Informed consent

INFORMED CONSENT

ในเวชปฏิบัติ

นายแพทยบุญศักดิ ์หาญเทอดสิทธิ์, ว.ว. นิติเวชศาสตร, น.บ., น.บ.ท.

2

วัตถุประสงค

ทบทวน informed consent

3

หัวขอเรื่อง

Informed consent คืออะไร

ทําไมตองมี informed consent

หลักการและวิธีการของ informed consent

ผลของการกระทําที่ปราศจาก informed consent

สรุป แนวทางปฏิบัติ

4

หัวขอเรื่อง

Informed consent คืออะไร

ทําไมตองมี informed consent

หลักการและวิธีการของ informed consent

ผลของการกระทําที่ปราศจาก informed consent

สรุป แนวทางปฏิบัติ

5

Informed consent คืออะไร

Inform (v.)* formally or officially tell someone about something or give them information

consent (n.)* permission to do something especially by someone in authority or by someone who is responsible for something

*Longman Dictionary of contemporary English, 2001

6

Informed consent คืออะไร

Informed consent ในเวชปฏิบัติหมายถึง “ความ

ยินยอมของผูปวยที่ยอมใหผูประกอบวิชาชีพในทาง

การแพทยกระทําตอรางกายตน*”

*ศ.นพ. วิฑูรย อึ้งประพันธ

7

สรุป Informed consent* คืออะไร

Inform: The right to know เปนหนาที่แพทย

Consent: The right to decision เปนหนาที่ผูปวย

*ศ. แสวง บุญเฉลิมวิภาส

กฎหมายที่เกีย่วของ

รัฐธรรมนูญ

จารีตประเพณี

ประมวลกฎหมายอาญา

ประมวลกฎหมายแพงและพาณิชย

พรบ. วาดวยขอสัญญาที่ไมเปนธรรม พ.ศ. 2540

พรบ. สุขภาพแหงชาติ พ.ศ. 2550 (ม 8)

ราง พ.ร.บ. คุมครองขอมูลสวนบุคคล พ.ศ… 8

9

Informed consent ไมครอบคลุมอะไร

“ยินยอม” คือ ยินยอมใหกระทํา ไมใชยินยอมใหประมาท

ป.พ.พ. ม. 373 “ความตกลงทําไวลวงหนาเปนขอความยกเวนมิใหลูกหนี้ตองรับผิดเพื่อกลฉอฉลหรือความประมาทเลินเลอรายแรงของตนนั้น ทานวาเปนโมฆะ”

พ .ร .บ . วาดวยขอสัญญาที่ ไม เปนธรรม ม . 8 ว . 1 “ขอตกลง ประกาศ หรือคําแจงความท่ีทําไวลวงหนาเพื่อยกเวนหรือจํากัดความรับผิดเพื่อละเมิดหรือผิดสัญญาในความเสียหายตอชีวิต รางกาย หรืออนามัยของผูอ่ืน อันเกิดจากการกระทําโดยจงใจหรือประมาทเลินเลอของผูตกลง ผูประกาศ ผูแจงความ หรือของบุคคลอ่ืนซ่ึงผูตกลง ผูประกาศ หรือผูแจงความตองรับผิดดวย จะนํามาอางเปนขอยกเวนหรือจํากัดความรับผิดไมได”

10

Informed consent ไมครอบคลุมอะไร

“ยินยอม” คือ ยินยอมใหกระทํา ไมใชยินยอมใหประมาท

พ .ร .บ . วาดวยขอสัญญาที่ ไม เปนธรรม ม . 8 ว . 2 “ขอตกลง ประกาศ หรือคําแจงความท่ีทําไวลวงหนาเพื่อยกเวนหรือจํากัดความรับผิดในกรณีอ่ืนนอกจากท่ีกลาวในวรรคหนึ่ง ซ่ึงไมเปนโมฆะ ใหมีผลบังคับไดเพียงเทาท่ีเปนธรรมและพอสมควรแกกรณี”

ตัวอยาง

หนังสือยินยอม ขอความตอนหน่ึงระบุวา

ผาแลวตายจะไมรับผิดชอบใดๆทั้งสิ้นแมประมาท

เพราะถือวาผูปวยยินยอมแลว

ผูปวยท่ีมีอาการทางจิตอาจถูกมัดไดถามีอาการคลุม

คลั่ง

ญาติและผูปวยตองรักษาทรัพยสินของทานเอง ถาหาย

ทางโรงพยาบาลไมรับผิดชอบใดๆทั้งสิ้น

11

12

หัวขอเรื่อง

Informed consent คืออะไร

ทําไมตองมี informed consent

หลักการและวิธีการของ informed consent

ผลของการกระทําที่ปราศจาก informed consent

สรุป แนวทางปฏิบัติ

13

ทําไมตองมี informed consent

Autonomy: เคารพสิทธิเสรีภาพสวนบุคคล

ความสัมพันธระหวางแพทยและผูปวย: ความไววางใจ สัญญา

รัฐธรรมนูญ(2550) ม. 32 " บุคคลยอมมีสิทธิและเสรีภาพในชีวิตและ

รางกาย ... "

สิทธิผูปวย (2558) ขอ 2 " ผูปวยท่ีขอรับการรักษาพยาบาลมีสิทธิไดรับทราบขอมูลท่ีเปน

จริงและเพียงพอเกี่ยวกับการเจ็บปวย การตรวจ การรักษา ผลดีและผลเสียจากการตรวจ การ

รักษาจากผูประกอบวิชาชีพดานสุขภาพ ดวยภาษาท่ีผูปวยสามารถเขาใจไดงาย เพื่อใหผูปวย

สามารถเลือกตัดสินใจในการยินยอมหรือไมยินยอมใหผูประกอบวิชาชีพดานสุขภาพปฏิบัติตอ

ตน เวนแตในกรณีฉุกเฉิน อันจําเปนเรงดวนและเปนอันตรายตอชีวิต"

14

ทําไมตองมี informed consent

พ.ร.บ. หลักประกันสุขภาพแหงชาติ พ.ศ. 2545 ม. 45 ใหหนวย

บริการมีหนาท่ี ดังตอไปนี้

1. ใหบริการสาธารณสุข ... เคารพในสิทธิสวนบุคคล

2. ใหขอมูลการบริการสาธารณสุขของผูรับบริการ...เร่ืองผลการวินิจฉัย

แนวทาง วิธีการ ทางเลือก และผลในการรักษา รวมท้ังผลขางเคียงท่ีอาจ

เกิดขึ้น เพ่ือใหผูรับบริการตัดสินใจในการเลือกรับบริการ...

3. ..........

15

ทําไมตองมี informed consent (ตอ)

ป.วิ.อ. ม. 132 "เพ่ือประโยชนแหงการรวบรวมพยานหลักฐาน ใหพนักงานสอบสวนมีอํานาจดังตอไปนี้

(1) ตรวจตัวผูเสียหายเมื่อผูนั้นยินยอม หรือตรวจตัวผูตองหา ห รื อ ต ร ว จ สิ่ ง ข อ ง ห รื อ ท่ี ท า ง อั น ส า ม า ร ถ อ า จ ใ ช เ ป นพยานหลักฐานได ใหรวมทั้งทําการถายภาพแผนที่ ภาพวาด จําลองหรือพิมพลายนิ้วมือ ลายมือ หรือลายเทา กับใหบันทึกรายละเอียดทั้งหลาย ซึ่งนาจะกระทําใหคดีแจมกระจางขึ้น ...

16

ผลดีของ Informed consent

ความยินยอมไมเปนการละเมิด

ความยินยอมเปนเหตุยกเวนความผิดทางอาญา

จารีตประเพณี

เสรีภาพ (ปอ.ม. 309, 310)

ทํารายรางกาย

17

หัวขอเรื่อง

Informed consent คืออะไร

ทําไมตองมี informed consent

หลักการและวิธีการของ informed consent

ผลของการกระทําที่ปราศจาก informed consent

สรุป แนวทางปฏิบัติ

หลักการยนิยอมใหกระทํา 1. ยินยอมกอนหรือขณะกระทํา ถอนไดกอนการกระทํา

2. ใหตอผูกระทําโดยตรง

3. มีขอบเขตจํากัด

4. ผูยินยอมตองสามารถรูถึงการกระทําและผลได

5. ความยินยอมมิไดเกิดจากการขมขู ถูกบังคับ

6. หามหลอกลวงขอเท็จจริง (หลอกเหตุชักจูงได)

7. ไมขัดตอกฎหมาย ความสงบเรียบรอยหรือศีลธรรมอันดี*

18

19

ตองมี informed consent กรณีใดบาง

ทุกกรณี ถาไมเขาขอยกเวน

การรักษารวมถึงการผาตัด ใหเลือด หัตการตางๆ

นอนโรงพยาบาล

20

หลักการของ informed consent(ตอ)

กรณีใดบางที่ไมตองขอ informed consent

กรณีเสี่ยงอันตรายถึงชีวิต+จําเปนชวยเหลือรีบดวน (ม.

8 พรบ.สุขภาพแหงชาติ 2550) ไมผิดเลย

กรณีฉุกเฉินเรงดวน: ผิดแตไมตองรับโทษ

ป.อ. ม. 67(2): จําเปนตองกระทํา

21

หลักการของ informed consent (ตอ)

กรณี living will

Advanced directives (living will พรบ สุขภาพแหงชาติ ม. 12)

ความเชื่อของ Jehovah’s witnesses

-กอน มี.ค. 2546

-หลัง มี.ค. 2546 ขัด รธ. ม 38 (รธ 2540) ปจจุบันใช ม.37 (รธ

2550), ปพพ. ม. 150

22

วิธีการของ Informed consent

บุคคลผูใหความยินยอม (พรบ. สุขภาพแหงชาติ ม. 8)

ผูปวย หรือผูแทนโดยชอบธรรม

ผูแทนโดยชอบธรรม: บิดา/มารดา, ผูปกครอง, ผูอนุบาล, ผูพิทักษ

ทายาทโดยธรรม (ปพพ. 1629)

คูสมรส ผูสืบสันดาน

บิดา มารดา

พี่นองรวมบิดามารดา

พี่นองรวมบิดา หรือมารดาเดียวกัน

ปู ยา ตา ยาย

ลุง ปา นา อา

23

วิธีการของ Informed consent (ตอ)

วิธีการของการใหความยินยอม

ปริยาย

วาจา

ลายลักษณอักษร

24

วิธีการของ Informed consent (ตอ)

ตองใหขอมูลอะไร แคไหน

เพียงพอจนสามารถตัดสินใจใหกระทําหรือไมกระทําได: กรณีทั่วไป

การวินิจฉัยโรค

การพยากรณโรค

วิธีการรักษาและผลดี ผลราย (ที่อันตราย, ไมอันตรายแตพบบอย) ทางเลือกในการรักษา

บุคคลที่เกี่ยวของ (option)

25

วิธีการของ informed consent(ตอ)

อะไรที่ไมจําเปนตองบอกผูปวย

ผลแทรกซอนท่ีเกิดนอยมากและไมอันตราย

ผลรายท่ีเกิดขึ้นโดยมิไดคาดหมาย (เหตุสุดวิสัย)

ผลรายท่ีเกิดขึ้นจากความประมาทเลินเลอของแพทย

ผูปวยไมอยากใหบอกหรือบอกแลวอาจทําใหผูปวยเสียกําลังใจ เปน

อันตรายแกผูปวย

3-step check patients’ understanding

Inform patient’s condition, prognosis,

intervention, alternative, risks, benefits

Patient paraphrase

Patient make the decision

26

27

หัวขอเรื่อง

Informed consent คืออะไร

ทําไมตองมี informed consent

หลักการและวิธีการของ informed consent

ผลของการกระทําที่ปราศจาก informed consent

สรุป แนวทางปฏิบัติ

28

ผลของการกระทําที่ปราศจาก informed consent

ผิดกฎหมายอาญา

ทํารายรางกาย: ป.อ. ม. 295, 297

เสรีภาพ: ป.อ. ม. 309, 310*

ฆาคนตายโดยเจตนา, ไมเจตนา: ป.อ. ม. 288, 290

*ยอมความไดบาง

29

ผลของการกระทําที่ปราศจาก informed consent

ผิดกฎหมายแพง

ละเมิด ป.พ.พ. ม. 420*

ผิดกฎหมายวิชาชีพ

ไมรักษามาตรฐานการประกอบวิชาชีพเวชกรรม

*ตกลงกันได

30

ผลของการไมกระทําถายินยอม (อยาก) ใหทํา

ผิดป.อ. ม. 59 ประกอบกับมาตราอื่นๆ เชน ฆาคน

ตายโดยเจตนา (โดยงดเวน)

ผิดป.อ. ม. 307 ทอดทิ้งผูปวย* ผิดป.อ. ม. 374 เห็นผูอื่นอยูในอันตรายแกชีวิตแลว

ไมชวย*

*ไมตองการผล

31

สรุป

แนวทางปฏิบัติ

วิธีการขอความยินยอม

พระราชบัญญัติสุขภาพแหงชาติ

2550

มาตรา 8 และมาตรา 12

เสี่ยงอันตรายแกชีวิต+จําเปนชวยเหลือเรงดวน

รับทราบขอมูลไดหรือไม?

แจงบุคคลท่ียินยอมแทนได?

ดําเนินการได

มีหนังสือแสดงเจตนาตาม ม.12

ขอความยินยอมกอน

มี** ไมมี

ใช* ไมใช

ได ไมได

ได ไมได/ไมมี ยินยอม ไมยินยอม

*แมผูปวยไมยินยอม ** ตองไมขัดรธ เชน ม 37 ปพพ ม. 150

คําถาม 1. แพทยผาตัดผูปวยโดยไดรับความยินยอม แพทยมี

ความผิดหรือไม เพราะเหตุใด

2. ถาแพทยไมไดขอความยินยอม และผูปวยก็ไมยินยอม

ใหรักษา แตแพทยตองผาตัดเพ่ือรักษาชีวิตผูปวยกรณี

ฉุกเฉิน แพทยผิดหรือไม เพราะเหตุใด

3. แพทยผาตัดคนไขที่สลบไปในกรณีฉุกเฉิน แพทยตอง

รับผิดหรือไม เพราะเหตุใด

34

ตัวอยาง

โรงพยาบาลใหผูปวยเซ็นใบยินยอมรักษาพยาบาล โดยมี

ขอความยอหนาหนึ่ง ระบุวา ... “หากผูปวยเปนอันตรายแกชีวิต

รางกาย โดยเกิดจากความจงใจหรือประมาทเลินเลอของฝาย

โรงพยาบาล จะไมเรียกรองประการใดๆตอโรงพยาบาลทั้งสิ้น”

…

ผูปวยเซ็นไดหรือไม

มีผลเชนไร

ใบยินยอมเสียทั้งฉบับหรือไม 35

ตัวอยาง

โรงพยาบาลใหผูปวยเซ็นใบยินยอมรักษาพยาบาล โดยมี

ขอความยอหนาหนึ่ง ระบุวา ... “ขาพเจายินยอมใหแพทยทําการ

ผาตัดรวมทั้งการใหยาระงับความรูสึกเฉพาะที่หรือทั้งรางกายได

ตามที่แพทยจะเห็นสมควร” …

ผูปวยเซ็นไดหรือไม

มีผลเชนไร

36

37

QUESTION?

0867812869

DOCTORBARRISTER