SlideshoorcollegeBA1begdemorechtsstaatbweek120142015 ppt.pptx

Universiteit Leiden. Bij ons leer je de wereld kennen.

Beginselen van de democratische rechtsstaat

Mr. dr. M.L. van Emmerik 9 en 10 september 2014

Universiteit Leiden. Bij ons leer je de wereld kennen.

Week 1: Inleiding

• Van harte welkom

• Introductie

• Michiel van Emmerik

• Enige praktische informatie

Universiteit Leiden. Bij ons leer je de wereld kennen.

Plaatsbepaling van het vak• Beginselen van de

democratische rechtsstaat, wordt ook wel genoemd: staatsrecht of constitutioneel recht

• Hangt zeer nauw samen met het bestuursrecht

• Het vak Inleiding bestuursrecht (2e semester) bouwt dan ook op dit vak voort

Universiteit Leiden. Bij ons leer je de wereld kennen.

Programma per week

1: Inleiding:2: Regering en parlement I: samenstelling, bevoegdheden en verhouding3: Regering en parlement II: legaliteit en wetgeving4: Centraal en decentraal bestuur5: Nederland en de rest van de wereld6: Rechtspraak en grondrechten7: Tentamentraining

Universiteit Leiden. Bij ons leer je de wereld kennen.

Inhoud van dit college

• Plaatsbepaling/onderwerpen van dit vak en nauwe samenhang met bestuursrecht

• Wat is een staat?• Ontwikkeling (rechts)staat• Beginselen van de

democratische rechtsstaat• Rechtsstaat en constitutie• Nederlandse Grondwet en

constitutie

Universiteit Leiden. Bij ons leer je de wereld kennen.

Beginselen van de democratische rechtsstaat• Een breed vak

• met belangrijke en leuke onderwerpen

• waarover je dagelijks in de media leest of hoort

Universiteit Leiden. Bij ons leer je de wereld kennen.

Wat is staats- en bestuursrecht?

RechtsgebiedenRechtsgebieden

Recht

Publiek-recht

Privaat-recht

Staats-recht

Bestuurs-recht

Straf-recht

Universiteit Leiden. Bij ons leer je de wereld kennen.

Wat is een staat?

• Effectief (overheids)gezag• Dwanguitoefening door een instantie/organisatie

• Bevolking• Grondgebied

• Waarom behoefte aan dwanguitoefening?

Universiteit Leiden. Bij ons leer je de wereld kennen.

Ontwikkeling (rechts)staat

• Oorsprong van het begrip staat

• Theocratische staatsopvatting

• Visie dat de macht van de vorst niet absoluut is

• Rechten van het individu

Universiteit Leiden. Bij ons leer je de wereld kennen.

Vervolg

John Locke: Two Treatises of Government 1690:

“Ieder individu is van nature vrij, ongebonden en gelijkwaardig aan anderen”

Universiteit Leiden. Bij ons leer je de wereld kennen.

Stelling

• Democratie is in strijd met de rechtsstaat

Universiteit Leiden. Bij ons leer je de wereld kennen.

Beginselen van de democratische rechtsstaat

• Legaliteitsbeginsel

• Machtsverdeling

• Grondrechten

• Rechterlijke controle

Universiteit Leiden. Bij ons leer je de wereld kennen.

Legaliteitsbeginsel

• Elk overheidsoptreden • dat ingrijpt in rechten en

vrijheden van burgers • moet berusten op een wettelijke

grondslag

• en die wettelijke grondslag stelt grenzen aan het overheidsoptreden

Universiteit Leiden. Bij ons leer je de wereld kennen.

Machtsverdeling

• Trias Politica• Wetgevende macht• Uitvoerende macht• Rechtsprekende macht

• Van machtenscheiding naar machtenspreiding

• Checks and balances• Wederzijdse controle + Verantwoordingsplicht

Universiteit Leiden. Bij ons leer je de wereld kennen.

Grondrechten

• Grondrechten en mensenrechten

• Onvervreemdbare rechten

• Klassieke en sociale grondrechten

Universiteit Leiden. Bij ons leer je de wereld kennen.

Onafhankelijke rechter

• Onafhankelijke controle op de andere organen

• Toetsing aan het recht

• Artikel 120 Grondwet

Universiteit Leiden. Bij ons leer je de wereld kennen.

Rechtsstaat & constitutie

• Constitutie = verzameling fundamentele staatsrechtelijke regels

• Grondwet = geschreven constitutie in één of enkele basisdocumenten

Universiteit Leiden. Bij ons leer je de wereld kennen.

Nederlandse Grondwet I• Een van de oudste grondwetten ter

wereld: viert dit jaar 200e verjaardag

• Sober van karakter

• Geen preambule

• Juridisch muurbloempje?

Universiteit Leiden. Bij ons leer je de wereld kennen.

Nederlandse Grondwet II

• De Grondwet bevat (nog) geen uitdrukkelijke verwijzing naar de democratische rechtsstaat

• Voorstel kabinet tot toevoeging algemene bepaling:

“De Grondwet waarborgt de democratie, de rechtsstaat en de grondrechten”

Universiteit Leiden. Bij ons leer je de wereld kennen.

Nederlandse constitutie

• Grondwet• Statuut voor het Koninkrijk• Organieke wetten (wetten

waartoe Grondwet opdracht geeft, bijv. Gemeentewet)

• Gewoonterecht (vertrouwensregel)

• Regels van internationale origine: EU en EVRM