Ssaki 4 - wbns.uksw.edu.pl zwyczajny (śmierdziel) Skunks plamisty. Kuny Kuna kamionka Kuna leśna...

Psychologia zwierząt

WYKŁAD 14.

Ssaki 4

Rząd drapieżne

Krzysztof Turlejski

Uniwersytet Kardynała Stefana

Wyszyńskiego

Rząd drapieżne

278 gatunków podzielonych na 11 rodzin i 131 rodzajów. Bardzo zróżnicowana grupa ssaków. Duże, złożone mozgi, złożone zachowania.

Wbrew nazwie rzędu, wiele gatunków jest wszystkożernych, kilka owadożernych, niektóre żywią się skorupiakami i małżami, a dwa są nawet roślinożerne.

Około 50 mln lat temu pierwotne mięsożerne rozdzieliły sie na dwie linie: kotopodobne (z których powstały kotowate, łaszowate, hienowate i mangustowate) i psopodobne (psowate, niedźwiedziowate, szopowate, łasicowate, uchatkowate, morsowate i fokowate).

Rodzina psowate Do psowatych zaliczamy 35

gatunków. Ich linia wyodrębniła sie już ponad 40 mln lat temu, ale wszystkie współczesne psowate miały wspólnego przodka jeszcze 10-12 mln lat temu. Przodek ten był mniejszy od lisa.

Współczesne psowate są bardzo zróżnicowane, co do diety, ekologii i sposobu zycia(samotnie lub w stadzie.

Do psowatych zaliczamy wilki, lisy, szakale, likaona, jenota, pieśca (lisa polarnego) i szereg mniej znanych gatunków tropikalnych.

Filogeneza psowatych

Porównanie mózgów kopalnego i obecnie

żyjącego gatunku psowatych

Ciężar ciała

Hesperocyona był

podobny do

obecnie żyjącego

feneka.

Jednak mózg

feneka jest

zdecydowanie

większy i bardziej

skomplikowany.

Rodzaj Canis,

pies

Kojot, Pn. Ameryka

Żyje samotnie

Szakal złocisty,

Afryka i Azja

Żyje samotnie

Wilk etiopski (kaberu)

Wataha, samotnie poluje

na gryzonie

Wilk rudy, Nowy Meksyk

Forma wyjściowa wilka i kojota

Zazwyczaj żyje samotnie

Szakal czaprakowy, Afryka

RodzinaSzakale złociste, kojoty,

a także wilki we Włoszech

żyją w pobliżu ludzi

Podgatunek

północnoeuropejski

Podgatunek pn-amerykański

Canis lupus - wilk

Podgatunek włoski

Od wilka do psa Wilk był pierwszym zwierzęciem udomowionym przez człowieka

(ponad 14 tys. lat temu).

Udomowienie nastąpiło prawdopodobnie w pólnocnych Chinach.

Dingo trafił do Australii z człowiekiem ponad 3500 lat temu. Nie szczeka, żyje samotnie, w parach lub watahach. Wytępił duże drapieżniki workowate na kontynencie Australii (lew workowaty, wilk workowaty, diabeł tasmański).

Pierwsze zastosowanie psa – myśliwski i obronny. Potem pasterski i stróżujący.

Cechy odróżniające psa od wilka.

Mniej niezależny charakter, łatwiejsze uleganie dominacji człowieka. Częściej zrytualizowana, niż fizyczna agresja.

Zredukowane narządy słuchu i wzroku

Mniejsza potrzeba ruchu

Bardzo dobre rozpoznawanie nastrojów i intencji człowieka

Różnice morfologiczne (zagięty ogon łajki)

Dingo

Kolor od jasno rudego do czarnego

Rasy psów - problemy Ponad 500 ras. Większość wyprowadzono w ostatnich 50 latach.

Uprzednio – selekcja na użytkowość. Obecnie – na wygląd. Chów wsobny.

Ponad 60 genetycznie uwarunkowanych chorób (także psychicznych – spaniele)

Traktowanie psa jak modnej torebki jest karygodne.

Zaspokajanie instynktu opieki, potrzeby kontaktu z inną istotą żywą, potrzeby wyróżnienia się.

Co ludzie zrobili z wilka?

Dog niemiecki

Chihuhua

Krewniacy wilków

Cyjon

Pd-Wsch Azja

Wilk grzywiasty

Ameryka Pd.

Otocjon, Afryka

Pies leśny,

Ameryka Pd.

Likaon, Afryka Jenot, Azja wschodnia

Lisy

Podgatunek europejski

Podgatunek amerykański

Lis pospolity

Lis długouchy (Meksyk)Lis afgański

Lis argentyńskiLis wirginijski (USA)

Lisy są niewielkimi i niewybrednymi ssakami drapieżnymi.

Skutecznie polują na niewielkie zwierzęta, jedzą padlinę,

odpadki i owoce. Są tak wszechstronne, że przystosowują

się do różnych środowisk, od tajgi do pustyni.

Lisy przystosowane do skrajnie

różnych środowisk

Piesiec w lecie i w zimie

Fenek

Fenek żyje na Saharze,

Żywi się głównie daktylami i

szarańczą, nie musi pić.

Jest najmniejszym

psowatym (2-3 kg).

Piesiec żyje na najdalej na

północ położonych terenach

Arktyki. Żywi się drobnymi

ssakami, ptakami i padliną.

Rodzina niedźwiedziowate

Pierwszy gatunek niedźwiedziowatych

wyewoluował z psowatych około 20-25

mln lat temu w Eurazji.

Współcześnie żyje 9 gatunków

niedźwiedzi.

Niedźwiedź polarny jest prawie wyłącznie

mięsożerny, a panda prawie włącznie

roslinożerna. Pozostałe gatunki to pełne

spektrum wszystkożerności.

Niedźwiedź

brunatny

Niedźwiedź brunatny zamieszkiwał niegdyś całą Europę, północną część Azji i Amerykę Północną, a także Bliski Wschód i północną Afrykę. Jest wszystkożerny, zjada duże ilości korzonków, bulw i jagód, ale potrafi polować także na duże zwierzęta, na przykład jelenie i młode łosie. Jesienią gromadzi zapasy tłuszczu, które zużywa w czasie snu zimowego, który jednak nie jest hibernacją. Młode wielkości szczura rodzą się w zimie.

Grizzly i kodiak, podgatunki

niedźwiedzia brunatnego

Kodiak

(wyspa Kodiak)

Grizzly (Alaska i zachodnia Kanada)

Czarno ubarwione niedźwiedzie

Niedźwiedż amerykański (baribal)

Niedźwiedź andyjski

Niedźwiedź himalajski

Niedźwiedź malajski

Wargacz (Azja) odżywia

się głównie mrówkami

i termitami.

Niedźwiedź polarny

Zamieszkuje całą strefę wokół bieguna północnego. Konkuruje z kodiakiem o miano największego żyjącego drapieżnika.

Świetnie pływa i nurkuje. Potrafi polować w wodzie na foki, a na lądzie nawet na morsy.

Samice rodzą młode w zimie, w norach wygrzebanych w śniegu. Opiekują się nimi 2-3 lata.

Wielka i mała panda

Panda wielka odżywia

się głównie pędami

bambusa.

Panda mniejsza także

zjada dużo tych pędów,

ale jest wszystkożerna.

Jako jedyny

niedzwiedziowaty ma

długi ogon.

Rodzina łasicowate

Jest to bardzo zróżnicowana rodzina, do której

zaliczamy 65 gatunków łasic, tchórzy, kun, wydr,

skunksów i borsuków.

Poza Australią i Antarktydą mozna je spotkać

wszędzie. Są przystosowane do różnych

środowisk.

Łasicowate są bardzo zwinne, szybkie i

agresywne. Choć są na ogół niewielkie, potrafią

upolować zwierzęta większe od siebie.

Wydry

Wydra morska (Pn. Pacyfik)Wydra (Eurazja)

Wydrzyca afrykańska

Arirania (Pd Ameryka) jest największą wydrą (do 34 kg)

Borsuki. Ratel.

Balizaur (Chiny i

Indochiny)

Borsuk (Eurazja)

Ryjonos piżmowy jest

najmniejszym borsukiem.

Dobrze wspina się na

drzewa. (Chiny)

Borsuk amerykański

Ratel (Afryka) żyje w symbiozie

z ptakiem miodowodem, który

prowadzi go do gniazd dzikich

pszczół, które ratel rozdziera.

Skunksy.

Rosomak.

Surillo pasiasty

Surillo białonosy

Rosomak żyje w tajdze Eurazji i Ameryki. Jest największym łasicowatym (do 40 kg).

Skunks zwyczajny (śmierdziel)

Skunks plamisty

KunyKuna kamionka

Kuna leśna

Kuna wodna (Ameryka Pn.)

Kuna japońska

Kuna żółtogardła

Soból (Syberia)

Łasice

Łasica łaska jest

Najmniejszym ssakiem

Drapieżnym (30-50g).

Żyje w Europie, żywi się

Gryzoniami, drobnymi

ptakami i ich jajami.

Łasica syberyjska

Gronostaj jest większy od

łasicy i ma czarny koniuszek

ogona, także w zimie,

kiedy jego futro jest białe.

Żyje w północnej Eurazji.

Łasica ałtajska

Norki i tchórzeNorka europejska

Norka amerykańska

Tchórz. Jego udomowioną formą

jest fretka.Tchórz stepowy (Eurazja)

Łasicowate maja stosunkowo duże

i bardzo złożone mózgi.

Łasica i szczur piżmowy mają

Podobne masy ciała i mózgu.

Jednak mózg łasicy jest

znacznie bardziej złożony.

Rodzina szopowateKotofretka

Kinkażu

Ostronos białonosy

Szopy pracze

Szopowate (19 gatunków) żyją

tylko w obu Amerykach.

Są wszystkożerne. Wszystkie

dobrze się wspinają, a niektóre,

jak kinkażu, który ma chwytny

ogon, prowadzą prawie całkowicie

nadrzewny tryb życia. Szopowate

często żyją w grupach.

Specjalizacja części okolicy

czuciowej, analizującej bodźce z

dłoni u szopa pracza

Rodzina fokowate

Foka szara

Foki wiosłują w wodzie tylnymi

kończynami, których na lądzie

nie mogą podgiąć pod tułów.

Nie maja zewnętrznych małżowin

usznych, lecz bardzo dobrze słyszą.

Ich wąsy czuciowe potrafią wyczuć

w wodzie wiry powodowane przez

ruch ryby.

Rodzina fokowate

Mniszka sródziemnomorska

Foka kaspijska

Foka bajkalska

Foka grenlandzka

Foka obrączkowana

(nerpa) żyje w pn.

Atlantyku i Bałtyku

Lampart morski

Krabojad

Kapturnik

Słoń morski (mirunga)

Fokowate z

południowej półkuliSamce kapturników wydymają śluzówkę

lewego nozdrza w duży, czerwony pęcherz.

Lampart morski żywi się dużymi rybami,

pingwinami i fokami krabojadami, które

żywią się krylem, a nie krabami.

Słoń morski może pozostawać pod wodą

nawet dwie godziny, żerując na mieczakach

i głowonogach na głebokosci 300 m.

Samce utrzymują duże haremy samic.

Rodzina

uchatkowate

Uchatka patagońska (otaria)

Uchatka kalifornijska

Uchatka grzywiasta

Kotik zwyczajny

Rodzina morsowateJedyny gatunek – mors, żywi się głównie krabami i małżami.

Rodzina mangustowate

Mangusta egipska (ichneumon)

Surykatka

(Pd Afryka)

Mangusta białoogonowa

Mangusta lisia

(Pd Afryka)

Mangusta pręgowana

(mungo)

Żyją w Afryce i południowej Azji.

Niektóre gatunki tworzą duże grupy

rodzinne. Zjadają różnorodny

pokarm zwierzęcy.

Rodzina łaszowate Fossa (Madagaskar) poluje na lemury

Żeneta (Afryka,

Zach. Europa,

Bliski Wschód)

Tangalunga (wiwera)

Łaskun chiński

Cyweta

Rodzina hienowate

Hiena cętkowana (afrykańskie sawanny)

Protel

(Pd. i wsch. Afryka)

Hiena pręgowana

(pustynie pn. I wsch Afryki,

Bliski i Środkowy Wschód, Indie

Hiena brunatna

(Pd. Afryka)

Współcześnie żyją tylko

4 gatunki hienowatych.

Są spokrewnione

najbliżej z łaszowatymi i

kotami.

Protel żywi się głównie

termitami (do 200 tys. na

noc). Pozostałe hieny

żywią się głównie

padliną, ale hiena

cętkowana poluje

grupowo na duże ssaki.

Rodzina kotowate

Do tej rodziny zaliczamy 36 gatunków. Dzieli się je na 3 podrodziny: pantery (duże koty, z wyjątkiem pumy i geparda), koty (małe i średnie koty oraz puma i rysie) oraz geparda.

Kotowate rozpoczęły naukę ok. 40 mln lat temu. Wiele linii wymarło.

Zamieszkują wszystkie kontynenty poza Australią i Antarktydą.

Kotowate to najlepsi łowcy pośród drapieżnych.

Żywią się prawie wyłącznie mięsem.

Kota udomowiono około 7 tys lat temu na Bliskim Wschodzie.

Mózgi lwa i kota

Mózgi wszystkich kotowatych są duże,

i mają złożoną budowę. Kot domowy

ma prawie 30 okolic kory anlizujących

bodźce wzrokowe.

Mózgi kotowatych są do siebie bardzo

podobne pod względem budowy.

TygrysyTygrys indyjski T. sumatrzański

Tygrys syberyjski

Inne wielkie koty

Lew

Puma

Jaguar

Lampart (pantera)

Pantera śnieżna (irbis)

Pantera mglista

Kotowate średniej wielkości

Ocelot (Ameryka)

Serwal (Afryka)

Karakal (Azja)

Ryś (Eurazja)

Ryś rudy (Pn. Ameryka) Ryś kanadyjski

Mormi (Indochiny)

Małe kotowate

Żbik

Kot libijski (podgatunek

żbika), forma dzika kota

domowego.

Kot arabski

Kot tybetańskiKot bengalskiTaraj, kot-rybołów

(Indochiny)