RADYASYONDAN KORUNMADA DOZ VE RİSK YAKLAŞIMLARI · 2018-01-23 · RADYASYONDAN KORUNMA KONGRESİ...

2. ULUSLARARASI KATILIMLIRADYASYONDAN KORUNMA KONGRESİ

23 – 25 Kasım 2017Ankara

RADYASYONDAN KORUNMADADOZ VE RİSK YAKLAŞIMLARI

(Yanlış bilinen gerçekler)

Prof. Dr. Doğan BOR

İÇERİK

Radyasyon ve sağlığa etkileri

Radyasyon Epidemiyolojisi

Yanlış bilinen bazı doğrular

Düşük Şiddette Radyasyon; Ne kadar düşük?

Riskleri nasıl ifade edelim?

RADYASYON

Nükte

10-6 1 105

İYONLAŞTIRICI RADYASON

α

β

γ,x+

++

+- +

---

--

-

--+

+-+ -

-

-+

+- + -- -

+

Dış Işınlamalar

Soğurulandoz

Türü Şiddeti

Enerjisi

β

+- + --

İç Işınlamalar

Beta Radyasyonu

α

+- + -- -+

+ +---- +-+ -

-

--+

Alfa Radyasyonu

+- + -- -

Gama Radyasyonu

Radyoaktif kaynağın deriye bulaşması (kontaminasyon) ,vücuda girmesi

γ

İYONLAŞTIRICI RADYASON

50%

13%

16%

21%

DOĞAL RADYASYON

Radon %50 (0.3 - 100 mSv/yıl)

İnsan vücudu %13 (0.1 - 1 mSv/yıl)

Kozmik %16 (0.15 - 0.8 mSv/yıl

Yer kabuğu %21 (0.4 - 300mSv/yıl)

400 foton/Sn15 000 foton/Sn

PotasyumRadyumPolonyumUranyum……..

7000 Bq

97%

%2,25

%0,16%0,64

%0,32

Tıbbi Uygulamalar

Radyoaktif Serpinti

Tüketici Ürünleri

Mesleki

Nükleer Santraller

YAPAY RADYASYON

•Nükleer santraller ve silahlar•Medikal ve endüstride kullanılan kaynaklar

(X-ışın tüpleri, yapay radyoaktif maddeler vs.)

Yapay radyasyon kaynaklarından maruz kalınan yıllık ortalama dozun oransal değerleri

RADYASYONUN ETKİLERİBİLGİ KAYNAKLARIMIZ

• Atom bombasından etkilenen ve hayatta kalan Japon toplumu

• Nükleer kazalar ve yapay radyasyondan etkilenen toplumlar

• Medikal ışınlama yapılan hastalar

• Mesleği nedeni ile sürekli radyasyondan etkilenen kişiler

• Çevresel faktörlere bağlı radyasyondan etkilenen toplumlar

Radyasyon epidemiyolojisi çalışmaları

Deneysel biyoloji araştırmaları

Hücresel ve moleküler biyoloji araştırmaları

ATOM BOMBASI KURTULANLARI İLE YAPILAN RADYOEPİDEMİYOLOJİK ÇALIŞMALAR

LİFE SPAN STUDY-LSS-

• 1950’de başlatıldı ve 60 yıldan beri devam etmekte, 3 nesil kapsıyor

• Işınlanan grubun çeşitliliği (kadın , erkek , çocuk, yaşlı, hasta , sağlıklı)

• Doz dağılım aralığı: birkaç mSv –4 Sv (doğal radyasyon seviyesi- ölümcül doz)

30 000 kişinin aldığı doz (5-100 mSv) BT’ de karşılaşılan dozlar!

• Kontrol grubunun varlığı

• En büyük çalışma: 105.427 kişiyi kapsar

Işınlanmamış topluluk Işınlanmış topluluk

Doğal nedenlere bağlıKanser oranı %40

Doğal nedenler + radyasyona bağlıKanser oranı %45

İlave kanser oranı RR = %5

Radyasyon duyarlılığı, yaşam tarzı,

yaş ve cinsiyet dağılımları,

latent süre, diğer kanserojen nedenler

RADYOEPİDEMİYOLOJİK ARAŞTIRMALAR

A BOMBASI ÖMÜR BOYU TAKİP ÇALIŞMALARI - KANSER VE LÖSEMİ -

Toplam insan sayısı 86 611

Doğal nedenlerle 47685ölenler

Kanser ölümleri 10 929

Radyasyona bağlı 527kanser ölümleri

Katı organ kanser 440ölümleri

Toplam lösemi sayısı 296

Radyasyona bağlanan 87lösemi ölümleri

1950 - 2006 Nagasaki ve Hiroşima

Ozasa 2012

RADYASYON DOZUNA BAĞLI KANSER RİSKİJAPON TOPLUMU

0,5 1,0 1,50,0 2,0 2,5 3,0 3,5

0,0

0,5

1,0

1,5

Kolon dozu (Sv)

Brenner 2009

Radyasyona bağlıİlave kanser riski

(ERR)

RİSKLERİ NASIL TANIMLARIZ ?

Rölatif Risk (RR) = RIG / RNG

RIG : Işınlanmış toplumda ölen veya hastalanan kişi sayısı

RNG : Işınlanmamış toplumda ölen veya hastalanan kişi sayısı

İlave (excess) rölatif Risk ERR = RR – 1 = (RIG / RNG ) / RNG

RR > 1 ERR / Doz > 0 Risk Göstergesi :

DeterministikEtkiler

StokastikEtkiler

Radyasyon Dozu

EKSTRAPOLASYON

RADYASYONUN ETKİLERİLİNEER EŞİKSİZ TEORİ - LNT

Kanser ve GenetikHastalıklar

ERR

• Etki için eşik doz değeri yok• Etki olasılığı doz ile artar• Etkinin ciddiyeti doz ile ilgili değil• Tek bir foton bile hücre mutasyonuna neden olabilir• Latent süre lösemi için 5, katı organ kanserleri için 10 yıl

DNA Mutasyonu

STOKASTİK ETKİLERKANSER RİSKLERİNİN İFADE EDİLMESİ

Ölümcül Kanser riski : 5 x 10-2 Sv

1 Sivert radyasyon dozuna maruz kalan 100 kişiden 5 kişininÖlümcül kanser riski vardır

Akciğer grafisi :0.000002 Sv 1 – 2 / 1 000 000

Beyin Tomografisi 0.01 Sv 1 / 2000

Tanısal incelemelerde radyasyon dozları :

Etkin doz

DİĞER RADYOEPİDEMİYOLOJİK ÇALIŞMALAR

Çevresel faktörlerden kaynaklanan ışınlanmalarYüksek doğal fon radyasyona maruz kalanlarRadon ışınlaması

Yapay radyasyondan etkilenenlerRadyasyon kontaminasyonunun olduğu yerlerde yaşayanlarNükleer santrallerin yakınında yaşayanlar

Meslekleri gereği radyasyona maruz kalanlarMedikal ışınlanmalarRadona maruz kalan maden işçileriUçuş personeliNükleer tesis ve endüstri çalışanları

Hastaların ışınlanmalarıTanısal incelemeler (Radyoloji ve Nükleer Tıp)

ÇEVRESEL FAKTÖRLERDEN KAYNAKLANAN IŞINLAMALAR

Yüksek doğal fon radyasyonunda yaşayanlar

Küresel değer :1 -100 mSv / yıl0rtalama 2.4 mSv/yıl

Hindistan : 4,5 – 70 mSv / yıl

İran Ramsar : 0,7 – 131 mSv / yıl

Brezilya : 7 mSv / yıl

Hermetik etki

Doğal fon radyasyonunun çocuklara etkisi

Risk saptanmamıştır

Evlerde Radon ışınlanmalarına bağlı akciğer kanser riskleri

RR / 100 Bq / m3

Avrupa (17 çalışma) : 1,08 (1,03 – 1,16)

Kuzey Amerika (7 çalışma) : 1,1 (0,99 – 1,26)

Çin : (2 çalışma): 1.13 (1,01 – 1,36)

ICRP (17 / 20 çalışma) : RR > 1

ABD : Hermetik etki !!

ÇEVRESEL FAKTÖRLERDEN KAYNAKLANAN IŞINLAMALAR

YAPAY RADYASYONDAN ETKİLENENLER(Nükleer kazalar, atıklar, reaktör yakınında yaşayanlar)

Techa nehrindeki kontaminasyondan etkilenen 30 000 kişi (1949 – 1957)

Kemik iliği dozu : 0,42 Gy (0 – 9 Gy)

Lösemi : ERR /1 Gy = 2,2 (0,4 – 2,5) 0 – 100 mGy anlamlı değil

Diğer kanserler : ERR Gy = 0,61 (0,04 – 1,27)

Tayvan’da kontamine binalarda yaşayan 10 000 kişi (1983 – 2003)

1100 kişi: 4000 mSv900 kişi : 420 mSv8000 kişi : 120 mSv ve altı

SIR = 0,7 Hermetik etki

MADEN İŞÇİLERİ

ICRP’nin 9 kohort çalışması : 1,34 (0,82 – 2,13)

Alpha-Risk Projesi :

Çekoslovakya : 2,14 (1,21 – 3,18)

Fransa : 2,11 (0,78 – 3,44)

Almanya : 3,76 (2,13 – 5,39)

MESLEĞİ GEREĞİ RADYASYONA MARUZ KALANLAR

Akciğer kanseri

ERR / 100 WLM

Akciğer kanseri ERR / Gy : 7,1 ve 15,1

Karaciğer kanseriERR / Gy : 2,6 ve 29

Kemik kanserleriERR / Gy : 0,76 ve 3,4

200 mGy altı anlamsız

MAYAK Nükleer tesisinde çalışanlar

MESLEĞİ GEREĞİ RADYASYONA MARUZ KALANLAR

22 373 çalışan (1948 – 1982 )

NÜKLEER SANTRALLERDE ÇALIŞANLAR

INWORK Çalışması (2015 Sonuçları):

ABD, İngiltere, Fransa : 308 297 çalışan, 27 yıl izleme

Lösemi : ERR / Sv = 2,63 (1,5 – 4,27)

> 50 mGy kemik dozunda lösemi riski %15 artıyor !!

MESLEĞİ GEREĞİ RADYASYONA MARUZ KALANLAR

NÜKLEER SANTRALLERİN YAKININDA YAŞAYANLAR

Reaktöre 5 km yakın yaşayan çocuklarda lösemi artışı!!(KIKK çalışması)

Beklenen vaka 17, ortaya çıkan 37

Nüfus karışımı Enfeksiyon! Lösemi

!!!!!!!!!!!!

MESLEĞİ GEREĞİ RADYASYONA MARUZ KALANLAR

Genelde radyolog ve radyoloji teknisyenleri

Medikal ışınlamalar

ICRP tavsiyeleri1950 öncesi kanservakaları

1950 Sonrası hermetik etki

Sağlıklı çalışan etkisi !!

Doğal fon%83

Medikal%15

Tüketiciürünler

%2

Mesleki%0.3

Doğal fon%50

Tüketiciürünleri

%2

Mesleki%0.1

Medikal%48

Medikal ışınlama: 0,54 mSv/Kişi Toplam ışınlamalar 3,6 mSv/Kişi

Medikal ışınlama: 3.0 mSv/Kişi Toplam ışınlamalar 6.2 mSv/Kişi

TÜM KAYNAKLAR NEDENİ İLE TOPLUM IŞINLAMASI (ABD SONUÇLARI)

1982 2006

MESLEĞİ GEREĞİ RADYASYONA MARUZ KALANLAR

Günümüzde Medikal Işınlamalardaki Risk Grupları

Girişimsel inceleme yapan hekimler ve yardımcı personel

Bazı Nükleer Tıp Uygulamalarını yapan hekimler ve yardımcı personel

ICRP 118

Katarak için Deterministik sınır : 5 Gy 0,5 Gy

Lens için Yıllık Eşdeğer Doz Sınırı 150 mSv 20 mSv

MESLEĞİ GEREĞİ RADYASYONA MARUZ KALANLAR

Göz lensi için sınır değerlerin düşürülmesi2011 ICRP Önerileri

Meme kanserleri : ERR/Gy = 1,6 (1,2 - 2,6)

HASTALARIN IŞINLANMASI

Floroskopi ışınlamaları (1950 öncesi)

Kanada ve ABD’deki tüberküloz hastaları

Meme kanserleri : ERR/Gy = 0,61 (0,3 - 1,01)

Meme dozları : 790 mGy (0 – 6,4 Gy)

Skolyos incelemeleri

Meme dozları : ERR/Gy = 0,22 (0 – 1,7 Gy)

Çocukluk çağı ışınlamaları

Tine Capitis

Tiroid dozları : 90 mGy (40 – 400 mGy)

Tiroid Kanseri: ERR / Gy = 32,5 (14 – 57,1)

Kemik iliği dozları : 300 mGy

Lösemi ERR / Gy = 4,4 (0,7 – 8,7)

Kafatası ışınlamaları

Tiroid dozları : 62 mGy (40 – 70 mGy)

Tiroid Kanseri: RR / Gy = 3,3 (1,6 – 6,7) 5 yaş altındaki çocuklarda RR = 5,0

HASTALARIN IŞINLANMASI

Tüm kanserler: RR = 1,39 (1,3 – 1,49)

Lösemi: RR = 1,47 (1,33 – 1,67)

Fetüs ışınlamaları

Pelvimetre incelemeleri (1940 – 1960)

Fetüs dozları : 1,4 – 22 mGy

ICRP (2003)

RR = 1,02 (0,74 – 1,41)

OSSC çalışması: 10 mGy fetüs dozu

Tüm kanserler: ERR / mGy = 0,051 (0,028 – 0,076)

Metodolojiksorunlar

HASTALARIN IŞINLANMASI

Günümüzde Risk Grupları

HASTALARIN IŞINLANMASI

Çocuk ve genç hastalar

Hamileler ve doğurganlık potansiyelinde olan kadın hastalar

Bilgisayarlı Tomografi incelemeleri (BT, PET-BT)

Floroskopi ve Girişimsel incelemeler

Mamografi İncelemeleri

HASTALAR

İNCELEMELER

0.10

0.02

0.03

0.04

0.05

0.06

20 mSv

29mSv

34mSv

39mSv

47mSv

86mSv

Gruplandırılmış doz aralıkları (mSv)

Gru

pla

r iç

in E

RR

İstatistiksel anlamlıİstatistiksel anlamlı değil

BT Dozları

ATOM BOMBASININ DÜŞÜK DOZ BÖLGESİNDEKİ RİSKLERİ

İngiltere, Avusturalya, Çin : :883 400 çocuk hasta (< 20 yaş) 10 yıl izleme

Lösemi: RR = 2,09Beyin tümörü: RR = 2,5

BT İNCELEMESİ YAPILAN ÇOCUK HASTALARDA RİSKLER

Pears (2012)Mathewsn(2013)Huang (2014)

Almanya: 44 584 çocuk hasta (< 15 yaş)

12 lösemi ve 8 CNS tümörü Krille 201

İngiltere:

(Brenner 2007)

Kanser riskleri 0 yaş 5yaş 15yaş

BT abdomen %0,18 %0,15 %0,12Beyin %0,07 %0,05 %0,02

ABD: Ömür boyu kansere yakalanma riski (5 merkezde 15 yaş altı çocuklar).

Abdomen / pelvis incelemelerinde 1 /300 , 1 / 390Toraks incelemelerinde 1 / 330, 1 / 480

Miglioretti 2013

GİRİŞİMSEL İNCELEMELERDE HASTA DOZLARI NİÇİN YÜKSEK?

İncelemelerin kompleks olması

Hekimin deneyimi

Işınlama geometrisi

Sürekli ışınlama (floroskopi) modu

Dijtial sine görüntü sayısının çokluğu

Yüksek doz ışınlama modları

Floroskopi sisteminin tasarımı ve kullanılması

HastaEtkin doz aralıkları : 5 – 70 mSvCilt dozları : > 1-7 Gy !!Kanser riski 1/ 10000 – 1/1000

MAMOGRAFİ İNCELEMELERİ

Meme dozu 3 mGy

Işınlanan yaş Kansere yakalanma Kanser nedeniyle ölüm risk

30 9 – 12 (147 – 187) 1,9 – 2,4 (48 – 62)

40 5 – 7 (72 – 91) 1,3 – 1,7 (20 - 25)

50 2,6 – 3,3 (31 – 30) 0,7 – 0,9 (10 – 12)

İki memenin mamografi incelemesinde 100 000 kadında ömür boyu meme kanserine yakalanma ve ölüm riskleri

(Her yıl mamografi incelemesi yaptıran 100 000 kadında 80 yaşına kadar meme kanserine yakalanma ve ölüm riskleri)

NÜKLER GÜÇ REAKTÖRÜ KAZALARI

UNSCEAR 2005

ÇERNOBİL KAZASININ SONUÇLARI

• Toplam 237 reaktör işçisi hastanelik oldu

• 29 kişi radyasyonun akut etkileri sonunda öldü

• 134 akut radyasyon sendromu gözlendi

• 14 kişi 3 ay sonra öldü, TOPLAM 50 ÖLÜ

• Taranan 18 milyon dan yaklaşık 6000 kişide tiroit kanseri tespit edildi, 1800 çocuk hasta

• Tiroit kanserini neden olduğu ölü sayısı (2011 : 15 ölü)

• Işınlanan halkta lösemi de artış yok (Kuzey yarım kürede 50 yıl sonra 53 400 radyasyona bağlı kanser ölümü bekleniyordu!!!! )

• Karadeniz Bölgesinde kanser artışlarına neden olduğunu söylemek bilimsel açıdan mümkün değildir

ANCAK

• 350 bin kişi göçe maruz kaldı

• Depresyon ve akıl hastalıklarında artış

• Çok sayıda gereksiz kürtaj

ÇERNOBİL KAZASININ SONUÇLARI

GELECEĞE DÖNÜK TAHMİN:

En çok radyasyon alan 600.000 temizlik işçisinden 5000 kişi radyasyonun neden olduğu kansere bağlı ölüm olasılığı (%3’den az)

Diğer nedenlerle bağlı kanser ölümleri için beklenen sayı 150.000

FUKUSHİMA KAZASI

Reaktörün bulunduğu çevrede 1 – 10 mSvRadyasyon kontaminasyonunun en fazla olduğu bazı noktalarda 10 – 50 mSv

Etkin dozlar

Tiroid dozları

Radyasyon kontaminasyonunun en fazla olduğu bazı noktalarda 10 – 100 mSvYetişkinlerde : 1 – 10 mSvÇocuklarda: 200 mSv’e varan dozlar

Şehrin diğer kısımlarında yaşayanlarda:Yetişkinlerde : 1 – 10 mSvÇocuk ve bebeklerde: 10 – 100 mSv

Halkın aldığı dozlar

WHO 2012-13

En fazla kontamine olan yerlerde yaşayan çocuklarda ömür boyu kanser riskleri

Kadınlarda organ kanserleri %4Kadınlarda meme kanseri %6Erkeklerde lösemi %7Kadınlarda tiroid kanseri %70

FUKUSHİMA KAZASI

Reaktör çalışanlarının aldığı dozlar

Etkin dozlar 24 825 kişinin ortalama 12 mSv170 kişinin ortalama 140 mSv (100 mSv üzeri)

Tiroid dozları2 – 12 Gy (13 çalışanın)

Lösemi ve tiroid kanseri için yaşam boyu risk : %28Dolaşım sistemi hastalıkları riski %1

Zorunlu göçe bağlı olarak ölenler 1600 kişi

Kaza nedeniKazalar Ölümler Yaralılar

Nükleer reaktör kazaları 11 0 31

Askeri reaktör kazaları 8 33 179

Güç reaktörlerinde ki kazalar 2 31 255

Kritik reaktör kazaları 27 17 51

Araştırma reaktörlerindeki kritik kazalar 2 4 5

Hızlandırıcı kazaları 14 0 16

Radyoaktif maddelerin kaza sonucu yayılması 1 0 0

Radyoaktif maddelerin kazara vücuda girmesi 10 12 79

Işınlayıcı kazaları 24 8 33

Tıpta radyoterapi kazaları 31 70 228

Tıpta X-ışın kazaları 7 0 19

Robert Johnston 2011

DİĞER RADYASYON KAZALARI

(1) Kanser riski organlara göre değişiklik göstermektedir.

(2) Işınlanmanın erken yaşta olması, ilerleyen yaşlarda kanser olma riskini arttırmaktadır.

(3) Risk, kadınlarda erkeklere göre daha fazladır.

(4) Tüm kanserler birlikte değerlendirildiğinde risk, katı organlar için radyasyon dozunun bir değerinden sonra (bu değer tartışmalıdır) doğrusal artmaktadır.

(5) LSS grubunun üç nesilden beri süren sağlık taramaları (70000 kişi, radyasyonun genetik etkilerine yönelik bir kanıt vermemiştir.

(6) Radyasyona bağlı olarak kanser dışı hastalıklar ortaya çıkabilmektedir.

RADYOEPİDEMİYOLOJİK BİLGİLERİN SONUÇLARI

Işınlanmış Japon toplumu, radyoterapi hastaları, radyasyon kazaları…

1

50 100

5

Kadın

Erkek

Kadın

Erkek

Toplumortalaması

Ömür boyukanser riski%ERR /Sv

10

15

Işınlama yaşı

RADYASYONA BAĞLI KANSER RİSKİICRP YAKLAŞIMI

1. Tüm Yaşlar : %5

2. İlk on yaş : %15

3. lk yirmi yaş: %8

4. Orta yaşlar : %1-2

Çocuklar 10 kez daha hassas

Tüm Gövdenin 1 Sv ışınlanması sonucunda ömür boyu kanser riski

LİNEER EŞİKSİZ TEORİNİN(LNT)

İRDELENMESİ

JAPONYA BİLGİLERİNİN KULLANILMASINDAKİ HATA KAYNAKLARI

Doz ve Doz Hızı (DDREF 1,5 – 2,5)Radyasyonun türü

Savaştan çıkmış Japon toplumuDozimetrik teknik, ışınlamanın geometrisi

Risk hesaplamalarının farklı popülasyonlarda kullanılması

?0,1- > 2Sv %16 (16 846)

< 100 mSv %84

ERR

Doz

KANSER RİSKLERİNİN HESAPLANMASINDAKİ BELİRSİZLİKLER

Kullanılan epidemiyolojik yönteme ve değerlendirmelere bağlı belirsizlikler (±%25)

Dozimetriye bağlı belirsizlikler (%30)

Risklerin farklı ırklara uyarlanmasına bağlı belirsizlikler (-%30 - +%65)

Riskin tüm yaşama projeksiyonundaki belirsizlikler (-%50 - +%10)

Yüksek doz ile ani ışınlamada elde edilen risklerin düşük doz ve doz hızlarının

ekstrapolasyonundaki belirsizlikler (-%50 - +%10)

Risk faktörleri ±3 kat değişebiliyor

DÜŞÜK SEVİYEDE RADYASYONUN ETKİLERİSTOKASTİK ETKİLER

0,5 1,0 1,50,0 2,0 2,5 3,0 3,5

0,0

0,5

1,0

1,5

ERR

Kolon dozu (Sv)

ERR

0.1 0.2 0.30.0 0.4 0.5

1.1

1.0

1.2

1.3

1.4

1.5

Kolon dozu (Sv)

LNT YAKLAŞIMI DOĞRUMU ?

R = 0,98

R = 0,50

RADYOEPİDEMİYOLOJİ DE DETEKSİYON SINIRLARI

Işınlanmış ve kontrol gruplarında ki kişi sayısı

Etki

n d

oz

(mS

v)

510

-110010

010

110

110

210

210

410

410

310

310

610 710 810 910 1010 1110

IAEA

İstatistiksel nedenlere bağlı olarakRadyasyona bağlı kanser deteksiyonu

için teorik sınır(90% güvenlik aralığı)

10 mSv

1 mSv

DÜŞÜK SEVİYEDE RADYASYON

NE KADAR DÜŞÜK !!

SINIRLARI NEDİR ?

RİSK NE KADAR YÜKSEK !!

DeterministikEtkiler

StokastikEtkiler

Radyasyon Dozu

EKSTRAPOLASYON

????

Mesleki ışınlamalarTanısal ışınlamalar

RR

DÜŞÜK SEVİYEDE RADYASYON

DeterministikEtkiler

StokastikEtkiler

Radyasyon Dozu

EKSTRAPOLASYON !

???

EŞİK DEĞER VAR MI?

RR

DÜŞÜK SEVİYEDE RADYASYON

DeterministikEtkiler

StokastikEtkiler

Radyasyon Dozu

EKSTRAPOLASYON !!

???

HERMETİK ETKİ VAR MI ?

RR

• Düşük seviyede ki radyasyonun insanın bağışıklık sistemini arttırması

• Düşük şiddetteki radyasyonun aşı etkisi (Adaptive response)

• Hasar görmüş hücrelerin kendilerini yok etme hızının artması (Apoptosis İşlemi)

• DNA hasarının önemli nedeni olan ROS hücrelerinin temizliği (Scavenging işlemi)

• Hücre –döngü- zamanını uzatması

• Hücresel yanıt yanında doku ya da tüm organ yanıtının önemli olması (Bystander Etki)

Cohen 2006

• Deneysel biyoloji araştırmaları

• Hücresel ve moleküler biyoloji araştırmaları

LNT ile İLGİLİ TARTIŞMALAR!

Muller 1927 > 500 mGy

Tek bir fotonun bile kansere neden olma olasılığı vardır

LNT

DÜŞÜK ŞİDDETTE RADYASYONUN ETKİSİ

GENEL YAKLAŞIM

SONUÇ

100 mSv altında riskler saptanamayacak kadar düşük

AAPM, HPA, UNSCEAR

TANISAL GÖRÜNTÜLEMEDE RADYASYONUN ETKİLERİ KANSER RİSKLERİ

Ölümcül Kanser riski : 5 x 10-2 Sv

1 Sivert radyasyon dozuna maruz kalan 100 kişiden 5 kişininÖlümcül kanser riski vardır

Akciğer grafisi :0.000002 Sv 1 – 2 / 1 000 000

Beyin Tomografisi 0.01 Sv 1 / 2000

Tanısal incelemelerde radyasyon dozları :

Etkin doz

KANSER RİSKLERİ

Hayat sürecinde radyasyon dışındaki nedenlerle kanser teşhisi konulma riski:

% 40

Hayat sürecinde radyasyon dışındaki nedenlerle ölümle sonuçlanan kanser riski:

% 20 - 25

Hayat sürecinde radyasyona bağlı ölümcül kanser riski:% 1

RADYASYONA BAĞLI DOLAŞIM SİSTEMİ HASTALIKLARI VE ÖLÜMLERİ

(ERR/SV : %95 CI)

Kalp hastalıklar Dolaşım sistemi Serebral damar

Atom Bombası 0,14(0,06–0,23)Ö 0,11(0,05-0,17)Ö 0,09(0,01-0,17)ö

MAYAK1 0,27(0,05-0,5)Ö 0,46(0,36-0,56)H

Çernobil temizlik 0,4(0,05 – 0,78)İKH 0,18(-0,030,39)H 0,45(0,11-0,8)H

Alman uranyum -0,26(-0,6-0,05) 0,09(-0,06-0,8)

İngiltere Radyasyon çalışanları 0,26(-0,05-0,61)İKH 0,25(-0,01-0,54) 0,16(-0,42-0,91)

IARC 15 ülke Çalışmas -0,01(-0,59-0,69)İKH 0,09(-0,43-0,7) 0,88(-0,67-3,16)

(Ö: Ölüm, H: Hastalığa yakalanma, İKH: İskemik kalp hastalığı

RİSKLERİN SUNULMASI!

2007 Senesinde ABD’de yapılan toplam 72 milyon BT taraması sonucundaönümüzdeki 20-30 yıl içerisinde bu ışınlamaya bağlı olarak 29 000 yeni kanser

vakasının ortaya çıkabileceği ve bu hastaların 19 000’nin ölme riski olduğu belirtilmiştir.

A. Berrington Arch. Inter. Med. 2009

Ancak doğal nedenlere bağlı olarak 29 milyon kişinin zaten kansere yakalanma riski var

RADYO FOBİA !

RADYO HOBİA !

TOPLUMDA RADYASYON ETKİLERİ !!

RİSKLERİN SUNULMASI!

Sorular?

Bu incelemenin kanser riski nedir?

Ne kadar radyasyona maruz kalacağım ?

İçilen çaydaki radyasyon ne kadardır?

Yanıtlar : 10 mSv !!!!! 50 000 Bq !!!!!!

RADYASYON RİSKLERİNİ NASIL AÇIKLAYALIM ?

??????????

40 Kaşık tereyağı yenmesi100 adet Kömürde pişmiş biftek yenmesi2 gün İstanbul’da yaşanması1

1,5 tane Sigara içilmesi500 km Araba yolculuğu yapılması (ABD’de)2

1600 km Uçak yolculuğu yapılması0,02 mSv Radyasyona maruz kalınması

ÖNERİ !!

Farklı nedenlere bağlı ölüm risklerinin 1 / 1 000 000 olarak karşılaştırılması

RADYASYON RİSKLERİNİ NASIL AÇIKLAYALIM ?

Günde 20 sigara içmek 2370 % 30 (şişmanlık) 1300Tüm kazalar 435Otomobil kazaları 200Ev kazaları 95Doğal Radyasyon (1- 3 mSv/y) 8 Radyolojik inceleme 630 yıl 10 mSv /y 30Çernobil - Çay ( 1mSv) 0.01

Farklı risklere bağlı olarakinsan hayatından kaybedilecek gün sayısı

ÖNERİ !!

RADYASYON RİSKLERİNİ NASIL AÇIKLAYALIM ?

İşlem Etkin Aynı etkin dozda Eşdeğer doğal fon Doz (mSv) akciğer radyografi sayısı radyasyonun süresi

Tek akciğer filmi(PA) 0.02 1 3 günBel filmi 1.0 50 5 ayBT göğüs incelemesi 7.0 350 2.91 yılBT pelvis incelemesi 10.0 500 4.16 yılGirişimsel PTCA 15.0 750 6.23 yılTIPS 70.0 3500 29 yılBeyin PET (FDG 18) 14.1 705 5.84 yılKardiyak (Tl-201)1 40.7 2035 16.8 yıl

Bazı tanısal incelemelerde yetişkinlerin aldıkları etkin dozların, eşdeğer akciğer röntgen çekimindeki dozlar ve doğal fon radyasyonu ile karşılaştırılması

ÖNERİ !

RADYASYON RİSKLERİNİ NASIL AÇIKLAYALIM ?

Tek film göğüs incelemesi (0.05 mSv) 2.5 Beyin BT incelemesi (2 mSv) 100Pelvis Tomografisi (10 mSv) 500Girişimsel İnceleme (50 mSv) 2500Doğal Background (3mSv) 50

Doğal nedenler 400 000

Radyasyona bağlı ölüm risklerinin Doğal nedenlere bağlı kanser riskleri ile birlikte

1 / 1 000 000 olarak verilmesi

ÖNERİ !

RADYASYON RİSKLERİNİ NASIL AÇIKLAYALIM ?

Fletcher et al. Perspective on Radiation Risk in CT imaging. Abdominal Imaging 2012

YAŞAMDAKİ RİSKLER

Kalp HastalıklarıKanser

(Doğal nedenler)

Radon

Çocuk kazaları

İçme suyunda arsenik

Karın BT’dealınan doz

Kafa BT’dealınan doz

Araba kazaları

Kaz

alar

Gri

p Z

atu

reA

lzh

eim

er

Diy

abet

Do

laşı

m s

iste

mi h

asta

lıkla

rı

Felç

Teşekkür ederim..

Doganbor@gmail.com

www.doganbor.com