ҮНЭТ ЦААСНЫ ХӨРӨНГӨ ОРУУЛАЛТЫН БОЛОН ХАМТЫН

ХӨРӨНГӨ ОРУУЛАЛТЫН САН

“Ард капитал групп” ХХК-ийн Гүйцэтгэх захирал Б.Өлзийбаяр

1

АГУУЛГА • Институционал хөрөнгө оруулагчид болон

тэдгээрийн төрөл • Институционал хөрөнгө оруулагчдын онцлог • Институционал хөрөнгө оруулагчдын хөрөнгийн зах

зээл дэх ач холбогдол • Хөрөнгө оруулалтын сан, тэдгээрийн төрөл • Хөрөнгө оруулалтын сангийн онцлог, анхаарах хүчин

зүйлс • Монголын институционал хөрөнгө оруулагч болон

хөрөнгө оруулалтын сангийн өнөөгийн байдал • Монголын институционал хөрөнгө оруулагчид болон

хөрөнгө оруулалтын санг бий болгох

2

Институционал хөрөнгө оруулагч гэдэг нь:

• Ихээхэн хэмжээний мөнгөн хөрөнгийг үнэт цаас болон бусад хөрвөх чадвар өндөр хөрөнгөд байршуулж түүний үр дүнгээс ашиг олох зорилготой этгээдийг (байгууллага, хувь хүнийг) хэлнэ.

• Ихээхэн хэмжээний мөнгөн хөрөнгө гэдэг нь улс орны хөгжлийн түвшинээс хамааран харилцан адилгүй. Тухайлбал АНУ –д – Банк, даатгалын байгууллага, хөрөнгө оруулалтын сан,

тэтгэвэрийн сан, 5 сая ам доллараас дээш хөрөнгө бүхий хандивын байгууллагууд болон нөхөрлөлүүд,

– Хувьцаагаа зарж буй компаний дээд удирдлага, – Хувьцаа худалдаж авах үедээ 1 сая ам доллараас дээш

хөрөнгөтэй хувь хүн буюу гэр бүл, – сүүлийн 2 жил дарааллан 200 000 ам.доллараас дээш орлоготой

хувь хүнийг эсвэл өрхийн орлого нь сүүлийн 2 жилд 300 000 ам.доллараас дээш байсан гэр бүл гэх мэт.

3

Институционал хөрөнгө оруулагчдын төрөл:

• Тэтгэврийн сан

• Даатгалын сан

• Хөрөнгө оруулалтын сан

• Хэджи сан

• Хөрөнгө оруулалтын банк

• Sovereign Wealth Fund

• Хувь хүн

4

Институционал хөрөнгө оруулагчдын онцлог:

• Тодорхой хүрээнд тодорхой зорилготой үйл ажиллагаа

явуулдаг

• Урт хугацааны, томоохон хөрөнгө оруулалтыг хийдэг

• Багцын хөрөнгө оруулалт хийдэг

• Өндөр, ур чадвартай мэргэжлийн баг, мэргэжилтнүүд

удирддаг

• Эрсдэл даах чадвар сайтай

• Банкны салбартай харьцуулбал зохицуулалт багатай.

5

Институционал хөрөнгө оруулагчдын хөрөнгийн зах зээл дэх ач холбогдол:

• Компанийн бодлого, шийдвэрт нөлөөлөх, засаглалыг сайжруулах

• Зах зээлд мэргэжлийн өндөр ур чадварын үүднээс оролцон, зах

зээлийн томоохон чиг хандлагыг тодорхойлогч болдог

• Нийт зах зээлийн эргэлт, хөрвөх чадварыг дээшлүүлэх

• Хувийн хөрөнгө оруулагчдын зах зээл дэх оролцоог

нэмэгдүүлдэг

• Хөгжингүй орнуудын хуримтлагдсан хөрөнгийг хөгжиж буй

оронд хөрөнгө оруулах.

6

ХОС тодорхойлт

• 4.1.32.“хөрөнгө оруулалтын сан” гэж хөрөнгө оруулалтын менежментийн компанийн удирдлагаар энэ хуулийн 4.1.18-д заасан үйл ажиллагааг эрхлэх зорилгоор нийтээс, эсхүл хаалттай хүрээнд төвлөрүүлсэн хөрөнгийн санг

• 4.1.18.“мэргэжлийн хөрөнгө оруулалтын үйл ажиллагаа” гэж хөрөнгө оруулалтын бодлогын хүрээнд төвлөрүүлсэн хөрөнгөөр энэ хуулийн 4.1.19-д заасан банк бус санхүүгийн байгууллага, андеррайтер, дилерээс бусад этгээд мэргэжлийн түвшинд үр ашигтай хөрөнгө оруулалт хийх үйл ажиллагааг;

7

Хөрөнгө оруулалтын сангийн хуулийн этгээдийн эрх

• Хөрөнгө оруулалтын сан нь хуулийн этгээдийн эрхтэй байх бөгөөд ажилтангүй тусгай зориулалтын компани байна

• Бас нэг онцлог: Аж ахуйн нэгжийн орлогын татвараас

чөлөөгдөнө

8

ХОС төрөл • Мэргэшсэн хөрөнгө оруулалтын сан: ҮЦЗЗТХ-ийн 5.1.4-т заасан үнэт цаасыг зөвхөн тус

хуулийн 4.1.19-т заасан этгээдэд санал болгон гэрээний үндсэн дээр хөрөнгө төвлөрүүлэх эрх бүхий хөрөнгө оруулалтын санг

4.1.19.“мэргэжлийн хөрөнгө оруулалтын үйл ажиллагаа эрхлэгч” гэж мэргэжлийн хөрөнгө оруулалтын үйл ажиллагаа эрхэлж байгаа хөрөнгө оруулалтын сан, тэтгэврийн сан, банк, банк бус санхүүгийн үйл ажиллагаа, даатгал, андеррайтер, дилерийн үйл ажиллагаа эрхлэх эрх бүхий этгээд зэрэг хууль болон Санхүүгийн зохицуулах хорооноос мэргэжлийн хөрөнгө оруулалтын үйл ажиллагаа эрхлэх эрх бүхий этгээд гэж үзсэн бусад этгээдийг; 9

ХОС төрөл • Хамтын ХОС ХОС-ийн 4.1.2-д ХХОС гэж ҮЦЗЗТХ-ийн 5.1.4-т заасан

үнэт цаасыг тус хуулийн 4.1.21-т заасны дагуу нийтэд санал болгох замаар мөнгөн хөрөнгө төвлөрүүлэх эрх бүхий хөрөнгө оруулалтын санг

5.1.4.хөрөнгө оруулалтын сангийн хувьцаа, нэгж эрх; нэгж эрх гэж хөрөнгө оруулагчаас хөрөнгө оруулалтын

санд оруулсан хөрөнгийг гэрчлэх нэрийн үнэт цаас (ХОСТХ-ийн 4.1.8)

4.1.21.“нийтэд санал болгох” гэж үнэт цаасны арилжаа эрхлэх байгууллагаар дамжуулан Санхүүгийн зохицуулах хорооноос тогтоосон журмын дагуу үнэт цаасаа 50-аас дээш тооны этгээдэд санал болгон худалдахаа мэдээллийн хэрэгслээр нийтэд мэдэгдэхийг;

10

ХОС төрөл • Хамтын сангийн төрөл: Нээлттэй- хамтын сангийн нэгж эрхийг эзэмшигч нь ажлын

өдөр бол хэзээ ч өөрийн эзэмшиж буй нэгж эрхийг санд эргүүлэн худалдаж, хөрөнгө итгэмжлэн удирдах гэрээг дуусгавар болгохыг эсхүл нэгж эрхийн зарим хэсгийг эргүүлэн худалдахыг менежментийн компаниас шаардах эрхтэй

Завсрын- хамтын сангийн нэгж эрхийг эзэмшигч нь хөрөнгө итгэмжлэн удирдах журмаар тогтоосон хугацаанд өөрийн эзэмшиж буй нэгж эрхийг санд эргүүлэн худалдаж, хөрөнгө итгэмжлэн удирдах гэрээг дуусгавар болгохыг эсхүл нэгж эрхийн зарим хэсгийг эргүүлэн худалдахыг менежментийн компаниас шаардах эрхтэй

Хаалттай- хамтын сангийн нэгж эрхийг эзэмшигч нь хөрөнгө итгэмжлэн удирдах гэрээний хугацаа дуусахаас өмнө түүнийг дуусгавар болгохыг менежментийн компаниас шаардах эрхгүй

11

ХОС төрөл • ҮЦЗЗТХ-ийн 38.5.Хөрөнгө оруулалтын сан нь дараах төрөлтэй

байна: • 38.5.1.үнэт цаасаа бусдад худалдахаар байнга санал болгож,

эрэлтийн хэмжээгээр гаргадаг бөгөөд үнэт цаасаа эргүүлэн худалдан авах үүрэг хүлээдэг буюу нээлттэй;

• 38.5.2.үүсгэн байгуулагчаас тогтоосон хөрөнгийн хэмжээнд багтаан нийтэд санал болгох хэлбэрээр үнэт цаас гаргаж, зах зээлийн үнээр худалддаг, өөрийн гаргасан үнэт цаасыг эргүүлэн худалдан авах үүрэг хүлээдэггүй буюу хаалттай;

• ХОСТХ-ийн 6.2.1.-д ХХОС- хаалттай эсхүл нээлттэй • ХОСТХ-ийн 6.2.2.-д Мэргэшсэн ХОС хаалттай

12

Хөрөнгө оруулалтын сангийн онцлог

• Хөрөнгө төвлөрүүлэх, нийт төвлөрсөн хөрөнгийн удирдлага ХОСТХ-ийн 8.2.-д: ХХОС-д зөвхөн мөнгөн хөрөнгөөр Мэргэшсэн ХОС-ийн тухайд мөнгөн хөрөнгөөс гадна сангийн дүрмээр

зөвшөөрсөн тохиолдолд үнэт цаасны зохицуулалттай зах зээлд буюу үнэт цаасны арилжаа эрхлэх байгууллагын арилжаагаар нийтэд нээлттэй арилжаалагдах үнэт цаасаар

• Хөрөнгө оруулагчид сангийн өдөр тутмын ажилд оролцохгүй, хөрөнгийн

удирдлагыг мэргэжлийн сангийн менежерт даалгадаг • Хөрөнгө оруулагчид нийт төвлөрсөн хөрөнгөд өөрийн нийлүүлсэн

хөрөнгийн хэмжээгээр ашиг хүртэх • Оролцогчдын хувь нийлүүлсэн хөрөнгө, түүний орлого, ашиг нь багц

бүрдүүлж хөрөнгө оруулалтыг тархаан байршуулснаар эрсдэлийг багасгах • Жижиг хувьцаа эзэмшигчдийг хамгаалах • Оролцогчид зах зээлийн эрсдэлээ бүрэн хүлээн ойлгодог

13

14

Томъёолол Collective investment

scheme

Reksdana

Investment fund

14

15

Гэхдээ ерөнхий зарчим нэг

The fund Money Investments

Investment returns Investment returns

Investors

15

16

Гол оролцогчид

Pooled Fund

Investors

Regulator

Custodian and prime

brokerage

Manager

Trustee

Auditor

Administrator

Broker

16

Гол оролцогчид • Custodian/Prime broker Safekeeping Financing Coupon collection Corporate actions Payments Other banking services • Administrator Subscription and redemptions

management NAV calculation Fund accounting Price publications

• Broker Brokerage Order execution • Auditor Annual fund audit Audit of financial

statements • Regulator Regulatory supervision Tax regulation and

imposition • Investment Manager Discretionary mandate Takes investment decisions

17

18

Үнэлгээ

ХОС-ийн үйл ажиллагаанд хамгийн чухал хүчин зүйлс

18

19

Яагаад хөрөнгийн цэвэр үнэлгээ чухал?

• Regulation: NAV required basis for pricing open ended fund units or shares – ensures fairness between incoming, ongoing and outgoing holders

• Informs fund unit/shareholders: – Open ended funds: at what prices they can buy or sell – Closed ended funds: guide to potential market price

• Measure of performance: compare NAV at beginning and end of periods

• Basis of annual fund management and performance fees

19

20

Нэгж эрхэнд ноогдох хөрөнгийн цэвэр үнэлгээ

Assets – liabilities Number of shares/units in issue

Sell everything, pay outstanding debts and distribute remainder proportionately to holders: in effect, liquidation value of the fund

20

21

Үнэлгээний давтамж • Зохицуулах хорооноос тодорхойлох • ХОС-ийн дотоод дүрэм, журмаар тогтоох

Ил тод, нээлттэй байдал Мэдээллээр дутуу хангах, ил тод байдал дутагдах нь хөрөнгө оруулагчдын итгэлийг алдахад хүргэнэ Тунгалаг, ил тод байх нь ХОС-д итгэх чухал үзүүлэлт

21

22

Нээлттэй байх мэдээлэл

• Ойрын болон хэтийн төлөвлөгөө-хөрөнгө оруулахаас өмнө

• Үнэ буюу хөрөнгийн цэвэр үнэлгээ • Гэрээ, дүрэм, журманд орсон өөрчлөлтүүд • Жилийн аудитын тайлан болон санхүү • Хагас жилийн аудит ороогүй тайлан

болон санхүү

22

ХОС-ийн өнөөгийн байдал

• ХОС нь Монголд 1990-ээд оны өмч хувьчлалын эрхийн бичгийн үлдэгдэлээр анх бий болж байсан

• СЗХ-ны ганц журамтай байсан “Хөрөнгө оруулалтын хамтын сангийн үйл ажиллагааг зохицуулах журам”

• 2013 оны 10-р сард Хөрөнгө оруулалтын сангийн тухай хууль батлагдсан

23

Монголын институционал хөрөнгө оруулалтын өнөөгийн байдал:

• Энэ талын үйл ажиллагаа явуулах боломжтой

байгууллагуудыг хуулиар хязгаарласан

• Зах зээл жижиг, хөрвөх чадвар муу

• Мэргэжлийн болон боловсон хүчнээр дутмаг

• Кастодиан үйлчилгээ хөгжөөгүй

• Холбогдох бусад мэргэжлийн байгууллагуудын туршлага,

чадвар муу

• МХБ-д бүртгэлтэй компаниудын засаглал муу

24

Монголд институционал хөрөнгө оруулагчдыг бий болгох:

• Хууль эрх зүйн орчныг сайжруулах

• Тодорхой байгууллагуудад зохих зохицуулалтын хүрээнд

институционал хөрөнгө оруулалт хийх боломжийг

бүрдүүлэх. Жишээ нь: банк санхүүгийн байгууллага,

даатгалын компаниуд, нийгмийн даатгал болон тэтгэвэрийн

сан гэх мэт.

• Мэргэжлийн боловсон хүчин бэлтгэх

25

Монголд институционал хөрөнгө оруулагчдыг бий болгох:

• Бүртгэлтэй компаниудыг нээлттэй, ил тод үйл ажиллагаа явуулдаг

болгох (Компанийн тухай хууль, Үнэт цаасны зах зээлийн тухай хууль)

• Зах зээлийг тэлэх, хөрвөх чадварыг сайжруулах -> шинэ бүтээгдэхүүн

гаргах

– Төрийн өмчит томоохон компаниудыг хувьцааг гаргах

– Өөр орны биржэд давхар бүртгүүлэх (Dual listing)

– DR – ийг хөгжүүлэх

– Бонд

– Холбогдох дүрэм, журманд өөрчлөлт оруулах

26

27

Exchange # of IPOs Value (EUR M)

London 25 1704

WSE 10 15

Nasdaq OMX

4 -

Borsa Italiana

3 58

NYSE Euronext

3 43

Deutsche Boerse

2 500

Oslo Bors & Oslo Axess

2 409

Borsa Istanbul

1 2

Spain (BME) 1 2

Ireland 1 310

Luxembourg - -

Q3 2013

Source: PwC, IPO Watch Europe, Q3 2013 report.

Exchange # of IPOs Value (EUR M)

Exchange # of IPOs Value (EUR M)

Exchange # of IPOs Value (EUR M)

London 25 1704 WSE 26 14 London 25 2633

WSE 10 15 London 14 263 WSE 18 44

Nasdaq OMX

4 - Deutsche Boerse

5 26 Nasdaq OMX 10 371

Borsa Italiana

3 58 Nasdaq OMX

4 - NYSE Euronext

9 922

NYSE Euronext

3 43 Borsa Istanbul

4 30 Deutsche Boerse

3 714

Deutsche Boerse

2 500 Borsa Italiana

2 7 Borsa Istanbul

3 326

Oslo Bors & Oslo Axess

2 409 Luxembourg 2 54Borsa Italiana 3 318

Borsa Istanbul

1 2 NYSE Euronext

1 3 Luxembourg 2 30

Spain (BME) 1 2Oslo Bors

& Oslo Axess

1 -Oslo Bors

& Oslo Axess

2 12

Ireland 1 310 Ireland - - Ireland - -

Luxembourg - - Spain (BME) - - Spain (BME) 1 -

Q2 2013Q3 2013 Q3 2012

Page 28

WSE key success factors • Strong market institutions and regulations

• Pension funds in Poland invest up to 40% of their assets in equities of the companies listed on the regulated market

• Large individual investor base

• Privatisation of the biggest state-owned enterprises through an IPO

• Ability to compete with London and other exchanges for the biggest CEE companies

• Poland’s resilient economy

АНХААРАЛ ТАВЬСАНД БАЯРЛАЛАА

29