zaproszenie imienne, zaproszenie telefoniczne, przypomnienie SMS-em lub emailem o upływającym terminie kolejnego badania 12 gwarancja opieki 02 odwaga i chęci do tych badań 01 nie lubię mammografii, miałam wykonywaną 2x, wolę badanie USG 01 statystyki zachorowań 0



problematyki raka piersi, kryteriów wprowadzania badań przesiewowych oraz ich wzorcowemu modelowi. Po prze-analizowaniu wyników dotychczasowych polskich badań w tym zakresie, ponieważ szukano przyczyn niezadowala-jącej zgłaszalności Wielkopolanek na profilaktyczne bada-nia mammograficzne, postanowiono skoncentrować się na punkcie widzenia samych kobiet.

Najważniejszym celem badań stanowiących podstawę Raportu było poznanie opinii kobiet o tym, co zachęciłoby je do badań profilaktycznych. Pomijanym często czy niedo-cenionym czynnikiem są zmienne demograficzne, takie jak: wiek, wykształcenie, miejsce zamieszkania. Dlatego posta-nowiono zbadać zależność między udziałem w mammo-graficznych badaniach przesiewowych a tymi zmiennymi. Ze względu na wspominany we wcześniejszych badaniach

wpływ zaangażowania lekarzy POZ w zachęcanie do badań, także w powyższym badaniu pytano o źródła infor-macji o badaniach.

Badanie miało charakter kwestionariuszowy. Ankieta przygotowana i przeprowadzona przez studentów podczas praktyk wakacyjnych w 2011 roku z założenia miała być krótka i skupiać się na 2 konkretnych zagadnieniach:

wskazywać powody niepoddania się badaniu profilak- –tycznemu (n=1304),podpowiadać rozwiązania, które w opinii respondentek –zachęciłyby kobiety do badań (n=3164). Dlatego też poza pytaniami pozwalającymi określić

parametry społeczno-demograficzne ankieta zawierała tylko 6 pytań, w tym 2 otwarte (Zał. Wzór ankiety).

Studenci sami poszukiwali kobiet chętnych do uczest-nictwa w badaniu na terenie całej Wielkopolski. Grupy różnicowano ze względu na wiek (pomiędzy 50 a 69 lat), miejsce zamieszkania (miasto Poznań, inne miasto, wieś) i wykształcenie (podstawowe i mniej, zasadnicze zawo-dowe, średnie z maturą, wyższe – co najmniej licencjat). Uczestniczkom zapewniono anonimowość i możliwość wycofania się w każdym momencie z wypełniania ankiety. Wszystkie były także informowane o celach i zasadach badania. Za pomocą zestawu pytań weryfikowano udział w badaniach mammograficznych, badaniach palpacyjnych przeprowadzanych przez lekarzy POZ i źródła informacji o badaniach. Główną częścią badania były jednak pytania o przyczyny rezygnacji z badania oraz przykłady tego, co mogłoby zachęcić kobiety do badań.

USTAlENIA

W badaniu przeprowadzonym w lipcu 2011 roku wzięły udział 3203 kobiety między 50. a 69. rokiem życia. Z ana-lizy usunięto ankiety niekompletne (brak podania wykształ-cenia, miejsca zamieszkania, wieku lub wiek spoza wyzna-czonego zakresu). Do analizy zakwalifikowano ostatecznie 3164 kompletne ankiety. Najliczniejszą grupę stanowiły osoby między 50. a 54. rokiem życia (34%), najmniej liczną kobiety w wieku 65–69 lat (17%) (Ryc. 1). Próba ma rozkład parametrów wieku zgodny z rozkładem tych grup w popu-lacji Wielkopolanek (Ryc. 2).

50-54 lat55-59 lat60-64 lata65-69 lat

34%

26%

23%

17%

Rycina 1. Rozkład wieku respondentek uczestniczących w badaniu

50-54 lat55-59 lat60-64 lata65-69 lat

30%

30%

27%

14%

Rycina 2. Rozkład wieku Wielkopolanek wg danych GUS na 2010 rok

m. Poznańinne miastowieś

13%

59%

28%

Rycina 3. Rozkład respondentek ze względu na miejsce zamieszkania

50%

40%

30%

20%

10%

0niepełne

i podstawowezasadnicze zawodowe

średnie z maturą

wyższe(minimum licencjat)

10%

25%

44%

20%

Rycina 4. Rozkład respondentek ze względu na wykształcenie



taknienie pamiętam

59%

36%

6%

58%

56%

54%

52%

64%

62%

60%

50%

48%50-54 lata 55-59 lat 60-64 lata 65-69 lat

58%63%

59% 54%

50%

40%

30%

20%

80%

70%

60%

10%

0niepełne

i podstawowezasadnicze zawodowe

średniez maturą

wyższe(minimum licencjat)

42%47%

62%

75%

Rycina 5. Udział Wielkopolanek w mammograficznych badaniach profilak-tycznych

Rycina 6. Wiek a udział Wielkopolanek w mammograficznych badaniach profilaktycznych

Rycina 7. Wykształcenie a udział Wielkopolanek w mammograficznych badaniach profilaktycznych

50%

40%

30%

20%

80%

70%

60%

10%

0m. Poznań inne miasto wieś

72%

63%

43%

Rycina 8. Miejsce zamieszkania a udział Wielkopolanek w mammograficz-nych badaniach profilaktycznych

W badanej grupie przeważały panie mieszkające w mia-stach mniejszych niż Poznań (59%) (Ryc. 3). Pod względem wykształcenia najliczniejszą grupę stanowiły Wielkopolanki z wykształceniem średnim (44%), najmniej, bo 10%, stano-wiły osoby z wykształceniem niepełnym podstawowym lub podstawowym (Ryc. 4).

Bariery i korzyści

Kluczowe dla Raportu są „argumenty przeciw” (czyli bariery) i „argumenty za” (czyli korzyści). Według definicji profesor Łuszczyńskiej: „Bariery to przekonania kobiet, ich uczucia i myśli, które utrudniają udział w badaniu profilak-tycznym. Bariery sprawiają, że są niechętne, by brać udział w takich badaniach, nie planują w nich uczestniczyć w przy-szłości, nie czują się zmotywowane do zaangażowania się w profilaktykę raka piersi, nie idą na pierwsze w życiu bada-nie mammograficzne, zaś jeśli brały w nich udział w prze-szłości, decydują się nie iść na nie kolejny raz” [7]. Nato-miast „korzyści, to przekonania kobiet, ich uczucia i myśli, które sprawiają, że kobiety czują się zmotywowane, by wziąć udział w przesiewowej mammografii, zamierzają na

nią pójść, decydują się na ponowne uczestnictwo w bada-niu, niezależnie od przeszłych doświadczeń z mammogra-fią chcą regularnie brać w niej udział, itd.” [7].

Bariery dla uczestnictwa w badaniach profilaktycz-nych można podzielić na indywidualne (zależne od samych kobiet) oraz organizacyjno-strukturalne (które od kobiet zależą w mniejszym stopniu). Wyodrębniono 7 konkret-nych barier i zaproponowano 8. odpowiedź ogólną, tzn. inny powód niepoddania się badaniu. W pytaniu o korzyści zaproponowano 6 przykładów oraz poprzez osobne pyta-nie otwarte pozostawiono możliwość wypowiedzenia wła-snych opinii i przedstawienia własnych propozycji.

Rola wieku, wykształcenia i miejsca zamieszkania w udziale w badaniach

Spośród 3164 osób ankietowanych, aż 59% wykonało badanie mammograficzne w ciągu ostatnich 2 lat. Te dane mogą być zgodne z prawdą – system SIMP podaje, że w Wielkopolsce prawie 50% kobiet w wieku 50–69 lat wzięło udział w programie badań profilaktycznych. Trzeba jednak pamiętać, że NFZ finansuje również tzw. mammografie



diagnostyczne (to znaczy na zlecenie lekarza) i stąd ta różnica (Ryc. 5).

Częstszy udział w badaniach profilaktycznych stwier-dzono u kobiet w wieku 55–59 lat (Ryc. 6).

W badanej grupie Wielkopolanek najliczniejszą pod-grupę stanowiły kobiety z wykształceniem średnim (Ryc. 4). Uczestnictwo w badaniach profilaktycznych wzrasta wraz z wykształceniem – najniższy procent uczestnictwa w pro-gramie badań profilaktycznych stwierdzono w grupie kobiet z wykształceniem niepełnym i podstawowym (42%), najwyż-szy wśród kobiet z wykształceniem wyższym (75%) (Ryc. 7).

Prawie 60% ankietowanych mieszka w miastach mniej-szych niż Poznań (Ryc. 3). Na uczestnictwo w badaniach ma wpływ dostępność do badań. W 2011 roku badania profilaktyczne w Wielkopolsce realizowało w trybie stacjo-narnym 18 świadczeniodawców – z tego aż 7 zlokalizowa-nych w mieście Poznaniu, stąd nie dziwi fakt, że najwyższy udział w badaniach stwierdzono wśród mieszkanek stolicy i innych miast Wielkopolski (Ryc. 8).

Nie odczuwam dolegliwości

Boję się tego badania

Strach przed diagnozą

W pobliżu mojego miejsca zamieszkania nie ma…

Inny powód

Nie wiem, gdzie wykonać

Nie wiem, na czym polega takie badanie

Nie słyszałam o takim badaniu

0 100 200 300 400 500 600 700

liczby bezwzględne

639

294

286

251

181

159

96

62

Imienne zaproszenieotrzymane pocztą

Obowiązek uczestniczeniaw badaniu

Przyjazd mammobusu

Zaproszenie otrzymanebezpośrednio od lekarza

Opinia przyjaciółki,rodziny, znajomych

Inne

Upominki otrzymanepo badaniu

0 200 400 600 800 1000 1200 1400 1600

liczby bezwzględne

1441

1261

878

815

759

735

489

Nie, ale dostałam zaproszenieimienne

Nie, ale wiem z TV

Nie, ale wiem z kampanii prof.

Nie, ale wiem od znajomych

Nie, ale wiem z prasy

Nie, ale wiem z internetu

Nie, ale wiem (inne)

0% 5% 10% 15% 20% 25% 30%

26%

20%

18%

15%

12%

7%

1%

taknienie, ale wiemo takiej możliwości

38%

36%

26%

Rycina 9. Bariery wskazywane przez Wielkopolanki Rycina 10. Skuteczne formy zachęty do badań wskazywane przez Wielko-polanki

Rycina 11. Inne niż lekarz POZ źródła informacji o badaniach profilaktycz-nyc.

Rycina 12. Udział lekarzy POZ w upowszechnianiu informacji o badaniach profilaktycznych

Rola wieku, wykształcenia i miejsca zamieszkania – wnioski

Częstszy udział w badaniach mammograficznych stwier-dzono wśród kobiet:

między 55 a 59 lat, –z wyższym wykształceniem, –mieszkających w Poznaniu i innych miastach. –Te wnioski nie są zaskakujące. Wcześniejsze badania

światowe i polskie [7, 8] wskazywały, że kobiety uczestni-czące w badaniach profilaktycznych różnią się pod wzglę-dem społeczno-demograficznym (wykształcenie, sytuacja finansowa, miejsce zamieszkania itd.), od tych, które w nich nie uczestniczą.

Bariery i korzyści

O bariery zapytano te z ankietowanych kobiet, które w ciągu ostatnich 2 lat nie wykonały badania mammograficznego (n=1304), najczęściej wskazywane były:

brak dolegliwości w piersiach, –strach przed badaniem, –strach przed diagnozą „rak”, –



brak stacjonarnego ośrodka w miejscu zamieszkania –ankietowanej (Ryc. 9).Co ciekawe, zaledwie 3% ankietowanych odpowie-

działo, że nie zrobiły badania, bo nie słyszały o takiej moż-liwości, a 5% jako barierę wskazało, że nie wie, na czym polega takie badanie, 9% odpowiedzi wskazywało na inne, nie wymienione wcześniej bariery.

Dla badanych Wielkopolanek najważniejszą zachętą do wykonania badania profilaktycznego byłyby imienne zaproszenia otrzymane pocztą i obowiązek uczestniczenia w takim badaniu! (Ryc. 10). Co ciekawe, tylko 8% odpowie-dzi wskazało, że upominki byłyby skuteczną formą zachęty do badań.

Ankietowanym kobietom zadano także jedno pytanie otwarte: „Co jeszcze, w Pani opinii, zachęciłoby kobiety do badań profilaktycznych?”. Swoje propozycje podało 718 respondentek, niektóre podały nawet kilka propozy-cji (Tab. 1). Prawie co czwarta propozycja dotyczyła sze-roko rozumianej kampanii promującej badania poprzez media, ulotki i plakaty (koniecznie z adresami ośrod-ków, w których można wykonać badania), filmy i festyny. Ulotki mają być rozwieszane także w kościołach i super-marketach. Za udział w badaniach warto nagradzać (pie-niądze, wycieczki lub obniżenie składki zdrowotnej!). Aż 18% odpowiedzi dotyczyło zwiększenia dostępności do badania (więcej ośrodków stacjonarnych lub mammo-busy, badania blisko miejsca zamieszkania i także w dni wolne od pracy).

Z tym związany jest także następny punkt (15% odpo-wiedzi), który mówi o tym, że profilaktyczne badanie mammograficzne powinno być obowiązkowe (np. przy badaniach okresowych), za brak badań powinna być zwiększana składka zdrowotne lub wyznaczona inna kara, a za zrobienie badania podwyżka lub dzień wolny w pracy. Także wiele, bo 14% odpowiedzi wskazywało na koniecz-ność zwiększenia świadomości zdrowotnej, potrzebę pozytywnych statystyk czy wiedzy o samym badaniu. Kobiety oczekują także większego zaangażowania w pro-mocję badań lekarzy, głównie POZ (prawie co dziesiąta odpowiedź).

Bariery i korzyści – wnioski

W wypowiedziach ankietowanych kobiet najczęściej wska-zywane były bariery, takie jak:

brak dolegliwości w piersiach, –strach przed badaniem, –strach przed diagnozą „rak”, –brak stacjonarnego ośrodka w miejscu zamieszkania –ankietowanej.Wśród argumentów, które zachęciłyby w opinii kobiet do

wykonania badania profilaktycznego, w pytaniu zamknię-tym najczęściej wskazywane były:

imienne zaproszenie otrzymane pocztą, –obowiązek uczestniczenia w takim badaniu! –

przyjazd mammobusu, –zaproszenie otrzymane bezpośrednio od lekarza POZ. –W pytaniu otwartym swoje propozycje zgłosiło ponad

700 respondentek, które najczęściej wskazywały na konieczność:

szeroko rozumianej kampanii promującej badania, –zwiększenia dostępności do badania, –wprowadzenia przymusu uczestniczenia w badaniach –mammograficznych,zwiększenia świadomości zdrowotnej. –

OMóWIENIE

Przeprowadzone wśród ponad 3100 Wielkopolanek bada-nie wykazało ogromną potrzebę kontynuowania szeroko zakrojonej kampanii na rzecz upowszechniania w spo-łeczeństwie wiedzy o profilaktyce, diagnostyce i lecze-niu raka piersi. Poprzez filmy, ulotki i plakaty kobiety chcą dowiedzieć się o tym, gdzie można wykonać badanie, że jest ono bezpłatne, bezpieczne i na czym polega. Ankie-towane panie uważają, że zgłaszalność poprawiłaby kam-pania w mediach w połączeniu z plakatami i ulotkami w kościołach, supermarketach. W pytaniu o źródło informa-cji o badaniach profilaktycznych 38% Wielkopolanek wska-zało lekarza POZ (Ryc. 12), zaproszenie imienne (26%), telewizję (20%) i kampanie medialne (18%) (Ryc. 11).

Te źródła (choć w różnych układach) wskazywały także wyniki wcześniejszych badań. Zacznijmy od roli mediów, które w badaniu Ex MBA oraz Millward Brown respondentki wskazywały w pierwszej trójce [9]. Problemem pozostają ograniczone możliwości finansowe WOK-ów wobec faktu, że żadna stacja telewizyjna (również ta publiczna z misją) nie zgadzają się na bezpłatne emitowanie ogłoszeń nawet tych dotyczących kampanii społecznej na rzecz walki z rakiem piersi. Z zagadnieniem kampanii związany jest także pro-blem zwiększenia świadomości zdrowotnej kobiet. Raport potwierdził wcześniejsze opinie, że kobiety wykształcone, o wyższym statusie socjoekonomicznym częściej zgłaszają się na badania profilaktyczne [7, 8, 9]. Polki wiele wiedzą o badaniach profilaktycznych i raku piersi, ale wiedza ta wymaga usystematyzowania. Do takich wniosków doszli już autorzy badania Millward Brown [9]. Ankietowane kobiety z jednej strony wiedziały o tym, że:

rak piersi jest groźną chorobą, –zbyt późna diagnoza jest przyczyną śmierci zbyt wielu –kobiet,należy systematycznie badać piersi, –rak piersi wcześnie wykryty jest uleczalny, –najlepszym sposobem na wczesne wykrycie raka piersi –jest mammografia, która pozwala na wykrycie zmian niewyczuwalnych palpacyjnie (przedklinicznych).Jednakże z tą wiedzą w parze nie szła praktyka. Kobiety

pytane o przyczyny niezgłoszenia się na badanie wskazy-wały na bariery, takie jak:

strach przed rozpoznaniem raka, –



brak wiary w skuteczność leczenia, możliwość wylecze- –nia raka,przekonanie, że na raka piersi chorują tylko kobiety –obciążone genetycznie,„rak mnie nie dotyczy” („nie jestem w grupie ryzyka”), –brak objawów choroby („myślę, że jestem zdrowa”) [9]. –To, że Wielkopolanki pytane o przyczyny rezygnacji

z badania najczęściej wymieniały bariery, takie jak:brak dolegliwości, –strach przed diagnozą, –strach przed samym badaniem, –oznacza, że nadal nie rozumieją one istoty i celowo-

ści badań profilaktycznych, a także nadal nie wiedzą, że na badania profilaktyczne powinny zgłaszać się:

potencjalnie zdrowe kobiety (bez objawów raka piersi), –pomimo że czują się zdrowe (mammografia to nieinwa- –zyjne badanie rentgenowskie pozwalające na wykrycie bardzo małych zmian w piersi, jeszcze przed klinicznym ujawnieniem się raka piersi),pomiędzy 50. a 69. rż. (ponieważ najwyższa zacho- –rowalność na raka piersi obserwowana jest u kobiet w wieku 50+, wiek jest istotnym czynnikiem ryzyka w raku piersi!).Autorów badania cieszy fakt, że zaledwie 3% ankieto-

wanych kobiet jako powód niewykonania badania wskazało to, że nie słyszało o takim badaniu. Fakt, że 8% responden-tek nie wie, gdzie takie badanie można wykonać, stanowi argument za tym, by nadal nie ustawać w upowszechnianiu informacji o programie.

Ciekawych informacji dostarczyły pytania o korzy-ści. Także tu na pierwszych miejscach Wielkopolanki wskazały zaproszenie imienne otrzymane pocztą, przy-mus, przyjazd mammobusu. Skuteczność zaproszeń potwierdzały już wcześniejsze badania (Millward Brown, Ex MBA, PAB), jak również odpowiedzi kobiet z ankiety wypełnianej przed wykonaniem profilaktycznego bada-nia mammograficznego (SIMP). Co prawda, bywa że czasami musi upłynąć trochę czasu pomiędzy otrzyma-niem zaproszenia a zgłoszeniem się na badanie, cza-sami dopiero 10. zaproszenie zdyscyplinuje kobietę do

badania – niemniej nie ma wątpliwości, że zaproszenia stanowią istotny, tani (1,7 zł!) i konieczny element dzia-łań na rzecz skutecznego zachęcenia kobiet do badań. Jak wykazują statystyki SIMP, spośród prawie 106 000 Wielkopolanek, które w 2011 roku zgłosiły się na bada-nie profilaktyczne, aż 68% o możliwości wykonania bez-płatnego badania profilaktycznego dowiedziało się wła-śnie poprzez zaproszenie imienne otrzymane droga pocztową.

Wielkopolanki podkreślały także wagę dostępności do badań. Kobiety chcą mieć możliwość wykonania badania w pobliżu miejsca zamieszkania, najlepiej przy przychodni lub w miejscu i podczas pracy albo w dzień wolny od pracy. To oznacza, że konieczne staje się zwiększanie liczby świad-czeniodawców, a tam, gdzie to niemożliwe, wysyłanie mam-mobusów. Do podobnych wniosków doszli autorzy badania Ex MBA, w którym prawie 50% ankietowanych zapytanych o odległość, jaką są w stanie pokonać, aby zrobić bada-nie, podało dystans „nie więcej niż 10 km” [9] (w Wielko-polsce pomiędzy ośrodkiem w Pile i ośrodkami w Poznaniu pozostaje obszar prawie 100 km, na którym badania mogą zapewnić wyłącznie mammobusy!).

Z badania przeprowadzonego przez Ex MBA wynikało, że 72% Polek przynajmniej raz w roku odwiedza leka-rza POZ [9], uczestniczki wszystkich omawianych wcze-śniej badań ankietowych mówiły o tym, że właśnie lekarz mógłby zmotywować je do wykonania badania. W bada-niu Capibus padały nawet propozycje, by to lekarz POZ pilnował terminarza badań profilaktycznych. Propozycje zaangażowania do promocji badań profilaktycznych leka-rzy (głownie POZ) zgłaszały także Wielkopolanki – w tej sytuacji autorów Raportu martwi fakt niemożności włącze-nia wszystkich lekarzy POZ do udziału w tych działaniach, co potwierdza fakt, że w grupie prawie 106 000 kobiet, które w 2011 roku zgłosiły się na badanie, tylko 668 (0,6%) wskazało lekarza POZ jako źródło informacji o tych bada-niach. Dane te są rozbieżne z informacjami otrzymanymi w naszym badaniu. Tu spośród 3164 Wielkopolanek aż 1189 o możliwości wykonania badania profilaktycznego dowiedziało się od lekarza POZ (to zaledwie czy aż 38%?),

% kobiet, które o badaniudowiedziały sięod lekarza POZ

i wykonały badanie

% kobiet,które wykonały badanie

% kobiet, które o badaniudowiedziały się od lekarza POZ

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60%

47%

59%

38%

43%

4%

Nie, nigdy

Nie przypominam sobie

Tak, raz

Tak, od czasu do czasu

Tak, przy każdej wizycie

0% 10% 20% 30% 40% 50%

28%

13%

13%

Rycina 13. Skuteczność lekarzy POZ w zachęcaniu do udziału w badaniach profilaktycznych

Rycina 14. Czy lekarze POZ badają palpacyjnie piersi kobietom?



a przecież lekarze ci mają w zakresie swoich obowiązków wpisaną profilaktykę! (Ryc. 12).

Co więcej, opinia lekarza POZ, jego zachęta do uczest-nictwa w badaniach profilaktycznych wydaje się być bardzo skuteczna. Spośród 1860 kobiet, które w ciągu ostatnich 2 lat zgłosiło się na badanie, aż 871 (47%) wskazało właśnie lekarza POZ jako źródło informacji o programie (Ryc. 13).

W skuteczność zaangażowania lekarzy (zwłaszcza POZ) w promocję badań profilaktycznych wierzą Wielkopo-lanki na tyle silnie, że propozycje takie pojawiły się zarówno w pytaniu zamkniętym (Ryc. 10), jak i otwartym (Tab. 1). Nie-wielki procent lekarzy POZ angażujących się w profilaktykę walki z rakiem piersi potwierdza także pytanie o badanie palpacyjne piersi (Ryc. 14).

Zaledwie co trzecia ankietowana Wielkopolanka pod-czas wizyty w gabinecie lekarz POZ miała choćby raz zbadane palpacyjnie piersi. Taka sytuacja może wynikać z braku czasu lub wiedzy o tym, jak takie badanie przepro-wadzać.

W 2009 roku rozpoczęto starania, by profilaktyczne badania piersi wpisać do kalendarza badań okresowych. W momencie gdy Ministerstwo Zdrowia i Ministerstwo Pracy i Polityki Socjalnej doszło do porozumienia w tej sprawie – realizację pomysłu wstrzymał opór feministek. Co ciekawe, wśród propozycji zgłoszonych przez Wielkopolanki pomysł przymusu, np. poprzez wpisanie profilaktyki do kalendarza badań okresowych cieszył się dużą popularnością zarówno w pytaniu zamkniętym (20%), jak i otwartym (18%).

Same kobiety mówią o tym, że należy albo karać kobiety za to, że nie zgłaszają się na badania (np. podwyższenie składki zdrowotnej), albo nagradzać te, które się badają (poprzez obniżenie składki zdrowotnej, premię w zakładzie pracy, nagrody lub choćby wolny dzień).

Doświadczenia światowe wykazują, że rakiem nie należy straszyć, ale z wypowiedzi kobiet jasno wynika, że o raku piersi chciałyby wiedzieć więcej. Cenna byłaby moż-liwość zarówno porozmawiania z lekarzem (np. spotkania w zakładach pracy) czy Amazonką (kobietą, która pokonała raka piersi), jak również więcej przykładów pozytywnych statystyk. Kobiety chcą słyszeć o tym, że badanie mam-mograficzne jest bezpieczne, sprzęt, na którym wykony-wane są badania, dobry, a leczenie skuteczne (gwarancja, że onkolodzy potrafią skutecznie leczyć wcześnie wykrytą chorobę). Wielkopolanki oczekują także zmian w organiza-cji pracy pracowni przesiewowych. Część tych oczekiwań da się spełnić, np. dotyczy to możliwości wykonania bada-nia w godzinach popołudniowych, w dni wolne od pracy, w czasie pracy i na terenie zakładu pracy, miły i przyjazny personel, a nawet wypicie kawy podczas oczekiwania na badanie. Z przyczyn oczywistych żądania natychmiasto-wego otrzymania wyniku, obecności męża podczas bada-nia czy całkowitej bezbolesności badania na dzień dzisiej-szy spełnić się nie da.

Część wniosków wskazuje na niedoinformowanie kobiet: np. to o bezpłatność (badania są przecież bezpłatne!),

krótki czas oczekiwania na badanie (większość ośrodków wykonuje badania bez żadnego oczekiwania), większą ela-styczność terminów (właśnie dlatego w wysyłanych zapro-szeniach podawane są godziny pracy i telefony do rejestra-cji, aby kobieta sama wybrała odpowiadający jej termin).

W Polsce od 2007 roku profilaktyczne badania mammo-graficzne mogą być realizowane z zapewnieniem aktywności (prawie 100% kobiet kwalifikujących się do badań w danym roku otrzymuje zaproszenie imienne) oraz populacyjności (prawo do badań ma 100% zdrowych kobiet w wieku 50–69 lat – NFZ płaci za każde badanie). Niestety część kobiet nie wykorzystuje tej możliwości. Niewątpliwe korzyść z udziału w badaniach profilaktycznych odnosi każda kobieta, u któ-rej zostanie wykryty wczesny rak – jest nią możliwość zasto-sowania skuteczniejszego leczenia przy zachowaniu piersi! Jednak, aby korzyść z realizacji programu przesiewowego odniosło całe społeczeństwo – to znaczy, aby nastąpiło obniżenie umieralności Polek z przyczyn raka piersi w skali populacji – badaniami profilaktycznymi należałoby objąć przynajmniej 70% tej populacji [10], dlatego też tak ważne staje się znalezienie skutecznych form zachęcania kobiet do badań.

Jednym z takich sposobów są rozmowy z samymi zain-teresowanymi. Badania ankietowe przeprowadzane na sze-roką skalę (tj. obejmujące minimum 1000 respondentów) są drogie. Wyjątkowość omawianego badania polega przede wszystkim na tym, że z jednej strony objęło ponad 3000 kobiet w wieku 50–69 lat, a z drugiej zostało przeprowadzone z ini-cjatywy wykładowcy i studentów i to całkowicie za darmo! Dodatkowo niewątpliwie wnosi w problematykę nowe spojrze-nie na sprawę i daje nadzieję, że wykształcone w ten „prak-tyczny” sposób nowe kadry medyczne nie zapomną o promo-cji badań profilaktycznych w praktyce zawodowej.

pIśMIENNICtWo

Jassem J, Krzakowski M. Rak piersi. W: Zalecenia postę-1. powania diagnostyczno-terapeutycznego w nowotworach złośliwych – 2011 r. Krzakowski M, Dziadziuszko R, Fijuth J i wsp. Polska Unia Onkologii, Gdańsk 2011; tom I; 195–246.

Wronkowski Z, Zwierko M. Zasady i wyniki programu mode-2. lowego skryningu raka piersi i raka szyjki macicy w Polsce, 1999–2000. Nowotwory 2002; 52:1–157.

Boyle P, Levin B. World Cancer Report 2008. WHO, Lyon 3. 2008: 296–300.

Perry N. et all (edit.). European guidelines for quality assu-4. rance in breast cancer screening and diagnosis. Fourth edition. European Commission 2006.



Didkowska J, Wojciechowska U, Zatoński W. Nowotwory 5. złośliwe w Polsce w 2009 roku. Centrum Onkologii – Insty-tut im. Marii Skłodowskiej-Curie, Warszawa 2011.

Survival of Cancer Patients in Europe: the EUROCARE-4 6. Study (http://www.eurocare.it/Database/tabid/77/Default.aspx).

Łuszczyńska A, Bukowska-Durawa A. Tysiąc kobiet, tysiąc 7. barier. Dlaczego Polki nie robią badań cytologicznych? Badanie przeprowadzone na zlecenie firmy Siemens. Sie-mens, 2011.

Dyzmann-Sroka A, Trojanowski M, Kończalik A, Jędrzej-8. czak A. Wiedza lekarzy o nowotworach i profilaktyce-ra-port dla województwa wielkopolskiego. Zesz Nauk WCO 2008; 4(5): 155–179.

Dyzmann-Sroka A, Jędrzejczak A, Trojanowski M, Kubiak A. 9. Przyczyny niskiej zgłaszalności Polek na badania profilak-tyczne. Zesz Nauk WCO 2010; 1(7): 17–27.

Kordek R, Jassem J, Krzakowski M, Jeziorski A. Onkolo-10. gia. Podręcznik dla studentów i lekarzy. Medical Press, Gdańsk 2003.

Didkowska J, Wojciechowska U (red.). Populacyjne pro-11. gramy przesiewowe w onkologii. Centrum Onkologii-Insty-tut, Warszawa 2007.

Spychała A, Murawa D, Korski K. The clinical importance 12. of micrometastases within the lymphatic system in patients after total gastrectomy. Rep Pract Oncol Radiother 2011; 16: 232–236.

Guedea F. Recent developments in brachytherapy. Rep 13. Pract Oncol Radiother 2011; 16: 203–206.

Marinova L, Yordanov K, Sapundgiev N. Primary mucosal 14. sinonasal melanoma – Case report and review of the lite-rature. The role of complex treatment-surgery and adjuvant radiotherapy. Rep Pract Oncol Radiother 2011; 16: 40–43.

Conde S, Borrego M, Teixeira T, Teixeira R, Corbal M, Sá A, 15. Soares P. Impact of neoadjuvant chemoradiation on patho-logic response and survival of patients with locally advanced rectal cancer. Rep Pract Oncol Radiother 2010; 15: 51–59.



ANKIETA ANONIMOWA

przeprowadzana przez studentów Uniwersytetu Medycznegopod kierunkiem dr n. med. A. Dyzmann-Sroki, kierownika WOK

dotycząca badań w profilaktyce raka piersiskierowana do pań w wieku 50‒69 lat

Wiek: ......... lat

Wykształcenie:

niepełne podstawowe i podstawowe

zasadnicze zawodowe

średnie (z maturą)

wyższe (przynajmniej licencjat)

Miejsce zamieszkania:

m. Poznań

inne miasto

wieś

1. Czy w przeciągu ostatnich dwóch lat miała Pani wykonywane badanie mammograficzne?

Tak

Nie

Nie pamiętam

2. Jeżeli nie poddała się Pani badaniu mammograficznemu, to z jakiego powodu?

(pytanie wielokrotnego wyboru)

Nie słyszałam o takim badaniu

Nie wiem, gdzie wykonać takie badanie

W pobliżu mojego miejsca zamieszkania nie ma takiej możliwości

Nie wiem, na czym polega badanie

Nie odczuwam dolegliwości

Boję się tego badania

Strach przed diagnozą

Inny

Załącznik. Wzór ankiety



3. Czy podczas wizyty u lekarza rodzinnego miała Pani badane piersi?

Tak, przy każdej wizycie

Tak, od czasu do czasu

Tak, raz

Nie przypominam sobie

Nie, nigdy

4. Czy lekarz rodzinny poinformował Panią o możliwości wykonania

bezpłatnej mammografii dla kobiet w Pani wieku?

Tak

Nie

Nie, ale wiem o takiej możliwości z innych źródeł:

Inny lekarz, lekarz specjalista

Informacja od znajomych

Zaproszenie imienne

Prasa

Telewizja

Internet

Kampania profilaktyczna

Inne, jakie ? ……………………………..

5. Co lub kto zachęcił/oby Panią do wykonania badania mammograficznego?

(pytanie wielokrotnego wyboru)

Otrzymanie imiennego zaproszenia drogą pocztową

Otrzymanie zaproszenia bezpośrednio od lekarza rodzinnego

Opinia przyjaciółki, rodziny, znajomych

Przyjazd mammobusu (mobilna mammografia)

Upominki otrzymywane po badaniu

Obowiązek brania udziału w profilaktycznym badaniu mammograficznym

6. Co jeszcze, w Pani opinii, zachęciłoby kobiety do badań profilaktycznych ?

……………………………..………………………….……………………………………………..…………………………..

……………………………..………………………….……………………………………………..…………………………..

Dziękujemy za wypełnienie ankiety.

Documents

Dlaczego Wielkopolanki nie robią badań mammograficznych? – Raport