View
104
Download
5
Category
Preview:
DESCRIPTION
AYRIŞMA-EROZYON VE TOPRAK OLUŞUMU. Yrd.Doç.Dr. Yaşar EREN. Erozyon ve ayrışmanın önemi. Toprak oluşturması Önemli doğal kaynaklar Bitki yaşamını destekler CO 2 için depo görevi görür. Heyelanlara neden olur Septik sistemlerin dizaynı Bina temelleri dizaynı Yerdolgusu dizaynı - PowerPoint PPT Presentation
Citation preview
Yrd.Doç.Dr.Yaşar EREN
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--AYRIŞMA VE EROZYONAYRIŞMA VE EROZYONProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Erozyon ve ayrışmanın önemi Toprak oluşturması
Önemli doğal kaynaklar Bitki yaşamını destekler CO2 için depo görevi görür
Heyelanlara neden olur Septik sistemlerin dizaynı Bina temelleri dizaynı Yerdolgusu dizaynı İklim tarihçesi
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--AYRIŞMA VE EROZYONAYRIŞMA VE EROZYONProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Yeryüzünün değişmesini sağlayan kuvvetler
Yeryüzünün şekillenmesine etki eden kuvvetler İç kuvvetler ve Dış kuvvetler
Olmak üzere ikiye ayrılır İç kuvvetler
Depremler, volkanlar, litosferin ve yer kabuğunun hareketleri Bu kuvvetler yerkabuğunda büyük değişiklikler oluşturur ve yer kabuğuna
asıl şeklini verir. Bu değişiklikleri oluşturan enerjinin kaynağı yer içinden gelir (mantodan)
Dış kuvvetler Atmosferik etkiler, rüzgarlar, akarsular, dalgalar, akıntılar ve canlılar Bu kuvvetler enerjilerini yeryuvarının dışından (güneşten) doğrudan ve
dolaylı olarak alır
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--AYRIŞMA VE EROZYONAYRIŞMA VE EROZYONProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
AYRIŞMAAtmosfer, su ve canlıların etkisiyle
kayaçlarda meydana gelen değişmelere ayrışma denir.
Ayrışma sonucunda değişik renk ve kalınlıkta bir örtü tabakası yani toprak oluşur.
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--AYRIŞMA VE EROZYONAYRIŞMA VE EROZYONProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Ayrışma yapıları tahrip ederAyrışma yapıları tahrip eder
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--AYRIŞMA VE EROZYONAYRIŞMA VE EROZYONProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
DDiferansiyel ayrışmaiferansiyel ayrışma
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--AYRIŞMA VE EROZYONAYRIŞMA VE EROZYONProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Çölde ayrışmaÇölde ayrışma
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--AYRIŞMA VE EROZYONAYRIŞMA VE EROZYONProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
AYRIŞMAAYRIŞMA Süreç ve ürünleri
Ana kaya küçük parçalara veya minerallereayrılır veya suda çözünür
•Ayrışma = kırıntılar akarsu•Erozyon =kırıntıların taşınması rüzgar SEDIMENTSED KYÇ
buzullarTAŞINMA
•Yerinde ayrışma Fiziksel/Kimyasal Toprak oluşumu
}
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--AYRIŞMA VE EROZYONAYRIŞMA VE EROZYONProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Yer kabuğunun bazı kısımları ayrışarak parçalanır, kopar
Rüzgar ve sularla taşınır. Sonuçta bir çökelme ortamında depolanırlar.
Ayrışma yerkabuğunda atmosferin erişebildiği derinliğe kadar iner. Buna yüzeysel ayrışma denir. Derinliği 8-10 m kadardır.
Daha derinlerde çatlak ve yarıklar boyunca asitli suların etkisiyle olan ayrışmaya ise derinlik ayrışması denir. Bu ayrışmada 70-80 m derinliğe kadar iner
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--AYRIŞMA VE EROZYONAYRIŞMA VE EROZYONProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Üç çeşit ayrışma vardır. 1-Mekanik (fiziksel ayrışma) 2- Kimyasal ayrışma 3-Biyolojik ayrışma
Biyolojik ayrışma hem kimyasal hem de fiziksel ayrışmaya neden olduğundan bu iki ayrışma grubu içinde incelenir
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--AYRIŞMA VE EROZYONAYRIŞMA VE EROZYONProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
MEKANİK (FİZİKSEL AYRIŞMA)Fiziksel olaylarla kayaçların ufak
parçalara ayrılmasına fiziksel ayrışma denir. Bu tip ayrışmada kayaç şekil açısından
değişir, Fakat bileşim açısından değişmez.
Mekanik ayrışmaya neden olan faktörler şunlardır
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--AYRIŞMA VE EROZYONAYRIŞMA VE EROZYONProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Mekanik ayrışma daha küçük taneler oluşturur
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--AYRIŞMA VE EROZYONAYRIŞMA VE EROZYONProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Yüzey alanı ve ayrışma
Alan Alan
Alan Alan
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--AYRIŞMA VE EROZYONAYRIŞMA VE EROZYONProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
DonmaSıcaklık değişimiÜstteki yükün aşındırılmasıyla oluşan
genişleme Islanma-kurumaOrganizma etkileri
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--AYRIŞMA VE EROZYONAYRIŞMA VE EROZYONProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Donma Kayaçların boşluklarını dolduran su donarsa,
mevcut suyun hacminde %9 oranında bir artış olur.
Bu hacim değişimi büyük bir basınç oluşturur. -22 C’de donan suyun meydana getirdiği
basınç 1700 kg/cm2 dir. Bu basınçta kayaçların ufalanmasına sağlar
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--AYRIŞMA VE EROZYONAYRIŞMA VE EROZYONProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Donma etkisi
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--AYRIŞMA VE EROZYONAYRIŞMA VE EROZYONProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Donmayla ayrılma
Donma kamalanması
Yamaç molozu
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--AYRIŞMA VE EROZYONAYRIŞMA VE EROZYONProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Yamaç molozu
Donmayla ayrılma
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--AYRIŞMA VE EROZYONAYRIŞMA VE EROZYONProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Talus “konisi”
Donmayla ayrılma
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--AYRIŞMA VE EROZYONAYRIŞMA VE EROZYONProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Sıcaklılk değişimi Sıcaklık değişimleri ve birbirini izleyen ısınma
ve donmalar da kayaçların ufalanmalarını sağlar.
Kayaçlar genellikle değişik minerallerden yapılıdır ve her mineralin genişleme ve büzülme katsayıları birbirinden farklıdır.
Bu ayrışmanın sonucunda kayaçlarda kütle kavlaması (exfoliasyon) gelişir.
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--AYRIŞMA VE EROZYONAYRIŞMA VE EROZYONProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Küresel ayrışmaKüresel ayrışma
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--AYRIŞMA VE EROZYONAYRIŞMA VE EROZYONProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Küresel ayrışmaKüresel ayrışma
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--AYRIŞMA VE EROZYONAYRIŞMA VE EROZYONProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
“Şeytan bilyeleri” Australya
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--AYRIŞMA VE EROZYONAYRIŞMA VE EROZYONProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Küresel ayrışmaKüresel ayrışma
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--AYRIŞMA VE EROZYONAYRIŞMA VE EROZYONProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
40 cm
Küresel ayrışmaKüresel ayrışma
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--AYRIŞMA VE EROZYONAYRIŞMA VE EROZYONProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Küresel ayrışmaKüresel ayrışma
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--AYRIŞMA VE EROZYONAYRIŞMA VE EROZYONProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Küresel ayrışmaKüresel ayrışma
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--AYRIŞMA VE EROZYONAYRIŞMA VE EROZYONProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Küresel ayrışmaKüresel ayrışma
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--AYRIŞMA VE EROZYONAYRIŞMA VE EROZYONProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Küresel ayrışmaKüresel ayrışma
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--AYRIŞMA VE EROZYONAYRIŞMA VE EROZYONProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Üstteki yükün aşındırılmasıyla oluşan genişleme
Genellikle derinlerde oluşmuş magmatik kayaçlarda, üstteki yükün aşındırılarak kalkmasıyla bir hacim değişimi meydana gelir.
Bu hacim değişimi topoğrafya yüzeyine paralel ve konsantrik çatlaklar oluşturur
Yüzeye doğru bu çatlaklar daha da sıklaşır Bu olaya kavlama (exfoliasyon) denir.
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--AYRIŞMA VE EROZYONAYRIŞMA VE EROZYONProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Basınç serbestlemesiVe eksfoliasyon (kavlama)
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--AYRIŞMA VE EROZYONAYRIŞMA VE EROZYONProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Exfoliasyon domu
Derin gömülme ile oluşan basıncın ortadan kalkması
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--AYRIŞMA VE EROZYONAYRIŞMA VE EROZYONProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
kavlama
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--AYRIŞMA VE EROZYONAYRIŞMA VE EROZYONProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
YOSEMITE Ulusal PARKI (Kaliforniya)
“eksfoliasyon domu”
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--AYRIŞMA VE EROZYONAYRIŞMA VE EROZYONProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--AYRIŞMA VE EROZYONAYRIŞMA VE EROZYONProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--AYRIŞMA VE EROZYONAYRIŞMA VE EROZYONProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Yrd.Doç.Dr.Yaşar EREN
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--AYRIŞMA VE EROZYONAYRIŞMA VE EROZYONProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Islanma-kurumaAynı şekilde kayaçların periyodik olarak
ıslanma ve kurumaları da, kayaçlar genellikle farklı özellikli minerallerden yapılı olduğu için ayrışmaya neden olur.
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--AYRIŞMA VE EROZYONAYRIŞMA VE EROZYONProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Organizma etkileri(fiziksel biyolojik ayrışma) Bitkilerin kökleri kayaç
çatlaklarına girerek büyümeye başlar. Bu da kayaçları parçalayabilir.
Yine binalarda taş duvarlarının aralarına rüzgarlarla getirilen bitki tohumları burada çimlenir, büyür ve gelişir. Bunun sonucunda da çatlamaları ve genişlemeler oluşur.
Bunların yanısıra orman yangınları, çökme, toprak içinde yaşayan hayvanlar gibi değişik etkenlerde fiziksel ayrışmaya yol açabilir.
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--AYRIŞMA VE EROZYONAYRIŞMA VE EROZYONProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Biyojenik etkinlik
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--AYRIŞMA VE EROZYONAYRIŞMA VE EROZYONProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--AYRIŞMA VE EROZYONAYRIŞMA VE EROZYONProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Ayrışmada tane büyüklüğü önemlidir. Tane çapı küçüldükçe ayrışma da artar. Ayrışan bu parçalar yağışlı bölgelerde dağ yamaçlarında birikir ve yamaç molozlarını oluşturur. Bu molozlar yol inşaatlarında, tünel giriş ve çıkışlarında tehlikeler doğurur.
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--AYRIŞMA VE EROZYONAYRIŞMA VE EROZYONProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
KİMYASAL AYRIŞMAÖzellikle su ve gaz gibi atmosferik
etkenlerle kayaç ve sedimentlerin kimyasal bileşiminin değiştiği bir ayrışma türüdür. Çeşitleri
Oksidasyon-redüksiyon Karbonasyon Hidratasyon Hidroliz Solüsyon
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--AYRIŞMA VE EROZYONAYRIŞMA VE EROZYONProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Oksidasyon-redüksiyon Oksidasyon, çoğu
kez çözünme etkisinde kalan madde ile element halindeki oksijenin birleşmesi ile oluşur. Bu reaksiyonda oksitlenen madde elektron kaybeder Örneğin markasit
(FeS2) oksidasyon auğrayarak ferrikhidroksit ve sülfirikasit oluşur
2FeS2 + 7H2O + 15O 2Fe(OH)3 + 4H2SO4
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--AYRIŞMA VE EROZYONAYRIŞMA VE EROZYONProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Redüksiyon ise oksidasyonun tersine elektron kazanma olayıdır. Toprakta gerektiğinden fazla su bulunduğu zaqman yeterli oksijen olmayacağından redüksiyon olayı gelişir. Ferrioksidin ferrookside dönüşmesi buna örnektir. 2FeO3 (hematit) – O2 4FeO (ferrooksit)
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--AYRIŞMA VE EROZYONAYRIŞMA VE EROZYONProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Karbonasyon Karbonat (CO3) veya bikarbonat (HCO3) iyonlarının
bazlarla birleşerek karbonatları oluşturmasına denir. Kalsiyum ve magnezyum içeren kayaçlar genellikle
karbonasyon yoluyla ayrışırlar. karbondioksit suda eriyerek karbonik asiti oluşturur.
H2O + CO2 H2CO3 (karbonik asit)
Karbonik asitli sular kireçtaşına etki ederek kalsiyum bi karbonatı oluştur
CaCO3 + H2CO3 Ca (HCO3)2
Böylece kireçtaşları eritilmiş olur
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--AYRIŞMA VE EROZYONAYRIŞMA VE EROZYONProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Ca (HCO3)2 içeren yer altı suları yüzeye
Çıktıkları zaman basınç serbestleşmesi gerçekleşir. Bu durumda karbondioksit havaya karışırken su akışına devam eder ve kalsiyumkarbonat çevredeki maddeler üzerinde birikmeye başlar
Ca (HCO3)2 CO2 + H2O + CaCO3
Karbonasyon sonucu bazı feldispatlar da çözünür.
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--AYRIŞMA VE EROZYONAYRIŞMA VE EROZYONProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Karbonasyon sonucu bazı feldispatlar da çözünür.
Kireçtaşları ve dolomitler içinde bulunan kil, demiroksit ve alüminyum oksitler karbonatların ortamdan uzaklaştırılmasıyla geride artık kil, terra rosa (kırmızı toprak) ve laterit adı verilen artıklar bırakırlar.
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--AYRIŞMA VE EROZYONAYRIŞMA VE EROZYONProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
HidratasyonKayaç ve minerallerin bünyelerine su
almaları olayına hidratsyon denir.Buna örnek olarak anhidritin su alarak
jipse dönüşmesini verebiliriz CaSO4 + 2H2O CaSO4.2H2O
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--AYRIŞMA VE EROZYONAYRIŞMA VE EROZYONProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
HidrolizOksidasyon gibi suda bir mineralin
çözünmesinden ziyade hem mineral hem de su moleküllerinin etkileşmesiyle yeni bir bileşimin ortaya çıkmasıdır. 2KALSi3O8 + 3H2O H4Al2Si2O9 + 2KOH + 4SiO2
Hidroliz yoluyla feldispat ve mikalar ayrışır. Bu yolla kil minerali ve kolloidal silis oluşur
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--AYRIŞMA VE EROZYONAYRIŞMA VE EROZYONProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
HHidrolizidroliz
H+ ve OH- iyonları ve mineral iyonları arasındaki reaksiyonH+ iyonları kristal kafesindeki pozitif iyonları değiştirir, pozitif
İyonlar mineralden açığa çıkar
feldispatın kile dönüşmesi:
2KAlSi3O8 + 2H+ + 2HCO3- + H2O Al2Si2O5(OH)4 + 2K+ + 2HCO3
-+ 4SiO2
Ortoklas karbonik asid Kaolinit K-iyon bikarb. cmt
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--AYRIŞMA VE EROZYONAYRIŞMA VE EROZYONProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Solüsyon Genellikle sedimanter
kayaçlar ve özellikle kireçtaşları için önemlidir.
Kalsiyum ve magnezyum karbonatlar genellikle suda çözünürler. Solüsyon kısaca suda erime olarak tanımlanabilir.
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--AYRIŞMA VE EROZYONAYRIŞMA VE EROZYONProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012 SolüsyonSolüsyon
iyonlar sıvı suda ayrılır NaCl gibi iyonik katılar çözünür (NaCl Na+ + Cl-)
a-su dipolar karakteri nedeniyle evrensel bir çözücüdür
+
-
Su molekülleri
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--AYRIŞMA VE EROZYONAYRIŞMA VE EROZYONProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
b) b) zayıf asitlerzayıf asitler doğal suda oluşur. Böylece doğal suda erimeyen minerallerdoğal suda oluşur. Böylece doğal suda erimeyen minerallerZayıf asitli sularda kolaylıkla çözünür.Zayıf asitli sularda kolaylıkla çözünür.
Karbonik asit CO2 + H2O H2CO3 H+ + HCO3
- (H+ ION = Asit = düşük pH)
Asitlerin kaynağı: Atmosfer - 0.03% CO2 yağmur suyu = sl. Asitik
Soluma/Organik maddelerin cürümesi önemli oranda toprakta CO2 oluşturur, böylece yeraltısuyu = sl. asitik
Endüstri – Önemli oranda CO2 çıkışı
H2CO3 oluşumunu arttırır
Ayrıca : NO & NO2 HNO3 Nitrik asit SO2 + H2O H2SO4 Sülfirik asit(20 milyon ton SO2/yıl kömürle çalışan fabrikalar)
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--AYRIŞMA VE EROZYONAYRIŞMA VE EROZYONProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Doğal asitlerDoğal asitler
H2CO3
HNO3
H2SO4
Kaçış
Hidrojen
Atmosfere Su
Nitojen
Okyanuslara
Su Karbon dioksit
Erozyon artıkları
Volkan
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--AYRIŞMA VE EROZYONAYRIŞMA VE EROZYONProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
N2 ±78% >106 YIL O2 ±21% 6000 YIL H2O 0-4% 11 GÜN Ar ~1% BİRİKMECO2 0.3% 10 YIL (biosphere)
SO2 ÖNEMSİZ SAAT-HAFTANH3 ÖN. 1 GÜNCH4 ÖN. BİRİKMEN2O ÖN. 5-50YILCFC's ÖN. 45-68YIL
BİLEŞENLER % YAŞAM SÜRESİ
Maj
or
Min
or
ATMOSATMOSFERİK BİLEŞİMFERİK BİLEŞİM
LitOSFERHİDROSFERBiYOSFER}
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--AYRIŞMA VE EROZYONAYRIŞMA VE EROZYONProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Atmosferin kirliliği Hava içinde bulunan asitler, karbondioksit ve
kükürtdioksit kayaçların ayrışmasına etki eder Burada kükürtdioksit oksijenle birleşerek
kükürttrioksiti oluşturur SO2 + ½ O2 SO3
Buda suyla birleşerek sülfirik asiti oluşturur SO3 + H2O H2SO4
Bu asit hem organik hem de inorganik cisimler için zararlıdır
Örneğin Kireçtaşına etki ederek H2SO4 + CaCO3 CaSO4.H2O + CO2
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--AYRIŞMA VE EROZYONAYRIŞMA VE EROZYONProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
C) C) KİMYASAL AYRIŞMAYI ETKİLEYEN FAKTÖRLERKİMYASAL AYRIŞMAYI ETKİLEYEN FAKTÖRLER
Ayrışma tane yüzeylerinde etki ederBu faktörler: Tane büyüklüğü
ana kayaİklim (T°, yağış.)
(1) Tane büyüklüğü yüzey alanı arttıkça ayrışma artarküçük taneler büyük alan-hacim oranına sahiptirtaneler parçalandıkça yüzey alanı artar, fakat hacim değişmez
(2) Ana kaya Kimyasal duraylılık Bowen reaksiyon seisisnin tersinedir.İlk oluşmuş mineraller yüzey koşullarında en az duraylıdır
(3) İklim Kimyasal reaksiyonlar yüksek sıcaklıklarda daha hızlıdırKimyasal ayrışma tropikal bçlgelerde daha etkilidir
yüksek yağış./yüksek T°/düşük buharlaşma/ hayvan ve bitki bolayrışma derinliği onlarca metre
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--AYRIŞMA VE EROZYONAYRIŞMA VE EROZYONProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Tane boyutu ve yüzey alanıTane boyutu ve yüzey alanı
Yüzey Alanı
Yüzey Alanı
Yüzey Alanı
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--AYRIŞMA VE EROZYONAYRIŞMA VE EROZYONProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
mineralmineralDuraylılığıDuraylılığı
Krist
alle
şme
sıra
sı
Arat
n kim
yasa
l dur
aylılı
k
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--AYRIŞMA VE EROZYONAYRIŞMA VE EROZYONProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
MMineral duraylılığıineral duraylılığı
feldispat
Biyotit
manyetit
kuvars
Taze granit Granit ayrışmaya başlıyor Granit aşırı derecede ayrışmış
feldispat, biyotit ve manyetitin bozuşmasıSonucu kırık genişler, kayaç zayıflar veDağılmaya başlar
Kristal sınırları boyunca kırıklarOluşur ve feldispat, biyotit ve manyetitin bozuşmaya başlar
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--AYRIŞMA VE EROZYONAYRIŞMA VE EROZYONProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Kimyasal ayrışmaKimyasal ayrışma
iklimO
rtala
ma
yıllık
sıc
aklık
Ortalama yıllık yağış
Normal
maksimum
Minimum Normal olarak yeryüzündeYok
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--AYRIŞMA VE EROZYONAYRIŞMA VE EROZYONProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Ayrışmanın
sonucu
çatlaklar
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--AYRIŞMA VE EROZYONAYRIŞMA VE EROZYONProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--AYRIŞMA VE EROZYONAYRIŞMA VE EROZYONProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Kayaçların parçalanması ve sonra başka bir alana taşınmasına erozyon denir
Dalga etkisi Buzullar Nehir ve akarsular Rüzgar etkisi İnsan etkisi
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--AYRIŞMA VE EROZYONAYRIŞMA VE EROZYONProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
J. Abraham, Dept.of Soil Sci., SLU
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--AYRIŞMA VE EROZYONAYRIŞMA VE EROZYONProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Kayma
Serbest yüzey
Sabit yamaç
Moloz
toprak
Toprağı aşağı doğruKesen akıntılar
Azalan yamaç eğimi
Artan yamaç eğimi
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--AYRIŞMA VE EROZYONAYRIŞMA VE EROZYONProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Dalga etkisi
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--AYRIŞMA VE EROZYONAYRIŞMA VE EROZYONProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Buzullar
Orta morenler
Kenar morenleri
Uç morenleri
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--AYRIŞMA VE EROZYONAYRIŞMA VE EROZYONProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Nehir ve akarsular
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--AYRIŞMA VE EROZYONAYRIŞMA VE EROZYONProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Rüzgar
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--AYRIŞMA VE EROZYONAYRIŞMA VE EROZYONProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Deflasyon –Çöl bölgelerinde rüzgar etkisiyle arta kalan çok büyük miktardaki ince taneli sediment parçacıkları
Abrazyon– Rüzgarla taşınan taneciklerin kayaçlara çarpması sonucu oluşturdukları erozyona abrazyon denir.
Lös– Rüzgarla taşınmış çok ince taneli kayaçlara lös denir
•GENEL JEOLOJİGENEL JEOLOJİ--AYRIŞMA VE EROZYONAYRIŞMA VE EROZYONProf. Dr. Yaşar EREN-2012Prof. Dr. Yaşar EREN-2012
Recommended