Triet hoc 1 full

HÛÚÁNG DÊÎN ÖN THI MÖN TRIÏËT HOÅC MAÁC - LÏNIN 3

http://ebooks.vdcmedia.com

MUÅC LUÅC

I - LÕCH SÛÃ TRIÏËT HOÅC .............................................................................................................. 9

CÊU 1: Triïët hoåc laâ gò? Vêën àïì cú baãn cuãa triïët hoåc. Phûúng phaáp nhêån thûác thïë giúái cuãa triïët hoåc. .......................... 10

CÊU 2: Nhûäng neát cú baãn cuãa triïët hoåc ÊËn Àöå cöí àaåi xung quanh caác vêën àïì: khúãi nguyïn cuãa thïë giúái, con ngûúâi vaâ nhêån thûác. ............................................................................................. 13

CÊU 3: Nhûäng àùåc àiïím cú baãn cuãa triïët hoåc Trung Hoa cöí àaåi vïì caác vêën àïì: khúãi nguyïn cuãa thïë giúái, vêën àïì cú baãn cuãa triïët hoåc, con ngûúâi vaâ nhêån thûác. .............................................. 16

CÊU 4: Phên tñch cuöåc àêëu tranh giûäa chuã nghôa duy vêåt vaâ chuã nghôa duy têm trong triïët hoåc cöí àaåi Hy Laåp thöng qua hai àûúâng löëi triïët hoåc: Àïmöcrit vaâ Platön. Nhûäng giaá trõ triïët hoåc nöíi bêåt cuãa Arixtöët. ............................................................... 20

CÊU 5: Cuöåc àêëu tranh giûäa chuã nghòn duy vêåt vaâ chuã nghôa duy têm tûâ thïë kyã XVII àïën thïë kyã XVIII thöng qua caác triïët gia tiïu biïíu nhû Bïcún, Höëpbú, Àïcaáctú, Xpinöda, Löccú, Beáceli, Hium. ............................................................................... 22

CÊU 6: Trònh baây nhûäng tû tûúãng cú baãn trong pheáp biïån chûáng duy têm cuãa Hïghen vaâ chuã nghôa duy vêåt nhên baãn cuãa Phoiúbùæc. Sûå aãnh hûúãng cuãa nhûäng hïå thöëng triïët hoåc trïn àöëi vúái sûå hònh thaânh triïët hoåc Maác.................................................. 26

CÊU 7: Triïët hoåc Maác - Lïnin ra àúâi laâ möåt têët yïëu lõch sûã vaâ laâ möåt bûúác ngoùåt caách maång trong triïët hoåc. ....................... 30

II- CHUÃ NGHÔA DUY VÊÅT BIÏÅN CHÛÁNG VÏÌ THÏË GIÚÁI ...................................................... 34

CÊU 8: Phên tñch nöåi dung vaâ yá nghôa àõnh nghôa vêåt chêët cuãa V.I.Lïnin. .............................................................................. 35


PTS. TRÛÚNG VÙN PHÛÚÁC (Chuã biïn) 4


CÊU 9: Quan àiïím cuãa chuã nghôa duy vêåt biïån chûáng vïì nguöìn göëc vaâ baãn chêët cuãa yá thûác. YÁ nghôa cuãa viïåc nùæm vûäng vêën àïì naây.................................................................................... 37

CÊU 10: Möëi quan hïå biïån chûáng giûäa vêåt chêët vaâ yá thûác. YÁ nghôa phûúng phaáp luêån cuãa viïåc nùæm vûäng vêën àïì naây trong nhêån thûác vaâ hoaåt àöång thûåc tiïîn............................................... 40

CÊU 11: Trònh baây hai nguyïn lyá cú baãn cuãa pheáp biïån chûáng duy vêåt vaâ yá nghôa phûúng phaáp luêån cuãa vêën àïì àoá. .... 42

CÊU 12: Nöåi dung vaâ yá nghôa cuãa quy luêåt thöëng nhêët vaâ àêëu tranh cuãa caác mùåt àöëi lêåp..................................................... 45

CÊU 13: Phên tñch mêu thuêîn bïn trong vaâ mêu thuêîn bïn ngoaâi, mêu thuêîn cú baãn vaâ khöng cú baãn. YÁ nghôa thûåc tiïîn cuãa viïåc nùæm vûäng vêën àïì naây. ................................................... 48

CÊU 14: Phên tñch mêu thuêîn chuã yïëu vaâ mêu thuêîn khöng chuã yïëu, mêu thuêîn àöëi khaáng vaâ mêu thuêîn khöng àöëi khaáng. YÁ nghôa cuãa viïåc nùæm vûäng vêën àïì naây.......................... 50

CÊU 15: Nöåi dung vaâ yá nghôa cuãa quy luêåt tûâ nhûäng thay àöíi vïì lûúång dêîn àïën nhûäng thay àöíi vïì chêët vaâ ngûúåc laåi........ 52

CÊU 16: Nöåi dung vaâ yá nghôa cuãa quy luêåt phuã àõnh cuãa phuã àõnh....................................................................................... 55

CÊU 17: Möëi quan hïå biïån chûáng giûäa caái chung vaâ caái riïng, yá nghôa phûúng phaáp luêån cuãa noá. ................................... 58

CÊU 18: Möëi quan hïå biïån chûáng giûäa nöåi dung vaâ hònh thûác, yá nghôa phûúng phaáp luêån cuãa vêën àïì. ............................. 60

CÊU 19: Sûå thöëng nhêët biïån chûáng giûäa baãn chêët vaâ hiïån tûúång, yá nghôa phûúng phaáp luêån............................................... 61

CÊU 20: Möëi quan hïå biïån chûáng giûäa nguyïn nhên vaâ kïët quaã, yá nghôa phûúng phaáp luêån cuãa noá. ..................................... 63

CÊU 21: Möëi quan hïå biïån chûáng giûäa têët nhiïn vaâ ngêîu nhiïn, yá nghôa phûúng phaáp luêån cuãa vêën àïì àoá. ...................... 65




CÊU 22: Möëi quan hïå biïån chûáng giûäa khaã nùng vaâ hiïån thûåc, yá nghôa phûúng phaáp luêån cuãa vêën àïì naây. ...................... 67

CÊU 23: Con àûúâng biïån chûáng cuãa quaá trònh nhêån thûác chên lyá, nhêån thûác hiïån thûåc khaách quan.................................. 69

CÊU 24 : Quan àiïím cuãa chuã nghôa duy vêåt biïån chûáng vïì möëi quan hïå biïån chûáng giûäa lyá luêån vaâ thûåc tiïîn..................... 72

CÊU 25: Chên lyá theo quan àiïím cuãa chuã nghôa duy vêåt biïån chûáng.................................................................................... 74

III- CHUÃ NGHÔA DUY VÊÅT BIÏÅN CHÛÁNG VÏÌ XAÄ HÖÅI ......................................................... 77

CÊU 26: Saãn xuêët cuãa caãi vêåt chêët laâ cú súã cuãa àúâi söëng xaä höåi vaâ vai troâ cuãa phûúng thûác saãn xuêët àöëi vúái sûå töìn taåi vaâ phaát triïín xaä höåi. ......................................................................... 78

CÊU 27: Nöåi dung quy luêåt vïì sûå phuâ húåp cuãa quan hïå saãn xuêët vúái tñnh chêët vaâ trònh àöå cuãa lûåc lûúång saãn xuêët. Sûå vêån duång quy luêåt naây úã nûúác ta........................................................ 81

CÊU 28: Möëi quan hïå biïån chûáng giûäa cú súã haå têìng vaâ kiïën truác thûúång têìng; cú súã haå têìng vaâ kiïën truác thûúång têìng úã nûúác ta trong thúâi kyâ quaá àöå. ...................................................... 85

CÊU 29: Hònh thaái kinh tïë - xaä höåi. Sûå phaát triïín cuãa caác hònh thaái kinh tïë - xaä höåi laâ möåt quaá trònh lõch sûã tûå nhiïn. .... 89

CÊU 30: Giai cêëp laâ gò? Vai troâ cuãa àêëu tranh giai cêëp trong xaä höåi coá giai cêëp. Tñnh têët yïëu cuãa cuöåc àêëu tranh giai cêëp trong thúâi kyâ quaá àöå tûâ chuã nghôa tû baãn lïn chuã nghôa xaä höåi................................................................................................. 91

CÊU 31: Nguöìn göëc vaâ baãn chêët cuãa nhaâ nûúác. Tñnh têët yïëu vaâ àùåc àiïím cuãa nhaâ nûúác xaä höåi chuã nghôa........................ 94

CÊU 32: Tiïën böå xaä höåi; nhûäng tiïu chuêín khaách quan vaâ àöång lûåc cuãa sûå tiïën böå xaä höåi. .................................................... 97

CÊU 33: Baãn chêët con ngûúâi. Möëi quan hïå giûäa caá nhên vaâ têåp thïí; giûäa caá nhên vaâ xaä höåi................................................... 99




CÊU 34: Vai troâ cuãa quêìn chuáng nhên dên vaâ vô nhên - laänh tuå àöëi vúái sûå phaát triïín cuãa xaä höåi. ........................................................................................................103

CÊU 35: Möëi quan hïå giûäa töìn taåi xaä höåi vaâ yá thûác xaä höåi. ..............................106




CÊU 1: Triïët hoåc laâ gò? Vêën àïì cú baãn cuãa triïët hoåc. Phûúng phaáp nhêån thûác thïë giúái cuãa triïët hoåc.

1. Khaái niïåm triïët hoåc - Triïët hoåc laâ möåt trong nhûäng hònh thaái yá thûác xaä höåi, xeát

cho cuâng, àïìu bõ caác quan hïå kinh tïë cuãa xaä höåi quy àõnh. Duâ úã xaä höåi naâo, triïët hoåc bao giúâ cuäng göìm hai yïëu töë: 1) Yïëu töë nhêån thûác - sûå hiïíu biïët vïì thïë giúái xung quanh, trong àoá coá con ngûúâi; 2) Yïëu töë nhêån àõnh - àaánh giaá vïì mùåt àaåo lyá.

- Triïët hoåc àaä ra àúâi trong xaä höåi chiïëm hûäu nö lïå (úã phûúng Têy) vaâ trong thúâi kyâ chuyïín tûâ xaä höåi chiïëm hûäu nö lïå sang xaä höåi phong kiïën (phûúng Àöng), gùæn liïìn vúái sûå phên cöng lao àöång xaä höåi - taách lao àöång trñ oác ra khoãi lao àöång chên tay.

- Phuâ húåp vúái trònh àöå phaát triïín thêëp úã caác giai àoaån àêìu tiïn cuãa lõch sûã loaâi ngûúâi, triïët hoåc ra àúâi vúái tñnh caách laâ möåt khoa hoåc töíng húåp caác tri thûác cuãa con ngûúâi vïì hiïån thûåc xung quanh vaâ baãn thên mònh. Sau àoá, do sûå phaát triïín cuãa thûåc tiïîn xaä höåi vaâ cuãa quaá trònh tñch luyä tri thûác, àaä diïîn ra quaá trònh taách caác khoa hoåc ra khoãi triïët hoåc thaânh caác khoa hoåc àöåc lêåp. Triïët hoåc vúái tñnh caách laâ khoa hoåc, nïn noá coá àöëi tûúång vaâ nhiïåm vuå nhêån thûác riïng cuãa mònh, noá laâ hïå thöëng nhûäng quan niïåm, quan àiïím coá tñnh chêët chónh thïí vïì thïë giúái, vïì caác quaá trònh vêåt chêët vaâ tinh thêìn vaâ möëi liïn hïå giûäa chuáng, vïì nhêån thûác vaâ caãi biïën thïë giúái.

2. Vêën àïì cú baãn cuãa triïët hoåc - Theo Ùngghen, vêën àïì cú baãn cuãa triïët hoåc laâ vêën àïì vïì möëi

quan hïå cuãa tû duy vúái töìn taåi, cuãa yá thûác àöëi vúái vêåt chêët. Viïåc giaãi quyïët vêën àïì cú baãn cuãa triïët hoåc laâ cú súã vaâ àiïím xuêët phaát àïí giaãi quyïët caác vêën àïì khaác cuãa triïët hoåc.

- Vêën àïì cú baãn cuãa triïët hoåc göìm hai mùåt: + Mùåt thûá nhêët traã lúâi cêu hoãi: giûäa vêåt chêët vaâ yá thûác caái

naâo coá trûúác, caái naâo coá sau, caái naâo quyïët àõnh caái naâo? Noái caách khaác, giûäa vêåt chêët vaâ yá thûác caái naâo laâ tñnh thûá nhêët, caái naâo laâ tñnh thûá hai. Coá hai caách traã lúâi khaác nhau dêîn àïën hònh thaânh hai khuynh hûúáng triïët hoåc àöëi lêåp nhau:




* Nhûäng quan àiïím triïët hoåc cho vêåt chêët laâ tñnh thûá nhêët, yá thûác laâ tñnh thûá hai hoåp thaânh chuã nghôa duy vêåt. Trong lõch sûã tû tûúãng triïët hoåc coá ba hònh thûác cú baãn cuãa chuã nghôa duy vêåt: 1) Chuã nghôa duy vêåt chêët phaác, ngêy thú thúâi cöí àaåi; 2) Chuã nghôa duy vêåt maáy moác, siïu hònh thïë kyã XVII-XVIII; 3) Chuã nghôa duy vêåt biïån chûáng.

* Ngûúåc laåi, nhûäng quan àiïím triïët hoåc cho yá thûác laâ tñnh thûá nhêët, vêåt chêët laâ tñnh thûá hai, hoåp thaânh chuã nghôa duy têm. Chuã nghôa duy têm laåi àûúåc thïí hiïån qua hai traâo lûu chñnh: chuã nghôa duy têm khaách quan (Platön; Hïghen...) vaâ chuã nghôa duy têm chuã quan (Beccli, Hium...).

+ Mùåt thûá hai traã lúâi cêu hoãi: con ngûúâi coá khaã nùng nhêån thûác àûúåc thïë giúái hay khöng?

* Caác nhaâ triïët hoåc duy vêåt cho rùçng, con ngûúâi coá khaã nùng nhêån thûác thïë giúái. Song, do mùåt thûá nhêët quy àõnh, nïn sûå nhêån thûác àoá laâ sûå phaãn aánh thïë giúái vêåt chêët vaâo oác con ngûúâi.

* Möåt söë nhaâ triïët hoåc duy têm cuäng thûâa nhêån con ngûúâi coá khaã nùng nhêån thûác thïë giúái nhûng sûå nhêån thûác àoá laâ sûå tûå nhêån thûác cuãa tinh thêìn, tû duy.

* Möåt söë nhaâ triïët hoåc duy têm khaác nhû Hium, Cantú laåi phuã nhêån khaã nùng nhêån thûác thïë giúái cuãa con ngûúâi. Àêy laâ nhûäng ngûúâi theo "bêët khaã tri luêån" (thuyïët khöng thïí biïët). Khuynh hûúáng naây khöng thûâa nhêån vai troâ cuãa nhêån thûác khoa hoåc trong àúâi söëng xaä höåi.

Àöëi vúái caác hïå thöëng triïët hoåc, vêën àïì cú baãn cuãa triïët hoåc khöng chó àûúåc thïí hiïån trong caác quan niïåm coá tñnh chêët baãn thïí luêån, maâ coân àûúåc thïí hiïån trong caác quan niïåm chñnh trõ - xaä höåi, àaåo àûác vaâ tön giaáo, têët nhiïn coá thïí laâ nhêët quaán hoùåc laâ khöng nhêët quaán.

Cuöåc àêëu tranh giûäa chuã nghôa duy vêåt vaâ chuã nghôa duy têm xuyïn suöët lõch sûã phaát triïín cuãa tû tûúãng triïët hoåc vaâ thïí hiïån tñnh àaãng trong triïët hoåc.

3. Phûúng phaáp nhêån thûác thïë giúái cuãa triïët hoåc




Triïët hoåc nghiïn cûáu nhûäng quy luêåt chung nhêët cuãa töìn taåi vaâ tû duy, giuáp cho viïåc nhêån thûác vaâ hoaåt àöång caãi taåo thïë giúái. Triïët hoåc Maác dûåa vaâo nhûäng thaânh quaã cuãa caác khoa hoåc cuå thïí, nhûng noá khöng lêëy phûúng phaáp cuãa caác ngaânh khoa hoåc cuå thïí àïí laâm phûúng phaáp cuãa mònh. Phûúng phaáp nhêån thûác chung nhêët, àuáng àùæn nhêët cuãa triïët hoåc laâ phûúng phaáp biïån chûáng duy vêåt. Phûúng phaáp biïån chûáng duy vêåt àöëi lêåp vúái phûúng phaáp siïu hònh.

Phûúng phaáp biïån chûáng vaâ siïu hònh xuêët hiïån rêët súám, tûâ thúâi cöí àaåi. Phûúng phaáp biïån chûáng laâ phûúng phaáp nhêån thûác sûå vêåt vaâ hiïån tûúång trong sûå liïn hïå, taác àöång qua laåi, vêån àöång vaâ phaát triïín. Ngûúåc laåi, phûúng phaáp siïu hònh xem xeát sûå vêåt, hiïån tûúång trong sûå taách rúâi, khöng vêån àöång vaâ khöng phaát triïín. Cuöåc àêëu tranh giûäa phûúng phaáp biïån chûáng vaâ phûúng phaáp siïu hònh cuäng laâ möåt nöåi dung cú baãn cuãa lõch sûã triïët hoåc.

Phûúng phaáp biïån chûáng duy vêåt xuêët hiïån tûâ thúâi kyâ cöí àaåi (biïån chûáng duy vêåt thö sú, möåc maåc tûå phaát). Chó àïën khi triïët hoåc Maác ra àúâi, phûúng phaáp naây múái thûåc sûå trúã thaânh phûúng phaáp triïët hoåc khoa hoåc. Phûúng phaáp naây giuáp cho con ngûúâi khaã nùng nhêån thûác möåt caách àuáng àùæn, khaách quan vïì giúái tûå nhiïn, xaä höåi vaâ tû duy vaâ giuáp con ngûúâi àaåt àûúåc hiïåu quaã trong hoaåt àöång thûåc tiïîn.




CÊU 2: Nhûäng neát cú baãn cuãa triïët hoåc ÊËn Àöå cöí àaåi xung quanh caác vêën àïì: khúãi nguyïn cuãa thïë giúái, con ngûúâi vaâ nhêån thûác.

1. Vêën àïì khúãi nguyïn cuãa thïë giúái Theo caách phên chia truyïìn thöëng, triïët hoåc ÊËn Àöå cöí àaåi coá

9 hïå thöëng thuöåc hai loaåi: - Chñnh thöëng coá 6 hïå thöëng Mimaânsaâ, Vedaânta, Saâmkhuya,

Yoga, Nyaâya, Vaiseâsika. Phaái khöng chñnh thöëng hay Taâ giaáo (naâstika) coá

3 hïå thöëng: Buddha (Phêåt giaáo), Jaina giaáo, Lökaâyata. (Tiïu chuêín cuãa chñnh thöëng laââ thûâa nhêån vaâ baão vïå tñnh

àuáng àùæn tuyïåt àöëi cuãa kinh Veâda. Coân taâ giaáo thò ngûúåc laåi). Caác trûúâng phaái trïn àïìu ñt nhiïìu baân àïën vêën àïì khúãi

nguyïn cuãa thïë giúái. Nhûäng trûúâng phaái coá tñnh chêët duy têm tön giaáo cho rùçng,

khúãi nguyïn cuãa thïë giúái laâ Braâhman - laâ thûåc taåi duy nhêët cuãa vuä truå, laâ caái maâ do àoá, moåi vêåt sinh trûúãng, caái trong àoá, moåi vêåt nhêåp vaâo khi bõ huyã diïåt. Braâhman töìn taåi vônh viïîn, vaâ coá khi coân àûúåc coi laâ möåt võ thêìn saáng taåo. Con ngûúâi laâ möåt böå phêån cuãa Braâhman, tûác laâ Atman; muöën trúã vïì vúái caái vônh hùçng, con ngûúâi phaãi tu luyïån, phaãi thoaát tuåc àïí Atman trúã vïì vúái Braâhman.

Nhûäng trûúâng phaái coá tñnh chêët duy vêåt cho rùçng, thïë giúái naây (kïí caã con ngûúâi) àûúåc taåo thaânh tûâ nhûäng yïëu töë vêåt chêët, tuyâ theo quan niïåm khaác nhau cuãa caác phaái maâ caác yïëu töë àoá laâ: nûúác, àêët, khöng khñ,... hoùåc trûâu tûúång hún laâ nguyïn tûã. Àöìng thúâi vúái quan niïåm naây, ngûúâi ta coân cho rùçng, linh höìn cuäng àûúåc sinh ra tûâ nhûäng yïëu töë vêåt chêët, noá mêët ài khi vêåt chêët (thïí xaác) bõ tiïu huyã.

2. Vêën àïì con ngûúâi Nhiïìu trûúâng phaái triïët hoåc ÊËn Àöå cöí àaåi cho rùçng, con ngûúâi

göìm hai phêìn: höìn vaâ xaác. Phêìn xaác coá thïí bõ huyã diïåt, coân phêìn höìn laâ töìn taåi vônh viïîn, tuyâ theo "nghiïåp" hay do tu luyïån, do laâm




àiïìu thiïån hay aác..., maâ höìn coá thïí trúã vïì vúái coäi "vônh hùçng" hoùåc di chuyïín sang thên xaác khaác (luên höìi).

Ngûúåc laåi, möåt söë trûúâng phaái coá tñnh chêët duy vêåt cho rùçng, linh höìn hay tû tûúãng, yá thûác cuãa con ngûúâi àûúåc naãy sinh tûâ vêåt chêët vaâ noá liïn quan àïën thïí xaác cuãa möîi con ngûúâi. Vêåt chêët sinh ra yá thûác cuäng nhû gaåo nêëu thaânh rûúåu (phaái Lökaâyata). YÁ thûác, tû tûúãng con ngûúâi seä mêët ài khi ngûúâi ta chïët.

Do coá nhûäng quan niïåm khaác nhau vïì con ngûúâi, nïn trong caác trûúâng phaái triïët hoåc ÊËn Àöå cuäng coá nhûäng quan niïåm khaác nhau vïì yá nghôa cuãa cuöåc söëng vaâ vai troâ cuãa con ngûúâi trong thïë giúái. Nhûng nhòn chung, triïët hoåc ÊËn Àöå cöí àaåi (kïí caã caác trûúâng phaái duy vêåt) àïìu ñt nhiïìu coá quan niïåm duy têm tön giaáo vïì nhûäng vêën àïì trïn.

3. Vïì nhêån thûác Noái àïën nhêån thûác, trûúác hïët phaãi noái àïën pheáp biïån luêån

cuãa phaái Nyaâya, Vaiseâsika, pheáp biïån luêån naây coân àûúåc goåi laâ "nguä àoaån luêån". Trong "nguä àoaån luêån", àïí chûáng minh möåt àiïìu gò àoá laâ chên thûåc hay giaã döëi, phaãi qua 5 bûúác sau: luêån àïì, nhên àïì, vñ duå, suy àoaán, kïët luêån. Thñ duå cuå thïí nhû:

1. Àöìi coá lûãa chaáy. 2. Vò àöìi böëc khoái. 3. Têët caã nhûäng caái böëc khoái àïìu coá lûãa chaáy, thñ

duå bïëp loâ. 4. Àöìi böëc khoái thò khöng thïí khöng coá lûãa chaáy. 5. Do àoá, àöìi coá lûãa chaáy. Trong triïët hoåc ÊËn Àöå cöí àaåi cuäng coá nhûäng phaái àaä àïì cêåp

túái pheáp biïån chûáng, têët nhiïn àoá múái laâ pheáp biïån chûáng möåc maåc, tûå phaát. Nhûäng nhaâ triïët hoåc coá tû tûúãng biïån chûáng cho rùçng, thïë giúái coá sinh, coá diïåt, vêån àöång biïën àöíi khöng ngûâng. Sûå vêån àöång biïën àöíi êëy diïîn ra trong khöng gian vaâ trong tûâng khoaãnh khùæc thúâi gian hïët sûác ngùæn (saátna - cuãa Phêåt giaáo). Hoå coân cho rùçng, sûå vêån àöång àoá laâ do nhûäng lûåc bïn trong cuãa noá. Chñnh Maác vaâ




Ùngghen àaä àaánh giaá cao nhûäng tû tûúãng biïån chûáng naây trong tñn àiïìu Phêåt giaáo sú kyâ.

Triïët hoåc ÊËn Àöå cöí àaåi coá sûå pha tröån, hoaâ nhêåp vúái nhûäng tû tûúãng coá tñnh chêët duy linh tön giaáo, trong àoá, coá nhiïìu vêën àïì maâ ngaây nay chuáng ta cêìn phaãi xem xeát; diïîn giaãi nhû: luyïån yoga; luên höìi,...




CÊU 3: Nhûäng àùåc àiïím cú baãn cuãa triïët hoåc Trung Hoa cöí àaåi vïì caác vêën àïì: khúãi nguyïn cuãa thïë giúái, vêën àïì cú baãn cuãa triïët hoåc, con ngûúâi vaâ nhêån thûác.

Trung Hoa laâ möåt nûúác coá nïìn vùn minh lúán vaâ súám. Khoaãng tûâ 1.700 nùm àïën 1.000 nùm trûúác cöng nguyïn, ngûúâi Trung Hoa àaä coá böën phaát minh lúán: chïë taåo ra la baân, kyä thuêåt chïë taåo giêëy, chïë taåo thuöëc suáng, phûúng phaáp in chûä.

Xaä höåi Trung Hoa thúâi kyâ triïët hoåc cöí àaåi ra àúâi (khoaãng thïë kyã VI trûúác cöng nguyïn) laâ thúâi kyâ àang chuyïín tûâ xaä höåi nö lïå sang xaä höåi phong kiïën. Àêy cuäng laâ thúâi kyâ coá nhiïìu biïën àöång sêu sùæc vaâ röång lúán, do vêåy, úã àoá, àaä naãy sinh nhiïìu hoåc thuyïët chñnh trõ — xaä höåi, triïët hoåc, tön giaáo phong phuá vaâ khöng ngûâng àêëu tranh vúái nhau. Trong àoá, coá hai trûúâng phaái lúán vaâ coá aãnh hûúãng lêu daâi, àoá laâ phaái Khöíng do Khöíng Tûã (551 - 479 trûúác cöng nguyïn) saáng lêåp vaâ phaái Laäo, do Laäo Tûã (khoaãng thïë kyã VI-V trûúác cöng nguyïn) saáng lêåp.

Dûúái àêy laâ möåt söë vêën àïì chuã yïëu cuãa triïët hoåc Trung Hoa cöí àaåi:

1. Vêën àïì khúãi nguyïn cuãa thïë giúái vaâ vêën àïì cú baãn cuãa triïët hoåc

Trûúác hïët, triïët hoåc Trung Hoa noái riïng vaâ triïët hoåc phûúng Àöng noái chung ñt baân àïën vêën àïì vïì giúái tûå nhiïn, nhûng khi kiïën giaãi nhûäng vêën àïì xaä höåi loaâi ngûúâi, ñt nhiïìu hoå coá àïì cêåp àïën vêën àïì khúãi nguyïn cuãa thïë giúái, vêën àïì cú baãn cuãa triïët hoåc.

Laäo Tûã cho rùçng, khúãi nguyïn cuãa thïë giúái laâ "Àaåo". Àaåo" laâ möåt tïn goåi khiïn cûúäng, vò theo öng "Àaåo" laâ caái lúán nhêët, caái möng lung múâ aão. Nhûng "Àaåo" cuäng laâ caái coá trûúác vaån vêåt, caái maâ moåi vêåt àûúåc sinh ra vaâ àûúåc nhêåp vaâo sau khi bõ huyã diïåt. "Àaåo" cuäng laâ caái maâ moåi vêåt vaâ caã con ngûúâi phaãi tuên theo. Öng cho rùçng: "Ngûúâi theo quy luêåt cuãa àêët, àêët theo quy luêåt cuãa trúâi, trúâi theo quy luêåt cuãa àaåo..." vaâ "àaåo theo quy luêåt cuãa tûå nhiïn". Vúái Laäo Tûã, "Àaåo" coá tñnh duy vêåt, song trong àoá, coá chûáa àûång mêìm möëng duy têm. Do vêåy, sau naây, möåt söë nhaâ triïët hoåc kïë tuåc




öng àaä khai thaác yïëu töë duy têm naây vaâ biïën "Àaåo" thaânh caái coá tñnh chêët nhû möåt tinh thêìn tuyïåt àöëi, caái maâ con ngûúâi khöng thïí nhêån thûác àûúåc.

Vúái Khöíng Tûã, tuy khöng trûåc tiïëp baân àïën vêën àïì baãn thïí, tûå nhiïn, nhûng öng laåi coá quan niïåm vïì "Trúâi", "mïånh trúâi". Sau naây, möåt söë ngûúâi kïë tuåc öng biïën caác quan niïåm àoá thaânh nhûäng thûåc thïí thêìn thaánh, vúái hoå "Trúâi" laâ võ thêìn coá nhên caách, coá quyïìn thûúãng phaåt..., vaâ laâ keã saáng taåo ra thïë giúái.

Khaác vúái nhûäng quan àiïím trïn, möåt söë nhaâ triïët hoåc duy vêåt úã Trung Hoa cöí àaåi cho rùçng vaån vêåt do "nguä haânh" (kim, möåc, thuyã, hoaã, thöí) tûúng sinh tûúng khùæc taåo thaânh. Hoùåc möåt söë khaác cho rùçng, do êm dûúng giao caãm maâ taåo nïn trúâi, àêët, vaån vêåt vaâ con ngûúâi.

Triïët hoåc Trung Hoa cöí àaåi giaãi quyïët vêën àïì cú baãn cuãa triïët hoåc thöng qua viïåc luêån giaãi caái phaåm truâ: Têm - Vêåt, Lyá - Khñ, Thêìn - Hònh. Caác nhaâ duy têm cho rùçng, Têm, Lyá, Thêìn laâ coá trûúác, laâ caái chuã àöång; coân Vêåt, Khñ, Hònh laâ coá sau, laâ caái lïå thuöåc. Caác nhaâ duy vêåt àaä phaãn baác laåi quan niïåm duy têm trïn vaâ cho rùçng, caái tinh thêìn, caái têm lyá, caái tû tûúãng luön gùæn vúái caái thên thïí vaâ noá mêët ài khi thên thïí bõ huyã diïåt.

2. Vêën àïì con ngûúâi Triïët hoåc Trung Hoa rêët chuá yá àïën vêën àïì con ngûúâi, nhiïìu

vêën àïì "ngoaâi con ngûúâi" coá àûúåc àïì cêåp túái, cuöëi cuâng cuäng chó àïí giaãi quyïët vêën àïì con ngûúâi trong caác möëi quan hïå gia àònh vaâ xaä höåi.

Möåt söë quan niïåm coá tñnh chêët duy vêåt cho rùçng, con ngûúâi laâ saãn phêím cuãa sûå vêån àöång, phaát triïín cuãa caác yïëu töë coá tñnh vêåt chêët nhû quan niïåm "nguä haânh", "êm dûúng", hay coi con ngûúâi laâ möåt böå phêån cuãa sûå phaát triïín cuãa caái goåi laâ "Àaåo" hay "tûå nhiïn". Nhûng ngay trong nhûäng quan niïåm trïn cuäng ñt nhiïìu coá biïíu hiïån cuãa yïëu töë duy têm, nhêët laâ trong viïåc giaãi thñch vêën àïì "tñnh ngûúâi". Trong caác quan niïåm naây, "tñnh ngûúâi" àûúåc hiïíu laâ nhûäng phêím chêët, nùng lûåc, yá thûác, tû tûúãng,... Quan niïåm coá tñnh duy têm cho rùçng, tñnh ngûúâi laâ caái coá sùén (tñnh baãn thiïån, tñnh baãn aác,




tñnh ngûúâi do trúâi phuá...,). Cuäng coá nhaâ triïët hoåc cho rùçng tñnh ngûúâi khöng thiïån, khöng aác, vöën dô gêìn nhau (giöëng nhau) vaâ do "têåp, nhiïîm" maâ thaânh thiïån hay aác. Hoå cho rùçng caái àaáng súå khöng phaãi laâ "mïånh trúâi", maâ laâ "nhên hoaå".

Vêën àïì vai troâ cuãa con ngûúâi àaä àûúåc caác nhaâ triïët hoåc Trung Hoa cöí àaåi àïì cêåp khaá nhiïìu. Àiïìu àùåc biïåt lûu yá úã àêy laâ, trong nhûäng biïën àöíi sêu sùæc cuãa àúâi söëng xaä höåi àûúng thúâi, möåt söë nhaâ triïët hoåc àaä thêëy àûúåc vai troâ to lúán cuãa con ngûúâi, cuãa nhên dên. Nhû quan niïåm: "dên laâ göëc, xaä tùæc laâ quyá, vua quan laâ thûúâng", hay "dên coá sûác maånh nhû nûúác, lêåt thuyïìn cuäng laâ dên...". Nhûng do sûå phaát triïín trò trïå cuãa xaä höåi Trung Hoa vaâ do haån chïë lõch sûã cuãa chñnh caác nhaâ triïët hoåc maâ cuöëi cuâng hêìu hïët hoå àïìu coá quan niïåm vïì tñnh chêët àùèng cêëp, àõnh mïånh trong vêën àïì con ngûúâi.

3. Vêën àïì nhêån thûác Triïët hoåc Trung Hoa cöí àaåi ñt baân àïën vêën àïì nhêån thûác giúái

tûå nhiïn, vaâ nïëu coá thò nhêån thûác êëy cuöëi cuâng cuäng àïí quay vïì nhêån thûác xaä höåi (thñ duå: vêën àïì "Àaåo" vaâ nhêån thûác "Àaåo" cuãa Laäo Tûã,...). Khi baân nhiïìu àïën khaã nùng nhêån thûác cuãa con ngûúâi, Khöíng Tûã cho rùçng thaánh nhên khöng hoåc cuäng biïët, quên tûã hoåc thò biïët, coân tiïíu nhên hoåc cuäng khöng biïët. Möåt söë nhaâ triïët hoåc khaác thò cho rùçng, duâ keã trñ hay ngu cuäng phaãi qua hoåc múái biïët. Nhûng nhiïìu nhaâ triïët hoåc cho rùçng, caái hoåc, biïët êëy laâ nhùçm àïí laâm theo "danh", "phêån" cuãa mònh.

Pheáp biïån chûáng cuäng laâ vêën àïì àaä àûúåc àùåt ra trong triïët hoåc Trung Hoa cöí àaåi, thïí hiïån trong kiïën giaãi vïì "Àaåo", vïì "Biïën dõch". Trong àoá, hoå thûâa nhêån rùçng: Thïë giúái vêån àöång biïën àöíi laâ töìn taåi vônh viïîn, coá tñnh quy luêåt vaâ nhúâ nhûäng mêu thuêîn vöën coá cuãa noá. Nhûng do haån chïë lõch sûã, sûå vêån àöång, biïën àöíi àoá laåi àûúåc coi laâ möåt chu trònh kheáp kñn, khöng coá phaát triïín, khöng coá sûå àöíi múái vïì chêët.

* * *




Do nhûäng àiïìu kiïån lõch sûã cuå thïí maâ Viïåt Nam coá sûå tiïëp thuå vaâ caãi biïën nhûäng tû tûúãng triïët hoåc cuãa Trung Hoa, àoá laâ möåt têët yïëu lõch sûã. Do vêåy, khi nghiïn cûáu tû tûúãng triïët hoåc Viïåt Nam khöng thïí khöng tñnh àïën sûå tiïëp thuå vaâ caãi biïën êëy.




CÊU 4: Phên tñch cuöåc àêëu tranh giûäa chuã nghôa duy vêåt vaâ chuã nghôa duy têm trong triïët hoåc cöí àaåi Hy Laåp thöng qua hai àûúâng löëi triïët hoåc: Àïmöcrit vaâ Platön. Nhûäng giaá trõ triïët hoåc nöíi bêåt cuãa Arixtöët.

1. Cuöåc àêëu tranh giûäa chuã nghôa duy vêåt vaâ chuã nghôa duy têm trong triïët hoåc cöí àaåi Hy Laåp

- Àïmöcrit (460-370 TCN) laâ àaåi biïíu xuêët sùæc nhêët cuãa chuã nghôa duy vêåt Hy Laåp cöí àaåi. Chuã nghôa duy vêåt cuãa Àïmöcrit laâ thïë giúái quan cuãa böå phêån giai cêëp chuã nö dên chuã tiïën böå. Triïët hoåc cuãa Platön (427-347 TCN) laâ chuã nghôa duy têm khaách quan, thïë giúái quan cuãa böå phêån giai cêëp chuã nö quyá töåc phaãn àöång.

- Vïì vêën àïì khúãi nguyïn cuãa thïë giúái, Àïmöcrit coi nguyïn tûã vaâ khoaãng tröëng laâ cú súã àêìu tiïn cuãa thïë giúái, trong àoá, nguyïn tûã laâ haåt vêåt chêët khöng thïí phên chia àûúåc luön vêån àöång. Nhûäng nguyïn tûã àöìng nhêët vïì chêët lûúång, vö têån vïì söë lûúång; khaác nhau vïì hònh thûác, kñch thûúác, võ trñ vaâ trêåt tûå. Nhiïìu nguyïn tûã kïët húåp thaânh vêåt thïí, khi vêåt thïí phên raä laåi trúã vïì nguyïn tûã. Nguyïn tûã laâ töìn taåi, vò tûâ caác nguyïn tûã sinh ra caác sûå vêåt; khoaãng tröëng do khöng sinh ra caái gò caã, chó laâ khöng gian àïí caác nguyïn tûã vêån àöång, kïët húåp vaâ phên raä, cho nïn khoaãng tröëng khöng töìn taåi. Ngûúåc laåi, Platön coi "yá niïåm" laâ töìn taåi chên thûåc vaâ vônh cûãu, coân vêåt chêët laâ khöng töìn taåi. Trong quan hïå vúái caác sûå vêåt caãm tñnh, "yá niïåm" vûâa laâ nguyïn nhên, vûâa laâ hònh mêîu, muåc àñch cuãa caán sûå vêåt caãm tñnh.

- Vïì vêën àïì linh höìn, Àïmöcrit coi linh höìn àûúåc cêëu taåo tûâ möåt loaåi nguyïn tûã àùåc biïåt - hònh cêìu, giöëng nguyïn tûã lûãa. Linh höìn khöng bêët tûã. Traái laåi, Platön coi linh höìn laâ bêët tûã, linh höìn bõ giam haäm trong thïí xaác vaâ coá thïí nhêåp vaâo thïí xaác khaác.

- Vïì vêën àïì nhêån thûác, Àïmöcrit coi caãm giaác laâ nguöìn göëc cuãa nhêån thûác. Song, tri thûác dûåa trïn caãm giaác laâ tri thûác múâ töëi. Coân tri thûác dûåa trïn lyá tñnh cho chuáng ta tri thûác xaác thûåc, àaåt àïën hiïíu biïët vïì baãn chêët cuãa thïë giúái laâ nguyïn tûã vaâ khoaãng tröëng. Àïmöcrit coân àùåt ra vêën àïì vïì möëi quan hïå giûäa caãm giaác vaâ




lyá tñnh trong nhêån thûác. Ngûúåc laåi, Platön coi nhêån thûác vïì sûå vêåt laâ khöng xaác thûåc, "múâ töëi", chó coá nhêån thûác vïì nhûäng yá niïåm laâ xaác thûåc vaâ àaåt àûúåc bùçng "sûå höìi tûúãng" cuãa linh höìn bêët tûã nhûäng gò maâ noá àaä thêëy úã thïë giúái yá niïåm trûúác àoá.

- Vïì quan àiïím chñnh trõ, Àïmöcrit uãng höå chïë àöå dên chuã, coân Platön laåi àïì cao chïë àöå quyá töåc, chöëng laåi chïë àöå dên chuã tiïën böå.

2. Arixtöët (384-322 TCN). - Triïët hoåc cuãa öng phaãn aánh chïë àöå chiïëm hûäu nö lïå Hy Laåp thúâi suy taân. Cöng lao lúán cuãa Arixtöët laâ úã chöî: Öng àaä chöëng laåi chuã nghôa duy têm khaách quan cuãa Platön. Trong hoåc thuyïët vïì töìn taåi, öng àaä thûâa nhêån vêåt chêët laâ vônh viïîn. Song öng laåi taách rúâi hònh thûác ra khoãi vêåt chêët, coi hònh thûác khöng coá tñnh vêåt chêët, nhûng coá tñnh tñch cûåc, laâ nguyïn nhên sinh ra caác sûå vêåt cuå thïí. Coân vêåt chêët laâ thuå àöång, noá chó coá thïí biïën thaânh sûå vêåt cuå thïí nhúâ nguyïn nhên hònh thûác. Bêåc thang hònh thûác àaä dêîn öng àïën tû tûúãng duy têm vïì hònh thûác cao nhêët (àöång lûåc àêìu tiïn) úã bïn ngoaâi thïë giúái.

- Trong hoåc thuyïët vïì linh höìn, öng àaä coi linh höìn phuå thuöåc vaâo traång thaái cú thïí vaâ khöng bêët tûã. Khöng chó cú thïí con ngûúâi, maâ caã thûåc vêåt, àöång vêåt cuäng coá linh höìn.

- Trong hoåc thuyïët vïì nhêån thûác, öng àaä phï phaán thuyïët "höìi tûúãng" cuãa linh höìn vïì thïë giúái yá niïåm cuãa Platön. Öng coi caãm giaác laâ cú súã cuãa nhêån thûác vaâ öng chöëng laåi viïåc taách rúâi nhêån thûác caãm tñnh vúái nhêån thûác lyá tñnh. Öng coá nhiïìu àoáng goáp vïì lögic hoåc. Öng àaä àûa ra caác quy luêåt cú baãn cuãa lögic hònh thûác. Ngoaâi ra, öng coân coá nhûäng tû tûúãng quyá baáu vïì möëi quan hïå biïån chûáng giûäa caái chung vaâ caái riïng, giûäa quy naåp vaâ diïîn dõch, v.v..




CÊU 5: Cuöåc àêëu tranh giûäa chuã nghòn duy vêåt vaâ chuã nghôa duy têm tûâ thïë kyã XVII àïën thïë kyã XVIII thöng qua caác triïët gia tiïu biïíu nhû Bïcún, Höëpbú, Àïcaáctú, Xpinöda, Löccú, Beáceli, Hium.

- Cuöåc àêëu tranh giûäa chuã nghôa duy vêåt vaâ chuã nghôa duy têm thïë kyã XVII, XVIII phaãn aánh hoaân caãnh lõch sûã múái: thúâi kyâ phûúng thûác saãn xuêët tû baãn chuã nghôa ra àúâi vaâ phaát triïín trong loâng xaä höåi phong kiïën; mêu thuêîn giai cêëp, àêëu tranh giai cêëp ngaây caâng trúã nïn gay gùæt, laâ thúâi kyâ cuãa caác cuöåc caách maång tû saãn; khoa hoåc (àùåc biïåt laâ cú hoåc) àaä phaát triïín. Luác naây, chuã nghôa duy vêåt laâ thïë giúái quan cuãa giai cêëp tû saãn, giai cêëp tiïën böå, caách maång àêëu tranh maånh meä vúái chuã nghôa duy têm, tön giaáo - thïë giúái quan cuãa giai cêëp quyá töåc phong kiïën, giai cêëp laåc hêåu, phaãn àöång.

- Ngûúâi coá cöng lao to lúán chöëng laåi chuã nghôa kinh viïån, khöi phuåc vaâ phaát triïín truyïìn thöëng duy vêåt cöí àaåi trong thúâi kyâ múái laâ Bïcún.

+ Bïcún àaä coi chuã nghôa kinh viïån laâ vö ñch, chó laâ nhûäng lêåp luêån trûâu tûúång, khöng coá nöåi dung. Khoa hoåc múái (phûúng phaáp luêån cuãa khoa hoåc tûå nhiïn thûåc nghiïåm) seä àem laåi cho con ngûúâi sûác maånh trong cuöåc chinh phuåc giúái tûå nhiïn. Àïí àaåt àûúåc àiïìu àoá, nhêån thûác khoa hoåc phaãi dûåa trïn caác sûå kiïån vaâ tûâ àoá khaái quaát thaânh lyá luêån. Phûúng phaáp quy naåp dûåa trïn quan saát phên tñch, so saánh, thûåc nghiïåm laâ phûúng phaáp chuã yïëu àïí nhêån thûác chên lyá. Song, àïí coá àûúåc phûúng phaáp trûúác hïët phaãi gaåt boã nhûäng "lêìm lêîn" caãn trúã con àûúâng nhêån thûác nhû: "lêìm lêîn cuãa chuãng töåc", "lêìm lêîn cuãa hang àöång", "lêìm lêîn cuãa núi cöng cöång" vaâ "lêìm lêîn cuãa raåp haát".

+ Bïcún àaä àûa ra nhûäng quan àiïím duy vêåt, coi vêåt chêët laâ töíng húåp caác haåt, coi giúái tûå nhiïn laâ töíng húåp caác vêåt thïí àa daång vïì chêët. Vêån àöång cuäng àa daång vaâ laâ thuöåc tñnh khöng taách rúâi vêåt chêët... Nhûäng tû tûúãng duy vêåt cuãa Bïcún coá yá nghôa lúán chöëng laåi chuã nghôa duy têm tön giaáo..

Song chuã nghôa duy vêåt cuãa Bïcún laâ siïu hònh vaâ khöng triïåt àïí. Öng quaá nhêën maånh àïën phûúng phaáp quy naåp, àïì cao




phên tñch. Tuy chöëng laåi chuã nghôa kinh viïån, nhûng laåi thûâa nhêån sûå töìn taåi cuãa Thûúång àïë, thûâa nhêån lyá luêån vïì "chên lyá hai mùåt"...

- Höëpxú àaä tiïëp tuåc phaát triïín tû tûúãng duy vêåt cuãa Bï cún. + Öng àaä khùèng àõnh chó coá caác vêåt thïí laâ taåm thúâi, coân vêåt

chêët laâ töìn taåi vônh viïîn. Do thïë giúái quan siïu hònh nïn öng àaä phuã nhêån sûå àa daång vïì chêët cuãa thïë giúái, coi sûå vêån àöång cuãa thïë giúái vêåt chêët chó laâ sûå di chuyïín võ trñ àún giaãn trong khöng gian.

+ Àiïím tiïën böå hún so vúái Bïcún laâ Höëpxú àaä kiïn quyïët chöëng laåi chuã nghôa kinh viïån vaâ tön giaáo, öng khöng thûâa nhêån "chên lyá hai mùåt". Öng phï phaán hoåc thuyïët duy têm cuãa Àïcaáctú vïì "yá niïåm bêím sinh" vaâ phaát triïín caãm giaác luêån duy vêåt trong lyá luêån nhêån thûác. Öng coi caãm giaác, kinh nghiïåm laâ nguöìn göëc cuãa moåi tri thûác, song öng cuäng khöng coi nheå vai troâ cuãa lyá tñnh.

- Nïëu nhû Bïcún, Höëpxú chó ra phûúng phaáp cú baãn cuãa nhêån thûác khoa hoåc laâ phûúng phaáp kinh nghiïåm, thûåc nghiïåm vïì giúái tûå nhiïn, thò ngûúåc laåi, Àïcaáctú laåi àïì cao vai troâ cuãa lyá tñnh.

+ Triïët hoåc cuãa Àïcaáctú laâ nhõ nguyïn luêån àiïín hònh, vò öng thûâa nhêån coá hai thûåc thïí àêìu tiïn cuâng töìn taåi, àöåc lêåp vúái nhau: thûåc thïí vêåt chêët coá quaãng tñnh, hònh thaânh nïn thïë giúái vêåt chêët, coân thûåc thïí tinh thêìn coá tû duy taåo nïn thïë giúái tinh thêìn. Quan àiïím àoá biïíu hiïån roä trong hoåc thuyïët vïì thïí xaác vaâ linh höìn cuãa con ngûúâi laâm cho triïët hoåc cuãa Àïcaáctú lêîn löån giûäa chuã nghôa duy vêåt vaâ chuã nghôa duy têm.

+ Chuã nghôa duy vêåt cuãa Àïcaáctú àûúåc thïí hiïån trong vuä truå hoåc, vêåt lyá hoåc, sinh lyá hoåc; chuã nghôa duy têm thïí hiïån trong têm lyá hoåc, hoåc thuyïët vïì töìn taåi, lyá luêån nhêån thûác.

+ Cuäng nhû Bïcún, Àïcaáctú àïì cao vai troâ cuãa tri thûác trong viïåc thöëng trõ giúái tûå nhiïn, trong sûå hoaân thiïån baãn thên con ngûúâi. Àïí àaåt àûúåc àiïìu àoá, trûúác hïët phaãi hoaâi nghi têët caã. Àïcaáctú àaä àûa ra möåt nguyïn lyá duy têm nöíi tiïëng: "Töi suy nghô, do àoá töi töìn taåi" vaâ coi àêy laâ cú súã cho moåi tri thûác.

+ Phûúng phaáp nhêån thûác cuãa Àïcaáctú, vïì cú baãn laâ phûúng phaáp phên tñch, duy lyá. Noá àoâi hoãi úã tñnh roä raâng vaâ khöng mêu




thuêîn trong caác thao taác tû duy, úã viïåc phên chia khaách thïí tû duy thaânh caác böå phêån àún giaãn nhêët vaâ bùæt àêìu nghiïn cûáu tûâ caái àún giaãn àïën caái phûác taåp.

- Xpinöda àaä chöëng laåi nhõ nguyïn luêån cuãa Àïcaáctú, phaát triïín chuã nghôa duy vêåt vaâ chuã nghôa duy lyá cuãa triïët hoåc Àïcaáctú.

+ Xpinöda coi giúái tûå nhiïn laâ thûåc thïí saáng taåo duy nhêët, hay laâ Chuáa. Giúái tûå nhiïn laâ nguyïn nhên cuãa chñnh noá (Causasui), noá khöng cêìn möåt nguyïn nhên naâo khaác. Ngoaâi tû tûúãng duy vêåt biïån chûáng trïn, vïì cú baãn, thïë giúái quan cuãa Xpinöda laâ siïu hònh. Öng coi: thûåc thïí duy nhêët coá hai thuöåc tñnh khöng taách rúâi nhau àoá laâ tû duy vaâ quaãng tñnh; vêån àöång khöng phaãi laâ thuöåc tñnh chung cuãa thûåc thïí; sûå tûúng xûáng giûäa möàuxú tû duy vaâ möàuxú quaãng tñnh (thïí xaác) trong con ngûúâi...

+ Ngoaâi quan àiïím vïì thûåc thïí, hoåc thuyïët cuãa Xpinöda vïì möëi quan giûäa tûå do vaâ têët yïëu coá yá nghôa chöëng laåi quan àiïím duy têm, tön giaáo vïì tûå do yá chñ. Xpinöda coi yá chñ bao giúâ cuäng phuå thuöåc vaâo àöång cú vaâ chó coá thïí coá tûå do khi haânh vi cuãa chuáng ta dûåa trïn sûå nhêån thûác tñnh têët yïëu.

- Löëccú àaä phaát triïín hún nûäa caãm giaác luêån duy vêåt cuãa Bïcún, Höëpbú, phï phaán hoåc thuyïët duy têm cuãa Àïcaáctú vïì "yá niïåm bêím sinh". Löëccú coi kinh nghiïåm laâ nguöìn göëc duy nhêët cuãa yá niïåm. Öng àaä phên chia yá niïåm ra thaânh "YÁ niïåm cuãa caãm giaác" vaâ "yá niïåm cuãa phaãn tû". Song, úã vêën àïì naây chuã nghôa duy vêåt cuãa Löëccú khöng triïåt àïí khi öng cho rùçng, nhúâ yá niïåm cuãa caãm giaác, chuáng ta tri giaác àûúåc chêët thûá nhêët (àùåc tñnh coá trûúác) vaâ chêët thûá hai (àùåc tñnh coá sau). Ngoaâi ra, öng coân coi nhûäng chêët thûá hai: muâi võ, maâu sùæc, êm thanh, khöng coá yá nghôa khaách quan maâ chó laâ nhûäng caãm giaác chuã quan dûåa trïn cú súã kïët húåp nhûäng chêët thûá nhêët theo caác caách khaác nhau.

- Beáccli àaä lúåi duång sûå dao àöång trïn cuãa Löëccú àïí chöëng laåi chuã nghôa duy vêåt, baão vïå chuã nghôa duy têm, tön giaáo.

+ Dûåa trïn duy danh luêån cûåc àoan cuãa Tömaát, Àacanh, Beáccli àaä phï phaán thûåc thïí vêåt chêët cuãa chuã nghôa duy vêåt, coi àêy laâ möåt sûå trûâu tûúång tröëng röîng, àêìy mêu thuêîn, vò chó coá




nhûäng thuöåc tñnh riïng leã cuãa sûå vêåt (tû tûúãng") laâ töìn taåi thöi, chûá chuáng ta khöng thïí tri giaác àûúåc vêåt chêët noái chung. Con ngûúâi chó tri giaác trûåc tiïëp àûúåc nhûäng "tû tûúãng" (caãm giaác) cuãa mònh. Tûâ àoá Beáccli ài àïën kïët luêån rùçng, sûå töìn taåi cuãa sûå vêåt laâ úã tñnh coá thïí tri giaác àûúåc (töìn taåi coá nghôa laâ àûúåc tri giaác), sûå vêåt chùèng qua chó laâ "phûác húåp" caác caãm giaác, caác biïíu tûúång, caác tû tûúãng cuãa Töi maâ thöi. Song, khi lyá giaãi vïì tñnh liïn tuåc trong sûå töìn taåi cuãa sûå vêåt vaâ àïí traánh chuã nghôa duy ngaä cûåc àoan, Beáccli àaä chuyïín tûâ chuã nghôa duy têm chuã quan sang chuã nghôa duy têm khaách quan úã sûå thûâa nhêån sûå töìn taåi cuãa caác "tinh thêìn khaác" vaâ cuöëi cuâng laâ "tinh thêìn vö haån" cuãa Thûúång àïë.

- Nïëu nhû baãn chêët triïët hoåc cuãa Beáccli laâ chuã nghôa duy têm chuã quan thò triïët hoåc cuãa Hium hûúáng chuã nghôa duy têm chuã quan àoá àïën bêët khaã tri luêån. Khi traã lúâi vêën àïì thïë giúái coá töìn taåi hay khöng? Hium cho rùçng: "Töi khöng biïët", vò chñnh con ngûúâi khöng vûúåt ra khoãi giúái haån nhûäng caãm giaác riïng cuãa mònh àïí nhêån thûác nhûäng caái gò bïn ngoaâi mònh. Öng coân coi kinh nghiïåm chó laâ doâng caác êën tûúång vaâ vïì nguyïn nhên chuáng ta khöng thïí biïët.

+ Hium cuäng phï phaán hoåc thuyïët vïì thûåc thïí vêåt chêët vaâ thûåc thïí tinh thêìn, coi àêy laâ nhûäng trûâu tûúång giaã döëi, hònh thaânh trïn cú súã cuãa thoái quen têm lyá giaãn àún. Öng phuã nhêån tñnh khaách quan cuãa möëi liïn hïå nhên quaã, coi àêy chó laâ möëi liïn hïå chuã quan, thuöåc têm lyá.

+ Ngoaâi ra, Hium coân phï phaán tön giaáo, song àiïìu àoá cuäng khöng thïí thay thïë àûúåc baãn chêët cuãa triïët hoåc Hium laâ chuã nghôa duy têm chuã quan vaâ bêët khaã tri luêån.

- Cuöåc àêëu tranh giûäa chuã nghôa duy vêåt vaâ chuã nghôa duy têm thïë kyã XVII-XVIII laâ sûå thïí hiïån tñnh àaãng trong triïët hoåc. Cuöåc àêëu tranh naây vêîn tiïëp tuåc cho àïën giai àoaån ngaây nay trong lõch sûã triïët hoåc vúái nhûäng hònh thûác àa daång hún vaâ nöåi dung, tñnh chêët sêu sùæc hún.




CÊU 6: Trònh baây nhûäng tû tûúãng cú baãn trong pheáp biïån chûáng duy têm cuãa Hïghen vaâ chuã nghôa duy vêåt nhên baãn cuãa Phoiúbùæc. Sûå aãnh hûúãng cuãa nhûäng hïå thöëng triïët hoåc trïn àöëi vúái sûå hònh thaânh triïët hoåc Maác.

1. Nhûäng tû tûúãng cú baãn trong pheáp biïån chûáng duy têm cuãa Hïghen

- Pheáp biïån chûáng duy têm cuãa Hïghen laâ möåt trong nhûäng hònh thûác cú baãn, laâ àónh cao trong sûå phaát triïín cuãa pheáp biïån chûáng trûúác Maác, phaãn aánh hoaân caãnh lõch sûã àùåc biïåt, àêìy mêu thuêîn cuãa xaä höåi Àûác vaâ tñnh chêët hai mùåt cuãa giai cêëp tû saãn Àûác trûúác caách maång tû saãn.

- Quan àiïím phaát triïín laâ tû tûúãng cú baãn, xuyïn suöët triïët hoåc cuãa Hïghen. Hïghen àaä coi sûå àöìng nhêët giûäa tû duy vaâ töìn taåi dûúái nhûäng tïn goåi nhû: "yá niïåm tuyïåt àöëi", "lyá tñnh thïë giúái", "tinh thêìn thïë giúái" laâ baãn nguyïn cuãa moåi hiïån tûúång trong giúái tûå nhiïn vaâ xaä höåi. Sûå àöìng nhêët giûäa tû duy vaâ töìn taåi theo Hïghen khöng phaãi laâ sûå àöìng nhêët tuyïåt àöëi, siïu hònh, maâ laâ sûå àöìng nhêët bao haâm sûå khaác biïåt. Chñnh mêu thuêîn giûäa àöìng nhêët vaâ khaác biïåt àaä laâm cho baãn nguyïn cuãa thïë giúái — "yá niïåm tuyïåt àöëi" coá tñnh tñnh cûåc vaâ hoaåt àöång. Sûå hoaåt àöång cuãa "yá niïåm tuyïåt àöëi" thïí hiïån qua ba giai àoaån phaát triïín: 1) "yá niïåm tuyïåt àöëi phaát triïín úã trong loâng noá vaâ vò noá. Àêy laâ àöëi tûúång nghiïn cûáu cuãa lögñc hoåc; 2) "yá niïåm tuyïåt àöëi" phaát triïín dûúái hònh thûác "töìn taåi khaác" - hònh thûác giúái tûå nhiïn. Àêy laâ àöëi tûúång nghiïn cûáu cuãa triïët hoåc tûå nhiïn. Song, Hïghen coi giúái tûå nhiïn khöng coá sûå phaát triïín, maâ noá chó laâ thïí hiïån (triïín khai) sûå tûå phaát triïín cuãa caác phaåm truâ lögñc. Caác phaåm truâ lögñc àûúåc coi laâ baãn chêët tinh thêìn cuãa giúái tûå nhiïn. Cuöëi cuâng, "yá niïåm tuyïåt àöëi" phaát triïín trong tû duy laâ lõch sûã nhên loaåi — triïët hoåc tinh thêìn. ÚÃ giai àoaån naây, "yá niïåm tuyïåt àöëi" laåi trúã vïì baãn thên mònh, tûå nhêån thûác mònh vúái tû caách laâ tinh thêìn tuyïåt àöëi", thïí hiïån qua yá thûác vaâ tûå yá thûác cuãa nhên loaåi.

- Àiïìu nöíi bêåt cuäng laâ haåt nhên húåp lyá trong triïët hoåc Hïghen laâ pheáp biïån chûáng, trong àoá bao göìm caã ba quy luêåt cú




baãn cuãa pheáp biïån chûáng. Phaát triïín khöng phaãi laâ möåt voâng troân kheáp kñn, maâ laâ möåt quaá trònh chuyïín tûâ hònh thûác thêëp lïn hònh thûác cao do sûå chuyïín hoaá tûâ nhûäng thay àöíi vïì lûúång dêîn àïën nhûäng thay àöíi vïì chêët, do cuöån àêëu tranh giûäa caác mùåt àöëi lêåp trong baãn thên hònh thûác, do sûå phuã àõnh biïån chûáng (loåc boã) cuãa nhûäng hònh thûác múái àöëi vúái nhûäng hònh thûác cuä. Tû tûúãng cuãa Hïghen vïì viïåc moåi caái àïìu têët yïëu dêîn àïën sûå phuã àõnh baãn thên mònh coá yá nghôa caách maång trong cuöåc söëng vaâ tû tûúãng.

- Trïn cú súã chuã nghôa duy têm khaách quan, ngoaâi viïåc phaát triïín hoåc thuyïët vïì caác quy luêåt vaâ caác phaåm truâ cú baãn cuãa pheáp biïån chûáng, lêìn àêìu tiïn Hïghen àaä nghiïn cûáu caác nguyïn tùæc cú baãn cuãa lögñc biïån chûáng. Chñnh Hïghen àaä àùåt ra vêën àïì vïì sûå thöëng nhêët giûäa pheáp biïån chûáng, lögñc hoåc vaâ lyá luêån nhêån thûác.

+ Hïghen coi lögñc hoåc laâ khoa hoåc vïì möëi liïn hïå biïån chûáng cuãa caác khaái niïåm, laâ khoa hoåc "mö taã lônh vûåc tû tûúãng... trong sûå hoaåt àöång nöåi taåi cuãa baãn thên noá, hay noái möåt caách khaác, trong sûå phaát triïín têët yïëu cuãa noá". Theo Hïghen, sûå vêån àöång vaâ phaát triïín cuãa caác khaái niïåm chõu sûå quy àõnh búãi nhûäng möëi liïn hïå têët yïëu giûäa caác khaái niïåm vaâ búãi nhûäng mêu thuêîn naãy sinh trong baãn thên khaái niïåm àoá.

+ Hïghen coân àem laåi cho lyá luêån nhêån thûác nhûäng tû tûúãng biïån chûáng. Ngoaâi viïåc phï phaán tñnh trûåc quan, nhõ nguyïn luêån cuãa Cantú vïì "vêåt tûå noá" vaâ hiïån tûúång, Hïghen laâ ngûúâi àêìu tiïn àaä phaát hiïån ra àùåc àiïím quan troång nhêët trong quaá trònh vêån àöång cuãa tû duy lyá thuyïët laâ ài tûâ tri thûác trûâu tûúång àïën tri thûác cuå thïí. Hïghen àaä àùåt ra vêën àïì vïì möëi quan hïå biïån chûáng giûäa nhêån thûác lyá thuyïët vaâ hoaåt àöång thûåc tiïîn. Theo öng, quaá trònh biïën àöíi hiïån thûåc vaâ quaá trònh nhêån thûác laâ möåt quaá trònh duy nhêët. Song, úã Hïghen, hoaåt àöång thûåc tiïîn chó laâ hoaåt àöång tinh thêìn.

- Hïghen cuäng thûâa nhêån xaä höåi phaát triïín tiïën böå vaâ mang tñnh quy luêåt. Mêu thuêîn giûäa caái hoaân thiïån vaâ khöng hoaân thiïån laâ àöång lûåc cuãa tiïën böå xaä höåi. Sûå phaát triïín tiïën böå cuãa xaä höåi




àûúåc Hïghen trònh baây möåt caách duy têm, laâ "úã sûå yá thûác vïì tûå do", vaâ nhû laâ quaá trònh tûå phaát triïín cuãa "yá niïåm tuyïåt àöëi".

- Pheáp biïån chûáng laâ haåt nhên húåp lyá, laâ mùåt tiïën böå cuãa triïët hoåc Hïghen. Ngûúåc laåi, hïå thöëng triïët hoåc cuãa Hïghen laâ duy têm, siïu hònh. Chñnh hïå thöëng àoá àaä dêîn Hïghen àïën thûâa nhêån àiïím cuöëi cuâng trong sûå phaát triïín cuãa thïë giúái laâ nhêån thûác. Vïì thûåc chêët, Hïghen aáp duång nguyïn lyá phaát triïín chó àöëi vúái hiïån tûúång tinh thêìn. Tuy thûâa nhêån mêu thuêîn laâ nguöìn göëc, àöång lûåc cuãa sûå phaát triïín, nhûng khöng phaãi laâ mêu thuêîn thûåc sûå cuãa giúái tûå nhiïn vaâ xaä höåi, maâ chó laâ mêu thuêîn trong sûå phaát triïín cuãa tinh thêìn. Mêu thuêîn khöng phaãi àûúåc giaãi quyïët bùçng caách maång, maâ bùçng con àûúâng hoaâ bònh: caái múái thoaã hiïåp vúái caái cuä.

2. Chuã nghôa duy vêåt nhên baãn cuãa Phoiúbùæc Phoiúbùæc laâ àaåi diïån vô àaåi cuöëi cuâng cuãa triïët hoåc cöí àiïín

Àûác. Ngûúâi coá cöng lao to lúán àêëu tranh chöëng laåi chuã nghôa duy têm, tön giaáo, phuåc höìi vaâ phaát triïín chuã nghôa duy vêåt trong thúâi kyâ chuêín bõ caách maång tû saãn Àûác (1848).

- Phoiúbùæc laâ nhaâ triïët hoåc duy vêåt vò öng khùèng àõnh vêåt chêët laâ tñnh thûá nhêët; yá thûác, tû duy laâ tñnh thûá hai. Song laâ nhaâ duy vêåt nhên baãn, öng coi con ngûúâi laâ saãn phêím cao nhêët cuãa giúái tûå nhiïn, vêën àïì quan hïå giûäa tû duy vaâ töìn taåi laâ vêën àïì baãn chêët cuãa con ngûúâi, vò thïë, àêy laâ àöëi tûúång duy nhêët, phöí biïën vaâ cao nhêët cuãa triïët hoåc. Chuã nghôa duy vêåt nhên baãn cuãa Phoiúbùæc laâ àoáng goáp to lúán vaâo cuöåc àêëu tranh chöëng laåi viïåc giaãi thñch duy têm, nhõ nguyïn luêån, thêåm chñ caã chuã nghôa duy têm têìm thûúâng vïì vêën àïì con ngûúâi. Song, nguyïn lyá nhên baãn hoåc cuãa Phoiúbùæc khöng triïåt àïí, vò öng hiïíu con ngûúâi chó laâ nhûäng caá nhên trûâu tûúång, laâ thûåc thïí thuêìn tuyá tûå nhiïn - sinh vêåt. Öng khöng thêëy àûúåc mùåt xaä höåi cuãa con ngûúâi trong hoaåt àöång biïën àöíi hiïån thûåc.

- Trong quan hïå àöëi vúái triïët hoåc cuãa Hïghen, öng coá thaái àöå phuã àõnh saåch trún, khöng thêëy àûúåc thaânh tûåu quyá giaá cuãa Hïghen laâ pheáp biïån chûáng àïí kïë thûâa vaâ phaát triïín. Öng hiïíu tñnh quy luêåt, tñnh têët yïëu, tñnh nhên quaã... möåt caách siïu hònh.




Cho nïn chuã nghôa duy vêåt nhên baãn cuãa öng coân mang nùång tñnh siïu hònh.

- Trong lyá luêån nhêån thûác, Phoiúbùæc àaä tiïëp tuåc truyïìn thöëng caãm giaác luêån duy vêåt, chöëng laåi thuyïët khöng thïí biïët vaâ löëi tû biïån trûâu tûúång. Öng khöng phuã nhêån vai troâ cuãa tû duy trong nhêån thûác, nhûng öng khöng thêëy àûúåc vai troâ cuãa thûåc tiïîn trong nhêån thûác, nïn chuã nghôa duy vêåt nhên baãn cuãa Phoiúbùæc chûa thoaát khoãi tñnh trûåc quan cuãa chuã nghôa duy vêåt trûúác Maác.

- Nhûäng haån chïë cuãa nguyïn tùæc nhên baãn trong thïë giúái quan cuãa Phoiúbùæc coân thïí hiïån roä trong viïåc nghiïn cûáu tön giaáo vaâ àaåo àûác. ÚÃ lônh vûåc naây, öng laåi rúi vaâo lêåp trûúâng duy têm thïí hiïån trong viïåc giaãi quyïët vêën àïì tön giaáo vaâ yá àõnh àûa ra nhûäng nguyïn tùæc àaåo àûác chung cho moåi dên töåc, moåi thúâi àaåi lõch sûã.

3. Sûå aãnh hûúãng cuãa triïët hoåc Hïghen vaâ triïët hoåc Phoiúbùæc àöëi vúái sûå hònh thaânh triïët hoåc Maác

Triïët hoåc cuãa Hïghen vaâ triïët hoåc cuãa Phoiúbùæc laâ hai nguöìn göëc trûåc tiïëp vïì lyá luêån cuãa triïët hoåc Maác.

Caác nhaâ saáng lêåp chuã nghôa Maác àaä kïë thûâa haåt nhên húåp lyá trong triïët hoåc Hïghen laâ pheáp biïån chûáng, caãi taåo noá trïn tinh thêìn cuãa chuã nghôa duy vêåt, biïën noá thaânh pheáp biïån chûáng duy vêåt nhû laâ hoåc thuyïët khoa hoåc vïì caác quy luêåt chung nhêët cuãa tûå nhiïn, xaä höåi vaâ tû duy. Cuäng chñnh nhúâ chuã nghôa duy vêåt cuãa Phoiúbùæc àaä giuáp Maác vaâ Ùngghen àoaån tuyïåt vúái chuã nghôa duy têm cuãa Hïghen vaâ phaái Hïghen treã. Maác vaâ Ùngghen àaä caãi taåo chuã nghôa duy vêåt cuãa Phoiúbùæc phaát triïín lïn möåt hònh thûác múái cao nhêët àoá laâ chuã nghôa duy vêåt biïån chûáng vaâ chuã nghôa duy vêåt lõch sûã.




CÊU 7: Triïët hoåc Maác - Lïnin ra àúâi laâ möåt têët yïëu lõch sûã vaâ laâ möåt bûúác ngoùåt caách maång trong triïët hoåc.

1. Tñnh têët yïëu lõch sûã cuãa sûå ra àúâi triïët hoåc Maác Triïët hoåc Maác khöng phaãi laâ möåt saãn phêím coá tñnh chêët chuã

quan, àöìng thúâi noá cuäng khöng phaãi tûâ trïn trúâi rúi xuöëng. Triïët hoåc àoá laâ saãn phêím têët yïëu cuãa lõch sûã.

- Triïët hoåc Maác àaä kïë thûâa coá phï phaán toaân böå triïët hoåc trûúác àoá nhêët laâ triïët hoåc duy vêåt vaâ pheáp biïån chûáng. Àoá laâ nhûäng tiïìn àïì lyá luêån khöng thïí thiïëu àûúåc cuãa triïët hoåc Maác.

- Triïët hoåc Maác ra àúâi coân gùæn liïìn vúái nhûäng àiïìu kiïån khaách quan cuãa sûå phaát triïín kinh tïë - xaä höåi vaâ sûå phaát triïín cuãa khoa hoåc àûúng thúâi. Trong khoa hoåc tûå nhiïn thïë kyã XIX àaä coá ba phaát minh lúán: àõnh luêåt baão toaân vaâ chuyïín hoaá nùng lûúång; hoåc thuyïët tïë baâo; hoåc thuyïët tiïën hoaá. Àöìng thúâi vïì mùåt xaä höåi thïë kyã XIX cuäng laâ thúâi kyâ chuã nghôa tû baãn àaä böåc löå nhûäng mêu thuêîn xaä höåi sêu sùæc. Àùåc biïåt laâ mêu thuêîn giûäa giai cêëp tû saãn vaâ giai cêëp vö saãn. Mêu thuêîn êëy àûúåc biïíu hiïån thöng qua caác cuöåc àêëu tranh giai cêëp hïët sûác söi àöång vaâ quyïët liïåt úã chêu Êu.

Trûúác tònh hònh trïn, cêìn phaãi coá möåt sûå kiïën giaãi múái vïì sûå phaát triïín cuãa tûå nhiïn, xaä höåi vaâ tû duy. Vaâ têët yïëu xuêët hiïån möåt hoåc thuyïët múái àoá laâ hoåc thuyïët triïët hoåc khoa hoåc, do Maác vaâ Ùngghen àïì xûúáng, sau naây àûúåc Lïnin phaát triïín.

2. Sûå ra àúâi cuãa triïët hoåc Maác - Lïnin laâ möåt bûúác ngoùåt caách maång trong triïët hoåc

Cú súã cuãa chuã nghôa Maác laâ chuã nghôa duy vêåt biïån chûáng vaâ chuã nghôa duy vêåt lõch sûã. Vúái cú súã naây, lêìn àêìu tiïn giai cêëp vö saãn vaâ nhên dên lao àöång àaä coá möåt vuä khñ tinh thêìn àïí àêëu tranh giaãi phoáng giai cêëp mònh vaâ caã xaä höåi ra khoãi sûå aáp bûác boác löåt. Nhû vêåy, triïët hoåc Maác laâ vuä khñ tinh thêìn cuãa giai cêëp vö saãn, coân giai cêëp vö saãn laâ lûåc lûúång "vêåt chêët" cuãa triïët hoåc Maác. Sûå thöëng nhêët chùåt cheä giûäa triïët hoåc Maác vúái giai cêëp vö saãn, laâm cho triïët hoåc Maác thûåc sûå thïí hiïån tñnh caách maång cuãa mònh vaâ giai cêëp vö




saãn múái thûåc hiïån àûúåc sûá mïånh lõch sûã laâ lêåt àöí xaä höåi cuä, tûâng bûúác xêy dûång möåt xaä höåi múái.

- Khaác vúái têët caã caác hïå thöëng triïët hoåc trûúác àoá, triïët hoåc Maác àaä chó ra vai troâ quyïët àõnh cuãa hoaåt àöång thûåc tiïîn trong sûå töìn taåi, phaát triïín cuãa xaä höåi vaâ trong nhêån thûác. Nïëu khöng hiïíu àuáng vai troâ cuãa thûåc tiïîn, nhêët laâ thûåc tiïîn saãn xuêët xaä höåi, thò têët yïëu dêîn àïën chuã nghôa duy têm. Trong nhêån thûác, thûåc tiïîn laâ cú súã, àöång lûåc, muåc àñch cuãa nhêån thûác, laâ núi maâ lyá luêån hûúáng àïën àïí giaãi thñch vaâ caãi taåo thïë giúái. Maác àaä cho rùçng: "Caác nhaâ triïët hoåc trûúác kia chó giaãi thñch thïë giúái bùçng nhiïìu caách khaác nhau, song vêën àïì laâ úã chöî caãi taåo thïë giúái". Têët nhiïn, khi nhêën maånh àïën vai troâ cuãa hoaåt àöång thûåc tiïîn, Maác vaâ Ùngghen khöng coi nheå vai troâ cuãa lyá luêån. Caác öng cho rùçng, lyá luêån khi àaä thêm nhêåp vaâo quêìn chuáng, seä trúã thaânh lûåc lûúång vêåt chêët vö cuâng to lúán.

- Bûúác ngoùåt caách maång vô àaåi nhêët maâ chuã nghôa Maác thûåc hiïån laâ àaä àûa ra quan àiïím duy vêåt vïì lõch sûã. Trûúác Maác, caác nhaâ triïët hoåc hiïíu sûå phaát triïín cuãa xaä höåi möåt caách duy têm - coi àöång lûåc phaát triïín cuãa xaä höåi laâ úã trong yá thûác, tinh thêìn cuãa con ngûúâi. Àöëi lêåp vúái quan àiïím trïn, Maác, Ùngghen àaä giaãi quyïët àuáng àùæn vêën àïì cú baãn cuãa triïët hoåc trong àúâi söëng xaä höåi; khöng phaãi yá thûác xaä höåi quyïët àõnh töìn taåi xaä höåi, maâ ngûúåc laåi töìn taåi xaä höåi quyïët àõnh yá thûác xaä höåi; sûå phaát triïín cuãa xaä höåi phuå thuöåc vaâo nguyïn nhên vêåt chêët, chûá khöng phuå thuöåc vaâo yá thûác cuãa con ngûúâi; sûå phaát triïín cuãa xaä höåi mang tñnh quy luêåt, laâ quaá trònh lõch sûã tûå nhiïn. Do sûå taác àöång cuãa caác quy luêåt vöën coá cuãa xaä höåi, caác hònh thaái kinh tïë - xaä höåi thay thïë nhau möåt caách khaách quan àöåc lêåp vúái yá chñ vaâ yá thûác cuãa con ngûúâi; trong sûå phaát triïín êëy, quêìn chuáng nhên dên laâ lûåc lûúång quyïët àõnh saáng taåo ra lõch sûã...

Vúái chuã nghôa duy vêåt biïån chûáng vaâ chuã nghôa duy vêåt lõch sûã, Maác vaâ Ùngghen àaä biïën àöíi cùn baãn tñnh chêët cuãa triïët hoåc, àöëi tûúång nghiïn cûáu vaâ möëi liïn hïå cuãa noá vúái caác khoa hoåc khaác. Triïët hoåc Maác àoáng vai troâ laâ thïë giúái quan vaâ phûúng phaáp luêån




cuãa caác khoa hoåc cuå thïí. Caác tri thûác cuãa caác khoa hoåc cuå thïí laâ cú súã àïí cuå thïí hoaá vaâ phaát triïín triïët hoåc Maác.

Lïnin àaä baão vïå vaâ tiïëp tuåc phaát triïín triïët hoåc Maác trong thúâi kyâ chuã nghôa tû baãn chuyïín sang giai àoaån àïë quöëc chuã nghôa. Öng cho rùçng, àêy laâ thúâi kyâ caách maång xaä höåi xaä höåi chuã nghôa vaâ cöång saãn chuã nghôa, vaâ öng àaä trûåc tiïëp laänh àaåo, thûåc hiïån cuöåc Caách maång Thaáng Mûúâi Nga. Luác naây, khoa hoåc coá nhiïìu phaát minh lúán, nhêët laâ trong vêåt lyá hoåc, Lïnin àaä khaái quaát nhûäng thaânh tûåu cuãa khoa hoåc, phaát triïín hún nûäa chuã nghôa duy vêåt biïån chûáng vaâ chuã nghôa duy vêåt lõch sûã.







II- CHUÃ NGHÔA DUY VÊÅT BIÏÅN CHÛÁNG VÏÌ THÏË GIÚÁI




CÊU 8: Phên tñch nöåi dung vaâ yá nghôa àõnh nghôa vêåt chêët cuãa V.I.Lïnin.

Lïnin àaä àõnh nghôa: "Vêåt chêët laâ möåt phaåm truâ triïët hoåc duâng àïí chó thûåc taåi khaách quan àûúåc àem laåi cho con ngûúâi trong caãm giaác, àûúåc caãm giaác cuãa chuáng ta cheáp laåi, chuåp laåi, phaãn aánh vaâ töìn taåi khöng lïå thuöåc vaâo caãm giaác" (V.I.Lïnin: Toaân têåp, t.18, Nxb. Tiïën böå, M., 1980, tr.151).

Trong àõnh nghôa naây, Lïnin àaä chó roä: + "Vêåt chêët laâ möåt phaåm truâ triïët hoåc". Àoá laâ möåt phaåm truâ

röång vaâ khaái quaát nhêët, khöng thïí hiïíu theo nghôa heåp nhû caác khaái niïåm vêåt chêët thûúâng duâng trong caác lônh vûåc khoa hoåc cuå thïí hoùåc àúâi söëng haâng ngaây.

+ Thuöåc tñnh cú baãn cuãa vêåt chêët laâ "thûåc taåi khaách quan", "töìn taåi khöng lïå thuöåc vaâo caãm giaác". Àoá cuäng chñnh laâ tiïu chuêín àïí phên biïåt caái gò laâ vêåt chêët vaâ caái gò khöng phaãi laâ vêåt chêët.

+ "Thûåc taåi khaách quan àûúåc àem laåi cho con ngûúâi trong caãm giaác", "töìn taåi khöng lïå thuöåc vaâo caãm giaác". Àiïìu àoá khùèng àõnh "thûåc taåi khaách quan" (vêåt chêët) laâ caái coá trûúác (tñnh thûá nhêët), coân "caãm giaác" (yá thûác) laâ caái coá sau (tñnh thûá hai). Vêåt chêët töìn taåi khöng lïå thuöåc vaâo yá thûác.

+ "Thûåc taåi khaách quan àûúåc àem laåi cho con ngûúâi trong caãm giaác, àûúåc caãm giaác cuãa chuáng ta cheáp laåi, chuåp laåi, phaãn aánh". Àiïìu àoá noái lïn "thûåc taåi khaách quan" (vêåt chêët) àûúåc biïíu hiïån thöng qua caác daång cuå thïí, bùçng "caãm giaác" (yá thûác) con ngûúâi coá thïí nhêån thûác àûúåc Vaâ "thûåc taåi khaách quan" (vêåt chêët) chñnh laâ nguöìn göëc, nöåi dung khaách quan cuãa "caãm giaác" (yá thûác).

Àõnh nghôa cuãa Lïnin vïì vêåt chêët àaä giaãi quyïët àûúåc caã hai mùåt cuãa vêën àïì cú baãn cuãa triïët hoåc theo lêåp trûúâng cuãa chuã nghôa duy vêåt biïån chûáng.

Àõnh nghôa vêåt chêët cuãa Lïnin coá yá nghôa: 1. Chöëng laåi têët caã caác loaåi quan àiïím cuãa chuã nghôa duy têm

vïì phaåm truâ vêåt chêët




(Àöëi chiïëu vúái caác quan àiïím duy têm úã hoåc phêìn I). 2. Àêëu tranh khùæc phuåc triïåt àïí tñnh chêët trûåc quan, siïu

hònh, maáy moác vaâ nhûäng biïën tûúáng cuãa noá trong quan niïåm vïì vêåt chêët cuãa caác nhaâ triïët hoåc tû saãn hiïån àaåi. Do àoá, àõnh nghôa naây cuäng àaä giaãi quyïët àûúåc sûå khuãng hoaãng trong quan àiïím vïì vêåt chêët cuãa caác nhaâ triïët hoåc vaâ khoa hoåc theo quan àiïím cuãa chuã nghôa duy vêåt siïu hònh.

3. Khùèng àõnh thïë giúái vêåt chêët khaách quan laâ vö cuâng, vö têån, luön vêån àöång vaâ phaát triïín khöng ngûâng, nïn àaä coá taác àöång cöí vuä, àöång viïn caác nhaâ khoa hoåc ài sêu nghiïn cûáu thïë giúái vêåt chêët, tòm ra nhûäng kïët cêëu múái, nhûäng thuöåc tñnh múái vaâ nhûäng quy, luêåt vêån àöång cuãa vêåt chêët àïí laâm phong phuá thïm kho taâng tri thûác cuãa nhên loaåi.




CÊU 9: Quan àiïím cuãa chuã nghôa duy vêåt biïån chûáng vïì nguöìn göëc vaâ baãn chêët cuãa yá thûác. YÁ nghôa cuãa viïåc nùæm vûäng vêën àïì naây.

Chuã nghôa duy vêåt biïån chûáng khùèng àõnh: yá thûác cuãa con ngûúâi laâ saãn phêím cuãa quaá trònh phaát triïín tûå nhiïn vaâ lõch sûã - xaä höåi. Àïí hiïíu àûúåc nguöìn göëc vaâ baãn chêët cuãa yá thûác cêìn phaãi xem xeát trïn caã hai mùåt tûå nhiïn vaâ xaä höåi.

I. Nguöìn göëc cuãa yá thûác 1. Thuöåc tñnh phaãn aánh cuãa vêåt chêët vaâ sûå ra àúâi cuãa yá thûác - Phaãn aánh laâ thuöåc tñnh chung cuãa moåi daång vêåt chêët. Àoá laâ

nùng lûåc giûä laåi, taái hiïån cuãa hïå thöëng vêåt chêët naây nhûäng àùåc àiïím cuãa hïå thöëng vêåt chêët khaác trong quaá trònh taác àöång qua laåi.

- Cuâng vúái sûå tiïën hoaá cuãa thïë giúái vêåt chêët, thuöåc tñnh phaãn aánh cuãa noá cuäng phaát triïín tûâ thêëp àïën cao, tûâ àún giaãn àïën phûác taåp. Trong àoá yá thûác laâ hònh thûác phaãn aánh cao nhêët cuãa thïë giúái vêåt chêët.

- YÁ thûác laâ möåt thuöåc tñnh cuãa möåt daång vêåt chêët coá töí chûác cao cuãa böå naäo ngûúâi, laâ sûå phaãn aánh thïë giúái khaách quan vaâo böå oác con ngûúâi.

2. Vai troâ cuãa lao àöång vaâ ngön ngûä trong sûå hònh thaânh vaâ phaát triïín cuãa yá thûác

- Lao àöång laâ hoaåt àöång àùåc thuâ cuãa con ngûúâi, laâm cho con ngûúâi khaác vúái têët caã caác àöång vêåt khaác.

+ Trong lao àöång, con ngûúâi àaä biïët chïë taåo ra caác cöng cuå vaâ sûã duång caác cöng cuå àïí taåo ra cuãa caãi vêåt chêët.

+ Lao àöång cuãa con ngûúâi laâ haânh àöång coá muåc àñch - taác àöång vaâo thïë giúái vêåt chêët khaách quan laâm biïën àöíi thïë giúái nhùçm thoaã maän nhu cêìu cuãa con ngûúâi.

+ Trong quaá trònh lao àöång, böå naäo ngûúâi àûúåc phaát triïín vaâ ngaây caâng hoaân thiïån, laâm cho khaã nùng tû duy trûâu tûúång cuãa con ngûúâi cuäng ngaây caâng phaát triïín.




- Lao àöång saãn xuêët coân laâ cú súã cuãa sûå hònh thaânh vaâ phaát triïín ngön ngûä.

+ Trong lao àöång, con ngûúâi têët yïëu coá nhûäng quan hïå vúái nhau vaâ coá nhu cêìu cêìn trao àöíi kinh nghiïåm. Tûâ àoá naãy sinh sûå "cêìn thiïët phaãi noái vúái nhau möåt caái gò àêëy". Vò vêåy, ngön ngûä ra àúâi vaâ phaát triïín cuâng vúái lao àöång.

+ Ngön ngûä laâ hïå thöëng tñn hiïåu thûá hai, laâ caái "voã vêåt chêët" cuãa tû duy, laâ phûúng tiïån àïí con ngûúâi giao tiïëp trong xaä höåi, phaãn aánh möåt caách khaái quaát sûå vêåt, töíng kïët kinh nghiïåm thûåc tiïîn vaâ trao àöíi chuáng giûäa caác thïë hïå. Chñnh vò vêåy Ùngghen coi: lao àöång vaâ ngön ngûä laâ "hai sûác kñch thñch chuã yïëu biïën" böå naäo con vêåt thaânh böå naäo con ngûúâi, phaãn aánh têm lyá àöång vêåt thaânh phaãn aánh yá thûác.

Lao àöång vaâ ngön ngûä, àoá chñnh laâ nguöìn göëc xaä höåi quyïët àõnh sûå hònh thaânh vaâ phaát triïín yá thûác.

II. Baãn chêët cuãa yá thûác Chuã nghôa duy vêåt biïån chûáng cho yá thûác laâ sûå phaãn aánh thïë

giúái khaách quan vaâo böå naäo ngûúâi thöng qua hoaåt àöång thûåc tiïîn, nïn baãn chêët cuãa yá thûác laâ hònh aãnh chuã quan cuãa thïë giúái khaách quan, laâ sûå phaãn aánh saáng taåo thïë giúái vêåt chêët.

- YÁ thûác laâ hònh aãnh chuã quan cuãa thïë giúái khaách quan. Àiïìu àoá coá nghôa laâ nöåi dung cuãa yá thûác laâ do thïë giúái khaách quan quy àõnh, nhûng yá thûác laâ hònh aãnh chuã quan, laâ hònh aãnh tinh thêìn chûá khöng phaãi laâ hònh aãnh vêåt lyá, vêåt chêët nhû chuã nghôa duy vêåt têìm thûúâng quan niïåm.

- Khi noái yá thûác laâ hònh aãnh chuã quan cuãa thïë giúái khaách quan, cuäng coá nghôa laâ yá thûác laâ sûå phaãn aánh tûå giaác, saáng taåo thïë giúái.

+ Phaãn aánh yá thûác laâ saáng taåo, vò noá bao giúâ cuäng do nhu cêìu thûåc tiïîn quy àõnh. Nhu cêìu àoá àoâi hoãi chuã thïí phaãn aánh phaãi hiïíu àûúåc caái àûúåc phaãn aánh. Trïn cú súã àoá hònh thaânh nïn hònh aãnh tinh thêìn vaâ nhûäng hònh aãnh àoá ngaây caâng phaãn aánh àuáng àùæn




hún hiïån thûåc khaách quan. Song, sûå saáng taåo cuãa yá thûác laâ sûå saáng taåo cuãa phaãn aánh, dûåa trïn cú súã phaãn aánh.

+ Phaãn aánh yá thûác laâ saáng taåo, vò phaãn aánh àoá bao giúâ cuäng dûåa trïn hoaåt àöång thûåc tiïîn vaâ laâ saãn phêím cuãa caác quan hïå xaä höåi. Laâ saãn phêím cuãa caác quan hïå xaä höåi, baãn chêët cuãa yá thûác coá tñnh xaä höåi.

Quan àiïím trïn cuãa triïët hoåc Maác vïì nguöìn göëc vaâ baãn chêët cuãa yá thûác hoaân toaân àöëi lêåp vúái chuã nghôa duy têm coi yá thûác, tû duy laâ caái coá trûúác, sinh ra vêåt chêët vaâ chuã nghôa duy vêåt têìm thûúâng coi yá thûác laâ möåt daång vêåt chêët hoùåc coi yá thûác laâ sûå phaãn aánh giaãn àún, thuå àöång thïë giúái vêåt chêët.

III- YÁ nghôa phûúng phaáp luêån 1. Do yá thûác chó laâ hònh aãnh chuã quan cuãa thïë giúái khaách

quan nïn trong nhêån thûác vaâ hoaåt àöång thûåc tiïîn phaãi xuêët phaát tûâ thûåc tïë khaách quan. Cêìn phaãi chöëng bïånh chuã quan duy yá chñ.

2. Do yá thûác laâ sûå phaãn aánh tûå giaác, saáng taåo hiïån thûåc, nïn cêìn chöëng tû tûúãng thuå àöång vaâ chuã nghôa giaáo àiïìu xa rúâi thûåc tiïîn.




CÊU 10: Möëi quan hïå biïån chûáng giûäa vêåt chêët vaâ yá thûác. YÁ nghôa phûúng phaáp luêån cuãa viïåc nùæm vûäng vêën àïì naây trong nhêån thûác vaâ hoaåt àöång thûåc tiïîn.

1. Phaåm truâ vêåt chêët (xem cêu 8) vaâ phaåm truâ yá thûác (xem cêu 9).

2. Möëi quan hïå biïån chûáng giûäa vêåt chêët vaâ yá thûác. a) Vêåt chêët quyïët àõnh yá thûác: - Vêåt chêët coá trûúác, yá thûác coá sau. Vêåt chêët sinh ra yá thûác, yá

thûác laâ chûác nùng cuãa oác ngûúâi - daång vêåt chêët coá töí chûác cao nhêët cuãa thïë giúái vêåt chêët.

- YÁ thûác laâ sûå phaãn aánh thïë giúái vêåt chêët vaâo oác con ngûúâi. Thïë giúái vêåt chêët laâ nguöìn göëc khaách quan cuãa yá thûác.

b) YÁ thûác coá tñnh àöåc lêåp tûúng àöëi, taác àöång trúã laåi vêåt chêët: - YÁ thûác coá thïí thuác àêíy hoùåc kòm haäm vúái möåt mûác àöå nhêët

àõnh sûå biïën àöíi cuãa nhûäng àiïìu kiïån vêåt chêët. - Sûå taác àöång cuãa yá thûác àöëi vúái vêåt chêët phaãi thöng qua hoaåt

àöång cuãa con ngûúâi. Con ngûúâi dûåa trïn caác tri thûác vïì nhûäng quy luêåt khaách quan maâ àïì ra muåc tiïu, phûúng hûúáng thûåc hiïån; xaác àõnh caác phûúng phaáp vaâ bùçng yá chñ thûåc hiïån muåc tiïu êëy.

Sûå taác àöång cuãa yá thûác àöëi vúái vêåt chêët duâ coá àïën mûác àöå naâo ài chùng nûäa thò noá vêîn phaãi dûåa trïn sûå phaãn aánh thïë giúái vêåt chêët.

c) Biïíu hiïån cuãa möëi quan hïå giûäa vêåt chêët vaâ yá thûác trong àúâi söëng xaä höåi laâ quan hïå giûäa töìn taåi xaä höåi vaâ yá thûác xaä höåi, trong àoá töìn taåi xaä höåi quyïët àõnh yá thûác xaä höåi vaâ yá thûác xaä höåi coá tñnh àöåc lêåp tûúng àöëi taác àöång trúã laåi töìn taåi xaä höåi. Ngoaâi ra, möëi quan hïå giûäa vêåt chêët vaâ yá thûác coân laâ cú súã àïí xem xeát caác möëi quan hïå khaác nhû: chuã thïí vaâ khaách thïí, lyá luêån vaâ thûåc tiïîn, àiïìu kiïån khaách quan vaâ nhên töë chuã quan v.v..

3. YÁ thûác phûúng phaáp luêån




- Vêåt chêët quyïët àõnh yá thûác, yá thûác laâ.sûå phaãn aánh vêåt chêët, cho nïn trong nhêån thûác phaãi baão àaãm nguyïn tùæc "tñnh khaách quan cuãa sûå xem xeát" vaâ trong hoaåt àöång thûåc tiïîn phaãi luön luön xuêët phaát tûâ thûåc tïë, tön troång vaâ haânh àöång theo caác quy luêåt khaách quan.

- YÁ thûác coá tñnh àöåc lêåp tûúng àöëi, taác àöång trúã laåi vêåt chêët thöng qua hoaåt àöång cuãa con ngûúâi, cho nïn cêìn phaãi phaát huy tñnh tñch cûåc cuãa yá thûác àöëi vúái vêåt chêët bùçng caách nêng cao nùng lûåc nhêån thûác caác quy luêåt khaách quan vaâ vêån duång chuáng vaâo trong hoaåt àöång thûåc tiïîn cuãa con ngûúâi.

- Cêìn phaãi chöëng laåi bïånh chuã quan duy yá chñ cuäng nhû thaái àöå thuå àöång, chúâ àúåi vaâo àiïìu kiïån vêåt chêët, hoaân caãnh khaách quan...




CÊU 11: Trònh baây hai nguyïn lyá cú baãn cuãa pheáp biïån chûáng duy vêåt vaâ yá nghôa phûúng phaáp luêån cuãa vêën àïì àoá.

I. Nguyïn lyá vïì möëi liïn hïå phöí biïën cuãa caác sûå vêåt vaâ hiïån tûúång

1. Khaái niïåm möëi liïn hïå phöí biïën laâ khaái niïåm duâng àïí chó sûå taác àöång vaâ raâng buöåc lêîn nhau, quy àõnh vaâ chuyïín hoaá lêîn nhau giûäa caác mùåt, caác yïëu töë, caác böå phêån trong möåt sûå vêåt hoùåc giûäa caác sûå vêåt, hiïån tûúång vúái nhau.

2. Nöåi dung vaâ tñnh chêët cuãa möëi liïn hïå - Tñnh khaách quan vaâ phöí biïën cuãa möëi liïn hïå: Nhúâ coá möëi

liïn hïå maâ coá sûå vêån àöång, maâ vêån àöång laåi laâ phûúng thûác töìn taåi cuãa vêåt chêët, laâ möåt têët yïëu khaách quan, do àoá möëi liïn hïå cuäng laâ möåt têët yïëu khaách quan.

Möëi liïn hïå töìn taåi trong têët caã moåi sûå vêåt, hiïån tûúång úã têët caã lônh vûåc tûå nhiïn, xaä höåi vaâ tû duy.

Möëi liïn hïå phöí biïën laâ hiïån thûåc, laâ caái vöën coá cuãa moåi sûå vêåt, hiïån tûúång, noá thïí hiïån tñnh thöëng nhêët vêåt chêët cuãa thïë giúái.

- Do möëi liïn hïå laâ phöí biïën, nïn noá coá tñnh àa daång: Caác sûå vêåt; hiïån tûúång trong thïë giúái vêåt chêët laâ àa daång nïn möëi liïn hïå giûäa chuáng cuäng àa daång, vò thïë, khi nghiïn cûáu caác sûå vêåt, hiïån tûúång cêìn phaãi phên loaåi möëi liïn hïå möåt caách cuå thïí.

Cùn cûá vaâo tñnh chêët, phaåm vi, trònh àöå, coá thïí coá nhûäng loaåi möëi liïn hïå sau: chung vaâ riïng, cú baãn vaâ khöng cú baãn, bïn trong vaâ bïn ngoaâi, chuã yïëu vaâ thûá yïëu, khöng gian vaâ thúâi gian, v.v.. Sûå phên loaåi naây laâ tûúng àöëi, vò möëi liïn hïå chó laâ möåt böå phêån, möåt mùåt trong toaân böå möëi liïn hïå phöí biïën noái chung.

- Pheáp biïån chûáng duy vêåt nghiïn cûáu nhûäng möëi liïn hïå chung nhêët vaâ phöí biïën nhêët cuãa thïë giúái khaách quan. Coân nhûäng hònh thûác cuå thïí cuãa möëi liïn hïå laâ àöëi tûúång nghiïn cûáu cuãa caác ngaânh khoa hoåc cuå thïí.

II. Nguyïn lyá vïì sûå phaát triïín 1. Khaái niïåm phaát triïín




- Phaát triïín laâ sûå vêån àöång tiïën lïn (tûâ thêëp àïën cao, tûâ àún giaãn àïën phûác taåp, tûâ keám hoaân thiïån àïën hoaân thiïån hún).

- Tûâ khaái niïåm trïn cho thêëy: + Nguyïn lyá vïì möëi liïn hïå phöí biïën vaâ nguyïn lyá vïì sûå phaát

triïín coá möëi quan hïå biïån chûáng vúái nhau, vò nhúâ coá möëi liïn hïå thò sûå vêåt múái coá sûå vêån àöång vaâ phaát triïín.

+ Cêìn phên biïåt khaái niïåm vêån àöång vúái khaái niïåm phaát triïín. Vêån àöång laâ moåi biïën àöíi noái chung, coân phaát triïín laâ sûå vêån àöång coá khuynh hûúáng vaâ gùæn liïìn vúái sûå ra àúâi cuãa caái múái húåp quy luêåt.

2. Nöåi dung vaâ tñnh chêët cuãa sûå phaát triïín - Phaát triïín laâ thuöåc tñnh vöën coá cuãa moåi sûå vêåt, hiïån tûúång,

laâ khuynh hûúáng chung cuãa thïë giúái. - Sûå phaát triïín coá tñnh chêët tiïën lïn, kïë thûâa, liïn tuåc. - Sûå phaát triïín thûúâng diïîn ra quanh co, phûác taåp, phaãi traãi

qua nhûäng khêu trung gian, thêåm chñ coá luác coá sûå thuåt luâi taåm thúâi.

- Phaát triïín laâ sûå thay àöíi vïì chêët cuãa sûå vêåt. Nguöìn göëc cuãa sûå phaát triïín laâ do sûå àêëu tranh cuãa caác mùåt àöëi lêåp trong baãn thên sûå vêåt.

3. Phên biïåt quan àiïím biïån chûáng vaâ siïu hònh vïì sûå phaát triïín

- Quan àiïím biïån chûáng xem sûå phaát triïín laâ möåt quaá trònh vêån àöång tiïën lïn thöng qua nhûäng bûúác nhaãy voåt vïì chêët. Nguöìn göëc cuãa sûå phaát triïín laâ cuöåc àêëu tranh cuãa caác mùåt àöëi lêåp úã trong sûå vêåt.

- Quan àiïím siïu hònh noái chung laâ phuã àõnh sûå phaát triïín, vò hoå thûúâng tuyïåt àöëi hoaá mùåt öín àõnh cuãa sûå vêåt, hiïån tûúång. Sau naây, khi khoa hoåc àaä chûáng minh cho quan àiïím vïì sûå phaát triïín cuãa sûå vêåt, buöåc hoå phaãi noái àïën sûå phaát triïín, song vúái hoå phaát triïín chó laâ sûå tùng hay giaãm àún thuêìn vïì lûúång khöng coá sûå




thay àöíi vïì chêët vaâ nguöìn göëc cuãa noá úã bïn ngoaâi sûå vêåt, hiïån tûúång.

III. YÁ nghôa phûúng phaáp luêån cuãa viïåc nùæm vûäng hai nguyïn lyá naây

Nguyïn lyá vïì liïn hïå phöí biïën àoâi hoãi trong nhêån thûác sûå vêåt cêìn phaãi coá quan àiïím toaân diïån. Vúái quan àiïím naây, khi nghiïn cûáu sûå vêåt phaãi xem xeát têët caã caác möëi liïn hïå cuãa baãn thên sûå vêåt vaâ vúái caác sûå vêåt vaâ hiïån tûúång khaác.

+ Phaãi phên loaåi caác möëi liïn hïå àïí hiïíu roä võ trñ, vai troâ cuãa tûâng möëi liïn hïå àöëi vúái sûå vêån àöång vaâ phaát triïín cuãa sûå vêåt.

Nïëu khuynh hûúáng cuãa caác sûå vêåt, hiïån tûúång trong thïë giúái khaách quan laâ vêån àöång ài lïn thò trong nhêån thûác vaâ thûåc tiïîn cêìn phaãi coá quan àiïím phaát triïín. Quan àiïím phaát triïín àoâi hoãi: phaãi phên tñch sûå vêåt trong sûå phaát triïín, cêìn phaát hiïån àûúåc caái múái, uãng höå caái múái, cêìn phaãi tòm nguöìn göëc cuãa sûå phaát triïín trong baãn thên sûå vêåt.

Toám laåi: Hai nguyïn lyá cú baãn cuãa pheáp biïån chûáng duy vêåt laâ cú súã lyá luêån cuãa quan àiïím toaân diïån, lõch sûã cuå thïí vaâ phaát triïín. Vúái caách xem xeát, nghiïn cûáu theo quan àiïím toaân diïån vaâ phaát triïín seä giuáp ta hiïíu àûúåc baãn chêët sûå vêåt, laâm cho nhêån thûác phaãn aánh àuáng àùæn vïì sûå vêåt vaâ hoaåt àöång thûåc tiïîn coá hiïåu quaã cao.




CÊU 12: Nöåi dung vaâ yá nghôa cuãa quy luêåt thöëng nhêët vaâ àêëu tranh cuãa caác mùåt àöëi lêåp.

Trong ba quy luêåt cú baãn cuãa pheáp biïån chûáng duy vêåt, V.I.Lïnin àaä coi quy luêåt thöëng nhêët vaâ àêëu tranh cuãa caác mùåt àöëi lêåp laâ "haåt nhên cuãa pheáp biïån chûáng", búãi vò quy luêåt naây àaä chó roä nguöìn göëc, àöång lûåc bïn trong cuãa sûå vêån àöång vaâ phaát triïín cuãa sûå vêåt; vaâ laâ "chòa khoaá" giuáp chuáng ta nùæm vûäng thûåc chêët cuãa caác quy luêåt cú baãn vaâ caác cùåp phaåm truâ cuãa chuã nghôa duy vêåt biïån chûáng.

I. Nöåi dung cuãa quy luêåt thöëng nhêët vaâ àêëu tranh cuãa caác mùåt àöëi lêåp (quy luêåt mêu thuêîn)

1. Mêu thuêîn laâ möåt hiïån tûúång khaách quan vaâ phöí biïën - Mêu thuêîn laâ möåt khaái niïåm àïí chó sûå liïn hïå vaâ taác àöång

lêîn nhau cuãa caác mùåt àöëi lêåp. Àoá laâ nhûäng mùåt coá khuynh hûúáng phaát triïín traái ngûúåc nhau cuâng töìn taåi trong möåt sûå vêåt. Mêu thuêîn laâ sûå thöëng nhêët cuãa hai mùåt àöëi lêåp.

- Mêu thuêîn coá tñnh khaách quan, vò laâ caái vöën coá trong caác sûå vêåt hiïån tûúång vaâ tñnh phöí biïën - töìn taåi trong têët caã caác lônh vûåc (tûå nhiïn, xaä höåi vaâ tû duy).

- Do mêu thuêîn coá tñnh khaách quan vaâ phöí biïën, nïn mêu thuêîn coá tñnh àa daång vaâ phûác taåp. Mêu thuêîn trong möîi sûå vêåt vaâ trong caác lônh vûåc khaác nhau cuäng khaác nhau. Trong möîi sûå vêåt, hiïån tûúång khöng phaãi chó coá möåt mêu thuêîn, maâ coá nhiïìu mêu thuêîn. Möîi mêu thuêîn vaâ möîi mùåt cuãa mêu thuêîn laåi coá àùåc àiïím, coá vai troâ taác àöång khaác nhau àöëi vúái sûå vêån àöång vaâ phaát triïín cuãa sûå vêåt. Vò vêåy, cêìn phaãi coá phûúng phaáp phên tñch vaâ giaãi quyïët mêu thuêîn möåt caách cuå thïí.

2. Mêu thuêîn laâ möåt chónh thïí, trong àoá, hai mùåt àöëi lêåp vûâa thöëng nhêët, vûâa àêëu tranh vúái nhau

- Sûå thöëng nhêët cuãa caác mùåt àöëi lêåp laâ sûå liïn hïå, quy àõnh, raâng buöåc lêîn nhau cuãa caác mùåt àöëi lêåp, mùåt naây lêëy mùåt kia laâm tiïìn àïì töìn taåi cho mònh.




Chuá yá: Trong quy luêåt mêu thuêîn, khaái niïåm "thöëng nhêët" vaâ "àöìng nhêët" thûúâng àûúåc duâng cuâng möåt nghôa. Nhûng cuäng coá luác, khaái niïåm "àöìng nhêët" àûúåc hiïíu theo nghôa laâ sûå chuyïín hoaá lêîn nhau giûäa caác mùåt àöëi lêåp.

- Sûå àêëu tranh cuãa caác mùåt àöëi lêåp laâ sûå xung àöåt, baâi trûâ vaâ phuã àõnh lêîn nhau cuãa caác mùåt àöëi lêåp.

Trong möåt mêu thuêîn, sûå thöëng nhêët cuãa caác mùåt àöëi lêåp khöng taách rúâi vúái sûå àêëu tranh giûäa chuáng, búãi vò trong quy àõnh, raâng buöåc lêîn nhau, hai mùåt àöëi lêåp vêîn luön coá xu hûúáng phaát triïín traái ngûúåc nhau, àêëu tranh vúái nhau.

- Phaát triïín laâ möåt sûå àêëu tranh giûäa caác mùåt àöëi lêåp: + Quaá trònh hònh thaânh vaâ phaát triïín cuãa möåt mêu thuêîn:

luác àêìu múái xuêët hiïån, mêu thuêîn thïí hiïån úã sûå khaác biïåt; sau àoá phaát triïín lïn thaânh hai mùåt àöëi lêåp; khi hai mùåt àöëi lêåp cuãa mêu thuêîn xung àöåt vúái nhau gay gùæt vaâ coá àiïìu kiïån thò giûäa chuáng coá sûå chuyïín hoaá - mêu thuêîn àûúåc giaãi quyïët. Mêu thuêîn cuä mêët ài, mêu thuêîn múái àûúåc hònh thaânh vaâ laåi möåt quaá trònh múái laâm cho sûå vêåt khöng ngûâng vêån àöång vaâ phaát triïín.

+ Nïëu mêu thuêîn khöng àûúåc giaãi quyïët (caác mùåt àöëi lêåp khöng chuyïín hoaá), thò khöng coá sûå phaát triïín. Chuyïín hoaá cuãa caác mùåt àöëi lêåp laâ têët yïëu, laâ kïët quaã cuãa sûå àêëu tranh giûäa caác mùåt àöëi lêåp. Do sûå àa daång cuãa thïë giúái, nïn caác hònh thûác chuyïín hoaá cuäng rêët àa daång: coá thïí hai mùåt àöëi lêåp chuyïín hoaá lêîn nhau vaâ cuäng coá thïí chuyïín hoaá lïn hònh thûác cao hún...

Sûå vêån àöång vaâ phaát triïín cuãa sûå vêåt thïí hiïån trong sûå thöëng nhêët biïån chûáng giûäa hai mùåt: thöëng nhêët cuãa caác mùåt àöëi lêåp vaâ àêëu tranh cuãa hai mùåt àöëi lêåp, trong àoá: thöëng nhêët cuãa caác mùåt àöëi lêåp laâ taåm thúâi, tûúng àöëi; coân àêëu tranh cuãa caác mùåt àöëi lêåp laâ tuyïåt àöëi. Tñnh tuyïåt àöëi cuãa àêëu tranh giûäa caác mùåt àöëi lêåp laâm cho sûå vêån àöång vaâ phaát triïín cuãa sûå vêåt laâ sûå tûå thên vaâ diïîn ra liïn tuåc. Tñnh tûúng àöëi cuãa thöëng nhêët giûäa caác mùåt àöëi lêåp laâm cho thïë giúái vêåt chêët phên hoaá thaânh caác böå phêån, caác sûå vêåt àa daång, phûác taåp, giaán àoaån.




Toám laåi: moåi sûå vêåt vaâ hiïån tûúång trong thïë giúái khaách quan àïìu laâ thïí thöëng nhêët cuãa caác mùåt àöëi lêåp, chñnh sûå àêëu tranh cuãa caác mùåt àöëi lêåp vaâ sûå chuyïín hoaá giûäa chuáng laâ nguöìn göëc, àöång lûåc cuãa sûå phaát triïín.

II. YÁ nghôa phûúng phaáp luêån - Mêu thuêîn laâ khaách quan, laâ nguöìn göëc, àöång lûåc cuãa sûå

phaát triïín, nïn muöën nùæm àûúåc baãn chêët cuãa sûå vêåt cêìn phaãi phên àöi caái thöëng nhêët vaâ nhêån thûác caác böå phêån àöëi lêåp cuãa chuáng.

- Mêu thuêîn laâ phöí biïën, àa daång, do àoá trong nhêån thûác vaâ hoaåt àöång thûåc tiïîn, phaãi coá phûúng phaáp phên tñch mêu thuêîn vaâ giaãi quyïët mêu thuêîn möåt caách cuå thïí. Viïåc giaãi quyïët mêu thuêîn chó bùçng con àûúâng àêëu tranh giûäa caác mùåt àöëi lêåp vaâ vúái nhûäng àiïìu kiïån chñn muöìi.




CÊU 13: Phên tñch mêu thuêîn bïn trong vaâ mêu thuêîn bïn ngoaâi, mêu thuêîn cú baãn vaâ khöng cú baãn. YÁ nghôa thûåc tiïîn cuãa viïåc nùæm vûäng vêën àïì naây.

Mêu thuêîn mang tñnh khaách quan, phöí biïën vaâ àa daång. Caác sûå vêåt, quaá trònh khaác nhau mêu thuêîn coá khaác nhau. Möîi sûå vêåt, quaá trònh laåi coá nhiïìu mêu thuêîn, möîi möåt mêu thuêîn coá àùåc àiïím riïng; vaâ ngay caã quaá trònh phaát triïín cuãa möåt mêu thuêîn, úã möîi giai àoaån, tûâng mùåt àöëi lêåp cuãa noá laåi coá vai troâ riïng. Cho nïn, cêìn phaãi coá phûúng phaáp phên tñch mêu thuêîn vaâ giaãi quyïët mêu thuêîn möåt caách cuå thïí.

I. Mêu thuêîn bïn trong vaâ mêu thuêîn bïn ngoaâi 1. Khaái niïåm Mêu thuêîn bïn trong laâ sûå taác àöång qua laåi cuãa caác mùåt, caác

khuynh hûúáng àöëi lêåp cuãa cuâng möåt sûå vêåt. Mêu thuêîn bïn ngoaâi laâ sûå taác àöång qua laåi giûäa nhûäng mùåt àöëi lêåp thuöåc caác sûå vêåt khaác nhau. Song, sûå phên biïåt hai mêu thuêîn naây coá tñnh tûúng àöëi, phuå thuöåc vaâo phaåm vi quan hïå àûúåc xem xeát.

2. Vai troâ cuãa hai loaåi mêu thuêîn àöëi vúái sûå vêån àöång vaâ phaát triïín cuãa sûå vêåt

- Mêu thuêîn bïn trong coá vai troâ quyïët àõnh sûå vêån àöång, phaát triïín cuãa sûå vêåt vò noá laâ nguyïn nhên cuãa sûå "tûå thên vêån àöång". Noá khöng taách rúâi vúái mêu thuêîn bïn ngoaâi.

- Mêu thuêîn bïn ngoaâi coá aãnh hûúãng àïën sûå vêån àöång, phaát triïín cuãa sûå vêåt. Mêu thuêîn bïn ngoaâi phaãi thöng qua mêu thuêîn bïn trong múái phaát huy àûúåc taác duång.

3. YÁ nghôa cuãa viïåc nùæm vûäng vêën àïì naây - Nïëu mêu thuêîn bïn trong quyïët àõnh sûå vêån àöång phaát

triïín cuãa sûå vêåt thò trong thûåc tiïîn muöën taác àöång laâm cho sûå vêåt vêån àöång, phaát triïín, trûúác hïët cêìn phaát hiïån, taåo àiïìu kiïån giaãi quyïët mêu thuêîn bïn trong. Mùåt khaác, cuäng khöng nïn coi nheå nhûäng aãnh hûúãng cuãa mêu thuêîn bïn ngoaâi, vò giaãi quyïët mêu




thuêîn bïn ngoaâi, cuäng coá taác duång rêët quan troång àöëi vúái sûå phaát triïín cuãa sûå vêåt.

Trong quaá trònh hoåc têåp vaâ cöng taác cuãa baãn thên cêìn phaát huy tñnh àöåc lêåp, tûå chuã, phaát hiïån vaâ giaãi quyïët nhûäng mêu thuêîn cuãa baãn thên, àöìng thúâi cêìn chuã àöång tranh thuã sûå giuáp àúä cuãa baån beâ, vúái tinh thêìn thûåc sûå cêìu thõ vaâ saáng taåo.

II. Mêu thuêîn cú baãn vaâ mêu thuêîn khöng cú baãn 1. Khaái niïåm - Mêu thuêîn cú baãn laâ mêu thuêîn xuêët phaát tûâ baãn chêët cuãa

sûå vêåt, noá quy àõnh quaá trònh töìn taåi vaâ phaát triïín cuãa sûå vêåt vaâ laâ cú súã naãy sinh caác mêu thuêîn khaác.

- Mêu thuêîn khöng cú baãn laâ mêu thuêîn àùåc trûng cho möåt phûúng diïån naâo àoá cuãa sûå vêåt, coá aãnh hûúãng àïën quaá trònh vêån àöång, phaát triïín cuãa sûå vêåt.

Trong caác sûå vêåt phûác taåp coá thïí coá nhiïìu mêu thuêîn cú baãn. 2. Vai troâ cuãa hai loaåi mêu thuêîn naây àöëi vúái sûå vêån àöång,

phaát triïín cuãa sûå vêåt Mêu thuêîn cú baãn xuêët phaát tûâ baãn chêët cuãa sûå vêåt, quy

àõnh sûå töìn taåi cuãa sûå vêåt vaâ coá taác duång chi phöëi vaâ laâm naãy sinh nhûäng mêu thuêîn khöng cú baãn.

- Mêu thuêîn khöng cú baãn tuy àoáng vai troâ phuå thuöåc nhûng cuäng coá aãnh hûúãng nhêët àõnh àöëi vúái sûå phaát triïín cuãa sûå vêåt.

3. YÁ nghôa phûúng phaáp luêån cuãa viïåc nùæm vûäng hai loaåi mêu thuêîn naây.

- Trong nhêån thûác cêìn phaãi xaác àõnh àuáng mêu thuêîn cú baãn, thò múái hiïíu àuáng àûúåc baãn chêët cuãa sûå vêåt. Trong thûåc tiïîn xaä höåi, coá xaác àõnh àuáng mêu thuêîn cú baãn, thò múái xaác àõnh àûúåc àûúâng löëi chiïën lûúåc cuãa caách maång möåt caách khoa hoåc.




CÊU 14: Phên tñch mêu thuêîn chuã yïëu vaâ mêu thuêîn khöng chuã yïëu, mêu thuêîn àöëi khaáng vaâ mêu thuêîn khöng àöëi khaáng. YÁ nghôa cuãa viïåc nùæm vûäng vêën àïì naây.

I. Mêu thuêîn chuã yïëu vaâ mêu thuêîn khöng chuã yïëu 1. Khaái niïåm - Mêu thuêîn chuã yïëu laâ mêu thuêîn nöíi lïn haâng àêìu úã möîi

giai àoaån nhêët àõnh cuãa quaá trònh phaát triïín cuãa sûå vêåt. Noá coá taác duång quyïët àõnh àöëi vúái nhûäng mêu thuêîn khaác trong cuâng möåt giai àoaån cuãa quaá trònh àoá.

- Mêu thuêîn khöng chuã yïëu laâ nhûäng mêu thuêîn khöng àoáng vai troâ quyïët àõnh.

Cêìn chuá yá: + Viïåc phên ranh giúái giûäa mêu thuêîn chuã yïëu vaâ mêu thuêîn

khöng chuã yïëu laâ coá yá nghôa tûúng àöëi. Búãi vò, tuyâ theo hoaân caãnh cuå thïí, coá nhûäng mêu thuêîn trong àiïìu kiïån naây laâ chuã yïëu, nhûng trong àiïìu kiïån khaác laåi àûúåc coi laâ khöng chuã yïëu vaâ ngûúåc laåi.

+ Mêu thuêîn chuã yïëu thûúâng laâ hònh thûác biïíu hiïån cuãa mêu thuêîn cú baãn trong tûâng giai àoaån. Do àoá, viïåc giaãi quyïët mêu thuêîn chuã yïëu cuäng laâ quaá trònh giaãi quyïët dêìn dêìn mêu thuêîn cú baãn.

2. YÁ nghôa phûúng phaáp luêån - Trong caách maång, viïåc xaác àõnh mêu thuêîn chuã yïëu rêët

quan troång. Noá giuáp cho caách maång xaác àõnh àûúåc keã thuâ trûúác mùæt, àïì ra nhiïåm vuå trung têm cêìn giaãi quyïët vaâ coá saách lûúåc phuâ húåp àïí àûa cuöåc caách maång tiïën lïn.

- Trong hoaåt àöång thûåc tiïîn, möîi ngûúâi, möîi ngaânh cuäng cêìn tòm ra mêu thuêîn chuã yïëu cuãa baãn thên, cuãa ngaânh mònh àïí coá hûúáng têåp trung vaâo cöng viïåc chñnh, trûúác mùæt àïí giaãi quyïët kõp thúâi.

II. Mêu thuêîn àöëi khaáng vaâ mêu thuêîn khöng àöëi khaáng




Àêy laâ loaåi mêu thuêîn àùåc thuâ, chó töìn taåi trong nhûäng xaä höåi coá giai cêëp àöëi khaáng.

1. Khaái niïåm - Mêu thuêîn àöëi khaáng laâ mêu thuêîn giûäa nhûäng giai cêëp,

têåp àoaân ngûúâi coá khuynh hûúáng àöëi lêåp nhau vïì lúåi ñch cú baãn. - Mêu thuêîn khöng àöëi khaáng laâ mêu thuêîn giûäa nhûäng lûåc

lûúång coá khuynh hûúáng àöëi lêåp nhau vïì lúåi ñch khöng cú baãn. 2. Tñnh chêët vaâ phûúng phaáp giaãi quyïët hai loaåi mêu thuêîn

naây laâ khaác nhau. - Tñnh chêët: Mêu thuêîn àöëi khaáng coá xu hûúáng phaát triïín

ngaây caâng gay gùæt lïn, coân mêu thuêîn khöng àöëi khaáng coá xu hûúáng ngaây caâng dõu ài.

- Phûúng phaáp vaâ biïån phaáp giaãi quyïët: + Mêu thuêîn àöëi khaáng nhòn chung thûúâng àûúåc giaãi quyïët

bùçng baåo lûåc caách maång. + Mêu thuêîn khöng àöëi khaáng thûúâng àûúåc giaãi quyïët bùçng

phûúng phaáp giaáo duåc, thuyïët phuåc, phï bònh vaâ tûå phï bònh. Song, duâ tiïën haânh bùçng phûúng phaáp naâo thò caã hai loaåi

mêu thuêîn àoá àïìu phaãi giaãi quyïët bùçng àêëu tranh, chûá khöng thïí bùçng caách dung hoaâ, àiïìu hoaâ giûäa caác mùåt àöëi lêåp.

3. YÁ nghôa phûúng phaáp luêån Trong thûåc tiïîn caách maång khöng àûúåc lêîn loan hai loaåi mêu

thuêîn naây àïí traánh phaåm phaãi sai lêìm nghiïm troång. Nïëu mêu thuêîn àöëi khaáng maâ xaác àõnh thaânh mêu thuêîn khöng àöëi khaáng thò seä dêîn àïën "hûäu khuynh". Ngûúåc laåi, mêu thuêîn khöng àöëi khaáng — thaânh mêu thuêîn àöëi khaáng thò seä dêîn àïën "taã khuynh" trong viïåc giaãi quyïët mêu thuêîn. Do àoá, cêìn phaãi phên tñch vaâ giaãi quyïët möåt caách khoa hoåc hai loaåi mêu thuêîn naây.




CÊU 15: Nöåi dung vaâ yá nghôa cuãa quy luêåt tûâ nhûäng thay àöíi vïì lûúång dêîn àïën nhûäng thay àöíi vïì chêët vaâ ngûúåc laåi.

Quy luêåt tûâ nhûäng thay àöíi vïì lûúång dêîn àïën nhûäng thay àöíi vïì chêët vaâ ngûúåc laåi laâ möåt trong ba quy luêåt cú baãn cuãa pheáp biïån chûáng duy vêåt. Quy luêåt naây chó roä caách thûác cuãa sûå phaát triïín cuãa sûå vêåt, hiïån tûúång.

I. Nöåi dung cuãa quy luêåt lûúång - chêët Möîi sûå vêåt, hiïån tûúång àïìu laâ möåt thïí thöëng nhêët cuãa hai

mùåt chêët vaâ lûúång. Àïí hiïíu àûúåc möëi quan hïå biïån chûáng giûäa hai mùåt naây, trûúác hïët cêìn phaãi nùæm vûäng caác khaái niïåm chêët vaâ lûúång.

1. Cùåp phaåm truâ chêët vaâ lûúång - Chêët: laâ möåt phaåm truâ triïët hoåc duâng àïí chó tñnh quy àõnh

vöën coá cuãa caác sûå vêåt vaâ hiïån tûúång, laâ sûå thöëng nhêët hûäu cú cuãa nhûäng thuöåc tñnh, laâm cho noá laâ noá vaâ phên biïåt noá vúái caái khaác.

Tûâ quan niïåm trïn chuáng ta khöng nïn àöìng nhêët khaái niïåm chêët vúái khaái niïåm thuöåc tñnh.

+ Möîi sûå vêåt, hiïån tûúång coá nhiïìu thuöåc tñnh. Nhûng nhûäng thuöåc tñnh naây khöng tham gia vaâo viïåc quy àõnh chêët nhû nhau, maâ chó coá nhûäng thuöåc tñnh cú baãn múái quy àõnh chêët cuãa sûå vêåt. Vò thïë, chó khi naâo thuöåc tñnh cú baãn thay àöíi thò chêët cuãa sûå vêåt múái thay àöíi. Khi caác thuöåc tñnh khöng cú baãn coá thïí thay àöíi, nhûng khöng laâm cho chêët cuãa sûå vêåt thay àöíi.

+ Mùåt khaác, caác thuöåc tñnh cuäng nhû chêët cuãa sûå vêåt chó böåc löå qua nhûäng möëi liïn hïå cuå thïí. Do àoá, viïåc phên biïåt thuöåc tñnh cú baãn vaâ khöng cú baãn, chêët vaâ thuöåc tñnh cuäng chó laâ tûúng àöëi. Vaâ nhû vêåy, möîi sûå vêåt, hiïån tûúång khöng chó coá möåt chêët, maâ coá nhiïìu chêët tuyâ theo nhûäng möëi quan hïå cuå thïí cuãa noá vúái nhûäng caái khaác.

+ Chêët biïíu hiïån tñnh öín àõnh tûúng àöëi cuãa sûå vêåt, laâ caái vöën coá vaâ khöng taách rúâi sûå vêåt. Do àoá, khöng thïí coá chêët töìn taåi




"thuêìn tuyá" hoùåc phuå thuöåc vaâo caãm giaác chuã quan cuãa con ngûúâi nhû caác nhaâ triïët hoåc duy têm chuã quan quan niïåm.

- Lûúång: laâ phaåm truâ triïët hoåc duâng àïí chó tñnh quy àõnh vöën coá cuãa sûå vêåt, vïì mùåt quy möå, trònh àöå phaát triïín cuãa sûå vêåt, biïíu thõ söë lûúång caác thuöåc tñnh, caác yïëu töë... cêëu thaânh sûå vêåt.

+ Àùåc trûng cuãa lûúång àûúåc biïíu thõ bùçng con söë hoùåc caác àaåi lûúång chó kñch thûúác daâi hay ngùæn, quy mö to hay nhoã, töíng söë nhiïìu hay ñt, trònh àöå cao hay thêëp, töëc àöå nhanh hay chêåm v.v.. Nhûng àöëi vúái caác sûå vêåt phûác taåp, khöng thïí chó diïîn taã bùçng nhûäng con söë chñnh xaác, maâ coân phaãi àûúåc nhêån thûác bùçng khaã nùng trûâu tûúång hoaá.

+ Cuäng giöëng nhû chêët, lûúång laâ caái khaách quan vöën coá bïn trong cuãa sûå vêåt.

+ Sûå phên biïåt giûäa chêët vaâ lûúång cuäng laâ tûúng àöëi, nghôa laâ, coá caái úã trong quan hïå naây laâ chêët, nhûng úã trong quan hïå khaác laåi laâ lûúång vaâ ngûúåc laåi. Do àoá, cêìn chöëng quan àiïím siïu hònh tuyïåt àöëi hoaá ranh giúái giûäa chêët vaâ lûúång.

2. Möëi quan hïå biïån chûáng giûäa chêët vaâ lûúång - Chêët vaâ lûúång laâ hai mùåt àöëi lêåp: chêët tûúng àöëi öín àõnh,

coân lûúång thûúâng xuyïn biïën àöíi. Song, hai mùåt àoá khöng taách rúâi nhau, maâ taác àöång lêîn nhau möåt caách biïån chûáng. Sûå thöëng nhêët giûäa chêët vaâ lûúång úã trong möåt àöå nhêët àõnh, khi sûå vêåt àang töìn taåi.

Àöå laâ möåt phaåm truâ triïët hoåc duâng àïí chó sûå thöëng nhêët giûäa lûúång vaâ chêët, laâ khoaãng giúái haån, maâ trong àoá sûå thay àöíi vïì lûúång chûa laâm thay àöíi cùn baãn vïì chêët cuãa sûå vêåt. Àiïím giúái haån khi maâ lûúång àaåt túái seä laâm thay àöíi chêët cuãa sûå vêåt thò goåi laâ àiïím nuát.

- Sûå thay àöíi vïì chêët qua àiïím nuát àûúåc goåi laâ bûúác nhaãy. Àoá laâ bûúác ngoùåt cùn baãn kïët thuác möåt giai àoaån trong sûå biïën àöíi vïì lûúång, laâ sûå giaán àoaån trong quaá trònh biïën àöíi liïn tuåc cuãa caác sûå vêåt. Do vêåy coá thïí noái phaát triïín laâ sûå "àûát àoaån" trong liïn tuåc, laâ traång thaái liïn húåp cuãa caác àiïím nuát.




- Khi sûå vêåt múái ra àúâi vúái chêët múái laåi coá möåt lûúång múái phuâ húåp, taåo nïn sûå thöëng nhêët múái giûäa chêët vaâ lûúång. Sûå taác àöång cuãa chêët múái àöëi vúái lûúång múái àûúåc biïíu hiïån úã quy mö, nhõp àiïåu phaát triïín múái cuãa lûúång.

Toám laåi: Quy luêåt lûúång - chêët àaä chó roä caách thûác biïën àöíi cuãa sûå vêåt vaâ hiïån tûúång. Trûúác hïët, lûúång biïën àöíi dêìn dêìn vaâ liïn tuåc vaâ khi àaåt àïën àiïím nuát (giúái haån cuãa sûå thöëng nhêët giûäa chêët vaâ lûúång) seä dêîn àïën bûúác nhaãy vïì chêët; chêët múái ra àúâi laåi taåo nïn sûå thöëng nhêët múái giûäa chêët vaâ lûúång.

Têët nhiïn, thïë giúái sûå vêåt, hiïån tûúång laâ àa daång, phong phuá, do àoá hònh thûác cuãa caác bûúác nhaãy cuäng rêët àa daång vaâ phong phuá.

II - YÁ nghôa phûúng phaáp luêån 1. Quy luêåt lûúång chêët coá yá nghôa phûúng phaáp luêån quan

troång trong nhêån thûác vaâ hoaåt àöång thûåc tiïîn. Do sûå vêån àöång vaâ phaát triïín cuãa sûå vêåt, trûúác hïët, laâ sûå tñch luyä vïì lûúång vaâ khi sûå tñch luyä vïì lûúång vûúåt quaá giúái haån àöå, thò têët yïëu coá bûúác nhaãy vïì chêët, nïn trong nhêån thûác vaâ hoaåt àöång thûåc tiïîn cêìn chöëng caã hai khuynh hûúáng: thûá nhêët, "taã khuynh" - tû tûúãng nön noáng, chuã quan duy yá chñ, thïí hiïån úã chöî khi chûa coá sûå tñch luyä vïì lûúång àaä muöën thûåc hiïån bûúác nhaãy vïì chêët; thûá hai, "hûäu khuynh" - tû tûúãng baão thuã, chúâ àúåi, khöng daám thûåc hiïån bûúác nhaãy vïì chêët, khi àaä coá sûå tñch luyä àêìy àuã vïì lûúång hoùåc chó nhêën maånh àïën sûå biïën àöíi dêìn dêìn vïì lûúång.

2. Cêìn coá thaái àöå khaách quan khoa hoåc vaâ coá quyïët têm thûåc hiïån caác bûúác nhaãy khi coá caác àiïìu kiïån àêìy àuã.




CÊU 16: Nöåi dung vaâ yá nghôa cuãa quy luêåt phuã àõnh cuãa phuã àõnh. Quy luêåt phuã àõnh cuãa phuã àõnh laâ möåt trong ba quy luêåt cú

baãn cuãa pheáp biïån chûáng duy vêåt, chó roä khuynh hûúáng cuãa sûå vêån àöång, phaát triïín cuãa sûå vêåt vaâ sûå liïn hïå giûäa caái múái vaâ caái cuä. Àïí hiïíu àûúåc baãn chêët cuãa quy luêåt, trûúác hïët cêìn nùæm àûúåc khaái niïåm phuã àõnh vaâ phuã àõnh biïån chûáng.

I - Phuã àõnh vaâ phuã àõnh biïån chûáng 1. Khaái niïåm phuã àõnh Trong thïë giúái vêåt chêët, caác sûå vêåt àïìu coá quaá trònh sinh ra,

töìn taåi, mêët ài vaâ àûúåc thay thïë bùçng sûå vêåt khaác. Sûå thay thïë caái cuä bùçng caái múái laâ sûå phuã àõnh. Nhû vêåy, phuã àõnh laâ thuöåc tñnh khaách quan cuãa thïë giúái vêåt chêët.

2. Khaái niïåm phuã àõnh biïån chûáng Nïëu quan àiïím siïu hònh coi phuã àõnh laâ sûå xoaá boã hoaân toaân

caái cuä, thò triïët hoåc Maác - Lïnin coi phuã àõnh laâ sûå phuã àõnh biïån chûáng - sûå phuã àõnh coá kïë thûâa, taåo àiïìu kiïån cho sûå phaát triïín.

- Quan niïåm vïì sûå phuã àõnh biïån chûáng nhû trïn têët yïëu seä gùæn vúái sûå giaãi quyïët mêu thuêîn vaâ thûåc hiïån bûúác nhaãy. Chñnh sûå ra àúâi cuãa sûå vêåt múái vïì chêët phaãi thöng qua viïåc giaãi quyïët mêu thuêîn (àoá cuäng chñnh laâ bûúác nhaãy vïì chêët).

3. Nhûäng àùåc àiïím cuãa phuã àõnh biïån chûáng - Tñnh khaách quan thïí hiïån úã chöî nguyïn nhên cuãa phuã àõnh

nùçm ngay trong baãn thên sûå vêåt. Àoá laâ kïët quaã cuãa viïåc giaãi quyïët mêu thuêîn bïn trong cuãa sûå vêåt vaâ cuãa quaá trònh tûâ nhûäng tñch luyä vïì lûúång dêîn àïën sûå nhaãy voåt vïì chêët.

- Tñnh kïë thûâa: Caái múái ra àúâi trïn cú súã cuãa caái cuä àoá laâ sûå phuã àõnh coá kïë thûâa. Phuã àõnh coá kïë thûâa - sûå loaåi boã nhûäng yïëu töë àaä löîi thúâi, laåc hêåu, gêy caãn trúã cho sûå phaát triïín; àöìng thúâi cuäng choån loåc, giûä laåi nhûäng yïëu töë tñch cûåc vaâ caãi biïën ài cho phuâ húåp vúåi caái múái.

II - Nöåi dung cuãa quy luêåt phuã àõnh cuãa phuã àõnh




- Thïë giúái vêåt chêët vêån àöång vaâ phaát triïín diïîn ra thöng qua quaá trònh phuã àõnh biïån chûáng vö têån. Sûå phaát triïín cuãa caác sûå vêåt diïîn ra qua nhiïìu lêìn phuã àõnh, taåo ra möåt khuynh hûúáng ài tûâ thêëp àïën cao coá tñnh chu kyâ. Tñnh chu kyâ cuãa sûå phuã àõnh biïån chûáng biïíu hiïån úã chöî thöng qua möåt söë lêìn phuã àõnh, caái múái xuêët hiïån dûúâng nhû lùåp laåi caái cuä nhûng trïn cú súã cao hún. Thñ duå:

Haåt luáa Cêy luáa Böng luáa (khùèng àõnh) (1) (phuã àõnh) (2) (phuã àõnh

cuãa phuã àõnh) + Qua sûå phuã àõnh lêìn thûá nhêët, sûå vêåt chuyïín thaânh mùåt

àöëi lêåp vúái chñnh mònh (cêy luáa phuã àõnh haåt luáa). + Qua sûå phuã àõnh lêìn thûá hai, sûå vêåt múái naây laåi chuyïín

thaânh mùåt àöëi lêåp vúái noá vaâ dûúâng nhû trúã laåi daång ban àêìu nhûng trïn cú súã cao hún (böng luáa phuã àõnh cêy luáa).

Nhû vêåy, kïët quaã cuãa sûå phuã àõnh cuãa phuã àõnh laâ caái töíng húåp têët caã nhûäng yïëu töë tñch cûåc àaä àûúåc phaát triïín tûâ trûúác, trong caái khùèng àõnh ban àêìu vaâ caái phuã àõnh lêìn thûá nhêët. Àoá laâ sûå "loåc boã" biïån chûáng nhûäng giai àoaån àaä qua àïí àaåt àïën caái múái vïì chêët cao hún. Àoá chñnh laâ quaá trònh "loåc boã" biïån chûáng.

ÚÃ thñ duå trïn, qua hai lêìn phuã àõnh sûå vêåt traãi qua möåt chu kyâ phaát triïín. Roä raâng, úã sûå vêåt àún giaãn, ñt ra cuäng phaãi thöng qua hai lêìn phuã àõnh múái coá àûúåc sûå phaát triïín, úã caác sûå vêåt phûác taåp söë lêìn phuã àõnh coá thïí nhiïìu hún.

Sûå phuã àõnh cuãa phuã àõnh laâ sûå kïët thuác cuãa möåt chu kyâ phaát triïín, àöìng thúâi laåi laâ àiïím xuêët phaát cuãa möåt chu kyâ múái vaâ cûá nhû thïë tiïëp tuåc maäi maäi, taåo nïn hònh thaái "xoaáy trön öëc" cuãa sûå phaát triïín.

III - YÁ nghôa phûúng phaáp luêån 1. Quy luêåt phuã àõnh cuãa phuã àõnh àaä chó roä sûå phaát triïín laâ

khuynh hûúáng chung, laâ têët yïëu cuãa caác sûå vêåt, hiïån tûúång trong thïë giúái khaách quan. Song, quaá trònh phaát triïín khöng diïîn ra theo àûúâng thùèng maâ quanh co phûác taåp, phaãi traãi qua nhiïìu lêìn phuã




àõnh, nhiïìu khêu trung gian. Àiïìu àoá giuáp chuáng ta traánh àûúåc caách nhòn phiïën diïån, giaãn àún trong viïåc nhêån thûác caác sûå vêåt, hiïån tûúång, àùåc biïåt laâ caác hiïån tûúång xaä höåi.

2. Quy luêåt phuã àõnh cuãa phuã àõnh cuäng khùèng àõnh tñnh têët thùæng cuãa caái múái, vò caái múái, laâ caái ra àúâi phuâ húåp vúái quy luêåt phaát triïín cuãa sûå vêåt. Mùåc duâ khi múái ra àúâi, caái múái coá thïí coân non yïëu, song noá laâ caái tiïën böå hún, laâ giai àoaån phaát triïín cao hún vïì chêët so vúái caái cuä. Vò vêåy, trong nhêån thûác vaâ hoaåt àöång thûåc tiïîn cêìn coá yá thûác phaát hiïån ra caái múái, taåo àiïìu kiïån cho caái múái phaát triïín.

3. Trong khi phï phaán caái cuä, cêìn phaãi biïët saâng loåc, kïë thûâa nhûäng yïëu töë húåp lyá cuãa caái cuä, traánh thaái àöå "hû vö chuã nghôa", "phuã àõnh saåch trún".




CÊU 17: Möëi quan hïå biïån chûáng giûäa caái chung vaâ caái riïng, yá nghôa phûúng phaáp luêån cuãa noá.

I. Khaái niïåm caái chung, caái riïng vaâ caái àún nhêët 1. Caái chung laâ phaåm truâ triïët hoåc duâng àïí chó nhûäng mùåt,

nhûäng thuöåc tñnh, nhûäng möëi quan hïå giöëng nhau úã nhiïìu sûå vêåt, hiïån tûúång hay quaá trònh riïng leã.

2. Caái riïng laâ phaåm truâ triïët hoåc duâng àïí chó möåt sûå vêåt, möåt hiïån tûúång, möåt quaá trònh riïng leã nhêët àõnh.

3. Caái àún nhêët laâ phaåm truâ triïët hoåc duâng àïí chó nhûäng mùåt, thuöåc tñnh chó coá úã möåt kïët cêëu vêåt chêët nhêët àõnh, maâ khöng lùæp laåi úã kïët cêëu khaác.

II. Möëi quan hïå biïån chûáng giûäa caái chung, caái riïng vaâ caái àún nhêët

Pheáp biïån chûáng duy vêåt cho rùçng, caái riïng vaâ caái chung àïìu töìn taåi khaách quan vaâ giûäa chuáng coá sûå thöëng nhêët biïån chûáng. Cuå thïí:

1. Caái chung chó töìn taåi trong caái riïng, thöng qua caái riïng. Àiïìu àoá coá nghôa laâ khöng coá caái chung thuêìn tuyá, trûâu tûúång töìn taåi bïn ngoaâi caái riïng.

Thñ duå: Thuöåc tñnh cú baãn cuãa vêåt chêët laâ vêån àöång. Vêån àöång laåi töìn taåi dûúái caác hònh thûác riïng biïåt nhû vêån àöång vêåt lyá, vêån àöång hoaá hoåc, vêån àöång xaä höåi v.v..

2. Caái riïng chó töìn taåi trong möëi liïn hïå vúái caái chung. Àiïìu àoá coá nghôa laâ khöng coá caái riïng àöåc lêåp thuêìn tuyá khöng coá caái chung vúái nhûäng caái riïng khaác. Thñ duå: Caác chïë àöå kinh tïë - chñnh trõ riïng biïåt àïìu bõ chi phöëi búãi caác quy luêåt chung cuãa xaä höåi nhû: quy luêåt quan hïå saãn xuêët phuâ húåp vúái lûåc lûúång saãn xuêët.

3. Caái chung laâ böå phêån cuãa caái riïng, coân caái riïng khöng gia nhêåp hïët vaâo caái chung.

Caái riïng phong phuá hún caái chung, vò ngoaâi nhûäng àùåc àiïím gia nhêåp vaâo caái chung, caái riïng coân coá nhûäng àùåc àiïím riïng biïåt maâ chó riïng noá coá.




Caái chung laâ caái sêu sùæc hún caái riïng búãi vò noá phaãn aánh nhûäng mùåt, nhûäng thuöåc tñnh, nhûäng möëi liïn hïå bïn trong, têët nhiïn, öín àõnh, phöí biïën töìn taåi trong caái riïng cuâng loaåi. Caái chung gùæn liïn hïå vúái caái baãn chêët, quy àõnh sûå töìn taåi vaâ phaát triïín cuãa sûå vêåt.

4. Caái àún nhêët vaâ caái chung coá thïí chuyïín hoaá lêîn nhau; coá thïí coi àêy laâ sûå chuyïín hoaá giûäa hai mùåt àöëi lêåp. Sûå chuyïín hoaá giûäa caái àún nhêët vaâ caái chung diïîn ra theo hai hûúáng: caái àún nhêët biïën thaânh caái chung, laâm sûå vêåt phaát triïín vaâ ngûúåc laåi, caái chung biïën thaânh caái àún nhêët, laâm cho sûå vêåt dêìn dêìn mêët ài.

III. YÁ nghôa phûúng phaáp luêån 1. Caái chung vaâ caái riïng thöëng nhêët vúái nhau, nïn trong

nhêån thûác vaâ hoaåt àöång thûåc tiïîn, chuáng ta phaãi biïët phaát hiïån caái chung vaâ caá biïåt hoaá caái chung, khi aáp duång vaâo caái riïng.

2. Giûäa caái chung vaâ caái àún nhêët coá sûå chuyïín hoaá lêîn nhau. Cêìn phaãi taåo àiïìu kiïån cho sûå chuyïín hoaá caái àún nhêët tiïën böå thaânh caái chung vaâ biïën caái chung laåc hêåu thaânh caái àún nhêët.




CÊU 18: Möëi quan hïå biïån chûáng giûäa nöåi dung vaâ hònh thûác, yá nghôa phûúng phaáp luêån cuãa vêën àïì.

I. Khaái niïåm nöåi dung vaâ hònh thûác 1. Nöåi dung laâ phaåm truâ chó toaân böå nhûäng yïëu töë, nhûäng

mùåt vaâ nhûäng quaá trònh taåo nïn sûå vêåt. 2. Hònh thûác laâ phaåm truâ chó phûúng thûác töìn taåi

vaâ phaát triïín cuãa sûå vêåt, laâ hïå thöëng caác möëi liïn hïå tûúng àöëi öín àõnh giûäa caác yïëu töë cuãa noá.

II. Möëi quan hïå biïån chûáng giûäa nöåi dung vaâ hònh thûác 1. Nöåi dung vaâ hònh thûác gùæn boá chùåt cheä vúái nhau. Khöng coá

möåt hònh thûác naâo laåi khöng chûáa nöåi dung vaâ khöng coá möåt nöåi dung naâo laåi khöng töìn taåi trong möåt hònh thûác nhêët àõnh.

2. Nöåi dung giûä vai troâ quyïët àõnh. Sûå biïën àöíi vaâ phaát triïín cuãa sûå vêåt bao giúâ cuäng bùæt àêìu tûâ nöåi dung. Coân hònh thûác cuäng biïën àöíi nhûng biïën àöíi chêåm hún. Nöåi dung biïën àöíi buöåc hònh thûác biïën àöíi theo cho phuâ húåp vúái noá. Tuy nhiïn khöng phaãi luác naâo cuäng coá sûå phuâ húåp tuyïåt àöëi giûäa nöåi dung vaâ hònh thûác.

3. Hònh thûác do nöåi dung quyïët àõnh nhûng hònh thûác luön luön coá tñnh àöåc lêåp tûúng àöëi vaâ taác àöång trúã laåi nöåi dung. Hònh thûác phuâ húåp vúái nöåi dung seä thuác àêíy sûå phaát triïín cuãa nöåi dung, ngûúåc laåi, seä kòm haäm sûå phaát triïín êëy.

III- YÁ nghôa phûúng phaáp luêån 1. Nöåi dung vaâ hònh thûác luön luön gùæn boá hûäu cú vúái nhau,

do àoá trong hoaåt àöång thûåc tiïîn cêìn traánh sûå taách rúâi hoùåc tuyïåt àöëi hoaá möåt trong hai mùåt àoá.

2. Vò nöåi dung quyïët àõnh hònh thûác cho nïn khi xeát àoaán sûå vêåt, trûúác hïët phaãi cùn cûá vaâo nöåi dung, àöìng thúâi thêëy àûúåc sûå taác àöång cuãa hònh thûác àöëi vúái nöåi dung. Do àoá trong hoaåt àöång thûåc tiïîn cêìn nùæm vûäng möëi quan hïå giûäa nöåi dung vaâ hònh thûác àïí coá sûå àiïìu chónh, aáp duång möåt caách linh hoaåt.




CÊU 19: Sûå thöëng nhêët biïån chûáng giûäa baãn chêët vaâ hiïån tûúång, yá nghôa phûúng phaáp luêån.

I. Khaái niïåm baãn chêët vaâ hiïån tûúång 1. Baãn chêët laâ phaåm truâ chó sûå töíng húåp têët caã nhûäng mùåt,

nhûäng möëi liïn hïå têët nhiïn taåo thaânh möåt thïí thöëng nhêët hûäu cú bïn trong quy àõnh sûå vêån àöång vaâ phaát triïín cuãa sûå vêåt.

2. Hiïån tûúång laâ phaåm truâ duâng àïí chó sûå biïíu hiïån ra bïn ngoaâi nhûäng mùåt, nhûäng möëi liïn hïå àoá.

II. Sûå thöëng nhêët biïån chûáng giûäa baãn chêët vaâ hiïån tûúång Baãn chêët vaâ hiïån tûúång àïìu töìn taåi khaách quan, laâ hai mùåt

vûâa thöëng nhêët vûâa àöëi lêåp vúái nhau. Sûå thöëng nhêët àoá àûúåc thïí hiïån úã chöî: - Baãn chêët bao giúâ cuäng böåc löå ra qua hiïån tûúång; coân hiïån

tûúång bao giúâ cuäng laâ sûå biïíu hiïån cuãa baãn chêët. Khöng coá baãn chêët töìn taåi möåt caách thuêìn tuyá, ngûúåc laåi khöng coá hiïån tûúång khöng phaãi laâ sûå biïíu hiïån cuãa möåt baãn chêët naâo àoá.

- Baãn chêët vaâ hiïån tûúång tûúng ûáng vúái nhau. Baãn chêët bõ tiïu diïåt thò hiïån tûúång do noá sinh ra súám muöån cuäng bõ mêët theo. Baãn chêët múái ra àúâi thò seä coá caác hiïån tûúång múái gùæn liïìn vúái noá xuêët hiïån.

Sûå àöëi lêåp giûäa baãn chêët vaâ hiïån tûúång àûúåc thïí hiïån úã chöî: - Baãn chêët laâ caái bïn trong, hiïån tûúång laâ caái bïn ngoaâi. Caác

hiïån tûúång àïìu biïíu hiïån baãn chêët, nhûng biïíu hiïån möåt caách khaác nhau, dûúái hònh thûác caãi biïën, àöi khi xuyïn taåc baãn chêët.

- Àêy laâ sûå àöëi lêåp giûäa caái tûúng àöëi öín àõnh vúái caái thûúâng xuyïn biïën àöíi. Baãn chêët cuãa sûå vêåt töìn taåi trong suöët quaá trònh töìn taåi cuãa sûå vêåt. Chó khi sûå vêåt mêët ài thò baãn chêët thay àöíi vaâ nhûäng hiïån tûúång cuãa noá cuäng thay àöíi theo.

- Baãn chêët sêu sùæc hún hiïån tûúång, vò baãn chêët phaãn aánh caái bïn trong, caái têët yïëu cuãa sûå vêåt; coân hiïån tûúång phaãn aánh caái caá biïåt, nïn noá phong phuá hún baãn chêët.




III. YÁ nghôa phûúng phaáp luêån - Muöën hiïíu àûúåc sûå vêåt, nhêån thûác khöng dûâng laåi úã hiïån

tûúång, maâ phaãi ài tûâ hiïån tûúång àïën baãn chêët. - Trong hoaåt àöång thûåc tiïîn khöng thïí dûåa trïn tri thûác vïì

hiïån tûúång maâ phaãi dûåa trïn tri thûác vïì baãn chêët cuãa sûå vêåt.




CÊU 20: Möëi quan hïå biïån chûáng giûäa nguyïn nhên vaâ kïët quaã, yá nghôa phûúng phaáp luêån cuãa noá.

I. Khaái niïåm nguyïn nhên vaâ kïët quaã 1. Nguyïn nhên laâ sûå taác àöång lêîn nhau giûäa caác mùåt trong

möåt sûå vêåt hoùåc giûäa caác sûå vêåt vúái nhau gêy ra möåt sûå biïën àöíi nhêët àõnh.

2. Kïët quaã laâ nhûäng biïën àöíi xuêët hiïån do sûå taác àöång lêîn nhau cuãa caác mùåt trong möåt sûå vêåt hoùåc giûäa caác sûå vêåt vúái nhau.

- Khaác vúái nguyïn nhên, nguyïn cúá cuäng laâ möåt sûå kiïån naâo àoá trûåc tiïëp xaãy ra trûúác kïët quaã, nhûng khöng sinh ra kïët quaã, coá liïn hïå vúái kïët quaã nhûng laâ möëi liïn hïå bïn ngoaâi khöng baãn chêët.

Thñ duå: "Sûå kiïån Võnh Bùæc Böå", vaâo thaáng 8-1964, tûâ àoá Myä neám bom miïìn Bùæc laâ nguyïn cúá, coân nguyïn nhên thûåc sûå laâ do baãn chêët xêm lûúåc cuãa àïë quöëc Myä.

- Àiïìu kiïån laâ töíng húåp nhûäng hiïån tûúång khöng phuå thuöåc vaâo nguyïn nhên, nhûng coá taác duång àöëi vúái sûå naãy sinh kïët quaã. Thñ duå: Nhiïåt àöå, aáp suêët, chêët xuác taác laâ nhûäng àiïìu kiïån khöng thïí thiïëu àûúåc cuãa möåt söë phaãn aánh hoaá hoåc.

II. Möëi quan hïå biïån chûáng giûäa nguyïn nhên vaâ kïët quaã 1. Nguyïn nhên sinh ra kïët quaã, vò vêåy nguyïn nhên bao giúâ

cuäng coá trûúác kïët quaã. Coân kïët quaã bao giúâ cuäng xuêët hiïån sau nguyïn nhên. Tuy nhiïn, khöng phaãi moåi quan hïå nöëi tiïëp naâo cuäng laâ möëi liïn hïå nhên quaã. Chó nhûäng möëi liïn hïå trûúác sau vïì mùåt thúâi gian coá quan hïå saãn sinh múái laâ möëi liïn hïå nhên quaã.

2. Trong hiïån thûåc, möëi liïn hïå nhên quaã biïíu hiïån rêët phûác taåp: möåt kïët quaã coá thïí do nhiïìu nguyïn nhên vaâ möåt nguyïn nhên coá thïí sinh ra nhiïìu kïët quaã.

- Nïëu caác nguyïn nhên taác àöång cuâng chiïìu thò coá xu hûúáng dêîn àïën kïët quaã nhanh hún.

- Nïëu caác nguyïn nhên taác àöång ngûúåc chiïìu thò laâm cho tiïën trònh hònh thaânh kïët quaã chêåm hún. Thêåm chñ triïåt tiïu taác duång cuãa nhau.




3. Giûäa nguyïn nhên vaâ kïët quaã coá tñnh tûúng àöëi, coá sûå chuyïín hoaá, taác àöång qua laåi taåo thaânh chuöîi liïn hïå nhên - quaã vö cuâng vö têån.

III — YÁ nghôa phûúng phaáp luêån - Cêìn tòm nguyïn nhên cuãa caác hiïån tûúång trong baãn thên

thïë giúái hiïån thûåc, möëi quan hïå nhên quaã coá tñnh khaách quan. - Vò möëi liïn hïå nhên quaã laâ àa daång, cêìn phên biïåt caác loaåi

nguyïn nhên àïí coá biïn phaáp xûã lyá àuáng àùæn. - Kïët quaã do nguyïn nhên sinh ra nhûng khöng töìn taåi möåt

caách thuå àöång, vò vêåy phaãi biïët khai thaác, vêån duång caác kïët quaã àaä àaåt àûúåc àïí nêng cao nhêån thûác vaâ tiïëp tuåc thuác àêíy sûå vêåt phaát triïín.




CÊU 21: Möëi quan hïå biïån chûáng giûäa têët nhiïn vaâ ngêîu nhiïn, yá nghôa phûúng phaáp luêån cuãa vêën àïì àoá.

I — Khaái niïåm 1. Têët nhiïn laâ caái do nhûäng nguyïn nhên cú baãn bïn trong

cuãa sûå vêåt quyïët àõnh vaâ trong nhûäng àiïìu kiïån nhêët àõnh noá phaãi xaãy ra nhû thïë, chûá khöng thïí khaác.

2. Ngêîu nhiïn laâ caái khöng do möëi liïn hïå bïn trong maâ do caác nguyïn nhên bïn ngoaâi quyïët àõnh, do àoá noá coá thïí xuêët hiïån hoùåc khöng xuêët hiïån, coá thïí xuêët hiïån nhû thïë naây hoùåc nhû thïë khaác.

II — Möëi quan hïå biïån chûáng giûäa têët nhiïn vaâ ngêîu nhiïn Theo chuã nghôa duy vêåt biïån chûáng: - Möëi liïn hïå giûäa têët nhiïn vaâ ngêîu nhiïn laâ khaách quan

khöng phuå thuöåc vaâo yá thûác cuãa con ngûúâi. - Têët nhiïn vaâ ngêîu nhiïn laâ hai mùåt thöëng nhêët vaâ àöëi lêåp.

Khöng coá têët nhiïn thuêìn tuáy vaâ ngêîu nhiïn thuêìn tuáy. Caái têët nhiïn bao giúâ cuäng vaåch àûúâng ài cho mònh xuyïn qua vö söë ngêîu nhiïn. Coân ngêîu nhiïn laâ hònh thûác biïíu hiïån cuãa têët nhiïn, böí sung cho têët nhiïn.

- Ranh giúái giûäa caái têët nhiïn vaâ ngêîu nhiïn coá tñnh chêët tûúng àöëi, giûäa chuáng coá sûå chuyïín hoáa qua laåi: ngêîu nhiïn chuyïín thaânh têët nhiïn vaâ ngûúåc laåi.

III. YÁ nghôa phûúng phaáp luêån 1. Nïëu têët nhiïn laâ caái nhêët àõnh phaãi xuêët hiïån theo quy

luêåt nöåi taåi cuãa noá, coân ngêîu nhiïn coá thïí xuêët hiïån vaâ cuäng coá thïí khöng xuêët hiïån, thò trong nhêån thûác phaãi àaåt àïën caái têët nhiïn vaâ trong hoaåt àöång thûåc tiïîn phaãi dûåa vaâo caái têët nhiïn.

2. Khi nhêën maånh caái têët nhiïn, chuáng ta khöng thïí quïn caái ngêîu nhiïn, khöng taách rúâi caái têët nhiïn ra khoãi caái ngêîu nhiïn. Phaãi xuêët phaát tûâ caái ngêîu nhiïn àïí àaåt àïën caái têët nhiïn vaâ khi dûåa vaâo caái têët nhiïn, phaãi chuá yá àïën nhûäng caái ngêîu nhiïn.




3. Têët nhiïn vaâ ngêîu nhiïn coá thïí chuyïín hoaá qua laåi, nïn phaãi taåo ra àiïìu kiïån àïí caãn trúã hay chuyïín hoaá giûäa chuáng do yïu cêìu cuå thïí cuãa thûåc tiïîn.




CÊU 22: Möëi quan hïå biïån chûáng giûäa khaã nùng vaâ hiïån thûåc, yá nghôa phûúng phaáp luêån cuãa vêën àïì naây.

I. Khaái niïåm khaã nùng vaâ hiïån thûåc 1. Khaã nùng laâ caái hiïån chûa coá, chûa túái nhûng seä túái, noá seä

xuêët hiïån khi coá caác àiïìu kiïån thñch húåp. 2. Hiïån thûåc laâ têët caã nhûäng caái gò hiïån coá, hiïån àang töìn taåi

thûåc sûå. 3. Phên loaåi caác khaã nùng - Khaã nùng thûåc tïë laâ nhûäng khaã nùng do möëi liïn hïå vaâ

quan hïå têët nhiïn quyïët àõnh, xuêët hiïån tûâ baãn chêët bïn trong cuãa sûå vêåt vaâ khi coá àêìy àuã àiïìu kiïån seä trúã thaânh hiïån thûåc.

- Khaã nùng hònh thûác laâ nhûäng khaã nùng do nhûäng möëi liïn hïå vaâ quan hïå ngêîu nhiïn, do sûå kïët húåp cuãa nhûäng hoaân caãnh bïn ngoaâi quyïët àõnh vaâ chûa coá àuã àiïìu kiïån cêìn thiïët àïí chuyïín thaânh hiïån thûåc.

Ngoaâi ra, tuyâ theo tñnh chêët coá thïí phên caác khaã nùng thaânh: khaã nùng têët nhiïn - khaã nùng ngêîu nhiïn, khaã nùng gêìn - khaã nùng xa, khaã nùng chuã quan - khaã nùng khaách quan v.v..

II. Möëi quan hïå biïån chûáng giûäa khaã nùng vaâ hiïån thûåc 1. Khaã nùng vaâ hiïån thûåc khöng taách rúâi nhau trong sûå phaát

triïín cuãa thïë giúái khaách quan, vaâ giûäa chuáng coá sûå chuyïín hoaá cho nhau:

+ Khaã nùng biïën haânh hiïån thûåc. Trong tûå nhiïn, khaã nùng biïën thaânh hiïån thûåc möåt caách tûå àöång. Coân trong xaä höåi sûå chuyïín hoaá àoá phaãi thöng qua hoaåt àöång cuãa con ngûúâi coá yá thûác.

+ Hiïån thûåc biïën thaânh khaã nùng. Hiïån thûåc cuãa quaá trònh naây coá thïí laâ khaã nùng cuãa quaá trònh khaác, taåo nïn quaá trònh phaát triïín vö têån cuãa thïë giúái.

2. Àïí khaã nùng biïën thaânh hiïån thûåc cêìn coá nhûäng àiïìu kiïån nhêët àõnh. Cuâng möåt àiïìu kiïån nhêët àõnh, möåt sûå vêåt coá thïí coá nhiïìu khaã nùng.




III. YÁ nghôa phûúng phaáp luêån 1. Trong thûåc tïë phaãi cùn cûá vaâo hiïån thûåc, chûá khöng thïí

cùn cûá vaâo khaã nùng àïí àaánh giaá tònh hònh. 2. Phaãi phaán àoaán àuáng tñnh chêët vaâ xu hûúáng cuãa khaã nùng

coá thïí xaãy ra àïí coá sûå ûáng xûã àuáng àùæn trong hoaåt àöång thûåc tiïîn. 3. Phaãi phaát huy töëi àa tñnh nùng àöång chuã quan àïí biïën khaã

nùng thaânh hiïån thûåc khi cêìn thiïët, traánh tû tûúãng chúâ àúåi, thuå àöång.




CÊU 23: Con àûúâng biïån chûáng cuãa quaá trònh nhêån thûác chên lyá, nhêån thûác hiïån thûåc khaách quan.

Chuã nghôa duy vêåt biïån chûáng coi nhêån thûác khöng phaãi laâ sûå phaãn aánh giaãn àún, thuå àöång, maâ laâ möåt quaá trònh gùæn liïìn vúái hoaåt àöång thûåc tiïîn. Quaá trònh àoá àaä àûúåc Lïnin chó ra nhû sau: "Tûâ trûåc quan sinh àöång àïën tû duy trûâu tûúång, tûâ tû duy trûâu tûúång àïën thûåc tiïîn - àoá laâ con àûúâng biïån chûáng cuãa sûå nhêån thûác chên lyá, cuãa sûå nhêån thûác hiïån thûåc khaách quan" (V.I.Lïnin: Toaân têåp, t.29, Nxb. Tiïën böå, M.1981, tr.179).

Theo Lïnin, quaá trònh nhêån thûác traãi qua hai khêu: 1. Tûâ trûåc quan sinh àöång àïën tû duy trûâu tûúång a) Trûåc quan sinh àöång (hay nhêån thûác caãm tñnh) laâ giai

àoaån àêìu tiïn, gùæn liïìn vúái thûåc tiïîn vaâ thöng qua caác giaác quan trong àoá:

+ Caãm giaác laâ hònh thûác àêìu tiïn cuãa sûå phaãn aánh hiïån thûåc khaách quan. Sûå vêåt, hiïån tûúång taác àöång vaâo caác giaác quan, gêy nïn sûå kñch thñch cuãa caác tïë baâo thêìn kinh laâm xuêët hiïån caác caãm giaác. Caãm giaác laâ hònh aãnh phaãn aánh tûâng thuöåc tñnh riïng leã cuãa sûå vêåt, hiïån tûúång nhû maâu sùæc, muâi, võ, àöå rùæn...

+ Tri giaác laâ hònh thûác kïë tiïëp sau caãm giaác. Tri giaác khöng phaãn aánh tûâng thuöåc tñnh riïng leã, maâ phaãn aánh nhiïìu thuöåc tñnh cuãa sûå vêåt, hiïån tûúång trong sûå liïn hïå giûäa chuáng vúái nhau: tri giaác àûúåc hònh thaânh tûâ nhiïìu caãm giaác kïët húåp laåi. Cuäng giöëng nhû caãm giaác, tri giaác phaãn aánh sûå vêåt, hiïån tûúång möåt caánh trûåc tiïëp thöng qua caác giaác quan.

+ Biïíu tûúång laâ hònh thûác cao nhêët cuãa trûåc quan sinh àöång. Biïíu tûúång xuêët hiïån trïn cú súã nhûäng hiïíu biïët vïì sûå vêåt do tri giaác àem laåi. Biïíu tûúång laâ hònh aãnh vïì sûå vêåt àûúåc lûu giûä trong chuã thïí nhêån thûác khi sûå vêåt khöng coân hiïån diïån trûåc tiïëp trûúác chuã thïí. Con ngûúâi khöng cêìn quan saát trûåc tiïëp sûå vêåt maâ vêîn hònh dung ra chuáng dûåa trïn sûå tiïëp xuác nhiïìu lêìn trûúác àoá. Do àoá úã biïíu tûúång, nhêån thûác àaä ñt nhiïìu mang tñnh chêët giaán tiïëp. Biïíu




tûúång laâ khêu trung gian giûäa trûåc quan sinh àöång vaâ tû duy trûâu tûúång.

b) Tû duy trûâu tûúång (hay nhêån thûác lyá tñnh) laâ giai àoaån cao cuãa quaá trònh nhêån thûác göìm caác hònh thûác khaái niïåm, phaán àoaán, suy lyá:

+ Khaái niïåm laâ hònh thûác cú baãn nhêët cuãa tû duy trûâu tûúång. Noá phaãn aánh, khaái quaát nhûäng àùåc tñnh cú baãn vaâ phöí biïën cuãa möåt lúáp caác sûå vêåt, hiïån tûúång nhêët àõnh.

Khaái niïåm àûúåc hònh thaânh trïn cú súã hoaåt àöång thûåc tiïîn, laâ kïët quaã cuãa sûå khaái quaát nhûäng tri thûác do trûåc quan sinh àöång àem laåi.

+ Phaán àoaán laâ sûå vêån duång caác khaái niïåm trong yá thûác con ngûúâi àïí phaãn aánh möëi liïn hïå giûäa caác sûå vêåt, hiïån tûúång cuäng nhû caác thuöåc tñnh, tñnh chêët cuãa chuáng.

Coá rêët nhiïìu loaåi phaán àoaán khaác nhau: phaán àoaán khùèng àõnh, phaán àoaán phuã àõnh, phaán àoaán phöí biïën, phaán àoaán àùåc thuâ vaâ phaán àoaán àún nhêët.

+ Suy lyá laâ quaá trònh lögñc cuãa tû duy tuên theo quy luêåt nhêët àõnh àïí taåo ra möåt phaán àoaán múái tûâ nhûäng phaán àoaán tiïìn àïì.

Tñnh chên thûåc cuãa phaán àoaán kïët luêån phuå thuöåc vaâo tñnh chên thûåc cuãa phaán àoaán tiïìn àïì cuäng nhû tñnh húåp quy luêåt cuãa quaá trònh suy luêån.

c) Sûå thöëng nhêët giûäa nhêån thûác caãm tñnh vaâ nhêån thûác lyá tñnh.

- Nhêån thûác caãm tñnh khaác nhêån thûác lyá tñnh úã chöî: nhêån thûác caãm tñnh laâ giai àoaån thêëp, phaãn aánh khaách thïí möåt caách trûåc tiïëp, àem laåi nhûäng tri thûác caãm tñnh. Ngûúåc laåi, nhêån thûác lyá tñnh laâ giai àoaån cao, phaãn aánh khaách thïí möåt caách giaán tiïëp, khaái quaát àem laåi nhûäng tri thûác vïì baãn chêët vaâ quy luêåt cuãa khaách thïí.




- Nhêån thûác caãm tñnh vaâ nhêån thûác lyá tñnh laâ hai giai àoaån cuãa möåt quaá trònh nhêån thûác, dûåa trïn cú súã thûåc tiïîn vaâ hoaåt àöång thêìn kinh cao cêëp. Giûäa chuáng coá sûå taác àöång qua laåi: nhêån thûác caãm tñnh cung cêëp taâi liïåu cho nhêån thûác lyá tñnh, nhêån thûác lyá tñnh taác àöång trúã laåi nhêån thûác caãm tñnh laâm cho noá chñnh xaác hún, nhaåy beán hún.

- Quan àiïím cuãa chuã nghôa duy vêåt biïån chûáng vïì sûå thöëng nhêët giûäa nhêån thûác caãm tñnh vaâ nhêån thûác lyá tñnh hoaân toaân àöëi lêåp vúái chuã nghôa duy caãm (àïì cao vai troâ cuãa nhêån thûác caãm tñnh) vaâ chuã nghôa duy lyá (àïì cao vai troâ cuãa nhêån thûác lyá tñnh).

2. Tûâ tû duy trûâu tûúång àïën thûåc tiïîn - Nhêån thûác phaãi trúã vïì thûåc tiïîn àïí kiïím tra, khùèng àõnh

chên lyá hay laâ sai lêìm. Ngoaâi ra, muåc àñch cuãa nhêån thûác laâ àïí àõnh hûúáng cho hoaåt àöång thûåc tiïîn caãi taåo thïë giúái.

- Quay trúã vïì thûåc tiïîn, nhêån thûác hoaân thaânh möåt chu trònh biïån chûáng cuãa noá. Trïn cú súã hoaåt àöång thûåc tiïîn múái möåt chu trònh nhêån thûác tiïëp theo laåi bùæt àêìu vaâ cûá nhû thïë maäi maäi.




CÊU 24 : Quan àiïím cuãa chuã nghôa duy vêåt biïån chûáng vïì möëi quan hïå biïån chûáng giûäa lyá luêån vaâ thûåc tiïîn.

I. Khaái niïåm thûåc tiïîn vaâ khaái niïåm lyá luêån 1. Thûåc tiïîn laâ phaåm truâ triïët hoåc chó toaân böå hoaåt àöång vêåt

chêët coá tñnh chêët lõch sûã - xaä höåi cuãa con ngûúâi laâm biïën àöíi tûå nhiïn vaâ xaä höåi.

- Baãn chêët cuãa hoaåt àöång thûåc tiïîn àoá laâ sûå taác àöång qua laåi cuãa chuã thïí vaâ khaách thïí.

- Hoaåt àöång thûåc tiïîn àa daång, song coá thïí chia thaânh ba hònh thûác cú baãn: hoaåt àöång saãn xuêët vêåt chêët, hoaåt àöång biïën àöíi chñnh trõ - xaä höåi vaâ hoaåt àöång thûåc nghiïåm khoa hoåc, trong àoá hoaåt àöång saãn xuêët vêåt chêët laâ hoaåt àöång coá yá nghôa quyïët àõnh caác hònh thûác khaác, hoaåt àöång biïën àöíi chñnh trõ - xaä höåi hònh thûác cao nhêët vaâ hoaåt àöång thûåc nghiïåm khoa hoåc laâ hònh thûác àùåc biïåt - nhùçm thu nhêån nhûäng tri thûác vïì hiïån thûåc khaách quan.

2. Lyá luêån vúái nghôa chung nhêët laâ sûå khaái quaát nhûäng kinh nghiïåm thûåc tiïîn, laâ töíng húåp caác tri thûác vïì tûå nhiïn, xaä höåi àaä àûúåc tñch luyä trong quaá trònh lõch sûã cuãa con ngûúâi.

- Nhû vêåy lyá luêån laâ saãn phêím cao cuãa nhêån thûác, laâ nhûäng tri thûác vïì baãn chêët, quy luêåt cuãa hiïån thûåc.

- Laâ saãn phêím cuãa quaá trònh nhêån thûác nïn baãn chêët cuãa lyá luêån laâ hònh aãnh chuã quan cuãa thïë giúái khaách quan.

II. Möëi quan hïå biïån chûáng giûäa thûåc tiïîn vaâ lyá luêån 1. Trong quan hïå vúái lyá luêån, thûåc tiïîn coá vai troâ quyïët àõnh,

vò thûåc tiïîn laâ hoaåt àöång vêåt chêët, coân lyá luêån laâ saãn phêím cuãa hoaåt àöång tinh thêìn. Vai troâ quyïët àõnh cuãa thûåc tiïîn àöëi vúái lyá luêån thïí hiïån úã chöî:

- Thûåc tiïîn laâ cú súã, àöång lûåc vaâ muåc àñch cuãa nhêån thûác (lyá luêån). Thûåc tiïîn coân laâ tiïu chuêín cuãa lyá luêån.

- Thöng qua hoaåt àöång thûåc tiïîn, lyá luêån múái àûúåc vêåt chêët hoaá, hiïån thûåc hoaá, múái coá sûác maånh caãi taåo hiïån thûåc.




2. Thûåc tiïîn coá vai troâ quyïët àõnh àöëi vúái lyá luêån, song theo chuã nghôa duy vêåt biïån chûáng, lyá luêån coá sûå taác àöång trúã laåi àöëi vúái thûåc tiïîn.

- Lyá luêån coá vai troâ trong viïåc xaác àõnh muåc tiïu, khuynh hûúáng cho hoaåt àöång thûåc tiïîn, vò thïë, coá thïí noái, lyá luêån laâ kim chó nam cho hoaåt àöång thûåc tiïîn.

- Lyá luêån coá vai troâ àiïìu chónh hoaåt àöång thûåc tiïîn, laâm cho hoaåt àöång thûåc tiïîn coá hiïåu quaã hún.

- Lyá luêån caách maång coá vai troâ to lúán trong thûåc tiïîn caách maång. Lïnin viïët: "Khöng coá lyá luêån caách maång thò khöng thïí coá phong traâo caách maång".

3. Giûäa lyá luêån vaâ thûåc tiïîn coá sûå liïn hïå, taác àöång qua laåi taåo àiïìu kiïån cho nhau cuâng phaát triïín. Búãi vêåy, sûå thöëng nhêët giûäa lyá luêån vaâ thûåc tiïîn laâ nguyïn lyá cao nhêët vaâ cùn baãn nhêët cuãa triïët hoåc Maác - Lïnin.

III- YÁ nghôa phûúng phaáp luêån - Khöng àûúåc àïì cao thûåc tiïîn, haå thêëp vai troâ cuãa lyá luêån àïí

rúi vaâo chuã nghôa thûåc duång, chuã nghôa kinh nghiïåm. - Vaâ ngûúåc laåi, khöng àûúåc àïì cao lyá luêån àïën mûác xa rúâi thûåc

tiïîn, rúi vaâo bïånh chuã quan duy yá chñ. - Àöíi múái tû duy trong sûå gùæn liïìn vúái hoaåt àöång thûåc tiïîn laâ

möåt trong nhûäng chuã trûúng lúán hiïån nay cuãa Àaãng ta. Chó coá àöíi múái tû duy lyá luêån, gùæn lyá luêån vúái thûåc tiïîn thò múái coá thïí nhêån thûác àûúåc caác quy luêåt khaách quan vaâ trïn cú súã àoá, àïì ra àûúåc àûúâng löëi caách maång àuáng àùæn trong cöng cuöåc xêy dûång chuã nghôa xaä höåi úã nûúác ta hiïån nay.




CÊU 25: Chên lyá theo quan àiïím cuãa chuã nghôa duy vêåt biïån chûáng.

I- Chên lyá laâ gò? - Chên lyá laâ nhûäng tri thûác phuâ húåp vúái hiïån thûåc khaách

quan vaâ àûúåc thûåc tiïîn kiïím nghiïåm. Khaác vúái chuã nghôa duy têm coi chên lyá laâ chuã quan, chuã

nghôa duy vêåt biïån chûáng coi: - Chên lyá bao giúâ cuäng laâ chên lyá khaách quan. Chên lyá khaách

quan laâ nhûäng tri thûác maâ nöåi dung cuãa noá khöng phuå thuöåc vaâo con ngûúâi.

- Chên lyá laâ möåt quaá trònh, vò nhêån thûác cuãa con ngûúâi laâ möåt quaá trònh.

II- Chên lyá tuyïåt àöëi vaâ chên lyá tûúng àöëi 1. Chên lyá tuyïåt àöëi laâ tri thûác coá nöåi dung phuâ húåp hoaân

toaân vúái thïë giúái hiïån thûåc maâ noá phaãn aánh. Coá chên lyá tuyïåt àöëi, vò con ngûúâi hoaân toaân coá khaã nùng nhêån thûác àuáng àùæn vïì thïë giúái khi noá coá àêìy àuã caác àiïìu kiïån.

2. Chên lyá tûúng àöëi laâ tri thûác phaãn aánh àuáng hiïån thûåc khaách quan nhûng chûa hoaân toaân, chûa àêìy àuã. Sûå phuâ húåp giûäa nöåi dung cuãa noá àöëi vúái khaách thïí àûúåc phaãn aánh laâ sûå phuâ húåp böå phêån, úã möåt söë mùåt nhêët àõnh.

- Tñnh tûúng àöëi cuãa chên lyá biïíu hiïån úã chöî noá phaãn aánh sûå vêåt töìn taåi trong möåt phaåm vi coá giúái haån, trong nhûäng àiïìu kiïån xaác àõnh vïì khöng gian vaâ thúâi gian, vò con ngûúâi hoaân toaân coá khaã nùng nhêån thûác àûúåc thïë giúái, nhûng khöng phaãi nhêån thûác diïîn ra möåt lêìn laâ xong maâ laâ quaá trònh ài tûâ chûa biïët àêìy àuã àïën biïët àêìy àuã hún vïì sûå vêåt vaâ hiïån tûúång.

3. Quan hïå biïån chûáng giûäa chên lyá tuyïåt àöëi vaâ chên lyá tûúng àöëi

Chên lyá tûúng àöëi vaâ chên lyá tuyïåt àöëi àïìu laâ chên lyá khaách quan.




- Chên lyá tûúng àöëi bao giúâ cuäng coá nhûäng yïëu töë laâ chên lyá tuyïåt àöëi.

- Chên lyá tuyïåt àöëi àûúåc hònh thaânh tûâ caác chên lyá tûúng àöëi, coá sûå böí sung caác chên lyá tûúng àöëi.

- Sûå khaác biïåt giûäa chên lyá tuyïåt àöëi vaâ chên lyá tûúng àöëi khöng thuöåc vïì baãn chêët maâ úã mûác àöå phuâ húåp giûäa chuáng vúái khaách thïí phaãn aánh. Mûác àöå hay ranh giúái giûäa chuáng bao giúâ cuäng töìn taåi nhûng khöng ngûâng àûúåc xoaá boã vaâ àûúåc xaác lêåp.

- Khi thûâa nhêån chên lyá laâ khaách quan, laâ sûå thöëng nhêët giûäa hai trònh àöå - chên lyá tuyïåt àöëi vaâ chên lyá tûúng àöëi, thò àiïìu àoá cuäng coá nghôa: chên lyá laâ cuå thïí. Chên lyá laâ cuå thïí vò caác sûå vêåt, hiïån tûúång luön luön töìn taåi dûúái daång cuå thïí. Khöng coá sûå vêåt chung, trûâu tûúång, do àoá khöng coá chên lyá trûâu tûúång.

III- Tiïu chuêín cuãa chêùn lyá vaâ thûåc tiïîn - Thûåc tiïîn laâ tiïu chuêín duy nhêët cuãa chên lyá. Nhúâ thûåc

tiïîn, chuáng ta phên biïåt àûúåc chên lyá vaâ sai lêìm. - Thûåc tiïîn coá vai troâ nhû vêåy, vò noá coá ûu àiïím cuãa "tñnh phöí

biïën" vaâ laâ "hiïån thûåc trûåc tiïëp", nhúâ àoá thûåc tiïîn coá thïí "vêåt chêët hoaá" àûúåc tri thûác, biïën tri thûác thaânh caác khaách thïí vêåt chêët coá tñnh xaác thûåc caãm tñnh.

- Tiïu chuêín thûåc tiïîn vûâa mang tñnh tuyïåt àöëi vûâa mang tñnh tûúng àöëi. Tuyïåt àöëi vò noá laâ tiïu chuêín khaách quan duy nhêët; tûúng àöëi laâ vò baãn thên thûåc tiïîn luön luön biïën àöíi, phaát triïín. Sûå biïën àöíi naây dêîn àïën chöî tiïëp tuåc böí sung, phaát triïín nhûäng tri thûác àaä coá trûúác àoá.







III- CHUÃ NGHÔA DUY VÊÅT BIÏÅN CHÛÁNG VÏÌ XAÄ HÖÅI




CÊU 26: Saãn xuêët cuãa caãi vêåt chêët laâ cú súã cuãa àúâi söëng xaä höåi vaâ vai troâ cuãa phûúng thûác saãn xuêët àöëi vúái sûå töìn taåi vaâ phaát triïín xaä höåi.

I. Saãn xuêët cuãa caãi vêåt chêët laâ cú súã àúâi söëng xaä höåi 1. Saãn xuêët vêåt chêët Saãn xuêët vêåt chêët, vúái nghôa chung nhêët, laâ quaá trònh con

ngûúâi sûã duång cöng cuå lao àöång taác àöång vaâo tûå nhiïn nhùçm caãi biïën caác daång vêåt chêët cuãa tûå nhiïn àïí taåo ra cuãa caãi vêåt chêët cêìn thiïët cho àúâi söëng con ngûúâi vaâ cho xaä höåi.

Chñnh nhúâ coá hoaåt àöång lao àöång baãn thên con ngûúâi vaâ xaä höåi loaâi ngûúâi töìn taåi, phaát triïín; àem laåi nhûäng sûå biïën àöíi to lúán vaâ coá tñnh chêët quyïët àõnh: cú thïí con ngûúâi khöng ngûâng hoaân thiïån vïì phaát triïín, coá daáng ài àûáng thùèng, phên hoaá roä chûác nùng tay vaâ chên, oác vaâ caác giaác quan phaát triïín - thoaát khoãi loaâi àöång vêåt; ngön ngûä, phûúng tiïån giao tiïëp, trao àöíi, tñch luyä, truyïìn àaåt kinh nghiïåm lao àöång xaä höåi xuêët hiïån vaâ phaát triïín; hònh thaânh nïn nhûäng quan hïå xaä höåi vïì vêåt chêët vaâ tinh thêìn, tûác laâ hònh thaânh xaä höåi. Trïn yá nghôa àoá maâ Ùngghen àaä noái: lao àöång saáng taåo ra con ngûúâi vaâ xaä höåi loaâi ngûúâi.

2. Saãn xuêët vêåt chêët laâ cú súã töìn taåi vaâ phaát triïín cuãa xaä höåi - Saãn xuêët vêåt chêët laâ yïu cêìu khaách quan cuãa sûå sinh töìn

cuãa xaä höåi. Moåi ngûúâi trong xaä höåi àïìu coá nhu cêìu tiïu duâng (thûác ùn, quêìn aáo, nhaâ úã vaâ caác àöì duâng khaác). Muöën vêåy thò phaãi saãn xuêët. Búãi vò, saãn xuêët laâ àiïìu kiïån cuãa tiïu duâng, saãn xuêët vêåt chêët caâng phaát triïín thò mûác tiïu duâng cuãa con ngûúâi vaâ xaä höåi caâng cao; vaâ ngûúåc laåi. Bêët cûá xaä höåi naâo cuäng khöng thïí töìn taåi àûúåc nïëu khöng tiïën haânh saãn xuêët ra cuãa caãi vêåt chêët.

- Saãn xuêët vêåt chêët laâ cú súã hònh thaânh têët caã caác quan hïå xaä höåi khaác nhû: chñnh trõ, phaáp quyïìn, àaåo àûác, nghïå thuêåt v.v..

- Saãn xuêët vêåt chêët coân laâ cú súã cho sûå tiïën böå xaä höåi. Saãn xuêët vêåt chêët cuãa xaä höåi noái chung khöng ngûâng tiïën lïn tûâ thêëp lïn cao. Möîi khi saãn xuêët phaát triïín àïën möåt giai àoaån múái, caách thûác saãn xuêët cuãa con ngûúâi thay àöíi, kyä thuêåt àûúåc caãi tiïën, nùng




suêët lao àöång nêng cao, quan hïå giûäa ngûúâi vúái ngûúâi trong quaá trònh saãn xuêët thay àöíi thò moåi mùåt cuãa àúâi söëng xaä höåi cuäng thay àöíi theo.

II. Vai troâ cuãa phûúng thûác saãn xuêët àöëi vúái sûå töìn taåi vaâ phaát triïín cuãa xaä höåi

1. Phûúng thûác saãn xuêët laâ gò? - Saãn xuêët vêåt chêët àûúåc tiïën haânh trong nhûäng àiïìu kiïån têët

yïëu nhêët àõnh: + Àiïìu kiïån àõa lyá. + Àiïìu kiïån dên söë. + Phûúng thûác saãn xuêët. Trong ba nhên töë àoá thò phûúng thûác saãn xuêët laâ nhên töë

quyïët àõnh sûå töìn taåi vaâ phaát triïín cuãa xaä höåi. - Phûúng thûác saãn xuêët laâ caách thûác tiïën haânh saãn xuêët ra

cuãa caãi vêåt chêët trong möåt giai àoaån nhêët àõnh cuãa lõch sûã. 2. Phûúng thûác saãn xuêët vaâ nhên töë quyïët àõnh tñnh chêët, kïët

cêëu cuãa xaä höåi, quyïët àõnh sûå vêån àöång, phaát triïín cuãa xaä höåi - Trong möîi xaä höåi, phûúng thûác saãn xuêët thöëng trõ nhû thïë

naâo thò tñnh chêët cuãa chïë àöå xaä höåi nhû thïë êëy; kïët cêëu giai cêëp vaâ tñnh chêët cuãa caác möëi quan hïå giûäa caác giai cêëp, cuäng nhû caác quan àiïím vïì chñnh trõ, phaáp quyïìn, àaåo àûác, triïët hoåc v.v, àïìu do phûúng thûác saãn xuêët quyïët àõnh.

- Phûúng thûác saãn xuêët quyïët àõnh sûå chuyïín biïën cuãa xaä höåi loaâi ngûúâi qua caác giai àoaån lõch sûã. Khi möåt phûúng thûác saãn xuêët múái ra àúâi, thay thïë phûúng thûác saãn xuêët cuä àaä löîi thúâi thò moåi mùåt cuãa àúâi söëng xaä höåi cuäng coá sûå thay àöíi cùn baãn tûâ kïët cêëu kinh tïë àïën kïët cêëu giai cêëp, tûâ caác quan àiïím tû tûúãng xaä höåi àïën caác töí chûác xaä höåi. Lõch sûã xaä höåi loaâi ngûúâi àaä biïët àïën nùm phûúng thûác saãn xuêët kïë tiïëp nhau tûâ thêëp lïn cao, tûúng ûáng vúái noá coá nùm xaä höåi cuå thïí: cöång saãn nguyïn thuyã, nö lïå, phong kiïën, tû baãn chuã nghôa vaâ cöång saãn chuã nghôa (maâ chuã nghôa xaä höåi laâ giai àoaån thêëp). Do àoá, lõch sûã xaä höåi loaâi ngûúâi trûúác hïët laâ lõch sûã




cuãa saãn xuêët, lõch sûã cuãa caác phûúng thûác saãn xuêët kïë tiïëp nhau trong quaá trònh phaát triïín. Viïåc thay thïë phûúng thûác saãn xuêët cuä bùçng phûúng thûác saãn xuêët múái diïîn ra khöng àún giaãn, dïî daâng. Àoá laâ quaá trònh caãi biïën caách maång. Phûúng thûác saãn xuêët múái muöën trúã thaânh phûúng thûác saãn xuêët thöëng trõ thò phaãi traãi qua caách maång xaä höåi vaâ gùæn liïìn vúái chïë àöå chñnh trõ.

Tûâ àoá coá thïí ruát ra kïët luêån: Caái chòa khoaá àïí nghiïn cûáu nhûäng quy luêåt cuãa lõch sûã xaä höåi khöng phaãi tòm thêëy úã trong oác ngûúâi, trong tû tûúãng vaâ yá niïåm cuãa xaä höåi, maâ laâ úã trong phûúng thûác saãn xuêët cuãa xaä höåi, trong möîi giai àoaån nhêët àõnh cuãa lõch sûã.




CÊU 27: Nöåi dung quy luêåt vïì sûå phuâ húåp cuãa quan hïå saãn xuêët vúái tñnh chêët vaâ trònh àöå cuãa lûåc lûúång saãn xuêët. Sûå vêån duång quy luêåt naây úã nûúác ta.

I- Phûúng thûác saãn xuêët laâ sûå thöëng nhêët giûäa lûåc lûúång saãn xuêët vaâ quan hïå saãn xuêët

1. Lûåc lûúång saãn xuêët Lûåc lûúång saãn xuêët biïíu hiïån möëi quan hïå giûäa con ngûúâi vúái

tûå nhiïn, thïí hiïån trònh àöå chinh phuåc tûå nhiïn cuãa con ngûúâi. Àoá laâ kïët quaã cuãa nùng lûåc thûåc tiïîn cuãa con ngûúâi trong quaá trònh taác àöång vaâo tûå nhiïn taåo ra cuãa caãi vêåt chêët baão àaãm cho sûå töìn taåi vaâ phaát triïín cuãa loaâi ngûúâi. Lûåc lûúång saãn xuêët bao göìm tû liïåu saãn xuêët (tû liïåu lao àöång vaâ àöëi tûúång lao àöång) vaâ ngûúâi lao àöång vúái kinh nghiïåm saãn xuêët vaâ thoái quen lao àöång.

Caác yïëu töë cuãa lûåc lûúång saãn xuêët coá quan hïå vúái nhau. Sûå phaát triïín cuãa lûåc lûúång saãn xuêët laâ sûå phaát triïín cuãa tû liïåu lao àöång thñch ûáng vúái baãn thên ngûúâi lao àöång, vúái trònh àöå vùn hoaá, khoa hoåc, kyä thuêåt cuãa hoå.

Nùng suêët lao àöång laâ thûúác ào trònh àöå phaát triïín cuãa lûåc lûúång saãn xuêët. Àöìng thúâi, xeát àïën cuâng, àoá laâ nhên töë quan troång nhêët cho sûå thùæng lúåi cuãa möåt trêåt tûå xaä höåi múái.

Ngaây nay, khoa hoåc trúã thaânh lûåc lûúång saãn xuêët trûåc tiïëp. Nhûäng thaânh tûåu cuãa khoa hoåc àûúåc vêån duång nhanh choáng vaâ röång raäi vaâo saãn xuêët, coá taác duång thuác àêíy maånh meä saãn xuêët phaát triïín; nhûäng tû liïåu saãn xuêët, nhûäng tiïën böå cuãa cöng nghïå vaâ phûúng phaáp saãn xuêët laâ kïët quaã vêåt chêët cuãa nhêån thûác khoa hoåc. Thúâi àaåi ngaây nay tri thûác khoa hoåc trúã thaânh möåt böå phêån cêìn thiïët cuãa kinh nghiïåm vaâ tri thûác cuãa ngûúâi saãn xuêët v.v. vaâ àûúåc phaát triïín maånh meä. Àoá laâ lûåc lûúång saãn xuêët to lúán thuác àêíy quaá trònh phaát triïín tiïën böå xaä höåi trïn thïë giúái.

2. Quan hïå saãn xuêët Quan hïå giûäa ngûúâi vaâ ngûúâi trong quaá trònh saãn xuêët àûúåc

goåi laâ quan hïå saãn xuêët. Cuäng nhû lûåc lûúång saãn xuêët, quan hïå saãn xuêët thuöåc lônh vûåc àúâi söëng vêåt chêët cuãa xaä höåi. Tñnh vêåt chêët




cuãa quan hïå saãn xuêët thïí hiïån úã chöî chuáng töìn taåi khaách quan àöåc lêåp vúái yá thûác con ngûúâi.

Quan hïå saãn xuêët bao göìm: quan hïå súã hûäu vïì tû liïåu saãn xuêët; quan hïå vïì töí chûác quaãn lyá trong saãn xuêët; quan hïå phên phöëi saãn phêím. Ba mùåt trïn coá quan hïå hûäu cú vúái nhau, trong àoá quan hïå súã hûäu vïì tû liïåu saãn xuêët giûä vai troâ quyïët àõnh. Baãn chêët cuãa bêët cûá kiïíu quan hïå saãn xuêët naâo trûúác hïët do quan hïå chiïëm hûäu tû liïåu saãn xuêët quyïët àõnh.

II. Quy luêåt vïì sûå phuâ húåp cuãa quan hïå saãn xuêët vúái tñnh chêët vaâ trònh àöå cuãa lûåc lûúång saãn xuêët

1. Quan hïå saãn xuêët àûúåc hònh thaânh, biïën àöíi, phaát triïín dûúái aãnh hûúãng quyïët àõnh cuãa lûåc lûúång saãn xuêët

- Lûåc lûúång saãn xuêët laâ yïëu töë àöång nhêët vaâ caách maång nhêët, laâ nöåi dung cuãa phûúng thûác saãn xuêët, coân quan hïå saãn xuêët laâ yïëu töë tûúng àöëi öín àõnh, laâ hònh thûác xaä höåi cuãa phûúng thûác saãn xuêët. Trong möëi quan hïå giûäa nöåi dung vaâ hònh thûác thò nöåi dung quyïët àõnh hònh thûác.

- Lûåc lûúång saãn xuêët phaát triïín thò quan hïå saãn xuêët biïën àöíi theo phuâ húåp vúái tñnh chêët vaâ trònh àöå cuãa lûåc lûúång saãn xuêët. Sûå phuâ húåp àoá laâm cho lûåc lûúång saãn xuêët tiïëp tuåc phaát triïín. Khi tñnh chêët vaâ trònh àöå cuãa lûåc lûúång saãn xuêët phaát triïín àïën mûác naâo àoá seä mêu thuêîn vúái quan hïå saãn xuêët hiïån coá, àoâi hoãi xoaá boã quan hïå saãn xuêët cuä àïí hònh thaânh quan hïå saãn xuêët múái phuâ húåp vúái lûåc lûúång saãn xuêët àang phaát triïín, laâm phûúng thûác saãn xuêët cuä mêët ài, phûúng thûác saãn xuêët múái xuêët hiïån...

- Sûå phaát triïín cuãa lûåc lûúång saãn xuêët tûâ thêëp àïën cao qua caác thúâi kyâ lõch sûã khaác nhau àaä quyïët àõnh sûå thay thïë quan hïå saãn xuêët cuä bùçng quan hïå saãn xuêët múái cao hún, àûa loaâi ngûúâi traãi qua nhiïìu hònh thaái kinh tïë - xaä höåi khaác nhau tûâ thêëp lïn cao, vúái nhûäng kiïíu quan hïå saãn xuêët khaác nhau.

2. Sûå taác àöång trúã laåi cuãa quan hïå saãn xuêët vúái lûåc lûúång saãn xuêët




- Quan hïå saãn xuêët phuâ húåp vúái tñnh chêët vaâ trònh àöå cuãa lûåc lûúång saãn xuêët seä taåo àõa baân röång lúán cho sûå phaát triïín cuãa lûåc lûúång saãn xuêët, trúã thaânh àöång lûåc cú baãn thuác àêíy, taåo àiïìu kiïån cho lûåc lûúång saãn xuêët phaát triïín.

- Khi quan hïå saãn xuêët àaä löîi thúâi, laåc hêåu khöng coân phuâ húåp vúái tñnh chêët vaâ trònh àöå cuãa lûåc lûúång saãn xuêët thò noá trúã thaânh xiïìng xñch troái buöåc, kòm haäm sûå phaát triïín cuãa lûåc lûúång saãn xuêët.

- Quan hïå saãn xuêët, súã dô coá thïí taác àöång (thuác àêíy hoùåc kòm haäm) sûå phaát triïín cuãa lûåc lûúång saãn xuêët, vò noá quy àõnh muåc àñch cuãa saãn xuêët; aãnh hûúãng àïën thaái àöå lao àöång cuãa quaãng àaåi quêìn chuáng; kñch thñch hoùåc haån chïë viïåc caãi tiïën cöng cuå, viïåc aáp duång thaânh tûåu khoa hoåc - kyä thuêåt vaâo saãn xuêët, viïåc húåp taác vaâ phên cöng lao àöång, v.v..

- Trong xaä höåi coá giai cêëp àöëi khaáng mêu thuêîn giûäa lûåc lûúång saãn xuêët vaâ quan hïå saãn xuêët biïíu hiïån thaânh mêu thuêîn giai cêëp vaâ chó thöng qua àêëu tranh giai cêëp múái giaãi quyïët àûúåc mêu thuêîn àoá àïí àûa xaä höåi tiïën lïn.

Quy luêåt vïì sûå phuâ húåp cuãa quan hïå saãn xuêët vúái tñnh chêët vaâ trònh àöå cuãa lûåc lûúång saãn xuêët biïíu hiïån sûå vêån àöång nöåi taåi cuãa phûúng thûác saãn xuêët vaâ biïíu hiïån tñnh têët yïëu cuãa sûå thay thïë phûúng thûác saãn xuêët naây bùçng phûúng thûác saãn xuêët khaác cao hún. Quy luêåt naây laâ quy luêåt phöí biïën taác àöång trong moåi xaä höåi, laâm cho xaä höåi loaâi ngûúâi phaát triïín tûâ thêëp àïën cao.

3. Sûå vêån duång quy luêåt vïì sûå phuâ húåp cuãa quan hïå saãn xuêët vúái tñnh chêët vaâ trònh àöå cuãa lûåc lûúång saãn xuêët úã nûúác ta.

Nûúác ta lûåa choån con àûúâng xaä höåi chuã nghôa boã qua chïë àöå tû baãn chuã nghôa tûâ möåt nûúác nöng nghiïåp laåc hêåu, do àoá xêy dûång phûúng thûác saãn xuêët xaä höåi chuã nghôa laâ möåt quaá trònh lêu daâi vaâ àêìy khoá khùn, phûác taåp. Kinh nghiïåm thûåc tïë chó roä, lûåc lûúång saãn xuêët bõ kòm haäm khöng chó trong trûúâng húåp quan hïå saãn xuêët laåc hêåu, maâ caã khi quan hïå saãn xuêët phaát triïín khöng àöìng böå vaâ coá nhûäng yïëu töë ài quaá xa so vúái trònh àöå phaát triïín cuãa lûåc lûúång saãn xuêët.




Tònh hònh thûåc tïë cuãa nûúác ta àoâi hoãi phaãi coi troång nhûäng hònh thûác kinh tïë trung gian, quaá àöå tûâ thêëp àïën cao, tûâ quy mö nhoã lïn quy mö lúán. Àïí xêy dûång phûúng thûác saãn xuêët xaä höåi chuã nghôa, chuáng ta chuã trûúng xêy dûång möåt nïìn kinh tïë haâng hoaá nhiïìu thaânh phêìn vúái cú chïë thõ trûúâng coá sûå quaãn lyá cuãa nhaâ nûúác nhùçm phaát huy moåi tiïìm nùng cuãa caác thaânh phêìn kinh tïë, phaát triïín maånh meä lûåc lûúång saãn xuêët àïí xêy dûång cú súã kinh tïë cuãa chuã nghôa xaä höåi. Tûâng bûúác xaä höåi hoaá xaä höåi chuã nghôa, quaá trònh àoá àûúåc thûåc hiïån khöng phaãi bùçng goâ eáp maâ àûúåc thûåc hiïån tûâng bûúác thöng qua sûå höîn húåp caác hònh thûác súã hûäu nhû cöng ty cöí phêìn, chuã nghôa tû baãn nhaâ nûúác, caác hònh thûác húåp taác xaä v.v. àïí dêìn dêìn hònh thaânh caác têåp àoaân kinh doanh lúán, trong àoá caác àún võ kinh tïë quöëc doanh vaâ têåp thïí laâ noâng cöët. Chuáng ta chó boã qua nhûäng gò cuãa xaä höåi cuä khöng coân phuâ húåp vúái xaä höåi múái thay thïë vaâ khöng àem laåi hiïåu quaã kinh tïë - xaä höåi cao hún; chuáng ta chuã trûúng thûåc hiïån sûå chuyïín hoaá caái cuä thaânh caái múái theo àõnh hûúáng xaä höåi chuã nghôa.




CÊU 28: Möëi quan hïå biïån chûáng giûäa cú súã haå têìng vaâ kiïën truác thûúång têìng; cú súã haå têìng vaâ kiïën truác thûúång têìng úã nûúác ta trong thúâi kyâ quaá àöå.

I- Cú súã haå têìng vaâ kiïën truác thûúång têìng 1. Cú súã haå têìng - Cú súã haå têìng laâ toaân böå nhûäng quan hïå saãn xuêët húåp thaânh

cú cêëu kinh tïë cuãa möåt xaä höåi nhêët àõnh. Khaái niïåm cú súã haå têìng phaãn aánh chûác nùng xaä höåi cuãa caác quan hïå saãn xuêët vúái tû caách laâ cú súã kinh tïë cuãa caác hiïån tûúång xaä höåi.

- Cú súã haå têìng bao göìm quan hïå saãn xuêët thöëng trõ, nhûäng quan hïå saãn xuêët laâ taân dû cuãa xaä höåi trûúác vaâ nhûäng quan hïå saãn xuêët laâ mêìm möëng cuãa xaä höåi sau. Àùåc trûng cho tñnh chêët cuãa möåt cú súã haå têìng do quan hïå saãn xuêët thöëng trõ quy àõnh.

- Trong xaä höåi coá àöëi khaáng giai cêëp thò tñnh chêët cuãa sûå àöëi khaáng giai cêëp vaâ sûå xung àöåt giai cêëp bùæt nguöìn tûâ trong cú súã haå têìng.

2. Kiïën truác thûúång têìng - Kiïën truác thûúång têìng laâ toaân böå nhûäng quan àiïím tû

tûúãng xaä höåi, nhûäng thiïët chïë tûúng ûáng vaâ nhûäng quan hïå nöåi taåi cuãa thûúång têìng hònh thaânh trïn möåt cú súã haå têìng nhêët àõnh.

- Möîi yïëu töë cuãa kiïën truác thûúång têìng coá àùåc àiïím riïng, coá quy luêåt phaát triïín riïng, nhûng coá liïn hïå taác àöång lêîn nhau vaâ àïìu naãy sinh trïn cú súã haå têìng, phaãn aánh cú súã haå têìng, trong àoá nhaâ nûúác laâ böå phêån coá quyïìn lûåc maånh meä nhêët cuãa kiïën truác thûúång têìng. Chñnh nhúâ coá nhaâ nûúác maâ tû tûúãng cuãa giai cêëp thöëng trõ múái thöëng trõ àûúåc toaân böå àúâi söëng xaä höåi.

- Kiïën truác thûúång têìng cuãa xaä höåi coá àöëi khaáng giai cêëp bao göìm hïå tû tûúãng vaâ thïí chïë cuãa giai cêëp thöëng trõ, taân dû cuãa caác quan àiïím cuãa xaä höåi trûúác, caác quan àiïím vaâ töí chûác cuãa caác giai cêëp múái ra àúâi, quan àiïím tû tûúãng cuãa caác têìng lúáp trung gian. Hïå tû tûúãng cuãa giai cêëp thöëng trõ quyïët àõnh tñnh chêët cú baãn cuãa kiïën truác thûúång têìng trong möåt hònh thaái xaä höåi nhêët àõnh. Tñnh




chêët àöëi khaáng vïì quan àiïím tû tûúãng vaâ cuöåc àêëu tranh tû tûúãng cuãa caác giai cêëp àöëi khaáng phaãn aánh tñnh chêët àöëi khaáng cuãa cú súã haå têìng.

II- Quan hïå biïån chûáng giûäa cú súã haå têìng vaâ kiïën truác thûúång têìng

Möîi hònh thaái kinh tïë - xaä höåi coá cú súã haå têìng vaâ kiïën truác thûúång têìng cuãa noá, giûäa chuáng coá möëi quan hïå biïån chûáng vúái nhau, trong àoá cú súã haå têìng quyïët àõnh kiïën truác thûúång têìng vaâ kiïën truác thûúång têìng taác àöång trúã laåi cú súã haå têìng.

1. Cú súã haå têìng quyïët àõnh kiïën truác thûúång têìng - Cú súã haå têìng sinh ra kiïën truác thûúång têìng. Cú súã haå têìng

cuãa möåt xaä höåi nhêët àõnh nhû thïë naâo, tñnh chêët cuãa noá ra sao, giai cêëp àaåi diïån cho noá thïë naâo thò hïå thöëng tû tûúãng chñnh trõ, phaáp quyïìn, àaåo àûác, triïët hoåc, v.v. vaâ caác quan hïå; caác thïí chïë tûúng ûáng vúái nhûäng tû tûúãng êëy cuäng nhû vêåy.

- Cú súã haå têìng quyïët àõnh sûå biïën àöíi cuãa kiïën truác thûúång têìng. Sûå biïën àöíi àoá xaãy ra trong möîi hònh thaái kinh tïë - xaä höåi, cuäng nhû tûâ hònh thaái kinh tïë — xaä höåi naây sang hònh thaái kinh tïë - xaä höåi khaác. Trong xaä höåi coá àöëi khaáng giai cêëp, sûå biïën àöíi àoá diïîn ra thöng qua cuöåc àêëu tranh giai cêëp gay go, phûác taåp.

- Cú súã haå têìng quyïët àõnh kiïën truác thûúång têìng laâ quy luêåt phöí biïën cuãa möîi hònh thaái kinh tïë - xaä höåi.

2. Sûå taác àöång trúã laåi cuãa kiïën truác thûúång têìng àöëi vúái cú súã haå têìng

- Sûå taác àöång tñch cûåc cuãa kiïën truác thûúång têìng àöëi vúái cú súã haå têìng thïí hiïån trûúác hïët úã chûác nùng chñnh trõ - xaä höåi cuãa kiïën truác thûúång têìng nhùçm baão vïå, duy trò, cuãng cöë vaâ phaát triïín cú súã haå têìng sinh ra noá; àêëu tranh xoaá boã cú súã haå têìng vaâ kiïën truác thûúång têìng cuä.

- Caác böå phêån khaác nhau cuãa kiïën truác thûúång têìng àïìu taác àöång àïën cú súã haå têìng bùçng nhiïìu hònh thûác khaác nhau, trong àoá nhaâ nûúác giûä vai troâ àùåc biïåt quan troång coá taác àöång to lúán nhêët vaâ trûåc tiïëp àöëi vúái cú súã haå têìng.




- Trong möîi hònh thaái kinh tïë - xaä höåi, kiïën truác thûúång têìng coá nhûäng quaá trònh biïën àöíi nhêët àõnh. Quaá trònh àoá caâng phuâ húåp vúái cú súã haå têìng thò sûå taác àöång cuãa noá àöëi vúái cú súã haå têìng caâng coá hiïåu quaã; ngûúåc laåi, quaá trònh àoá khöng theo cuâng chiïìu vúái quy luêåt vêån àöång cuãa cú súã haå têìng thò noá seä caãn trúã sûå phaát triïín cuãa cú súã haå têìng.

- Trong thúâi àaåi ngaây nay, vai troâ cuãa kiïën truác thûúång têìng tùng lïn roä rïåt, caâng thïí hiïån vúái tû caách laâ möåt yïëu töë taác àöång maånh meä àïën tiïën trònh lõch sûã. Song nïëu quaá nhêën maånh hoùåc thöíi phöìng vai troâ cuãa kiïën truác thûúång têìng àïën mûác phuã àõnh tñnh têët yïëu kinh tïë cuãa xaä höåi, thò seä rúi vaâo chuã nghôa duy têm chuã quan, duy y chñ.

3. Cú súã haå têìng vaâ kiïën truác thûúång têìng trong thúâi kyâ quaá àöå úã nûúác ta

- Cú súã haå têìng trong thúâi kyâ quaá àöå úã nûúác ta bao göìm caác kiïíu quan hïå saãn xuêët gùæn liïìn vúái caác hònh thûác súã hûäu tûúng ûáng vúái caác thaânh phêìn kinh tïë khaác nhau, thêåm chñ àöëi lêåp nhau, cuâng töìn taåi trong möåt cú cêëu kinh tïë thöëng nhêët theo àõnh hûúáng xaä höåi chuã nghôa.

- Vïì xêy dûång kiïën truác thûúång têìng xaä höåi chuã nghôa úã nûúác ta, Àaãng ta àaä khùèng àõnh: lêëy chuã nghôa Maác - Lïnin vaâ tû tûúãng Höì Chñ Minh laâm nïìn taãng tû tûúãng cho moåi hoaåt àöång tinh thêìn cuãa xaä höåi. Xêy dûång hïå thöëng chñnh trõ xaä höåi xaä höåi chuã nghôa mang tñnh chêët giai cêëp cöng nhên, do àöåi tiïn phong cuãa noá laâ Àaãng Cöång saãn Viïåt Nam laänh àaåo, baão àaãm cho nhên dên thûåc sûå laâ ngûúâi chuã cuãa xaä höåi. Caác töí chûác, böå maáy taåo thaânh hïå thöëng chñnh trõ - xaä höåi khöng töìn taåi nhû möåt muåc àñch tûå thên maâ vò phuåc vuå con ngûúâi, thûåc hiïån cho àûúåc lúåi ñch vaâ quyïìn lûåc thuöåc vïì nhên dên lao àöång.

- Möîi bûúác phaát triïín cuãa cú súã haå têìng hoùåc kiïën truác thûúång têìng laâ möåt bûúác giaãi quyïët mêu thuêîn giûäa chuáng. Viïåc phaát triïín vaâ cuãng cöë cú súã haå têìng, àiïìu chónh vaâ cuãng cöë caác böå phêån cuãa kiïën truác thûúång têìng laâ möåt quaá trònh diïîn ra trong suöët thúâi kyâ quaá àöå.




- Sûå àõnh hûúáng xaä höåi chuã nghôa nïìn kinh tïë haâng hoaá nhiïìu thaânh phêìn thò hoaåt àöång àõnh hûúáng cuãa kiïën truác thûúång têìng chñnh trõ khöng chó boá heåp trong kinh tïë quöëc doanh maâ phaãi hoaåt àöång bao quaát caã trong nhûäng thaânh phêìn kinh tïë ngoaâi quöëc doanh nhùçm tûâng bûúác xaä höåi hoaá nïìn saãn xuêët vúái nhûäng hònh thûác vaâ bûúác ài thñch húåp theo hûúáng: kinh tïë quöëc doanh àûúåc cuãng cöë vaâ phaát triïín úã nhûäng võ trñ chuã àaåo, kinh tïë têåp thïí dûúái hònh thûác thu huát phêìn lúán nhûäng ngûúâi saãn xuêët nhoã trong caác ngaânh nghïì, caác hònh thûác xñ nghiïåp, cöng ty cöí phêìn phaát triïín maånh, kinh tïë tû nhên vaâ gia àònh phaát huy àûúåc moåi tiïìm nùng, caác têåp àoaân kinh doanh lúán coá sûác chi phöëi trong nïìn kinh tïë àûúåc hònh thaânh.




CÊU 29: Hònh thaái kinh tïë - xaä höåi. Sûå phaát triïín cuãa caác hònh thaái kinh tïë - xaä höåi laâ möåt quaá trònh lõch sûã tûå nhiïn.

I. Khaái niïåm vaâ cêëu truác cuãa hònh thaái kinh tïë - xaä höåi

1. Khaái niïåm hònh thaái kinh tïë - xaä höåi Hònh thaái kinh tïë - xaä höåi laâ möåt phaåm truâ cuãa chuã nghôa

duy vêåt lõch sûã, duâng àïí chó xaä höåi úã tûâng giai àoaån phaát triïín lõch sûã nhêët àõnh, vúái möåt kiïíu quan hïå saãn xuêët àùåc trûng cho xaä höåi àoá phuâ húåp vúái lûåc lûúång saãn xuêët úã möåt trònh àöå nhêët àõnh vaâ vúái möåt kiïën truác thûúång têìng àûúåc xêy dûång lïn trïn nhûäng quan hïå saãn xuêët àoá.

2. Kïët cêëu cuãa hònh thaái kinh tïë - xaä höåi. Hònh thaái kinh tïë - xaä höåi laâ möåt xaä höåi cuå thïí coá kïët cêëu

phûác taåp, göìm nhûäng yïëu töë cú baãn nhêët laâ lûåc lûúång saãn xuêët, quan hïå saãn xuêët vaâ kiïën truác thûúång têìng trong sûå liïn hïå taác àöång qua laåi.

- Lûåc lûúång saãn xuêët laâ nïìn taãng vêåt chêët - kyä thuêåt cuãa möîi hònh thaái kinh tïë - xaä höåi. Sûå phaát triïín cuãa hònh thaái kinh tïë - xaä höåi xeát àïën cuâng laâ do lûåc lûúång saãn xuêët quyïët àõnh.

- Quan hïå saãn xuêët laâ quan hïå kinh tïë cú baãn, quyïët àõnh têët caã moåi quan hïå xaä höåi khaác, laâ tiïu chuêín khaách quan àïí phên biïåt chïë àöå xaä höåi naây vúái chïë àöå xaä höåi khaác. Möîi hònh thaái kinh tïë - xaä höåi coá möåt kiïíu quan hïå saãn xuêët tûúng ûáng vúái möåt trònh àöå nhêët àõnh cuãa lûåc lûúång saãn xuêët.

- Nhûäng quan hïå saãn xuêët cuãa möåt xaä höåi cuå thïí húåp thaânh cú súã haå têìng, trïn àoá hònh thaânh nïn kiïën truác thûúång têìng xaä höåi, maâ chûác nùng xaä höåi cuãa noá laâ baão vïå, duy trò vaâ phaát triïín cú súã haå têìng àaä sinh ra noá.

Ngoaâi nhûäng yïëu töë cú baãn cuãa xaä höåi trïn coân coá nhûäng quan hïå khaác nhû quan hïå dên töåc, quan hïå gia àònh v.v..

II. Sûå phaát triïín cuãa caác hònh thaái kinh tïë - xaä höåi laâ möåt quaá trònh lõch sûã tûå nhiïn




1. Sûå vêån àöång, phaát triïín vaâ thay thïë nhau cuãa caác hònh thaái kinh tïë - xaä höåi trong lõch sûã do sûå taác àöång cuãa caác quy luêåt khaách quan chi phöëi

Caác yïëu töë cú baãn húåp thaânh möåt hònh thaái kinh tïë - xaä höåi coá quan hïå biïån chûáng vúái nhau hònh thaânh nïn nhûäng quy luêåt phöí biïën cuãa xaä höåi: quy luêåt vïì sûå phuâ húåp cuãa quan hïå saãn xuêët vúái tñnh chêët vaâ trònh àöå cuãa lûåc lûúång saãn xuêët, quy luêåt cú súã haå têìng quyïët àõnh kiïën truác thûúång têìng v.v.. Chñnh do sûå taác àöång cuãa caác quy luêåt àoá, maâ caác hònh thaái kinh tïë - xaä höåi vêån àöång phaát triïín vaâ thay thïë nhau tûâ thêëp lïn cao nhû möåt quaá trònh lõch sûã tûå nhiïn.

2. Trong caác quy luêåt khaách quan chi phöëi sûå vêån àöång vaâ phaát triïín cuãa caác hònh thaái kinh tïë - xaä höåi thò quy luêåt vïì sûå phuâ húåp cuãa quan hïå saãn xuêët vúái tñnh chêët vaâ trònh àöå cuãa lûåc lûúång saãn xuêët coá vai troâ quyïët àõnh nhêët. Noá vûâa baão àaãm tñnh kïë thûâa trong sûå phaát triïín tiïën lïn cuãa xaá höåi, vûâa biïíu hiïån tñnh giaán àoaån trong sûå phaát triïín cuãa lõch sûã.

3. Quaá trònh phaát triïín lõch sûã tûå nhiïn àûúåc quy àõnh búãi nhûäng quy luêåt chung cho chuáng ta nhòn thêëy lögñc cuãa lõch sûã thïë giúái. Nhûng quaá trònh lõch sûã cuå thïí vö cuâng phong phuá, coá haâng loaåt nhûäng yïëu töë laâm cho quaá trònh lõch sûã àa daång vaâ thûúâng xuyïn biïën àöíi.

III. YÁ nghôa cuãa hoåc thuyïët Maác - Lïnin vïì hònh thaái kñnh tïë - xaä höåi

1. Viïåc vaåch ra nguöìn göëc, àöång lûåc bïn trong cuãa sûå phaát triïín xaä höåi, nhûäng nguyïn nhên vaâ cú súã cuãa sûå xuêët hiïån vaâ biïën àöíi cuãa caác hiïån tûúång xaä höåi àaä biïën xaä höåi hoåc thaânh möåt khoa hoåc thêåt sûå, khùæc phuåc moåi quan àiïím duy têm vïì lõch sûã.

2. Laâ cöng cuå lyá luêån giuáp chuáng ta nhêån thûác nhûäng quy luêåt phöí biïën àang taác àöång vaâ chi phöëi sûå vêån àöång cuãa xaä höåi. Vuä trang cho chuáng ta phûúng phaáp khoa hoåc àïí nghiïn cûáu xaä höåi.

3. Laâ cú súã lyá luêån cuãa viïåc hoaåch àõnh caác àûúâng löëi caách maång cuãa caác àaãng cöång saãn.




CÊU 30: Giai cêëp laâ gò? Vai troâ cuãa àêëu tranh giai cêëp trong xaä höåi coá giai cêëp. Tñnh têët yïëu cuãa cuöåc àêëu tranh giai cêëp trong thúâi kyâ quaá àöå tûâ chuã nghôa tû baãn lïn chuã nghôa xaä höåi.

I. Giai cêëp laâ gò? 1. Àõnh nghôa giai cêëp cuãa Lïnin: "Giai cêëp laâ nhûäng têåp àoaân ngûúâi to lúán khaác nhau vïì àõa võ

cuãa hoå trong möåt hïå thöëng saãn xuêët xaä höåi nhêët àõnh trong lõch sûã, khaác nhau vïì quan hïå cuãa hoå (thûúâng thò nhûäng quan hïå naây àûúåc phaáp luêåt quy àõnh vaâ thûâa nhêån) àöëi vúái tû liïåu saãn xuêët, vïì vai troâ cuãa hoå trong töí chûác lao àöång xaä höåi, vaâ nhû vêåy laâ khaác nhau vïì caách thûác hûúãng thuå vaâ vïì phêìn cuãa caãi xaä höåi ñt hoùåc nhiïìu maâ hoå àûúåc hûúãng. Giai cêëp laâ nhûäng têåp àoaân ngûúâi maâ têåp àoaân naây coá thïí chiïëm àoaåt lao àöång cuãa têåp àoaân khaác do chöî caác têåp àoaân coá àõa võ khaác nhau trong möåt chïë àöå kinh tïë - xaä höåi nhêët àõnh".

2. Nhûäng àùåc trûng cú baãn cuãa giai cêëp Caác giai cêëp coá àõa võ khaác nhau trong möåt hïå thöëng saãn xuêët

xaä höåi nhêët àõnh; coá quan hïå khaác nhau àöëi vúái tû liïåu saãn xuêët; coá vai troâ khaác nhau trong töí chûác lao àöång xaä höåi; coá phûúng thûác vaâ quy mö khaác nhau trong thu nhêåp cuãa caãi xaä höåi.

3. YÁ nghôa, àõnh nghôa giai cêëp cuãa Lïnin Àõnh nghôa giai cêëp cuãa Lïnin laâ cú súã àuáng àùæn àïí phên

àõnh giai cêëp; phên tñch caác quan hïå giai cêëp trong àêëu tranh giai cêëp vaâ liïn minh giai cêëp; baác boã moåi quan àiïím sai lêìm trong viïåc phên chia giai cêëp trong xaä höåi nhû quan àiïím phên chia giai cêëp theo taâi nùng, theo ngaânh nghïì, theo mûác thu nhêåp, theo maâu da, v.v..

II. Vai troâ cuãa àêëu tranh giai cêëp trong xaä höåi coá giai cêëp vaâ tñnh têët yïëu cuãa àêëu tranh giai cêëp trong thúâi kyâ quaá àöå

1. Nguyïn nhên cuãa àêëu tranh giai cêëp - Àêëu tranh giai cêëp naãy sinh do sûå àöëi lêåp vïì lúåi ñch vaâ àõa võ

cuãa caác giai cêëp khaác nhau trong möåt hïå thöëng saãn xuêët xaä höåi nhêët àõnh. Caác giai cêëp boác löåt cuãa caác hònh thaái xaä höåi khaác nhau




cuäng coá thïí àöëi khaáng vïì lúåi ñch, nhû giûäa giai cêëp tû saãn vaâ giai cêëp phong kiïën. Nhûng trûúác sûå phaãn khaáng cuãa giai cêëp bõ boác löåt, chuáng dïî daâng liïn kïët vúái nhau. Do àoá thûåc chêët cuãa àöëi khaáng giai cêëp laâ àöëi khaáng lúåi ñch giûäa giai cêëp bõ boác löåt vaâ giai cêëp boác löåt.

2. Àêëu tranh giai cêëp laâ àöång lûåc phaát triïín cuãa xaä höåi coá giai cêëp

- Thöng qua cuöåc àêëu tranh giai cêëp, sûå xung àöåt giûäa lûåc lûúång saãn xuêët múái vaâ quan hïå saãn xuêët laåc hêåu àûúåc giaãi quyïët, thûåc hiïån bûúác quaá àöå tûâ möåt chïë àöå xaä höåi löîi thúâi sang chïë àöå múái cao hún.

- Àêëu tranh giai cêëp laâ àöång lûåc phaát triïín cuãa xaä höåi coá giai cêëp khöng chó thïí hiïån trong thúâi kyâ caách maång xaä höåi, maâ coân trong thúâi kyâ hoaâ bònh. Nhûng coá nhûäng nöåi dung hònh thûác biïíu hiïån vaâ àùåc àiïím khaác nhau.

- Khi àêëu tranh giai cêëp phaát triïín thaânh caách maång xaä höåi thò moåi mùåt cuãa àúâi söëng xaä höåi phaát triïín vúái möåt nhõp àöå chûa tûâng thêëy - nhõp àöå "möåt ngaây bùçng hai mûúi nùm".

- Àêëu tranh giai cêëp laâ quy luêåt chung cuãa moåi xaä höåi coá giai cêëp, song quy luêåt êëy coá nhûäng biïíu hiïån àùåc thuâ trong tûâng xaä höåi cuå thïí. Àiïìu àoá do kïët cêëu giai cêëp, do àõa võ lõch sûã cuãa möîi giai cêëp trong tûâng phûúng thûác saãn xuêët, do tûúng quan lûåc lûúång giai cêëp trong tûâng giai àoaån quyïët àõnh.

3. Tñnh têët yïëu cuãa àêëu tranh giai cêëp trong thúâi kyâ quaá àöå lïn chuã nghôa xaä höåi

ÚÃ nhûäng nûúác giai cêëp vö saãn àaä giaânh àûúåc chñnh quyïìn, cuöåc àêëu tranh giai cêëp vêîn tiïëp tuåc, búãi vò:

- Sûå chöëng àöëi cuãa giai cêëp boác löåt sau khi àaä mêët chñnh quyïìn vêîn trúã nïn àùåc biïåt gay gùæt àïí hoâng giaânh laåi chñnh quyïìn vaâ cuãa caãi àaä mêët.

- Trong möåt thúâi gian daâi sau khi giai cêëp vö saãn giaânh àûúåc chñnh quyïìn, nhûäng cú súã vêåt chêët àïí naãy sinh giai cêëp boác löåt vaâ sûå phên chia giai cêëp noái chung vêîn töìn taåi. Vò vêåy, giai cêëp cöng




nhên phaãi tiïën haânh töí chûác, xêy dûång möåt hïå thöëng quan hïå xaä höåi múái theo yïu cêìu phaát triïín cuãa lûåc lûúång saãn xuêët hiïån àaåi; àõnh hûúáng caác thaânh phêìn kinh tïë ài lïn xaä höåi chuã nghôa. Ngoaâi ra, giai cêëp vö saãn coân phaãi tûâng bûúác khùæc phuåc nhûäng tû tûúãng, têm lyá, têåp quaán, vùn hoaá laåc hêåu cuãa xaä höåi cuä coân in sêu vaâo àúâi söëng tinh thêìn cuãa xaä höåi.

- Boån àïë quöëc vaâ caác lûåc lûúång phaãn àöång bïn ngoaâi phöëi húåp cuâng caác lûåc lûúång chöëng àöëi thuâ àõch bïn trong haâng ngaây haâng giúâ thûåc hiïån êm mûu phaá hoaåi, can thiïåp nhùçm xoaá boã thaânh quaã caách maång xaä höåi chuã nghôa.




CÊU 31: Nguöìn göëc vaâ baãn chêët cuãa nhaâ nûúác. Tñnh têët yïëu vaâ àùåc àiïím cuãa nhaâ nûúác xaä höåi chuã nghôa.

I- Nguöìn göëc vaâ baãn chêët nhaâ nûúác 1. Nguöìn göëc nhaâ nûúác - Nhaâ nûúác laâ möåt phaåm truâ lõch sûã. Nhaâ nûúác khöng àöìng

nghôa vúái xaä höåi, khöng phaãi xaä höåi loaâi ngûúâi hònh thaânh laâ àaä coá nhaâ nûúác. Lõch sûã xaä höåi àaä coá möåt thúâi kyâ chûa coá nhaâ nûúác - thúâi kyâ xaä höåi cöång saãn nguyïn thuyã; chó àïën khi xaä höåi phên chia thaânh giai cêëp nhaâ nûúác múái ra àúâi.

- Chïë àöå tû hûäu ra àúâi, xaä höåi phên chia thaânh nhûäng giai cêëp àöëi khaáng - chuã nö vaâ nö lïå. Mêu thuêîn giûäa caác giai cêëp, cuöåc àêëu tranh giûäa giai cêëp àoá khöng ngûâng diïîn ra vaâ ngaây caâng quyïët liïåt khöng thïí àiïìu hoaâ àûúåc. Àïí baão vïå lúåi ñch cuãa mònh, giai cêëp chuã nö àaä lêåp ra möåt böå maáy baåo lûåc, trêën aáp. Böå maáy àoá laâ nhaâ nûúác.

- Nhaâ nûúác àêìu tiïn trong lõch sûã laâ nhaâ nûúác chiïëm hûäu nö lïå, tiïëp àoá laâ nhaâ nûúác phong kiïën, nhaâ nûúác tû baãn àïìu xuêët hiïån tûâ mêu thuêîn àöëi khaáng giai cêëp vöën coá cuãa möîi xaä höåi àoá. Nhû vêåy, nhaâ nûúác laâ saãn phêím vaâ biïíu hiïån cuãa nhûäng mêu thuêîn giai cêëp khöng thïí àiïìu hoaâ àûúåc. ÚÃ àêu coá mêu thuêîn giai cêëp khöng thïí àiïìu hoaâ thò úã àoá nhaâ nûúác xuêët hiïån.

2. Baãn chêët nhaâ nûúác - Baãn chêët nhaâ nûúác laâ nïìn chuyïn chñnh cuãa möåt giai cêëp

naây àöëi vúái giai cêëp khaác vaâ àöëi vúái toaân xaä höåi. Nhúâ coá böå maáy nhaâ nûúác, giai cêëp thöëng trõ chiïëm söë ñt trong dên cû duy trò àûúåc sûå aáp bûác, boác löåt cuãa mònh àöëi vúái giai cêëp bõ trõ bao giúâ cuäng chiïëm söë àöng. Baãn chêët àoá àûúåc thïí hiïån úã chûác nùng vaâ àùåc trûng cuãa nhaâ nûúác.

- Vúái tñnh caách laâ nïìn chuyïn chñnh cuãa möåt giai cêëp àöëi vúái giai cêëp khaác, nhaâ nûúác cuãa giai cêëp boác löåt khöng thïí laâ keã "cöng bùçng" baão vïå lúåi ñch cho caác giai cêëp trong xaä höåi.




- Theo baãn chêët àoá, nhaâ nûúác, laâ möåt böå phêån quan troång nhêët cuãa kiïën truác thûúång têìng cuãa xaä höåi coá giai cêëp. Do àoá, "Nhaâ nûúác noái chung chó laâ sûå phaãn aánh, dûúái hònh thûác têåp trung cuãa nhûäng nhu cêìu kinh tïë cuãa giai cêëp thöëng trõ trong saãn xuêët". (Maác -Ph.Ùngghen: Tuyïín têåp, t.VI, Nxb. Sûå thêåt, HN, 1984, tr.413).

II. Tñnh têët yïëu vaâ àùåc àiïím cuãa nhaâ nûúác xaä höåi chuã nghôa 1. Tñnh têët yïëu Sûå töìn taåi cuãa nhaâ nûúác xaä höåi chuã nghôa laâ möåt têët yïëu lõch

sûã, bùæt nguöìn tûâ baãn chêët cuãa cuöåc caách maång xaä höåi chuã nghôa - möåt cuöåc caách maång sêu sùæc vaâ triïåt àïí nhêët trong lõch sûá xaä höåi.

Giai cêëp cöng nhên vaâ nhên dên lao àöång cêìn phaãi thiïët lêåp nhaâ nûúác cuãa mònh àïí:

- Àeâ beåp sûå phaãn khaáng cuãa giai cêëp boác löåt vaâ caác lûåc lûúång phaãn àöång.

- Xêy dûång nïìn kinh tïë xaä höåi chuã nghôa - tiïìn àïì vêåt chêët xaä höåi coá tñnh têët yïëu baão àaãm cho nhên dên lao àöång nùæm àûúåc quyïìn lûåc xaä höåi, laâm cho ngûúâi lao àöång trúã thaânh ngûúâi chuã xaä höåi.

- Phaát triïín vaâ khöng ngûâng hoaân thiïån nïìn dên chuã xaä höåi chuã nghôa, phaát huy tñnh tñch cûåc saáng taåo cuãa nhên dên lao àöång.

- Xêy dûång vaâ cuãng cöë lûåc lûúång quöëc phoâng àïí chöëng laåi moåi êm mûu xêm lûúåc cuãa boån àïë quöëc vaâ caác lûåc lûúång phaãn àöång quöëc tïë bïn ngoaâi.

- Múã röång giao lûu quöëc tïë, tiïëp cêån vaâ vêån duång nhûäng giaá trõ cuãa nïìn vùn minh nhên loaåi phuåc vuå cho sûå nghiïåp xêy dûång chuã nghôa xaä höåi vaâ àúâi söëng haånh phuác cuãa nhên dên.

2. Nhûäng àùåc àiïím cú baãn cuãa nhaâ nûúác xaä höåi chuã nghôa - Nhaâ nûúác xaä höåi chuã nghôa laâ nhaâ nûúác cuãa dên, do dên vaâ

vò dên, laâ möåt töí chûác thûåc hiïån quyïìn laâm chuã cuãa nhên dên lao àöång do àaãng cöång saãn laänh àaåo. Àêy laâ àùåc àiïím chuã yïëu nhêët cuãa nhaâ nûúác xaä höåi chuã nghôa.




- Nhaâ nûúác xaä höåi chuã nghôa vûâa laâ möåt böå maáy chñnh trõ - haânh chñnh, möåt cú quan cûúäng chïë, vûâa laâ möåt töí chûác quaãn lyá kinh tïë - vùn hoaá xaä höåi cuãa nhên dên lao àöång. Àoá laâ sûå kïët húåp giûäa hai chûác nùng trêën aáp vaâ töí chûác xêy dûång, trong àoá töí chûác xêy dûång laâ mùåt chuã yïëu.

- Sûå thöëng nhêët giûäa tñnh chêët dên töåc vaâ tñnh chêët quöëc tïë laâ möåt àùåc àiïím cuãa nhaâ nûúác xaä höåi chuã nghôa.

- Nhaâ nûúác xaä höåi chuã nghôa laâ töí chûác, thöng qua àoá àaãng cuãa giai cêëp cöng nhên thûåc hiïån vai troâ laänh àaåo cuãa mònh àöëi vúái tiïën trònh phaát triïín cuãa xaä höåi. Sûå laänh àaåo cuãa àaãng cöång saãn quyïët àõnh baãn chêët giai cêëp cöng nhên cuãa böå maáy nhaâ nûúác, laâ àiïìu kiïån quyïët àõnh àïí baão àaãm thûåc hiïån quyïìn laâm chuã têåp thïí cuãa nhên dên lao àöång, baão àaãm laâ nhaâ nûúác cuãa dên, do dên vaâ vò dên.

Nhûäng àùåc àiïím chuã yïëu àaä noái úã trïn cuãa nhaâ nûúác xaä höåi chuã nghôa xaác àõnh roä laâ nhaâ nûúác kiïíu múái trong lõch sûã.




CÊU 32: Tiïën böå xaä höåi; nhûäng tiïu chuêín khaách quan vaâ àöång lûåc cuãa sûå tiïën böå xaä höåi.

I- Khaái niïåm tiïën böå xaä höåi 1. Tiïën böå xaä höåi laâ möåt khaái niïåm phaãn aánh con àûúâng tiïën

lïn cuãa xaä höåi àûúåc xem nhû möåt hïå thöëng toaân veån, hoaân chónh tûâ möåt hònh thaái thêëp lïn möåt hònh thaái cao hún, àem laåi nhûäng giaá trõ vêåt chêët vaâ tinh thêìn töët àeåp hún cho sûå hoaân thiïån baãn chêët con ngûúâi.

2. "Khöng thïí hiïíu khaái niïåm tiïën böå xaä höåi vúái möåt sûå trûâu tûúång hoaá têìm thûúâng" (Caác Maác). Sûå tiïën böå xaä höåi trong möåt thúâi kyâ lõch sûã naây seä trúã thaânh löîi thúâi trong möåt thúâi kyâ lõch sûã khaác vaâ noá khöng phaãi laâ con àûúâng thùèng tùæp, maâ quanh co, phûác taåp.

3. Tiïën böå xaä höåi laâ do caác quy luêåt khaách quan chi phöëi vaâ àûúåc thûåc hiïån thöng qua hoaåt àöång cuãa con ngûúâi coá yá thûác.

4. Xaä höåi loaâi ngûúâi laâ möåt hïå thöëng rêët phûác taåp bao göìm nhiïìu hïå thöëng nhoã nhû nhaâ nûúác, gia àònh, nghïå thuêåt, khoa hoåc v.v.. Caác hïå thöëng nhoã thûúâng phaát triïín khöng àïìu, nïëu chó dûåa vaâo möåt hïå thöëng nhoã thò khöng thïí àaánh giaá xaä höåi àoá laâ tiïën böå hay suy thoaái àûúåc. Vò vêåy, phaãi xem xeát sûå tiïën böå xaä höåi möåt caách toaân veån vúái nhûäng tiïu chuêín khaách quan cuãa noá.

II. Tiïu chuêín chung, khaách quan cuãa sûå tiïën böå xaä höåi 1. Tiïu chuêín chung vaâ thêåt sûå cuãa sûå tiïën böå xaä höåi laâ dûåa

vaâo phûúng thûác saãn xuêët vêåt chêët cuãa xaä höåi. Phûúng thûác saãn xuêët laâ sûå thöëng nhêët biïån chûáng cuãa lûåc lûúång saãn xuêët vaâ quan hïå saãn xuêët. Do àoá, khi àaánh giaá sûå tiïën böå hay sûå laåc hêåu cuãa möåt chïë àöå xaä höåi thò khöng thïí chó dûåa vaâo nhõp àöå phaát triïín cuãa lûåc lûúång saãn xuêët möåt caách biïåt lêåp vúái quan hïå saãn xuêët.

2. Tiïu chuêín cuãa sûå tiïën böå xaä höåi coân àûúåc thïí hiïån úã caác thaânh tûåu khoa hoåc, traång thaái chñnh trõ - xaä höåi, trònh àöå hoåc vêën, baão vïå sûác khoeã, löëi söëng, yá thûác àaåo àûác, thïë giúái quan, kyã luêåt lao àöång, vùn hoaá lao àöång, qua àoá aãnh hûúãng àïën hiïåu quaã saãn xuêët. Xaä höåi naâo àem laåi nhiïìu khaã nùng hún cho sûå phaát huy sûác maånh




vaâ nùng lûåc saáng taåo cuãa con ngûúâi, hoaân thiïån baãn chêët con ngûúâi thò xaä höåi àoá àûúåc coi laâ tiïën böå.

III- Àöång lûåc cuãa sûå tiïën böå xaä höåi 1. Àöång lûåc chuã yïëu cuãa sûå tiïën böå xaä höåi laâ lûåc lûúång saãn

xuêët. Lûåc lûúång saãn xuêët phaát triïín seä thuác àêíy nïìn saãn xuêët phaát triïín, tûâ àoá thuác àêíy tiïën böå xaä höåi. Trong lûåc lûúång saãn xuêët, con ngûúâi laâ yïëu töë quan troång nhêët, cho nïn xeát àïën cuâng, bêët kyâ sûå tiïën böå xaä höåi naâo cuäng laâ do nhên dên lao àöång trûåc tiïëp thûåc hiïån vaâ do àoá nhên dên lao àöång laâ àöång lûåc chñnh cuãa moåi sûå tiïën böå xaä höåi.

2. Khoa hoåc, nhûäng tû tûúãng tiïën böå àoáng vai troâ quan troång taác àöång maånh meä àïën sûå tiïën böå xaä höåi.

3. Lúåi ñch, trûúác hïët laâ lúåi ñch kinh tïë laâ möåt àöång lûåc quan troång àöëi vúái sûå phaát triïín saãn xuêët thuác àêíy tiïën böå xaä höåi.

4. Trong xaä höåi coá giai cêëp, àêëu tranh giai cêëp cuãa caác giai cêëp tiïn tiïën chöëng laåi giai cêëp löîi thúâi àaä vaâ àang trúã thaânh möåt àöång lûåc maånh meä thuác àêíy sûå tiïën böå xaä höåi.




CÊU 33: Baãn chêët con ngûúâi. Möëi quan hïå giûäa caá nhên vaâ têåp thïí; giûäa caá nhên vaâ xaä höåi.

I- Baãn chêët con ngûúâi Trûúác Maác, caác nhaâ triïët hoåc coi baãn chêët con ngûúâi hoùåc laâ úã

nguöìn göëc thêìn thaánh cuãa noá (chuã nghôa duy têm tön giaáo) hoùåc laâ möåt böå phêån vaâ laâ sûå thïí hiïån cao nhêët cuãa giúái tûå nhiïn (chuã nghôa duy vêåt siïu hònh). Ngûúåc laåi, triïët hoåc Maác coi "baãn chêët con ngûúâi laâ töíng hoaâ caác quan hïå xaä höåi" vaâ baãn chêët àoá cuäng biïën àöíi cuâng vúái sûå phaát triïín cuãa xaä höåi.

- Khi khùèng àõnh baãn chêët con ngûúâi laâ töíng hoaâ caác quan hïå xaä höåi, triïët hoåc Maác khöng tuyïåt àöëi hoaá mùåt xaä höåi trong con ngûúâi, maâ cho rùçng con ngûúâi laâ thûåc thïí thöëng nhêët cuãa caái sinh vêåt vaâ caái xaä höåi.

- Caái sinh vêåt laâ toaân böå caác quaá trònh sinh vêåt diïîn ra trong con ngûúâi vaâ caã cêëu taåo giaãi phêîu cuãa noá. Coân caái xaä höåi laâ caác phêím chêët xaä höåi cuãa con ngûúâi do caác quan hïå xaä höåi taåo ra nhû biïët lao àöång, coá ngön ngûä, yá thûác vaâ tû duy.

+ Cú súã àïí xem xeát sûå thöëng nhêët giûäa caái sinh vêåt vaâ caái xaä höåi laâ hoåc thuyïët cuãa Ùngghen vïì caác hònh thûác vêån àöång cú baãn cuãa vêåt chêët. Theo hoåc thuyïët nay, caác hònh thûác vêån àöång cuãa vêåt chêët khaác nhau vïì chêët, nïn khöng thïí quy hònh thûác cao vaâo hònh thûác thêëp, vaâ ngûúåc laåi. Trong nhûäng hïå thöëng vêåt chêët phûác taåp nhû cú thïí söëng chùèng haån, hònh thûác vêån àöång cao (sinh vêåt) quyïët àõnh caác hònh thûác thêëp (hoaá hoåc vaâ vêåt lyá), coân caác hònh thûác thêëp cuâng töìn taåi vúái hònh thûác cao, nhûng bõ "loåc voã" búãi hònh thûác cao.

+ Vúái cú súã nhû vêåy, trong con ngûúâi, caái sinh vêåt laâ tiïìn àïì, àiïìu kiïån cuãa caái xaä höåi. Thiïëu caái sinh vêåt, caái xaä höåi khöng thïí töìn taåi vaâ biïíu hiïån ra àûúåc. Song, caái sinh vêåt trong con ngûúâi bõ biïën àöíi búãi caác xaä höåi vaâ mang tñnh xaä höåi. Ngûúåc laåi, khi ra àúâi, caái xaä höåi coá vai troâ quyïët àõnh, chïë ûúác caái sinh vêåt vaâ quy àõnh baãn chêët xaä höåi cuãa con ngûúâi.




- Vúái quan àiïím nhêët nguyïn luêån coi con ngûúâi laâ möåt thûåc thïí sinh vêåt - xaä höåi, triïët hoåc Maác àaä khùæc phuåc caã hai quan àiïím sai lêìm trong vêën àïì con ngûúâi: hoùåc laâ tûå nhiïn hoaá (sinh vêåt hoaá) con ngûúâi, tûác laâ tuyïåt àöëi hoaá caái sinh vêåt, khöng thêëy vai troâ quyïët àõnh laâ caái xaä höåi; hoùåc laâ xaä höåi hoaá giaãn àún con ngûúâi, tûác laâ tuyïåt àöëi hoaá caái xaä höåi, khöng thêëy àûúåc tiïìn àïì tûå nhiïn, sinh vêåt trong con ngûúâi.

II- Quan hïå giûäa caá nhên vaâ têåp thïí 1. Caá nhên - caá thïí ngûúâi vúái tñnh caách laâ saãn phêím cuãa sûå

phaát triïín xaä höåi, laâ chuã thïí cuãa lao àöång, cuãa moåi quan hïå xaä höåi vaâ cuãa nhêån thûác. Caá nhên laâ möåt con ngûúâi hoaân chónh trong sûå thöëng nhêët giûäa khaã nùng riïng coá cuãa ngûúâi àoá vúái chûác nùng xaä höåi do ngûúâi àoá thûåc hiïån. Trong möëi quan hïå vúái têåp thïí, caá nhên nhû laâ "böå phêån" cuãa caái toaân thïí, thïí hiïån baãn sùæc cuãa mònh thöng qua têåp thïí nhûng khöng "hoaâ tan" vaâo têåp thïí.

2. Têåp thïí laâ hònh thûác liïn hïå caác caá nhên thaânh tûâng nhoám coá tñnh chêët xaä höåi xuêët phaát tûâ lúåi ñch, nhu cêìu vïì kinh tïë, chñnh trõ, àaåo àûác, thêím myä, quan àiïím khoa hoåc, tû tûúãng, nghïì nghiïåp v.v.. Do àoá, trong xaä höåi coá nhiïìu têåp thïí khaác nhau.

3. Quan hïå giûäa caá nhên vaâ têåp thïí laâ möëi quan hïå biïån chûáng coá mêu thuêîn.

- Baãn chêët cuãa quan hïå giûäa caá nhên vaâ têåp thïí laâ quan hïå lúåi ñch - caái moác nöëi, liïn kïët hoùåc chia reä caác thaânh viïn. Trong têåp thïí coá bao nhiïu thaânh viïn (caá nhên) laâ bêëy nhiïu lúåi ñch. Lúåi ñch laåi àûúåc thïí hiïån úã nhu cêìu - nhu cêìu vêåt chêët vaâ vùn hoaá tinh thêìn. Nhu cêìu cuãa möîi caá nhên trong têåp thïí laâ khöng hoaân toaân nhû nhau. Mùåt khaác, khaã nùng cuãa têåp thïí thoaã maän nhu cêìu caá nhên thûúâng thêëp hún yïu cêìu vïì nhu cêìu cuãa möîi caá nhên xeát vïì söë lûúång, chêët lûúång vaâ tñnh àa daång cuãa noá.

Baãn chêët cuãa möîi caá nhên laåi khöng thïí töìn taåi vaâ phaát triïín möåt caách cö lêåp, àöåc lêåp hoaân toaân vúái nhûäng caá nhên khaác vaâ vúái têåp thïí. Àoá laâ cú súã hònh thaânh tñnh têåp thïí, tñnh cöång àöìng, tñnh nhên àaåo cuãa nhên caách.




- Tuyâ theo tñnh chêët cuãa mêu thuêîn vaâ khaã nùng giaãi quyïët nhûäng mêu thuêîn àoá, maâ quan hïå giûäa têåp thïí vaâ caá nhên coá thïí àûúåc duy trò, phaát triïín hoùåc tan raä.

- Nhûäng têåp thïí baão àaãm sûå öín àõnh vïì töí chûác vaâ phaát triïín cuãa caá nhên thò têåp thïí àoá seä àûúåc cuãng cöë vaâ phaát triïín. Têåp thïí bïìn vûäng laâ têåp thïí àûúåc xêy dûång trïn nguyïn tùæc: Kïët húåp haâi hoaâ lúåi ñch, nhu cêìu caá nhên vúái lúåi ñch, nhu cêìu têåp thïí; sûå tûúng trúå theo tinh thêìn hûäu aái; hiïíu roä vaâ thûåc hiïån nghôa vuå àöëi vúái têåp thïí; bònh àùèng trong têåp thïí; tön troång têåp thïí vaâ caác quyïët àõnh cuãa têåp thïí, coá yá thûác traách nhiïåm trûúác têåp thïí vïì haânh vi cuãa mònh; têåp thïí luön luön quan têm àïën caá nhên, àïën viïåc thoaã maän lúåi ñch vaâ nhu cêìu chñnh àaáng cuãa caá nhên, àïën sûå phaát triïín taâi nùng vaâ phêím chêët cuãa caá nhên v.v.. Xêy dûång möëi quan hïå àuáng àùæn giûäa caá nhên vaâ têåp thïí cêìn phaãi chöëng hai khuynh hûúáng: tuyïåt àöëi hoaá têåp thïí, bùæt caá nhên phaãi hy sinh möåt chiïìu; vaâ khuynh hûúáng tuyïåt àöëi hoaá lúåi ñch caá nhên möåt caách cûåc àoan theo chuã nghôa caá nhên.

III. Quan hïå giûäa caá nhên vaâ xaä höåi 1. Xaä höåi laâ saãn phêím cuãa möëi quan hïå giûäa ngûúâi vúái ngûúâi

vaâ noá àûúåc xaác àõnh trïn bònh diïån röång, heåp khaác nhau. Nghôa röång laâ xaä höåi loaâi ngûúâi (toaân nhên loaåi); nghôa heåp laâ nhûäng hïå thöëng xaä höåi nhû quöëc gia, dên töåc, giai cêëp, chuãng töåc v.v...

2. Möëi quan hïå giûäa caá nhên vaâ xaä höåi laâ möëi quan hïå biïån chûáng, maâ nïìn taãng cuãa möëi quan hïå naây laâ quan hïå lúåi ñch. Xaä höåi laâ àiïìu kiïån, laâ möi trûúâng, laâ phûúng thûác àïí lúåi ñch caá nhên àûúåc thûåc hiïån. Xaä höåi caâng phaát triïín thò möîi caá nhên tiïëp nhêån àûúåc ngaây caâng nhiïìu nhûäng giaá trõ vêåt chêët vaâ tinh thêìn do xaä höåi àoá àaáp ûáng. Thoaã maän nhu cêìu chñnh àaáng cuãa caá nhên laâ àöång lûåc liïn kïët moåi thaânh viïn xaä höåi vaâ laâ muåc àñch cuãa sûå liïn kïët àoá. Àöìng thúâi, möîi caá nhên trong xaä höåi caâng phaát triïín vïì thïí lûåc vaâ taâi nùng thò caâng coá àiïìu kiïån goáp phêìn mònh thuác àêíy xaä höåi phaát triïín. Vai troâ cuãa caá nhên aãnh hûúãng túái xaä höåi tuyâ thuöåc vaâo trònh àöå phaát triïín nhên caách. Nhûäng caá nhên coá nhên caách lúán, nhiïìu taâi nùng, coá traách nhiïåm cao vúái xaä höåi, thûåc hiïån töët nghôa vuå àöëi




vúái xaä höåi thò coá taác duång tñch cûåc àïën xaä höåi. Nhûäng caá nhên bõ thoaái hoaá, biïën chêët vïì nhên caách thò gêy hêåu quaã xêëu àïën xaä höåi, trúã thaânh möåt gaánh nùång cho xaä höåi. Caá nhên laâ vô nhên thò sûå taác àöång àöëi vúái xaä höåi rêët to lúán.

3. Möëi quan hïå giûäa lúåi ñch caá nhên vaâ lúåi ñch xaä höåi, coá mùåt khaách quan vaâ chuã quan. Mùåt khaách quan biïíu hiïån úã trònh àöå cuãa nïìn saãn xuêët xaä höåi, úã mûác àöå tùng nùng suêët lao àöång xaä höåi, cho pheáp àaáp ûáng nhu cêìu ngaây caâng cao cuãa möîi thaânh viïn xaä höåi. Mùåt chuã quan thïí hiïån úã khaã nùng nhêån thûác vaâ vêån duång quy luêåt vïì sûå kïët húåp giûäa lúåi ñch caá nhên vaâ lúåi ñch xaä höåi.

4. Baão àaãm cöng bùçng vïì quyïìn lúåi vaâ nghôa vuå àöëi vúái moåi cöng dên; chöëng àùåc quyïìn, àùåc lúåi; phaát huy nhên töë con ngûúâi vaâ lêëy viïåc phuåc vuå lúåi ñch con ngûúâi laâ muåc àñch cao caã cuãa moåi hoaåt àöång kinh tïë, vùn hoaá, xaä höåi laâ möåt nhiïåm vuå quan troång vaâ laâ yïu cêìu bûác thiïët trong viïåc giaãi quyïët möëi quan hïå giûäa caá nhên vaâ xaä höåi úã nûúác ta hiïån nay, taåo àiïìu kiïån cho xaä höåi ta töìn taåi vaâ khöng ngûâng phaát triïín theo sûå tiïën böå xaä höåi.




CÊU 34: Vai troâ cuãa quêìn chuáng nhên dên vaâ vô nhên - laänh tuå àöëi vúái sûå phaát triïín cuãa xaä höåi.

I. Khaái niïåm quêìn chuáng nhên dên, vô nhên, laänh tuå 1. Quêìn chuáng nhên dên Khaái niïåm quêìn chuáng nhên dên coá sûå thay àöíi vaâ phaát triïín

gùæn liïìn vúái nhûäng hònh thaái kinh tïë — xaä höåi nhêët àõnh. Nhûng trong bêët cûá giai àoaån naâo cuãa lõch sûã, khaái niïåm quêìn chuáng nhên dên cuäng àûúåc xaác àõnh búãi: 1) Nhûäng ngûúâi lao àöång saãn xuêët ra cuãa caãi vêåt chêët vaâ cuãa caãi tinh thêìn cuãa xaä höåi - lûåc lûúång cú baãn cuãa quêìn chuáng nhên dên; 2) Nhûäng böå phêån dên cû chöëng laåi nhûäng lûåc lûúång xaä höåi phaãn àöång ngùn caãn sûå tiïën böå xaä höåi; 3) Nhûäng giai cêëp, nhûäng têìng lúáp xaä höåi thuác àêíy sûå tiïën böå xaä höåi.

2. Vô nhên - laänh tuå Vô nhên laâ nhûäng caá nhên kiïåt xuêët coá khaã nùng nùæm bùæt

àûúåc nhûäng vêën àïì cùn baãn nhêët vaâ àaåt àûúåc nhûäng thaânh tûåu trong möåt lônh vûåc nhêët àõnh cuãa hoaåt àöång khoa hoåc vaâ thûåc tiïîn. Nhûäng vô nhên thûúâng xuêët hiïån trong caác lônh vûåc hoaåt àöång chñnh trõ, quên sûå, kinh tïë, triïët hoåc, vùn hoåc, nghïå thuêåt, khoa hoåc v.v..

Laänh tuå trûúác hïët laâ vô nhên, song khöng phaãi bêët cûá vô nhên naâo cuäng laâ laänh tuå. Trong möëi quan hïå vúái quêìn chuáng nhên dên, laänh tuå laâ nhûäng vô nhên kiïåt xuêët àoáng vai troâ àõnh hûúáng vaâ dêîn dùæt hoaåt àöång cuãa quêìn chuáng nhên dên. Laänh tuå coá nhûäng phêím chêët cú baãn nhû: coá tri thûác khoa hoåc uyïn baác, nùæm bùæt àûúåc xu hûúáng vêån àöång cuãa dên töåc vaâ thúâi àaåi; àõnh ra àûúâng löëi àuáng àùæn àïí àûa sûå nghiïåp caách maång cuãa quêìn chuáng àïën thùæng lúåi; coá khaã nùng têåp húåp quêìn chuáng nhên dên, thöëng nhêët yá chñ vaâ haânh àöång cuãa hoå hûúáng vaâo möåt nhiïåm vuå cuå thïí cuãa dên töåc hay thúâi àaåi; hiïën mònh cho lúåi ñch cuãa dên töåc, quöëc tïë vaâ thúâi àaåi.

II- Vai troâ cuãa quêìn chuáng nhên dên vaâ vô nhên - laänh tuå 1. Quêìn chuáng nhên dên laâ ngûúâi saáng taåo chên chñnh ra lõch

sûã, laâ chuã thïí cuãa lõch sûã




- Hoå laâ ngûúâi trûåc tiïëp saãn xuêët ra cuãa caãi vêåt chêët vaâ cuãa caãi tinh thêìn cuãa xaä höåi - nhên töë quyïët àõnh sûå töìn taåi vaâ phaát triïín cuãa xaä höåi loaâi ngûúâi.

- Hoå laâ chuã thïí cuãa hoaåt àöång caãi taåo caác quaá trònh kinh tïë, chñnh trõ, xaä höåi.

- Lúåi ñch cuãa quêìn chuáng nhên dên vûâa laâ àiïím khúãi àêìu vûâa laâ muåc àñch cuöëi cuâng cuãa caác haânh àöång caách maång.

- Trong bêët kyâ thúâi àaåi naâo, quêìn chuáng nhên dên cuäng laâ ngûúâi saáng taåo ra lõch sûã. Nhûng trònh àöå saáng taåo cuãa quêìn chuáng nhên dên àïën mûác naâo laâ tuyâ thuöåc vaâo tñnh tñch cûåc, vaâo tri thûác cuãa quêìn chuáng vïì tûå nhiïn vaâ xaä höåi, vaâo trònh àöå töí chûác cuãa quêìn chuáng v.v... Têët caã nhûäng caái àoá laâ phuå thuöåc vaâo phûúng thûác saãn xuêët, vaâo chïë àöå xaä höåi. Vai troâ saáng taåo cuãa quêìn chuáng nhên dên ngaây caâng tùng cuâng vúái sûå phaát triïín cuãa xaä höåi. Àoá cuäng laâ möåt quy luêåt phaát triïín cuãa xaä höåi.

Trong sûå nghiïåp xêy dûång chuã nghôa xaä höåi úã nûúác ta, àïí phaát huy maånh meä vai troâ tñch cûåc, saáng taåo cuãa quêìn chuáng nhên dên, Àaãng ta chuã trûúng àöíi múái toaân diïån, xêy dûång möåt hïå thöëng quan hïå giûäa ngûúâi vaâ ngûúâi thïí hiïån quyïìn laâm chuã cuãa nhên dên trïn têët caã caác mùåt cuãa àúâi söëng xaä höåi; àöìng thúâi àïì ra nhûäng biïån phaáp coá hiïåu lûåc àïí àöång viïn nhên dên tñch cûåc tham gia cuöåc àêëu tranh xoaá boã moåi hiïån tûúång quan liïu, tham nhuäng, vi phaåm quyïìn laâm chuã cuãa nhên dên cuãa nhûäng phêìn tûã thoaái hoaá, biïën chêët trong böå maáy Àaãng vaâ Nhaâ nûúác, lêëy laåi loâng tin trong nhên dên, laâm cho nhên dên gùæn boá vúái Àaãng vaâ Nhaâ nûúác.

2. Vai troâ cuãa vô nhên - laänh tuå Trong möëi quan hïå vúái quêìn chuáng nhên dên, laänh tuå coá

nhûäng chûác nùng chuã yïëu: àõnh hûúáng chiïën lûúåc, saách lûúåc trïn cú súã nùæm bùæt nhûäng quy luêåt khaách quan cuãa caác quaá trònh kinh tïë, chñnh trõ, xaä höåi cuãa àêët nûúác vaâ thúâi àaåi; töí chûác lûåc lûúång, giaáo duåc, thuyïët phuåc quêìn chuáng nhên dên hûúáng vaâo giaãi quyïët nhûäng vêën àïì then chöët nhêët, tûâ àoá, coá khaã nùng giaãi quyïët coá hiïåu quaã nhûäng vêën àïì phûác húåp, töíng thïí caác nhiïåm vuå cuãa àêët nûúác




vaâ thúâi àaåi; àaåi biïíu cho nguyïån voång vaâ lúåi ñch cuãa dên töåc vaâ quêìn chuáng nhên dên.

Tûâ chûác nùng trïn àêy cho thêëy vai troâ cuãa laänh tuå: - Laänh tuå laâ ngûúâi thuác àêíy nhanh tiïën trònh caách maång,

mang laåi hiïåu quaã cao nhêët cho hoaåt àöång cuãa quêìn chuáng nïëu laänh tuå coá taâi, àûác cao, gùæn boá mêåt thiïët vúái quêìn chuáng vaâ àem laåi lúåi ñch thiïët thûåc cho quêìn chuáng.

- Laänh tuå thûúâng laâ ngûúâi saáng lêåp ra caác töí chûác chñnh trõ, xaä höåi, têåp húåp àûúåc nhên taâi vaâ laâ linh höìn cuãa caác töí chûác àoá.

- Laänh tuå cuãa möîi thúâi àaåi chó coá thïí hoaân thaânh nhiïåm vuå cuãa thúâi àaåi hoå. Khöng coá laänh tuå chung cho moåi thúâi àaåi. Sau khi hoaân thaânh chûác nùng laänh àaåo quêìn chuáng nhên dên, laänh tuå ài vaâo lõch sûã nhû nhûäng vô nhên vaâ söëng maäi trong têm tûúãng cuãa caác thúâi àaåi sau.




CÊU 35: Möëi quan hïå giûäa töìn taåi xaä höåi vaâ yá thûác xaä höåi. I- Töìn taåi xaä höåi vaâ yá thûác xaä höåi 1. Töìn taåi xaä höåi laâ toaân böå nhûäng àiïìu kiïån sinh hoaåt vêåt

chêët cuãa xaä höåi, bao göìm: - Hoaân caãnh àõa lyá. - Àiïìu kiïån dên söë. - Phûúng thûác saãn xuêët ra cuãa caãi vêåt chêët. Trong ba nhên töë àoá thò phûúng thûác saãn xuêët ra cuãa caãi vêåt

chêët laâ nhên töë quyïët àõnh àöëi vúái töìn taåi xaä höåi. 2. YÁ thûác xaä höåi laâ toaân böå àúâi söëng tinh thêìn cuãa xaä höåi, bao

göìm nhûäng tû tûúãng, quan àiïím, lyá luêån, tònh caãm, têm traång, têåp quaán, truyïìn thöëng v.v. phaãn aánh töìn taåi xaä höåi trong nhûäng giai àoaån phaát triïín khaác nhau cuãa lõch sûã.

YÁ thûác xaä höåi bao göìm têm lyá xaä höåi vaâ hïå tû tûúãng. Àoá laâ hai trònh àöå, hai phûúng thûác phaãn aánh khaác nhau cuãa yá thûác xaä höåi. Noá coá chung möåt nguöìn göëc laâ phaãn aánh töìn taåi xaä höåi vaâ giûäa chuáng coá quan hïå taác àöång lêîn nhau. Nhûng hïå tû tûúãng xaä höåi khöng naãy sinh tûå phaát tûâ têm lyá xaä höåi vaâ khöng phaãi laâ sûå biïíu hiïån trûåc tiïëp cuãa têm lyá xaä höåi. Trong xaä höåi coá giai cêëp yá thûác xaä höåi coá tñnh giai cêëp.

II- Quan hïå biïån chûáng giûäa töìn taåi xaä höåi vaâ yá thûác xaä höåi 1. Töìn taåi xaä höåi quyïët àõnh yá thûác xaä höåi - Vai troâ quyïët àõnh cuãa töìn taåi xaä höåi àöëi vúái yá thûác xaä höåi

thïí hiïån: töìn taåi xaä höåi sinh ra yá thûác xaä höåi, coân yá thûác xaä höåi laâ sûå phaãn aánh cuãa töìn taåi xaä höåi; töìn taåi xaä höåi nhû thïë naâo thò yá thûác xaä höåi nhû thïë êëy; möîi khi töìn taåi biïën àöíi, nhêët laâ phûúng thûác saãn xuêët biïën àöíi thò nhûäng tû tûúãng vaâ lyá luêån xaä höåi, nhûäng quan àiïím vïì chñnh trõ, phaáp quyïìn, triïët hoåc, àaåo àûác, vùn hoåc, nghïå thuêåt v.v. súám muöån seä biïën àöíi theo.

- Töìn taåi xaä höåi quyïët àõnh yá thûác xaä höåi, yá thûác xaä höåi laâ phaãn aánh töìn taåi xaä höåi, nhûng khöng phaãi bêët cûá tû tûúãng, quan




àiïím lyá luêån xaä höåi naâo, taác phêím vùn hoåc nghïå thuêåt naâo cuäng nhêët thiïët trûåc tiïëp phaãn aánh nhûäng quan hïå kinh tïë cuãa thúâi àaåi, maâ chó xeát àïën cuâng thò caác quan hïå kinh tïë múái àûúåc phaãn aánh bùçng caách nay hay caách khaác vaâo trong nhûäng tû tûúãng àoá. Búãi vò yá thûác xaä höåi trong sûå phaát triïín cuãa mònh coá tñnh àöåc lêåp tûúng àöëi.

2. Tñnh àöåc lêåp tûúng àöëi vaâ vai troâ cuãa yá thûác xaä höåi Tñnh àöåc lêåp tûúng àöëi vaâ vai troâ cuãa yá thûác xaä höåi biïíu hiïån

úã nhûäng mùåt dûúái àêy: - YÁ thûác xaä höåi thûúâng laåc hêåu hún so vúái töìn taåi xaä höåi. - YÁ thûác xaä höåi coá tñnh vûúåt trûúác töìn taåi xaä höåi. Àoá laâ nhûäng

tû tûúãng tiïën böå, khoa hoåc. - YÁ thûác xaä höåi coá nhiïìu hònh thaái khaác nhau, giûäa chuáng coá

sûå taác àöång qua laåi lêîn nhau trong sûå phaát triïín cuãa chuáng. - Sûå taác àöång trúã laåi cuãa yá thûác xaä höåi àöëi vúái töìn taåi xaä höåi laâ

biïíu hiïån quan troång nhêët cuãa tñnh àöåc lêåp tûúng àöëi cuãa yá thûác xaä höåi, biïíu hiïån têåp trung vai troâ cuãa yá thûác xaä höåi àöëi vúái töìn taåi xaä höåi.

Mûác àöå aãnh hûúãng cuãa tû tûúãng xaä höåi àöëi vúái sûå phaát triïín xaä höåi phuå thuöåc vaâo tñnh chêët cuãa caác möëi quan hïå kinh tïë maâ trïn àoá naãy sinh nhûäng tû tûúãng nhêët àõnh; phuå thuöåc vaâo vai troâ lõch sûã cuãa giai cêëp giûúng cao ngoån cúâ tû tûúãng àoá; phuå thuöåc vaâo mûác àöå phaãn aánh àuáng àùæn cuãa tû tûúãng àoá àöëi vúái caác nhu cêìu phaát triïín cuãa xaä höåi, phuå thuöåc vaâo mûác àöå xêm nhêåp cuãa tû tûúãng àoá vaâo quêìn chuáng àöng àaão.


Automotive

Triet hoc 1 full